Patrologiae cursus completus ... Series latina prior ..

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

* Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. com/]

ΝΣ Tiiqne , e , Jacques Ta

PATROLOGIA

CURSUS COMPLETUS,

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. EGGLESIASTICORUM.

SIVE LATINORUM, 8IYE GR/ECORUM,

QUI AB .£VO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRTDENTINI (ANNO 1515) PRO LATINIS,
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1459) PRO GRLECIS FLORUERUNT :

hRECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESUE SAECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COI.LATAS, PERQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIRUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIDUS
O^ERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES ΟΕ TRIBUS NOVISSIMIS SECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-

BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM
«ARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUDJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIDUS, ADORNATA ; OPERIBUS
CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI-

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

PUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CIIRONOLOCICIS, $TATI-
STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRESBRTIM
PUCBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERAI.IDUS, ALTERO SCILICET IRERUM, αὐτὸ CoNsULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,

IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO. SCIUPTUILAE
SACIUE, Ex QUO LECTORI! COMPERIRE SIT OBYIUM QUINAM PATRES ET IN QUIGUS OPELUM
SUORUM LOCIS 8INGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR.E VERSUS, A T'hiNO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:

EDITIO ACCURATISSIMA, CAETERISQUE OMNIBUS FACILE ANXTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, ἢ
CHART.É QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VAIUETAS,

TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTBA
SIMILIS, PRETI] EXIGUITAS, PRASERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIECA, EX OPERIDUS ET MSS. AD OMNES K£TATES,

LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.,

SERIES LATINA PRIOR, '

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES CAE TOR ENQUE. ECCLESIE LATINA
À TERTÜLLIANO AD INNOCENTIUM Ill

AGCURANTE J.-P. MIGNE,
Bibiiotheese Cleri universe,
SIYE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE& ECCLESIASTIC£ RAMOS FDITORk.

PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIE, ΙΝ DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRJECO-LA TINA.
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE 8UA
STAT, MOXVE POST PERACTOS INDICES STADIT, AC QUINQUE-YIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRACA
DUPLICI KDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRACUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLR-
CTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED 81INE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM
TANTUM EXHIBET. IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECEMBRIS 1860 OMNINO APPARUERAT. UNUNQUODQUE VOLUMEN GIUECO-LATINUM OCTO, UNUNQUODQUE MERE
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRET|I! HUJUS BENEFICIO FRUATUR EM
FTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GR/ECAM SIVE LATINAM, 926 VOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 279
PRO MINORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI-
TUDINKM NECNON KT DIFFICULTATES VARIQ,PRETIA JQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS. EMAT INTEGRE ET SEORSUM
COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDE4 ἜΣ. .CRUIECO 1 ATVIE. VGESAY, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL
RO SEX FRANCIS ODTINEBIT. ISTE CONDITICNES SERIEBUS DA TROLOGLE πη: » E &CUSIS APPLICANTUR.

LÁ — € 5.22

PAT. ROLOf A. bAT1NAS. TOM lis. XC n.

e —ÁÓ à

"T

4. HILDEFONSUS, 8. LEODEGARIUS, 8. JULIANUS, $. LULLUS, 8. BEATUS ;. LO. I, φεβενιοτυς H, JOANNES V.
ADRIANUS 1; CYRICIUS, JDALIUS, FELIX, ELIPANDUS, FELIX ALTER, HETERIUS, RACIO; ANGELRAMNUS, MARCUS;
ISIDORUS, ARF^OC, ETBELYOLFUS, GARNERIUB ; PETRUS, CONSTANS ; VICBODUS, CATULFUS,

ALIIQUE SAECULI VIIJ AUCTORES ANONYMI, NECNON EJUSDEM SAECULI) MONUMENTA ECCLESIASTICA ET BELECTA.

EXCUDERBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIA£ PARISIORUM VULGO D'ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTHA MOENIA. PARISINA.

1862

AVIS IMPORTANT.

D'aprés une deslois providentielles qui rágissent le monde, rarement les uuvres au-dessus de l'ordinaire se font
sans contradictions plus ou. moins fortes et no»mbreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaient guére échapper à ce
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importauce; tantót on a dit qu'ils étaient fermés
ou qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 2i ans, et les productions qui en sortent
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi paralt-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence

n humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clergé sera
terminée en ses 2,000 volumes in-4?. Le passé parait un sür gar.nt de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerou à
eralndre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en est deux qui ont été conti-
nuellemert répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits et ignares
concurrents se sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos ESitions
élaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ne sont
que les chefs-d'eeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans tous les temps et dans tous les pays, il fallait bien
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle 8 de plus serieux, ]a correction et l'impression; en effet, les chefs-d ceuvre

méme n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisible.

ll est trés-vrai que, dans [6 principe, un succés inoui dans les fastes de la Typographie ayant forcé l'Editeur de
recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes
du double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec la correction insuffisante donnée daus les impri-
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vraí aussi qu'un certain nombre d'autres volumes, appartenant ἃ diverses
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapporis. Quant à la correction, il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-il
autrement , aprés toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissons pour arriver à purger nos épreuves de
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
et d'en conférer une tro:siéme avec la seconde, sans avoit préparé en rien le manuscrit de l'auteur.

Daus les Ateliers Catholiques la ditfférence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous
le harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer 1a copie d'un
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie aiusi préparée. On lit
en seconde de la méme maniére, raais en collationnant avec la premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla-
tionnant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnant avec la tierce. On renouvelle la méme opé-
ration en quinte, eu collationnant avec la quarte. Ces collationnements ont pour but de voir si aucune des fautes
signalées au bureau par. MM. les correcteurs, sur 18 marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le
marbre et le métal. Aprés ces cinq lectures entiéres contrólées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparatiun
ci-dess;s mentionnée, vient une révision, el souventil en vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, par
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é-
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions.

Aussi ya t il ἃ Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nombre que dans vipgi-cinq
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, Ja correction y coüte-t-elle autan: que la composition, tandis qu'ailleurs
elle ne coàdte que le dixióme ! Aus*i enfin, bien que l'asserlion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par
tant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien loin derriere elles
ceiles méme des célebres Bénédiclins Mabillon et Montfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on
compare, en effet, n'importe quelles feuilies de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grec
comme en latin, ou se convaincra que l'invraisemblable est une réalité.

D'ailteurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la pP. iie typographique et n'étant

oint correcteurs de profession, lisaien!, non ce que portaient les épreuves, mais qi devait οἷν trovver, leur
baute intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme ies Jésnites, opéraient presque
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Cathioliques,
dont le pr: pre est surtout de ressusciter Ja Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés.

Le h. P. De Buch, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en
dix-huit mois d'étude, une seule [aute dans notre Patrologie (atine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Uni-
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à 1a date du 19 juillet,
n'avoir pu égalemen! surprendre tine seule faute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin,
le savant P. Pitra, Bénédictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Annales de plilosophie chrétienne, mis au
défi de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes et de bons he;lénistes. et, ce qui
est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes
par ch:que faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de nos volumes, surtout dans les grecs.

M algré cc qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la nécessité
d'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, et
est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére et
universelle dc ses innombrables clichés. Ainsi cliacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse,
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de francs est consacrée à cet important contróle. De cette
miniere, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans sucun pays; car quel est l'éditeur qui
pourrait ct voudrait se livrer APRES COUP ἃ des travaux sí gigantesques et d'un prix si exorbitant ? 1] faut
certes cire bien pénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surtout lorsque l'Europe savante proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de
la Bibliot'éque universelle du Clergé. Le présent volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront
à l'avenir porteront cette note. Er conséquence, pour juger les productions des Afeliers Catholiques sous le rapport
de la correciion, il ne faudra prendre qye ceux» qu» Βογδργουῦ en διὰ J'avis ici tracó. Nous ne reconnaissons que cete
édition et celles qui suivront "eus ^os planthe$ deen(&fal alme gr ées. On croyait autrefois que la stéréotvpie
immohilisait les fautes, attendu qu'un; c itbó3lo int«al«n'ést'foint élastique; pasdu tout, il introduit la perfection,
ear on a trouvé Je moyen de *le 'cófriger jusqu'à extinction de fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drach, le Grec
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers eorserteuy& dé 1g Capitale en ces langues.

Nous avons la conso!atian de μουνοῖ fitr τῶ avis pat I Pisoni eytvantes : Enfin, noire exemple a (ini par
ébranler les grandes publitajiops ei gie £t Allemdyné, en"Belyique et en France, par les Canons grecs de Rome,
le Gerdil de Naples, le SgGie Φιιδηῶι δ Parme, l' Encyclopédie religieuse de Munich, le recueil des déclarations des
riles de Bruxelles, les Bollandistes, le Suarez et le Spicilége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que des
Ouvrages de courte haleine. Les 1n- 4^, οὗ s'engloutissent les ín-folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, pat
crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus,
Sous notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrégations,
à une Biographie et à une Histoire généralc, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; [a correction semble en avoir été faite par des aveugles,
80i qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction

p correcte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore.

SANCTORUM

HILDEFONSI, LEODEGARII,
JULIANI,

TOLETANI, AUGUSTODUNENSIS ET ITERUM TOLETANI EPISCOPORUM

OPERA OMNIA

AD PRASTANTISSIMAS VFRANCISCI DE LORE£NZANA, HISPANIARUM PRIMATIS, D. MABILLONIT, ETC.,
EDITIONES RECOGNITA ET EMENDATA.

INTERMISCENTUR

LEONIS II. BENEDICTI IT, JOANNIS V, ADRIANI I,
SUMMORUM PONTIFICUM ,

NECNON

CYBICITL, IDALII BARCINONENSIS, FELICIS TOLETANI, SANCTI LULLI MOGUNTINI,
ELIPANDI TOLETANTI, FELICIS URGELL., HETERII]I UXAMENSIS, S. BEATI PRESBYSEAI,
RACHIONIS ARGENTINENSIS ,, ANGELBAMNI ITEM ARGENTINENSIS , WICBODI,

SCRIPTA QU/E SUPERSUNT UNIVERSA.

SEQUUNTUR
S/EC"ULI VIII AUCTORES ANNI INCERTI,

. ISIDORUS PACENSIS , ABEDOC ET ETHELVOLFUS, ABBATES HIBERNI,
PETRUS ARCHIDIACONUS , CATULFUS;

QUIBUS SUCCEDUNT

ANONYMI ET MONUMENTA ECCLESIASTICA SELECTA
EJUSDEM S/ECULI.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHECAEE CLERI UNIVERSm,
— SIYE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS $CIENTLE ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE.

TOMUS UNICUS.
BEFEHL
: NENTE *É RANCIS* GALLICIS. 2l

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIJE PARISIORUM VULGO D'ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.

1862

- "SAECULA VII-VIIH.

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO XCVI CONTINENTUR.

—— Dm

CYRICIUS, BARCINONENSIS EPISCOPUS.

N oltilia historica in Cyricium. . col. 9
Epistolae. 9
S. HILDEFONSUS, TOLETANUS EPISCOPUS.
N^otilia historica. ΝΞ 9
Vita S. Hilde(onsi, Toletani episcopi. 41

De Virginitate perpetua SS. Maris, adversus tres
infideles. 55
De cognitione Baptismi. ' 111
De itinere deserti, quo pergitur post Baptismum. 171
Epistols. ᾿ . 191
De Viris illustribus. 195
APPENDICES.
. Ι. — a dubia.
De Partu Virginis. 201
Fragmenta de Partu Yirginis. 421
Sermones. ς f 255
. — Opera S. Hildefonso supposita.
Libellus de Corona Virginis. Ppor 285
Continustio Cbronicorum B. Isidori. 37
Epigrammsta. 525
S. LEODEGARIUS, AUGUSTODUNENSIS
EPISCOPUS.
Notitia historica. . $39
Vita S. Leodegarii, auctore Ursino abbate. $55
Vita altera, auctore anonymo. —— 945
Epistola consolatoria S. Leodegsrii ad matrem suam
past obitum germani suí Gaireni. 51$
Synodalia Prescepta quedam. $511
Testamentum. 579
ἊΝ LEO PAPA II.

Notitia historica. $83
Epistolse . 981
BENEDICTUS II, ROM. PONT.

N otitia historica. “ ᾿ 441
Epistolse." 425

s. JOANNES PAPA V.
Notitia historica. 425
Exemplar divins jussionis Justiniani Augusti ad
Joannem Papam directe in conirmationem Syn-
odi vi CP. 423
S. JULIANUS, TOLETANUS EPISCOPUS,
necnon
IDALIUS xr FELIX BARCINON. zr TOLET. geiscopr.
N otitic historica. . 421
Vita seu Elogium S. Juliani, auctore Felice Tole-
tano episcopo. uu 4
ΤΠρογνωστιχῶν futuri seculi Libri tres. 45S.
I. — De Origine humanse mortis. 461
II. — Quomodo se Animas defunctorum habeant
ante Resurrectionem corporum. 415
Ilt. — De Resurrectione. . 497
De tribus Capitulis Liber apologeticus. 525
De Comp»obatione /Etatis sextze Libri tres. .. $51
᾿Αντιχειμένων, hoe est, Conirapositorum — sive
Contrariorum in speciem utriusque Testamenti
locorum Libri duo. 085
Commentarius in Nabum prophetam. 1708
Urationes, quse in Missali Mozarabico reperiuntur. 707

^Historia rebellionis Pauli adversus Wambam Go
thorum regem. e*t SUR

Felicis Confessio fidei.

831
S. Beati Vit, auctore anonymo. 8X7
Heterii et S. Beati ad Elipandum Epistola, 895
RACHIO, ARGENTINENSIS EPISCOPUS.
Inscriptio Codicis continentis Canones Conciliorum
et Decreta Pontificum, quem scribi jussit Rachio,
ann. 788. 1039

ANGELRAMNUS, METENSIS EPISCOPUS.
N otitia historica. 1
Collectio Canonum ab Ángelramno adunaia et Adria-

no PP. oblata, 1033
Capitula ab Adríano Papa Ingilramno tradita, quando
pro sui negotii causa agebatur : — J. Sirmondi ;
Antonii Augustini, Tarracon. epise.; Antonii
Pogi Observationes et Nous. 1055
Ángelramni Donationes quadam. 1097
2e... VICBODUS.
N otitia historica. 1101
Quisestiones in Octateuchom. 1101
-L ADRIANUS PAPA I.
Adriani Pape I V ita. 1167
Epistola. 1205
Epistola metrica ad Carolum regem. 1241
Bulla Adriani, qua confirmat Argentinensis dicecesis
parütionem in septem archidiaconatus, etc., 1205

S.ECULI V III AUCTORES ANNI INCERTI.
ISIDORUS PACENSIS. .

Notitia historica. 1215
Chronicon. 1251
ABEDOC ET ETHELVOLFUS, ABBATES.
Notitig historica. 1219

Capitula selecta ex antiqua Canonum collectione
in Hibernia seculo circiter vin.
Canones Hiberneuses. 1311
Ethelvolil Carmen de Abbatibus et Viris piis ccenobii
S. Petri in insula Lindisfarnensi. 3
MARCUS, IDRONTINUS EPISCOPUS.
Hymnus in Magno Sabbato. 1548
PETRUS ARCHIDIACONUS.
Quiestiones in. Danielem prophetam a Petro eno-
daUs. 1347
CATULFUS.
Instructio epistolaris ad bestum Carolum regem. — 1365
CONSTANS SACERDOS.
Tractatus de passione B. Emmerammi martyris. — 1367
GARNERIUS ABBAS.
Legstio ad regem Aistulphum. 1569
ANONYMI S.JECULI VIII.
[. — Incerti ad Pippinum regom Epistola. (ὅτ
|l. — Epistola monachi ad abbatem. 1315
Ill. — Commonitorium cujusque Episcopl ad Sacer-
dotes, etc. . $19
1V. — Tractatus utrum anim: de humanis corpo-
ribus exeuntes mox deducantur ad gloriam vel ad
ponam, etc. n. 1519
V. — Epistola cujusdam, Quid sit Ceroma. 1555

[. — ritio 5. Michaelis archangeli in monte
: TT HA Gallia. . 1537
i5 ésta D. D :goberti, regis Francorum, scripta

Chronica regari Wisigothorumg," PeIeI E εἷς . .*809"- “55 ἃ nónacho cenobii S. Dionysii anonymo, sed con-
Carmins apologetica. eocjttt t] 811. temporaneo. N 1395
Epitaphia. , 8:28... V1]. — Geo2 rbgum Francorum, e Gregorii Turon.

Á pendizsecumda. οἷς os 5 2,2 oso t i. Histor etallunde desumpta, usque ad Theodori-
Waipmoadem. ^ i lflDi is. Wu "E 3 Chronicon episc. Metensiom T
Notit ib, E08, M0C Cs EPISCOPU sig SECULI VIII MONUMENTA EKCCLESI ASTICA.
Epistolis. iun 819 Prposito Miss Roman. soetore anonymo. 1:8

' ippini et Carolomauni Diplomata, necnon quoram-
ELIPANDUS, FELIX, HETERILS, Xn inter íllustriores l'rancos et Germanos szc.

TountraNUs, UnczLLENSIS, UxAMERSIS, EPiSCQPI, vii Monoumeuta seiecta, 1501
Notitia hi zT S. BEATUS, rasssrrsa. - Index Rerum. 4589
Flipandi Epistoli. us. Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE.

lY

ANNO DOMINI DCLAII.

CYRICIUS

BARCINONENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN CYRICIUM.
(Ex Fabricio Biblioth. medise et iuf. Lat.)

Cyricius sive Quiricius (Caveo Syricius), episcopus A quas habes Editionis nov: tomoTIl, pag. 514, emen-
Darcinonensis Ἦν ταν circa ibi INL i $69. dauores ex Codice Hardensiano. Priore epistola Cy-
Cujus epistolas duas ad Hildefonsum Toletanum cum — ricius Hildefonso gratias agit pro opere ipsius de Vir-

ildefonsi responsionibus edidit ex Corbeiensi Codi- —ginitate sancte Marix contra Jovinianum et Helvi-
ee Lucas Dacherius tom. 1 Spicilegii, pag. 308, 311, — dium.

CYRICII EPISTOLA.

EPISTOLA CYRICII AD TAIONEM EPISCOPU M.
(Vide Patrologi: tom. LXXX, col. 729, inter Opera Taionis episcopi.)
KPISTOL.E DU.£ CYRICII AD SANCTUM HILDEFONSUM, TOLETANUM EPISCOPUM.
(Vide infra, inter hujus sancti Opera subsequentia.)

ANNO DOMINI DCLEIIX.

SANCTUS HILDEFONSUS

TOLETANUS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN S. HILDEFONSUM.

(Ex Antonio, Biblioth. vet. llisp.)

1. Sanctus Hildefonsus, Toletanus antistes, sub re- B Plane ea qux de rebus sancte ac laudabihter ab eo
gibus Cindasvintbo οἱ Reccesvintho maxime floruit, — gestis dicuntur, conservantque libri recentiores, om-
cujus postremi « nono anno (ut Julianus ait, episco- — nia e duobus celeberrimi sui temporis viri encomiis
pus εἰ ipse Toletanus, in brevi ejus elogio) ascitus — derivata sunt; quorum auctores fuere, prioris qui-
in pontificatum, novem annis et duobus lere mensi- — dem Julianus is quem diximus post Quiricum Hildc-:
bus clarus habitus, vitz: meritis et (a) retentationée — fonsi successorem Toletanus antistes, ei qucm
regiminis, expleto octavo decimo ejusdem principis — descripsit coxvus ; posterioris Cixilla (c), et ipse ali-
anao,x Kalendarum Februariarum, viam universs ndo, hoc est sub Maurorum tyrannide, ejusdem.
carnis fuit. ingressus. » Ordinatus igitur anno 659, lesi: prefectus, qui e cosvis audivit. Nonnihil.
ad superos abrit anuo 660, die Januarii 25, ad quem — etiam sancti Eugenii lll quaedam carmina preestant.:
diem refertur ejus memoria in Romano Martyrologio; — Luitprandum, Julianumque, et si quos alios pseudo-.
quamr et reperiri apud vetustissimum Adonis Marty- nymos adorat cx:ca hoviorum supersütio, pariter cum
rolegiüi exemplar Joannes Mabillonius prodit (b). his haberi debere auctores sumus, qui nec unius

(e) Alias, veneratione, sed nihil mutandum; reten- — aut ineuntis xiu, Codex hunc titulum przesefert :
tatio pro retentione, frequentativum pro simplici. — Incipit Vita vel gesta sancti Hylde[onsi episcopi Tola-
Sic alibi renotare pro notare; retemperare pro tem- — tamensi sedis metropelitani a beato Elladio episcoro

werare in Montano. ejusdem urbis, edita decimo Kalendis Febroarii ; cui
(b) In Actis sanctorum Bened., sc. ws, in Vita — consonat Vaticanus olim Christine Suecorum reginae,
sancti Hildefonsi, pag. 516, litt. d, in notis. C 5. 565, et Galliarum regis alius, t. Ill, pag. » We:

(c) Hildefonsi Vitam Cixilani assertam, et cum plu- '^ 2559. Faiso. Litem verbo dirimit Amilianensie.Coder:
ribus Codicibus collatam vulgavit cl. Florezius, t. V, anno Christi 994 exaratus, in quo fol. 250, legitur :

a pag. 504, qux in novissima. SS. PP. Toletanorum Pncipit Vita vel gesta sancti. H lefons Toletani... ὦ
callectione tritensi, t. L a p. 96, sub ejusdem Cixi- — Cixiliani ejusdens urbis episcopo edita, etc.
bnis nomine recusa est. Toletanus tamen sseculi χη, — .

ParnoL. XCVI. | mE 1

C4

41 S. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS. (2
quidem s:eculi :tatem habeni, neque ipsi auctorita- A per eum a Spiritu sancto peractis miraculis reiu-

tem olim notis pr:estare possunt ; sed ab. ipsis, cum
in ordine suo sese continent, mutuo accipere contenti
esse debent.

2. Natum Toleti ex nobilissimis parentibus Ste-
phano et Lucia Hildefonsum fama fert, sub rega ni-
mirum Witterico, anno hujus szculi (a) septimo. Lu-
cia soror germana dicitur fuisse Eugenii lll, Toletani
prosulis, qui puerum Hildefonsum, primís a se litte-
ris (b) ac pietatis amore, cum adhuc ipse in Ecclesia
Toletana, priusquam Cesarauguste induisset mona-
, chum, ecclesiastico munere. distineretur, imbutum,
ad sanctum Isidorum Hispalim -disciplinis omnib'is
instruendum remisit. Hincille evadens qui jam inde
apparere coepit, vir omnibus doctrine οἱ sanctitatis
numeris absolutus, Toletum rediit ; et sub 1lelladio
antistite monachale iustitutum in sanctorum Cosm:e
et Dainiani monasterio, quod et Agaliense autliit,
ejusdem urbis amplexus fuit. Hlelladius Levit:e ordi-
nem ei contulit sub vitze. su:e finem, qui Sisenandi
yrncipio, hoc est, cirea annum 631. contigit : quod
lildefonsus ipse de t!ella 1:0 loquens (De Viris illust.,
cip. 7) sibi testimonium prestitil. Abbas deinde
clectus sui monasterii, non alterius (aliis aliter pla-
cei [Tamaio, 1 tomo Martyr. Hisp., die 25 Jan., p.
955 et 226] ) quod a Juliano aperte dicitur, e mo-
nachorum pr.efectura, Eugenio ejus avunculo, diem
suu;) obeunte, ad Tolelanaz Écclesix: regimen invi-
tas, principalique (ui Julianus idem vocat) violen-
t» cedens transfertur. Abbas adhuc. interfuit mona-
sterii. Compluiensis a sancto Fructuoso erecti dota-
tioni, s:eculi hujas auno sexto super quadragesimum
(Morales, lib. xi, c. 26); ine Toletano concilio vii,
anno quinquagesimo tertio, neenon. et Ix, circa an-
num 657, ut e subscrip ionibus constat.

3. Ín pontificio Toletano, cui post biennium ini-
tiatus crediur, veluti « faeula. ardens, » ut. Cixila
loqu:tuf, « omnem His»apiam » castimonise scilicet,
prudeutize, Christianatque universze doctrinte, heroica-
rimque omnium virtutum radiis « perlustravit. » Ut
diznus habitus sit, stupen:lis duobus sibi a Deo colla-
tis beneficiis signacam et consecratam sui memoriam
posteris transmittere. Sacrum enim celebranti co-
ram Receesvintho munus, Leocadia virgo Οἱ martyr
apparuit, locumqu * sepulturze, hactenus frustra quie-
situm, ostendens, gratias viro sanctissimo pro defensa
Deipar; matris virgiui:ate, quod paulo ante libris
editis priestiterat, ejis. nomiae habuit. Cujus mar-
tyris sanctissimi, civis su;e, veli segmentum (c) cul-
tello raptim a rege ministrato. ab lHildefonso preci-
$uin, servari apud Ovetum in arca sancta reliquiarum
constans fama est (d). Nec diu post in ecclesiam die
festo Exspectationis partus beat: Mari virginis ad

"ragendum matatinum officium. veniens, eamdem
5lii Dei matrem in episcopali eathedra sedentem
ocnlis mortalibus cozspicere, sibique benigne allo-
gienteii audire; ae de thesauro coelesti acceptam
vestem, qua ipse in hoc solemni festo solus uteretur,
sii porrigentem, adorare promeruit, quod cum aliis

. (a4) Sexto visum. Pseudo-Luitprando in Chronic.,
vera 644.

(b) Animadvertit hoc Morales, I. xit, e. 59, conftir-
mantque Acta Breviarii Asturiceusis ms., apud Ta-
maium, 23 Januar., p. 2411.

. (c) In. prosa quadam faeti olim officii, quod addu-
cit Tamaius, p. 200, ganipule regis id facium dicitur.
Ganivete de mesa. vocabulum est nostrae gentis anti-
«quatum.

. (d) Servatur is cultellus Toleti hodie in amplissimo
jlimi. canonicorum collegii cimeliarchio, summa ejus
wpali ac vicinorum frequentia ac veneratione cultus
abitusque. ΝΕ

(e) Apud Sanmarthauos fratres in Gallia Christiana
i 6 iscopis Laudunensibus, fol. 620, p. 2.

(/) Fel;cia Sancii lBanirezii regis uxor, Alphonsi
parens, filia fuit Hildfni Rociensis in Gallia comitis,

" ad eram

lisse sibi Urbanum et Efanjium Cixila testatur; quo-
rum prior ab Isidoro Pacensi dictus Toletane Ec-
clesixe veteranus melodicus, hoc est cantor (7n Chro...
181); Evantius autem. ejusdem Ecclesie
archidiaconus, « docirina, οἱ sapientia, sanctitate-
que et in. omui secundum Scripturas spe, fide et
charitate, ad. coufortandam Ecclesiam. Dei » Hispa-
nam, jain sub captivitate gementem ; uterque clarus.
Hos auctores Cixila habuit, quorum testimonio fidei
rei astrueret, quantumvis de ea siluerint Julia^us
(In elogio laudato) et Isidorus Pacensis (In chron. ad
aram 721 ubi de Hildefonso).

4. Egregie autem confirmat famam rei ubique vi-
gontein duo ecinmi s:eculi seriptor Hermannus mona-
chus, quem historicum Vossius ignoravit, de Mira-
culis sanct: Marie Laudunensis (e). in epistola ad
DBartholomzeum ejusdem Ecclesi: episcopum. « Cum
dudurn (inquit) in Hispaniam ad videndum gloriosuin
regem Hildefonsum (Alpliousus hie. Aragoniz res,
atque item Castelle er Urraciin. uxorem) « (f) Fe-
lici:e materter:e. vcstrze filium, profectus, felicissi-
mum ab eo promissum suscepissemus, quod si se
cundo ad eum videndum reverterenmini, daret. vobis
corpus beati Vincentii Levit:e οἱ martyris; necnon

. et casulam pretiosissimam qua:n heata Dei genitrix

sancto Hildefonso Toletan:e civitatis. archiepiscopo
dederat ob remunerationem trium libellorum | quos
de virginitate sua composuerat, etc. » Sed de liae ra
(6) commentaria nostrorum hominum qu:eso adeas,
lector; ne nos amplius eá qu:e ad. bibliothec:s argu-

. mentum ex Hildefonsi rebus gestis pertinet dille-

fanus.

9. « Scripsit (Julianus ait) qua: plurimos libros
luculentiore sermone polissimos, quos ilem in lot
partibus censuit dividendos, » id. est :

-- 6. Librum prosopopetie imbecillitatis preprie, qui
deperditus fuit.

1. De Virginitate sancte Maria contra ttes infiddes
libellum. Mic liber prunum, quod. sciam, editus est
ab :eque pio ac. docto viro. Michaele Alphonso Car-
panza Valentino, instituti Carmelitorum; qui qui-
dem, collatis inter se duobus mss. Codicibus, altero
Gregorii Mirandensis Valentini Filei rerum ju:icis,
altero Hiveronymianoru: Gandiensium, prodire cum
fecit Valentie. anno. 1556, in-8^, ita in-criptum :
Sanctissimi Patris nostri Hildefonsi Toletame Eccles ὦ
archiepiscopi libellus de illibata ac perpetua Virgi:si-
tate. saucize ac glorios:ie geuitricis Dei. Marie ἀντὶ
τριῶν &xio toy, adversus (res infideles (hau erediiuus
Grzvca ista ab Ilildefonso esse, sed a noviore aliquo,
qui grecissare importune [4] voluit) ordine. sjnonj-
mortuin conscriptus. Adjunxit οἱ Vitam, quam et etui-
sit Hieronymus Welwus Lovanii anno 1549, ctun
eodem hoe libro. Anno 1557 a Dasi!io Melaniz, con-
gregationis Casinensis monacho, Pasilev, iu-85,
etiam publ.ci juris iterum facium hunc. eimidein li-
hellum scio.

- 8. ost. aliq10d. tempus Franciscus Fevardeutius

ut ex eolem Ilermanno, lib. t, cap. 2, cujus verba
legi possunt apud Sanniarthanos; unde apparet Su-
rite error, qui, lib. 1 Annal. Arag., cap. 9, Feliciam
Urgellen-is. comitis natam fuisse credidit, quem 56-
cu:.s fait Ii»ron. Blaucas in Aragog. reruin commern-
tariis, οἱ Sancio ΕΥ̓ rese.

(g) Integer hujus argu:nenti liber exstat. Francisci
Portocarrero Jesuit»; lateque Petrus. Salazar. de
Mendoza, in Vita sancii. liil iefoasi. Colleatt. omnes
Tamaüis bac.d:e 25 Januarii, et 24 sequentis.

[^] Habetur in Eseurialensi s:wculi, ut videtur, de-
cirti inctinantis Codice, lit. À, plut. 1, n. 9, hac *u-
brica ; H:ldefonsi libellus de Virginitate sancte Ma-
rie Ántitriapistos (que vox. Latinis litteris constat!,
id est, contra tres infideles, ordine stjnongmarum con-
scriptus, ut non vuigarem Gr.ecum epizraplies voca-
bulum an'iquitatem sibi conciliet.

45 NOTITIA IHSTORICA. 1&8
Minori:a cuim aliis Hild:fonso, nou ita recie, adjudi- A nempe de his tribus veri hosti*tis hoc libro debella-

catis, Parisiis apud. ΔΝ πη, 1577, et. Bigtrvus,
nono volumine Bibliothzcew vetezim Patrum, 1589,
reciiderunt,. Iuscriptio lamen in his variat. Nam quz
de illibata est apud Carrauzam et. perpetua. Virginita-
te, etc., in Fevardentii et Constanti, Cajetant lihris
mss. de Laudibus erat beatee virginis Mario. In quo-
dam ejusdem Cajetani Codice annotavit is qui olim
exscripserat, « se Gomesanum abbatem lldensem (a)
in linibus Pampiloni: esse. qui libenter. conscripse-
rit libellum a sancto llildefonso Toletanz sedis cpi-
scopo dudum lucu'entissinie editum, in quo continc-
tur de laude virginita.is s:netze Marie prpetuz vir-
ginis (b). » Sed infra dc hae nota iterum.

9. Tres hi infideles quinam fuerint, conp.llatio
ipsa eos arguentis extra. dubimm ponit. Jovinianus
nempe Helvidiusque, noti admodum | superioris αὶ
haeresiarch:e et a inaximo doctore llieronymo pect-
liaribus libris confutati, ac. tertio leco. Judieus. qui-
diim, secte sux tantum. appellatus nomine, hic sis-
tuntur, et cx adverso massima. vi atque impetu 50Γ-
monis doctrin:eque. impugnantur. (c). Primus | oliin
nezaverat Mariam Deiparam in. partu. virginem per-
mansisse (d). Secundus post partim semper ^ irrinem
fuisse. Tertius vero integritatem in. puerpera. omni
teiipore sacrilegus respuebat. Joviniunum igitur
primo capite (libellos appellat Hermannus monaclius
supra adductus), IHelvidium altero, Jud:eum tertio, et
his quie tertium sequuntur refutat. Hic enim postre-
mius hostis profligandus fuit majoribus copiis argu-
mentorum, in quo ctiam Jovinianus οἱ Helvidius
seorsum prius iinpetiti de novo prosternerentur.

10. Vere enim in hoc versari debuit Marianz in-
t:gritatis tota. defensio, ut. verum Dei Filium ex ea
patum disputatio s'abiliret; hoe enim uno dato,
quis deinde sanus inficiaretir potuisse Deum in clau-
&ira se pi neirare incorrupue matris, atque inde for-
matur sibi corpus :eque inviolato pu ore virginis in
dias lui.inis oras e.luccre? "106 ergo inculeandum pro-
lixius fuit Judzo infideli, quod secte ejus. maxime
repugnabat, et per Judvi corpus ceterorum. c:vceze
mentis Ántidicomarianitarum, quomodo Epiphanius
in Panario appellat, jugula petenduin. Hi enim po-
steriores Christum in ore Christianismumque habea-
les, fere ab omnibus Mari:e propugnatoribus, Am-
brosio praesertim epistolarum , lib. x, epist. 79 et
81, Hieronymoque Adversus. lHelvidium, tanquam
assecke Ilebraicorum dogmatum traducun:ur. dta

(a) Pro abbatem Ildensem, leg» Albzilden;em (sive
Aibeldensem) non abbatem, sed monachum, ejus s: i-
licet monasterii cui Dulquitus, seu Dulcatus, ΒΓ ΟΥΑΙ
in finibus Pampilonix. E notis mss. cl. Andre: Marci
Burrielii in Regia bibliotheca Matritensi exstanti's,
qui primus Constantini Cajetani errorem detexit in
S5. trium cpisc. Bened. Vit., p. 141.

(5) In SS. trium e,isc. Benedict. ord. Vira a Con-
stantino Cajetano edita, p. 141.

tis recte sensit Alphonsus Vazquez Miraudensis, de-
fecali judicii ac. plurim:e doctrine, Mercenariorum
sodalis, abbas cum viveret sancti Anastasii in regno
Sicili:s, conscripto vernaculo libello de sancto Hilde-
fonso ejusque scriptis agens, cap. 4 libri iv. Idem
Gabrieli Vasquio Jesuitze. venit in imentem. in. com-
nientario ad tertiam sancti Thomz partem, ci- p. 121,
"p. 11, nisi quod Cherintum aut Carpocratem,
qui ambo satum ex Josep'iio et Maria Jesum dominum
ros! ruin Ju.'aica. persuasione olim docuerant, ut. ex
Epiphario 1, Adversus haereses li?;ro, et aliis constat,
in pirsosa Judei, quem hie appellat llitdefonsus,
couliai a*severavit. Verum haec ejs sententia plane
i: psgnatur ex hujusmet operis cap. 5 et 4, in quo-
rum utri sque principio de diva Virgine ad Jud:ieum
dicitur, ex stirpe sive gente ipsius cam esse : quod non
bene accommodes. ci qui vere non. est Judaeus. ori-
ginc, sed seca ant lkeresi duntaxat. Ego magis

p uto non privatum aliquem, sed totam sectam Jud:eo-

rum, conflic o sibi ex 6s uno, quem argucret, tot
capitibus ab IH:l..efenso. τον]. Nec. aliter rectum
sensum habere captis sepziini. verba hiec possunt :
« Nam de pas i: ni^, contumeliis, cruce, clavis, morte,
et sepultura, qud tilii jam loquar? cum te fecisse
illa non dubites. ». Et mox : « Quando de homicidio
Innocertis reus teneris, et hanc mortem cjus a te qui-
dem crudeEter illata, ab illo autem. sponte susce-
piam, cte. ». Quod vidit ctiam. Gomesanus (e) ille
transcriptor libri hujus de Virginitate, quo usus est
Cajetanus, jam ἃ me vocatus ad testimonium , s:epe-
que vocancus.

11. ΠῚ ergo sunt tres illi infid2lcs, quibuscum in
hoc libro congredi voluit Hildcfonsus. Sive quod. ex
devotione in. beatissimam Dei gzvitricem novos. sihi
hostes ex veteribus etiam profhgatis suscitare volue-
rit, quo stylum pietatis, veluti ceclamatores «olent,
exerceret. Quo quidem vocasse cirn. genius videtur
proprius, ut in kndanlis pau:o infra epistolis ejus
clarebit; atque. item e testimenio: Quirici. Barcino-
nensis tunc adducendo, et cx Gomesasi presbyteri
verbis intra. prouuceadis; demua:te ex testiimorio
Íragmenti de translatione reliquiaru: e Toleto in A-
sturias, quod. inferius quo jue a nobis sistetur, sive
quia iinpudens horum lixeresis novo: aliquos sortita
esset, sive in Hispania sive extra [Hispaniam hoc tem-
pore sectatores (f). Plane hane posteriorem partein
ii qui ficulneis adh:erescunt chronicis, mordicus te-

dictissimum solius styli exercendi gratia novos sibi
liostes e sepulcris excitare, declamatoremque in eo
argumento agere voluisse, cujas occasione inflicta
olim eidem beatissimze Virgini a Joviniano et Hel-
vidio vulnera omnino refricanda erant, ut opportune
monet novissimo S5. PP. Toletanoru.n Editio:.is Ma-
tritensis curator (In Operib. fHiidefons., prolog. t. I,
p. 104 ). Neque id e Quirici ad Hil .fonsum epistola,
nec ex Gomesani narratione, neque demum e fraa-

(c) Jovin:ano hanc hzresin sanctus Augustinus ad- D mento translationis reliquiarum, qu:e noster pro con-

scribit, quanmivis sanctus Hieronvmus in libris adv.
eum scriptis non meminerit, ut Erasmus notat in ar-
gumento horum libroruin.

(d) Helvicius aflirma^at Deiparam post editum Sal-
vatorem a Josepho cognitam, ut e libro Hicronyuii
adv. eum constat, vol. 11 ejas Oper.

(e) Escurialensis panlo antea lauda:us s:culi x
Ποῖος, lit. A, plut. 1, n. 9, explicans vocem T'ria-

pistos : « Tres, inquit , triapis!i sunt Jovinianus, Hel- -

vidius et Judei. » Gomesani autem verba in Codice
Toletano hiec sunt : « Joviniani perfidiam (Hil iefon-
sus) vulneravit, ct pugione verissima rationis Hel-
vidii erroreii des? ruxit: Jud:eorum quoque duri iam
non solum a stipulatione [Leg. astipulatione] angelo-
rum et honiiuuimn ; sed etiam d:emouum prolata con-
fes- ione jugulavit. »

(f1 Vix credibiie est Hildefonsum beatissime vir-
ginis Mariz honori, si quis unquam mortaliuin, ad-

jectura sua adducit, ullo modo videtur elici. Imo cum
iu Hildefonsi lihello telorum aciein precipue ac tan-
um non unice in Judieos itentam videam, existimo
rem Hildefounso cui Hispanis aut Hispaniensibus
cjus sect:e popularibus fuisse; idque occasione viru-
lenti alicujus in beati-simam Virginem scripti per ea
fortassis tempora evulgati. Nec an:e ililJefonsum Isi-
dorus in libris Coutra Judvos; neque Julianus post
eum Toletanus in Comprobatione sextib. ;etatis cum
larvis, sed cum veris Jud;vis conflictasse exisimandi
sunt. Àn verecundiores lHildefonsi :svo, quam postea
fuerint aut etiam nunc sint, ejus gentis doctores cre-
dimus? Α s:zeculo xu ac deinceps ad avorum memo-
riam et nostra fere tempora horrendas in beatissi-
mam Virginem infrunito ac pestilenti ore blasphe-
mias evo:iere nusquam destiiisse, docent nos corum
libri ΤῚΣ nitzachon, nx2* pr chazok emunah,

MZ' ΠΥ (g4cldoih iescu, et alii, quos collegit,

15

S. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS.

ncbunt. Frequenter enim horum Luitprandus ( Jn A Mari: semper virginis, nitido politoque eloquio or-

Chron., an. 661, n. 101 et 668) et Julianus (In
Chron., n. 551, 338) inculcare amant Hildefonsum
cum Theudio et Helladio Gothis h:xereticis Narbona
venientibus congressum scriptis fuisse. Quibus dedit
fundamentum Rodericus Toletanus, lib. x1 de Rebus
Hispania, cap. ult. his verbis : « Hujus tempore cum
Helvidius et Pelagius a Gallis venientes plerasque par-
tes Hispauiz infecissent, virginitatem beatz Virgi-
nis infamantes, beatus Hildefousus illis occurrens,
sacrarum Scripturarum testimoniis, el lingua melli-
flua, et gratia in labiis suis diffusa, eorum dogmata
confutavit, et ab Hispania confusos abegit. » Quod
sequitur Ilistoria generalis Alfonso X regi communi-
ter attributa. Neque id tenentibus cum Roderico e-
nixe adversabor; de quo tamen opportunior alius hanc
rem expediendi locus paulo postea occurret.

12. Jam ut confirmemus aliis testimoniis boc opus-
culum sancti Hildefonsi esse, Ambrosius Morales ali-
cubi testatur se vidisse manu exaratum Codicem, in
quo exscriptus erat hic liber. de virginitate Deipara
virginis, anu ipsa Atilani Sentic:e, siveZamorz epi-
scopi, viri sanctissimi, de quo prafixa ibi admonuit
eum notula (a). Porro is liber, quo usus fuit Caje-
tanus, perautiquo eo, manuque exarato, non sinc ex-
scriptoris nomine consignatus venit ad posteros. Ex-
stat enim ad calcem adnotatio, ut jam indicavimus,
prolixior ea quam ut hic integra referatur (b); sed
qu:e id continet. Gomesanum abbatem lldensem (c)
rogatu Gothiscalci episcopi illac ( in finibus Pampi-
loniz, ut jam diximus) ex Aquitania in Gallzciam
invisendi sancti Jacobi corporis gratia transcuntis
conscripsisse hunc libellum ; eumdeai Yeroepiscopum
transtulisse eum ex Hispania in Aquitániam :era 989
( sive anno 951 ) tempore hiemis, diebus ceptis Ja-
nuarii mensis, quibus ipsis diebus obiit Gallicianen-
sis rex Ranimirus. Hxc fere Gomesani notula. Hic
est Ranimirus, seu Ramirus, 11 Legionis rex, qui
obiit Januario mense anni 950. Quare ad hunc nu-
merum reformanda est :era, seu annus notul:e, ne
clarissimis refragetur docuinentis a Morali adductis
(Lib. xvi , c. 20 ).

13. Membranaceum alium Codicem litteris Gothi-
ciá ante nxL annos exaratum servari ad sancte Tri-
nitstis Toletanum caenobium Hieronymus lliguera
testatur in notis ad Luitprandum (Ad anm. 668):
nempe a Salomone archipresbytero, ut credimus To-
Jetano , :ra 1105, sive anuo 1067, quod idem alibi
monet (d an. 95i)iniisdem notis (d). Meminit ejus-
dem libri leàlorus Pacensis in. Chronico (e) his
verbis : « Quod pronitente przesidente tunc sanctis-
simo llildefonso, mellifluzs os aureum in libris diver-
sis eloquenti:e, atque de virginitate nostre domin:e

et cum confutationibus edidit Joannes Christoph.
Wagenseilius iu Telis igneis Satanz;, Altdorfli Nori-
corun, 1681. Vide Monitum in sancti Hildefonsi ope-
ra, Edit. noviss. SS. PP. Toleianer., t. 1, p. 105.

dine synonymo [ sic lego, pro synonyme | (f) perflo-
rentem, etc. » Corrupta et improprio loco posita
sunt, ut ex Roderico Toletano, lib. 1, cap. ult., et
lib. 11, cap. 12, iuter se collatis his quz ex Isidoro,
ul in more habet, utrobique scripsit, liquet.

14 AuctorHistori:e translationis reliquiarum e To-
leto in Asturias qu:e Sebastiani Salmanticensis (sive
ea sit Alfonsi Ill , cognomento Magni ) historie in-
SCrta legitur apud Sandovalium Editorem, in men-
tione harum qu:e in arca sancta condit:e sunt d
Ovetum reliquiarum : inter alias « pallium » laudat,
« quod dedit ipsa Regina cceli Hildefonso Toletana,
sedis archiepiscopo laudibus in honore sanctze
ipsius virginitatis celebratis, ubi ipse sanctus epi-
scopus gloriosus contulit adversus h:eresiarchas He-
li«dium atque Loviniauum, etc. » ubi Helridium at-
que Jovinianum legi debere manifestissimum est. Ms.
exstabat in. ecelesie Eborensis bibliotheca, teste Re-

p sendio in epist. ad Quevedum ( Hisp. illust. t. 1,
P.

C

221}: item in cenobio de la Mejorada ordinis san-
cti H eronymi prope Uime:um. Alium Codicem fui-se
ad sanctum Franciscum Pincize urbis Morales alicubi
refert ( En el santo viage, ms. ). Antiquissimo alio
usus fuit Constantinus (g) Cajetanus.

15. Culpabunt forsan ali jui synonymorum coacer-
vationenm in hoc libro, cum ex rhetorum regulis de-
deceat eamdem rem pluribus idem signiticantibus
verbis exprimere. At in hoc secutus fuit Hildefonsus
Isidorum magistrum. Et licet quandoque in magna
animi commotione non satiari loquentem prius quam
omni quo potis est modo et verborum differentia qu:e
concepit intus foras producat. Talia patiebatur Hil-
deíonsus, cum exorbitavit ἃ frequenti loquendi usu,
amoris erga beatam Dei matrem ign:bus extra se ve-
luti positus. Qualibus agita;i affectibus chori aliquot
in Euripidis trageediis leguntur. Pergamus ad reliqua
opera cuim Juliano.

16. Opusculum de proprietate personarum | Patris,
et Filii, et Spiri.us sancti. De sancta Trinitate vocat
Eisensgreinius (A).

17. Opusculum adnotationum in sacris, et opuscu-
lum adnotationum in sacramentis. Οὐ duo opera di-
serte Julianum distinxisse confirmat ms. Casinensis
Codex, quem vidit Cajetanus, Vit:e hujus, et sic edi-
dit Mabillonius; agnovitque utrumque Vincentius
Bellovacensis (Spec. hist. , lib. vi, c. 120). At Pari-
sina Editio, et Matritensis, sancti Isidori operum, quz
hanc et exhibent cum lsidori et Hildefonsi catalogis,
unuin duntaxat Annotationum in sacris librum ; Fran-
cofoprdiensis (Tom. 11 Hisp. illust.) pro eo alterum
tantum Annotationum in Sacramentis, cui Hensche-
nius calculum addit, agnovere (i).

(d) Exstat hodiedumToleti in sanctissimae Trinita-
tis cenobio; ejusque exemplum cum Edito Micbae-
lis Carranz: a cl. Andrea Marco Burrielio collatum,
in Regia bibliotheca Matritensi ; in cujus fine legitur :

Et nostrum, infra, n. 546. Rodericus Toletanus ad D « Ego miser Salomonis archipresbyter servus Dei

Helvidium et Pelayium [ falso, pro Jotinianum | id
factum refert, quem secutus postea fuit cl. Florezius
( Tom. V, p. 219, n. 112). a

(a) Longe hoc Atilani Codice antiquior Regius E-
scurialensis est lit. ἃ, plut. 1, n. 9, paulo ante lau-
datus, in cujus finelegitur : « In Jesu Christi nomine
explicitus est Codex istea notario Joannes indigno in
sra DCCCC, el nonagesima secunda (seu Christi an-
no 954) vii Idus Martius, regnante rege Ordonio in
Legione. Comite vero Fredenando Gundisalviz in
Castella. Deo gratias. » Atilanum autem Zamorensem
ei Ecclesi:e ab anno 990 ad 1009 przefuisse constat e
Catalogis praesulum ejusdem ap. cl. Florezium, T.
XIV, pe. 1. ]
(b) Exstat in laudata Vita trium episcoporgan be-
nedic., p. 141.

c) Gomesanum: abbatem. lldensem , pro Gomesa-
^i Albaildensem , ut alihi,

indignus et tor scripsi hoc libellum de Virgini-
tate sancte Marize virginis et Genitricis Domini ad fi-
nem usque, complebit : iu civitate Toleto in Eglesie
sancte Marie virginis sub metropolitane sedis domno
Paschalis archiepiscopi. Notum sub «die v1, feria ora
m, in diem sancti Cypriani episcopi, xvin Kal.
Octubres , in ra millesima centeua quiuque. »

(e) Era 725, ut in Editis a Sanudovalio, revera
era 715.

(f) ta Sandovalius ex Codice, ut videtur, corru-
ptissimo edidit. Aliter Mir:cus.

Refert ipse ubi supra, pag. 139.

ἵ Inter deperdita Hildefousi opera recensetur a
Fabricio (Bibl. med. et inf., t. 111, p. 300) Guil-
lelmo Caveo (In Hildefonso, ad ann. 651), Cellierio
(T. XVII, cap. 51, pag. 133).

(i) Item inter deperdita Hlildefonsi opera. Binane
autem. 20 simplex de affini, ut. videtur, arguinento

17

NOTITIA HISTORICA.

rd

48. Librum De Cugnitione baptismi unum. Hunc ms. A Jovinianus, dissipetur Helvidius, simulque οἱ incrce-

exstare in bibliotheca Carmelitarum excalceatorum
Claromontensium in Arvernis, cum libris quibusdam
Ferrandi diaconi, ex Ludovico Jacobo a sancto Ca-
rolo refert Labbeus in bibliotheca ms., p. 207. De
G ubernatione baptismi Francofordiensis Editio habet.
Alii omnes De Cognitione habent (a).

19. De progressu spiritualis deserti alium (b).

90. Opusculum annoltationum actionis diurne. For-
te diurni temporis exercitia spiritualiter impensi.
Francofordiensis habet actionis divine, quomodo edi-
dit Henschenius. Mabillonius hunc librum omisit (c).
« Quod totum (ait Julianus) partis primz voluit volu-
mine conneclendum. Deinde (ait) partis secunde. »

91. Liber epistolarum est, in quo diversis scribens,
enigmaticis formulis egit, personasque interdum indu-
zit, in quo etiam a. quibusdam lwuculentiora Scripto-
rum responsa promeruit. Exstat quidem ad calcem
Pseudo-Juliani systematis (Part. n Adrers., p. 145)

Variorum carminum collectio ab eo facta, in quo ait p

quasdam epistolas et carmina ex libro Gothico mem-

branaceo sanct: Juste Toletan: se collegisse, atque -

Fuldam (fundus hic fictionis) misisse. Desunt 4::}-
dem ex in hac Editione, nec ultra carniina οἱ eorum
explanationem ab eodem Pseudo-Juliano factam,
quidquam aliud. Sperabam promissorem hunc forte
aliquid Hildefonsinum e penu illa sua sancte Just:e
commentilie bibliothecz locupletissima depromere
voluisse ; maxime postquam in expositione epitaphii
sancti Isidori eumdem Julianum referentem se ad
quasdam Isidori ad Hildefonsum, hujusque ad illum,
aliquot epistolas legissem. Sed cum in Editione ope-
rum Luitprandi a D. Laurentio Ramirezio procurata
(Pag. 515), easdem, ut credo, epistolas quarum s
nobis facta fuerat, sub epistolarum presulum a Ju-
liano collectarum titulo vidissem, excidisse me cu-
riositatis voto comperi.

22. Delevit ergo invidia aztatis clarissima futura
sanctissimi doctoris monumenta, e quibus historia
ejus temporis apprime illustraretur. Áttamen ex-
stant ex his dux ad Cyricium, sive Quiricum, Barci-
nonensem episcopum, quarum priore respondet illius
gramlatorie ob sibi remissum de Virginitate virginis

erige opus; altera vero suasorixe ejusdem epistole
de edendis similibus aliis operibus respondet. Qua-
tuor has Cyriaci, seu potius Quirici, et Hildefonsi, e
bibliotheca Corbeiensis in Gallia monasterii, primus,
nisi fallor, in lucem protulit Lucas d'Acherius in Spi-
cilegio suo (Tom. I, p. 508). E prima sane Quirici
constare videtur libro de quo ad se transmisso gra-
lias habet Hildefonso nihil priesentis cuin. pr:esenti-
bus szqualibusve hzreticis congressus occasionem
dedisse. Verba ejus hxc nonne aperti sensus? « At-
que, ut ita dicam, ea quie opaca videbantur pro sui
quantitate mysterii luce clarius manifesta, ac nota,
pusillis et magnis eff-cerit ita ut ex hoc hebetescat

reripum fuerit, incertum. Julianus ut in paulo ante
laudato Codice Escurialensi anni 954, lit A, plut. 1,
n. 9, opusculum inscribi Adnotationum in. Sacra-
menlis ; novissima SS. Patrum Toletanorum Eilitio Ma-
witepsis, pag. 95, Adnotationum in Sacris. Trithemius,
de Script. Eccl., c. 55, Adnotationum in sacris librum
unum, Adnotationum in. Sacramentis librum unum.

a) Habetur in novissima SS. PP. Toletanorum
Editione Matritensi (Tom. 1, p. 165) e ms. Codice
Patrum Dominicanorum Bojocensium, e quo pri-
mus omnium in lucem id protulisse Daluzius dicitur,
hoc titulo : Adnotationes de cognitione baptismi. Et
in Baluzii Miscellaneorum Edit. Lucensis 1761 (T.

1], la à 15).

(8) In eadem SS. PP. Toletanorum Editione (T. 1,
& pag. 222), sub titulo : De lItinere deserti.

(c) Inter deperdita, imo et inter dubia Hildefonsi
opera. Licet enim exstet in Juliani Elogio novissi-
ma SS. PP. Toletanorum Editionis Matritensis (T.
I, p. 95) atque apud Trithemium (De Script, Eccl.,

C

D XV1I, c. 57, n. 3), εἰ. Florezium (T. V,

dulus ac mente perfidus decidat. Jud:eus (d). » Quiri-
cus hic Barcilonensis episcopes Toletano x concilio
interfuit anno 656 qub adhuc abbas Hildefonsus erat.
Illuc refero epistolz: huius prim:x hoc initium :
« Cum a vobis remeans (hoc est, a Toletano isto
congressu) ad ovilis crediti loca rediissem, ita labo-
ris magnitudine fessus, etc. » Unde titulum ei epi-
Stolze inscriptum hunc : Rescriptum Cyricii episcopi
Barcilonensis ad Hildefonsum Toletane sedis episco-
pum pro opere DeVirginitate sancte Marie, germa-
num auctoris non esse, sed exscriptoris, pr:ter in-
so'itam designandi hoc loco argumentum epistolz
formam, id plane convincit, hoc nondum fuisse tem-
pore Toletanum antistitem Hildefonsum. Quod mihi
confirmat secund:ze, qua Quirico Hildcfonsus respon-
det, et quartz: similiter responsori:e epistolarum in-
scriptio : Sanctissimo ac honorabili domino Quirico
iscopo Hildefonsus famulus vester. Non. enim se
amulum, sed potius fratrem alterius episcopi epi-
scopus Hildefonsus dignitatis suze memor, quamtum-
vis humillimus, appellasset. Fateor inveniri hunc
servuli demissum nomen in Quiricii terti: epistole
titulo, reciprocamque domini appellationem in hacce,
et quarta Hildefonsi. Sed excusabilius est Barcino-
nensem episcopum se submisisse llildefonso supc-
rioris ordinis metropolitano, quam vice versa, ac
domini compellatio alterius aJ alterum in vulgari
consuetudine semper fuit.

25. Quarta. quidem Hildefonsi epistola truncata
ad nos pervenit eo quo minus debuit loco, ubi nem-
pe excusat Quiricio quod necessitate temporum et in-
cumbentium malorum metu sctiptioni non. incumbe-
ret (e). Neautem id pr:etermittamus, aliam Quirici
Barcinonensis episcopi ad T. ionem Cisaraugusta-
num epistolam protulit ex bibliotheca Thuanza
Joannes Mabillonius Analectorum secundo volumine,
qua is Taioni respondet, et gratias habe! pro remis-
$0 ad se Collectaneo quodam ex Operibus sanctorum
Gregorii et Augustini, de qua in Taionis rebus men-
tio iterum occurret. Prosequitur Julianus :

94. Partem. sane tertium. missarum esse. voluit,
hymnorum atque sermonum ; unde in albo isto ope-
rum collocamus.

25. Missas aliquot. Solemne erat tunc. temporis
missas confici pro aliquo festo die Christi Domini,
Marie Deipare, aut sanctorum. Meminit quidem
duarum Cixila, « ubi statim in officio (abbatis) cla-
rens, duas missas in laudem ipsorum dominorum
(SS. Cosme et Damiani martyrum, quibus inonaste-
rium dedicatum) quas iu. festivitate ipsorum psalle-
rent, miro modulationis modo perfecit, quas inissas
infra adnotatas habemus, » ait. ltem alterius paulo
post meminit missa: de sancta Leocadia. « lpse vero
manibus (inquit) statim complexans et astringens,
talia fertur depromere vota, vociferans cum omni

c. 55), Fabricium (T. 7i1, pag. 260), Cellierium ).
. 486),

abest tamen ab eodem Juliani opusculo , sive Bildefou-
si Elogio, quale babetur in antiquiore omnium pre-
laudato Escurialensi anni 954 operum Hildefonsi Co-
dice, lit. A, plut. 1, n. 9. Sistimus ejus verba :
« Scripsit sane (Hild«fonsus) quaniplurimos libros
luculentiore! sermone potissimos... ld est librum
prosopopeie inuecillitatis proprie; librum d^ Virgi-
nitate sancte Mari: contra tres infideles; opuscu-
lum de Proprietate personarum Patris, οἱ Filii, et
Spiritus sancti ; opusculum Adnotationum in Sacra-
mentis ; librum de Cognitione baptismi unum, et de
Progressu spiritali (per) desertum alterum. Quod
totum partis primeve voluit volumine conectendum
etc. » indicto Annotationum actionis diurne opuscu-
lo; nisi id mihi olim inter describendum exciderit.
(d) Nibil hzc conficiunt neque probant contra ea

qu:e paulo ànte dicebainus, num. scilicet 11, not. (f).

(e) In. novissima SS. PP. Toletanorum E-itione

19 S. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS. 20

pop:ilo, et clamans : «Deo gratias. Vivit domina mea À compositas a D. Hildefonso ,

yer vitam Hildefonsi. » Et id ipsum repetens clerus
veüemeater psallebat ALLELUIA, et canticum. quod
ipse dominus Hildefonsus nuper fecerat : SrEciosA
FACTA ES, ALLELUIA, ET ODOR TUUS UT BALSAMUM NON
MISTUM, el alia qu:& in ipsa missa subter adnotata in
laude ejus depromserat. » Unde videmus non verba
esse Leocadi: martyris, ea qux» vulgo (a) ei tri-
buuntur : Vivit domin mea per vitam llilde[onsi , sed
populi acelamantis cidem mar:yri e tumulo. veluti
resurgenti.

26. Idein paulo post cujusdam musse de Maria
Virgine, sive de ejus Annuntiatione meminit. Pr»estat
verba audire gravissimi hi-torici, ad quem oportet
veluti ad fontem sxpius recurrere : « Superveniente
vero die saucte et semper virginis Marie (hic est a
Gothis in x concilio Toletano ins:itutus dies beata
Maris virginis, alias Inearnationis Verbi divini in
ejus saero utero, cum non aliud. sit, aiunt Patres
concilii « festum matris, quam Incarnatio. Verbi, »
xv Kal. Januarii in tota Hispania, post tot alios Dci-
par: sseros dics, vel nunc celebris sub titulo. Ex-
speclationis partus : alias de nuestra Seaora dc la O,
ut vulgus loquitur propter an:iphonas ab hoc die,
quarum principium ab O littera, seu vocanci interje-
etione concipitur, usui pr:escriptas) anze Lres dies Lri-
bus diebus litanias peregi!, et Missa"n suprascr.ptam
[Forte, subterscriptam, hujus enim non prius memi-
Rerat| quie in ejus laude decan:aretur. perfecit, qua
est septima. » Hunc autein. habueritue in. iis, que
de beata Virgine, an in omnibus de aliis. solemnita-
tibus ab eo formatis missis numerum, n0n satis ex-
plicuit.

21. Adjungemus tamen nos. opportunam. notitiam
libri ms. Ecclesiz:e Toletane, qui, ut ex. ejus in«ice
«uo utimur apparet, plutei xxx vicesim:s nonus
. est. Breviarii Muzarabis hic partetu. continet, et. ab
ea titulum hahet. In pagina autem ejus nona moder-
no charactere hiec habeatur partim. Latino, partim
vulgari Hispaiize sermone : € licliber continet. se-
uentia : (b) 5-7 Misse de beata Virgine Maria; O[-
cium Annuntiationis, mense Decembri (c) (Mas largo
que en el Mozarabe) ; O. ficium in Assimiione BHea-
UP Marie; Officium in N«tivita' e Domini ; Officium
sancti Stephani (d) (No ticn2 p:zincijio, y otras dos
hojas suyas estan atras enquadernadas entre la Mis-
sa : Qui non. De nuestra. Sefíora). Officium sncti
Joannis evangeliste ; O[ficium Circumcisionis Domini ;
Officium in. Capite anni ; Officium in Apparitione
Domini, sive Epiphania (e) (Y eu medio del hay seis
hojas, que son de arriba de la Missa 2, ὁ 5, de nuce-
sira Seriora). »

Sequitur ad l:ce. Latina hec. nota. Joannis Dapti-
εἴ Perezii, olim bibliothecarii, viri doctissimi ac
diligentissimi, quod ex ejus subscriptione manife-
sium resditur : « liie liber in magno pretio haben-
dus ; nam septem missas de beata. Maria credo esse

(T. 1, a pag. 956), bin;ie nimirum. Quirvici, οἱ binze D

Hildefonsi a4 Quiricum &uorZxat.

(a) Ab auctocibus nos ris, Morati, lib. xir, eap. 39,
Mariana, Jib. vi, c: p. 10.

(b) Prima et secunda Miszs quze de unt scp'enario
implendo nus ero, sunt. sanctorum. Cosime. et. Da-
miani ab IHil/efonso ecit;», quarum Cixila meminit su-
pra n. 202. Vidend. cl. Florczius T. V., pag. 5310, n. 14.

c) Hoc est : Long:usquem in Breviario Mixtarabico.

d) Hoc est: Priucipium non habet, cc duo «lia ejus.

folia per errorem ligata [ucre iuter missum ;. Qui non,
eic., Deiparae Virginis.
(e) Hoc est : Inque ejus medio sex folia iuserta sunt,

que ad missum sanct.e Marie virginis secundam ter-
Sicinve pertincnt.

miss'" nominis accepiio adjungenda est
doctissi::us vir Joaznes Eona 8S. R. E.
^* 68 colleg t, li^. 1 Rer. Liturgic., c. 92.

primum ex stvlo,
deinde quia Cixila archiep. Toletanus in Vita D. Hil-
defonsi ait illum edidisse septem missas de beata
Maria. Vocant auteni Mozarabes missas, non totum
officium , sed quidam quasi (f) priambula, sive
alhortationes 4:1 celebrandum tale officium. Ρὲ-
REZ. »

De quo antiquaruni rerum, prxcipueque sacrarum,
curiosos, Divique Ilfitefonsi devotos, admonere hic
oper.v pretium duximus.

98. Quibus nec ignotum est quid scriptum reli-
querit Franciscus Portocarrero societatis Jesu in
libro vernaculo de sancte Marie virginis descensu in
ecclesiam Toletanam MUS 19), scilicet visam fuisse
Wormati:: a Thoma de Torralba ejusdem societatis
in quodam Missali Gothico Juliani Petri manu descri-
plam missam quamdam « compositam ab l-idoro
Hi-palensj, et mozgulatam cantu per dominum Hil-
defonsum pr:esulem. » Merces tamen has Fuldo Wor-

B maticnses, Torralb::que, et qui eum co habuit Ger-

manicum hocce commercium, Hieronymi Romani de
la Higuera, nomina, toto hoc opere. proscripta vo-
Juimus jureque tam severe cum iisdem agi, quoties-
cunque occurrit occasio (el occurril. siepe) conten-
cimus.

29. Hiymnos. Meminit Cixila, ut vidimus, Cantici,
quod Hlildefonsus fecerat in. Leocadize. virginis lau-
dem ; (4) forte. ejus qui immissus fuit in Breviarium
Gothicum, vulgo dictum Isidorianum. |

$0. Sermones. Prieseferunt aliquot. Hiliefonsi no-
men qui cjus non sunt, ut mox dicemus (A). Julia-
nus jas loquitur :. « Ult»rioris denique parts liber
est quartus, versibus pro-aque concretus, in quo
cpitzphia eb. quaedam sunt epigrammata. eque aduo-
tata. Seripsit autem et alia multa, quie variis rerum
ac molestiarum occupationibus inmpecitus , aliqua
cala, aliqua semiplena reliquit. « Cujus fide afli-
gimus seriptorum, quod continuamus, albo :

9l. Kpitaphia et epigrammata quadam. Quorum
nonnuliis gaudere datuin posteris esset, δὲ germa-
nam obtulisset poeLv magis pii quam tersi et facundal
prolem collectio illa variorum carminum a Juliano
(arehipresbytero sancte. Juste, et Chionici auctore)
facta et scholiis explanata, quam E 'itioni. cjus,
Chronici et. Adversariorum, libellique de Events
riis Ramirezius suljecit. (Paris., 1028 apud Soa-
nium. Continet ea collectio carmina. sive epigram
mata, et epitaphia decem et septem, ex quibus duo-
decim Mildefonso tribuuntur. Ea nunc ad o5russam
ex:minabimus, quam BHieronys.us Romanus de la
liguera, hujus collectionis ul contendia;us catera-
ruu.que. Julianarum. fabularum , sive auctor, Sive
propola, in historia sua Toletan:x urbis et regnt op-
portune stpneditavit. Is cum historiam hane scribe-
ret, ineiierat jam. in hzc epigrammata, ut. fatetur
ipse, lih. xu, eap. 5, sibi os censa ἃ Priecicatorum
Guoda;i so.ali, neenon et ad se ex Germania trans-

(4) Exstat. apud. Bivar., in. conim. ad Destrum,
. 942.

(A) lem Florezius (T. V, a. p. 490) ternos, quasi
Hillefonsi sint, sermones primus edicit : binos qui-
cem e sireuli xin, qui ei obtigit Cocice de Virgini-
tate sancte Marie, inscriptos 1. Sermo in diem san-
cte Marie. lücipit : Exhortatur nos Dominus, etc. {Π.
Ejusdem. lncip:t : Rabbi, Filius Deci sine tempore,
etc. lll. e membranaceo Codice Toletano. (Piu. xv,
n. 15) de perpetua Virginitate beate Marie, hoc ti-
tulo : Jtem sermo de scucta. Moria. Incipit ; Creetor
omnium ct cuctor vite, cic. Ikvvet tameu nonnihil,
Ac prioris quidem stylus piirasisque, p asertitm a
num. 4 et deinceps, nou. multum nili ab. Hild-fon-
sianis distare videntur in cap. 5, 4, ὃ, de peipet.
Virgin. sancte Mariz. Vicendum lamen eradtiim
sane ad sancti Hildephonsi opera dubia monitum in
novissima SS. PP. Toletauorum Excitioue ( T. /, a
p^9- 201).

t NOTITIA HISTORICA.

missa (a). Verba IHiguerz vulgaria afliximus. Descri- A

psit quoque ea qux: ex his germaga et vetera sunt,
Amtrosius Morales ex Codice quodam Michaelis Rui-
zi de Azagra, cujus spe meminit (b). Ilic tamen
ea tantum laudat συ sametum Eugenium auctorem
pr:eseferunt, Hildefonsi autem nullum, quod vide-
rim (c). Higuera Hildefonsina qu:eéam, sicut. et Eu-
geniana alia, historie inseruit, quz» nohis dux vie
erit ad pertingendum quo veritatis vocat aimnor.
32. Primum quod incipit :

Luc» sacravit supplex Fvantius sedem, etc.
supposilitium est, continetque cogitationes o': nes
quas de sancti Hildefonsi stirpe et cognatione concepe-
rat artifex, indignum ut imputetur sanctissimo viro,
a quo omnis mundan:x superbi» et arroganti:ze fa-
Stus abesse debuit. Parentum enim «t avorum , et
fratrum, atque sororum, meminit. Áviam Blesillam
illustri de sanguine Gothorum natam, patrem suum
Stephanum, una et Ophilonem materter: su:e Evan-
tie conjugem , Athanagilli regis filios fuisse ait.
Athanagildum quoque, uti dixiinus, avum, qui Aria4
nus vixit, nulli pietate secundum, vocat ; construxis-
seque ait alterum Eulalize, alterum Juste martyri-
bus templa. Verbo dicam, Ervigii meminit, qui rex
"Gothorum inauguratus anno 681 duodecim neripe
annis post Hildefonsi obitum, fuit (Morales, lib. xn,
c. 52, in. fine el c. 55) (d). Consequitur scholium
Pseudo-Juliani, in quo prius dicta confirmare se-
cundo ac tertio epigrammate, qu: S. Eugenii gcr-
inana proles sunt, contendit.

55. Inseruit duo hzc sux historix€ Toletan:e Hie-
ronvimus de la Higuera. Aliter tamen in lau/lata hi-
$:oria, aliter ἃ Pseudo-Juliano contrectata loquun-
tur. Namque, ul alia omittam parvi ad rem mo-
muenti, sesquiJistichon hoc :

(a) Ássi lo hállo en un libro antiguo, que me dió el
P. Fr. Domingo de Medellin, gran sierve de Dios,
y P. Maestro de la orden de S. Domingo, que vive en
εἰ monasterio de S. Pedro Martyr de esta ciudad ; lo
qual fue tomado de unos versos que me truxeron de
Alemania con titulo de S. llde[onso, y dicen de esta
manera, eic.

(b) Tomo Il, ante lib. 11, sub titulo : De las ayudas
para lo de àqui adelunte, fol. 10, pag. 2, οἱ lib. xir,
cap. 51, fol. 147, pag. 2, iu fiue.

(c) In Toletano certe Ruizii-Azagrz: Codice, cujus
exemplum ad manum nobis est, nullum exs!at poe-
mation Hildefonso ascriptum neque inscriptum.

(d) Inter Hildefonsi supposititia in novis ima SS.
PP. Toletanorum Editione (T. I, p. 443).

(e) In prelaudato Toletani Ruizii-Azagr:e Codicis
exeinplo accuratissime ἃ cl. Andrea Marco Burriclio
cum autographo collato, omnino legitur : Sacravi,
etc.. atque integre :

H:ne in honore Dei supplet Evantius aulam
Sacraw fabricans lianc in bonore Dei.
Hie patrios cineres przeciso inariioce clausi. etc.

ut in Higuerz Historia Toletana, atque iu. exemplis
Joannis Fonsec:x et Ainbrosii Moralii a nostro lauda-
115. Pro horum autem omnium pleniore captu scien-
cum est in Toletano Ruizii-Azagrz Codice terna
poematia, scilicet | Decastichon, elegiacum, inscri-
pium Epitaphium Nicolai |In Toletanis PP., pag. 77,
iVicolao aso] incipiens : Quisquis Romulidum, etc. ;

4,

Hanc in honore Dei supplex Evantius zdem
Sa ravi, fabricans hanc in honore Dei.
Hie patrios cineres przciso marmore clausi ;

q:od ita effert [listoria Toletana, necnon exemplum
quod nes hehemes ex schedis D. Joannis de Fonseca
(qui et ipse descripsit ex eo exemplo, quod Ambro-
sius Morales ex (οὐ δ Azagrii exsculpsit) mutatis in
tertiam. prim person» verbis sic. protulit Pscu/!o-
Juianus Ὁ

Ilanc in honore Dei supplex Eantius zedem
Sacravit fabricaus hane in honore Dei. —
Hic patrios cineres prectaro maruiore clausit ;

magna hac inter utrumque differentia, quod in priore
ac vera forina, Eugenius patrem suum Evantium lo-
qui facit, compellareque Nicolaum parentem in co
versu :

Nicolae genitor, p o te devotio summa est.

In posteriore autem et adulterata loqui Eugenius fin»
gitur, laudareque Evantium, uti avum forsan ; Ni-
colaum vero certe ut patrein, quem se ex his ver-
sibu; exsculpsisse sensum in subjecto scholio Pseudo-
Julianus ostendit (e).

94. Qui autem vera Eugenii corrupit, aut corru.
ta inventa commentariis aucta eilidit, idem sancto
lildefonso primum hoc falso impitavil carmen, eo
uod certissimum nobis est consilio, ut ad Evantiam
ildefonsi materteram et Ophilonem ejus conjugem,

Athanagildi regis filium, Toletanorum procerum et
Hispanix€ magnatum ; ad Evantium vero ejusdem
Hildefonsi avunculum Barrosorum, clare: apud eam-
dem Toletum urbem famili:, origines referret, ut
constat ex Pscudo-Julianzo subjecto hoc stemma-
tisnio :

Il Ogdoastichon epicum ἀχροτελειόσιχον inscriptum:
Item |In Toletanis PP., p. 36, Domni Evantii] inci-
piens : Nobilis et magno, etc., cujus initiales singulo-
run versuuin litter? conficiunt vocem. NICHOLAO,
finales vero EVANTIUS ; ac lil denique Decasti-
chon elegiacum inscriptum : Item (Ut etiam in To-
letanis PP., p. 11) incipiens : Ecce patet aditus, ctc. ;
terna, inquam, h:ec poematia iu. przelaudato. Ruizii-
Azagrze Codice continenter legi, nimirum ab Euge-
nio Toletano Evantio parenti et Nicolao avo conse-
crata ; in novissima autem PP. Toletanorum Edi-
tione, nescio quo jure, disjunguntur ; et ἀκροτελειόσι-
x^» sive: Nobilis et magno, etc., habetur. in priore
optisculorum Eugenii parte, pag. 56, n. 17; bina vero
rcliqua : Quisqu:s Romulidum, etc., et: Ecce patet
aditus : etc., in eorumdem opusculorum parte altera,
pag. 77, nn. 86 et seq. Hxc autem di-junctio lon-
gissime a Ruizii-Azagra Codice recedit, el non pa-
rum lectores interturbat. Prieterea poematii Ecce
patet aditus, etc., versus tertius et. bini sequentes in

D Toletanis PP., pag. 77, ita leguntur:

lianc in bonore Dei supplex Evautius aulam
Sacram fabricans hanc in honore Dei;
Hic patrius ciueres przeciso ruarmore clausit;

ue Pseudo-Juliani Chronico potius quam Ruizi

zagrensi Codici, ad quem co]lata Eugenii opuscula
dicuntur in eorumdem limine, conveniunt. Mitto
spretas metri leges in secundo versu, cum in Ruizii-
Azagre Codice apposite legatur : Sacravi fabrican,
eic.

$3 $. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS. ?4

EUANTIUS
NICOLAUS ex Blesilla
Cindaevintbt genuit
Evors ua ul, stch. Τοῖοὶ. Evawrram, qus ev Ophi- — Luciuw, qus ex Slephano EvANTIUM , i antequam
(Juliun., p. 1345, 141) lone AtbansgiMi lillo pe- — Athanagildi regie fio fieret archidisc. Tol. ex
perit qutm p. 147) suscepit Euphrasia genuit
"omm MM AUN
|
Orsnom»ra. Umle Tole- | Evawra nupsit Hilerio cui- — Mrupgroxsum epiec.Toletan, — Nicosaua Barrosorum pro-
iani. (Julian., p. 147,148) | dam Gallo, cui inscriptum — (Jian., p. 145, 147). enitorem (J ulian., p. t6;
eX quo est carinen. Venantii For- Tuitp. Adv. ,140,alsas 123).
tunati quod incipit : Om-
RnccaREDUS "es ung manet, etc. , apud
Julianum, p. 141.
VirULUS | Sracan Theodato ÁAr-
I | verno nupta, ex quibus
Ertas natus sanetus tus Ar-
| verneusis episcopus (Ju-
Ῥκελοιῖῦθ lian. , p. tes
Virevws If.
ιμιπδλτυδ
ἥκιεαι
Ἀονενοῦδ

Θυτεκαιυ5 Ἀοβεδιοι, sub comite Ferdinando Gundisalvi Castell» comite, qui Guterius es conjuge sua. Roderici Arnildez
fla procreavit Quirinorum Toleti urbis familiam, qui Rodericus ipse etiam ex Ophilloae et AthansgilJo veniebat, ut
sib mouet idem Pseudo-Julianus (In Chron. num. 519). Alis est bsec Quirinorum (Valgo, Chirinos| familia, cui ob-

ere voluit, regiam Gothorum propaginem ei sppingens.

35. Arbor hzc e cerebro auctoris bujus collectionis A pompam, quam sjemmatismus aer hic subjectus

germinavit, ramis suis latissime luxurians, quz, quo
tempore formabatur ab eodem (si Deo placet) Historia
Toletapa, intra brevem hanc, neque ambitiosam sane

conci

presefert, se continebat ; atque eam quidem, a pri-
migenia exorbitantem, seu potius ei contrariam ;

et. itt.

Nicoracs , qui subscripsit
Tu "

Evanvics comee Scantiarum Cindaevinthi
regis, qui ex Diesilla genuit

--πππΠ πε ας, οἔο0Ὸ —————
| |
. Wwozmws ili. arcb. Tole- — Loch», qus ex Stephaio. Kvaxuusx comitem.

. gum MM
"'SaxctUM HirtomeoxsUM
episc. Toletanum.
96. Primam Hildefomsini stemmatis descri- B

ptionem carmine illo. primo (a), scboliisque ad eum
subjectis cogtentam, pro notbhis et mendacibus ; car-
: mina autem duo, secundum nempe ac tertium (b) Eu-
io ascripta, pro legitimis et. germanis. cevi. illius
reliquiis, lector, habeto.
εἰ 91. Quartum ordine carmen, sive Hildefonsi se-
cundum, de hospitali domo a Stephano et Lucia pa-
pentibus zdiflcata, quod incipit :
Lucia cum Stepliano genitrix, sed avunculus illam...,

(a) Nimirum quod incipit : Luce sacravit supplex
EKevantius edem, etc., quo de supra, n. 352.

(8) Nimirum qux incipiuht : Ecce patent adi-
tus, eic., et Sparge rosas, lector, etc., quz Eugenii
proculdubio sunt, habenturque in Ruizio-Azagrensi
Codice; et in novissima SS. PP. Toletanorum Edi-
Wone nn. 87,88, pagg. 77 seq. E

(c) que mihi suspectum videtur ac prius illud
Lecce sacravit, etc., qu .
surdi contineat. Here PP. Toletanorum Editio-
Bis curator in Not. t. 1, E 443.

. (d) Venantii nimirum Fortunati Epitaphium Hila-
vii presbyteri, quod exstat lib. iv, n. 19. Lepida au-
vem pras aliis est. postremi ejus epigrammatis dist-
cbi metsmorphosis, quod T'scudo-Julianus Toletapse

Lon

anquam nihil abeoni aut ab- C

———

I
CaxitomaM Cindasvinthi re
gis uxorem. :

fermaaum Hlius, quem ostentat, esse videlur ; ad-
iturque ab auctore Histori:e Toletanz tanquam
ad se ex Germania cum aiiis remissum, non ut par-
tem collectionis Juliani, quam ut architectaretue
nondum ei in mentem venerat (c).

98. Praeetermisso quinto, quod Venantius Fortuna-
tus idoneum, in quo Évantie nomine collector abu-
teretur, suppeditavit, quodque miris modis trunca-
tum in hoc babemus systemate, de quo alio loco ar-
guemus incautum scriptorem (d), sextum carmen pro

Quirinorum (Chirinos) genti, quade in ejusdem Chro-
nico, n. 519, egerat, gratiticaturus, ita sistit in col-
lectione carminum, pag. 147 :

Funeris officio lacrymas Evantia cimo
Contolit hzc cage, etc.

quasi Chirus hic, sive Quirinus, aut Chirinus, gener
esset. Evantiz, cum ex epigrammate constet hune
Hilarium appellatum fuisse, qui rapta, ut ibidem le-
gitur, conjuge, ad clericalem militiam transiit ef
presbyter ordinatus fuit, Apud Venantium sic le
gitur :
Foneris officio iserymans Evantia caro
Coutulit bec genero, etc.

25 NOTITIA HISTORICA.
Rielladii Toletani prx»sulis sepulcro, verum est anti- A mus (Lib. x11), tempore non

quitatis monumentum ; id tamen ab eo, quod fuit
scriptionis Toletane historie, cui insertum habe-

39. Ez historia Toletana.
Prssentis Hellad:i tomba requiescit in ista
Corpus, at illius spiritus astra tenet.
Toleii rector fuit hie cum degit in aula,
Ex monachoque abbas 5gattensis erat,
Rinc Toletanam rsyitur violenter ad urbem
us senio, Sed pietate vigens.
Corporis exuvias martyr Leocadia cepit.
Ista dotnus reges pontificesque capit.
Unde die extremo sarget redivivus ad auras,
Ut capiat meritis praia digna suis.
Hildefonsus eyo, quem fecerat ille ministrum,
Persoli sancto carinina pauca seni.

40. Qux insu
quibus alterum discrepare ab altero observari debet.
Integrum distichon de Helladii etate novit unus col-
lector. Quod autem nota, seu potius risu dignum ju-
dicamus, rectoris nomen et munus est in lectoris mu-
tata, quarto nempe carminis illo versu

Ex monacho lector Agaliensis erat.

Nam in tertio, quin scribere is voluerit rector, erro-
remque typorum esse minime dubitamus. At ex mo-
macho lectorem liensem factum Helladiuin fuisse,
credi eumdem collectorem voluisse, hujus affixum
scholion palam facit, siquidem hoc lectoris officium
apud Benedictinos idem esse cum arcarii aut ceco-
nomi, idque ex Isidoro in libro de Oflticiis constare
ait. Sed impostura est quz ver: fit lectioni. Rector
enim pro abbate apud eumdém Hildefonsum signifi-
care consuevit (ut in Justo, cap. 8); lectoris autem
arcario aut ceconomo, neque lsidorus in libro de
iis, neque alius, credo, ,aliquis mentionem ba-
buit. Equidem insani esset bominis memorare Hel.
ladium arce, non autem toti monasterio przpositum
Vr um ro Fog ctm gm
. imum pro Eugenii sepulcro factum a-
num videtur Hildefonsi, quantumvis Morali invisum,
vitque purus adhuc labis Toletanus historicus.
ec adeo totum germanum dicimus, sed qua parte
ab eodem bistorico uti tale agnitum olim fuit. Te-
trastichon ille vocat, quod octastichon apud colle-
ctorem apparuit (ὁ) : quare secundum et quartum dis-
ticha vis n censum aliorum duorum retulerim (c).
18. Octavum pro sanctis Leandro et Massone me-
tropolitanis Hispalensi et Emeritensi. Nonum de
s»octo Fulgentio, Decimum de sancto Isidoro. Un-
decimum de sancta Florentina. Duodecimum de san-
gu » Leocadia martyre Toletana, pro supposititiis
abeo.
$3. De carmine decimo tertio, quod incipit :

Cruz hme sima gerit geminorum corpora fratrum,

boc est de Leandro, Isidoro, et Florentina eadem se-
pultura conditis, neque Hildefonsi, nec alterius an-
táqui esae, qua forma apud collectorem apparuit, ab
ea quae ex Nicolai Fabri propria forma fuit
noD parum diversa, diximus jam, cum de Fulgentii
rebus ageremus.

44. Decimo quarto tandem factum videtur ut si
qui aliis przstita, hunc demum venientes omnem

(a) Hoc earmen quale in Higuerz Historia Toleta-
na legitur, « verum esse antiquitatis monumentum »
existimat noster; cui adstipulatur SS. PP. Toletano-
rum Editionis curator (T. J, pag. 444, in not.). Vel

i , parum mihi arridet.

(b) Exstat quoque in notis Ramirezii ad Luitpran-

dum, Re .

(c) Nimirum quod incip: Presulis Eugenii, etc.
noster, SS. PP. Toletanorum Editionis

curator, « dimidia » sui « parte confictum » et δρᾷ:

parem declipasse iuter
collectoris manus deprehenditur. Utrumque dabimus,
ac diversitatem notabimus.

Ex Collectione Juliani.

Presulis Helladii tumba requiescit iu ista
Corpus, at illius spiritus astra tenet.
Toleti lector fuit hic dum deg:t in 3ula,
Ex mouacho lector Agalieuam erat.
Hioc 'Toleianam rapitur violenter ad urbem
Confectus senio, sed pietate vigens.
Corporis exuvias martyr Leocadia cepit.
sta domus reges pontilicesque capit.
Unde die extrema surget redivivus ad auras ,
Ut capiat meritis prenia digna suis.
Jamque octoginta senior transegerat annos
Gloria pontificum , (ax aninosa Dei.
Hildefousus ego, quein fecerat ille ministrum
Persolvi sancto qualiscunque seni.

nt Italico. charactere, ea sunt in B fidem, qui rauone utuntur, abrogarent. Eo enim di

rexit mentem confictor carminis ut sanctum Boni-
tum episcopum Arvernensem, cui sicut et Hildefonso
Deipara Maria cappam miri candoris apparens ei doe
nasse dicitur, ex eadem qua Hildefousus gente et fa-
milia, hoc est Ophilonis et Evantize sancti Hildefonsi
materterz, nepotem | fuisse. Forsan ut cappe coele-
stis a Deipara virgine semel Hildefonso concessz
donum, si quidem in altero repetendum fuit, de fa-
milia tamen, quz est lex fideicommissorum, non
exiret. Coustat quidem ex Boniti Actorum historia ab
aequali conscripta (d), Theodato et Syagrio parentibus
editum eum fuisse « e senatu Romano duntaxat no-
bili prosapia, » ut illius anonymi utar verbis. Quse
quantum distent a Gothica stirpe, et Athanagildo
rege Gothorum proavo, nullus non videt. Et nonne
ridiculum est ac demens, ut Hildefonsum credamus,
Syagri:? sororis matruelis nomine hos versus pangen-
tem, ob prrnuntiatam olim Bonito, dum adhuc in
ventre matris esset, a sacerdote quodam sanctitatem,
hiec inter alia. concepisse :
Mira canunt puero szclis volventibus sevi

Eveutura. Deus sospitet ista mihl.
Femineo levi sexui facile id concederemus, gravis-
simo ac prudentissimo Hildefonso minime possumus.
Neque stetit hic de Bonito fingendi licentia. llle enim
ipse, qui apud Julianum in scholio isto, cum a Vir-
gine Dei genitrice vestem accepit Arvernorum erat
episcopus; Toletanus idem episcopus, non Arverno-
rum, sed patria duntaxat Arvernus, apud eumgem
Julianum (Num. 440, 441, 442), necnon et Lui! ran-
dum in Pseudo-Chronicis suis (Ad an. 859) publica-
tur. llxc tamen hujus loci propria non sunt, sed ejus
quo Julianus legitimitatis causam dicet (e). .

Praeter h»c attributa Hildefonso a Juliano
encomiaste, duo alia exstant. opuscula, quorum 15
non fuit recordatus forte quod non justa opera sed
veluti additiones essent, ut revera sunt scilicet :

D 46. Libellus De Viris illustribus, alias De Scripto-

ribus ecclesiasticis, sive additio ad ejusdem a enti
librum sancti Jsidori. Cujus in prafatione ipse se
prodit auctor, successorem se altérius Eugenii in
sede gloriosa Toletanz urbis referens. Sequitur ta-
men animadversione isthzc ampliatio dignissima :
« Quam (inquit) non ex hominum numero gloriosam
dico, cum hanc etiam gloriosorum illustret presentia
principum ; sed ex hoc quod coram timentibus Do-

rium censet (P. 1, pag. 444). Mihi omnino suspectum
videtur, atque
Ense resecandum, ne pars sincera trabatur.
(d) Apud Surium'et Bollandum, 15 Januarii. Hem

Franciscum Lanovium (De SS. Francie C

riis).
(e) Nimirum in Fictitiarum Historiarum censure
passim, przcipue vero lib. 1, c. 4, δ 6 seqq. ad 9.

91

S. HILDEFONSUS TOLZTANUS EPISCOPUS.

23

minum iniquis atque justis habetur locus terriuilis, A corruptis ab Avicena sancti doctoris De medica Árte

omnique veneratione sublimis. » Id propter exhibita

sibi ea in ecclesia, sive Leocadi:e martyris, sive Dei-.

pare Marize, pr:esentiam dubio procul innuens tan-
tum ait. Unde colligas libellum hunc post alteram ex
duabus bis apparitionibus, hoc est sub vitz finem,
exaratum ab eo fuisse. Qui quidem editus est, atque
edi semper solet, cum laudato sancti Isidori libello.
Mss. ejus exempla habuere Rom:e. Casar. cardinalis
Baronius et Alphonsus Ciaconius, apud quos vidit
Arnoldus U:ion (a). Cajetanus item habuit ex. bhi-
bliotheca Casinensi ; qui et refert (In Vitis trium, etc.,
p. 140) in Vaticana, sine auctoris tamen nomine, re-
periri. Andreas quoque Reseudius aliud penes se ha-
buit (Epist. ad (Quevedum, p. 221) (b).
4T. Supplementum item seu. continuationem Chro-
nici ejusdem sancti lsidori usque ad sua tempora,
dein.!e edidit cum Lucze Tudensis Chronico Frzncis-
cus Schotus Andrez frater, hujus operz succenturia-
tus iu publican ?is Hispaniis, ut vocant, illustrate au-
etoribus (Vol. IV). Lucas enim Tudensis Ecclesie
episcopus DBerengariz reginze jussu scripturus mundi
;ironicon jecit pro fiindamento bujus operis id quod
ab t-iloro scrip'um novcrat. Est qui lem aliquanto
div.rsum hocce quo! Tudensis pro Isidoriano nobis
dedit, ab eo quod vulzo ei tributum circumfertur.
Sed aliqua de hoc d.xiiis, eum in Isidoro versare-
mur. Differunt quoque h vec duo in conclusione ; nain
Isidorianum Vulgare. Heraclii qnintum. annum, ae
Sisehuti quartum, hoc est, δι 654, non pretergre-
ditur ; Tudensis autem alterum. Sisebu:ii reliqua. et
ui post eum reznavit, Svinthilie totum imperii ac
vit:e tempus adj. cit. De qua. differentia quid sentien-
dum sit non facile dixerim. Plane huic existimato a
se Isidori Chronico hucusque pertingenti, quod duo-
bus ipse Lucas divisit libris, tertium appensurus; ín-
cipere hinc ait « Continuationem Chronicorum beati
Isidori per beatum WMildefonsum — episcopum Tole-
tànum compositam. » Isth:ec ab. initio Sisenandi us-
quc ad lReccesvinthi mortem extenditur.
48. At si revera |Mildefonsi est aliqua ex parte

(quod non alia quain Lucz cjusdem Tudensis aucto-.

ritate allirmare possumus), certe plura. sun: nove et
aliene manus antiquis consuta, qu: Hildefonsi non
€csse pro. comperto habemus, utpo:e primo Macho-
teli pseudo-prophet:e in Hispanias adventum et pr:e-
cie tionem, ejusdemque expulsionem saneti. Isidori
«nera. Hoc enim praeterquam quod. insipilum . esse
figmentum loco suo ('emonstravimas, minime Isi-
dorus ipse tacuisset in Chronico, aut Gothorum hi-
$to"*ia, quorum illud ai annuin 616, h:ec vero usque
21626, quos quidem temps huie anili fabulze Ma-
«ho;neti. in Hispanias esp ditioni praescriptum jam
priecesserat. Nain quod apud cumdeni Lucam Tuden-
seni libri primi fine, et inira. cancellos, ut significa-
Aur, laudati Chronici Isido:iani, ad :*ram 653, lega-
iur Sisebuti tempore Machometum ab Hispania tur-
puer fugatum, in Africa nequitiam nefariz legis
stultis populis predicasse, ejusdem commatis est
um. [ildefonsinis ass:m ntis ejusdem Tudensis,
Sive alterius, rumores γι} σ᾽, non veras hujus perversi
Tioriinis historias, secuti. Nec aliter hi censebunt de
hac additione, qui perp:tuo exercitan Eccle$ite To-
letanze super alias primatialem dignitatem, tanquam
Palladium Hispani* quoddam, tneniur. [Hic enim
Sliserte enuntiatum legimus llispali sanctum lsido-
sum primatiz dignitate floruisse (c).

49. Paria sun? *omienta qui adjingun!ur de

Refert ipse $n. Liane vice, lib. v, cap. 63.

a

t Mabeiur In bibliotheea Escurialensi (Digramm.
et, plid. 1v, n. 25) atque apud. Florezium (T. V, a
pag. 413).

. (c) Eadem de hac Chronicorum coniinuaiionc sen-
^it SB. PP. Toletanorun Editionis curator, in Mo-
uita eidem pefixo (T. 1, pag. 455). Habetur tanien
$u Ls. urialensi Codice (Lit. b, plut. 1, n. 9) hoc titu-

n

C

li»ris, translata ob. apostásiam Theodiscli ab Hispa-
lensi Toletanam in ecclesiam primotiali sede, et ob-
lento per Cindasvinthum a Ho:nano. pontifice privi-

lgio, ut secundum beneplacitum Hispanorum ponti-
licum primatiz:?. ista digni'as vel. Hispali, vel Toleti,

e»se!, quam idem rex Toletan:e acjudicavit ; cujus
rei fam seri, et quie ex. beneplacito, uti dicitur,
pontificum llispanorum, simul intelligo congregato-
rum, expediri debuit, ne minima quidem nola aut
vestizium in Cindasvinthi οἱ R»ccesvinthi, necnon
Wanmbhanis, et successorum, coneiliis Toletanis re-
licta cst.

50. Demum Hildefousus moriens decimo octavo
Reccesvinthi regis anno, ut vidimus (il est 666) nisi
Pythagorica nsus aliqua metempsycehosi, n:inime po-
tuit additionem hanc. Reccesvinthi. obitus. relatione
concludere, quod Tudensis credidit. Hanc enim 80-
quitur live hujus auctoris nota: « llucusque beatus
scripsit Hil:efonsus, etc. » Aliter. Rodericus Toleta-
nus, cujus hac re super verba corp issima sunt in
vulgatis Editionibus (IHlisp. ilfust. t. HI, p. 52) : « Et
cum bea:us Isidorus scripsisset. Go!'horum originem
usque ad annum quintum regis Svinihike, S. Hilde-
fonsus scripsit tempora Go:horum. Alanorum, Van-
dalorum et Suevorum , a quinto anno Svin:hilz us-

ue ad octavum decimum | Reccesvin:hi, (d) [at Isi-
orus junior, qui a principio muni incipit Chronica
usque ad octavum decimum Reccesvin:lii] annum
tidcliter prosecutus, et usque ad. desiructionem Ili-
spani:e per Arabes ipse seripsit.» Qux ita. corrigenda
csse cens^0 : « Et eum. heatus. lsidorus scripsisset
Go:horum, Alanorum, Vandalorum οἱ Suevorum,
orizinem usque ad annum quintum. regis. Svinthile,
sancius llillefonsus scripsit Go.horum tempora a
quinto anno Swinibike usque. ad octavum decimum
HKeccesvin:hi annum; c: Isi orus junior prosecutus
usque ad desiructionem Ilispanie per Arabes ipse
scripsit. » Οὐδ sic. lecta. recio. eurrere talo, aliter
sibi non. cons:are nemo ncn videt. Hiec nos de hac
a ditione habuimus dicere : quam quidem admittunt
nwler laudatos episcopos Toletanum ac Tudensem
Iistorke generalis auctorem, Joannem ZEgidium Za-
morensem, in fragmentis suis mss., Joannes Gerun-
densis in prologo Anacephaleosis Hispani; qui cum
de cjus listoriographis tractat, addidisse ait Isido-
riauo operi de Gothorum successibus aliqua Hilde-
fonsum Toletanum et Sulpicium. Qui emendandus
est, ut pro Sulpicio Julianum, sive Isidorum junio-
rem scripsisse credendus sit. Alii hoc to:um quod sub
liildefonsi nomine sese vendiiat, Luc: Tudensi at-
tribuunt, quorum e numero est Laurentius de Pa-
dilla, in Vita sancti Isidori (In opere de los Santos de
Espana).

P - Adofficium, seu librosecclesiasticos, Isidoriani,
ut vocant, ritus, Dreviarium scilicet ac Missale, non-
nulla contulisse llildefonsum inde colligere possumus,
quod in epistola synodali quam ad Hispaniarum cpi-
scopos Francofordien:sis concilii sub Carolo magne
habiti Patres undique eo collecti pro damnanda h:e-
resi Felicis Urgellitani atque Elipandi Toletani an-
tistitum nuncupavere, allegatis ah ecdem Elipanide
pro se in libello fidei su:e ad Carolum eumdem ma-
fnm direcio sanctorum | Eugenii, llildefonsi, atque

uliani testimoniis, sic reponitur : «Sequitur ineodem
libello vestro : Itein prxedecessores nostri Eugenius,
Hildefonsus, Julianus, Toletau:e sedis antistites, in
su;$ dozmatibus ita dixerunt in missa de Cena Do-

lo : Beati Hildefonsi episcopi Toletani continua-
tio Historie Gothorum a temporibus Sisenandi ac
Dieccesuinthum.

(d) Quz sic lcguntur intra ansulas, deesse in Mss.
Sceoius adno:avil in margine su:e Editionis Franco
furtensis. Similiter crrat bistoria generalis, «t parto,
cap. 30, et Joannes /Egidius Zamorensis ms. verbis
ltodcrici corrup is usus.

49 NOTITIA HISTORICA. «D

mini:» Qi per adoptivi hominis passionem, etc. » A tarioagnovit Vincentius Bellovacenzisep:iscopus, li^.

Sequuntur testimonium unam atque alterum ex hac
missa, et ex alia de Ascensione Domini, quibus ad-
junzinr : « Et. cetera quie ex parentum. vestrorum
dictis p»suistis, ut manifestum sit quales habeatis pa-
rentes, et ut notum sit o:unibus unde vos. tradiii si-
tis in maaus iufideliam.»

53. Injuria exprobrant (a) calamitatem captivitatis,
tanquax poenam fals:e doctrine ab antiquis Patribus,
qui vere sanctissimi et catholicissimi fuere, traditz;
quos iata c pera tuetur B ivonius (Tom FX, ad.ann. 794,
er n. 6) ah impressione hae synodalis censure in ta-
les Hi-panie doctores, un2 tantum fide Elipandi eorum
doctrina a^utentis, tam acriterfacta. ld quod censen-
dum pariformiter est de iis qu:e adjungunt Francofor-
dienses Patres : «Et mceli's est testimonio Dei Patris
credere de suo Filio, quai Hildefonsi vestri, qui tales
vobis cornposuit preces in inissarum solemniis, qua-
les universalis et sancta Dei non hahet Ecclesia. Nec
v65 in illis exaudiri pitamus. Ei si Hild-fonsus vester
in orationihus suis Christum adoptivum nominavit,
noster vero Gregorius pontifex Romane seis, et cla-
rissimus toto orbe dacior, in suis orationibus semper
αὐ Unizenitum nominare non dubitavit. » Quibus
Tod :quum fuit Baronius e! alii e nostratibus respon -

unt, aliissancti presertim. Hilacfonsi nostri lau-
dais testimoniis, qu:e adoptionem carnis eo modo
quo Elipandus senticbat, et Francofordienses Patres
inellexere, ab ejus mene doctrinaque omnino ex-
eudant. Quis cum Elipandus s»eulo suo, hoc est se-
que iti, iu stylum venerit, retrzctauda erunt. Interim

vir Speculi listor., eap. 120. Necnon et Michael AI-
phon:us Carranza Carmelita Valentinus, is qui lihros
De virginitate perpetua beat:e Marie jam laudatos ini lu-
cem primus edidit, in. eo tractatu quo de eodem my-
sterio neophytum instruere. voluit, supzriorique sub-
junxit, aliquo exinde utitur liildefonso ascripto testi-
monio. Ác przsto est huic suffulcien:io ju;:cio historia,
qu:e scripto isti porrexisse oceasion.m dicitur. Rode-
ricus enim Toletanus, lib. 11, cap. ultimo, live ail 2
HBujiss tenipore. cum Belvidius & Pelagius (Pro Jovi-
nianus) a Gallis venientes plerasque partes Hispaniae
infecissent, virginitatem beaze Virginis. infamantes,
μόλις Hiblefonsus illis cceurrens, sacrarum Scri-
p'urarum testimoniis, «t lingua inellilua, et. gratia
in lahiis suis diffusa, eorum dogmata cenfutavit, el
ab llispaniis contusos abegit. » Dein.le narrat beatae
Marie factam ei apparition. m, et gratias habitas ob
def^nsam ejus virginitatem.

56. Scdplura et graviorasunt argumen*a quibus per-
sua-iemur quominus librum hunc in alium Iildefon-
Si vorum op.rum admittamus.. Primum et inasculum
quidem ex stylo es!, qu:e vera et germana doclissimo-
rum judicio auctoris. censetur sui nota. Vere. enim
sermo is, quo lHildefonsus utitur in opere De virgini-
ta'e, quod indubitate ejus est, tam distat ab illo alte-
rius libelli adversus disputatores editi, ut mirari sub-

at homines cruditissimos nunquam hujus differea-
tie s^nsum adanimi sui exainen reduxisse. Illius qui-
dmi siylus ehavacterem ejus :tatis, et gothie:e Latini-
(4115, qua vixit et qua im.u:us fuit hildefonsus, prae-

enim adduximus eoconsilio tantum, ut. ostendece-, | sefert manifesiissimumn : n impe Latin:orationis jain
mus Hildefonsum in ftit:ales et ecclesiasticos li'?zee, : déclinant ie. A ry Jitatem οὐ scabrositatem genus quod-
non'ubiil oper.e contulisse. τ δ ober μφοο n» Abuiguwe vereque Boniaixe. di-

55. Iis tamen quie vere ei tribuuntur adjunxit no-.— e:ionis püfil;re ác. HCTEHNES c genus, scilicet qnod
&ira {125 quiedammn alia, quie vel nec. ejus ne7alterius. . vppbis aut insolentibus aüf hnproprie u-urpatis uaxi-
unquam faere, vel nulla congrua rationecj'is esécevin-: 22e didMetmiug phos horret, dic ioneque iasuaviori,
cere possu:znus. Franciscus quiilem l'evardentius Gal» 2 stduprottue ἴνωις tig piesteaeture totius, qul. opor-
lus ordinis Minoru:n, eccele.iastie:e totius. historie C tebat, oraiioii3 $end'z tua ibzexitum p-riodi cu-

sacrarumque disciplinaruin peritissimus, mirito suo
pietatis doctrinweque a iia3no. Baronio la:ilatus (Ubi
&ijra, ad ann.'195, n. 10, sup:riore svenlo. Parisiis
edidit anno 12576, e Nivelii. ofiicina, sancto Hil:'efan-
50 aseriptos, prinio librum contra. eos qui disputant
de perpetua virginit«te snctie Marie, et deejus partu-
ritione; 2* homiliam contra eos qui m^ndose affirmant
Miriam virginem contra legem Doi num peperisse ; 5^
&rmones sex de Assumptione beute' Maria; 4* scrmo-
nem duplicem in. Naticitate beate Mario; ὃ" sermo-
oem de ejusdem Purificatione. Q'iod. opusculum cdi-
tim quoque inter veterum patrium opera. habemus
(Yol. IX.)

54. Nec non Petrus de Alba et Astorga ejusdem Fran-
ciscanornm ordinis. lHispanus, in magno op-rea se
tantum. initiatro, Bibliothec;e virginalis, hoc est, co-
rum auctorum collectione, qui peculiaria in laudcm
Deipar:e matris opera scripsere, Coronam bcatee Marie
rirginis Hildefonsi nomiue in. lucem. eui.it (δ). Pseu-
do- Julianus quoque Vitam sancti Eugenii decessoris
sui, hoc est junioris, scripsisse ei. credi. voluit (c?.
Nuper vir doctissimus Joannes Mabillonius Benedicti-
nus Revelatiorem qu:indam Hildefonso cuidam IDEspa-
no episcopo tributam, una cum disser atione De pane
eucharistico azymo et. [erineniato , Parisiis, anno 1671
ip lucem emissa, publicavit. Quie oinnia singillatim ahs-
que ulla verisinilitudine ascribi ci, aut ejus esse credi,
]:m persuadere contendam.

δῦ. Certe, ut ordine agamus, eaque pr:estruan:us
qv legitimi:atem comprobare vid:ntur, librum Contra
eus qui disputant de perp^tua virginitate sancte Marie,
et d» «jus paruuritione, αὐτῇ pro IEldefonsi commen-

(e) Vindicavimus nos olim sanctum ilildefonsum ab
ea labe, qua inustus fuerat a Patribusconcilii Franco-
bxdiensis, a Felice et Klipando per errorem facii de-
vep is. (Vide tom. 11 Coliect. m ix. concil. Hisp., pag.
$J3 , 670). CARD. D: AGUIRRE;

jusque laboriosa anxizta:e cfiphtgit. Verbis conso-
nis, aut certe ejus em na urz et generis nisi oratio-
nes cadant, mutuoque respond ;ant, sermo frigescere,.
ac sine lumbis csse, prorsusque &vapriuog, creditur,

51. Accedit affectata etiziu. verborum congeries,
inepsque, ut sic. dicam, ccpia, cujus negotium in eo
Lotum fuit posiium, ut cireumloquendo anviaque mo-
lizione quidquid perviim esset ac simplex dictuque fa-
cile verborum eumutus involveret. H:c istiusani elo-
quentize charaeterismus fuit, quo Hildefonsus, et pa-
Γ 5 fere omnes in Hjspania maxime usi sunt. /ZEvum
nus, non homines, carpimus. At vero ductum libelli
Adversus disputatores nulla affectatio, sed forma illa
simplex et aperta. dicendi qu:e apud alias gentes et m-
feriuris szeculi scriptoris invaluit, eaque perpaucis
verbis insolentioribus aspera comitatur.

58. Sed ne hujus argumenti pondus intimatio hiec
generalis extenuet, age, videamus singularia ista iu
cxemplis clara. Primo loco verba ex libello De Virgi-
nitate parum Latina, Latineve usurpata, h:ec notamus
connectatio pro copula, ut credimus ; fatuissimus ; fe-
tosa pro feta (quo. sanc:i Isidori exemplo in quodam
hymno disi:); rememoratus, quasi recordatus, aut re-
miniscens : inconstabilis ; tantumdem pro tantum ; du-
care pro ducere ; vetustatus, quasi antiqua us ; plawsi-
bilis pro libens; audientia pro audiendi sensu ; mnon'-
tationes pro monitiones; almificus, pro sanctificans ;
impudoratus pro eo qui pudore caret, quem Is.dovus
in glossis ezpudoratum dixit ; evadens passive pro eva-
dibili; implenitudo et impromptissimus haud negzirt
hic plenitudinem aut promptitudinem ; altaque.— —

59. Sequun:ur allectate dicta ct redundanter, Quid

(&) ln. explicatione epigramm. Hildefonsi de Euge-

nio, seu in Collectione var. carim., paz. 159.
(c) Hanc Eugenii Vitóm in gratiam F oletani populi
scripsisse Hildefonsus a Pseado-Juliano dic'ur. ς΄.

1 S. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS. 48

copiose frugis infemis* (ram sic malo quam jugis) au- À tatum, sive vitiosum susceptum in usus suos lianc
isse

dientie tue int ; deAnna propbetissa ait : Comi-
tatu conjugis non longeva, duodecies septies vidwitatis
annositate longinqua εἰ obsecrationibus opulenta.
ltem : Licet ego non explicaverim omnes talium et tan-
torum innumeros et innominabiliter existentes veridicos
testes, etc. Stellam novo nativitatis exordio, novo pro-
cessionis apparatu prolatam. H:ec notatu digniora
sunt, quibus pura respersa alia pr integrum libruin fa-
eile quivis observabit. Qua quidem omnia hucusque di-
οἷα volui, ut styli hoc genus, quz illius temporiselegan-
tia fuit, divo nostro, istius operis fabro, consignarem.
Quod piorum omnium venia dictum sit, virique san-
ctissimi, cujus hzc vel impolita sermonis vestigia re-
legens avido ore pronus exosculor. Plane in opusculo
altero adversus eos qui disputarent de Marix partu-
ritione, diversa omnia : g.'nus scriptionis prorsus al-
terum, oratio liquidior et simplicior, vix ullum quod
offendat aures verbum, nulla omnino affectatio aut

, versum : eo quidem tempore quo nondum exstíncta

erant, velin Hispania ipsa, poetic:e artis lumina ἢ
Preterea quod Ecclesiam dixerit ez awctoritute SS.
Patrum hunc hymnum seu hymni versum canere :
$i loquatur Hildefonsus, de eo Ecclesize ritu, et psal-
lendi consmetndine locutus videri debet, qui ex
constitutione duorum Toletanorum quarti et quinti
conciliorum, tam in Hispania quam in Narbonensi
provincia Gothorum ditionis (undeii quos impro-

liber dicitur hzretici venere) constanter viguit,
non de ecclesiastici officii nempe Roniani extra eos
limites vulgata forma. Atqui in Gothico Missali libre
nunquam fuit iste Sedulii receptus hymnus.

63. Quarto, hunc librum de quo loquimur non
Hildefonsi, sed Paschasii Ratberti Corbeiensis abba-
tis, qui sub Ludovico Pio vixit, partum esse, Juanaes
Mabillonius et Lucas d'Acherius Benedictini, szepe
jam praconio solidx virtutis a nobis excepti, cer-

circumducendi res, aul versus pariformiter absol- p tissunis alter ut putat (c) argumentis, conjecturis alter

vendi. ,
60. Secundo, movet hujus operis apud Julianum
aliorum descriptorem silentium. Vix enim credibile
est adeo sedulum et curiosum recensitorem librorum,
idem absolutos et integros reliquisset, nostri

Hilde i, absolutum hunc et in m, in eoque
periclitantis in beatam Virginem pietatis articulo
emissum ignorasse aut pr:etermisisse. Unum enim
laudat is libellum De Virginitate S. Mari: contra tres
infideles, qui manifestissime alius ille est et ab hoc di-
versus. Nec Isidorus Pacensis divagatur ab isto unico
opere, laudans eum quem « de virginitate nostrx: Do-
minz Mari:e semper virginis nido polijoque e
ordine synonymo (vides qupd :eloquautr pe ,
tem libellum. » Pelagiccsinólilár Qxetrndi, sut Sehs-
stiano Salmanticensi àmuflüh aliud opus coguitum
dixeris: quo scilicet. meruit. sagctjssimus ddetob

cappe coelestis Marianum! -ilbpuin ; 46am "M. πη
« contulit (verba ejas, ἐμά alteus «Meresiarchas

Helvidium atque Jotiinum, » qui vere hostes sunt
ab Hildefonso sibi in eo, qucm unicum contendiinus,
ejusdem esse librum, ad concertationis exercitatio-
pem propositi. Quibus iisllem notis deprehenduntur
haud quidem ad aliud opus eilem Hildefonso scri-
bens Ouiricus (a), necnon et Hermannus monachus
sd Laudunensem episcopum directis (b) litteris re-

61. Tertio, Hildefonsumne tam peregrinum existi-
mabimus hzrentemve in dimetiendo carmine, cujus
artis tam studiosus nobis a Juliano describitur, cui
bec exciderint? « Hinc est sane quod Ecclesia ex
auctoritate sanctorum Patrum, canit. de. nativitate
ejus (Christi Domini), et iwn matris habet cum
virginitatis pudore, ubi alii quam egregii viri emen-
daverunt, cum virginitatis honore. » Agnoscis versum
ex Paschalis operis Sedulii secundo libro, nempe
illius hymni quem sancte Dei genitrici Ecclesia ca-
Bit : Salve, sancta. parens, etc. Versus hic est, nec
aliter constare potest :

Gaudia matris habens cum virginitatis honore.

Qui.l ergo dicemus de illo vitio? an existimasse au-
ctorem qui carmine utitur hanc labem apud Sedu-
lium ipsum contractam, an secus ? Utrum videbitur,
absurdum dixeris. Plane Hildefonso artis non ignaro
poeticze, sedere non potuit, lapsum fuisse adeo tur-
piter Sedulium.

62, Rursus e contrario, quis prudens et sanus cre-
dat ab Ecclesia, hoc est universo Christiano orbe tot
litteris ac disciplinis prestantium virorum, sive vi-

(s) 1n epistola illa apud d'Acherium 1, tomo I Spi-

b) Legitur apud Cajetanum laudato loco, et apud
Mabillonium laudato item volum. ll Act. SS. Bened.,

pag. 520. τος .
(6) ln observationibus de quibusdam Hildefonsi

uid,, * R4l

Qremz *

(d) usus, contendunt. Orta nempe fuit Ratberti tem-
pore in Germani: partibus nova sententia de inodo
Dpativitatis Christi Salvatoris ex utero Deiparz Vir-
ginis, « dogmatizans Christi infantiam per virginalis
[nuam vulv;, humans nativitatis verum non ha-

uisse ortum ; sed monstruose de secreto ventris in-
certo tramite luminis in auras exiisse : quod non est
nasci, sed erumpi, » ut Ratrannus inquit, Corbeicn-
sis et ipse monachus Ratberto :equalis in libro De eo
quod Christus ex Virgine natus contra ita sentientes
elucubrato, et a Luca d'Acherio primo Spicilegii sui
volumine in lucem edito (Pag. 518). Adversus hunc
. ni librum, sive alium alterius qui virginitatem
quid:m asserebat Marie in partu cum catholicis, sed
male interpretabatur, « id ipsum, quod confiteretur

, Dfgans, e: dum diceret « eam communi lege nature

m filium edidisse: » qux verba ejus sunt

? i^: 6püscali* hostri , cui insistimus, auclor calamum

strinxit.

64. Descriptum hunc in bibliothec:e Corbeiensis
apographis Mabillonius vidit cum hac inscriptio-
ne (e) : « Venerabili matronze Christi una cum sacris
virginibus Vesona (legendum Sxessoxma Mabillonius
existimat) monastice degentibus P. R. monachorum
omnium peripsema. Quzsstioneim, charissimze, departu
B. Mari:e Virginis mihi nuper allatam vobis persol-
vere decrevi, quoniam vos eam plurimum amare non
ambigo: uL ex hoc sciatis, quantum vos diligam
longe diu ab utero vester alumnus, multo jam senio
confectus. » Grandioribus nempe his in litteris P. R.
Paschasii Ratberti nomen latere Mabillonius certe
judicat. Imo d'Acherius ait binos ejusdem biblio-
thece Corbeiensis Codices mss. Paschasii Ratberti
nomen prefixum habere. Extra vero rem concerta-
tionis cum bzreticis, quod volunt hi quibus Hildefon-
sus videtur auctor, librum consistere, inde is collc-
git, quod fratres, non hostes in eo impetantur. Verba
ejus audis ex eadem praefatione : « Sed quia quorum-

D dam nunc. fratrum. rursus impudica quasi percun-

ctando laborat temeritas: decrevi ad vos, matron:e
Christi, de his scribere, quz ipsi curiosius (verbum
attende) contra ejus podicitiam, quam religiosius co-
nantur explorare. » qu» sequuntur infra, extra
controversiam ponunt, opere isto, non Hildefousi,
sed Paschasii, sive alterius (ut nos interim hoc de-
mus refragantibus huic posteriori de Paschasio au-
ctore judicio) impeti ac refutari Ratramnum ejusque
istum De eo quod Christus ex Virgine natus est d'A-
cherianum librum. Quod manifestissime ex his utrius-
que similibus notis et sententia constat.

scriptis tom. II de Actis SS. Benedictin., pag. 519,
el in przfatione partis i1 s:zeculi ni.
(4) In priefatione ad Jectorem primi tomi Spicile-
i

7 (e) Edidit eam d'Acherius in lwdata prefatione
ad lectorem tomi I Spicil.

$5 NOTITIA HISTORICA. r4
65. Prioris illius Be parturitione, sive adversus eos A minare conati. sint. Nullo enim operz pretio, aut

qui di , eic., hxc sunt: « Dieunt enim non
aliler B. Virginem Mariam parere potuisse, neque
aliter debuisse, quam communi lege natur:e, et sicut
mos est omnium feminarum, ut vera nativitas Chri-
&li dici possit ; alias autem, inquiunt, si non ita natus
est ut c:eleri nascuntur infantes, vera nativitas non
est ; et ideo ne phantasia putetur, aut ne sicut aqua

alveum transisse, ita per uterum Virginis absque
Bpa:centis ordine credatur natus : pium est sentire sic
eum lege natur: natum fuisse quomodo nascuntur
ezieri infantes, et eam sic peperisse sicut reliqu:ze pa-
riunt. mulieres. Ὁ cxca pietas ! (infit) que tam impie
sentit de Maria Virgine, et cxca przsumptio, qu:e
tam impie loquitur de Christo! »

66. Audi nunc Hatramnum, cap. 4, postquam
Germanorum sententiam retulisset : « Jam ergo
infert) nec vere natus Christus, nec vere genuit

aria. » Et mox : [ta nec ipsa maler diceretur inte-

potius temere Hildefonsus h:resin exstinctam etiam
ut stylo configeret, e tumulo excitare, atque homi-
num advertere mentibus prz:sumsisset (b). Sed quod
Helvidium et Pelagium propriis hos nominibus fuisse
Rodericus scripserit, errore factum existimamus.
Nomine veterum Deiparse virginitatis allatrantium
b:ereticorum , Heclvidii nempe et Joviniani, proposuit
sibi arguenda iterumque damnanda Hildefonsus, ut
sub utriusque Ántidico-Mariani h:eresiarchz larva,
nova illa, qux proprio vocare noinine fuit dedignatus,
hominum excinderet monstra. Facem przbet Pelagius
Ovetensis :« Contulit adversus h:eresiarchas Helvidium
atque Jovinianum. » Quibus Hildefonsus adjunxit iuno-
minatum tertium hostem, sub Jud:ei appellatione, in

communionem triumphi, ut in cunctis suis propu-

Fratribus impudentem illam hzxresin debellaret,
inc Roderico in mentem venisse credimus quod

h:ereticum alterum ex Gallis illis quibus noster oc-

nec Salvatoris nativitas ex matre perfecta. » Et p currit Hildefonsus, Helvidium appellatum crediderit.

cap. 2: « Non peperit autem, si partus aliter quam
per msturz januam processit. Siquidem jam talis
ortus non Virginis est partus, sed proprius videlicet
ipsius infantis egressus. » Liber totus hoc fere argu-
mento urget adversarium. Perpetua. multorum szcu-
lorum diversitas inter auctores catholicos hoc super
articulo de Christi Domini nativitatis et Mariani par-
tus modo, huic dedit controversie locum inter Ger-
manos illos, Ratramnum et Paschasium, hoc szxculo

mote: pars major nostrorum theologorum
eum D. Tboma eorum principe tandem dillinive-
re (a).

61. Quinto, cum Hermannus monachus ad Bartho-
Jjomzum Laudunensem scribens referat se auspiciis
ejus ivisse, et in Catalauuensi urbe reperisse
tres libellos, quos Je virginitate Virginis Marie
HiMefonsus cotnposuerat, et ob quorum remunera-
tionem casulam pretiosissimam ab eadem Dei geni-
trice rat: satis innuit non aliud esse hujus

i opus Hildefonsinum, novoque huic invento
libros ejus multiplicandi, quos de virginitate el par-
turitione diversos scripsisse fingitur, antiquam «ejus

zvi praescribere.
P1 Sexto, plena sunt erroribus, cum in historia

tum in theologia commissis, qu:e de hocce libro re-
feruntur apud eos auctores qui recens erupere, ut
mplurimos veterum in libris nodos incidere, vel

ja pro certis venditare ausi, tanquam dei e nia-
china prosilientes acclainarentur. Nec enim contenti
Roderici Toletani vest;gia sequi, nova ipsi posuere,
quibus suffiaminandis jam insistimus. Hujus tempore
ait Rodericus [Lib. 1, c. 22)) « cum Helvi;ius et
Pelagius (Jovinianus) a Gallis venientes plerasque
rtes Hispanke infecisseut, virginitatem B. Virginis
amantes, B. Hildefonsus illis occurrens, sacrarum

i rum iestimoniis, et lingua melliflua, et

in labiis suis diffusa, eorum dogmata confuta-
vit, et ab Hispaniis confusos abegit. Unde et in festo

gloriosz Virginis, etc. » Quibus
£inis sanctissimze apparitione, Hildefonsoque ab ea-
Virgine Maria coelesti veste ob ejus virginitatem
defensam remunerato.
69. Plane nullus dubito quin hzc historia vera
sit, perversigue e Gallis l:eretici Helvidianum virus
pm ab Hieronymo dissipatum per IHispanias disse-

(a) 11 parte, q. 28, art. 2; junge 1 part., q. 98,
art. H ad 4. Suarez in 1 part., tom. ll, q. 25, art. 8,
disp. 15, sect. 1. Vasquez in in part., tom. ll, q. 28,
r^ 3, disp. 191, cap. 5. Durandus in 4 Sent., dist.

9 q. .
. (b) Recole superius dicta de hoc argumento n. 11
in not.

(c) Perperam pro nominibus Luitprandianis horum
hereticorum laudat Joan. Magnum Thomas Tamaius
in notis ad [.uitprandi Chronic. anno 661, pag. 62.

(4) Morales, lib. xis, cap. 59; Padilla, cent. 7, c.

rosequitor de Vir- [) dicarat, confutat. Concilium r:iultorum epi

10. Quod item Pelagium pro Joviniano dixerit, er-
rore id factum suspicamur. lloc seusu accepisse vi-
detur eum Joannes Magnus archiepiscopus Upsalen-
sis in Gothorum et Suevorum Historiz ab Olao fra-
tre ac successore ante seculum edit lib. xvi, cap.
21, « In cujus tempore (ait) dux hzreses Pelagiana
et Helvidiana, ex Galliis in Hispanias irrumpentes,
maximam Hispaniarum partem corruperunt » (c).
Historici autem plerique (d) nostri videntur in Rode-
rico legisse pro Helvidio HeHadium, propriaque non
recte putant recentium nomina hzc, quibus ille
usus fuit, quanquam alii Helvidium retineant (e).

71. Aliter autem qui Luitpraudi et Juliaui nomina
δείδια nostra subiit, ut vetustatis mantellum fabulis
sive cogitationibus suis obduceret. Hi enim non Hel-
vidium et Pelagium, sed Theudium et Helladium
appellant. Luitpraudus (f): « H:ereticos. Narbona
venieutes, natione Gothos, Theudium et Helladium,
με Hispavias teterrime vagantes, et de virginitate

. Marix Virginis teinere sentientes, quod more czete-
rarum mulierum dilatatis claustris virginalibus pe-
perit Christum Dominum verum Deum et hominem '
lilium suum, sermonibus οἱ quatuordecim editis li-
bris (ita habet Thomz Tamaii editio Matriteusis ; at
Ramirezii Parisiua loco eorum, sermonibus quatmor-
decim, εἰ editis libris) Hildefonsus diversis ab illo
(Soliloquiorum) iucipiente : Domina mea, viriliter
confutat, et castigatos jussu regis Reccesvinthi ca-
tholici serenissimique priucipis tota Hispania cogit
exsulare. » Nec semel tantum, sed et iterum post
septennium ex Hispania quo redierant, signateque
ab Elbora ejectos (quod in gratiam Carpetauorum
suorum, ac Talavere urbis civium dictum puta)
Pseudo-Luitprandus refert (g). Eadem fere Pseudo-
Julianus (h) : « Hxreticos Gallos Theudium et Hella-
diuni loquentes de parturierdi modo B. Virginis Ma-
riz, editis libris quos ad moniales Deliviensis (Dei-
biensis alias) monasterii in agro Toletano positi de-
rum
contrahit, in quo interfuit ipse Hildefonsus et multi
episcopi, inter quos fuit unus S. Amandus primus
(i) episcopus Trajectensis, deinde vero Caste n-
sis in Hispania, vir doctus οἱ sanctus. » Et infra

Num. 541) : « Multis habitis concionibus sanctus
ildefousus defendit mirabil.m parturitionis modum

48 ; Vasxus, in Chron. ad ann. 662 ; Mariana, lib.
vi, cap. 10 ; Portocarrerus De Descensione Deip. in
Eccles. Toletanam ; Vazquez in suo Hildepbonso lib.
]v, cap. $, necnon et Vazquez Theologus in i1 part.,
disp. 191, c. 2. .

(e) Marieta, lib. v de SS. Hisp., cp ὃν ; Higuera
in Notis ad Luitprandi an. 661, n. 116.

f) in Chron. ad ann. 661.

ἢ Ad ann. 668.

) In Chron., num. 558.
Im lmo prius, ne. c.:lumniose audiamus, legendum.

35

S. HILDEFONSUS. TOLETANTS EPISCOPUS.

36

D. Marix Virginis, contra illos b:ereticos, dicentes A quartam pro decimo tertio typographo libenter im-

more ceterarum. mulieruin. peperisse ; nibilominus
permaunsisse virginei, quod fieri non potest. »

72. Somnia h:ee sunt. in cerebro ejus nata, quem
toties damnainus. Helladium nempe vocavit hiereti-
corum alterum, eo quod in Roderico Toletano ita
pro li-lvidio, qux vera lectio est, alicubi legitur ;
''heudium vero alterum, sua unius fide, quie nulla
est: quasi facto ex. parte sihi bono nomise in Ito-
derici auctoritate, quod reliquum assis fuit menda-
cio commodare tato posset. Ad hiec. injuste. agunt
ficulnei historici cum suppos' titiis suis Theud!o et
Helladio, hereticus eos vocantes propterea. quo: B.
fiaviam eseterarum more feminarum peperisse Chri-
stum Salvatorem, absque tamen virginitatis 8045 de-
trimento, contenderent. Nam neque ipsius libri au-
ctor. (llildefonsus) eis amplius quam impudicam 1n
percontand» ten:eritatem, eamque eorum, quos fra-
tres (quantum ab. horeticis compellatio hec. distat 1)

putamus. [t^m (Num. 105) composuisse S. Hildc-
fonsum ad privatam devotionem suam Soliloquiorum
librum, sive Synonymorum ac postea Sermones, ac
« libros clegantiori sermone. (ut declinaret telum ἃ
diversitate styli) contra hos hzreticos. »

15. Quos autem de concilio additur hac super re
Toleti habito, falsissimum cst, non ea solum ratione
quod cuim aliis superioris ac. iuferioris ss:e2ulorum
Toletunis in veteribus libris servaium non habea-
mus, nullaque ejus mentione apud. scriptorem ali-
quem integra fidei, neque etiam in his falso creditis
Hildefonsi libris et sermonibus, eo tempore celebra-
tum comprobetur, sed przsertim& quia ex concilio
Tol:ztano xi, Wambanis anno quarto, id est redcm-
pii orbis 675, sexto. autem: post. Hildefonsi obitam
coacto, totis antea 18 annis nunquam convenisse Hi-
spanos patres manifestissime constat : quo intervallo
temporis, preter Wambanis quadriennium, Hlilde-

sugillare ausus est: clarissime lianc distinguens ab p fonsini pontificatus novennium contineri quis non

l:ereticorum cacsa, et Helvidiana jam ab Hieronymo
debellata h:eresi.

15. Neque defensoribus catholicis tam antiquas
quam nostrz ztatis senten ia hcec destituitur.. Plane
ita existiiasse videntur Tertullianus De carne Chri-
$i, cap. 4, et Adv. Marcionem lib. nr, cap. 11 et
16; Hieronymus, epist. 22 ad Eustochium De cu-
Slodia virginitatis ; Leo poutifex ad Leonem Aug
stum , epist. 97, cap. 3; Gregorius Nazianzenus,
orat, 51, sive ad Chetidonium epistola 1 ; Epiphanius
h:resi rxxviit ;: (4) Damascenus item in oratione De
dormitione Mari: ; Durandus ex Scholasticis (b),
Gregorium et Ambrosium lau:tans. Huncque partu-
riendi molum, laxatis, sicut et. concipiendi, non
Juxatis membris, et absque co quod Lederetur iate-
grias, in statu innocente 5. Augustinus admisit,

. ex quo S. Thomas 1 parte quest. 98, art. 2 ad quar-

tum, Riccarjus in secundum sent., distinct. 20,
quast. 4, et alii recentiores (c) Ratramnus cerie
Corbeiensis monachus, cui cppositum ciximus hunc
Hildefonsi exis!imatum, vere Paschasii Ratberti, li-
brum, aliter sentiens de nativitate Christi Domini,
quam de solemni et communi (attamen integra) par-
turitionis forma, veneni morc perfidie appellauone,
notare non dubitavit. Vere articulus catholicis sem-
per incontroversus quod servata fuit, sicut in conze-
ptione ita et in partu, Mari:e integritas ; de mira-
culi autem forma, qua divinus fetus e elaustro vir-
ginali fuit solutus, liberum fuit unicuique argutari,
quamvis hodie jam recentiorum calculo prxvaluerit
sententia de miraculc penetrationis, de quo ad scho-
lasticos supra citatos recurrere te, lector, mo-
neo. .

74. Quam vero sapiunt recentem manum. pati la-
que affeciatione ea turgent, quxe Luitprando. iirpa-
tantur Hildefonsum nempe (ΔΝ πηι. 101) sermonitris
quatuordecim, atque editis Iris diversis ab illo So-
liloquiorum , incipiente : Domina mea, hereticos
illos viriliter confutasse. Ad Fevardentii editionem
S. Hildefonsi operum respicere hic nugatorem, in
qua tredecim ei sermones adjudicartur hactenus in-
visi, nonne vi :es ? Quamvis enim non omnes hic editi
mysterium hoc agant intemerati et purissimi par-
tus, sed vel assumptionis, vel nativitatis, ut jam di-
cemus non adeo stricie ponend:e sunt cum co ratio-
nes, qui nulla alia quam libidinis sux ratione cit-
cemagi se passus fuit. Numerum autem decimum

(a) Pr.eter hos duodecim ex SS. PP. laudat impius
Rivetus in Apoloz. pro Deip. Virg., lib. 1, cap. 16.

In 4 sent., dist. 44, quiest. 6.

c) Vives ad August. De civit. Dei lib. xiv, cap. 96;
Guiltelmus Esttus in 2 sent., dist. 90, sect. 2.

mu Higuera in notis ad Luitprandum anno 661, n.

(e) N:: m. 338, in Chronico.

D

Hisp.,n

videt ? Et tameu id non. animadvertentes, pro Ju-
liani concilio stant. adliuc ex. nostris quidam (d), eo
solum moti quod parum verisimile iis vidcatur, toto
Hiliefonsi tempore, talis pontificis, Incem corncilio-
rum exstinctam fuisse. Vero tamen hi nou coijectu-
ris fidere suis cebuerc.

16. Cujus farinz historicis credere quando desi-
nent. tot experimentis edocti ? Cum vel unum hoc sa»
tis deberet esse, quod Ámandum, Trajecte: sem prius
episcopum, deinde vero Castellonensem in Hispania,
virum doctum et sanctum, interfuisse huic Toletano
concilio insulsus idepi. fabulator Juliznss (e) effutire
non dubitaverit. Plane s:eculo isto S. Amandus flo-
ruit, vitamque usque ad annum ej's octogesimum
quartum (alii (f) septuagesimum nonum pr:veferunt)
produxisse creuiur (g). Episcopus tamen hic fuit
duntaxat urbis Trj^cteusis in. Belgio. sub Sigeberto
Austraske reges ; ac post triennium, circa. annum
649, amiuente, ut crecitur, Martino papa, ei remmn-
tiavit (h), private, sed zctuosissim.e. p.rsanctéque
acte vite deditus, nunquam extra. Gsllizm Vasco-
nesque a meridie, Belzium a scptemtrione, Roman
ab oriente. pervagatus : nedum ut in Hispania (ubi
Castellonensis collocetur sees [i]) humeros olim
oneri subductos inconstanter iterum supposuerit.

11. Nullus forsan Amando plures sortitus fuit vite
ac rerum ἃ se gestarum scriptores. Baudemun:lus
abbas Dlandiniensis, qui testamentum cjus scripsit ;
Alanus, Harizerus abb:s Lobicisis, Phil'ppus Donz-
spei abbas, prosa oratione; Milo au!em presbyter
Elnonensis versu , in his enumeraniur: qui hodie
oimnesexstant, etin Actis sanctorum Antuerpiensibus,
ac Benedictinorum Parisiensibus Joannis Mabillonii,
vel primum vel iterum prodiere. Cum autein horum
nulli Hispzniensis hujushabitationis, habit:eque in ea
gente dignitaiis meniionem debeamus : profecto s:i-
p*s truncusve is siet, quem tot admoni.un testibus,
ipsaque rei incongruentia, dolis tainen adhuc Tole-
tani przestigiatoris ludificentur.

18* Allucinatus forsan vir fuit, occasiones undi-
que captans orn3ndi, vel fabulis, :uam spartam (Hi-
spaniam nostram scilicet! ex eo quod prxsul san-
ciissimus Amandus sacram quandoque expedi:ionein
in Vasconas fecerit. Quam interpretantur noviores
(j) Pseudo-Juliani dicto audientes, de gesto in Hispa-
nia Castellonensis episcopatus munere (Castellon de
Empurias in Catalonia) ; atque interim coacto Tole-

zal Mabillonius in notis ad Vitam S. Amandi, pag.

(g) Vide Acta SS. Antuerp. edit, vi Februarii, in
S. Amando, $ 2.
h) Ibid., 8 2.
i) Disputant Tamaius Salazarius tomo | Martyr.
ebr. ; Franciscus Ruspuerta in Hist. Eccles.
Giennensis, 5:56. vri, cap. 2.
(j) Tainaius. vi Feb.

94 0. NOTITIA HISTORICA, 6
tauo, et ab eodem. Ámando eodemque subscripto, A venzum Hispanica, ultra illum Gallica : quod noti;m

concilio. Sed res non obscure narratur ab ejus his:o-
ricis. Baudemundus : « Audivitque ab cis gentem
quam Vacc:eiam [Alias, Vaceiam] appellabat an:iqui-
tas, quz nunc vulgo nuncupa:ur Vascowmia , nimio
errore deceptam, iia ut auguriis vel omni errori de-
dita, idola etiam pro Deo coleret. Qu: gens erga
Pyrenzos saltus per aspera οἱ inaccessibilia diffusa
erat loca, fretaque aj;liiate pugnándi, frequcnier
fines oceupabat Fra:corin. » Hxc de situ. gcu.is,

am aggressus fuit giadio arinatus veritatis Aman-
dus. Cui cum pr:edicasset Evangelium, nec profice-
ret, brevi ad fines Francorum ait reversum. Siuili-
ter czteri. lLvc illa est peregrinatio «n Hispania, ut
visum fuit : in cujus brevi circulo pontificatum paci-
fice gesiuii Castellone, curainque purgandi novo er-
rore Ilispzniam, iia longe hinc, Toleii nenips, con-
vocal) convilio, belluli ποδί ontiquitatuim ecele-
siasticarum aeu:1s vindices comprehenderunt. Profe-

cto alia c;ra fuit Ainandi, Vascsnes nempe suos g

(Aquitanus cnim is patria) ut ab idolorum ac die-
monum cu'tu averteret ; non ut peregrinam gentem,
Hispanos, Marianz par:uritionis formam, quie inier
adiaphora est, eo conalu doceret.

79. Nec fallaris cum Pseudo-Juliano, rem intra
Hispanias et ad saltus Pyren:eos, qui ad. nos perti-
nent, gestam credens : eo maxime quod Francorum
fines occupasse frequenter hos. Vasconas Baudemun-
dus , atque idem cum aliis, remeasse hinc Aman-
dum ín nes Francorum, sive in Franciam, scripse-
rint. Francia enim co fere tempo:e Francis regibys
subjecta ditio audiebat, quorum imperio Vascones
vix paruere; imo frequenter in eorum fines im-

etus facieban: : quod ex Arnaldi Oihenarti u'riusque

asconie Noii/ia (a) liquet. De Rictrude ahbha'issa
Marcianensi, in Vasconia edita, que causa ei [ucrit
in Franciam reniendi dicturum se auctor Vii ejus
b) Bucbaldus ΕἸ θη: isis annotat monachus. Unum

geographis. Sed Baudamundum de hac posicriore
agere, neque extra illam se extendisse ÀAman:um tios
nachus Milo clarissime significat. Narrans enim hane
ipsa: Amandi expeditionem ἃ}:

Eia, agr, Vacceiam laie, mea musa, vagantenr
Fidentem frenis, torquentem tela lacertis,
Pande, rego, ei vulgo vulgari voce notato.
δὲ deinas, mutesque apices, Vasconia fertur.
Que geus dura satis, variis incursibus instans,
Ictibus ac telis hostilia tela rependens,
Exiremis fuerat Francorum finibus hostis.
Amandi nenipe tempore : eadem autem postea sub-
acta ; nam subjungit :
Sed nunc vulnificis substrata est pacifica armis,
Frenaque consilio tandem conducta salubri,
Non laniat morsu, sed pacis in oscula tractat.

Quod ad. Vasconcs Gallicani limitis pertinere, non
vcro ad Hispanici, qui nunquam Francis subjecti
fuere, certissimum cest. Dagoberti tempus forte re-
spicit Milo, qui ferocissimos etiam Vaccemos ditioni
sue hostili gladio subegisse in actis S. Eiigii Novio»
mensis episcopi a S. Audoeno Rothomagensi conscri-
ptis refertur (c). Notum quid de Vacc:is, in cujus
nomen Vascones successisse, prieter Baudamundum,
Fredeyarius (d) et alii produnt, et Vacca, sive Vae-
cea, eorum urbe, Isidorus (e) scriptum reliquerit (f ) :
in cujus testimonium plura conferunt viri eruditi (g).

81. Non ergo ad nos pcrtine Hispanos S. Amandi
illa brevis atque irrita expeditio Vasconica ; quantum-
vis duplex forsan ea fuerit : prima cum ἃ Dagoberto
in exsilium amandatus, sancte Rictrudis (boc est Va-
SConinin) « aggressus est patriam, » uti llucbaldus
in hujus Vita loquitur: quod circa annum 634 ex
sententia fuit Henschenii (A). Αἱ eo tempore Castel-
lonensis in llispania episcopus Perseverantius erat,

ui anno 635 concilio quarto Toletano priesens, anno
056, quinto per procuratorem interfuit. Ánte bunc

10€ expressimus de ista Franci: acceptione testimo- Q autem annum Amanilus ab exsilio revocatus fuit,

nium, ne innumeris ] ssareuus leg: ntes.
80. Duplex fuit (non negamus) Vasconia, cis Py-

(a) Lib. i1, cap. 1 et 2.
(b) In Actis SS. Benedictinorum Mabillonii tom. Il

pag. 941.

€) Rer. Franci arum vol. I, pag. 6351

4)In Chron. ad ann. 766, codem volum. Rer.
Fraucicar., pag. 778.

(e) Lib. ix O;iz. 2.

(f) Juvat Isidori locum, ix Orig., 9. sistere: « Vacca
(inquit) oppidum fuit juxta Pyrerzeum, a quo sunt
cognominali Vacc:ei: de quious creditur dixisse
poeta : Lateque vagantes Vocca i. Hi Pyrenzei jugis, »
ttc., quemadinodum apud. Gria'ium legitur. Fal«o ;
Vaceci euim voeabutum nusquam apud poelam ex-
$Lit ; neque Isidorus terna hiec verba. lateque vagan-
les Vacci«i e poeta. retulit, sed bina tantum priora,
qua? habentur Georg. ini, vers. 417:

Pastorum et longe saltus lateque vagautes.

Atjue eodem respexisse videtur Milo monachus in
Versu :

Fia age Vacceiam cate, wea Musa, ragantem
quem noster adducit hoe nuiero. Exstat quoque
apud Virgilium iv /Encid., 42:
e... nn. lateque furentes

Barezi...
quem locum llIieronymus, epist. ad Marcelliu. et Ana-
pychiam, legit

eet sn n n n. . lateque vagantes

Bares : ᾿ i

unde Grialianus error enasci potuit; Bareiei tamen
Áfric:e populi sunt, ac proinde huc non pertinent.
Restituenda est igitur Grialii lectio, isque lsidori
locus ita interpungendus : « De quibus (1 est Vac-

el in euriun a Dagoberto vocatus (i) Non ergo
hujus prioris Vasconic:e expeditionis tempus acu tan-

ees) creditur dixisse poeta lateque vagantes, Vacc:ei.
Hi Pyren:ei jugis, » etc. ; vel potius expuugendum
τὸ Vaccwi, quasi in L-idori textum irrepserit. De his
igitur Vaceis Pyrenzi accolis Isidorus poeiam
dixisse putat : lcteque vagantes, quamvis eos non no-
minet : nimirum de Vasconibus in. Galliam vergend-
bus. Pro:ecesserat cuim versus 474,

Tum sciit aerias Alpes , eie.

quas Servius ct Philargzyrius ad hune locum Galliam
interpretantur; « Nam Gallorum (inquiunt) lingua
alti mont^s Alpes vccantur ; » quod etPrudentius con-
firmat, Peristeph. in. hymn. S. Laurentii. Ab his
autem Vacexis Gallize Aquitanic:e obversis, qui antea
vagi et palant^s Pyremi incolebant juga, postquam
Cn. Pompeius subactos in. unum compulit, Convena-

D rum urbs in Galli: subalpinis ad fluminis Garumn:e

caput nomen accepit, ut paulo inferius Isidorus,
el ante. eum. Hieronymus libello adversus. Vigilan-
tium dixerat. Vaecivorum e contrario llispaniensium
terininos d: μη! Ptolemsnus, iisdem. includens ur-
bes lntercatiam ,. Portam-Auzustam , Viminacium,
Lacobricam , Segisamam Juliam, Pallantiam, Cau-
cam, Pintiain, Raudam, etc. ; Appianus in. Jberic.,
pag. 284 seqq. ; Antoaini Itinerarium in Ab Asturica
er Cantabriam, Cesaraugustam ; atque e recentiori-
jus Arn. Qilhenartus Not. utr. Vascon. lib. 1, c. 7 ;
Christoph. Cellarius, lib. n, c. 1, 8$. 65 seqq. Videnda
Douiiniei Vallarsii notata in. Hieronymi epistolam ad
Riparium : Acceptis primu litteris, etc., qux in eii-
tione Veroaensi 110. ordine est 109 et habetur tom.
l, col. 719.

(4) Marca, Hist. de D/arn, lib. 1, cap. 12.
à (h) Die 6 Febh., $ 10, De Amandi rebus, pag.
51.

(i) Ut ibidem Henschenius monet.

8. HILDEFONSUS TOLETANUS EPISCOPUS.

46

git, ut fallat, Toletanus impostor. Nec item poste- Α ad aliquem amicum, ita nunc, postea ad alium aliter,

rioris: quam licet alius Castellonensis episcopus,
Marcus nomine, qui ab anno 646 usque ad 656 con-
ciliis septimo et sequentibus, usque ad decimum,
subscriptus legitur, non excludat admitteutibus A mau-
dum circa annum 665 (quod observat idem Hensche-
nius [a]) ad Vasconas rediisse, ibique Evangelium

redicasse: re tamen ipsa eL successu istius prz-
dicationis, uti supra monuümus, convincitur non po-
tuisse huius teniporis esse somniatum hoc Amandi
pontificium. Unde hanc fabulamde Castellonensi ejus
sede in Hispaniis merito refutat Henschenius (b).

82. Sed neque finem sibi fallendi przescribens ul-
jum Pseudo-Julianus, eumdem S. Ámandum anno
etiam 650 (sic enim admittimus legi verba ejus de-
bere) Castellonensi jam prxeesse apud nos Ecclesie
jactat. « S. Amandus (ait [c]) episcopus Castellonen-
sis in Hispania per id tempus floret ad quem litteras
mittit S. Martinus papa.» Certe hic pontifex ad
Amandum, Trajectensem tunc episcopum, deprecan-
tem ut huic Ecclesix: renuntiare sibi liceret, litteras
misit, quas Philippus abbas in Vita Amandi (d) nec-
non et Milo ej m biographus (2 conservavere.
Pergit tainen is auctor : « Contrahitur Amando iin-
pulsore concilium contra Monothelitas anno Domini
650. Hzc illa est Lateranensis synodus statim a Mar-
üni papz 1 inauguratione convocata, non impulsu
Amandi, quod fingit Pseudo-Julianus, ipsaque jam
laüdata evertit epistola ; sed Maximi abbaus, ut scri-
bit Theophanes, atque ex eo Baronius (f).

85. Nondum tamen (inis. Nam quod dicimus ex
Luitprando, prxter Synonymorum libros scripsisse
Hildefonsum libros alios οἱ sermones elegantiori
siylo adversus hos h:ireticos, constare idem ait (g)
« ex litteris Genesii, secundi hujus noininis, Lugdu-
nensis (qui dictus est etiam Abelar:us) abbatis Cor-
beize prius post episcopi Urcitani. » Hunc Luitprandi
locuin unum ex his noveris, lector, qui inter manus
figuli sui Toletani aliam et aliam vultus formam in-
duit. Apud enim Franciscum Portocarrerum Jesui-
tam in libro de Descensione beatx Virginis in eccle-
siam Toletanam, cap. 14 (h), hc e Luitprandi Chro-
nico verba transcripta sunt, qua vel ex illis quz
premisimus non parum mutatis, erupere; vel Luit-
prandus idem nunc ait, nunc negat. « Genesius pri-
mus episcopus Árvernensis admonet D. Hildefonsum
per litteras de hzeresi Joviniani per quosdam excitata
Arvernis, qui dicebant beatam Virginem in partu
corruptam mansisse ; e£ eos tendere in Carpetaniam,
ut urgentem |seu potius ut gentem] in sanctissimam
Virginem suis falsissimis rationibus labefactarent et
oinnino perderent. » Qux cum in mss. suis Luitpran-
dini Chronici libris Thomas Tamaius non haberet,
jure ait nescire se unde ista Portocarrerus hauserit.
t bene est quod recentem alicujus manum subodo-
retur. Recens quidem ea, sed ejusdem auctoris Chro-
nici est, jam hoc jam illud cogitantis, Codicique quz-
cunque in mentem venirent committentis, nec raro

14, pag. 825.
aq "δ

a
ἢ In Chropic., num. 256.
3 Mu Tom. 11 De Actis SS., Februarii die vi, pag.

cul In Actis SS. ord. S. Benedicti Mabillonii, 5:0-
o seu tom. 1l, pag. 719. Exstat quoque tomo VI
Concil. edit. Labbei, col. 585.

» Tomo VIII, ad ann. 649, num. 5 et 6.
) Num. 103.

(4) Quem reperies apud Thom. Tamaium, in. Notis
Luitprandi, pag. 63.
(i) In Gallia Christiane tom. 1l, et in Episcop.
romontanis , fol. 526.
( i Adversar. 385.
(k) Num. 103.

concepta transmittentis.

84. Vides unum et eumdem S. Hildefonsi monito-
rem, apud unum et eumdem rei scriptorem Luitpran-
duin, jam Genesium Abelardum Corbeiz abbatem,
sive Lugdunensem episcopum bujus nominis secun-
dum, Urci tamen deinde apud nos antistitem : jam
Genesium primum episcopum Arvernensem fuisse.
Genesius quidem, Hildefonsi zqualis (i), Arverno-
rum Ecclesiam rexit; sed neque ordine primus,
neque altero ejus. lem nomini prior. Quo igitur ten-
dant insanz hze molitiones, haud facile est dijudicare.
Nam et Lugdunensis hic idem fuisse episcopus, nisi
fallor, dicitur a Luitprando : quo quidem per me Ju-
lianus respexerit, Genesios duos Lugdunenses archi-
episcopos fuisse referens (j), alterum altero antiquio-
rem. Plane quod jactatur de Genesii litteris ad Hil-
defonsum, ad Laurentii Surii hzc respicit in S. Bo-
niti Vita 15 Januarii : Hunc autem locum ( de Ma-
gnilocensi monasterio loquitur, Manlieu, hodie, dice-
cesis Claromontensis ) jam pridem Genesius nobilis-
simus pontifex ( Arvernorum ) in solo proprie voluit
esse monasterium , etc. Qua tempestate hzeresis No-
vatiana, sive incuria, sive ignorantia quorumdam,
in Arvernorum irrepsit urhem, : impurum quoque Jo-
viniani dogma illie exstitit. Contra quas hzreses in
eodem Magnilocensi monaster;o edita exstat epistola
( eujus non dicit ) quam fortassis operze pretium fue-
rit quandoque in lucem proferre. » parum diversa
in prototypo Anonymi apud Bollandum 16 Januarii,
quem: Surius more suo reformavit. Atqui ea est epi-
stola, quam innuere voluit Pseudo-Luitprandus (Kk), ad
Hildefonsum a Genesio directam.

85. De Amando autem et Genesio huc ista conges-
simus, ut constaret quanta hinc inde moverit, quanta
invicem sibi opposita incaute ac stolide infelicibus
bis lucubrationibus fabulator intulerit, eo duntaxat
fine ut Hildefonso librum hunc De parturitione Virginis
Deiparz vindicaret. Quem ejus non esse, primus ut
credo Joannes Baptista Poza, ingenio vir atque eru-
ditione singulari, aliasstudiis infelicissimus, obser-
vavit (ἢ ; atque hunc secutus est Theophilus Raynau-
dus (m), uterque Jesuita, rationibus agentes; tam-
demque rationibus et scriptis libris, Paschasio
Ratberto diserte adjudicant, Lucas d'Acherius (n),
et Joannes Mabillonius (o), Benedictini (p ; quan-
tumvis Baronius (4), Bellarminus, Possevinus, et
alii, Fevardentii editionem admiserint.

86. Ejusdem Fevardentianz editionis sunt, z:que-
que Hildefonsi nostri non sunt , sermones xin ; scili-
cet 1 : De parturitione ac purificatione S. Mariz. 11.
Contra eos qui mendose affirmant Mariam Virginem
contra legem Dominum peperisse. it, iv, v, vi, De
Assumptione B. Virginis. vi1. De eadem Assumptione,
super illa verba Lucr cap. x : Intravit Jesus in quod-
dai castellum. viii et ix. De eadem Ássumptione. x.
De nativitate. xi et xii. De eadem. xii. purifi-
catione, super illa verba Lucze cap. xi : Postquam im-

D pleti sunt dies purgationis Marice. Audi Joammem Ba-

(ἢ) In Elucidario Deip. Virgin. Mariz, lib. :v,
tract. 4, cap. 6.
(m) De bonis et malis libris, partit. 1, erotem. 10,
num.
A
δ
li in, p 13. u
(p) Eadem de hoc : De partu, seu parturitione Dei-
rm Virginis opusculo, sentit novissime SS. PP.
foletanorum Curator in Monito ad sancti Hildefonsi
opera dubia:, t. 1, pag. 291, nimirum Paschasii Rat-
berti esse ; sicut et fragmentum quod eidem assul ur
a pag. 318; nam posterius aliud e Fevardentio et À-
meliano Codice eidem a pag. 528 subjectum , omniuo
ἀδεσπότον 6st. Consonat Cellicrius t. XVII, p. 714, n.
5. Cave, in Hildefonso, t. [, p. 590.
(qd) Ad ann. 794, num. 8 et 10.

In przfat. tomi I Spicilegii.
In Actis SS. Beneicl. αι, part. n , sccu-

4l

MONITUM.

43

püistam Pozam, cujus verba damus (u) , quia Eluci- A ab Hildefonso Toletano archiepiscopo , unaquaque die

darium Deipare , unde hiec sunt, in eensuram incur-
rit sacrosanctze fidei Patrum, neque in manibus om-
niam est. Reddit ille causas quare Hildefonso abju-
dicet hos sermones. « Ín sermone 1 de Assumptione,
ait, minus caute de adoratione corporis est locutus.
[bidem voces sunt peregrinz, et inconcinna phrasis,
a legitimo spiritu Hildefonsi aliena. Sermone n , ait,
de carnis incorruptione jam me supra satis in priore
tomo dixisse credo, etc. Ecce ubi non sermo ad ple-
bem , sed fragmentum alicujus scripti. Sermo i1, ex
centonibus compilatus ab Ambrosio et Augustino de-
sumpiis. Serione 1v insinuat B. Virginem necdum
corporis resurrectionem obtinuisse. Et tandem ser-
mone 1v hunc errorem expresse profitetur. Sermo-
ne v ait : Non audent ministri tartarei hodie attinge-
re Suos captivos, quos recolunt redemptos illius san-
ine qui pro mundi salute est. dignatus nasci de
irgine. Sermo vi eum habet errorem , quem dixi-
mus supra in sermone quarto; et ex fragmentis Au-
ini est. Sermo i et i1 de nativitate Virginis nihil
re habent, quod ad ortum Marix pertineat. Plura
capit ex Augustini sermone secundo De Assumptione,
cujus nomen dissimulat. Sermone de Purificatione
peculiaria quzedam scribit de peccato originis ; et ta-
men erroneam illam doctrinam sectatur qu negat
Christi corpus in momento perfectum et lutum.
Quadraginta, inquit, dierum numero corpus domini-
cum in utero Virginis formatum e cujus op-
positum scripserat in Synonymis. Quas omnia per-
suadent non esee o uscula Hildefonsi. » Hxc ille" cui
BO5 SU mur (b). Jam ex aliis, qux falso attri-
buuntur eidem nostro pontifici Toletano, Vita est S.
Engenii, ejus decessoris, quain solus ei tribuil sup-
posiitius Julianus (c).

. 81. Coronam quoque B. Marie Virginis inver Ma-
riana alia deprompta e Codice ms. Toletansi Eccle-
sie vulgavit ante aliquot annos Petrus Alva et Astor-

Francisconus, in Bibliotheca virginali , S. Hilde-
nomine, eo argumento maxime motus (ut ex
przíat. constat), quod in eodem Codice alia sint Hil-
defonsi hactenus inedita opuscula sub ejus expresso
tiimlo et nomine, qux fetum ejus esse, neminem , qui
sapiat, dubitaturum ait. Miror quidem Hildefonsi tot
amatores et illustratores, Toletum frequenter accur-
rentes. aut ibi commorantes, Toletanzque bibliothe-
ez , hzec latere potuisse. Plane in Catalogo
penes me ms. hujus bibliothece ita habetur : « Co-
rona B. Virginis cum ejus psalterio parva forma. »
EA in ora libri annotatur : « Titulus Psalterii est. In-
cipit psalterium B. Marie semper virginis, editum

(5) Elucidarii Deip. lib. 1v, tract. 4, cap. 6.

5) Exstant horum omnium sermonum exempla in
regia Matritensi bibliotheca accuratissime cum To-
letanis Codicibus, cumque Fevardentii edito collata
ἃ cl. Andrea Marco Burrielio, qui strenuam in eo na-
vavit operam , lectionesque variantes collegit : h:eret
tamen in iis Hildefonso ascribendis, non secus ac
SS. PP. Tolet. Edit. Curator, t. I, p. 329. Cellierius,

L XVII, p. 717, n. 8; Cave, t. 1, p. 590; eos Hil- *

defonso abjudicant ; itemque Oudinus, t. 1; col. 1683.

C

D

devota mente canendum. » In margine signantur dies,
in quibus dicendum est : in Dominica die, feria 1v,
[eria v1, et in die Sabbati.

88. Est in eodem catalogo alius Codex Corona B.
Maric inscriptus ; reperiunturque simul, nisi nos nu-
meri fallunt, pluteo 1, num. 15 et 14, inter Mss theo-
logicos. Attamen « nemo est qui ignoret (ait Baro-
nius [ d ] ) qui antiquorum Codicum habet usum, 55:-
pe szpius solere contingere, ut non unum vel duos,
sed et tres, quatuorve, et amplius habeat idem volu-
men diversorum auctorum tractatus; et aliquos ex
illis inveniri sub nomine unius auctoris exscriptos :
ut, nisi quis oculos lynceos habeat , szpe accidat ut
inscripto auctori tribuatur quidquid inferius eodem
Codice cbntinetur. » Quare non inde quod Psalterium
sit Hildefonsi, Corona ejusdem erit. Sunt, fateor, in
Corona ista, non minus quam in germano et certo
Hildefonsi fetu de perpetua B. Marie Virginitate li-
bris, vocabula quxdam ejusdem formationis , a puri-
tate Latin: linguas exorbitantis, Gothicumque sapien-
tis : uti inter alia nectura , pro neru , quam connecia-
tionem vocant laudati libri de Virginitate. Sed plura
alia sunt quibus magis deferendum est quam huic in-
dicio, aliis etiam scriptoribus, non tantum illius quam
sequentium etjam sxiculorum communi.

9. €armina interserit, aliena etiam, plerumque
prose orationi : quod secundum Hildefonsi stylum
non est, quamvis editor non distinxerit. Talia sunt
de nomine Marix (Cap. 5). De nomine Marie ait
quidam : Marie nomen aurum-fragrans et aromati-
cum-velul pigmentum celicum-ut sol est, luce fulgi-
dum-et mortuis vivificum-et monachis mellifluum-san-
ctum et. anagogicum-divinum el exstaticum. Et alihi

Cap. 6 ) : Porta clausa post et ante-via veris invia (e)
usa rore coli tellus-(usum Gedeonis vellus-deitatis
pluria-placa maria maris stella-ne involvat nos procel-
G-et tempestas omnia. Tota itidem capitis noni oratio
metrica est, quantumvis male sibi constantibus ver-
sibus. Et auctor: « Hos, inquit, quos tibi offero
versus, domina digneris suscipere : ut nec sonus con-
stet, et aurium judicium falli possit. » Qux rhythmi-
ca poesis zvi non est Hildefons:ni. Utitur aliorum te-
stimoniis frequenter, quos haud nominat; nec difficile
fuerit cum cura legentibus observare unde illa sint.

Ut cap. 141: « Cujus stelle patrociuium quidam

servitor tuus, et laudator devotus, in suis opusculis
nos corde attento flagitare admonet, dicens : 7n peri-
clis, in rébus dubiis, respice stellam, invoca Mariam,
non recedat a corde, non reccdat ab ore (f). »

) In varior. carmin. collect. pag. 150

) Ad aunum cpxLi.

(e) Edituin tamen est via veris in via; aliaque male
distincta. In fiue pro omnia forte legendum obruat.

(ῃ Habetur etiam in eadem regia bibliotheca opus-
culum inscriptum Corona beate Virginis Marie cum
edito Petri Alv: et Astorg:e exemplo ab eodem cl.
Burrielio collatum : quod nemo sanus Hildefonso tri-
buit. Consonat SS. PP. Toletanorui Editionis Cura-
tor t. I, p. 592.

ρον πο παν

VITA S. HILDEFONSI

EPISCOPI TOLETANI.

(Ex Antonio Lorenza, Biblioth. Patr. Tolet.)

MONITUM.

De sancti Hildefonsi gestis satius duximus ea edere totidem verbis, qux a sancto Juliano ejus discipulo

ei successore, atque a Cixila, archiepisco

etiam Toletano, posteriori zvo litteris tradita sunt. Ne dum

aovam conderemus historiam, qu: stylo illis antecederet, veterum monumentorum auctoritas minuere

PaTBRoL. XCVI.

2.

4 S. IIILDEFONSI EPISCOPI TOLETANT &

apud homines horum temporum, qui in rebus ad religionem spectantibus plus :equo critic:ze arti, an 980 pe-
tius ingenio dicamus? indulgent, cum ea sint testimonia qux propriis verbis exhibita vel invitis fldern extor

queant. Damus etiam Vitam a Cerratensi monacho seculo xn: scriptam, non contemnendx quidem auetori-
tatis, quamvis in ea nos levia qu:edam ex Cixila emendaverimus, quie propter temporum injuriam ex tradi-
tione non omnino incorrupta Cerratensis hausisse videtur. |

BEATI HILDEFONSI ELOGIUM.

Ez sancto Juliano in appendice ad librum de Viris illustribus ab ipso Hildefonso conscriptum.

Hildefonsus memoría sui temporis clarus, et irri- A discrevit, vitamque servavit. Principali post he
guis eloquentiz fluminibus exornans secula :tatis

nostre, novissime Toletanz sedis ascitus in cathe-
dram, przsul post secundum Eugenium in sacerdo-
tium consecratur, vir tanta laude dignissimus, quanta
virtutum gratia numerosus. Fuit denique timoris Dei
instantia prx:ditus, religione compunctus, compun-
ctione profusus, incessu gravis, honestate lau ilis,
patientia singularis, secreti tacitus, sapientia sum-
mus, disserendi ingenio clarus, eloquendi facultate
praecipuus, lingue flumine copiosus, tantoque elo-
quentiz cothurno celeber habitus, ut. disputationum
ejus profusa oratio dum porrecte dirigitur, merito
non homo, sed Deus, per hominem affatim eloqui
crederetur. Hic igitur sub rudimentis adhuc infantize
degens, divino tactus spiritu, vjta delectatus est mo-
nachorum, contewuptisque parentum rerumque mun-
danarum. affectibus, Àgaliense monasterium petiit,
cujus fugam rabido furore insequens pater, uno tan-
tum maceri:xe impeditus est obice, quo et furentis est
delusa quzsitio, et fugientis salvata devotio. Nempe
parentis furor dum percitus in interiora prztende-
ret, latibulum quo hic vir oculebatur reliquit. Sic-
que preterita incurata pertransiit, et in anterioribus,
que preterierat inquisivit. Armata deinde manu

galiensem cellam impetens gladio, dum quaesitum
non invenit, rediens in propriam, ut perditum deplo-
ravit. Percognita igitur przfatus vir absentia paren-
tali, Agalienseillico monasterium adiit, monachumque
se in eo multis fere annis decenter exhibuit. Cxno-
bium quoque virginum in Deibiensi villula construxit,
ac propriis opibus decoravit. Rector deinde effectus
A galiensis cenobii monachorum mores exercuit, rem

violentia Toletum reducitur, atque inibi post deces-
soris sui obitum pontifex subrogatur.

Scripsit sane quamplurimos libros luculentiori
sermone potissimos, quos idem in tot partibus 661.»
suit dividendos, id est, librum Prosopopoeix imbecil-
litatis propriz, libellum de Virginitate sanctze Ma-
riz contra tres infideles, opusculum de Proprietate
personarum Patris, et Filii, et Spiritus sancti, opus-
culum Ánnotationum actionis diurnz, opusculum AÁn-
notationuim in sacris, librum de Cognitione baptismi
unum, et de Progréssu spiritualis deserti alium.
Quod totum primz partis voluit volumini connecten-
dum. Partis quoque secund:e liber epistolarum est,
in quo diversis scribens , :enigmaticis formulis egit,
personaeque interdum induxit. In quo etiam a qui-

sdam luculentiora scriptorum responsa promerait.
Partem sane teriiam: missarum esse voluit, hymno-
rum, atque sermonum ; ulterioris denique partis liber

Best quartus, versibus prosaque concretus, in quo

epitaphia, et quzedam sunt epigrammata annotata.
Scripsit autem et alia multa, que variis rerum ac
molestiarum occupationibus impeditus, aliqua capta,
aliqua semiplena reliquit. Ascitus autem in pontifi-
catum nono gloriosi Keccesvinthi principis anno, no-
vem annis et duobus fere mensibus clarus habitus
fuit vit:» meritis, οἱ retentatione regiminis ; expleto-

ue octavo decimo przxdicti principis anno, sequenti

je, decimo Kalendas Februarii, domicilio carnis
exuitur, atque in ecclesia beat: Leocadi:? tumulatur,
ad pedes sui conditus decessoris, cum quo creditur
seterno frui receptaculo claritatis.

INCIPIT VITA $.

HILDEFONSI

TOLETAN/E SEDIS METROPOLITANI EPISCOPI

Α Cixilano ejusdem urbis episcopo edita.

N

[Nos secuti sumus Editionem Florezii ab ipso collatam cum plurimis Editionibus, et Codicibus ms. quos

ita citabimus, ut A. denotet Editionem Aguirrianam;

JE. Codicem /Emilianensem,

io s»culo xi con-

scriptum, atque ex monasterio sancti /Emiliani de la Cogulla ad Scurialense translatum ; S. Surianam Edi-
tionem ; T. Toletanüm Codicem ; Ta. Tamaii lectionem apud Bollandianos.]

-

1. Ecce dapes * melliflui illius domini Hildefonsi, C; ferro * constrictus, ut si quid scientix deerat, plenius

uas de paradiso Dei rapiens, et per totam Hesperiam
dispergens, inediam nostram ingenti satiavit elo-
quio. Non impar meritis sanctissimi illius domini
lsidori, de cujus fonte adhuc clientulus purissimos
latices bibit; nam directus a sancto ac venerabili papa
Eugenio, Toletanz sedis metropolitano episcopo ad
supradictum doctorem Spalensem metropolitanum
episcopum, cum sibi jam sciolus videbatur, adeo ab
eo tentus, et * elimatus est, et, ut ferunt, temporali

instructus ad peedagogum suum domnum Eugenium
remeans, non post multos dies adhuc diaconii ofli-
cium peragens, in ecclesia sanctorum Cosm: et Da-
miani, qu:e sita est in'suburbio Toletano, abba prze-
ficeretur. Ubi statim in officio clarens, duas missas
in laudem ipsorum * dominorum suorum, quas in
festivitate sua psallerent, mire modulationis modo
perfecit, quas missas " infra * annotatas invenietis.

9. Deinde post multum tempus decedente domno

VARIANTES LECTIONES.

1! £., melliflua.
* Deest et in Α.
8. A., tempore aliquo.

* A. et Ta., divorum.
! Deest infra in A.
* À., notatas habemus.

i5 VITA A CIXILANO EDITA. i6

Eugenio In sede sua episcopus przficitur : cujus sta- A alia qu: in 1psa' missa qux» subter est adnotata, in
tim virtus enucleata ! clarens in sede * Romulea re- — laude ejus deprompserat.
fulsit, et veluti facula ardens, omnem suam Spaniam 4. Clamabat inter voces populi velut. mugiens, ut
perlostravit; cujus doctrina usque hodie fulget * Ec- — aliquod incisorium deferrent, unde quod manibus
clesia * ut sol et luna ; * cujus memoria in benedi- tenebat precideret, et nemo illi 38. accurrebat, quia
cLione odoris et in compositione incensi habetur. Qui — populus vastis ** ictibus rictibusque frendebat. Nam
ab ipsis cunabulis, et ab ineunte zttateeunuchus per- εἰ sancta virgo quod voluntate submiscrat ??, ut de-
manens, magnum in se Domino habitaculum przpa- sideria crescerent, *' violenta retrahebat. Sed prin-
ravit; qui non * manubrio materiali, sed divino se- — ceps quondam Reccesvinthus, qui ejus tempore
catus est gladio; nec ingenio ferramentorum reseca- erat, gloria et ** ferocitate terrena deposita (** qui
vit libidinem, sed munere coelesti " in se promeruit — eum ob iniquitates suas increpatas superbo oculo in-
sanctitatem. Qui subito, dono superno * afflatus, his — tuebatur), cultrum modicum, quem in theca tenebat
tantis talibusque przedecessoribus suis zquiter * cla- — cum lacrymis offerebat, et collo submisso ?*, suppli-
rens, qued illis clausum fuerat, isti reseratum est.* cibus manibusa throno suo extentis, ut eum illi de-
3. Sic enim habitator suus Spiritus sanctus egit, —errent !* instantius deprecabatur, postulans ut indi-
ut quod iste celabat intus, ille patefaceret foris !*, ut Cem non judicaret sua cum lacrymis offerentem.
utrobique apparatus adjutor fortissimus occurreret, Quem ille apprehendens, quod manu Leva jam mo-
ut isti ordinaret!! quid in laudesvirginum panderet*?, dicum tenebat, dextra precidit, et cultrum ipsum
illi revelaret quid aliquid mirum in athletam osten- Una cum eisdem Reliquiis in*" thecis argenteis collo-
deret, "5 unde fidei ejus meritum coram bominibus B C2Yit ; indignum judicans, ut qui sancta przciderat,
declararet, et laborantem in agone spirituali ** de — Dolluta*' ultra tangeret, sed coram requirenti munus,
donariis suis non evacuaret. Sic enim egit, ut quod — Quantum valebat ^5, vicario Jure precepit impendi.
per tot annos populis desiderantibus necdum osten- peractis, quia longum est ista omnia enodari,
sum fuerat illis 15, isti patefaceret primum, et relj- — Cuncta qu: *^ usui pertinebant sancte catholicae Ec-
quias sancte ac Deo dicatz virginis et !* confessoris — Clesiz, in Deilaudibus usquequaque completa sunt.
su:e Leocadiz, !' adveniente in sede regia, sua festi- 5. His** excursis, alia adhuc miracula Spiritus san-
vitate omnibus astantibus prosentasset, et ante se- Ctus per eum in ipso Dominieo adventu non post
lcrum ejus genibus provolutus, * tumulus inquo multos dies peregit. Sed quia omnia longa suni re-
* sanctum ejus corpusculum usque hedie humatum —— Censeri, quz ejus temporibus in Toletana urbe dom-
est, "9 exsiliret, et operculum quod vix triginta ju- — nus Urbanus et domnus Evantius per euin facta gar-
venes movere possunt, non humanis manibus, sed Fabant, velex multis pauca progrediamur "', quia qui
angelicis elevatum, velum quod sancte " virginis — Imecum hoc audierunt, cum hzc legerint, dolebunt
membra tegebat, 88 vivens fogis submitteret, et ve- protermisisse me tam multa et magna, quie utique
luti manibus hominum extensum conspectal ejus "e n sciunt. ad
virgo pulcherrima obsequens adventaret, clamanti- . Superveniente vero "* die sancte et semper vir-
bus episcopis, principibus, presbyterisac diaconibus, ginis Marix "5, ante tres dies litanias peregit, et
εἰετο, atque omni populo : Deo gratias in celo, Deo — missam superscriptam, qu:e in ejus laude decantare-
fries im terra, nemine taceste. ** lpsa vero mani- tur, perfecit, quxe est septima. Αἱ ubi ventum est in
statim eomplexans et astringens talia fertur de- (? ejus sanctam solemnitatem, supradictus rex minus
promere vota, voeiferans cum omni populo, et cla- — de timore Dei sollicitus, et de suis iniquitatibus male
maps : Deo gratias, vivit domina mea p vitam Hil- — eomseius, ad audienda solemnia regar de more pa-
defonsi, et i ** retexens clerus vehementer psal-— ratus accessit. Nam δ servus Dei Hildefonsus majori
lebat ** alleluia, et canticum quod ipse dominus Hil- — adhuc munere fretus, ** dum diem Dominz su:e, cui
defonsus ** nuper fecerat : Speciosa (acta est, alle- — Deo praesule serviebat, ovans susciperet, et. in lau-
[mia "1; et odor tuus velut balsamum non. mistum, et dem Genitricis Dei hoc quod supra prenotavimus

VARIANTES LECTIONES.

1 T., Ta. et Mabillonius, cluens; À., lucene. lectio omni jure retinenda est.
* Romuleam vocat sedem Toletanam eo quod esset 3* A., repetens.
in urhe regia Toleto. 8 E. uiaticum.
3 |n A. Ecclesia. 39 A., graviter.
* Ta. legunt st sole (una. 3! lec ultima verba et odor, etc., desiderantur
*]ta Ta. A&. habet, cujus benedictione. T. vero, in A.
eujus memoria benedictione. 35 fk, occurrebat.
* Ξ., manubrio manuum. Ta., manubio, vel manu. 39 Ὁ vocibus.
À., manubrio materiali manus. δ Et hec. verba, ut. desideria crescerent, desunt
. Ucest in ae in A. et Ta. up le
», afflatis. , wolenter.
* À.. equaliter. D, À., felicitate.

» quod in laudes. /E., laudis. crepitus.
3 A. et T., illis revelaret quod. * À., supplices manus..... extendens.
!* A., MÓN. 38 ἃ, instaMer.
M Does in A. de. " x tectis. A R
», tte. ., RoR tangeret. À., tangeret. Requirentis ma-
'" Deest in A. confessoris. Rus, etc. un 7
?7 À., Adveniente rege in sede regia sepulcrum, εἰς. 85 J£. , vicario precepit.
'* Mab., forte, tumulo. ?? [ta T. /E., visui.
19 A, , SGRCLISSImMIN. V Α. et Ta., excussis.
9 A, ut exiliret. *! Ita JE. A. et Ta., aggrediamur.
*! A, martyris. ** A, et T., die Assumptionis, quod non babet J£.
** Τὰ, tirens. À., consurrezit, tanquam illud ipsa 53 A. et Ta., ante tres dies tribus diebus.
wvens foras submitteret, εἰ veluti manibus hominum ΔΑ, rebus.
extensum elevaretur, atque conspectui, etc. *5 Τὰ, dum celebritatem Domine $ug...... oraas

?* fta legit À., et Cerrat. in Vita sancti Hildef. si- — susciperet.
militer scribit ipsa, Alii Ms. habent ipee, sed prior

AC S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 43

summo cum cordis affectu narmonix:e modulatione A pullns episcopus adire tentavit, nisi postea domnus
composita ' musica appareret, et libellum Virginita- — Sisibertus, quistatim sedem !* ipsam perdens, exsilio
tis more Synonymi:z testimoniis Veteris ac Novi relegatus est). Et elevatis oculis suis suspexit in
Testamenti plenum compte ederet, et * digna fa- circuitu ejus, et vidit omnem absidem ecclesiz re-
cundia magnificentiam jam prefate Dominz sus? pletam Virginum turmis de 15 canticis David admo-
exornaret, dum ante horas matutinas solito more ad — dulata suavitate aliquid decantantes. Aspiciensque
obsequia * Dei peragenda consurgeret, * ut vigilias — in eam (ut ipse sibi bene !* conciis et bene charis-
suas Domino consecraret, diaconus velsubdiaeonus, simis referebat) sic eum allocuta est. voce : « Pro-
atque clerus, ante eum cum *faculis pr:ecedentes, — pera in occursum, serve Dei 7 charissime, acci
subito ostia atrii aperientes, et ecclesiam intrantes, — munusculum de manu mea, quod de thesauro Filii
atque in Ἶ splendore coelesti oculos defigentes, lumen — mei tibi attuli; sic enim tibi opus est, ut benedi-
quod ferre non valuerunt cum tremore * fugientes, — ctione inis qux tibi 15 delata est, !* in meo
lampades quas manibus tenebant reliquerunt, et sua. t.n:um die utaris; et quia ** oculis fidei fixis in
vestigia per qux? venerant adeuntes, prope moriui meo semper servitio permansisti, et *! in laudem
reversi sunt ad sodales. Sollicite omnis congregatio — mcani diffusa in labiis tuis gratia tam dulciter in **
requirens * quid Dei servus ageret, cum angelicis — coruibus fidelium depinxisti, et vestimentis *? glorie
choris '* viderunt : quod tam subito'!expaverunt cu- — jam in bac vita orneris, et in futuro in promptuariis
slodes, ut terga ab ostio ecclesix€ dantes, reverte- — meiscum aliis servis Filii mei ** Eeteris. »

rentur ad proprias sedes. —— 8. Et μος dicens ab oculis ejus una. cum virgi-
τ. At ille sibi bene conscius ante altare sanctz B nibus et luce qua venerat remeavit. Remansit Dei
Virgiuis procidens reperit in cathedra !* eburnea " servus in tantum "5 sollicitus de auipiscenda gloria,
ipsam Dominam sedentem, ubi solitus erat episco- — quantum ** perspicuus *' de sibi denata palma vi-
pus 5 gedere et populum salutare (quam cathedram — ctoriz 5.

VARIANTES LEGTIONES.

! J£., Mystica. Ta., musice appeteret. À., harmo- !5 [ta T. JE., canticulis.

nica modulatione composita carmina appararet. 16 A., conscius bene charissimis.
* [ia in T. /E. habet. digne facundie ad. magnifi- " KE. rectissime.

centiam ac (aute, etc. À., digna facundia ac yiagni- 15 A. data. Ta., danda.

ficentia. | !'* À., in meo tantum servitio.
3 S., festum exornasset. ** A. et Ta., oculos fixos in meo semper servitio
* T., Deo. | Lenens permansisti.
δ K., et vigilias. 9 A. οἱ Ta., et laudem.
5. A., vasculis. 38. [ta T. Alii aliter.*
* A., splendori celesti aciem defigentes. 33 A. et Ta., Ecclesie.
* A. el Ta., effugientes, lampadus, etc. ** A. et Ta., letaberis. Mabil., lactaberis.
* A. οἱ Ta., quid de Dei servo ageretur. 33 [t3 ΞΕ. T,, securus.
* Videruat deest in plerisque omnibus Codicibus, 36 Τ᾽ prascius.

sed habet Aguir. et quidem opportune. 9 S., de promissa sibi victori palma.
! E. expavebant..... revertebantur. ** Hic finis Vit: in Codice JEmil. Tolet. vero
!5 Eburnea uon legitur inA. οἱ Ta. prosequitur : Prastante D. N. Jesu Christo, qui cum
33. A. οἱ Ta., res.dere. atre et Spiritu sancto vivit, et cuncta regit per. infi-
4 A. ipsam lapsam, quod non habet Ta. nita semper secula seculorum. Amen.

e. que — — nn

ALIA S. HILDEFONSI VITA
PER (a) RODERICUM CERRATENSEM SCRIPTA.

1. Hildefonsus ex Hispania, civitate Toletaua no- C diret orationem, nec oratio lectionem ; sed ut at-
bilibus parentibus oriundus, nobili Toletanz sedis —tentius vel legeret, vel oraret, illi vicissim relevamen
rxsuli Eugenio traditur nutriendus. Quem sanctus erat orationis lectio, et lectionis oratio. Ubicunque
;ugenius bonis moribus, et litterarum rudimentis — iret eum oratio comitabatur euntem et redeuntem ;
instruens diligenter, capacitatem ejus attendens, ad — in ssxculari autem conversatione illa nihil indecens,
beatum Isidorum archipresulem Hispalensem trans- —nilinhonestum erat in eo; sed ut servus Christi, et
mísit eum, apud quem omnis eloquentix: doctrina, sanctorum imitator, non solum sapientia proficie-
artium disciplina, Theologie et speculatio ita vi- — bat, sed et augmento virtutum mirabiliter crescebat.
gebat, ut omnes qui ad eum confluebant, pro capa- ὅ. Transacta autem puerili zetate, cum ad illam cui
citate singulorum instruebat. carnis oblectamenta alludunt veniret zetatem, motus
2. Hildefonsus igitur a beato Isidoro et propter ge- — illicitos volens reprimere, corpus suum muro virtu-
nus, et propter Eugenium benigne susceptus, et ejus — tum contrarias earum qualitates contrariis vitiorum
subjectus dogmatibus, cum in liberalium artium — qualitatibus opponens, ita circumscripsil, ut non 50-
studio plurimum laborasset, in lege Domini studio- lum vitiis non pateret ingressus, verum etiam nisi
sius aciem ipfigebat. His atque aliis exercitiis hone- — per tentationum infestationem interdiceretur acces-
stis toto mentis affectu teneris adhuc sub annis sem- — sus ; permittebatur enim sicut et ezleri sancti ten-
r intendens, adolescentulis qui secum studebant, tari, non ad virtutum defectum, sed ad probationis
In exemplum human:e vitx seipsum proponens, non profectum. Ex affectu autem pietatis miseriz:e paupe-
solum ab illicitis revocabat, verum etiam bonis ope- rum condescendebat, ex sigillo castitatis virginitatis
ribus inhzregdo ad bonum operandum informabat. p lilium non amittebat; et csetera virtutum orna-
Nullus eo studiosius lectioni instabat, frequentius eo — menta Deo offerens, Deo placens, se totum Domino
nullus orationi vacabat. Legendi tamen, atque orandi immolabat.
vices inter se sic distinguebat, ut nec lectio impe- 4. Relictis denique sxcularibus disciplinis, ad bca-

(a) Fuit Rodericus hic Cerratensis Hispanus or- partim ex historicis collegit. Opus adhuc ineditum,
dinis Fr. Predicatorum. Vixit seculo xur. Seri- δὶ aliquorum sanctorum Vitas excipias, quas R. P.
psitque Sanctorale, seu Vitas sanctorum, quorum Florez publici juris fecit in sua Hispania sacra, ex
gestà partim ex antiquis Ecclesiarum Breviariis, — guo nos hanc Hildelonsi transcribimus.

49 *

VITA ALTERA. 50

tum Eugenium reversus, (a) ab eo in diaconum est or- A peractis omnes featum Virginis solemniter perege-

dinatus. Ne autem vita sua, quam immaculatai ser-
vaverat, delectatione temporalium | macularetur, in
ecclesia sanctorum Cosmaz et Damiani, qux» im sub-
urbio sita est Toletano, qux» antiquitus Agaliense
monasterium dicebatur, relictis parentibus, cum aliis
qui habitabant ibi servire Deo devovit. Cumque ad
locum przedictam pergeret, et patrem suum rapido
furore se persequentem a longe conspiceret, ne ἃ

proposito fraudaretur, in vetusta macerie se occul-.

tavit; pater vero latibulum preteriens Agaliense

monasterium coneminande petiit, et eum nom inve- -
niens rediit. Reverso igitur patre, monasterium adiit,

et habitum suscépit.

9. Multis annis transactis, cum nulli in religione
haberetur secundus, factus est abbas. Factus igitur
abbas res Ecclesi ordinabat, omnibus necessaria
ministrabat. Mores omnium circumspiciens, quali-
tates morum attendens, singulis prout necessarium
erat se ipsum exhibebat, mansuetis mansuelus,
contra vero offensos offensos habebat affectus. Nam

Eneis offensis erat abbas Agaliensis.

6. In villa autem qux tunc Bisensis dicebatur,
virginum cenobium zdiflcavit, et propriis faculta-
tibus ditavit. Fama autem ejus per totam Hispaniam
divulgata, cum nec sanctior, nec probabilior, nec
eloquentior, nec illustrior, nec rector, nec scientia

ior eo inveniri posset, defuncto Eugenio a
clero.et populo Toletum reducitur, οἱ omnibus eum
laudantibus pentifex subrogatur. Factus ergo pon-
tifex pr:edicationis mensam pro qualitate singulorum

emnibus Treparabat.

7. Qua die dum sanct» Leocadi» festivitas
immineret, dum omnes festivitati celebrande con-
venirent, dum sanctus Hildefonsus ad sepulcrum
ejus flexis genibus oraret, virgo illa sacra coram om-
nibus ibi astantibus illi se przesentavit. Cum autem
vir.sanctus in ejus praesentiam occurreret, ipsa
«quasi eum amplexans, hujusmodi protulit verba :
« Per vitam Hildefonsi vivit Domina mea. » Atque
ideo eam hzc verba protulisse arbitror, quia cum fi
et veritas virginitatis beatz Maris errore iufidelium
per totam fere Hispaniam destructa οἱ emortoa es-

set, librum de ejus virginitate scripsit, per quem
fides illa quasi mortua revixit, et errorem penitus
destruxit. ut memoriam revelationis posteris re-

linqueret, partem vestimenti quod membra illius
viventis Lexerat, Reccesvindi principis, qui festo in-
tererat, cultro przcidit, quem cum eisdem reliquiis
vasculis argenteis condidit ; indignum judicans ut qui
preciderat sancta, scinderet ulterius polluta. Quibus

. 48) Lapsus est hic Cerratensis; constat enim ex
)pso sancto Hildefonso a sancto Helladio ordinatum
uisse diaconum, antea quam sanctus Eugenius se-
dem Toletanam ascenderit.

(8) « Albam, » ait doctissimus Mabillonius, tom. 1
Annal. Benedict., lib. xv, n. 10, « absolute quan-
doque vocabant casulam illam, quod ex panno albo
confeeta esset. ; “

(c) Non Siargius sed Sisibertus dicebatur episco-
pus, qui temerarium consilium suscepit quidem non
sacram vestem induendi, sed in illa cathedra sedendi,

runt.

8. Dei genitricem multum diligebat, et omni re-
verentia eam honorabat : ia cujus landem volumen
insigne eleganti stylo de ejus sanctissima virginitate
composuit, quod ita ipsi Virgini placuit, ut librum
ipsum manu tenens ei apparuit, ct pro tali opere
gratias retulit. llle autem cupiens eam altius hono-
Tare, constituit ut celebraretur solemnitas ejus, id
est, festum Annuntiationis, singulis annis octavo die
ante festum Natalis Domini ; ut quia festum Annun-
tiaionis circa Passionem vel Resurrectionem Domini
frequenter evenit, in przdicto die restitui possit. Et
quidem satís congrue, ut eodem tempore prius Án-
nuntiatio Domini quam ejus Nativitas celebretur, quz
solemnitas per multas Ecclesias Hispanis» cele-
bratur.

9. Imminente autem die festivitatis Genitricis Dei,
tribus diebus ante, litanias cum jejunio statuit cele-

B brari, ut festum devotius ageretur. Nocte igitur

media ipsius festi dum ad Matutinum consurgeret, et
liber virginitatis, quem ipse mira facundia co
suerat, ad legendum paratus esset, ut vigilias quas
Deo et beat: Marie voverat expleret, ministri qui
preibant, qui luminaria portabant, ostia ecclesix
aperientes, intra ecclesiam lumen c«leste viderunt,
quod nullo modo ferre valentes quasi mortui relictis
luminaribus cum tremore fugerunt. Hildefonsus vero
imperterritus ingrediens, cum ante altare solito
more genua flecteret, οἱ bene conscius cireumqua-
que conspiciens vidit virginum reginam sedentem in
sede ubi ipse solebat se et populo pradicare.
Vidit et virginum turmas laudantes eam. Cumque
Virgo et vir sanctus se mutuo respicerent, ait ei
Virgo sanctissima : « Quoniam mente pura, fideque
firma, in meis laudibus permansisti, et laudem meam
in corda fidelium dulci eloquio depinxisti, et lumbos.
tuos virginitatis cingulo przecinxisti, de vestimentis
perpetux glorizxz vestimentum attuli tibi, quo vestia-
ris in die et solemnitate mea ; in bac sedebis..
Si quis autem post te presumpserit boc vestimen-
tum induere, et in bac cathedra sedere, non carebit
ultione. Hisque dictis disparuit, et vestimentum quod
nos (b) Albam vocamus, ei reliquit. Ipse autem fe-
licem ducens vitam, feliciter migravit ad Dominum.
10. Post quem (c) Siargius episcopus factus ait :
Sicut ego sum hemo, sic et hominem scio przdeces-
sorem meum; cur non induar co quo ipse indutus
est vestimento, cum eodem fungar przsulatus of-
ficio ? Qui cum vestimento indutus essel, constrictus
arctius, cecidit mortuus ; perterritique vestimentum
tulerunt, et in thesauro ecclesix reposuerunt.

ex qua Virgo Hildefonsum fuerat allocuta, ut narrat
Cixila, a quo Cerratensis est corrigendus. Neque ibi.
sedens repente mortuus est, sed paulo post ab epi-
scopali sede depositus a Patribus in concilio Tole-
tano xvi, congregatis anno 695. Caput autem accu-
satiopis erat, quod in regis vitam conjuraverat :
quare communione privatus atque in perpetuum
exsilium damnatus est. In tantuin. vero facinus ex
illa superiori temeritate prorupisse credibile est, Deo
sic permittente in tanti sacrilegii vindictam.

51

IN S. HILDEFONSI EPISCOI'Í TOLETANI OPERA MONITUM.

IN S. HILDEFONSI OPERA
MONITUM

PRACIPUE IN LIBRUM

DE PERPETUA DEIPARE VIBGINITATE,

In Editione operum sancti Hildefonsi eum ordinem A horrendas ac inauditas apud nos blasphemias, etiam

servare constituimus quem illorum auctor, teste san-
cto Juliano, vivens illis przfixit. E quorum catalogo
inulta ἃ nobis desideraniur, cum tamen omnia quz-
cunque potuerimus, summa diligentia hinc inde col-
legerimus. Libri Frosopopeizs imbecillitatis propriz,
et duorum opusculorum Annotationum aciionis diur-
nx, et Annotationum in sacris, nullum omnino vesti-
gium reperimus. Epistolarum non amplius duas, quas
ex emendatiori E.
Sermones perpaucos, quos probabiliter Hildefonso
nostro vindicare valeamus. Hymnorum, versuum,
cpitaphiorum, atque epigrammatum, qux quartam
operum partem componebant, ne hilum quidem.
Pr»ter hzc, qux sanctus Julianus commemorat,
damus tanquam genuinum Hildefonsi opus supple-
mentum ad librum de Viris illustribus a sancto [5]-
dero inceptum. Deinde alia varia opuscula dubiz fi-
Gel, reliqua in Appendicem amandantes, qux imme-

artene Editione representamus. -

ut eas valide retunderet, non sine piarum aurium of-
fensione reproducendo, quod quidem temere factu-
rum fuisse videtur; deinde rem ut nos putamus acci-
disse narrat Rodericus archiep. Tolet., lib. 2 de Reb.
Hisp., cap. ult., his verbis: « Hujus tempore cum
Helvidius et Pelagius (erravit in loc Pelagium pro
Joviniano scribens, ut babent communiter Codices
mss. de Virginitate) ἃ Galliis venientes, plerasque
partes Hispanize infecissent, virginitatem beatz Vir-
ginis infamantes, beatus Hildefonsus illis occurrens
sacrarum Scripturarum testimoniis, et lingua melli-
flua, et gratia in labiis suis diffusa, eorum dogmata
confutavit, et ab Hispania confusos abegit. » Cui con-
sonat historia translationis reliquiarum e Toleto in
Asturias incerti auctoris, qui inter alia pallium re-
censens a beata Virgine Hildefonso donatum, fuisse
ait mercedem « pro laudibus in honorem sancte
ipsius virginitatis celebratis, ubi ipse sanctus episco-

rito sancto doctori ascribuntur, de quibus suis locis p pus gloriosus contulit adversus Heliudum, et Lobinia-

aliqua preeloquemur.

erum ombsium sancti Hildefonsi operum caput,
quodque primum summo jure iocum obtinet, hoc est
quod nunc exhibemus, de perpetua Deipare Virgini-
tate contra tres infideles inscriptum. Liber aureus
nunquam pro dignitate commendandus, cujus laus,
δὶ vel reliqua monumenta periissent, poterat Hilde-
fonsi suavissimam memoriam cum maxima pietatis
et doctrinz* admiratione ad omnem futurorum 8:5 00-
lorum posteritatem transmittere.

Dicitur scriptus ἀντὲ τριῶν ἀπίστων, hoc est, adver-
Sus tres infideles, quorum nomina prodidit Hilde-
fonsus, Helvidium, Jovinianum, et Judsum. Sed
utrum his nominibus ipsos h:»resiarchas qui szculo
iv vixerunt, significare voluerit, an vero eorum di-
scipulos, qui tunc per Hispaniam virus suum spar-
gerent, Virginis Deiparz perpetuam integritatem ne-
gantes, omnino nobis exploratum non est. Placet
primum nonnullis, qui cum ipsa nominum expres-
sione moventur, tum Quirici Barcinonensis episcopi
verbis in epistola prima ad Hildefonsum , in qua
multa in doctrinz ipsius zelique commendationem
habet, ipsi propter hunc libellum ad se missum gra-
tias agens, nihil tamen scribens, quod indicet Hildc-
fonso negotium cum przsentibus hereticis fuisse.
Itaque concludunt, ex ardentissimo erga Deiparam
affectu, desiderioque ejus perpetus virginitatis ex-
tollend:? calamum arripuisse, superiorum h:eretico-
rum commenta sibi tantum in animo proponentem,
quasi cuperet cum Hieronymo, Ambrosio, Angu-
stino, c:eterisque Patribus, qui data opera eos acriter
Impugparunt, symbolam conferre in Deipare Virginis
obsequium

Alii contra censent Hildefonsum non gratis ad hoc
opus se accinxisse, nec nisi ab illius temporis adver-
rariis antea provocatum, qui in Il;spaniam erumpen-
ves novi improrum magistrorum discipuli putidas ad-
versus Deiparz virginitatem calumnias disseminave-
rant, quibus et nos libenter assentimur. Neque enim
credibile est ITildefonsum solius acuen4i in hieresim
styli gratia eam quasi e tumulo excitaturum fuisse,

C

num, » ut mendose edidit Sandovalius pro Hlelvidium,
et Jovinianum.
» Prater hzc nos movent illa verba ἃ sancta Leo-
cadia in apparitione, quam narrat Cixila, pronurtiata
in laudem Hildefonsi: « Vivit Domina mea per vitam
Hildefonsi. » (A Leocadia quidem prolata dicimus,
non a populo, non ab ipso Hildefonso, ut quidam in-
terpretati sunt alicujus Codicis auctoritate decepti,
«i mendose habet ipse amplezans, pro ipsa, contra
iorum Codicum fidem, contra antiqui-simam ipsius
Ecclesie Toletanz intelligentiam, contra veterum
Scriptorum et Breviariorum testimonia, denique con-
tra genuinum ipsorum verborum sensum, quz nihil
in ore populi sonant, improprie in ore Ilildefonsi si-
nificant jropter jusurandum illud per vitam llilde-
fonsi, et ine compellationem Leocadiz tributam,
aptissime vero et opportune in ore sanctz: Leocadix,
quz in Hildefonsi commendationem coram suo grege
ea protulerit, qua de re videndus P. Florez, in app.
8 ad tom. V.) Ut vero ad nostra redeamus, verba
illa, vivit Domina mea, Maria scilicet, ut edidit Mabil-
lonius ex suis Cod., satis indicant opera Hildefonsi
factum fuisse ut fides perpetus virginitatis, et pia
erga Deiparam devotio in cordibus fidelium revivi-
sceret, in quibus illis temporibus vel languebat , vel
emortua erat propter venenatas hzreticorum opinio-
nes, quas suis scriptis penitus profligavil. Eamdem
verborum istorum interpretationem seculo jam xui
exhibuit Rodericus Cerratensis in Vita superius edita.
Quod si non cum przsentibus h:xereticis rem habuis-
set, fides vero de perpetua Deiparse virginitate in
Hispania viguisset, non erat certe quare diceretur,
per illum quasi ex morte ad vitam fuisse revocatam.
Ergo arbitramur fuisse tunc homines impios et in
Dei genitricem blasphemos, antiquorum errorum se-
ctatores, quos sub larvato suorum antesignanorum
nomine Hildefonsus hoc libello insectatus fuit ; simul
autem totam Jud:orum gentem, cujus notissima est
in Maris virginitatem invidia, sub uno Jud:i nomine
etiam delendam ac prosternendam suscepisse. Et
vero unumquemque suo telo confodit : primo capite

5 LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA 5. MARLE. 54
Jovinianum, ostendens Mariam que virgo, ut fateba- A sitajem, qux verbis synonymis mon abunJare depre-

tur, conceperat, virginitatem in partu non amisisse;

Helvidium, evincens post partum toto vitze
tempore virginem permansisse; teriio denique el se-
quentibus Judzum, qui integri:atem perpetuam in
puerpera respuebat, innumeris Seriptur:e testimoniis
atque omni argumentorum genere insequitur, priores
interim hostes quos singillatim jam debellarat, novis
2 ad exterminium et deletionem vulneribus con-

ciens.

Dictus etiam a nonnullis hic liber Synonymorum,
stylum qno conscriptus est hoc nomine indicantibus.
In eo vero carpitur a quibusdam, qui cuperent san-
ctum doctorem ad severas rhetorices leges minutis-
simasque bene dicendi regulas singula verba exegisse.
Sed' optaremus nos ui in SS. Patrum scriptis expen-
dendis humaniores sese et indulgentiores praeberent,
presertim cum nec Hildefonso exemplum defuerit
quod absque reprehensione imitaretur magni Isidori
prxceptoris sui, qui ia libro de lamentatione animx
peccatricis eo stylo usus est, ideoque Synonymam
appellavit; deinde vero prxdicta scribendi ratio ad
rem non ita importuna censeri debeat. Certe Hilde-
fonsus quasi quodam animi zstu correptus et amore
in Deiparam, et justa ira in blasphemos succensi,

rtunum fore putavit ad eos acrius urgendos , si
infinita illa synonymorum copia super eadem senten-
tia eos oneraret, et quasi obrueret, ut. ejus pondere
f coesi ne mutire quidem adversus veritatem valerent.

Ment enim quam nescio vim conglobata verba at-
que senteniie, 41:5 instar torrentis rapidisslmi ac
precipitis omne repagulum superant, omnia diruunt,
et qu:x*cunque offendunt secum involvunt.

Itaque animi inflammati devotio, ipsaque praesentis
argumenti natura Hildefonsum ad eam scribendi ra-
tionem adduxerunt, qua in aliis opusculis certe usus
non est. Temere ergo asseritur eam fuisse ipsi pro-
priam quodammodo et peculiarem, falsique sunt in

henderunt optscula , continuo Hildefonso abjudicare
non dubitarunt.

Ternas hujus operis Editiones. hactenus vidimus :
unam a Michaele Carranza Carmelita Valentia: Hede-
tanorum factam anno 1556 nec multo post bis extra
Hispaniam recusam ; alteram a Francisco Feu-arden-
tio ordinis Minorum, theologo Parisiensi, adotnatam,
Parisiis anno 1576, auctiorem equidem et emenda-
tiorem priore ex collatione veteris ms.; tertiam de-
nique ab Editoribus Bibliothec:e SS. Patrum ex ipsa
Feu-ardentii expressam. Quibus omnibus nos. quar-
tam correciiorein daturos haud dubie promittimus.
Cui rei nobis ausilio fuere tres Codices mss., ad quos
Feu-ardentii Editionem exegimus. Ex quibus sanio-
res lectiones communi przsertim Codicum suffragio
conürinatas in contextum imm'simus, rejectis vul-
gatis: reliquas variantes ad imam oram adnota-
vimus. :

Codices vero quibus usi sumus hi sunt. Primus
omniumque vetustior c:rnobii Toletani FF. Calcea-
torum ordinis sanctissim:e Trinitatis, in cujus tabu-
lario asservatur, anno 1067 conscriptus a Salomone
archipresbytero sanctz:» Ecclesi: Toletan» sub Pa-
Schali ejusdem archiepiscopo, cujus przxsulis cum
mentionem faceret P. Florez tom. V Hispanie sacre,
hujus Codicis post Nicolaum Anton. noti:iam exhi-
buit. Alter est ex bibliotheca sanctx Ecclesi Tole-
tanx sxculo xi, aut xiu, quantum ex charactere con-
jicimus, exaratus. Tertius denique ex ipsamet Biblio-
theca, sed ex Gallia asportawus, ubi jussu cardinalis
Amelil, seculo Xiv, ex vetustissimo Codice
calci exscriptus fuit et quidem accuratissime ; nam-

ue c:eteros et membrana, et charactere, et emenda-
tiori scriptura, longe superat. Continet autem, przeter
hunc de Virginitate Deiparze librum, czetera quie Feu-
ardentii Editio jam citata complectitur, nempe libel-
lum de parturitione beatzw Virginis, et sermones none

eo viri alias doctissimi, qui propter solam styli diver- G nullos. Sed de his suo loco.

5. HILDEFONSI

EPISCOPI TOLETANI

DE VIRGINITATE: PERPETUA SANCTE MARIÉ

ADVERSUS TRES INFIDELES
LIBEn. UNICUS.

INCIPIT
ORATIO ET CONFESSIO S. HILDEFONSI.

Deus lumen verum, qui illuminas omnem hominem
veaieatem in hunc mundum. Deus qui das sapientiam

ἃ Justificas sing opere peccatorem. Sic habet Pa-
risiensis Editio Feu-ardentii, qui ex suo Codice sup-
plevit sicut alia satis multa, illa verba sine opere, qu:e
in vulgata Editione desiderabantur Et nos post-
quam maturius bunc locum perpendimus, similiter
edere constituinus; non dubitantes quin si Codici-
bus mss. habenda est &des, ita scripserit sanctus
doctor Hildefonsus; omnes enim quos quidein vide-
rimus, ea de re nos adinonent. Siquidein in Codice
conventus Tolet. Sanctissimze Trinitatis seculi xi,
cum e media membrana tota hic periodus erasa
fuisset àb imperito aliquo lectore, qui doctrinam ἃ

D parvulis, insipientesque convocas, ut ambulent per

viam prudentiz. Deus qui ex immundo mundum fa-
cis, et tollens peccata ἃ justificas sine opere pecca-
torem, da mihi lumen, per quod te videam; da mihi
sapientiam, ut te intelligam ; da iniquitatibus meis

flde catholica alienam in ea sibi animadvertere
visus est; tamen ad membran: illius oram legitur
si non eadem manu, certe charactere Gothico persi-
mili scripta, qui proxima iHius szculi tempora red-
olet. In alio item Codice sanct: Ecclesi:ws Toletan:e
recentiori prima hujus tractatus. membrana abscisa
est, quod credimus consulto et data opera factum
fuisse, maxime cum reliquus integer sit, οἱ ex omni
parte sanus. Deinde in Aimneliano, qui, ut supra mo-
nuimus, jussu cardinalis Amelii ex vetustissimo Co-
dice summa diligentia exaratus fuit, clare et aperte
leguntur illa verba, sine opere. Tandem in Editione

55

S. IHLDEFONSI EPISCOPI TOLETAN o5

veniam, ut consequar misericordiam tuam. Nam- A tiquitatis auctoribus, o Moyses, antiquiora loquens ;

que ideo, Domine, vincor amore, impellor dulcedi-
ne, trahor dilectione, ut veluti sub prelo dulcedinis
effundam vinum sacre confessionis. Et quia non est
substantia bonorum operum, sit fructus bonarum
confessionum. Quia enim vincula et pressure pec-
caminum, pondus et pericula, exitium et damna ur-
gent animam iniquitati deditam, et quia non est
aliud nomen.sub coelo datum in quo possim salvus
fieri, nisi tuum, Christe Jesu Fili Dei vivi, ideo re-
fugium confessionis qu:ero, remedium ex confessione
deposco, subsidium de amore confessionis imploro,
ut ego impius multa te diligam pietate, cumr tua pie-
tas meam diluerit multam iniquitatem. Attendant
ergo coli, et omnia qux in eis sunt; attendat terra,

cum prophetis, Isaias, potentiora vaticinans ; cum
evangelistis, Matthxee, prima pronuntians ; cum apo-
stolis, electe Petre, insignia pr:edicans, intra omnem
Ecclesiam Dei felicium turba doctorum vera dicens,
atque salutaria disserens, hzec me pro certo eredere,
quz credenda intenditis przdicare ; hzc me piissime

, confiteri, quie ipsi veraciter confitemini; haec me et
.ipsa nuntiere, qux» annuntianda docetis. Audite me

his posse quibus possum veram obedientiam dare,

, Quibus toto posse universam Ecclesiam Dei decerni-
tis obedire. Unde quia credidi, propter hoc loguar;

quia audivi, non tacebo; quia diligo, annuntiabo;
nihil per contentionem et inanem gloriam in omni
mea propositione insinuans, nihil in contradictionem

et omnia qux habentur in ea; attendat mare, et B sanct: veritatis instituens, nihil quod subvertat, sed

omnia qux: moventur in eo; et audiant me pia con-
fessione credentem esse te Christum Jesum Filium
Dei vivi, qui in hunc mundum venisti, non ut judi-
ces me, sed ut salves me, ut ege credens in nomine
sancto tuo habeam vitam zternam. Sicque omnium
creaturarum testimonio confessor inventus, confitear
te in ccelis, quem cenfiteri non erubesco in terris.
Et ipse me de peccatorum sordibus, omniumque ad-
versitatum impulsionibus eruas; quem ἃ contra-
diclionibus infldelium confessionis me: vindicat
fides, vindicator assistas. Audite me itaque cum an-

quod aut inveniat, aut reseret veritatem inten-
dens. * Quod si, quod abundans miseratio divin:
pietatis avertat, indiscretum errabundifmque tra-

' ctantis intentio illic casuali, vel imperito scribentis

conatu deduxerit hebetantem, ubi aliter verum san:e
scientix: lumen, verum docentiüm exemplum efful-
serit, gratus obedio, devotus assentior, citus occur-
ro. Nihil profanum in confessione habens, nihil
alienum a pietate, qux Deus est, tenens, nibil quod
unam et sacram fidem impugnet, in omni przecor-
diorum abdito serens. nihil prorsus quod divinis

hujus operis, quam s:culo xvi Valenti: Edetanorum (, de perfecta justificatione exponatur, eo sensu locu-

curavit Fr. Michael Carranza, desiderantur quidem,
sed locus verborum asterisco notatur, qui indicaret
legentibus, et ipsum Carranzam in Mss. quibus in
opere edendo usus est, eamdem lacunam reperisse.

acinus indignum! quod mirari quisque desinet, cum
ad superiora sxcula converterit animum; forsau
enim ab hominibus magis religiosis quam doctis
commissum est, ne ansam inde quis male feriatus
arriperet ad errorem confingendum, in malum seu-
sum illa verba detorquens, quasi homines per solám
tidem sine ulla alia dispositione, aut bono opere
justificari posse dixisset Hildefonsus, qui postea
unus ex Calviniane hzreseos articulis fuit. Sed
quando id Carranzx temporibus aliisque daretur,
nos certe nunc non videmus quare dissimulare opor-
teat, et non potius veritati aperte litare, maxime
cum Hildefonsi verba in catholico et sano sensu pro-
nuntiari posse, et accipi debere, nemo existat in

theologico studio versatus qui non vel prima fronte p

videat.

Enimvero peccatoris justificatio, sive ejus initia
contemplemur, cum Deus per gratias suas actuales
cor hominis emollire ac przparare incipit, sive ipsam
dum per gratix sanctificantis infusionem perficitur,
spectemus , semper est omnino gratiosa, adeoque
non ex hominis operibus ; alioquin, ut ait Aposto-
Ius (Rom. x) gratia jam non est gratia. Hoc igitur
sensu llildefonsi sententiam interpretari debemus.
Et vero si de initio justificationis accipiatur, illud
sine opere omne opus hominis sive naturale, sive su-
. pernaturale, excludit, quod adversus Pelagium dictum

fuerit, qui liberi arbitrii viribus naturalibus tantum .

tribüebat, ut assereret possc hominem propriis natu-
ralibus meritis primam gratiam promereri. Si tamen

tum fuisse dicemus, quo Apostolus (Rom. i1) : Justi-
ficati gratis per gratiam ipsius. Et (Tit. 1) : Nen ea
operibus justitie, quae fecimus nos, sed secundum suam
misericordiam salvos nos fecit. Niden' ut secundum
Apostolum justificamur gratis, et non ez operibus ?
Quid ergo? Nullumne opus nostrum, nulla fides, nul-
lus spei actus, nulla delictorum paenitentia ac de-
testatio nostram justificationem praecedere debebit?
Minime. Quid ergo est, quod gratis, quod sine operi-
bus ad justitiam pervenire dicimur? Audi concilium
Tridentinum, sess. 6, cap. 8: « Gratis justiticari a
Deo dicimur, quia nihil eorum quz justificationem
prxcedunt, sive fides, sive opera, ipsam justificationis
gratiam promeretur. » Eodem sensu interpretatus
antea fuerat illa verba Pauli divus Thomas in expo-
sitione illius Epistolza.. « Primo ostendit, scribit
Doctor Angelicus, quod hujusmodi justificatio est
sine lege, id est, quod non est ex operibus legis. Cum
dicit justificari gratis, id est sine merito prz:ceden-
tium operum. » Isai: Lit : Gratis venundatt estis, et
sine argento redimemini. In. eumdem sensum intelli-
genda sunt illa verba psalmi Lv (Vers. 8) : Pro ni-

ilo salvos facies illos; id est, non proprio merito,
sed Dei clementia, ut exponit sanctus Hieronymus
(Dialog. 2 contra Pelagianos, versus finem). Mittimus
innumera alia sanctorum Patrum testimonia, pr:-
sertim divi Augustini in hanc sententiam ; nec enim
dissertationem scribere meditamur, sed tantum alio-
rum exemplis Hildefonsum nostrum ab invidia vin-
dicare, quam apud imperitos rudesque hic loquendi
modus creare illi potuit. Quibus omnibus lectores
intelligent non levibus mumentis adductos hanc nos
lectionem retinuisse, quam nefas putavimus rejicere
centra omnium Codicum mss. fidem.

VAMANTES LECTIONES.

! Yeram hujus periodi lectionem ex nostris Cod.
mss. Trin. et Amelian. restituimus. Sic enim in
vulgata Feu-ard. legebatur : Quod si..... indiscretum
errantemque, dum tractantis intentio. illuc casu. adi-

uo, vel imperitus scribentis conatus me deduzxerit
ebetantem, ubi aliter..... vere docentium exemplis
effulserit, etc.

,

51 LIDER DE VIRGCINITATE PERPETUA S. MARLE. 58
rebus obviet, niliil quod sanctis sacramentis obsistat, À vius existens, solis contradicentibus veritati amore

nihil quad sacris mysteriis adversetur. Non ergo me
prelatus contemnat, non. mihi zqualis deroget, non
mihi subditus insultet, non me quis de domo laces-
set, non me de foro detractet, non religiosus susur-
ret, non. popularis immurmuret, non adolescentem
s»nex abnuat, non coevum juvenis aspernetur, non
minorem natu ztas sera derideat, non doctus expro-
bret, non ignarus abjiciat, non potentior repellat,
non humilior avertat, non discipulus molestet, non
famulus convexet, non ztas calumnietur, non sexus
causetur. Manet enim veritas in zternum. Vivit
quod verum est. Non desinit quod a vero procedit.
Falso non.decidit verum. Fallaciis non vincitur ve-
ritas. Falsis non commultàntur 415 vera sunt. Et si
fallaciarum umbris obtegatur veritas, revelabit quz
vera sunt abdita veritas. Quod enim falsum est non
stabit, quod verum est non deficiet, quod extra veri-
tatem est cassum erit, quod a veritate procul est
inanescet, quia veritas Deus est, et qu: Dei sunt

vera suni, et qu:e ex Deo sunt sola veritate sub-

sistunt. Inde qui Dominum annuntiat, veritatem
enarrat. Qui de Deo vera dicit, veritatis cognitionem
pandit. Qui ea qux» vera sunt asserit, veritatis jura
defendit. Qui veritatem amplectitur, Dominum dili-
git. Qui veritatem facit, Dei voluntatem adimplet.
Deus certe occulta novit, Deus absconsa cognoscit,
Deus abdita penetrat, Deus perscrutatur occulta.

Proinde novit qui depravat verum, scit qui immutat.

veritatem, intelligit qui veritatem minuit, in aperto
sapit qui veritatem exstinguit. Veniet prorsus, ve-
niet, nec longe est. Veniet de proximo, veniet e vi-
cino. Sed cum exarserit in brevi, cum venerit in
majestate, cum fuerit in circuitu ejus tempestas va-
lida, cum ante eum pr:cesserit ignis, tunc beati
omnes qui illum veraciter diligunt, beati qui de illo
vera dicunt, beati qui veritatem non spernunt, beati
qui faciunt in veritate justitiam, beati qui custodiunt
io veritate judicium, et beati omnes qui confidunt in
eum. Judex enim veniet, districtus occurret, me-
tuendus aderit, terribilis apparebit. Omnia ergo
prospectant, omnia intendant, omnia considerent,

nie ex toto corde, ex tota anima, ex Lota virtute, ex

totis praecordiis, ex totis visceribus, ex eo quod

veritatis adversans. Hiec ago, ut cum vita ista (qu:
tentatio est super terram) fatigaverit :egrum, veritas
illa αυς Deus est, tegat salvandum, et in szecula 8.5-
culorum possideat viviturum. Amen.

CAPUT PRIMUM.

Synonymorum torrente contra Jovimanum ostendit
beatissimam | Dei matrem. in. conceptu. et. partu
virginem permansisse Dei dono, atque gratia sin-
gulari.

O Domina mea, ' dominatrix mea, dominans mihi,
mater Domini mci, ancilla Filii tui, genitrix factoris
mundi, te rogo, te oro, te quxso, habeam spiritum
Domini tui, habeam spiritum Filii tui, habeam spiri-
tum Redemptoris mei, ut de te vera et digna sapiam,
de te * vera et digna loquar, de te vera et di-
gna ὃ qux:cunque dicenda sunt dicam. Tu * enim 64
electa a Deo, assumpta a Deo, advocata a Deo,
proxima Deo, adh:erens Deo, conjuncta Deo ; visitata
ab angelo (Luc. 1), salutata ab angelo, benedicta ab
angelo, beatificata ab angelo, turbata in sermone,
attonita in cogitatione, stupefacta in salutatione, ad-
mirata in dictorum * ennuntiatione. [nvenisse te
apud Deum gratiam audis, *et ne timeas juberis,
fiducia roboraris, cognitione miraculorum instrueris,
ad novitatem inaudite glorix proveheris. De pro-
le* ab angelo pudicitia admonetur, de nomine prolis
virginitas certificatur, * et post fetum integra et pu-
dica manes. Nasciturum ex te sanctum, * Dei Filium
vocitandum tibi ab angelo evangelizatur, et qus sit
nascentis regis polentia, mirabiliter intimatur. Quo-
modu fiet quxris, de origine interrogas, '* de ratione
perscrutaris , de experientia requiris, de ordine
Sciscitaris. Audi inauditum oraculum , considera
inusitatum opus, animadverte incognitum arcanum,
attende invisum factum. Spiritus sanctus superve-
niet in te, et Altissimi virtus obumbrabit tibi
(Luc. 1). Tota invisibiliter Trinitas conceptionem
operabitur in te. Sola persona Filii Dei !! in corpore
nascitura carnem assumet de te. Ideoque quod con-
cipietur !* in te, quod nascetur ex te, quod prodiet ex
te, quod generabitur ex te, quod parturietur ex to
sanctum, vocabitur Filius Dei. Erit 15. enim hic ma-
gnus, erit hic Deus virtutum ,' hic rex omnium

sapio, ex eo quod enarro, ex eo quod intelligo, non 1) szeculorum , hic factor omuium rerum. Ecce beata

aliud quam veritatem inquirere, non aliud quam ve-
ri:atem diligere, non plus aliud quam divinam veri-
tatein. inquirere, non aliud quan. Deum et quz Dei
sunt vendicare; solis adversariis Dei resistens,
solis profanatoribus et profanationibus cunctis ob-

tu inter mulieres, integra inter puerperas, do-
mina inter ancillas, regina inter sorores. Ecce
enim ex hoc beatam te dicent omnes !* gene-
rationes, beatam 1e noverunt !* omnes celestes
virtutes, beatam praedicant omnes vates, beatam

VARIANTES LECTIONES.

! Vulgata Feu-ardentii , aique dominatriz.

* Jta omnes Cod. mss. nostri; Feu. vera et digna
habet hic et immediate. -

3 Codex SS. Trinitatis habet quecumque sunt di-
ligam. E

* Enim est deest in Tr. 2l

δ ]ta omnes Cod. nost. Feu., annuntiattone. ——

* Fi deest in Tr. et ÀAmn. S.l

τ Neuter horum habet ab angelo. o

* Qie sequuntur verba. usque ad finem periodi

&

desiderantur similiter in utroque Cod.
* Uterque Codex : Dei Filius vocitandus dicitur, et
quae sit nascentis potentia, etc.
!* Tr., de ratione originis.
A '! Feu., in corpore tuo, quod non habet Tr. nec
m.
'! Jn te omn. nost. Feu., ex te
13 Tr. et Àm. non habent enim.
!* Tr. , geutes.
(δ Te et omncs non habent nostri Cod.

59 S. HILDEFONSI EP.SCOPI TOLETANI 60
celebrant omnes nationes. Beata tu fidei mes, A do.'! Hebetescat oro, hebetescat cor talia meditans,

beata tu anims mes, beata dilectioni ὁ mes,
beata preconiis et przedicationibus meis. Przedicem
te donec przedicanda es, diligam te donec diligenda
es, laudem te. donec laudabilis es, serviam tibi donec
serviendum est glori: tux. * Tu accipiens solum
Deum, postrema Filio Deo. Tu generans simul Deum
et bominem prima homine Filio. Cui ia suscipiendo
tantum hospes Deus, cui in coneipiendo incola homo
simul et Deus. In przterito munda Deo, in przsenti
plena homine et Deo, in futuro generans hominem
et Deum; *et fetu et virginitate leta, et prole et pu-
dore gavisa, et filio et sponso fidelis. Ita servans filio
fidem, ut ne ipse quidem carnis sux noverit genito-
rem. Ita servans sponso fidem, ut ipse te sine viro

obmutescat os talia proloquens, adhzereat lingua talia
promens, non aspiret sermo talia narrans. Ecce enim
virgo ex Deo, virgo ex homine, virgo attestante an-
gelo (Matth. 1), virgo judice sponso, virgo ante spon-
sum, virgo cum sponso; induhitata virgo, etiam
dubitante sponso. Virgo ante filii adventum, virgo
post filii generationem, virgo cum fllii nativitate,
virgo post filium natum. Verbo fecunda, verbo re-
pleta, verbo uberrima, verbo partu digna, humana
quidem nativitate, humana lege, humano usu, hu-
mana conditione, humana veritate, illesa, incor-
rupta, inviolata, intemerata, integerrima vere. Di-
vino autem munere, divino favore, divina collatione,
divina adinventione, divino dono, divino concessu;

noverit genitricem. Tanto gloriabunda in filio, quanto B novo opere, nova efficacia, nova operatione, novo

virorum omnium nescia tactu ; * instructa quid nos-
ses, edocta quid crederes, certificata quid sperares,
roborata quid sine amissione teneres.

5 Auditu percipe, Joviniane, corde sapito fatue,
przcordiis cognosce stulte, sensu disce caduce. Nolo
pudorem nostre Virginis corruptum partu causeris ;
nolo integritatem generatione * discerpas; nolo virgi-
nitatem " exitu nascentis scindas. Nolo virginem geni-
tricis officio prives; nolo genitrici virginalis glorix
plenitudinem tollas. Si horum unum confundis , in
toto confusus es. Si hsc concordantia nescis,
a * eoncordia veritatis ipse privatus es. Si h»c
diseordantia causaris, semper discors justitixw inve-
niris. Si Virgini nostr» aut generationem, aut inte-

effectu, novo !* patratu, cum conceptu virgo, per
conceptum virgo, in conceptu virgo, post conceptum
virgo; ** per partum virgo, cum partu virgo, post
partum virgo. Virgo cum nascituro, virgo cum
nascente, virgo post filium natum. Conjux dicta et
virgo, conjux assumpta et virgo, conjux credita et
virgo, cum conjuge simul et prole perennis virgo.
Ignota semper !* conjugio, ignota amplexu, ignota
tactu, ignota maritali collegio. Et tunc certe, tunc
non dubie, tunc vere, tunc veraciter sancta virgo,
beata virgo, gloriosa virgo, honesta virgo. Sed post
generationem incarnati Verbi, post nativitatem Dei
hominis facti, post generationem in Deo hominis as-
sumpti, post nativitatem !* Deo hominis uniti sanctior

gritatem adimis, grandi dedecore Deo injuriam fa- C et sanctissima virgo, beatior et beatissima virgo, glo-

cis. Negas enim valuisse incorruptam servare, quem
fateris absque corruptione adire virginem potuisse.
Negas Deum quod vellet facere quivisse, quem * con-
tendis genitricem integram invenisse, corruptioni
deditam reliquisse. Ut ergo asseris, Omnipotentis
divinitas non profuit virginitati, sed obfuit ; quia dum
virgineum decus nascendo violavit, summam virgini-
tatem !* destruxit ; ac per hoc ipsum astruis Virginem
deturpasse nascendo, quam decoraverat ipse crean-

riosior et gloriosissima virgo, nobilior et nobilissima
virgo, honéstior et honestissima virgo, augustior et
augustissima virgo. Sed ne solus tux» vesaniz vepri-
bus bzreas, ne solus spinis tue dementix szpiaris,
ne solus tu:e vecordisz sentibus coarcteris, ne solus
intelligentix tuzx aculeis infigaris, ne solus defensionis
tux acumine perimaris,'* connectam parem, conjun-
gam parilem, sociabo similem, innodabo coxqualem,
copulabo talem.

VARIANTES LECTIONES.

! Hoc mec ter repetitum restituimus ex omní-

honore parentis. Nos Cod. omn. nostrorum testimo-

bus Cod. nostris loco nostre, quod Feu-ar. ex suo D nium secuti sumus.

edidit.

* [ta nostri Cod. ms. exhibent hunc locum, quem
multo aliter habet Editio Feu-ar. : Tu enim conci-
piens. solum Deum, postremum | sponsa facta es Filii
Dei. Tu generans simul Deum οἱ hominem, genitrix
facta es Filii Dei. Quem suscipiendo tantum tibi
hospes est Deus; quem concipiendo ex te, incola et
homo simul factus est Deus. Post quae. immediate
prosequitur : Credula promissionibus angeli, ideo dono
fecundata es Spiritus sancti. Genuisti filium impera-
toris, quem adorant angeli Deum in colis. Sine con-
sortio virili Dei Filium edidjsti, et post fetum illibata
mansisti. Nos vero h:ec omnia omisimus omn. nost.
Cod. suffragio nixi, in quibus desiderantur; nec du-
bitamus quin $i attente legantur, et cum cxeteris
conferantur, quivis animadvertat a stylo Hildefonsi
distare, atque aliene manus esse additamentum.

8 Quz? sequuntur sic edidit Feu-ard. : Ex fetu et
virqinilate lata manens, ex prole et pudore gavisa es

* Demum instructa, ita Feu-ard.

* Hzc nost. Cod. lectio melior quam Feu-ard. :
Áudi tu, percipe tu. Et tw exclusimus auctori-
tate Tr.

* Jta. Àm. et Tr. Feu-ard. , decerpas.

Per exitum, Feu-ard.

* Concordia sine przepositione habet Tr.

* |ta omn. Cod., et habebat antiquior Editio ; Feu-
ard. emendavit, ex suo Cod. ; concedis.

!? Omn. nostri, detrazit.

!1]ta omnes nost. Non multo aliter Feu-ard. :
Obmutescat | 0s..... hebetescat. cor ; adhaereat. [zuci-
bus, etc.

1 [ta Feu-ard. Nostri Cod. et antiqua Editio ,
partu.

!! [ta nostri Cod. In partu, Feu-ard.

!* Aliqui, conjuge.

!5 Jn [)eo, Àm

16 Am., conferam.

et LIBER DE YIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 03
CAPUT |l. Α rupta et incommutabili veritate vestivit. Deflnito

Virginitatem in Dci matre confirmat adversus
Helvidium.

Audi ergo. et.tu, Helvidi, ad me attende impudo-
rate, me ausculta impudice, me intuere inhoneste,
me conspice inverecunde. Quid ! impudicus com-
moveris? quid inverccundus assistis? quid inhone-
stus accedis? quid sine reverentia occurris? quid
sine pudore vexaris? Quare Virg:nis nostre princi-
pia corruptionis fine coarcias ? quam ob rem initia
pudoris exitu * auctx procreationis jnfamas? cur
integritatem divinitate ὃ sacratam humana * eon-
ventione deturpas? * Nolo hujus majestatis vim
irrumpas, ne possessionem Dei convexare * ausu
temerario pertentes, ne mansionem divinitatis " no-

tempore, hunc qui venerat egredi sentit, et pla-
cido egressionis l»ta processu, aliter procedentem
inspicit, quam accedentem scivit. Suz carnis ve-
ritate bunc videt essc vestitum, et in se sui nitoris
ac pudoris integritatem minuisse non sentit; sed
potius crevisse !* cognoscit. In hac regione solitudo
Deo tantum et domui, in hac mansione singularitas
hospitio tantum et hospiti. Hic locus cum uno tan-
tum !* adventante cohzret. Hic uterus unius tantum
agnitione congaudet, nec alterius viri quam nascen-
tis unius membra cognoscit.

Cum ergo hzc Spiritus Dei per prophetas predi- ,
xerit, per doctores firmaverit, per veritatis ** aucto-
res defenderit, per szeculorum sternitatem consoli-

ceas prxsumptione contemptionis, ne domum Do- D daverit, quid tu, novi erroris astructor, quid *' fa-

mini injuriis corruptionis confodias, ne portam do-
mus Dei, ejus * exitu clausam, ἃ quocunque posse
adiri contendas. Virtutum Deus est dominus posses-
sionis hujus. Celorum rex est possessor juris ie-
Uus. Omnipotens est artifex cxdiflcii hujus. Solus
egressor * et custos est port egressionis hujus.
Nemo cum illo ingressus est, nemo '* egressus; in
adeundo eam nemo socius, in egrediendo nemo so-
dalis. Qualiter introierit, nemo novit; qualiter :!
cXierit, egressio sola cognoscit. Absque veste Deus,

ut ita dicam, ingreditur, qui, ut certe dicam, carne .

vestitus egreditur, Ad domum sui operis venit, car-
nis tantummodo vestem tulit. Idem qui venerat re-
diit, sed aliter quam incesserat !*, ipse inde proces-
sit. Hanc domum ingrediens non pudoris spolia tulit,
scd egrediens integritate "5 ditavit. A Domino qui-
dem erat '* mundata, sedadventu Domini nondum
plena. Nuntiante angelo, fundatoris sui cognovit
adventum, et !!novz congressionis admiratur acces-
sum ; habitatorent inesse sibi cognoscit, et qualiter
in abditis agat, plene non penetrat. Verumtamen
animi virtutes parat in oflicia servitutis, defert Do-
mino '* debita jura conditionis. Quod ille cclo prze-
sidens jusserat, hzc in se recepto ministrat, !' ap-
probans se Conditori suo mundam carnem simulque
animam pr:parasse, 40. οἱ spiritualia obsequia
carnali filio detulit, et Dominum sux carnis incor-

tuissimus infamator, quid copiose nugis infamas?
Quid insanis ** massa proloqui audes, mussitare
contendis, susurrare proponis, garrire pr::sumis, ut
virginalis uteri illa habitatio Dei, ut Regis virtutum
3? illa nitore pudoris aula clarissima, ut mansio illa
Imperatoris coelestium carnis pudicz, ut locus glo-
riosus illius Dei, quem non capit diversitas universa
locorum, post generationem Dei, post incarnationem
Verbi, post nativitatem Domin, post ortum Salva-
toris, de carneo viro periture carnis soboles
germinaret ; de loco vitali ex mortalitatis semi-
ne moritura membra produceret; de conclusio-
nis horto, qui solum virginitatis insolits florem
produxit, spinarum* ** maritalium vepres afferret.
De fonte nascentis virginali egressione signato
cenum maritale decurreret ? Opto, opto, 3" ut
sepulerum oris illius dolor cruciet; illius dentes
sera concludat ; foveam oris ejus immobilitas lin-
gu: ** compleat ; concava palati aer subductus eva-
cuet; extrema labiorum aeris crassedo conglutinet ;
ne talium verborum fetor erumpat, ne prosecutionis
hujus odor aspiret, ne anhelitus loquele susurret, ne
vel exilis sonus tinniat, ne verberatus aer vel*' in-
fandissima verba conformet. Ecce euim insolito
modo, insolito usu, insofito ordine, insolito jure, in
una persona, in uno corpore, in una conditione, in
una :etate, glternat honor matris et virginis, alter-

VARIANTES LECTIONES,

! [ta Am. Reliqui, impudicitia.

* Alii, acte.

* Trin. , sacram.

* Omnes nostri sic. Feu-ard. , connectatione.

* Tolet. : Nolo jus majestatis irrumpas.

* Sic Amel. Feu-ard. , ausu pertentes.

* 12 omn. nost. Feu-ard. , audeas praesumptione
contemnere.

* Ejus in exitu Feu-ard. Nost. omn. sine ín.

* Deest et in Amel.

19 Omn. nost. , regressus.

!! Egressus fuit, Am.

?** [pse procedit, nostri.

?? [ta omn. nost. Feu-ard., dotawt; antiquior Edi-
tio, irtegritatem ditavit.

τ Oinnes. nostri cum veteri Editione. Feu-ard. ,
fundata.

'5 [ta nost. omn. Feu-ard., notum ; antiq. Edit. ,
ποτα congregationis.

!Jta Am. , cui consonat vel. Editio. Reliqui
cum Feu-ard., debita.

11 Ompn. Feu-ard., approbat se.

!5 Cognoscit deest in Àm. et Tol.

19. (mn. nost. Feu-ard. , adnectante.

39 Tolet., assertores.

'" Am., infamatissimus. Nos vero totum hunc lo-
cum ex omnium Codicum collatione ( qui non satis
inter se conveniunt) ita emendandum putamus.
Quid [atuissimus infamator gloriose virginis, quid
copiose nugis infamas ? Quid infamie massa prolo-
qui audes? etc.

3? Tolet. scribit massa, cxteri massam.

32 Trin. et Tol. alii, illo

?* Am. , mortalium

*5 Am. et Tol. habent : Ut sepulcrum oris illius dcn-
tium sera concludat.

36 Uterque, percompleat.

*' Omn. nost. Feu-ard., in(antilia.

65 S. IHILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 04

nat pudor virginis et matris; alternat in generante Δ mcam et mundi, fecisti sine loquendi ratiocinatione

virginitas, alternat in virgine generandi facultas ; et
neutrum cedit ulli, et utrumque in alterutrum deri-
vatur ; et neutrum impediur ab invicem, et ambo ἢ
properant sibi. Utrumque servatur in proprio, utrum-
que transit in alterum, quia ambo unum, quia duo
idem, quia diversa idipsum, quia indistinctum acci-
dens, quia indiscretum concurrens, quia indifferens
superventum *. Non matrem virginitatis deserit de-
cus, nou virgmem maternus impedit partus ; et virgi-
nem nobilitat fietus, et matrem habet pudor virgi-
neus. Sicque matris et virginis nornina nullis disso-
ciata sunt casibus, nullis impedita difficultatibus,
nullis 125a proventibus, nullis dubia rebus. Indiscreta
utraque, inseparabhilia utraque, indissecabile totum,
indivisibile totum. ὃ Accidit aliquando ut esset mater,
qui virgo erat. Advenit ut generaret , quz nusquam
corrupta usu generis * maneret. Adfuit ut parturiret,
lege parturitionis ignorata. Occurrit ut existeret in
filio integra, qu:e in conjuge non * exstiterat, dimi-
nuta. Sed illud est inzstimabile, illud incomprehen-
sibile, illud inenarrabile, illud admirabile, illud in-
auditum, illud invisum, * illud incognitum, illud in-
usitatum, ui "virginitas conceptu clarescat, ut
partum virginitas comitetur, ut generatio assignet
virginem, ut virginitas probet matrem, matrem quo-
que ut virginitas glorificet, virginem ut gravitas
matris * honoret, ut decus maternum virginitas as-
sequatur, ut decus virgineum matris fecunditate
servetur. Ita maternam virgo accipit veritatem.
lta virginis gloria transit in genitricem. lta no-
men genitricis * accedit in virginem, ita pudor
virginis manet in matre. Sic ergo accidit, sic * evenit,
εἷς adfuit, sic occurrit, ut si matrem quzram, virgo
est; si virginem qux»ram, mater est; si prolem
quxzram, virginis est; si pudorem quxram, matris
omnino est. O virtutum omnium Deus! o creatura-
rum omnium Deus ! o factor omnium Deus! o mira-
bilium auctor omnium Deus! qui cunctis miraculis
tuis, universis iusignibus tuis, totis mirabilibus tuis,
omnibus !* magnalibus tuis, hoc factum, hoc opus,
hoc gestum, hoc actum, miserationis thesauros ape-
riens, pietatis arcana demonstrans, indulgentile divi-
tias reserans, clementiz rivos emittens in salutem
meam et mundi, in redemptionem meam et mundi,
in justificationem meam δὲ mundi, in liberationem

mirabile, egisti sine rei exemplo singulare, formasti
sine comparationis similitudine potentiale, complesti
sine consimili zequiparatione vitale, finxisti sine in-
telligendi consideratione inzstimabile, sine oblivione
perenne, sine defectu stabile, sine interruptione
juge, sine fine laudabile. Per quod error amotus est,
per quod languor ablatus est, per quod peccatum de-
letum est, per quod mors vere destructa est, per quod
salus collata, per quod vita concessa, per quod
ccelum patefactum, per quod regnum celorum pro-
missum est, per quod eundi invenimus viam, per
quod assequimur perveniendi veritatem, per quod
adipiscimur requiescendi vitam, per quod '! habebi-
mus perennem tu: dulcedinis visioncm. Αἱ nunc jam,

B '* modo jam, in presenti, in hoc loco, in hoc situ, in

hoc momento, et in hoc tempore, et in omnia !* sem-

per 5260 szculorum.

CAPUT ΠΙ.

Sanctam Mariam ex natione et stirpe Judeorum esse,
ez fide autem et honore, laude et amore, Christia-
norum. Tandem aliquot prophetarum oraculis pro-
bat virginitatem summam oportere cum maternitatis
g'oria copulari.

Quid dicis, ** Jud:e? quid proponis? quid astruis ?
quid objicis? quid !* objectas? Eece virgo nostra ex
stirpe tua est, !* ex genere tuo est, ex radice tua est,
ex gente tua est, ex populo tuo est, ex plebe tua est,

ex natione tua est, ex origine tua est. Verumtamen

ex fide nostra est, ex credulitate nostra est, ex as-
sensu nostra est, ex reverentia nostra est, ex honori-
ficentia nostra est, ex laude nostra est, ex glorifica-
tione nostra est, ex dilectione nostra est, ex amore
nostra est, ex proedicatione nostra est, ex przconio
nostra est, ex defensione nostra est, ex vindicatione

nostra est. Quod enim tibi Spiritus sanctus de illa

per prophetas !" dixit, per oracula intimavit, per figu-
ras innotuit, per praecedentia promisit, per subse-
quentia complevit, te negante, te non credente, te
abnuente, te respuente, te resultante, te blasphe-
mante, ego novi, ego credidi, ego sapi», ego veneror,
ego honoro, ego glorifico, ego amplector, ego amo,
ego diligo, ego predico. Quia me gratia przvenit,
fides implevit, misericordia subsecuta est, amor pro-
vexit, et rei hujus gloria exaltavit. Te autem quem
perfidia avertit, quem pravitas occupavit, quem cze-
citas adiit, 15 quem error obtinuit, quem obstinatio

VARIANTES LECTIONES.

! Prosperant, Am.

* Hunc locum exhibemus, ut est in omn. nost. Cod.;
aliter Feu-ard. : Non virginem maternus impedit par-
(us, et virginem non violat fetus, et matrem nobilitat
pudor virgtneus; et virginem nobilitut fetus, et matrem
non violut pudor virgineus.

* Accessit, omnes nost.

* Manet, Tol. et Am.

* Δ Ain. et Tol. Barbare Feu-ard. et alii, existe-
rat.
* lllud incognitum supplevimus ex Am. et Tol., in
c:etevis desideratur.

' Ornet, Tol. et antiq. Editio.

* Accedit in virginem, omn. nost. Prosequitur au-
tem Tol. : Jta pudor virgines manet in matrem.

* [ta Trin. et Tol. Alii cum Feu-ard., venit.

!* (mn. nost. Feu-ard., magnaliis.

!! Omn. nost. cum veter. Edit. Feu-ard., habe-
mus.

'* Modo jam non habet Feu-ard., sed in Cod. nost.
nullo desiderantur.

33 Semper habetur in Am. et Tol., deest in aliis.

!'* 0 Judee scribit Feu-ard., non ita nostri.

15 Oblectaris, Am. et Tol.

16 Ex genere tua, etinfra, ex populo tua habet Fcu-
ard. contra omn. nost. Cod. consensum.

" Omn. nost. Feu-ard., prediait.

5 [ia edimus ex. communi nost. Cod. suffragio.
Feu-ard. edebat : Quis error... Qua: obstiuatio.

55 LIBER DE VIRCINITATE PERPETUA S. MARLE. 66
in.uravit, dicito, quare nom credis in genere tuo A Deus et homo est, Verbum et. caro est (Joan. 1), di-

puerperam virginem? Quare non credis sine viro
virginem concepisse? Quare non credis proprium
virginem gestare filium? Quare non credis ὁ sine viro
virginem manere post partum? An illo mendacii ge-
pere 3 illinitus, illo primzv:e perfidizte veneno crapu-
latus, illo parentalis fallacixe argumento confisus, illo
infi&e * persecutionis astu perversus, illo antiqu:e
pertinacix munimento firmissimus, in sacris litteris
adolescentulam, et non virginem parere posse causa-
ris? Plane mentiris, * fallis et falleris, falso crimina-
ris, falso impetis, falso proponis, falso contendis,
falso arguis, falso defendis. Si enim, ut ais, juven-
cula etnon virgo parere posset, quid significaret
Dominus (1sai. v1)? * quid miraculi daret? quid admi-
rabile demonstraret? quid inusitatum ostenderet, si
juvencula pareret quod consuetudinis erat ; si puella
pareret, quod :tatis erat *; si adolescens femina
parturiret, quod teneritudinis erat; si non impar
matrimonio pareret, quod naturz simul et temporis
erat? Cujus interdum maxima cura * de sponsorum
manet electione sollicita? cujus mens de futur: con-
junctionis est exspectatione peranxia? Cujus vota
sunt secundum * sodalium experientiam non incerta?
Sed vere illud * esse signum, si virgo pareret, et
integra esset. lllud 15 efficere novitatem, si virgo
partariret !*, et pudore nitesceret. Illud haberi admi-
ratione condignum, si virgo generaret et incorrupta
consisteret. In illo ostendi miraculum, si in humana
conceptione fieret, quod humana natura nesciret. In

vinitas et humanitas est, pax nobis, scandalum vobis
est; sapientia nobis, stultitia gentibus est (1 Cor. 1).
Inde merito humana referuntur ad Deum, et qu:xe Dci
sunt referuntur ad hominem. Inde insolida hominis
Dei "" participatione roborautur, et solida Dei hominis
participatione infirmari dicuntur. Inde in imis summa
perveniunt, inde in summis ima pertingunt, inde in-
solida solidantur solidis, inde insolita solitis teimpe-
rantur, inde insolita sublimantur insolitis. Qu» ot
vera esse non ambigas, audi sancti Spiritus verba,
audi prophetarum oracula, audi !*vaticinantium dicta,
audi veritatis praeconia. Isaias : Parvulus, inquit, na-
tus est nobis ; filius datus est nobis (Isai. ix). Parvu-
lus idem est Christus, quia homo non sibi, sed nobis

B est natus; filius datus est nobis, quia utique Deus

Filius Dei se dedit incarnari pro nobis. Et ecce homo
est, in eo quod parvulus natus est nobis ; Deus autem
est ipse qui Filius Dei datus est nobis. ltem David :
Minorasti eum pauloniinus a Deo (Psal. viii). Is quí
minoratus dicitur a Deo, Deus certe :equalis est Deo.
Quia in eo quod dicitur minoratus, homo est vere
humilis natus. In Psalmis ita Pater !* de eo, quia Deus
est : Ex utero, inquit, ante luciferum genui te (Psal.
eix). Quia homo est, alibi dicitur : Quasi de vulva !*
egredietur tibi ros adolescentis tuz. ltem alibi :
Homo factus est in Sion, et ipse fundavit eam Eaxcel-
sus (Psul. .xxxvi). In. hoc quod factus est, hurnilli-
mus homo natus est. In eo quod fundavit eam, ex-
celsus est Deus. Multa quidem et alia, copiosa vere,

illo dari signum, si *'nulli maritata viro, fleret pariens C sufficientia prorsus, abundantia certe, exuberantia

virgo. In illo rei stuporem fieri, si femina et virgina-
libus simulet maternis inserviret officiis. In illo "3 facti
admirationem '* perauctam iri, si uno mulier tempore
ketaretur premiis simul et pudoris et prolis. Ut ergo
noveris in signo concepisse hanc feminam, non in
&$;u; ia admiratione, non in conventione fetosam
existere; in novitate miraculi, non in vetustate pa-
rere conjugali; in incorruptione virginea fecundari,
non ia federe nuptiali; Dei mater est, sed propter
incarnationem Verbi; Dei genitrix est, sed propter
assumptionem hominis ; Dei administratrix est, sed
8 propter quod idem subditus erat parentibus suis ;
Dei nutrix est, !! quia hujus nutricii reges et regine
nutrices erunt (Isai. xuix). Quoniam iste fllius ejus,

plene poteris invenire de duabus naturis in Christi
hujus unione connexis: si ** tamen in illo credes,
si illi fidelis existas, si ei fldem veram exhibeas, δὶ
illum in veritate confitearis, si illi veram confessioneris
impendas. Qu: tamen ego ipse ex toto non prster-
mittens, conjiciens innectam aliqua post paulisper.
Cujus ergo tantze glorizx et dignitatis est Filius, ut sit
in assumpto homine Deus? Audi quante gloriz οἱ
nobilitatis est genitrix ejus. Hlc in Isaia virga exiet
ex radice Jesse (/sai. x1), id est, de genere ejus ex-
orta; 33 virga, quie florem hunc Christum spirituali
tantum infusione sine hominis corruptionis acces-
sione produxit. Item in Isaia hzc sola terra fide
aperta, non corruptione, germinare potuit Salvato-

VARIANTES LECTIONES.

* Sine viro, desunt hac verba in Tol. et Trin.

? Inlitus., Tol.,

* Prosecutionis, Tol. et Trin. Im

* lta omn. nost. Feu-ard., fallax es.

5 Ediinus ex unanimi Cod. nost. testimonio. Aliter
Feu-ard : Quod signum, sicut Pronisit, daret Domi-
nus? ()wod miraculum faceret ἢ

* Feu-ard. addit : Quod mirabile fieret? Contra

omn. Cod. nost. qui deinde pro adolescens, scribunt
coalescens.

'Feu-ard., de sponsi... Nost. omn. ut
edimus.

* Dje sodalium experientia. Tul. et Am.

* Tol. et Am. Feu-ard., esset.

"? Ezxistere, ambo iidem; ceteri cum Feu-ard.,
efficeret ; nos. vero efficere legendum putamus, in modo
infünito, sicut czetera verba 4025 sequuntur. :

dilatione.

!! Inserit hic loco Feu-ard. : Et integra esset. Illud
e[ficeret novitatem, si virgo parturiret, etc.

1 Nullo, omn. nost.

12 Facto, ἀπ

!* [ta Tol. et Am. melius quam peractam, quod ha-
bet Feu-ardentius.
T 16 Propter ministerium humanitatis, quod , etc.,
rin.

!* ()uia qui hunc nutriunt -reges, et regine erunt,
Trin. et Tol.

" Participio, Am.

!5 mn. nost. cum antiqua Vulgata. Feu-ard., tati
cinationum.

!* De flio, Tr.

* Omn. nost. Feu-ard., egreditur.

3! Tantum., Tr.

*! Virgo, Tol. et Am.

61 S. IILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI- 68
rem, rorantibus colis, et nubibus pluentibus Justum A Domini * in medio Jerusalem, quz est Visio pacis

(Isai. xv), id est, prophetis pronuntiantibus ejus
adventum. H:ec in Ezechiele domus Dei est, cujus
pudoris integerrima claustra, ! ad Orientem consistens
porta semper est clausa (Ezech. xt1v). Qu:e neque ante
natum, neque post natum hunc filium alteriusaccessum
vel transitum novit. Quia ipse solus Dominus per eam
nascendo transivit. Unde et semper est clausa, quia
semper est virgo. H:xec virgo in psalmo thalamus Dei
est, quia de utero ejus iste incarnatus Deus proces-
sit velut sponsus, in ea relicto perennis virginitatis
decore * mansuro (Psal. xvii). Item in Psalmis hzc
terra est, de qua veritas oritur, quz veritas Christus
eadem est, et que de colo prospexit justitia * ejus
(Psal. υχχχιν). ltem in Psalmis : Hzc terra fru-

(Jerem. n1), id est, Ecclesia universalis, et non am-
bulabunt ultra post pravitatem cordis sui. Juravit
Dominus in veritate et judicio. Et ecce tali matre
progenitum omnes gentes benedicunt, ipsumque col-
laudant. Ecce iste Deus fortitudo nostra est. Ad
hunc omnes gentes venimus ab exiremis terra, et
cum Jeremia !'* dicimus : Vere mendacium possede-
runt patres nostri (Jerem. xvi). Ecce in die novis-
simo hic mons filius virginis hujus przeparatus est in
vertice montium (7sai. 11), id est, elevatus est super
Apostolos nostros, et super omnium "virtutum coale-
stium majestates. Confluimus ad eum omnes populi,
et properamus gentes multx. Asceudimus ad huuc
Dominum, montem Domini, et ad domum Dei Jacob,

ctum suum dedit, id est, Christum nostrum genuit, B qu» est Écclesia Dei vivi. Docet nos de viis suis,

in quo et benedixit nobis, idem Dominus * Deus no-

sier, αἱ benedicat nobis Deus, et simus benedicti ἃ

Deo ter vocabulo repetito. * Quem ín Trinitate unum
Deum omnis terrx metuant fines (Psal. 1xvi).

CAPUT IY.

Hortatur Judeum, ne virginis et matris smingat glo-
riam, cujus ignominia redundat in prolem. Et quod
Virginem adorant omnes celestes virtutes, εἰ con-
fluunt ad eam omnes i, Judeorum
fidiam obiter ostendit ab antiquis Patribus
prophetatam.

Sit, rogo, jam, sit, rogo, Judzxe, gratissimum tibi
tantz virginis decus in tua cognatione repertum. Sit
amabile tante glorie Virginem in tuo genere inve-

Disee. Sit ketum in tua traduce tantz pudicitiz vi-

per-
ivinitus

imus in semitis ejus, quia lex gratiz de Sion egressa
est, et verbum Domini de Jerusalem. In quo jussum
est sanctis apostolis nos omnes in ejus nomine bapti-
tari, et sancto Spiritu adimpleri (Matth. xxviii).

De te autem propter cordis tui pessimi obstinatie-
nem, propter impuram voluntatem, propter infidam -
mentem, propter conscientiam malam , propter incre-
dulitatem jugem, propter superbiam veram, propter
obedientiam fallacem, propter promissa infidelia,
propter fidem 15 inconstabilem, audi Dominum ia
Deuteronomio proclamantem : 13 Eritis gentes ad ca-
put, incredulus autem populus ad caudam (Deat.

xxvii). !? Cui incredulus nisi isti Deo, in humilitate

hominis ex hac Virgine nascitumo? ltem Jeremias :

sum insigne. Sit *jucundum in stirpe tantumdem C Pravaricatione prevaricaia est in me domus Juda,
tua patefactum tale miraculum. Ecce impleta est ait Dominus. Negaverunt !* me, et dixerunt : Non es
omnis terra per hanc Virginem gloria Dei. Cognove- — ipse (Jerem. v). Quod nunc usque, δυάδα, propter
runt omnes ἃ parvo usque ad magnum per hanc Vir- huncChristum Dominum meum hujus Virginis filium,

ginem Deum vivum. Viderunt omnes per hanc Vir-
ginem &alutare Dei. Rememorati sunt et conversi
per hanc Virginem ad Dominum universi fines terrz
(Psal. xcvn). Adorant in conspectu Filii ejus omnes
patriz gentium : ipsius est filii regnum, et ipse Deus
dominabitur gentium (Psal. xx1). Cantant omnes ipsi
Domino Filio ejus redemptionis sux canticum novum,
quia Ἶ nascendo de hac Virgine magnalia fecit. Notum
fecit Dominus per hanc Virginem salutare suum, et
ante conspectum nostrum revelavit hanc justitiam
suam (Psal. xcvi). Invenerunt per banc Virginem
Deum, * qui eum per observantiam legis invenire
non potuerunt. Venit per hanc Virginem Deus, et
congregatis gentibus et linguis, venimus et vidimus
gloriam ejus, quasi gloriam unigeniti a Patre (Joan.
1). Congregatze sunt. omnes gentes i» nomine bujus

dicis non esse Christum. Exspectas alium, cum quo
pereas, Antichristum. ltem ]saias : Tota die ex-
pandi manus meas ad popolum hon credentem, e&
contradicentem mihi (/sai. 1xv). Non credentem et
contradicentem ; cui nisi isti Domino? qui quoniam
de hac Virgine !* natus est, credere nolunt hunc esse
Deui. Item Jeremias : Quemodo dicitis, Sapientes
nos sumus, et lex Dei nobiscum est? Vere menda-
cium operatus est stylus mendatz scribarum. Com-
fusi sunt sapientes perterriti, e& capti sunt. Verbum
enim Domini projecerunt, et sapientia nulla est in eis
(Jerem. viii). Quod verbum ? Hocutique de hac Virgine
carnem factum. Et quam sapientiam ? Hanc scilicet Dei
Patris, qu: gentibus stultitia est. Item Isaias : Audite
me, duro corde, et qui longe estis a justitia : prope feci
justitiam meam, et non elongabitur, et salus mea pon

VARIANTES LECTIONES.

! Sunt ad Orientem habet Feu-ard. In nostris omn.
deest sunt.

* kt mansuro, Edit. Feu-ard. Nos, ut babent om-
nes Cod. nostri.

8 Deus pro ejus. Àm. et vetus Editio.

* [ta omn. nost. Feu-ard., id est Deus, Deus no-
eter.

5 Quam Trinitatem, Trin. et Am.

* Jocundum, Tol. et Am.

' [n nascendo, Trin. et Am.

* Quem, Àm.

, In Jerusalem. Trin. et Am.

!* Feu-ard. veniamus edidit, οἱ dicamus; nos ex
omn. nost. Cod. venimus.. dicimus, sequenti-
bus. consonat n tnn . ascendimus.

0
12 Omn. nost. Feu-ard., erunt.

12 Sequimur omn. nost. Cod. Feu-ard. edebat : Cur
ergo incredulus es nisi.... nascenti?

!* Me, omn. nost. Feo-ard., Dominum ; et sic legi-
tur in Yulgata ad hunc Jeremiz locam.

! Sic omn. nostri : Feu-ard. παεοὶ dignatus est.

69 LIBkR DE VIRGINITATE PEHPETUA 5. MARLE. 16
morabitur (Isai. xii). Qu:ejustitia, et qu:salus, nisi A ut ipse te conflleatur coram Patre se». divinitatia.

hic ' utiquca quo justificati et salvati credentes sumus ?
ltem Isaias : Educ foras populum cxcum, et oculos
habentem; surdum, et aures sunt ei (sai. xui).
Quid non videntem, οἱ quid non audientem, nisi
hunc Dei Filium, ex homine incarnatum, et cuncta
qui de eo multifarie sunt * predicta ? Item in Osee :
γα, inquit, eis! quoniam recesserunt a me; vasta-
bantur, quia przvaricati sunt in me; ὃ et ego redemi
eos, et ipsi locuti sunt contra me mendacium (Ose.
vi). Α quo recesserunt? Utique a me, quem humi-
Jem videntes hominem esse, * contemnunt Deum. Et
quod mendacium locuti sunt, * nisi quodet in Jere-
mia dicente legimus : Non est ipse. Et quare non est
ipse? Quia vidimus eum, et non erat aspectus; et
desideravimus despectum et novissimum virorum,
virum dolorum, et scientem ferre infirmitatem; et
quasi absconditus vultus ejus et despectus, unde ncc
reputavimus eum (sai. v1). Quibus verbis tua incre-
dulitas significatur, cui visus est Christus non babere
speciem, neque decorem, unde neque a te reputatus
est esse Deus. Dixi celer, dixi currens, dixi * trans-
iens, dixi permix, dixi velox, dixi citatus, qu: cito
reperi, quz? de vicino attigi, qu:& de proxime inveni,
que de conünio ituli. Nam si peritia pollens, si
prudentia vigil, si acumine vivax, si inquisitione
strenuus, si sollicitudine minus iners vellem, aut
possem, dies mihi deficiet, momenta decrescent, ho-
rz ' lassabunt, mane ruet, meridies * liquescet, veg-
pere decidet; intempesta et gallicinia, * crepuscu-

Time majestatem ejus inter homines, ne te humani-
tas ejus in tartara przeipitet coram angelis suis. Di-
lige illum dum patiens est, ne odio habeat te, dum
judicaverit te.

Arbitror me per virtutem Dei hostem ut potui con-
fodisse, reliquisse cz:esum, abjecisse enervatum, exani-
mem dimisisse. Undeet pallidus adest, exsanguis stpet-
est, defessus angitur, fatigatus manet, concisus jacet,
confossus rnit, elisus interiit : de vitali flatu nihil super-
est, de spe vitze jam nihil est, de reditu vitz illi exspe-
ciatio non est. Unum tantum **deest, quod halitus perfi-
dix anhelat, quod exile murmur erroris aspirat , quoc
tenui tabo de sacrilegii sepulcro animze naribus *
fetor exhorret. Verum redeam,!* repedem, retro gra-

B diar, retro convertar, et non eam, donec deficiat;

non vadam, donec intereat; non pergam, donec *
attritus sub pedibus meis evanescat, ne de cadavere
perfidix quidam vermiculus supersit, ne de mortici-
nio sacrilegii tinea quzecunque consurgat, ne de ta-
bo profanationis quodcunque genus vermium oría-
tur, quod in criminum antro d:emonum favoribus
pastum, etsi non assurgat in belluam, evolet in vo-
locrem, applaudatque sibi ποδί γα disputationis retia
evasisse, qui funditus se ingemiscit vincere nequi-
visse; gutturque a capulo dissert» ratiocinationis
abducat,!* et per aereas potestates levitate Yagabum-
da ferendus sese fraude suspendat, ac scilicet sub
pavore vel fuga illi arrideat, cui sub spe !* victoria
non concordat. AÁuditum ergo antequam loquelara,

lumque, noctiumque abundanti: non suppeteht, non C exanimate hostis, appone; auriculam antequam lin-

* cohzerent de talibus sacramentis aut fidei meze con-
grua, aut perfidiz tuzxe. discordantia, et adversa pro-
mere vel narrare. Unde jam veni mecum ad hanc
Virginem, ne sine bac properes ad gehennam. Veni
abscondamur sub velamento virtutis ejus, ne indua-
ris confusione, sicut diploide. Veni confiteamur, ego
delicta juventutis et ignorantke mez, et tu delicta
sacrilegii et sceleris tui, ne revelent celi iniquitates
tuas. Yeni bumiliemur in veritate confessionis et
laudis ejus, ne terra consurgat adversum te, asse-
rens tanti sceleris se tuam perfidiam sustentasse.
Non erubescas filium ejus esse Deum tuum, ne ipse
te erubescat coram angelis suis. Non eruhescas ser-
mones ejus, ne ipse te in adnotatione libri viventium

guam adaperi, ante auris quam oris remove serai,
ut prius noveris quam loquaris, primitus sapias
quam respondeas, prius corde percipias quam ore
depromas. Sicque de hac veritate ut cognoscas ple-
nitudinem veritatis asserere, considera, intuere, vi-
de, intellige, perpende, animadverte, intende, scito,
sapito, disce, cognosce, hunc eumdem esse Deum ex.
Dco in veritate naturz; suz, qui ex Virgine !* factus.
est homo in veritate naturx mex ; hunc esse perenni-
ter :eternum, qui dispensative factus est. temporalis ;
hunc venisse, qui est vere immobilis; hunc !* conti-
neri in loco, quem non continet locus; hunc esse
intra locum, qui est omnium locus. Nam et, ut **
expressius dicam, ipso ducente sequar eum ; ipso

erubescat, Confitere illum in regione terrarum, ne D prxeunte, curram post illum ; ipso antecedente, va-

ipse te non confiteatur in terra viventium. Confltere
illum Deum esse et filium hominis *! virginis matris

dam post eum; ** ipso adjuvante, vel vocante, ingre-
diar ad illum, et in quantum ipse ** permiserit, as-

VARIANTES LECTIONES.

* Utique non est in Feu-ard.; sed habent nostri

5 Predicata, Trin. et Am.

* Et deest in omnibus nostris.

* Contempserunt, Tol. et antiq. Editio.
A s Nin quod aiunt, Jeremia dícente : non est. ipse?

tnel.

* Transiliens, Trin. et Tol.

7 Lacescent, Tol.

* Langwescet, omn. nostr.

* Crepuscula, Tol.

' Cohgrebunt, Amel.

δ᾽ Yirginis deest in omnib. nost.

!* Superest, Amel.

12 Fetor deest in Trin. et Tol.

'* μὰ Trin. et Tol. Czteri cum Feu. repedabo.

!* Attritus reposuimus ex Trin., qua vera lectie
est abs dubio, quamvis c:eteri scribunt astrictus.

δ Et per aeric potestatis levitates vagabunde [erem-
dus. Trin. et Amel.

1 Victoria, Trin.

5 Natus, Trin.

19 Tencri, Trin. et Amel.

** Feu-ard. , ezactius. Nostri omn. , expressius.

*: Trin. et Àm. , ipso vocante ingrediar, eic.

** Permiserit ; sanior lectio, quam exhibent ooa

À

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

12

severem tibi, ostendam tibi, enarrem tibi, promam, Α ret, ibi eram, et. nunc Dominus misit me, et spiritus

expediam, convincam, probem, quis est idem ipse qui -
venit, et unde venit, et quando venit, et ubi venit,
et quare venit, et quomodo venit, et quid egit.
"CAPUT V.
Sacrum Incarnationis explicat arcanum.

Audi jam nunc, quis est Christus qui venit ; audi
jam nunc, quis est idem qui venit ; non alius quam
Deus, et omnipotens Dominus. Dicat Malachias: !
Veniet ad templum sanctum suum dominator, * quem
vos quieritis, et angelus testamenti, quem vos vultis
(Malgch. 111). Ilem. in Exodo Pater de eodem * ad
legislatores: Ecce mitto angelum meum, qui przce-
dat te, et custodiat* te in via, οἱ introducat in lo-
cum quem paravi. Observa eum, et audi vocem ejus;

cjus (/sai. xvii). Ecce. qui primus, et novissimus,
vt factor omnium est, mittitur a Domino Patre, cui
et coxternus, et cox»qualis habetur. ftem quando
Christus venit? quando venit? dicat Jacob in bene-
dictionibus patriarcharum. Non deficiet princeps de
Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat qui
mittendus est; el ipse erit exspectatio gentium (Gen .
xrix). Tunc ergo venit, quando per ambitionem,
succedente in regno Ilerode alienigena, defecit in *t
Israel princeps de Juda; in quo defectu advenit ille
qui mittendus erat, quem gentes et populi exspecta-
bant. Item in Daniele, adse loquente angelo : Daniel,
animadverte sermonem, et intellige visionem. Sep-
tuaginta hebdomades abbreviat: sunt super popu-

nec contemnendum putes, quia non dimittet cum pec- B.lum tuum, et super urbem sanctam tuam, ut con

caveris. Et est nomen meum in illo (Exod. xxi).
An quia angelum audis, non putas esse factorem
Deum, sed quempiam angelum factum? Absit. Ma-
gna certe dementia agitaris, si credis Deum cuiquam.
angelo οἱ potestatem et nomen proprium contulisse,
atque contra tuam simul et meam vocem, * non sit
unus Deus qui fecerit. omnia. Quare angelum dicis
illi esse z:qualem? * Quod utique dicendum non est,
quia ita non est, verum nonest Quis enim in nubibus
wquabitur Domino? Aut quis similis erit Deo inter
filios Dei (Psal. xxxvii), id est, inangelis bonis, etin
' hominibus sanctis, quos adoptionis amore divina
paternitatis pietas filios vocat. Unde Christus venit? *
unde venit? Vere nonaliunde quam de Deo venit. Audi
ipsum per Salomonem : Egoex ore Altissimi processi
(Eccli. xxiv). Item Pater in Psalinis de eo : Ex utero
ante luciferum genui te (Psal. cix). Hinc et alias
ipse per Salomonem : * Ante colles ego parturiebar
(Prov. vin). Et Zacharias : Hzc. dicit !* Doininus
exercituum : post gloriam misit me ad gentes, qux
spoliaverunt vos. Qui enim tetigerit vos, tanget pu-
pillam oculi ejus, quia ecce levabo manum meam su-
per eos, et erunt przeda his qui serviebant sibi; et
scietis quia Dominus exercituum misit me (Zach. n).
Vide omnipotentem Dominum exercituum ab omni-
potente Patre Domino Deo exercituum missum, quan-
do Christus venit. Missus est autem ad gentes post
gloriam deitatis, quam apud Patrem habuit, cum (ie-
ret humilis in forma servi, qui erat :xqualis pater-
nz divinitati. Item Isaias : Ego primus, et ego no-
vissimus; manus quoque mea fundavit terram, et
dextera mea mensa est celos. Non a principio in
abscondito locutus sum : ex tempore antequam fie-

summetur pravaricatio, et finem accipiat peccatum,
et deleatur iniquitas, et adducatur justitia sempitcr-
na, οἱ impleatur visio, et prophetia, et ungatur san-
ctus sanctorum (Dan. 1x). Quod tempus olim esse
completum, przdictarum rerum et eventus et exitus
docet. '* Item ubi venit? dicat Michzas : Et tu, Be-
thlcem, domus Ephrata, !** nunquam parvula es in
millibus Juda : ex te mihi egredietur qui sit domina-
tor in Israel (Mich. v). Et hoc. secundum carnem ;
nam secundum divinitatem, illud est quod connectit :
Et egressus ejus a diebus :eternitatis. Item David .
Ambulabunt de virtute in viXutem, et videbitur
Deus deorum in Sion (Psal. xxxvii). Rem Jeremias
in lib. Baruch : Hlc est Deus noster, et non sesti-
mabitur aller ad eum : qui invenit omnem viain
prudentim, et ostendit eam Jacob puero suo, et
Israel] dilecto suo; post hzc in terris visus est, et
cum hominibus conversatus est (Bar. 1n). '* Item
quare Christus venit? Per Isaiain ipse dicit : Spiri-
tus Domini super me, propter quodunxit me, evange-
lizare pauperibus misit me, przdlcare captivis re-
demptionem, et cxcis visum (Isai. 6). ltem ipse:
Ecce Deus noster, ipse veniet, '" et salvos nos faciet.
Item Habacuc : Existi in salutem plebis tuz, ut sal-
vos facias electos tuos (Ilabac. 5). ltem quomodo "5
venit? Abjectus utique et egenus. Dicat Zacharias :''
Discite, filix: Sion : Ecce rex tuus venit tibi justus et
salvans, pauper, !'5 et sedens super asinum indomi-
tum (Zach. 1x). In psalmo David de eo ai! : Ego au-
tem sum vermis et non homo, opprohrium hominum,
et abjectio plebis. Item apud Isaiam ex persona Dei
Patris : Ecce intelliget servus meus, et exaltabitur,
et elevabitur, et sublimis erit valde. Sicut obstupue-

VAMANTES LECTIONES.

Codices omues, pro promiseris quod edidit Feu-ar-
dentius, non sine mendo.

! Venit, Feu-ard.

* Nostri om. tantum habent : Quem vos. vultis.

* Ad legislatores dicit. Feu-ard. ; sed dicit non est
in nostr. ullo. |
* Te supplevimus ex nostris omnibus.
5 Non esse unum Deum, Tol.
* Quod utique verum non est, idem.
' Hominibus ex nostris omn. Feu-ard. , omnibus.
5 Jtem unde venit ? Trin. et Am. .
* Feu-ard. , omnes colles ; sed. non lcgitur omnes

in nostris.

19 Dominus Deus, Trin. et Tolet.

'! Jerusalem, Tol.

33 Antea scribit Feu-ard. : Ubi Christus. venu?
quod nullus nostrorum habet.

Nunquid, Trin. et Àm.

τ Feu-ardent. : Quare venit Christus? Item quare
venit ? Nos edimus ut habet Amel.

!5 Salvavit nos, Trin. et Amcl.

16. Amel., Christus venit ἢ E

'" Dicite, 'Trin. et ÀAmcl. "

'5^ Εἰ deest in Trin. et Àmcl.

τὰ LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 14

runt super te multi, sic ingloriosus erit inter viros A

aspectus ejus, et forma ejus inter filios hominum.
Iste a:perget gentes multas. Super ipsum contine-
bunt reges os suum, quia quibus non nuntiatum est
de eo, videbunt, et qui non audierunt, contemplabun-
tur. Quis ! credit auditui nostro, et brachium domini
cui revelatum est? Et ascendet sicut. virgultum co-
ram eo, et sicut radix de terra sitienti. (Isai. xxii);
non est species ei, neque decor; et vidimus eum, et
non erat aspectus, et desideravimus eum, despectum,
et novissimum virorum, virum dolorum, et scientem
ferre infirmitatem; et quasi absconditus vultus ejus
et despectus, unde nec reputavimus eum. Vere lan-
guores nestros ipse tulit, et dolores nostros ipse por-
lavit, et nos putavimus eum quasi leprosum, et per-
cussum a Deo, et humiliatum. [056 autem vulneratus
est propter iniquitates nostras, et attritus est propter
scelera nostra; disciplina pacis nostr: super eum,
el livore ejus sanati sumus. Omnes nos quasi oves
erravimus, unusquisque * in viam suam declinavit ;
et Dominus posuit in eo iniquitates omnium nostrum.
Oblatus est, quia ipse voluit, et non aperuit os suum.
Sicut ovis ad occisionem ducetur, et sicut agnus
coram tondente se obmutescet, et nün aperiet os
suum. De angustia et de judicio sublatus est, gene-
rationem autem ejus quis enarrabit? Quia abscissus
est de terra viventium, propter scelus populi mei
percussi eum; et dabit impios pro sepultura , et divi-
tes pro morte sua , co quod iniquitatem non fecerit,
neque dolus inventus fuerit in ore ejus. Et Dominus

CAPUT VI.
Oratione pra"missa probat filium sancte Marie esse
eum.

Adaperi, Jesus meus , adaperi os meum, et reple
illud confessione misericordize tux. Tange os et auri-
culam cordis mei dicens : * Adaperire; * ut audiam
*quid loquaris per Spiritum sanctum tuum. Reple os
meum laude tua, ut possim enarrare magnuificentias
turas, atque confitear tibi inisericordias tuas, et mira-
bilia tua filiis hominum, qui vivis et regnas in szecula
Szculorum. Amen. Quid egisti, domine? Quantum
ad omnipotentiam unice Trinitatis pertinet, omnia
per te facta sunt, et sine te factum est nihil. Quantum
autem ad id attinet, quod specialiter in tua persona
incarnari, et hominihus apparere salvator.omnium

B advenisti, et ipse factus es sub lege, natus ex muliere

(Galat. sv). Verum et * quos operum tuorum egres-
sus habueris, atque quosnam saltus mirabilium di-
versitatibus dederis, Psalmista dicat : Visi sunt gres-
sus tui, Deus, ingressus Dei mei (Psal. xvi). llli
utique quibus iu mundum per Virginem venisti, et
quibus ad Patrem p.r resurrectionis gloriam rediisti.
Unde et venisse te tam multa vaticinantium dicta
confirmant, quam operum tuorum exempla demon-
strant. Cum igitur in mundum venisti, adversans
tii Jud:wa dite sibi legis assertionibus cognoscat
quid egeris, Primo itaque, Jud:e, cum invisibiliter
hic Dei Filius et omnipotens Deus ad Virginem venit,
quid egit, nisi ut juxta quod Isaias dicit, de egressa
virga, id est, de matre virgine, de radice generis

8 . . . 9 . .
voluit eum conterere in infirmitate. Si posuerit pro C Josse * ascendit hie. flos (Isai. x))* Nascitur utique

pccato animam suam, videbit semen longzvum ὅ, et
voluntas Domini in manu ejus dirigetur. Pro co quod
laboravit anima ejus, videbit et saturabitur. ln
scientia sua justificabit ipse justus servos meos mul-
tos, et iniquitates eorum ipse portabit. Idco disper-
tiam ei plurimos, et fortium dividet spolia, pro eo
quod tradidit in morte aniinam suam, et cum scele-
ratis deputatus est. Et. ipse peccata inultorum tulit,
ct pro transgressoribus oravit ut non perirent (Isai.
1). Item apud eumdem : Non clamabit, neque au-
diet quis in plateis vocem ejus. Calamum quassatum
non conteret, et linum fumigans non exstinguet. scd
in veritate docebit judicium, et proferet justitiam,
q'oadusque ponat in. terra judicium, et in nomine

cj!s genies sperabunt. (Isai. xLH). Et in Psalmis D

de seipsosicait : Ego autem sum vermis et non
homo, opprobrium hominum, et abjectio plebis
(Psal. xxi).

Filius, nulla corruptione * creatus, sed sola sancti
Spiritus infusione generatus. ltem juxta eumdem
ait (Isai. vii), ut non in usu juvencula , sicut tu men-
iris, sed sicut ego verum dico, in signo concipiat, οἱ
pariat Virgo. Item juxta eumdem ait. (Isai. XLV), ut
sine corruptionis accessu, 9010 Spiritus sancti calore,
οἱ virtutis Altissimi οἱ umbratione aperiatur terra
corporis, virginalis uterus, et hunc germinet salva-
torem. ltem juxta Daaielem ait (Dan. 11), ut al'scida-
Lur, id est, ut '^ abstrabatur hic lapis de monte gene-
ris Jud:orum sine manibus pr:ecidentis, id est, sino
operatione corruptionis ; et veniens in terram ampli-
tudinis totius mundi, impleat potentia sua orbem
terrarum, et a mari usque ad mare firmet dominium
suum. Item vero juxta Psalinistam ait (Psal. xvi),
ut !' egrediatur sponsus de thalamo uteri virginalis,
assumpturus illam sponsam ex omnibus nalionibus,
"! Ecclesiam universam. Cui alio loco dicitur : Audi,
lilia, vocem Dei , et vide misericordiam privenientis
te Dei. Et inclina aurem obedientize tue, et oblivi-

VARIANTES LECTIONES.

! Credidit, Amel.

* [n via sua, preter Trin.et Amel., habent cxtcri
cum Feu-ard.

* Super terram adjicit Feu-ardent., quod desidera-
tur in utroque Cod. superiori.

," Feu-ard. Ediiio habet : Effeta, quod. est, adaye-
rire , nos priora verba extrusimus, guoniam in om-
nibus Cod. nostris desiderantur.

* Pro wt, quod retinent. omn. habet
Feu-ord. et.

ParhoL. ΚΟ ΤΊ,

nostri ,

* Feu-ard., quid loquar, et similiter nostri, przeter
Cod. Trin., qui scribit ut dimus. Vetus Editio, quid
dicatur.

* Tolet. et Trin., quia.

* Nostri, ascendat.

* Tolet. eLAÀ ., eoncretus.

1 Am.,obsecetur.

.. Ita omn. nostri; Feu-ard., egreditur.

** Feu-ard., id. est, Ecclesiqm; wosvi w eNews,
OtlisSo id cz.

3

75 S. IHLDEFONSI EPISCOPI. TOLETA NI 76
£cere populi tii profanationes, et operum pravitates, A homo, de quo dicitur : Stalit, et videbit, et pascet

et ne recorderis ! domum patris tui (Psal. xv),
diaboli videlicet, * sive mundi illecebras , et tempo-
ralium rerum turpes amores. ltem juxta. Psalmistam
ait (Psal. ux3xw), ut de terra materui corporis oria-
tur. nascentis veritas carnis, et respiciat decoelo jus-
titia deitatis. Siequein unitate personx Deo et homine
consistente, h:ec te:ra Virginis nostr: hunc det ΩΝ
fructum, dante nobis Domino henigmtatem nostre
redemptionis. Item juxta Ezechielem ait (Ezech. xii),
ut de hac materni uteri domo per pudoris virginei
portam idem Dominus Deus Isracl egrediatur, ac
dum ncc ante, nec post nativitatem ejus ullum un-
quam integritas corruptionis novit accessum, eadem
porta sit clausa, quia semper est virginitatis sera

gregem suum ; qui sitet Deus, cum su! jungitur : In
virtute Domini .et honore nominis Dei sui erunt ;
quoniam nunc magnificabitur usque ad terminos ter-
re, eterit iste pax. Audisti quid egerit adveniens
Deus in utero Virginis? Audisti quod cum sit
Deus, homo factus est? Audisti quia cum aliud sit
Deus, et aliud homo, non tamen est alter Deus, et
alter homo, sed unus est * Dominus noster Jesus
Christus, idem Deus et homo? Audi jam nunc qux
miraculorum opera egerit, qux» mirabilium acta ges-
serit, qur magnalium gesta fecerit, quas virtutum
operationes patraverit, quos operationum effectus
ediderit. Certe hxc qux auditurus es, in gente tua,
in genere tuo, in populo tuo, in plebe tua, facta co-

conclusa. llorum itaque ὃ vaticiniorum omnium ad B gnosce. Quoniam et ipse qui ea fecit secundum quod

hoc summa porrecta est, ut de Spiritu sancto et
Maria semper virgine fieret hoc Verbum caro, fieret
Deus homo. fieret humanum quod erat divinum,
non diminutione dcitatis, non interitu :ternitatis,
non commutatione incommutabilis veritatis, sed as-
sumptlione carnis, sed * participatione hominis, sed
societate humanitatis. Sicque * in unitate personz
Idem sit Verbum qui caro, idem sit homo qui Deus,
idem sit et qui divinitas et qui humanitas est. Ac per
hoc juxta Jeremiam (Bar. 11) ipse unus Christus sit
Deus, qui invenit. omnem viam prudentie, qui et
cum hominibus conversatus est homo. Juxta Psal-
mistam (Psal. .xxxvi) ipse sit homo in Sion natus,
qui fundavit cam Deus excelsus. Juxta Isaiam (sai. 11),
qui dicit : Quiescite ab homine, cujus spiritus in na-
ribus ejus est, quia excelsus reputatus est; ipse sit
liomo in cujus humanitatis aspirationibus divinitatis
ejus spiritus est, qui sit et Deus, qui est reputatus
cxcelsus. Juxta David (Psal. cix) ipse sit Dominus
Deus, ad quem loquitur Dominus Deus, ipse sit homo,
qui sedeat ἃ dextris Dei. Justa Isaiam (Isaiee. 1x)
ipse. sit homo, qui parvulus natus est nobis , qui sit

et Deus, qui filius Dei datus est nobis. Juxta Psal- -

mistam (Psal. xiiv) ipse sit Dcus, eui dicitur : Sedes
tua, Deus, in seculum seculi ; qui sitet homo, qui per
exsultationis oleum sancto Spiritu dieitur unctus.
Juxta vocem Domini per Jeremiam (Jerem. xxu),
ipse δἰ: liomo, cui dicitur : Ecce * venient dies, dicit
Dominus, et suscitabo David germen justum , et ve-
gnabit rex, et sapiens erit, et faciet judicium et jus-
titian super terram; qui sit et Deus, cum subjicitur;
In diebus cjus salvabitur Juda, et ]sracl habitabit
confldenter, et hoc est nomen quod. vocabunt cum,
justus Deus noster. Juxta Mich:ieam (Mich. v) ipse sit

liomo est, ex * traduce tua, ex stirpe tua, ex propa-
gine generis tuj, in veritate carnis naturz mie: vo-
luit nasci. Sed vellem plane contra sacrilegium ct
perfidiam tuam veritatis hujus negotium partis mez
assertoribus intimare, *et veridicum jus veritatis meae
coram Domino et angelis ejus in foro orbis terrarum,
spectantibus cunctarum nationibus geatium, in eorum
testium fidem proponere. Sed video te fallaci conatu,
perverso astu, infido o! jectu, labenti congressu, de-
pravato animo, impuro sensu, !* hyperbatonico elo-
quio, quod est ex omni parte confusum, velle te
respondere, Instrumenti Novi auctores nolle recipere,
sed auctoritatis vetustate assertionibus dimicare.
Respondebo et cgo : Si novis assertoribus veritatis
minime cedis, saltem ipsi pro se loquenti veritati suc-
cuimnbe. Sed rursum objicis : IIec, qux dixisse veri-
tatem opponis, novorum sunt pr:edicatorum intimata
proconiis. Et ego dicam : Ut ergo ais, tempore, non
auctoritate contendis ; electione, non jure disceptas ;
velle, non ordine causam narras, dum vetustatem
πον praeponis, dum nova veteribus impugnas,
dum veteribus nova evacuare conaris. Certe iste
directus inite disceptationis est ordo, iste actionis
debit: de jure processus, hoc negotii verum initium,
hic disputationis ordinata: competens modus , ut ve-
(518 promissa nova opera compleant, ut umlram
veritas excludat, ut incerta et occulta patens exhibi-
tio manifestet , uL antiquitatis arcana nova fides ape-
rial, ut veternorum secreta credulitas adveniens
revelet, ut alisconsa inysteria religionis novitas osten-
dat, ut teiporum primitiva temporum plenitudo
corrobor.t. Át nunc quid vetera quzris ,*! quip trans-
ierunt, οἱ ecce fzcta sunt nova? quid illoruin tein-
porum recordaris, propter qu:e facta non sunt? quo-

VAIHANTES LECTIONES.

'* Domum non legitur in nostris.

* Pro site scribit suaves. Amel.

* Vaticiniorum. Ita omn. nostri Coa. cum antiqua
Edit. Feu-ard. Edit., vaticinantium.

* Trin., participio.

* [n unitate, Am.; reliqui cum Feu., in enione.

* Nostri Co. ms., dies veniunt.

? Dominus noster, Trin. οἱ Ain. Alter vero cum
Fir-ard., Dominns meus.

9 rude ciibult nostri omn. F. eu-ard., vadice.

* Extremum hujus periodi membrum edimus ad
nostros Cod. omn. Quod ita habet Feu-erd : Kt
κί veridicum jus ..... meorum testium fidem propo-
nerem.

10 Profanatico ede*at Feu-ard. wos ex nostris
Codicibus Ayperbutonico , quod eum sequentibus
máre cousentit ; namque hvperbaton orationem red-
dit periurbatam et obscurain, nisi prudenter adhi-
beatur. .

τ One, Amel, Feu-ard. cum reliquis, quta.

m-
41

LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE.

18

nim facta sunt propter nos, in quos fines seculorum A Ego sum via (Joan. xiv); et tu in. deviis viam quie-

devenerunt, Quid tantum vaticiniis primzvis atten-
dis, cum jam omne vaticinium rei gest sit exhibi-
tione completum? Quid de lege et prophetis agis,
Cum ea qui usque ad Joannem dixerunt, in Dco
Cbristo Jesu nestro esse completa testentur etiam
rerum omnium elementa? ' Quid vero dicam? ideo
te nolle recipere novos, quia sprevisti vetustos; ex
hoc jura novitatis impetere, ex quo antiqua visus es
3 sprevisse ; ex hoc renuere gratiam, ex quo im pugna-
veras legem; ex hoc non dare fidem Evangelio, ex
quo dudum contradixeras legali precepto; ex hoc
impugnare apostolos, ex quo impugnaveras et pro-
plietas ; ex lioc non acquiescere doctoribus meis, ex
quo uon acquievisti rectoribus tuis; ex hoc profa-
Dare veritatem, ex quo profanaveras et veritatis
promissionem; ex hoc revelata nescire, ex quo
* ad. peria noluisti cognoscere; ex hoc esse* perfidum
in temporum plenitudine, ex quo fuisti infidus in
futurorum promissione. Sed age nunc, quonam or-
dine propositionis pervers» hic niodus poterit esse
justus, ut inassequenda veritatis cognitione, de turba
veridicorum personas cligas, quibus credas, * et dum
emicans patule veritatis fulgor dixerit, non attendas?
Quo vencfico ore, quo itinere dirigitur hujus actio
commoti certaminis, ut me apertiora judicia profe-
rente, tu in iua electione constituas quod in mea
contradictione defendas? Postremo quie tergiversa
tio ista cst, ut ego veritatem proferam , quam tu
* renuas videre, et de ejusdem coneris inquisitione

ris! Veritas dicit : Ego sum vita; et tu vit: priccones
inquiris! Veritas dicit : Qui sitit, veniat οἱ bibat
(Joan. xvi); et tu qui sitientem potet, asciscis! Ve-
ritas dicit : Ego a Deo exivi, οἱ veni in bunc mun-
dum (Joan. xvi, 28) ; et tu eligis quis sit ille qui ve-
nire possit in inundum ! Veritas dicit: Ego et pater
unum sumus, et : * Qui me videt, videt et Patrem;
οἱ tu asseris hunc nec a Deo esse, nec huic xqualem
existere posse! Αἱ vero quia ex defensoribus partis
tu: tibimet applaudis, nolo sis anceps. Pro cer'o
autein disce, quia quos tibi advocas, mei sunt : quos
tibi assumis, proximi mihi sunt, et quos tibi asciscis
notissimi mihi sunt. Qu:e euim '* in tuis auri'.us suis
vocibus indiderunt, cordi meo virtute intelligenti:e

p impresserunt ; qux» tibi sonuerunt, mihi coh:zse-

runt; qua te sonitu tetigerunt, me tactu illustravc
ruut. Sed ja: !! placabilis ego cedam, non υἱοί ον
veritate, sed fultus, cum tu infamis cedas, non ful-
tus veritate, sel victus. Astipulabunt ením testes tui
qu:e assero, firmmabunt qua intimo, assevcrabunt qua
propono, stabilient quxe contestor, statuent qn:e intu-
lero. Fides nainque ica illorum cst veritas, proposi-
tio mea illorum est attestatio, cognitio mea illorum
est testimonium, loqui in tempore meum, illorum
est sapere in :xternum; proponere meum, firmare
est !* eorumdem ; non tacuisse meum, dixisse illoruin
est. Sic lingua mea flatusillorum est, sic eloquium
meum sp:ritus eorum est, sic verbum meum spira-
culum est ipsorum; quia verbum Dei, quod per illos

contendere? Aut quisnam hic conglobat responsio- ($ venit, in me pervenit, quia sapientia Dei, quz illos

pis est ictus, " ut assertlores veritatis inquiras, et
prolatam veritatem videre contemnas? Si licet tibi
eligere cui credas, ergo eligere liceat et quod credas.
Si licet tibi electione tua vindicare quod credis,
* liceat et electionis invenire auctorem cui credas ; ac
per hoc ita judiciorum regulas rumpis, ut de clec-
tione feras libitum, non de justa disceptatione judi-
cium. Non enim quod debes, sed quod placet dicis;
neque quod inveniat, sed quod operial veritatem
opponis, dum publice veiitati non credis, ct hanc in
abd.tis quxris, dum per semetipssm quid verum sit
dese veritas clamat, et tu de illa quid verum sc
babeat electionis disputatione requiris. Veritas dieit
per semetipsam : Ego sum ; et tu, qui speciem osten-

implevit me tetigit, quia spiritus Dei, qui illis loqui
dedit, mihi audire et annuntiare concessit. Inde cot
illorum os meum est, inde os illorum sermo meus,
inde sermo illorum fides mea, inde fides iliorum
affirmatio mea, inde quod sapiunt dico, inde quod
dicunt scio, inde quod sciunt annuntio, inde quod
inquiunt non tacco, inde quod annuntiaverunt enar-
ro. 3 Quia vivit in me qui vivebat in illis, quia est
in me qui erat in illis, quia non tacet in me qui lo-
quebatur in illis, quia manet in me usque in :eter-
num qui non defuit in illis usque adhuc. Quare ergo
non credis Filio dicenti : Omnia qu:e habet Pater,
mea sunt (Joan. xvi), cum ad Patrem de illo dica-
tur : Omnia subjecisti sub pedibus ejus (Psal. vin)?

dat veritatis inquisitorem queris! Veritas dicit : D Quare non credis Filio dicenti : Amodo videbitis ΕἸ.
| | VARIANTES LECTIONES.

! Loco horum verborum habent omn. nostri : Cum
verum video, ideo, etc.

* Fedare, Tol.

* Adaperta, Feu-ard. Trin. vero et Amel., ado-
perta, et quidem genuina lectione, nam voluit hoc
opponere superiori verbo retelata, quod idem est ac

, nédum illi contrarium.

^ Perfidum ex nostris, non perfidus, quod ha:ct
Feu-ard.

5 Tol. Cod. habet : Et micansveritatis (ulqur inten-
dens, non attendas. Sed si pro dizerit legatur eluxc-
rk lectione Feu-ard. nulla melior.

* Feg-ard., renuisti ; nostri omnes , renguas.

" Amel. Cod., wut per assertores veritatem. ingui-
ras , eic.

* Lectionem banc eshilet Tolet. noster : Feu-ard.

et czeteri scribunt : Liceat et electionem invenire, cui
credas. Neutra quidem lectio nobis maxime probatur,
qui mallemus legere : Liceat et electione invenire, cui
credas. Sane quid sit credere electioni, vel auctorem
electionis invenire non satis capimus.

* Qui me videt , videt, ctc. Tol. et Àm. Feu-ard.
cum alio edebat vidit, vidit.

Feu-ard., tibi in (uis auribus.

!! Est placabilis in Trin. et Au. InFeu-ard. legitur
placibilis.

13 Dbi habet hic Feu-ard. eorumdem, scribunt Am.
et Trin. illorum est; οἱ contrario infra, ubi Feu-ax&.4
vixisse illorum est.

18 (uia vivit, ex Trin. οἱ ya. Quia ext. eMe
Feu-ard.

“9 S. IHLDEFONSI. EPISCOPI. TOLETANI 80
lium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, cum A sionem suam terr:e terminos possidere, quos * rege-

et Pater illi dicat : Sedea dextris mcis. (Psal. cix)?
Quare non credis Filio dicenti : Pater meus usque
modo operatur, οἱ ego operor (Joan. v), cum Pater
illi dicat : Faeiamus liominem ad imaginem et simi-
litudinem nostram (Gen. 1)? Cur non credis Filio di-
centi : Si sciretis Patrem menm, utique et me sci-
retis (Joan. xiv), cuin Pater illi dicat : Filius ineus
es tu, ego hodie genui te (sai. n)?

CAPUT VII.

Duplicis Instrumenti verborum connectione Christum
ocet ut hominem, ita sane et Deum altissimum
esse. ltem totam Servatoris nostri vitam usque ad
Spiritus sancti in apostolos. missionem copiose de-

pingit.

Sed veni, quo coepimus properemus ; quo ire co-
nali sumus, ire non desinamus; quo gradi nisi su-
mus, avidius impellammr; quo captum est ambu-
lare, non desinatur ambulasse. Gressus pergat
anim;e, pes properct mentis, poples ambulet cordis.
Genu vale, * crure stabilire, tibia substa, ne talo
concidas, ne planta ruas, ne pede *labaris; totus
conare, totus expedire, totus assurge ; propone quod
sapis, dicito quod nosti, loquere quod intelligis.
Quod ruminas prome, quod cogitas enarra, quod
machinaris expone. Adest veritas, hic est veritas,
ecce est veritas. Prasto sunt qui vera dicunt, przsto
sunt qui vera sapiunt, praesto sunt qui vera propo-
nunt, przsto sunt qui vera defendunt. ὃ Ego ego
prorsus, cum tu mcos profanes, tuis delector aucto-
ribus. Cum tu meis deroges, ego tuorum delector
asserlorum eloquiis. Cum tu meis contradicas, ego
* tuos obediens et obtemperans amplector auctores.
5 Tanto enim tui meisunt, quanto tu a ineisesalienus.
Tanto tui jam non sunttui, quanto nec mei potuc-
runt aliquatenus essc tui, quia unum, et in unum, οἱ
3b uno, et per unum sunt tui simul et mei. Dicito
itaque tu, qui nec veritati credis, qui nec veritati
faves, qui nec veritati pares, qui nec veritatem dili-
gis, qui nec veritati obedis, qui nec veritatem aus-
cultas, quare summi Numinis jussa contemnis?
quare factoris oracula irrita facis ? quare sapientie
arcana cum considerare nequeas, impugnare pct-
tentas? quare prudente Dei stulte derogas? quare
virtuti Dei, cum ipse sis pulvis, imbecillitatem ad-
jungis? Qui non credidisti Deo patri dicenti ad Fi-
lium suum Christum Dominum meum: Filius meus

es tu, ego hodie genui te (Psal. 1!) ; quod nulli al-
' teri hominum dixit, quia nulli alteri bominum «de-
dit hereditatem suam gentes libere, οἱ in posses-

ret in virga ferrea forti, et quos contereret veluti
vasa lutea figuli, non humani exemplis edicti , sed
proprii jure dominii; crede eidem filio dicenti de
e»: Ego et Pater unu:n sumus, et: Qui me videt,
videl et Patrem (Joan. x); et: Omnia quz ha-
bet Pater, mea sunt (Joan. xiv). Et per Salomo-
nem eadem Sapientia, qux» Filius Dei est: Quando
preparabat colos aderam; quando certa lege et
gyro vallabat abyssos, quando zthera firmabat sur-
sum, et librabat fontes aquarum, quando circura-
dabat mari terminum suum, ct legem ponebat aquis,
ne transirent fines suos, quando appendebat funda-
menta terrz, cum eo eram cuncta componens (Prorv.
vini). Qui non credidisti Filio veritatem de se dicenti,

B crede Spiritui sancto, de quo dicitur : Spiritus Domis.í

super me; propter quod unxit me, evangelizare pau-
peribus misit me (Luc. iv) . Et iterum ibi : Requiescct
ineoSpiritus Domini, Spiritus sapientiz et intelle-
ctus, Spiritus consilii et fortitudinis, Spiritus scien! i;
el pietatis, et replebit eum Spiritus timoris Domini
(Isai. n). Hoc enim est, quod per Joannem dici-
tur : Et testimonium perhibuit Joannes dicens : Quia
vidi Spiritum descendentem, quasi columbam «de
coelo, 1 et mansit super eun, et ego nesciebam eum.
Sed qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit :
Super quem videris Spiritum. descendente:u, et. ma-
nentem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu san-
clo. Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic est
Filius Dei (Joan. 1). Qui non credidisti ? singillatim
personis Deitatis loquentibus , credito eidem indivis:e
Trinitati simul cooperanti, simulque operatrici. Sic
cnim per Isaiam dicitur : Et nunc Domiuus misit me,
et Spiritusejus (Isai. xvii). Euce enim in eo quod per
Virginem nostram Dei Filius incarnari venit, opera-
tionis sux novam admirationem tota Trinitas ostendit.
Tu ergo jam qui non credidisti veritati, quae summa
est veritas, et quo nihil est verius, non erubescas
credere assertoribus veritatis. Nam licet et isti crea-
tura et conditio sint veritatis qua conditi sunt illius,
qui plenam ac suminam veritatem de suo conditore
atque de veritate ipsius sui conditoris annuntiant, ita
lamen per se contemnitur ipse, dum contemnitur pct
istos, sicut creditur illi, dum de illo creditur et istis.
Nam iuterdum et judex per se quidem cum crimi-
noso non contendit, sed per internuntios confessio-
nem suadendam extorquet ; et non est illi onerosum,
*si non contemnat nuntium judicis, qui contempsit
przsentiam judicantis , soium ut obtineat plenitudi-
nem veritatis, qui tenet judicium sanctionis. Crede

VARIANTES LECTIONES.

! Crure, cx Am. et Trin. ; reliqui cum Feu-ard. ,
crus.

* Labaris, omn. nost. Feu-ard. , delabaris, quod
ex uliima syllaba verbi przcedentis conflat.:m (orte
fuit.

* Alterum ego ex nostr. omn. adjecinyus.

* Tuos qund edimus est ab Amel. Cod. , nam in
φέδυϊε sicut iu Feu-ard. est tuis; sed illa lectio op-
Tct verior vísa est.

0L habet: fani2. enin tui mei sunt, quanto

mei twi non s nt ; deinde proscquitur ut reliqui.

5 Trin. et. Amel. habent reget, et inferius, con-
teret.

' Et manentem. edidit Feu-ard. ; nos, et. mansit,
quod legimus in omnibus nost.

8 Singillatim, ex nost. omn. Singulatim, Feu-ard.

* Si contemnat cedebat. Feu-ard., sed ipsa per se
sententia exigit. negationem, quam in omnibus iost.
(i01. reperimus.

81 LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 82
jam ergo Petro dicenti : Tu es Christus Filius Dei A in Oriente, et venimus adorare eum ( Matth. i1 ). Et

vivi ( Matth. xvi). Quia in Daniele rex ille impius
hunc aspicit, cum dicit : Ecce video viros quatuor
solutos, et ambulantes in medio ignis, et species
quarti similis Filio Dei ( Dan. 11); quem vere hunc
esse credimus Dominum Salvatorem. Sed ne objicias
quod in eodem Daniele iste Filius Dei superius ange-
lus nominatur, audi eumdem Christum Filium Dei
per Malachiam angelum dici : Veniet ad templum
sanctam suum Dominator, quem vos quzritis, et An-
gelus testamenti quem vos vultis vcl desideratis
( Malac. n1). * Quod. quia non est quare dubites,
quare non credis etiam Joanni dicenti : In princi-
pio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
Deus erat Verbum ; hoc erat in principio apud Deum
(Joan. 1). Cum per David Pater de illo dicat : Eru-
ctavit cor meum verbum bonum ( Psal. xy w ). cm
quare non credis eidem Joanni dicenti : Omnia per
ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan.
1 ), cum eadem sapientia, qua vere Filius Dei est,
per Salomonem dicat : Necdum erant abyssi, et ego
jam concepta eram. Necdum fontes aquarum erupe-
rant, necdum montes gravi mole constiterant , *ante
colles ego parturiebar. Adhuc terram non fecerat, ct
flumina , et eardines orbis terrx ( Prov. vin). Quarc
non credis Matth:eo de na*ivitate ejus dicenti : Chri-
sti generatio sic erat. Cum esset desponsata mater
Jesu Maria Joseph, antequam convenirent , inventa
est in utero habens de Spiritu sancto( Matth. 1)?
Hoc enim est quodlsaias dixerat : Ecce virgo in utero

* concipiet et pariet filium ; et vocabitur nomen ejus ω

Emmanuel, quod est interpretatum Nobiscum Deus
( [sai. vii). Erubesce, impure, et vide eumdem esse
nobiscum Deum, qui natus est homo. Quare non cre-
dis Luce dicenti de loco nativitatis ejus : Ascendit
Joseph a Galilea de civitate Nazareth, in Judam
civitatem David, qux vocatur Bethlehem, eo quod es-
set de domo et familia David, ut profiteretur cuin
Maria desponsata sibi uxore pr:egnante. Factum est
autem, cum esset ibi, impleti sunt dies ut pareret, et
peperit filium suum primogenitum (Luc. n). Moc
eniin est quod Michzas dixit : Et tu, Bethlehem, do-
inus Ephrata, nunquid parvula es in millibus Juda?
Ex te niihi egredietur. qui sit dominator in Israel, οἱ
egressus ejus ἃ diebus :eternitatis ( Mich. v). Quare
Matth:eo. non. credis, de ostensione ejus per sidus
* magosque dicenti : Cum natus esset Jesus in Bethle-
hem Jud», in diebus Herodis regis, ecce magi ab Ori-
ente venerunt Jerosolymam, dicentes : Ubi est qui
Datus est Rex Jud:eorum? vidimus enim stellam ejus

infra : Videntes autem * magi stellam, gavisi sunt
gaudio magno valde; ct intrantes domum invenerunt
puerum cum Maria matre ejus, ct procidentes ado-
raverunt eum. Et apertis thesauris suis, obtulerunt
ei munera, aurzm, thus ct myrrham. Hoc enim et
Balaam ille divinus in Numeris intulit dicens : Orie-
tur stella ex Jacob, et consurget homo de Israel
( Num. xxiv). Magi namque ab Orientis partibus ve-
nientes, nativitatem Christi primi stella indice nun-
liaverunt, ut quem artis eorum princeps* ante tem-
pus praedixerat, cum stelle" ortu viderent consurgere
hominem, illi cum stelle visu nascentem surrexisse
hominem demonstrarent. linc et Isaias : Omnes de
Saba venient, aurum et thus deferentes, et laudcm

B Domino annuntiantes (Isai. Lx). Quare non credis

Joanni dicenti : Erat lux vera quz illuminat omnem
hominem venientem in hunc mundum. In mundoerat,
et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non
cognovit ( Joan. 1) ? Hoc enim est quod et David di-
cit : Apud te est, Domine, fons vite, ct in lumine
tuo videbimus lumen ( Psul. xxxv ). Et per Isaiam
dicitur : Propter hoc sclet populus meus nomen meum
in die illa, quia ego ipse qui loquebar, ecce adsum
(Isai. 11). Quare non credis eidem Joanni dicenti de
exprobratione tua : In propria venit, et sui eum non
receperunt ( Joan. 1)? Hoc enim est quod et per Je-
remiam de te dictum est : " Prazvaricatione privari-
cata est in ine domus Juda , ait Dominus. Negaverunt
me, et dixerunt : Non est. ipse (Jerem. v). Quare
non credis Marco de miraculis operum ejus dicenti :
Afferebant ad eum omnes male habentes; et damo-
nia habentes, et erat omnis civitas congregata ad
januam, et? curabat multos, qui vexabantur variis
languoribus, et d:emonia multa ejiciebat ( Mare. 1 ).
Joc est enim quod Isaias dicit: Ecce Deus noster,
ipse veniet, et salvabit nos; tunc aperientur oculi
c:ecoruim, et aures surdorum !'* audient, Tunc saliet
claudus quasi cervus, et clàra erit lingua mutorum
(Isai. xxxv). Nam de passione, contumeliis, cruce,
clavis, morte, et sepultura quid tibi jam loquar, cum
te fecisse illa non dubites ? Qu:e si facta non crede-
res, vere quidem non leviter perfidares. Cum autem
facta nosti, et hzc non ad salutem mundi facta in-
telligis , sed ad ejus (ut vidctur tibi) ignominiam ta-
lia!! te fecisse contendis , vere graviter !* duplici cri-
minis insolubili nodo *? vinciris, quando et de homici-
dio innocentis reus teneris et hanc mortem ejus, a
te quidem crudeliter iHatam, ab illo autem sponte
susceptam , ad salutem mundi profecisse non credis.

VARIANTES LECTIONES.

! Veram nostro judicio lectionem hujusloci restitui-
mus ex nostris omnibus. Namque illa Feu-ard. : Quod
quia aliud non est, quare dubitas? vix sensum habet.

* Et hoc loco seribit Feu-ard. ante omnes colles,
sicut el supra, contra oinnium nostrorum Codicum
testimoniun.

8 Accipiet , Trin. et Tolet.

* Magosque , nostr. omn. Magis, Feu-ard.

* Magi desideratur in Trin. et Amel.

* [ta nostri ; Feu-ard., ame multum tempus.

' Ortu, omnes nostr. Ortum, Feu-ard.

* Pra varicando, Tol.

* Curacit, Tol. et Amel. cum ant. editione.

19 Solus Feu-ard. scribit patebunt. Antiq. Edit. cum
omnibus nostris consentit in verbo awdient, quod
edimus.

!! Te desideratur in Amcl.

13 Feu-ard., duplicis. Omn. nost., duplici.

13 Vinciris, ex omn. nost. Feu-ard., eincieris.

ΒΝΝΕΕΒΟΟΕΒΘΟΝΕΕΕΟδακαααιαπππππεααιαιααα απ s u99)880ULUUUUEUEEUULRUUU WA UU

S. IHILDEFONSi EPISCOPI] TOLETANI

δὶ

Sed quia non ! diffiteris te impie egisse, quare mecum A mortuis, et exaltaretur in ccelo, sublimaretur in rc-

universa Redemptoris gesta non credis facta pro no-
bis misericorditer esse? Audi miraculorum poten-
tiam qui inter ipsa poenarum supplicia * videntur
exorta. Voluisti enim sacrilegis * ausibus extorque-
re, sacris vocibus presentium silentia, miraculis an-
tra, virtutibus latebras, et cunctis operibus ejus ob-
livionis opponere umbram. Sed dicente Scriptura :
Non est sapientia, et non est scientia, et non est con-
silium contra Deum ( Prov. xxi ), dum impugpareni-
teris, expugnatus es, οἱ miro transacjionis commer-
cio, miro certandi congressu, miro conirarietatis
obtentu, miro sibimet repugnantium rerum effectu
elicitur de latebra veritas, de antro lumen, de tene-
bris splendor, de ignominia miraculum, de infirmi-
tate virtus, de poena victoria, de contemptu honor,
de cruce tropeum, de morte vita, de sepulcro vivens,
de servitute mortis homo liber, de inferis victor, et
(quod superest) de oblivione testimonium , de silen-
tio vox , et de exstincto quod nunquam possit exstin-
gui. Vide ergo qux videre noluisti. Attende viventia,
qus putaveras exstincta. Intuere in toto terrarum
orbe * prxclara, qux suasisti custodum mendaciis
esse tegenda. Considera qualiter et in coelo, et in
toto mundo fulgeat cum immensitate miraculorum,
et universitate fidelium, cujus nomen noluisti ain-
plius memorari. Et responde , quare non cre2is Paulo
dicenti : Tradidi vobis iu primis quod et accepi, quo-
niam Christus mortuus c:t pro peccatis nostris se-
cundum Scripturas; et quia sepultus est, et quia re-
surrexit tertia die secundum Scripturas; et quia vi-
sus est Cephze, et post hoc undecim; deinde visus
est plusquam quingentis fratribus simul, ex quibus
multi manent usque adhuc; deinde visus est Jacobo;
deinde apostolis omnibus ( 1 Cor. xv)? * Hoc enim
est quod et idem per David dicit : Caro mea requie-
scet in spe; quoniam non derelinques animam mcam
in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corrup-
tionem ( Psal. xv). De qua resurrectione dicitur et
alibi : Ego dormivi , et quievi, et resurrexi, quoniam
Dominus suscitavit me ( Psal. m ). Quibus dictis non
aliud quam dormire mori, et evigilare resurgere
est. Item in Isaia : Nunc exsurgam, dicit Dominus:
nunc exaltabor, et nunc sublimabor ( Isai. xxxii ).
Ubi aperte hic propheta proponit quod exsurgeret a

VARIANTES

* Diffiteris edimus cx nost. pro denegas, quod ha- D

bet Feu-ard. Sed Cod. Trin. ct Amel. totam lianc pe-
riodum aliter legunt, et certe non contemneudi :
Sed quare non di[fiteris te impie egisse, que mecum
universitas redemptorum credit gaudens facta smiseri-
corditer esse ?

* Pro videntur lcgitur in Trin. sunt evidenter, quam
lectionem non despicimus.

* Ausibus edimus ex Trin. et Amel. Reliq. cum
Feu-ard., ewribus. Dc c:etero exhibemus variantem
lectionem Cod. Ameliaui, qui scribit : Voluisti enim
aacrilegis ausibus extorquere sacris vocibus putentium
silentia miraculorum , atram virtutibus latebram, et
cunctis operibus ejus, eic.

* Habet hoc loco Feu-ard. facta cwactis esse pre-
zlara, qux priora verba in omnibus nostris deside-
rata rejecimus.

gno. Quare non credis universe Ecclesix catholic:e,
a solis ortu usque ad occasum, et a mari usque ad
mare diffuse , uno ore dicenti : Credimus in Jesum
Christum Filium Dei, qui propter nos, et propter
nostram salutem crucifixus, mortuus, et sepultus,
tertia die resurrexit vivus a mortuis? Hoc enim est
quod et Osee ex persona sanctorum dixerat , qui cum
illo ab inferis die tertia surrexerunt : Venite, rever-
tamur ad Dominum, quia ipse cepit, et sanabit nos.
Vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit
nos, et vivemus in conspectu ejus (Osee v1). Item in eo-
dem propheta : Quasi diluculum praeparatus est egres-
sus ejus. lloc enim est, quod Lucos refert : Una
Sabbati valde diluculo * mulieres venerunt ad monu-

B mentum portantes qux paraverant aromata, et inve-

nerunt lapidem revolutum a monumento, et ingres-
885 non invenerunt corpus Dumini Jesu ( Luc. xxiv ).
Quare non credis eidem Veritati de hac sua resurre-
clione dicenti , qui resurgendo complevit quod in suis
periculis Jonas propheta tuus, imo polius meus, ante
przmiserat : Generatio prava et adultera signum quz-
rit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jon;e
propheta. Sicut enim Jonas fuit tribus diebus, et tri-
bus noctibus in ventre ceti , ita erit et Filius hominis
in eorde terrz ( Matth. xii), id cst , in sepulcro. Post
quod triduum, sicut ille belluam, ita sepulcrum iste
reliquit. Inde enim solus inter mortuos liber ( Psal.
LXXXV1), quia sicul nec peccali contagio, ita nec
mortis retineri potuit vinculo. Quare non credis Mar-
co dicenti : Et Dominus quidem Jesus postquam ἰο-
cuius est discipulis, assumptus est in ccelum, et se-
det a dextris Dei ( Marc. ult. )? Hoc enim est quod
et Daniel dicit : Aspiciebam in visu noctis, οἱ ecce
in nubibus coli quasi Filius hominis veniebat ( Dan.
vii). Subjungit et dicit : Et usque ad antiquum die-
rum pervenit; id est, usque ad Patrem. Post hzc in-
fert : Et in conspectu ejus obtulerunt eum, et de-
dit ei potestatem et regnum, οἱ omnis populus, etl
tribus, et linguz, ipsi servient. Potestas ejus pote-
sas ceterna, qux non auferetur, et regnum ejus quod
non corrumpetur. Quare non credis, ipso donante,
in eum credentibus post mortem ejus sanctum Spi-
ritum datum? Hoc enim est quod per Joel prophe-
tam dictum est : In novissimis diebus; dicit Domi-
LECTIONES.

! Post hzec verba unus Cod. Amelianus hzc habet :
Ex quibus L1xxn vicinia nostra idem in apostolatum
accepit Martialis nobilissimus apostolus, qui primus il-
luminavit os occidentales , sedentes in tenebris ct
wmbra mortis. Hic certe locus inepto librario Gallico
aptissimus visus fuit ad gloriam su:e gentis celebran-
dam, ex qua viri eruditi contra viros eruditos con-
tendunt a orum temporibus varios illorum disci-
pulos in Galliam missos fuisse, qui fidem annuntia-
rent, quos inter sanctus hic Martialis numeratur, pri-
mus, uLaiunt, Lemovicensium episcopus. Ut ut res
sit, quam certe hujus loci expendere non est, impor-
tunissimam hominis animadversionem , eamque in
textum orationis iminissam, quis non rideat?

* Quando mulieres venerunt edebat Feu-ard., sed
quando non legimus in nostris.

85 LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 86
nus: Effundam de Spiritu meo super omnem carncm, À in divinis sublevantur humana, dumque qnod sublime

ct prophetabunt filii vestri et filie vestrz (Joel n1).
Quare non credis venturum judicem, Marco dicente :
Tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus
cum virtnte multa, et gloria; et congregabit elec-
tes suos ( Marc. xii )? Πος enim est quod et David
dicit : Advocabit ccelos sursum et terram discernere
populum suum. Congregate illi sanctos ejus qui or-
dinant testamentum cjus super sacrificia. Et annun-
tiabunt cceli justitiam ejus, quoniam Deus judex est
( Psal. xiix ).
CAPUT VIII.

Ostendit Deum multa fecisse magnalia in Virgine glo-

riosa, ex quibus quisque colligat potuisse ipsius vir-

ginitatem in partu. illesam [acile servare. Sterilis

Elisabeth aliorumque — testimonio divinitatem in
Christo confirmat.

Audisti testimonium Patris de Filio? audisti testi-
monium Filii de se ipso simul et Patre? audisti testi-
monium de Spiritu sancto, qui ut hunc Filium Dei
esse ostenderet (de quo secundum divinitatem idcm
Spiritus procedit) * quod descenderit in eum corpo-
raliter secundum veritatem Incarnationis ipsius, pro-
pter cujus Incarnationem h:ec omnia et. vetu torum
et novorum przdicatorum locuta sunt ora? Audisti
qui lex οἱ prophetz: a Moyse usque ad Zachariam
enarraverunt? Audisti quie a Joanne filio cjus, et
deinceps evangelist:: et apostoli protulerunt? Audisti
quicunque et primis et novissimis temporibus per
primos et novissimos vates (uno sancto Spiritu per
eos cuncta loquente) concorditer, et absque omni h:e-
sitationis scrupulo, in unius rei cognitionem redacta
veridice sunt przedicta? Audi jam nunc diversarum
conditionum, sexuum, :atum, rerum et elemen-
torum insignia ; ut si te vaticinantium mira dicta non
movent, tandem contemplatio diversitatis? aliquando
moveat admiranda. Crede primo ipsi Virgini dicenti,
quam evidenter et persona et natura divinitatis ag-
gressa est, ὃ οἱ quid verum de se dicat ausculta : Ecce
ex hoc beatam me dicent omnes generationes, quia
fecit mihi magna qui potens est (Luc. 1); et utique
illa, quze tanto sunt admiranda cum videntur, quanto
et necessario przevisum est ut ante tot et per tanta
tempora mirabiliter dicta essent, ad redemptionein
mundi mirabilius exspectanda. Illa utique, ut per
banc Virginem Deus fleret homo, Verbum fieret caro,
et Filius Dei factor omnium fieret fllius matris quam
ipse formaverat. Essetque dominator nascendo sub-
ditus ancille quam ipse condiderat. Sicque haberet
ancilla in subdito Dominum, ancillam Dominus in
przlato. Ita factorem suum pareret mater, ita factor
informis materie rerum nativitatis sux€ materiam
faceret matrem, atque ficretex ea quam feceratidem
factor. Ut haberet nascendi auctricem, cui faciendae
auctor exstitit idem. Semperque diversa essent con-
cordantia dum pro humanis humiliantur divina, et

est cedit humili, et humile dirigitur in sublime, dum
forte inflrmatur in bumili, et hutinile roboratur ín
forti, dum feminam aggreditur Deus, οἱ profert fe-
mina virum, dum in utero feminx non fnit. factoris
opus operationis solit:s usu, sed statuens admiratio
nen in magnitudine rei, sicut totum fecit ex nihilo,
ita faceret ex inauditis hoc solum, quod semper es -
set in miro. Sicut in uterum Virginis uteri factor In-
gressus novitatis opus efficit, faciens quod anite non
f:cerat, licet et faciendum esse przdixerat, ut in ad-
miratione rei remota lege natur:ze hoc fieret, quod et
in se natura factum agnoseeret, et inde in se fleri
hoc posse negaret, unde nulla concordia usitatz rei
id fleri posse monstraret. ta homo pareret Deum,
ita parturiret terra divinum, ita. virginitas pareret
prolem, ita remoto viro parturiret femina virum. Àa-
disti Virginis oraculum, qu: in veritate tam vero
utero carnis concipit, et generat, quam vere utero
mentis accipit, et enarrat ; uno enim Spiritu ei ad
fidem fecundata est, et ad prolem. Audi post hzc
maritatam, natura sterilem, diebus provectam, mo-
ribus illustrem, justitia plenam, in mandatis ejus co-
ram Domino incedentem, in justiflcationibus Domini
permaneftem, inter proximos sine querela persisten-
tem, sacerdotis conjugem, vaticiniis certam, myste-
riis cognitam, sacramentis imbutam, et saneto Spi-
ritu plenam Elisabeth. Cum cnim salutasset eam h:ec
nostra Virgo, ad cujus gloriam pertinent hice que
enarramus, exsultavit infans in utero ejus, et repleta
Spiritu sancto Elisabeth exclamavit vocc magna di-
cens : Benedicta tu inter mulieres, et henedictus
fructus ventris tui. Εἰ unde hoc. mihi, ut veniat ma-
ter Domini mei ad me? Ecce enim ut facta. est vox
salutationis τυ. in auribus meis, exsultavit in gaudio
infans in utero meo. Et beata qux credidit, quoniam
períicientur ea qux» dicta sunt ei ἃ Domino. Audi
deinde senis Simeonis confessionem, qui ad expro-
brationem infidelitatis tux: fessorum vetustate senili
artuum resolutionem mon potuit obtinere, donec vi-
deret Christum Domini sponsione sancti Spiritus re-
promissum. Sic enim de eo dicitur : Homo erat in
Jerusalem, cui nomen Simeon, οἱ liomo iste justus,
et timoratus, exspectans consolationem Israel, et Spi-
ritus sanctus erat in eo. Et responsum acceperat a
Spiritu sancto non visurum se mortem, nisi prius
videret Christum Domini. Et venit in spiritu in tem-
pium; et cum introducerent puerum Jesam parentes
ejus, ut. facerent secundum consuetudinem legis pro
eo, et ipse accepit eum in manibus suis, οἱ bene-
dixit Deum, et dixit : Nunc dimittis, Domine, ser-
vum tuum secundum verum tuum in pace; quia
viderunt oculi mei salutare tuum, quod parasti ante
faciem omnium populorum; lumen ad revelationem
gentium, et gloriam plebis tuzxe Israel (Luc. 1). &u-

VARIANTES LECTIONES,

! Hoc verbum qaod libenter deleremus, nisi om-
nium Cod. et librorum editorwm suffragiis niteretur.
Perturbat enim omnem orationis sensum ; quo subla-
to, omnia plana sunt et aperta.

* Aliquando est.in Amel. Ponimus pro aliquo modo,
quod edidit Feu-ard. et hahent czeteri.—
* Trin., et quod de se verbum dicat ausctlta.

87 S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 88
disti senem velernosum Spiritu Dei plenum, audi À ctorum, qui dormierant, surrexerunt (Mattb. xxvn).

quid dicatur de Anna vetula, qux» erat ex oflicio
prophetissa, ex genere przeclara, ἡ ex triliu et familia
David nobilissima. Primum corpore ac mente virgo,
deinde cum conjuge honesta, comitatu conjugis non
longzva, duodecies septies viduitatis annositate lon-
gissima, templi incola, jejuniis austera, obsecratio-
nibus opulenta, servitute Dei diebus ac noctibus oc-
cupata, nomine Annua. * Nainque οἱ ipsa per Spiri-
tum Dei loqui probatur, cum de illa dicitur : Et hcc
superveniens coufite:atur Domino, et loquebatur de
Jesu omniLus qui exspectabant. redemptionem [5-
rael (Luc. n). Audi post hzc cxcum, cui cum de se
dixerit iste Deus : Tu credis jn Filium Dei? respon-
dit ille, οἱ dixit : Quis est, Domine, ut credam in
eum? Et dixit ei Jesus : Et vidisti eum, et qui loqui-
tur tecum, ipse est. At. ille ait : Credo, Domine. Et
procidens adoravit cum (Joan. 1x). Crede. quoque
Martha, qux: dum de resurrectione fratris dulita-
ret, de Filio Dei dubitare non potuit. Cui cum Jesus
diceret : Ego sum resurrectio, et vita, qui credit in
me, eliam si * mortuus fuerit, vivet, ct omnis qui
vivit, οἱ credit in me, non morietur in zternu:m
(Joan. xi). Atque. illam continuo interrogans, cuin
suljecisset : Credis hoc? illa respondit : Utique,
Domine, ego credidi, quia tu es Christus Filius Dri
vivi, qui in hunc mundum venisti. Sed quid per
longa rapior, οἱ me* in diversa dispergo, dui te
singularum testimonio personarum convictum supe-
rare contendo? Transgrediar singulariter ad stipu-

Et exeuntes de monumentis, post resurrectionem ejus
venerunt in sanctam civitatem, et apparuerunt mul-
tis. Audisti viventium prxconia ? Audisti mortuorum
attestationes? Verum est quia audisti, nec te audis-
se, imo nosse certe, ct nolle credere, poteris perne-
gare. Sed si testimonio viventium ac defunctorum
resurgentium attestalioni non credis, rogo saltem ut
ili cujus usque huc dominio teneris, imperio regeris,
instinctu. vexaris, cedas, succumbas, obedias, οἱ
confitenti Dominum dxemoni credas, de quo dicitur :
Occurrit illi vir quidam, qui habebat dz2emonium jam
temporilus multis, et vestimente non induebatur,
neque in domo manebat, sed in monumentis : ut vi-
dit Jesum, procidit ante illum, et exclamavit voce

B magna, et dixit : Quid mihi et tibi, Jesu, Fili Dei al-

tissimi? O?secro te, ne. me torqueas. Przcipiekat
enim spiritui immundo, ut exiret de homine. Multis
enim Lempori!.us arripiebat illum, et vinciebatur ca-
Lenis el. compedi: us custoditus; et ruptis vineulis
agebatur e diemonio in deserta, Interrogavit autem
illum Jesus dicens : Quod. ti*i nomen est? AL ille
dixit : Legio, quia intraverunt. daemonia multa in
eum. EL rogalant illum ne imperaret illis, ut in
abyssum irent (Luc. vii). Crede, oro, dz:emonio, cre-
de, ut dum credis quod ille fatetur, evadas quod ipse
merctur. Dumque confessioni cjus non. contradicis,
operi contradicas, ut in eo quod credideris sieut
ille, desinas operari quod ille. Sicque illius arripiens
vocem, reprobes opus. Sic communem confitens fa-

latas testium cautiones. Quia et sufficit tantos de ὦ ctorem, et dominum, servitutis illius excutias jugum.

talibus tanta et talia dixisse; licet ego non explica-
verim omnes talium et tantorum innumeros et innu-
merabililer existentes veridicos testes, qui tanto no-
biliores sunt, et illustres, ut sint et terrx: incolatu
felices, et coeli habitatione sublimes. Verum audi gc-
nerale plebis tux testimonium, audi universalem
gentis tu:e * consensum, cum dicitur : Multi ergo ex
Jud:xis qui venerant ad Mariam, et viderant quz fe-
cit Jesus, crediderunt in eum (Joan. xi). * ltem dum
appropinquaret jam ad descensum mon.is Oliveti,
caperunt omnes turbx descendentium gaudentes
laudare Dominum voce magna super omnes quas
viderant virtutes, dicentes : Benedictus " qui venit
in nomine Domiui. Pax in ccelo, et gloria in excel-
sis (Luc. xi). Ecce vivorum te convictum testimoniis,
adhuc mortuorum attestatione convincam. Sic namque
de tempore mortis ejus dicitur: Cum emisisset spiritum,
ecce monumenta aperta sunt, et multa corpora san-

Sic ejus habita confessione, desinas diffiteri quod illo
dx:mone " impellente cogeris pernegare.
CAPUT IX.

Angelorum attestatione, rerumque omnium insensibi-
tum obedientia docet Christum Deum, perinde ac
hominem esse, ut inde Judews aperte colligat ipsum
cum tirginitatis decore matrem suam servare po-
tuisse.

Hactenus de confinio telluris, de babitatoribus
humi, de participibus arvi, de comitatu terreno : ex
societate hominum, ex humana cognitione, ex homi-
num narratione, ex humano eloquio, * ex humana
conditione testimonium attuli, testem protuli, attes-
tationem | intuli, testificationem detuli, propositum
firinavi; astipulavi quod dixi, asserui quod intendi,

D ro: oravi quod injeci, '* et veritate pleniori firma

monsiravi, qux in audientia de hac fide certus in-
duxi. Jam nunc multo lxtus, multo jucundus, multo
elatus, multo plaudens, exornem quze sunt firmata,

VARIANTES LECTIONES.

! Ez tribu familie notissima, 'Tol. et Amel.

* Que et ipsa, Tol. et Amel. qui pro loqui probatur
hahet : loquens prophetat.

* Mortuus fuit edebat Feu-ard. Nostri vero omn.
habept mortuus fuerit.

* [n diversa edimus ex nost. omn. In universa scri-
bit Feu-ard.

δ Consensum habent. nost. Cod. omn. Concessum
edidit Feu-ard.

* [tein edimus ex Trin. et Amel, pro. ita, quod
habet alter Cod. cum Feu-ard.

" Ambo iidem Cod. hic scribunt : Qui venit Rez in

notnine, etc. .

* Rejecimus meritocorruptam Feu-ard. lectionem,
qui pro impellente, quod retinent nost. Cod. omn. et
ant. Editio, habet in sua implente.

* Ez humana conditione. Non legimus hxc verba
in Amel. nec in Trin.

49 Lectionem unius Cod. Trin. non potuimus non
czterorum praferve, atque in. medium contextum
excipere; sic enim Feu-ard. cum cxteris : Et verita-
tem pleniorem firmatignem monstravi, que, etc. Hoc
verbum qua aliud desiderat ad quod referatur, satise
que indicat lectionom esse corruptam.

89 LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 90
venustem firma, decorem solida, et situm ! regio- A erantin regionc eadem vigilantes, et custodientes

num permulans, postquam Lerrenorum attestatione
sufficio, postquam beatorum hominum testificatione
redundo, postquam d:emonum confessione delector,
ewlos appetaim, coelestia preserutabor, * in. ccele-
sti;us inquiram, celorum regiones fide ac mente
discurram; ibique inveniens defensores propositio-
nis mex», de illa curia. coelestis militize adducam qui
fidei mex * praerogativa convincant, qui validius
eonnectant qux? ego dixeram, qui fortius allizent quie
ego proposueram, qui firmius astringant 40: ego in-
tuleram, qui :ztern:z pacis soliditate stabiliant qux
ego defensionis contentione narraveram, qui * calore
zternitatis consolid: nt qux: ego lassedinis fragilitate
tardior et * lentus astruxeram. Veni, sancte Gabriel,
et dicito nolis exordium rei hujus, initium miraculi
istius, principium operis hujusmodi. In effectu enim
operationis istius primus Virginem tu salutas, prior
Yirgini tu. indicas, anterior Virgini tu. annuntias, et
de Dei Verl:o in c »lis instructus, in terris Virgini no-
vum Incarnationis cjus opus insinuas. Missus cst,
*inquit. (Luc. 1), angelus Gabriel a Doinino in civita-
tem Galilez," cui nomcn Nazareth, ad virginein
de-ponsatam viro, cui nomen erat Joseph, de domo
David, et. nomen virginis Maria. Εἰ ingressus ange-
lus ad eam dixit : Ave, ^ gratia. plena, Dcminus te-
eum : benedicta tu inter mulieres, * et. benedictus
fructus ventris tui. Qux cum audisset turbata est in
sermone ejus, et cogitaliat qualis essel ista salutatio.
Et ait angelus ei : Ne timeas, Maria, invenisti gra-
tiam apud Dominum : ecce concipies in utero, et
paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Ilic erit
magnus, et Filius Altissimi vocabitur. Et. dabit illi
Dominus Deus sedem David patris ejus, et regnabit
in domo Jacob in xternum, et regni ejus non erit
finis. Dixit autem Maria ad angelum : Quomotlo fiet
istud, quoniam virum non cognosco? Et respondens
angelus dixit ei : Spiritus sanctus superveniet in te,
et virtus Altissimi obumbralit tibi. Ideoque quod
nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. ltem:
Joseph autem vir ejus cum esset justus, et nollet eam
traducere, voluit occulte dimittere eam. IEec autem
eo cogitante, ecce angelus Domini apparuit ei in
somnis dicens : Joseph, fili David, noli timere accipere
Mariam conjugem tuam ; quod enim in ea natum est,
de Spiritu sancto est. Pariet autem filium, et vocal.is
Fcmen ejus Jesum. Ipse enim salvum faciet populum
süum a peccatis eorum (Matth. 1). Item : Et pastores

vigilias noctis supra gregem suum. Et ecce angelus
Domini '? stetit juxta illos, ct claritas Dei cireuniful-
sit illos, ct timuerunt timore magno. Et dixit illis
angelus : Nolite timere; ecce enim evangelizo vo'.is
gaudium magnum, quod erit omni populo. Quia na-
tus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Domi-
mus, in civitate David (Luc. 1). ltem, i^i loquente
angelo ad pastores : Et hoc vobis signum : invenie-
tis infantem pannis involutum et positum in pr:ese-
pio. Et subito facta est cum angelo multitudo caelc&-
tis militie, laudantium Deum et dicentium : Gloria
!! in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonz
voluntatis. Quid de rcliquis testimoniis et obsequiis
referam angelorum, cum post tentationem humanz
patientize accedunt angeli, et ministrant ei vere ut
D^mino conditori (Matth. 1v)? Quid? quod angeli
resurrectionem ejus primi '* nuntiant, territisque se-
puleri custodibus, non qu:erendum cum mortuis vi-
ventem fidelibus indicant (Maith.. xxxvui)?. Quid?
quod ascensionem cjus angeli comitantur, et reditum
cjus ita esse sicul. et ascensum angeli attestantur
(Act. 1)? Ecce impleta est terra testibus partis mes,
quia et repleta sunt caelum simul ac terra veritate
fidei mei. Ecce partis tux testibus affirmavi quz
dixi, ecce testibus partis me: roboravi quae testes
dixerunt partis tux. At proinde tam quos tu as-
sumpseras ὁ in adjutorium tu:e partis, quam quos ego
protuleram, toti facti sunt mei, quia quod !* proposui,
de illorum doctrina didici. Et inde propositionem

C meam illorum testificatio subsecuta est, unde cogni-

tio illorum defensionem meam ?*przvenit. Quid ergo
restat? Esse te sine ullo, et. habere te prorsus nul-
lum; sed esse tici te male conscium solum, dum
fi!ei mex sinceritas totos habet in unum, quos tu
dividere nitebaris ab uno. Postquam terrenorum et
cadlestium attestatio defensioni mex contulit muni-
menta, postquam in caelo et in terra viventia veri-
tatem meam roborare reperta sunt, postquam et bea-
titudo terrena et angelica celsitudo unanimiter affir-
mavit quod me veraciter !* audienti: tux intulisse
prxevidit, deferam adhuc insensibilium et non intelli-
gentium elementorum ac rerum tam decentissimx
doctrinz ac diutissim:ze obedientix sollicitum appa-
ratum, ut in. comparatione 7 communiter hzc sen-
tiant. ut homo ; tu autem aut dissentias ut animal,
aut nec sentias ut lapis. Sieque illa sibi tuam ratio-
nem extorquean!, ut cum tu illorum obsequium non

VARIANTES LECTIONES.

! Regione, Amel. et Trin.

* [i cellis uterque.

* Prorogativa, Ambo iidem.

* Valore, Trin.

! Ex unico Trin. Cod. hunc locum emendavimus,
qui ip c:eteris et Feu-ard. legitur alio modo : Et /c-
ius asitruxeram. Quid letus hoc loco?

* Inquit desideratur in omn. Mss. nost.

τ Omn. nostri habent cui. Feu-ard. edid. cujus.

5 Ace Maria edidit Feu-ard., sed Maria non legi-
eus in ullo nostror. Cod.

* Quis sequuntur verba desiderantur siuiliter. in
,siris.

! Feu-ard. edidit: Stetit juxta illos in veste fulgenti,
sed hzc ultima verba in nullo nostr. Cod. legimus.

11 Trin., in altissimis.

1* Nuntiunt habent nost. omnes cum antiqua Edi-
tione. Solus Feu-ard., pronuntiant.

133 [nadjutorium tua partis. πο verba desideran-
tur in omn. nostris Mss.

15. Omnes nostri cum antiqua Editione consentiunt
in verbo proposti, pro quoó Feu-ard. habet possi.

15 Omnes nostri Cod., ante prevenit.

16 Audientia tua, omnes nostr.

!" Communi pro communiter legitur in Tol. et Ael,
el habet ant. Editio.

91 S. IHLDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 43
! impetres, insensibilitatem tibi merito feras. Confes- A (Matth. xiv), eujus unda. si verteretur in linguam,

sionem enim * illa suis motibus quasi vocibus cla-
mant. Tu. autem dum vocibus veritatem repellis,
jam quasi nec motibus sentis. * Vide ergo. primum
stellam πον nativitatis exordio, novo processionis
apparaur prolatam. (Matth. 1), exsupcrare candore
euros, vincere fulgoribus confines siderum choros,
3lire ultimas summo lumine terras, * per ignota loca
vagos praeire devotissiinos reges, hospitium demon-
strare nascentis, et toto nisu ostendere, quod solus
iste adorandus sit Deus, cui ducatu suo adorantes
subdidit reges. * Vide in primitivis operis ejusinsigne
miraculum: liquorem aqu: vertit in vinum (Joan. n).
Perspice quomodo colorem versat, saporem trahit,
odorem reddit, virtutem mutat. Et cum non sit om-
nino quod fuit, non tamen est aliunde quam unde
fuit. Si enim aquam quzras, jam non est; si vinum
intendas, dicito ubi exortumest, quia diffusa aqua non
est. Quid ergo? Quia nec accessit vinum, nec recessit
aqua, nisi quia alterum factum est aliud, ut essct
ex alio aliud; non successionis vice, sed iumutatio-
nis origine; nec rationis expositione, sed admiratio-
nis obtentu. Vide panes et pisciculos ( Joan. vi),
cum per sua nequeant, per corum a quibus sumpti
sunt ora. loquentes. EL* cum non possint. virtutem
dicere quam sentiunt, " tamen polentialius ? expri-
inunt magnitudinem qua concrescunt. Etenim extra
pastum et saturitatem tot millium, * quaternum fra-
cta ter ductum complent rumerum cophinorum, quae
intacta unum complere non poterant cophinum. Vide

nemus ficulnez tam cursim oblitum esse quod fuit, C

quam rap:im amisisse etiam οἱ quod vixit; nec sus-
tinere '*senio virorem amittere, nisi et virentem vi-
tam quantocius amisisse (Matth. xxi). Vide mare

utique quod murmurat promeret : sed quia proloqui
nescit, quod dicere nequit, se feci se convincit.!! Quia
dum vestigium sustinet Dominantis, obruit famulan-
tis; labens sub corpore famuli, saxeum sub pondcre
Domini; ad unum imperium duas deferens servitu-
tes, quando et sub Conditoris planta robuste dure-
scit, '* et ad nutum huic obsequen:em sustinet, quem
susiinere trepidum recusavit? Vide idipsum rursum
mare, quod cum suis motibus intumescerct, et fero-
ces sonitus in Charybdium molestias fragore spumoso
collideret, naviculamque superbo tergo resiliens fa-
tigaret, quomodo ad jubentis imperium tam raptim
? lenitudinem suinpsit, ut naute admirantes simul et
incol:e dicant : Quis iste est, quia venti et mare obe-

B diunt ei (Matth. vi)? Item. ipsius ponti considera

indigenas, quomodo quasi notissima discipu'orum
vota refugiunt, ac sese capi denegant in capturam, et
ad voluntatem Opificis ita rete coacervatim adim-
plent, ut in abstrahendo se, oneris tzedium trahenti-
bus fiant (Luc. v). Vide languorum diversitates per
!* erelicos fervorem retinere non posse recursus
(Luc. 1v), sed ad prx:sentiam Salvatoris ingens lam
guentium linquere corpus. Vide sepultos atque se-
pulcra inter 86 ita scpeliendi rescindere fo*dus, ut
sternos hospites ad. momenta. citatim monumenta
refellant (Matth. xxvii) : veluti si. videas '5 paventia
restituere susceptos, quasi tenuissent coactos, quos
violenter susceperant servaturos. Vide diem tenebra-
rum ad tactum togam deponere lucis, et inviso co-
natu tam raptim adquisiisse quod sorduit, quam cur-
sim amisisse quod luxit. Vide solem ad hoc prorsus
amisisse quod ex gaudio claruit, ut pallenti lumine
'^ induceret ex moerore quod luxit : quod cum soluta

VARIANTES LECTIONES.

! Impetres omnes nost. Ex quibus Amelianus ita
prosequitur : Hi sensibilitate merito corruas.

* Π|α ex nost. omn., non illam, ut Feu-ard.

* Variantem lec. ionem Cod. Trin. οἱ Ameliani hic
exhibebimus : Vide ergo primum stellam. nove nuti-
vitatis novo processionis apparatu praenuntiam.

* Amel. scrihiit : Per ignotam viam magos preire, etc.
Eamdemque lectionem retinet ant. Edit. szepius lau-
data, nisi quod devotissimis regibus in dandi casu ha-
bet, atque cum reliqua oratione connectit, hospitium
demonstrare, etc., quod valde nobis placet.

* [n hujus periodi sententia conveniunt omn. lihri,
cum Editi, tum Mss., non ita in verbis. Sic enim
Amel. Codex ; Vide in primitivo operis ejus insignem
liquorem, qui de aqua fit. vinum, quomodo colorem
tersat, etc. Aliter Codex Tolet. : Vide primitiri operis
ejus insignia, liquoremque aqua, de qua fit vinum,
quomodo colorem versat, etc.

* Que non possunt, omn. nost.

? Tamen. deest in nost.

* Amel. et Tol. habent : Exprimere magnitudine,
quod crescunt. Non placet ; quod si in textu edito le-

remus magnitudine pro magnititdinem, quod etiam

rinit. Cod. przxsefert, nihil amplius optandum es-
set.

* Per quaternim (racta cdelkat Feu-ard. Nos exclu-
sinus per otiosum quidem, atque in omnib. nost. de-
sideratuim.

" D5i Feu ard. habet seujo. cum ceteris. Cod.,
acri K Amelianus sed moz.

!! Quia deest in Mss. nost., et certe non videtur ne-

ccssarium.

* Non potuimus lectionem unius Ámeliani non
admittere, vulgata Feu-ard. praetermissa, quam se-
quuntur reliqui Codices, in quibus legitur : Et adju-
lum obsequentem sustinet, etc.

7 Lenitudinem prolentitudinem reposuimus ex oin-
nibus nostris. Qux sequuntur non iisdem ver: is in
illis reperimus; sic enim Amel. Cod. Ut naviculam
[navicule, Trin.] admirantes incole dicant.

!* Lectionem . Ameliani secuti sumus, cui con-
sentit antiqua Editio 4 Feu-ard. laudata. Quamvis
enim ethicos recursus (quod edidit Feu-ard. et habent
czeteri Codices) retineri posset. propter hujus nominis
febrim satis notam, quam nunc medici hecticam, an-
tiqui vero ethicam, dixere, quasi habitualem, tamen
altera lectio melior nobis visa est, qu:» sancti docto-
ris sententiam aptius explicat. Creticos siquidem
(quod pro criticos scribebant medio zvo Lauui) re-
cursus interpretari possumus momentum illud ad
quod, cum febris per gradus pervenerit, crisis seu
judicium de illa fit : illud vero est, quod ait sanctus
Hilefonsus non exspectasse languores, sed continuo
ad Salvatoris presentiam :grorum corpora deseruis- .
86. « Creticos enim dies vocant medici, » scribit
sanctus Isidorus, lib. »v Etymolog., cap. 9, « quibus
credo ex judicio infirmitatis illud nomen impositum
est, quod quasi judicent hominem, οἱ sententia. Sua
aut puniant, aut liberent. »

15 Trin., Pallentia.

!* I idicerct, Trin.

WERE...

LIBER DE YIRGINITATE PERPETUA S. MARLE.

94

jusminosi f:ederis fibula, fulvam * repellens claritatis À nec omnia impleantur. Devictis hostibus, elMsis ad-

insolubilis pallam, se in illius diei angulo horroris
ingexum * diploide conglobavit. Vide arva suz soli-
ditatis stabilitatem renuentia, * quatinus tremore ct
patulas, et ignotas * lapsa sunt in ruinas; nec 5160}:
telluris exemplo subrui per momenta, sed unius tan-
tum diei nutatione vexari, quoniam illam receptus
sinu lerrarum spiritus vexat, hanc vero gloria Cru-
dfixi conturbat. Vide saxa ponderis duritiam fugien-
tis, quo scissurarum penetratu solvuntur, duin reso-
lutioni duritia cedit, et soliditas * dissolutioni suc-
eemhit : attestantia cujus sit. potlenti:s, quem in se
eontinuo recipiant sepeliendum, quando * scissuris
suzx confessionis sic honorant tremenutia jam defun-
dam.
CAPUT X.

Concludit Mariam toto incarnationis mys:erio virginem

permansisse.
Animadverte jam nunc, et lapideum pectus vel ex-

empla lapidum 7 scindant; et vide quia hx»c omnia
non aliud suis motibus, suis immutationibus, suis co-

matibus profitentur, quam quod tu solus , * aut. ut:

incertum difliteri cunaris, aut pro certo perfidus difli-
teris. Non est ex hac veritate pro certo quod dubites,
Bon est quod hxreas, non est quod impingas, non
est ubi offendas, non est ubi oberres, non est ubi sis
anceps, non est ubi ?* nutlans, non est ubi titubans,
non ubi trepidans, non ubi 15 ambigens, non ubi du-
bitans, non ubi incertus, non ubi animo claudicans,
pon est ubi sis fide labens. Omnia vera sunt, omnia
jesta. sunt, omnia sancta sunt, omnia sacra sunt, om-
Bia indubitata sunt, omnia fidelia sunt, omnia fixa,
emnia stabilita sunt, omnia confirmata in secula s:ze-
culi, facta ip veritate et ::quitate, qux de his sacr
ltüerze eecinerunt, que sacrz pagins allocut:e sunt,
qua sacri apices annotarunt, qux? lex sacratissima
promulgavit, quz? sacra testamenta pr:ecipiunt, quae
bri 33 sacratissimi continent, quie sacra jussa decer-
mant, que coleslia jura constituunt, quxe coelo οἱ
lerra transeunte sua zxternitate non transeunt, quie
Van;euntibus etiam elementis transire nequeunt, de-

versis, exstinciis :mulis, attritis inimicis, prostratis
insultantibus, !* dcjectis invidis, omnibusque poten-
tke divinse ** virtutis contradicentibus expugnatis,
pio desiderio queru!us, bono ν᾽ appetitu avidus, leta
esurie. anhelus, grata delectatione promptissimus,
quo potuero, quu valuero, quo quivero, quo suffecero,
intendam, nitar, exsequar, coner in hoc sacramento
defigere visum, in hac admiratione virtutum oculus
15 imprimere hebetantes, in hoc arcano secreti avidum
16 ingerere sensum, ad hoc co'lestis glorizx: lumen diri-
gere caligantis aciem visionis. Sed qualiter prasu-
mam? quomodo aggrediar? quo " nisu preperem?
quali conatu impetam? pollutus labiis, immundus ore,
impurus lingua, squalens verbis, corde pravus, mente

B iniquus, factis impius, ut de virginitatis gloria cor-

ruptio disserat, de incorruptionis laude immunditia
18 tractet, de pudore impudoratus enuntiet,!* de vcre-
cundi:» bono inverecundus enarret? At nunc quia, ut
salver, ut munder, ut justificer, ut sanctificer, venit
ad humana Deus, *ad extrema celestia convenerunt,
ad infirma fortia descenderunt, temporalibus eterna —
*! eopulata sunt, ** imbecillibus robusta conserta sunt,
servilibus dominica copulata sunt; plenus beata fide,
salvandus indulgentia copiosa , justificandus pietate
multa, vivificandus miseratione divina, expiandus ab
omni iniquitate ** patrata, de festis gaudiorum an-
gcli, de letitia jucunditatis ejus, de redemptione mea,
de salute mea, de vita mea loquar angelo, sciscitabor
angelum, interrogabo angelum, affabor angelum. Di-
cito mihi, res amica Deo, et cunctis contemplatione
vicinior, effare in creaturis res anterior, enarra crea-
turarum res potentior, **exordire creatur? post firma-
mentum casus nescia, ma(mifica in claritate tua, ma-
gna in conditione tua, potens in ordine tuo, excellens
in natura tua, perennis in »:ternitate tua. Non tua te
gloria minuo, non magn^m extenuo, non zelernam
attero, non *5 sublimi det«aho, non potentiori resulto,
quia nec de tua stabilitate, sed de tua loquor condi-
tione. Fide provocor, amore impellor, admiratione
delcctor, gaudio ketor, ** iniserantis gratia praevenior,

VARIANTES LECTIONES.

* Repellens habet Trin. et Àin. cum vet. E litione.
F'eu-ard. edidit refellens.
* fhoploidem, Àm. cum antiq. Edit.

i tremore, Amel. et Trin.
* sunt, ex Amel. et Trin. Alter cum Feu-
ard. re

* Nostri omnes. scribunt : dissipationi succumbit.
Fec-ard., dissolutioni succubuit. Scd verbum in pr:e-
terito retinere non potuimus, cum cedit superius sit
in Hi.
Nost. omn., fixuris.
' Pro. scindant scribunt nostri cum Edit. vet. fin-

5 Aut incerius, Àm. et Trin.

* Nutens, Feu-ard., contra omn. nost.

1 imbiguss, Trin. οἱ Amel.

'! Sacratissimi, quod editnus omnibus nostr. ,
labet ctiam antiq. Editio. Solus F'eu-ard. scribit a!-
wci

h Deletis, Trin. et Amcl.
1 Virtute, iidem.
" Affeciu edebat Feu-ard., nostri vero omn., ut

cedimus, appetitu.
35 Pro imprimere, quod habent nost. cum antiq.

D elit., unus. Feu-ard. edit. imponere.

16. [nfigere scribit Tol. Cod. el consonat veius

ditio.

1 Pro visu, quod corrupte Feu-ard. edidit, scri-
bendum erat nisu, vel silentibus Codicibus, Se: ha-
bent onn. nost. et antiq. Editio. -

'5 Tentet legitur in Amel., sed mendose.

!* Trin. Cod. de verecundia homo inverecundw« i cuar-
ret? Lectio non contemnenda.

*9 Ad terrena, Trin.

*! Conjuncta, Trin.

32 Imbecillibus reponimus ex Cod. Am., reliquis
cum Feu-ard. scribentibus imbecillis.

*3 Prater Trin. Cod. et Amel., halent cxleri prava,
adjectivum otiosum cum nulla ini;uitas non prava

IL.
** Exorire, Amel. et Trin. Cod. cum veteri. Edi-
tionc.
*5 Sublimem, iidem.
36. Miscrationis, Tol.

es S. HILDEFONSi EPISCOPI TOLETANI 96
misericordia gratissima subsequor. Tu sancte Ga- A quod ad Virginem venis, quod Virginem salutas,

briel, angele Domini, qui mitteris ad Virginem Israel,
qui venis ad matrem Domini, qui properas ad singu-
lare virgineum decus in mundo, enarra quid incorru-
ptius, quid sincerius, quid integrius, quid solidius in-
ter virginitatem maternam et conditionem angelicam,
inter virgineam fecunditatem et angelicam * forma-
tionem, inter * incorruptibile virgineum decus οἱ
angelorum exordium, inter pudorem prole perauctum
et angelicz nobilitatis initium. * Virginitas quam fe-
cundatur, et non corrumpitur, an angelica celsitudo,
cujus pars in ruina prostratur? Decus virgineum ,
quod et post p'rtum enitet, an nobilitas angelica, qu:e
post gloriam culminis damna sustentat ih sociis? In-
tegrilas materna, quie et * post partum prolis con-
crescit in gloria Virginis, an conditio angelica qux
detrimentis lxsa est in * ejectis? * Beatitudo matris,
qu:e inde fit generatio Dei, unde nescia corruptionis
esl sibi, an gloria plebis tu:e, qu:e ante soliditatem
incurrit diminutionem partis multitudinis su»? Cer-
tum est quod angelorum castra superbia rupit, cu-
neos corum pr:esumptio minoravit, plebes ipsorum
pravitas diminuit, turmas ipsorum elatio collisit. Nam
virginitatem Domin:e. me:e genita proles nec intro-
iens, nec exiens kesit, nec concepta, nec nata viola-
vit, uec eam. cum hiospitaretur in illa tristavit, nec
illam cum egrederetur incorruptione privavit. Hanc
ergo feminam conceptio virginem reddit. Hanc femi-
nam partus virginem servat. IIanc feminam genera-
tio virginem habet. Hanc feminam filius ita post exi-
(uin. novit, sicut ante conceptum invenit. Et hujus
certe virginitas semper incorrupta, semper integra,
semper ill»sa, semper inviolata. Nam angelicx for-
ma naturz ante soliditatem fragilis, ante firmamen-
tum labens, ante stabilitatem ruens, ante robur titu-
bans, atque nutans. Hxc femina sanctificationis vas
cst, aeternitas virginitatis est, mater Dei est, sacra-
rium sancli Spiritus est, templum singulariter uni-
cum factoris sui est; verum angelic:x beata conditio
creaturz post stabilitatem solida in bonis, post soli-
ditatem indeficiens in amore divinitatis post. firma-
mentum perennis in aspectu dominicz visionis, post
robur iuseparabilis a consortio Deitatis. Ex qua lucis
immensitate, tu, sancte Gabriel, venis ad " Virginem,
ex qua beatitudine accurris ad Virginem, ex qua
wternitate accedis ad tempora, ex qua gloria prope-
ras ad humana; omne tamen quod agis, quod de

ccelo venis, quod ad terram venis, quod de Deo venis,

quod novam generalionem annuntias, incarnando
Verbo obedis, Deo hominem assumpturo pares, ge-
nerando ex Virgine servis, Filio anell:e in servi for-
mam nascituro famularis; quoniam iste incarnandus
Deus factor tuus est, iste homo simul et Deus, crea-
tor tuus est, iste Filius ancillx: suze Dominus tuus est,
iste quem in abjectione servi nasciturum annuntias ,
in gloria Patris dominator tuus est. Et hanc quidem
tant:e nativitatis gloriam dignum erat ut angelus nun-
tiaret. Tant: dignitatis oraculis opportunum erat ut
angelus inserviret. Tam nov: generationis opus con-
veniebat ut angelus indicaret. 'lanti secreta miraculi
competebat ut. angelus reserarct. lta quoque * deco-
rum fuit ut humilitatem Dei angelica sublimitas

B enarraret. lta competens ut in forma servi rerum

Dominum nasciturum iuserviens dominatio celestis
ediceret. lta dignum ut novam generationem novo
officio majestatis angelica dignitas intimaret. ]ta
wquum ut. ineffabilis causa miraculi quomodo fleret
angelica cognitio demonstraret. lta justissimum mL
novo adventu principem egressurum novo apparatu
etiam summa celestium anteiret. * Sic. Domini. tui
nuntius eras, sic directus a Domino tuo veneras, sic
missionis dominicae jussa perficiebas , sic sane ordi-
nationis regize decreta complebas, ut vere quod in
celis de Patris Verbo cognoveras, matri de incar-
nando Verbo referres, quod de cavestibus attuleras,
terrenis imprimeres, et quomodo se Filius Dci nasci
vellet ex homine, simul ct !'* auribus induceres homi-
nis, et 1: cordibus inferres humanis. Tu sanctus an-.
gelus Gabricl de Verbo didiceras qu:e de Verbo refe-
rebas, de Verbo cognoveras qux cognoscenda de
Verbo narrabas, de Verbo hauseras quibus !* fetan-
dam Virginem propinabas. Ut qualiter ex carne ma-
tris iacarnari possit, matris anim:e nuntiares. Vide-
runt te ceelestes virtutes nascituri Filii imperiis deser-
vire, viderunt te elementa illum te habere Dominum
quem de tali nuntiabas progenie nasciturum ; vide-
runt socii glorix tu: se etiam tecum coram isto ho.
mine incurvari; viderunt omnes excelsorum et subli-
mium spirituum potestates hunc in Deo assumptuin
hominem , et !? antiqus servitutis officia novis prz-
coniis intulerunt, quando est acclainatum: Gloria in

Ὁ excelsis isti humili Deo, et in terra pax hominibus,

in hunc Deum humilem bona voluntate credentibus
(Luc. n). Ipse te misit, ut de se diceres Virgini,
δ᾽ qui de se quod futurum esset nosse dederat tibi. Ipse

YARANTES LECTIONES.

! Portionem, Acl.

! Trin. οἱ Amel., corruptibile.

* Virginitas, omn. nostri. Feu-ard. Virgo.
* Post fetum, omn. nost.

* Delictis, Amel.

. . unde nescia
corruptionis est angelica plebis t , etc. Sed remota
particula an, quam omnes nostri retinent, hx»c pe-
riodus cum superioribus non bene consentit, in qui-
bus comparatio per interrogationes institula est iater

Marix virginis et angelorum laudes.

* Ad hominem, Trin. et Amel.

* Decoris, iidem.

* Sic Dominum tuum nuntiaveras. Àmclian.

!* Auditibus, Amel.

! Arcana, Amel. E

'* Ex Tol. Cod. edimus fetandam ; reliqui scribunt
hauriendam.

!3 Antiqua sue virtutis, Amel. .

!* Qui de se quod [uturum esset, etc. Sequimur in
hoc Trin. et Amel. Cod. meliora afferentes, quam
Fen-ard. : Ut de se diceres Virgini quod esset , quod
futurum csset, ete.

91

[LIDER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE.

te su:e divinitatis scientia perlustravit, qui suze bu- A est (Jac. 1). Ista enim in terris tecum novi, quz ipse

manitatis nuntium fecit. Ipse te nuntiare se in servi
formam nasciturum miserat, quem in gloria tua in
unitate patern» virtutis adorabat. Ipse te palam
mundo referre miserat, qui te ccelestium secretorum
arcanis instruxerat. Bene tecum, quia diminutiomis
partis tux reintegrationem anpuntias; bene inihi,
quia me in tuam integritatem, te nuntiante, receptas.
Bene tecum, quia ruin» partis angelicze hominibus
reparantur; bene inihi, quia in tux integritatis parte
reducor. Bene tecum, quia in pace tua homincs re-
cipis; bene !' mili, quia pacem tuam, quam non
merebar, accepi. Bene tecum, quia Verbum incar-
natum adoras; bene mihi, quia nature mez est
* illa veritas quam adoras. Bene habemus, ? sancte
angele, unius titulum dominantis Dei; bene Deus
noster participem me tibi fieri 1n :eternitatis * gloria
adnotatione pollicitus est; bene mihi promisit tecum
habere ccelum, quia mesicut te se voluit. solum ha-
bere Deum ; benc me sui nominis impressione nota-
vit, quia ex illius corporis sanguine me redemit, quem
tu in sede Patris adoras, intueris et veneraris. Parse
sortis est tu:xe, ut nunquam ἃ statu beatitudinis cor-
Tuas, pars sortis me: est, ut. post. casum meun re-
parer in assumptione corporis Dei mei. Pars sortis
esl tu:e, ut semper cum Deo meo esses; pars sortis
est me:e, ut aliquando possem cum Deo ineo esso.
Pars sortis est tuxe, ut nunquam decidas a naturze
tux beatitudine; pars sortis est mee, ut 5 rcparer
aliquando in diznitate naturx mew. Pars sortis cst
tuz, adorare naturam meam in Deo meo; pars sortis
est inez, salvari per hoc, quod natura mea assun;pta
est in Deo meo. Plane hxc qu:e narro, certe quz aio,
prorsus hxc qux loquor, vere h:ec quz intimo, vera
sunt, justa sunt, pia sunt. Et celesti intelligentia tam
plena manebunt, quam plena consistunt. Non enim
jynea sunt, non ex me sunt, non ex natura mea sunt,
non ex conditione mca sunt, non ex merito inco sunt.
Ego enim cinis sum, ego terra, ego corruptio, ego
putredo, ego esca vermis, ego inexoptat:e, sed non
evadend;:e consors mortalis hareditatis ; cujus habi-
tatio effossa tellus, cujus requ:es tumulus, cujus do-
mus sepulcrum, cuius mansio monumentum. lIfic
autem a Patre, qui in coelis est, revelata sunt mihi ;
a Filio ejus, qui est sapientia ipsius, ista didici; Spi-
ritu sancto lec docente cognovi. II:c de ccelo venc-
: runt, quia dona optima sunt. IEec a Patre luminum
descenderunt, quia veritalis in eis transmutatio non

-3

nosti mecum in celis. [sta ego in peregrinationis
mex loco didici, qux» tu in * tu:e beatitudinis :xeter-
nitate jam nosti. Ista ego in fidei mex veritate per-
cepi, quz tu in tux» visionis plenitudine cognovisti.
Quia hxc tu mihi de colo veniens indicasti, dum
oflicia servitutis agis in enuntiatione assumend:ze hu-
manitatis. Hec attestati sunt angeli, dum r.ativitatem
hominis hujus celestibus assecuti sunt hymnis, cla-
mantes : Gloria in excelsis Deo, et in terra pax ho-
minibus bonze voluntatis (Luc. 1). Hxc demonstra-
ruut angeli, qui devicta hostis tentatione accesserunt,
et ministrabant ei (Matth. 1v). II:xc ostenderunt an-
geli, cum admirantes novum hominem sedem con-
scendere " Deitatis, * vocibus sese impetebant alter-
nis: Tollite portas principes vestras, οἱ elevamini
pore zeternales, et iutroibit Rex glori: (Psal. xxi).
Respondentibusque : Quis est iste rex glorie? se-
quenti rcsponsione firmatum est : Doiainus virtutum
ipse est rex glorim. Hc David * prophetabat, qui
ait : !* Adorate cum, omnes angeli ejus (Psal. xcvi).
loc idem insinuat cum dicit: Laudate eum, omnes
angeli ejus (Psal. cx,.viu).. Hac. lsaias infert, cum
cherubim et seraphim sese in hujus laudis exsulta-
tione commotos indesinenter clamare testatur: San-
ctus, Sanctus, Sanctus (Isai. v1). 11 Ut ter repetitum
nomen inseparabilis Trinitatis unum Dominum Deum
Sabaoth esse demonstraret. Hie Joannes astruit,
cum animalia coeli narrat requiem non habere dicen-
lia cumdem ipsum coelestis glorie hymuum | ( Αρος.
iv ). Hzc idem assignat cum dicit: Vidi, et audi:i
vocein angelurum multorum in circuitu throni, et
animalium, et seniorum; et erat numerus corum
millia millium, dicentium voce magna: Dignus est
agnus qui occisus est, accipere viriutem, et divinita-
tem, et sapientiam, eL fortitudinem, et honorem, et
gloriam, et benedictionem. Et omnem creaturain,
qua in ccelo, et super terram , et qu:e sub terra, οἱ
qu:e sunt in mari, et qu: '* in aere, oinnes audivi di-
centes : Sedenti in tlirono, et. Agno, benedictio, et
honor, et gloria, et potestas in szcula. szeculorum.
Amen (Apoc. v).

II:c Paulus in Epis:ola ad Hebrzeos copiose pro-
ponit, assumit, confirmat, atque 15 concludit (Coloss.

D u). Hxc ipse IIomo, !* in quem plenitudo divinitatis

corporaliter inliabitat, complet, cum in adventu suo
commoveri virtutes celorum dicit, οἱ tunc ip-

VARIANTES LECTIONES.

! Mecum, pro mihi, Amel.

* J[le veritus, quem adoras, Trin. et Tol.

8 Sancte Michael angele edid. Feu-ard., sed Mi-
chael desideratur in nostr. omn. Ex quibus Amel.
et Tol. pro unius habent unum.

* Gloria deest in nost., deinde pro adnotatione
scribit Amel. advocatione.

5 [leparer omn. nost. Cod. Feu., repararer.

* Tue, ex nosteis, pro tua, quod est in Feu-ard.

' Dexiere Deitatis edel:at Feu-avd. Nos nostr.
Cod. lectionem damus planiorem, quam paulo infra
omnes confirinant.

* 'Folet.: Vocibus sibi imperabant alternis.

* Probat, Am. et Trin.

10. Adorent eum, nostr. omn.

!! Paulo aliter hahent nostr. : Ut ter repetitum
Sanctum Dei inseparabili Trinitate [ inseparabilis 1 ri-
nitas, Trinit.] unum Dominum Deum Sabaoth esse de-
monstret.

" Lectionem unius Ameliani czeteris pr:etulimus,
nec temere; namque ubi hic ín cre scribit, caeteri
cum Feu-ardeutio retinent in eo, quod nullius gen-
Sus est.

3 Collaudat, Amel. et vetus Editio.

!* In quo, Tolet.

99 S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

109

sum videri in. gloria Patris Dei cum angelis suis A Dcus, in szeculum seculi (Psal. xiiv); de his aut-iu

(Marc. xiu).
CAPUT NI.
S. Marie matris Dei virginitatem perpetuo servatam
angelica attestatione concludit.

Ecce, non solum quia serviunt angeli Domino
mco, filio ancill:e sux, Virginis nosirz, coelesti doc-
trina didici, verum et eorum officia in experimento
servitutis verius przecognovi. Nam (u ipse, Gabriel,
qui diceris fortitudo Dei, venisti ad Virginem, nun-
tiare hominem nasciturum, qui simul potestates ae-
reas et. principem " perimeret mundi. ltem et angeli
pastoribus nuntiant natum, quem tu Virgini przdixe-
ras nasciturum. Hi quoque glerificant ut. Deum, de
quo tu dixeras: Vocabitur Filius Dei. Ecce hunc

dictum est : Quia coram illo astat omnis angeloruni
exercitus cum tremore. Sed ut virginitatis hujus
Domin: mez gloriam auctiori triumpho, excellen-
tiori przxconio, fideli conatu, * sincerissimo voto,
amabilique appetitu, cum celestibus jubilem virtu-
tibus, perituris praferam hostibus, amantibus repor-
tem fratribus, cognituris przdicem ignaris, * dilec-
tantibus commendem cognitus, adhuc * nosse desi-
de:o, scire volo, sapere cupio, certiflcari exopto,
instrui exoro, doceri quaro, quid hoc est quod
dicitur : Generationem ejus quis enarrabit? Si de
nativitate divinitatis ejus hoc dicitur, * quod utique
verum est, quia propter ista, sed non solum pro-
pterea dicitur, ecce ista nativitas Deitatis hoc tantum

adorant angeli, ecee hunc laudant archangeli, ecce B est, quod de Deo natus est Deus, de lumine Deo

hymnum huic intonant angeli, ecce huic ministrant
angeli, ecce hunc sedem conscendere Deitatis per-
sonant angeli, ecce in * ejus jubilo sibi requiem dare
nesciunt angeli, ecce in servitutis ejus famulatu
properantes cognoscimus angelos, et commoveri cee-
lorum virtutes audivimus. Nam et optimum certe
est, Lam excelso et zeterno Deo, tam et humiliter ac
temporaliter ex Virgine nato dignitatis angelicz glo-
riam inservire. Quare? quia ille in utraque nativi-
tate incomprehensibiliter et inenarrabiliter natus;
angelica autem universitas ejus cvternitate est prz-
venta, et ejus operatione formata. De illo dicitur :
Generationem ejus quis enarrabit (sai. xxxv)? quod
et in salutatione tua hxc ipsa miratur Virgo, qus
verbis tuis virginea mater astruitur, et tu ipse sci-
scitanti eidem Virgini quomodo fieret, generationem
annuntias inauditam ; de te autem dicitur : Dixit
Deus, fiat lux, et facta est natur: tu:xe cunctis crea-
turis et anterior et * przstantior lux (Gen. 1). llli di-
clum est: Filius meus es tu, ego haie genui te
(Psal. u, Hebr. ), quod nulli unquam angelorum
esl dictum ; de universitate autem creaturarum di-
ctum est : Omnia subjecisti sub pedibus ejus (Psal.
viii). Inter qux omnia et substantia illj subjecta in-
venitur angelica. De illu dictum est : Sede a dextris
meis (Psal. cix), quod angelis dictum non est; de
his autem, quia facti sunt, dictum est: Qui facit
angelos suos spiritus, et ministros suos ignem

lumen Deus, de ore Dei * Verbum Deus, de corde
Dei sapientia Deus, de substantia Dei virtus Deus,
et hiec omnia unus Deus. Item si de nativitate hu-
manitatis ejus hoc dictum est, quod certe verum est,
quia et propter hoc dictum est, qux est generatio
Filii hujus, qux tam admiranter inenarrabilis przedi-
catur, nisi conceptio incorrupla, nisi virginitas pa-
riens, nisi partus virgineus, nisi virginitas materna,
nisi nativitas virginalis? Et hxc omnia virginis fetz,
incorrupte matris, puerpera integrz, inviolatz ge-
nitricis, illesz: generantis; in qua sic diversitas
concordavit, sic accidentia colh:eserunt, sic multi-
moda copulata sunt, sic concurrentia innodata, ut
duabus quidem inusitatis rebus, zterna tamen lege

C discretis, et admirabili unitate connexis, in hae sola

virgine '* una persona fieret. Hxc tantumdem vere
generatio inenarrabilis solius hujus tautummodo
unice prolis. Sed !! ait Virgo : Quoimodo flet istud,
quia virum non cognosco (Luc. 1)? Respondeat an-
gelus : Spiritus Domini superveniet in te, et virtus
Altissimi obumbrabit tibi, propterea quod nascetur
ex te sanctum, vocabitur Filius Dci. 5 Extra hoc
autem esse virginem usus est; post matrem esse
virginem usus non est. Esse incorruptam feminam
usus est; post incorruptionemn fleri genitricem usus
non est. llabere genitalem pudorein usus est, post
genitalium pudorem liabere prolem usus non est.
Qua tanto ase :xterna nature lege discordant, ut

* urentein. (Psal. cii). De illo dictum est: Sedes tua, ]) nunquam tunc mater, quando virgo; nunquam tunc
VARIANTES LECTIONES.

! Venceret, Amel. et Tolet.

* Ejus pro cujus emendavimus ex nost omn.

8 Prestantior est ad Cod. mss. omnes. Posterior
edebat Feu-ard., non sine mendo.

* Ardentem, Amel. et Tolet.

Non potuimus sincerrimo, quod leg.mus in Feu-
ardentio, retinere : barbarum est, et omnes nost.
Cod. scribunt sincerissimo.

* Delectantibus, Amel. et Trin. Delectandis Tolet.
exhibet. ]

' Nosse te cedebat Feu-ard. , male. Nos te dblevi-
mus, consentientibus in id omn. nost.

δ Quod et utique. lta Am. et Trin., qui ita prose-
quitur . Verum est, quia propterea, sed mon so-
itm, etc.

* Verum Deus, Trin.

9 [na persona. Mc verba desiderantur in omni-

bus nost. Mss.

!*! Ais legimus in Ám. et Trin.

15 Edimus hanc periodum ad lectionem Cod. Ame-
liani, quam omnibus magis probandam credimus.
Quanquam illa Feu-ard. non sit omnino contem-
nenda : Extra hanc autem matrem esse virginem visa
non esl ; ista vero post matrem esse virginem visa est.
Post incorruptionem fferi genitricem visa. est ; habere
genitalium pudorem, habere prolem visa est. Non ita
certe lectio Cod. Toletani, sane qua: corruptissima.,
Lubet hie eam exhibere : Extra hanc matrem esse
virginem usus non est, extra hoc auem esse virginem
usus est, hoc autem virginem esse virginem usus est,
post virginem esse matrem: usus est, esse incorruptam
feminam usus cst, post incorruptionem fieri genitri-
cem usus est, habere genitalium pudorem usus est, post
genitalium pudorcm habere prolem usus est.

401

LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE.

103

virgo, quando mater; nuuquam virgo pariat, nuu- A audire fecit et nos, quoniam nec aliter, nec alil,

quam maler virginitate clarescat ἢ unum tempus
nunquam teneat virginem simul ὁ et matrem; una
femina nunquam virginitate simul et prole congau-
deat. Inde talis generatio non in signo singulariter,
bon in miro mirabiliter, non in prompto inenarra-
biliter, non ex certo, quia non est signum, non est
mirum, non mirabile, non inenarrabile. ldipsum
enim naturale est, usuale est, corruptibile est, mor-
tele est. interdum turpiter amabile est, interdum
honeste odibile est. Interdum juste amandum est,
interdum juste est odiendum. In hac autem virgine
sic istius Filii Dei inenarrabilis generatio copulavit
vtraque, ut virginem se habeat mater, matrem se
habeat virgo; ut? virginem matrem habeat proles,

nisi in Virgine, et cum Virgine hxc * convincimus
didicisse. Si ergo illa Virgo, qux miraculo huic et
materia exstitit, et causa plenitudinis fuit, hoc so-
lum ab angelo didicit, quod ad effectum nuntiatze rei
sufficere potuit, non plus angelus sapuit quam quod
dixit, qui tanturi dixit quantum virginem generare
fecit, qui tantum dixit quantum conceptionem et
partum virginis adimplevit. Tantum * ergo virgo de
conceptu el parturitione sua angelo sa:utante didicit,
quantum me angelus evidentia rei hujus instruxit.
Si autem plus sapuit angelus quam quod dixit, quo-
modo ? ad implenitudinem partus sui sufficit Virgini
quod mecum audivit? Mecum dico audivit, quia post
hoc nuntium partus sui, et redemptionis mez, no-

ut virginem demiretur puerperam conjux. Integritas B vum de hac re nihil audivit. Si plus sapuit angelus

quoque conceptioni adhsreat, pudor conceptionem
sepiat, virginitas conceptum claudat. Sicque virgini-
utem nalivitas non scindat, sic pudorem egressio
non deturpet, sic generatio integritatem non adimat,
sic veritas partus veritatem virgineam non exstin-
gut. Tam mirabiliter ergo concordantibus in una
persona simul et tempore diversitatibus rerum, ut
bzc eadem sit mater, qux et virgo; ipsa virgo, qu:e
et mater; nunquam mater, nisi quando et virgo; et
postquam mater, nobilior et virgo; acta est hsc
sola inenarrabilis generatio, quam ? ideo esse admi-
rabilem existimo, quia non illic rationem ali-
quam, qua idipsum factum est, qux revelari nequeat,
latere persentio; sed id tantum esse, quia factum
581, quod signum est, quod mirum est, quod inaudi-
tum est, quod inusitatum est. Quod vere annuntia-
tione sui inenarrabile esse etiam narrando incogni-
rum non est. Si enim esset quod lateret, ct tamen
slipsum non aliud quam rationis cognitio esset,
posset quidem quilibet rationis capax de eo quxdam
aut indagatione percipere, aul in sagacitate invenire,
aut in adinventione colligere, aut collectione tracta-
re, aut tractatu meditari, aut meditatione definire, aut
delinitione tenere, aut retentione proferre, aut pro-
latione firmare. Cum vero nihil horum, nihil tale,
nihil ex toto, nihil ex parte in hac re puto vel ange-
los, vel homines aliter, vel amplius nosse, quam
quod ipso didicimus angelo nuntiante, puto nec ip-
sum angelum aliud recognoscere * valuisse, quam
quod ipse intulit hominibus nuntiare. In tanto etenim
mysterio veritatis preeco nec aliud quam quod ipse
sapuit, nec plus quam ipse cognovit, potuit nuntiare.
Qus tamen nuntiavit et nobis, atque cum Virgine

quam quod dixit, quomolo ad implenitudinem facti
res dicta plenius abundavit? Si plus sapuit angelus
quam quod dixit, quomodo semiplena dicta rem ce-
lestium virtutum, et omnium elementorum attesta-
tione completam * impleri veracius potuerunt? Re-
8lat ergo tantum me de hoc miraculo nosse, quantum
angelus dixit. Quia quantum sapuit, tantum dixit,
el tantum dixit quantum virginem generare fecit.
Quantum autem virginem generare fecit, tantum Β-
des mea cum virgine ipsa cognovit. Itaque si juxta
assump:ionem humanitatis hzc * inenarrabilis gene-
Tatio hujus prolis idipsum est, quod solius matris
ejus incorruptio singularis, bene angelicze creationi,
qu:e labi potuit, przfero integritatem genitricis hu-
jus, quie nascentis exitu interrumpi non potuit. Bene
angelicze. conditioni, qux diminui potuit, przefero
virgineum decus, quod nati processu impediri non
potuit. Bene angelice formationi, qu:: minorari
potuit, przfero pudorem, quem exordium geniti
frustrare non poluit. Bene angelorum statui, qui
quati potuit, pr:efero virginitatem mirabiliter sin-
gularem, «quam nativitas Filii Dei tanto auctam
gloria incorruptionis reliquit, quanto singularem,
ac singulariter glorificans assumptam ex illa car-
nem, ad sedem Patris invexit, et omnem beatitu-
dinem angelicz: form: ejus dominio subjugavit. In
cujus excelsze solemnitatis ascensione, cum Deus as-
sumptam carnem paterna collocavit im sede, ita na-
tura hominis angelicam reperit pacem, ita consor-
tium recepit angelicum , ita honorem se adeptam
esse intelligit angelorum ,'? ita abjectionem , qua
contemptibilis erat, angelorum prztulit potestati,
ut πὸ natura, in qua. Abraham angelum adora-

VARIANTES LECTIONES.

! Esse et matrem edidit Feu-ard. Nostr. omnes
Col. nun habent esse; quare exclusimus.
cua atrem non habet Feu-ard. sed habent nostr.

wl. .
* Ideo emendavimus cx nostr., quibus consonat
vet. Edit., louge melius quam Deo, quod retinere
voluit Feu-ardeutius.

* Valnuisse ex nost. Feu-ard.edebat voluisse.

5 Convincimur οἱ contincitur. legimus in. Cod.
sostr.

* Autem scribunt nostri Cod. ubi ergo Feu-ard.

' Ad. plenitudinem... . suffecit. Nostri Cod., qui
et paulo inferius siniliter pro. implenitudinem repc-
tunt. plenitudinem.

* [mplere, nostri.

* ]nenarrabilis restituimus loco incorruptibilis, quod
est in Feu-ard. llabent enim nost. Cod. et consonat
vetus Edit.

!* Co. Trin. et Amel. aliter habent : Ita abjectio-
nem qua conlemptibilis erat, «ngelicarum perdidit po-
testatum, ut. luec natura, que Abraham. in angecum
adoravit, cic.

4

405

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

104

vit (Gen. £vin), et tamen adorari prohibita non est, A Si de ipso homine, audiat. et ipse: leges terr,

in Joanne adorare volens (Apoc. xxii), sit prohibita

Ἰογᾶγοι Quoniam in Abraham, licet ex ejus semine
ἢ) Ghristo diceretur assu.aenda, nondum tamen in
-udem Christo erat assumpta. ldeo ὁ hanc angeli
contemptibileur judiczbant, quia et condemnatio Con-
ditoris exsecrabilem iianc habebat, et assumptio ejus
nondum illam sux unioni conjunxerat. In Joanne
autem ideo hanc naturam se adorare angeli prohi-
bent, quoniam hanc super se in sede majestatis ado-
rant. Ideo hanc in subditis non contemnunt, quia eam
supra se in sede glorie contemplantur. Ideo hancin
subjectis contemptibilem non despiciunt, quia eam
unitam divina: person:e cognoscunt. Et ideo honora-
biliorem se incorruptionem mate:n:e virginitatis ha-
bent, quia fructem ejus super se et admirantes aspi-
ciunt, et humiliter intuentur : grati laudant, servien-
tes adorant, perennes jubilant, subjecti * eoncele-
brant, beati vident, * acclives adorant. Nihil puto
ratiocinandum latuit, nihil perscrutandum evasit,
nihil perinquirendum erupit, nihil investigandum ex-
cessit, nihil incognitum abiit. Quia * quantum audi-
vimus rei, tantum impletum scimus ; quantum audi-
vimus rei, tantum cffectum pensamus ; * quantum
audivimus, tanto hanc generationem fieri cognovi-
mus; quanto * audivimus de angelo, tantum ad rc-
demptionein nos.ram virginali completum esse vide-
mus ex utero. Verum ut rei hujus magnitudo sese
super angelos evidenter attollat, ut solius matris
* hujus incorruptio, in singulari signo singulariter prz-

servite Domino in timore, et exsultate ei cum tre-
more (Psal. wu). Si de celis, et qu: in eis sunt, au-
diant : Laudaverunt te, Doinine, angeli tui, et hym-
num dixerunt, dum '? perficeres fabricam celi ( Psal.
cx,viir). Item : Beatus cujus est Deus!* adjutor ejus ;
epes ejus in co, qui fecit ccelum, el terram, et mare,
et omnia qua in eis sunt (Psal. cxcv). Si de angelis,
audiant qux Paulus commemorat * Cum introduceret
primogenitum in orbem terrarum , sic dici. : Ado-
rent eum omnes angeli cjus (lHlebr. 1). Verum ^it
cuncta quasi su: conditionis compede, ita generali
dicto restringam, audiant universa sub uno Magnus
es, Domine, et preclarus virtute, insuperabilis. Tibi
serviet omnis creatura tua, quia dixisti, et facta
sunt; misisti Spiritum tuum, et creata sunt. (Judith.
xvi). Si igitur cuncta αι facta sunt serviunt, restat
nihil esse Factori z::quale. quia quod Domino servit,
Domini est. Si autem est quod non !* serviat, nihil
est, quia facium non est. Proinde aut erit aliquid, et
factum, et serviens est ; aul erit nihil, quia quod
non serviat factum non est. Si ergo, ut verum est,
cuncta qui facta sunt. servitutis debitum retinent,
zternz potestatis illius ' Dominum non amittunt.
Tanto autem omnia majestati ejus cedunt, quanto et
excellenti:e prorsus ad:equari non potuerunt. Atque
ideo, cum cuncta serviant illi, solius incorruptionis
hujus fructus in universitatem dominantis assumitur.
Cum omnia obsequantur, .isti tamen generationi do-
minator admiscelur. Cum universa famulentur, huic

dicanda, angelorum excelsa transcendat, it incorru- C soli integritati Dominus adunatur. Quia ex omnibus

pte Virginis istius filii inenarrabilis generatio * no-
bilior nobilitatem angelorum exsuperet, postremo, ut
nil illi simile * habens in omni rerum formatione
angelic» pulchritudinis admirante magnitudine con-
Stet, considera mecum naturam rerum, contemplare
formam creaturarum, intuere conditiones diversas
19 conditionis univers, et dicente Joanne crede : Oui-
nia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est ni-
hil (Joan. 1). Vide omnia quz condidit, omnia quie
fecit, omnia quz visibilia et invisibilia ν᾽ esse, et suh-
sistere cernis, reverentiam ejus habere servitutis, et
abjectionem subdit:e tenere conditionis. Nam si de
terris, et mari, atque omnibus qu:e in eis sunt, pro-
ponatur ; audiant !* cuncta ipsius Damini vocem cum
juris vigore sui universa homini conferentem : Donii-
namini piscibus maris, οἱ volatilibus coeli, ct univer-
sis animantibus qu:e moventur super terram (Cen. 1).

D

creaturis hoc tantum in persona fit cum Domino
unum, hoc in unitate Creatoris assumptum, hoc in
unione dominantis innexium ; usque adeo, υἱ assu-
mens Deus dicatur Filius hominis, et assumptus
homo dicatur Filius Dei. Non confusis naturarum
proprietatibus, sed ita in personz unilate connexis,
uL ex assumplo et assumente nullum discedat ab
alio, nullum dirimatur ab altero. Quia enim assu-
mens Deus dicitur Filius hominis, evangelista expri-
mit dicens : Cum venerit Filius hominis in majestate
sua cum angclis suis (Matth. xxv). Qux majestas,
vel angelorum ejus, “7 non alteri poterunt deberi na-
turz, quam Filii Dei, qui vere est omnipotens Deus.
ltem quia assumptus homo dicitur Filius Dei, alius
evangelista assignat Virgini dicens : Propterea quod
nascctur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc.
1). Propter quam duarum naturarum proprietatem

VARIANTES LECTIONES.

1 Hanc non legimus in nostris.

3 Concelebrant, omn. nostr. Feu-ard., celebrant.

* Acclines legimus in Trin. et Tolet.

* Tolet. : Quantam. audivimus rem, tantam imple-
tam scimus.

5 Quantum, Trin. et Tol.

* Audivimus , omn. nost. Cod. Feu-ard., auti-
fA.

' Edimus ex nostr. omn. Aujus pro ejus, quod ha-
Let Feu-ard.

* Nobilior desideratur in Am. et Trin.

* Nee. habens legitur in eisdem.

9 J»let, : Εἰ conditorem universarum — dicente

Joanne.

! Esse substituit, Trin. Ei substituit, Amcl.

'* Cuncta de se ipsius Domini, etc. lta Tr., qui non
habet sui, quod postea occurrit.

Perficeres, quod edimus, habent omn. Cod. So-
lus Feu-ard., perficit.

!* Jjeus Jacob cdidit Feu-ard., sed Jacob in nullo
rostr. Col. reperimus.

!5 Ubi nos edimus serviat ad Co. omncs nost., ha-
bet Feu-ard. fuit.

!* Dominium non amittunt, Trin. ct Tol. Dominium
non admittunt, antiq. E.itio.

11 Non alterius potuerint, Amel.

LIBER DE- VIRGINTATE PERPETUA S. MARLE.

in uuitate person:e connexam, Dei et. hominis unius A talitatis twr corpóre mortale corpus attraxit ; in quo

Cluisti hec sola homo mater est virgo. [ἃ in utra-
que natura unum generans filium, ut idem sit Filius
Dei, qui Filius hominis ; nec alter sit Filius homi-
nis, * quam Filius Dei. Inde generatio hxc omni mi
raculo mirabilior, omni opere potentior, omni signo
auguslior. Quia cuncta ita transcendit, cunctis ita
prazpollet, exeellentiam cunctorum ita exsuporat, ut
isti * Deo adanate naturz'etiam angeli ministrent,
huic angeli serviant, ? hanc angeli adorent, eamque
in unitate personz Filii Dei * infinitis et fndefessis
vocibus sine finc collaudent. Unde oro te, sancte an-
gele, per iudisseeabilem hzreditatem fidei nostr:e,
per tm ternitatis statem, per ies redemptionis
mysterium, per pacem, quain ambo ? in Ghristi Jesu
eorpore perfruimur, ut des inihi hoc tantumdem
nosse de Virgine matre Domini mei quod ipse nosti,
boc credere quod ipse sapis, hoc diligere quod ipse
diBgis, hoc in Domino frui quod ipse frueris.

CAPUT Xll
Coureriit. sermonem ad beatissimam matrem, atque ad
ipsius Filium gloriosum. Item concludit adversus
impios tnlacte virginitatis pro[anatores.

At nunc venio ad te, sola Virgo mater Dei, procido
eoram te, * sola opus Incarnationis Dei mei ; homi-
lior eoram te, sola inventa mater Domini mei ; rogó
te, sola inventa ancilla Filii tui, ut obtineas deleri
facta peccati mei, ut jubeas mundari me ab iniqui-
tate operis mei, ut facias me diligere gloriam? virtu-
tis tu: , ut reveles mihi multitudinem dulcedinis
Filii tui, ut des mihi loqui et defendere * fidei sin-
ceritatem Filii tni; concedas etiam mihi adherere
De» et tibi, servire Filio tuo et tibi, famulari * Do-
mino tuo et tibi ; illi sicut factori meo, tibi sicut ge-
nitrici factoris mei; illi sicut. Domino virtutum,
tibi sicat. ancilke Domini omnium ; illi sicat Deo,
tibi sicut matri Dei; illi sicut redemptori mco,
tbi sicut. operi redemptionis mex. Quod enim in
mea redemptione estoperatus, in tux persons ve-
ritate ** formavit. Quod mihi redemptor factus est,
tibi filius fuit. Quod pretium emptionis mex factus
est, ex carne tua ejus incarnatio fuit. *! In quo vul-
Dera Ihea sanavit, ex carne tua. vulnerandum cor-
pus exhibuit ; in quo mortem meam tolleret, a mor-

mea delere pceceata, " quod tulit ἃ te corpus, siue
peccato suscepit ; naturam meam, quam in se pree-
cessore mihi ad regnum suum in gloria paterne se-
dis super angelos collocavit, ex veritate corporis tui
humiliatus assumpsit. ldeo ego servus tuus, '* quia
tuus filius Dominus meus. l1deo tu domina mca, quia
tu ancilla ** Domini mei. Idco ego servus ancillze Do-
mini mei, quia ti domina mea facta es mater Do-
mini tui. Idee cgo factus servus tuus, quia tu facta
es mater factoris mci. Oro tec, oro te, sancta Virgo,
ut de illo Spirita habeam Jesuin, de quo tu. genuisti
Jesum. Per illum Spiritum accipiat anima mea Je-
sum, per quem concepit caro tua. eumdem Jesum.
Ab illo Spiritu sil mihi nosse Jesum, a quo tihi ad-

B fuit nosse habere οἱ parturire Jesum. In illo Spiritu

! humilis excelsa. loquar de Jesu, in. quo confiteris
esse te ancillam Domini, optans Keri übi sccundum
verbum angeli. In illo spiritu diligam Jesum, in quo
δ. hunc adoras ut dominum, '* intweris ut. flium.
Tam vere timeam hane Jesuin, quam vere idem cum
esset Deus, erat subditus paremibus sués (Luc.
iu, 51).

Q salutis ac "7 vite τοῖς simul et glorie praxuium,
grandi opulentia maguum ! O libertatis mca !* no-
bilissimum titulum ! O ingen'itatis mex przclara
conditio ! O nobilitas mex stipulatio insolubiliter
gloriosa, et glorize ziernitate confecta ! Ut ego male
deceptus, ad reparationcm meam fleri concupis: am
servus matris Domini mei, ut ego olim in primo
plasto !? angelica cominunione sejunctus , ancilla et
matris factoris mei merear ** confici servus, ut ege
idoneum opus in manibus summi Dei, impeturcm in
servitute puerperze Virginis jugi, *! in servitutis de-
votionc ligari. Hoc mibi pr:sta, Jesu, Deus Fili ho-
$inis; hoc mihi tribue, Domine rerum, et fili au-
cille ; hoc mibi largire, humilis Deus in hominc ; hoc
mihi concede, homo in Deum gloriose, ut hoc ere-
dam de partu Virginis, quod de Incarnatione tua im-
pleat fidem meam ; hoc loquar de materna. virgini-
tate, quod os meum impleat? de tua laude ; hoc dili-
gam de inatre 1ua, quod tu. in me compleas ** de di-
lectione tua ; ita serviam matri tux, ut ex hoc ipse
me probes servisse tibi ; ita hzc dominetur ** mihi, ut

VARIANTES LECTIONES.

! Feikard. edebat quam qui sit Filius Dei. Sed nos D

quod in omnibus nostr. rep»rimus retinemus.

* Sequimur scripturam Amel. et Toletani, quam
grzferendam putavimus lectioui Feu-ard. : Jeu ad-
[wsante ; Dec minus Cod. Trin. : Deo adunante.

* απο seribunt Am. et Tol., qui paulo post. pro
ey n habent etiamque.

* [nfnitis temporibus edidit Feu-ard., sed tempe-
ribus in nullo nostrorum Cod. legimus.

* [Ig Christi Domini corpore, Amel.

* Sola edimus ad omn. Cod. is., quibus consentit

iquior Editio. Unus Feu-ard. habet selum.

' Virginitatis leco wrtwis scribunt Ain. et. Trin.
pe.noa antiq. Editio.

δ Tuam sinceritatem, et filii tui, Amel.

* Domino tuo, omn. nost. 740 nou legitur in Feu-
ar.

" Firmapit, Amel. et Tolet. et vetus Edit.

PaTnoL. XCVI.

'! In qua, Feu-ard. In quo, nost. omn.

13 Que sustulit, omn. nost.

13 (uda tibi filius Deminus, Amel.

!^ F'ilii tui, idem.

' Humilia et excelsa, Am. οἱ Tol. cum antiq. Edi
tionc.

16 T'ueris, ambo iidem

'" Tutela pro tite scribit Am.

15 Nobilissimus titulus, idem.

'* Angelica a communione, Am. Seductus pre 5ejuu-
etus, Tol. .

** Conjici, omn. nost,

3! [πὶ servitutis devotione. Reposuimus is ex nost
omnib.

*5 f)e tua addidiinus similiter ex nostris.

3** f)e in omn. nostris «cest.

** Mei, omn. nost.

103

5. HH.DEFONSI EPISCOPI TOLETANM .

168

ex hoc ! noverim mc placuisse tili ; ita dominium A opto; ut dominetur mihi filius ipsius, huic servire

ejus me teneat in seculum, ut tu. sis 1neus Dominus
in :eternum. * Quai prompte servus hujus domin:e
c((ici concupisco, quam fideliter servitutis hujus jugo
delector, quam plene famulari hujus impcrüs opto,
quam ardenter ab illius dominio dissociari non
quaro, quam avide ab ipsius famulatu nusquam ab-
strahi cupio ; tam vere illi serviendi facultatem in-
veniam, tam vere ? illi serviens gratiam illius merear,
tan vere in * servitutem ejus sine * interruptione de-
linear, 5 tam. vere nusquam ab :eternitatis ipsius ju-
cunditate disungar. Et hoc quidem quare quxram,
noverunt qui diligunt Deum, vident qui sunt fideles
' in Dco, intuentur qui adherent Domino, non igno-
rant qui non ignorautur a Domino. Sed vos audite,
vemuli ; vos attendite, infidi ; vos cognoscite, dissidio
pleni ; vos percipite, sapientes mundi, qui ex hoc
stulti estis apud sapientiam Dei, ex quo sapientes
estis apud * stultitiam vestram, qui ex hoc imbecil-
les estis apud fortitudinem Dei, ex quo fortes estis
spud xgrimoniam vestram, qui ex hoc contempti-
biles cstis apud excellentiàm Dei, ex quo sublimes
estis apud miscriam vestram. Qui ex hoc destructi
estis, quasi non sitis ab eo qui semper cst, ex quo
apud vosmetipsos esse putatis, cum nihil verius sitis
apud eum cui hoc est esse quod semper est. Qui
spernitis hanc esse virginem semper ; qui non vul.is
essc factorem meum filium ejus, qui non vultis hanc
esse matvcem faetoris mei; qui contemnitis ut. hiec
&ola hunc habeat filium, quem omnis habet crea-
tura Dominum unum; qui non glorificatis hunc
Deum filium ejus, Dominum mcum non glorificalis
ut Deum ; qui beatam non dicitis quam Spiritus san-
ctus ab omnibus nationibus beatam dicendam edixit
(Luc. 1) ; qui gloriam incorruptionis corruptcla affi-
cilis carnis; qui nou refertis honorem Dominice
matri, ut referatis honorem Deo filio ejus ; qui non
glorificatis ut Deum, quem natum ex ea vidistis ut
hominem ; qui confunditis diversitates naturarum
lii ipsius ; qui scinditis personam filii ejus; qui
? inficitis divinitatem filii illius ; qui veram carnem
veramque passionem spernilis filii ejus ; qui hunc
nec cecidisse in mortem '* per hominem, nec a mor-
luis resurrexisse creditis per Deum. Quod enim ccci-

decerno ; ut comprober servire Deo, dominium ma-
15 ejus super me in testiinonium quxro; ul sim
devotus servus filii 35 generati, 15 servus fieri appeto
genitricis. Sic namque refertur ad Dominum, quod
!! servitur ancille ; sic redundat ad. filium, quod im-
penditur matri ; sic allernat in nutrito, quod adhi-
betur in nutrice; sic transit honor in regem, qui
defertur in famulatum reginz. Gratulatus ego cum
angelis, letatus cum vocibus angclorum, exsultans
cum angelorum hymnis, gaudens cum angelorum
priconiis, gratulor cum domina mea, letor cum
matre Domini sui, exsulto cum ancilla filii sui, gau-
deo cum ea, qui facia est mater facioris sui, ju-
cundor cum ea, ex qua factum est caro Verbum Dei.
Quia credidi cum ea quod de se novit mecum et ipsa,
quia cognovi quod sit !* virgo genitrix, quia sapio
quod sit generans virgo, quia scio quod virginitatem
illius conceptio non amisit, quia didici quod partum
ejus immobilis virgini:as antecessit, quia tenco
quod partus cjus virginitatis gloriam !* non reliquit.
Qui tam vere hxc omnia amo, quam vere illa pro
me facta esse cognosco. Mecum enim est, quod per
ipsa;n factum est, ut ex eo natura Dei moi se copu-
laret naturz mex, ex quo natura mea transiret in
Dco meo ; essetque unus Christus, Verbum et caro,
Dcus et homo, idem factor et factura, idem plusma-
Lor οἱ plasma, idem conditor et conditionis forma,
iiem operator ei assumpti operis veritas, idem qui
fecit et quod fecerat, idem qui fecerat et. quod fecit.
Ipse assumptor, ipse assumptus ; '" et ut expressius
quod ipse dat de ipso loquar, ipse omnipotens, pro
me autem et pro salute mea ipse exinanitus. lpse
fortis, ipse inürmus. Ipse salus mea, ipse vulneratus
est pro me. Ipse sanitas mea, ipse pro me vulucre
c:esus. Ipse virtus Dei, ipse pro me humilis Deus. lpse
vivens, ipse mortuus. ]pse vita mortis nescia, '* ipse
morlem sustinens el devincens. Ipse ante mortem
mori nescius, ipse post mortem sine dominio mortis.
Ipse de celo veniens, ipse sepulcrum aggrediens.
Ipse sepulcrum relinquens, ipse coelos repetens. Ipse
ad inferna in anima humana descendens, ipse de in-
ferno potestate divina sanctorum animas llberans.
]pse in sepulcro jacens ut homo, ipse de sepulcro rc-

dit, ex homine fuit ; quod surrexit, ex Deo. Nam ego p surgens ut Deus. Ipse de morte liberans, ipse inter

ut sim servus filii ejus, hanc mihi dominari !! per-

mortuos liber. Et h:ec omnia idem Christus, atque

VARIANTES LECTIONES.

! Noverin pro noverint edimusex nost. contra Feu-
ard.

3 Quam desiderantur, quam prompte, etc., Amcl.

8 [lli et illius desiderantur in Am. et Tr.

* Servitute, Amel. et Trin.

* [nterruptioie, quod cedimus, exhibent Am. οἱ Tol.
Nec enim placet interemptione Feu-ardentii, minus

"vero. incorruptione Cod. 'Trin.

* Ante hzec verba repetit Feu-ard. Editio superiora
illa : Tam vere serviens gratiam merear, quod nos iu
omnib. nost. Cod. desideramus.

!* |n Deum, Àm.

* Stultiloquium. vestrum. scribit Am. cum antiqua
Editione.

* [nficitis, reposuimus ex Amcel., pro officitis,
quo: est in reliquis.

10 /t liominem scribunt omn. nost.

!! Proopto Feu-ard.; peropto omn. Cod. nost.

!! Generantis, Tol. et Trin.

12 Servitutem fideliter appeto omn. cum Feu-ard.,
preter Aniel., quem secuti sumus.

!* Servitur est ex omn. nost. Feu-ard., sertit.

!5 (;enerans virgo genitrix. lta Feu-ard.; sed gene-
rans, eo quod iu nostrorum Cod. nullo reperiremus,
rejecimus.

16 Non reliquit, id esi, non deseruit, quia partus
a virginitate non fuit sejunctus, quam aminime lie-
sit.

11 Reprazsentamus consonam nostror. Cod. lectío-
nem. Feu-ard. hzc erat: [lac αἱ expressius quod
ipse dat de ipso loqui, loquai, ctc.

9^ [pse vita mortem, etc., omn. nost.

10

LIBER DE VIRGINITATE PERPETUA S. MARLE. — MONITUM.

110

omnia ia uno eodemque Christo, * pro unione per- A pio judice, sancüificatus ἃ copioso redemptore, ni-

$on, non pro confusione naturz. Ideo cgo confi-
dens per mortem hujus Filii Dei, p»r crucem redem-
ptoris mei ; sperans per vulnera hujus factoris mci ;
fiduciam habens, spem veram tenens per sanguinem
hujus Christi mei, quia tectis peccatis meis, quia
remissis iniquitatibus meis, quia ablatis sceleribus
meis, quia ablutis criminibus meis, quia * abolitis
malis meis, quia abstersis immunditiis meis, quia
S0.Ut speccatorum meorum vinculis, munjatus a bono
Deo, purifüicatus a misericordie Deo, justificatus a

scear beatis angelis, socier choris angelicis, * copuler
angelorum gaudiis, jungar festis angelicis ; ul sit Dco
in me gloria, ut sit Deo a me laus, ut sit. Deo a me
h^nor; ct mihi sit à Deo venia, et niihi sit a Dco
salus, et mihi sit a Dco vita, ct mihi sit a Deo ex-
sultaio, jugiter, veraciter, indesinenter, evidenter,
amo:;o, ex nunc, ex hoe, abhinc, ct in omne tem-
pus, et in totum :evum, et in cuncta semper sx:cula
scculorum. Amen.
Explicit liber de perpetua Deipara virginitate.

VARIANTES LECTIONES.

'* Utrumque pro decst in Feu-ard., repcritur B

an nost. omn.

* Abolitis cx ounib. nost. edimus, pro oblitis, quod
erat in Feu-ardent. Editionc.
* Annumerer, Amel.

! IN DUO SEQUENTIA OPUSCULA
7 MONITUM LECTORI.

ἴω hoc duplici opusculo sancto liíldefonso asse-
vendo nibil est, lector beuevole, quod immoremur.
Namque et librum de Cognitione Baptismi unum, el
de Progressu spiritualis deseri alium composuisse
commemorat sanctus Jalianus ; deinde vero sub iis-
dem titulis, atque eidem sancto doctori attributa re-

eienda nobis cst, cujus lumine obscuriora Patrum
dicta ad nostram intelligentiam reseravit.

Preter hiec autein duo. sunt (nec oportet ea si-
lentio przterire) quie im his libris a sancto doctore
onmes edocemur, quique. omnium studiosorum lec-
terum animis velleinus infixum. Primu:n summam

perta fuere in Cod. ms. PP. Dominicanorum Bajo- C diligentiam, assiduamque operam, quam in SS. Pa-

ceusium ; ex quo primus ea in lucem edidit Stepha-
nus Baluzius, quem nos in hac nostra Editione secuti
sumus. Nisi forie siyli diversitas judicium tuum
aliquantulum retardare. possit, cujus magnam vim
esse fatemur ad. doctorum virorum lucubrationes
recte dijudicandas, verasque et genuinas a spuriis se-
cernendas. Sed id quidquid est difficulta.is statim
evanescet, ubi ex ipso sancio dociore intellexeris,
bzc duo opuscula non. tam de suo composita atque
elaborata, quam ex variis SS. Patrum sententiis
collecta fuisse. «Non nostris novita:ibus,» verba sunt
ipsius sancti Hildefonsi in fine pr:efationis primi li-
belli, « incognita proponentes, sed antiquorum mo-
rita, vel intelligentize rescrantes, vel. memori: ad-
motantes. Ob quam rem titulum operis hujus Anno-
tationum de cognitione baptismi decrevimus inseri-
bendum. » Jain ergo deinceps mirari desines. quod
sentent: in. eis contentze alium. fr. quenter. quain
Mildefonsi stylum sapiant.

Interea tamen te moni:u:zn volumus ut ne quid de
borum librorum pretio detrahenilum pu'es, pro-
picrea. quod non sint proprio llilJefonsi marte. omni
ex parte elaborati. Ea enim est sententiarum qui-
bus constant gravitas, atque przstantia, uL ipse cum
per se, tum etiam propter eos e quibus excerptze
suDt. doctissimos ac venerabiles Ecclesi Patres,
Augustinum, Gregorium, Isidorum, maximo sint in
pretio babende ; non niinus tainen. zestimande sint
propter collectoris sununam . auctoritatem. lu. quo
equidem non is lantum pensandus est labor, quem in
eis hinc inde colligendis, atque ad unum scopum
singulis coordinan:tis Hildefonsus insumpsit (quam-
vis neque id leve sit, οἱ ad. usum nostrum inaxine
accommodatum), sed ipsius in primis doctrina su: pi-

trum scriptis evolvendis, addiscendisque ipse loca-
|t, dic noctuque. corum studio incumbens, ut ex
eis tanquam e purissimis fontibus. sanam doctrinam
hauriret, quam fideli pipulo propinarct, profanas
vocum novitates juxta Apostoli monitum caute vita-
turus. Deiude demissam | illam animi. humilitatem,
qua vir sanclissiuus et. ingenio el. eruditione pluri-
mum valeus, quasi nihil se scire putassel, ad auscul-
tandaimu Patrum — antiquiorum doctrinam aures adeo
vacuas accommodaverit, ut eorum po.ius dicta at-
que sententias, quam proprias nobis tradere volue-
rit. Neque id ipsum dissimuiaverit, sed ingenue
(ut virum. sanctissimum οἱ integerrimum decebat)
et apertissimis verbis professus sit, atque proprio
quasi digito nobis indicaverit quaenam illa sint quae
abaliis acceperit, ne fucum legentibus facere, vel
debita illos laude quodammodo defraudare, velle vi-
deretur.

Quare rem nos gratissimam vel ipsi lHildefonsa
facturos speramus, qui, doctorum virorum exem-
plum secuti, non. dubitavimus ad fontes" ab ip:o
sancto doctore indicatos recurrere, et ea qua. poiui-
mus diligentia, non parvo certe su-lore, singula pene
loca inquirere, ac. designare, e quibus quaque sen-
tentia excerp.a. est. Ex quo labore satis improbo
id si:nul comniodi perecpimus, ut. corruptas lectio
nes si quas offendimus, restitmerimus, et. lacunas
aliquot, quas in Baluziant Editione reperimus, etsi
non magni inoinenti, repletas exhibeamus. Curavi-
mus etiam ne verborum sàncte Scrip:ura citationes
ad oram desiderarentur; nihil tandem non egimus
quo hzec Editio absolutissima appareret vcl in summa,
qua laboramus, omnium Cod. iss. inopia.

11

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

113

S. HILDEFONSI

EPISCOPI TOLETANI

ANNOTATIONUM DE COGNITIONE BAPTISMI
| LIBER UNUS.

PRAEFATIO.

Divinz institutionis auctoritas, et sacro paterni-
tatis antiquitas per Scripturam, qui, dicente Apo-
stolo, divinitus inspirata utilis est ( 11 Tim. 1, 16),
Ecclesiam catholicam nasci per fidem, crescere per
institutionem, atque in :eternitatem per remunera-
tionis gloriam permanere, et per redemptionis mu-
nus obtinuit, et per adoptíonis spiritum affirmavit,
quoniam hane eamdem Scripturam ipse Spiritus ad
salutem hominum inspiravit, qui ad beatitudinis
premia homines provexit. Hujus sanctz Ecclesice
origo in hominibus figuraliter inchoavit ex tempore,
perficietur autem ex muneris zeternitate. In sanctis
vero angelis in veritatis specie temporaliter coepit,
in veritatis specie perenniter manet. Ita namque
spiritaliter condita est, ut post ruinam proevaricatio-
uis in conditoris amorem sui soliditate percepta, non
Syr nature augmento concresceret, sed humana
salvationis illatione reparata constaret. In angelica
vero conditione, quia ex parte aliquod ruit, reli-
quum glorix in perennitate permansit. In humana
vero conditione, quia tota per deceptionem hostis
natura interit hominis, ex nulla parte reparari po-
terat, nisi eain ad. reparationem sui ex toto redem-
ptoris veritas suscepisset. Ilinc adfuit, ut inde potens
Conditor ruinam repararet angelicam, unde pius Re-
demptor in se suscipiens reparandam illic naturant
induxit humanam. Regnante igitur Deo in calo et
in lerra, cujus regnum est totus mundus, qui ex
colo constat, et terra, cui servit coelestium, ter-
restrium, οἱ infernorum omnis rei universa sub-
stantia, per quem consistit jam illa sine defectu ca
lestis patrix pars beata, ad cujus profectum in elc-
elis quotidie natura conscendit humana. Quia enim
Dci Patris Verbum, et hoc ipsum Deus, per quod
angcli et omnia facta sunt, caro factum est in homi-
nibus caput Ecclesie, qui erat initium angelicie
ercatura, ac proinde sicut Deus et homo in unitate
persons caput est unus Christus, ita illi esset. ex
ongelis οἱ hominibus Ecclesie unum corpus. Unde
bejus Ecclosiz gloriosa pietas et gloriatio pia gaudet
in consistentibus angelis, anhelat in hominibus pro-
vehendis. In illis laudem celebrat Conditoris, in is-
tis assumit gloriam Redemptoris. In illis habet gau-
dium sine fine, in istis appetit sine fine gaudere. In
illis statione, in istis acquisitione Letatur. lllic in
civibus solida, hic in advenis leta. Hlic de securi-
Late quiescit hic de sollicitudine prospectatur. Sa-

A lus illis, et :ernitas istis reparatio est. Et sicut

isti nec volent unquam peccare, nec poterunt, ita
isti a velle et posse peccandi salvati asciscuntur per
effectum redemptionis in eorum plenitudinem clari-
tatis. Jam per sancti Spiritus pignus pia futura uni-
tatis admistione concreta, quando ea qu: in homi-
nibus ex adversitate tolerat angelic:: consolationis
suffragatione firma sustentat, ut. in peregrinatione
hujus vitze opitulatio angelica foveat, quos glorioszx
societatis sux unitas exspectat. Hujus Ecclesi:e pars,
quz in hoc tempore advocatur, ut fiat quod dicitur:
Congrega nos ex gentibus, ut confiteamur nomini
sancto tuo, et gloriemur in laude tua. (Psal. cv, 45,
46), quo ordine secundum apostolicam, sancto-

p "umque Patrum traditionem antiquam, iuslitutio-

nem quoque divina auctoritate prolatam, invitetur
ut veniat, veniens ordinabiliter suscipiatur, suscepta
sacris ordinibus provehatur, provecta sanctificalio-
nis gratia impleatur, presentis libelli serie manet
congestum, dispositum pariter et concretum, non
nostris novitatibus incognita proponentes, sed anii-
quorum monita vel intelligentix« reserantes, vel me-
morix adnotantes. Ob quam rem titulum operis
hujus Adnotationum de cognitione baptismi decrevi-
mus inscribendum.

CAPUT PRIMUM.

Exordium orationis.

Jesu fili David, miserere mei, illuminans oculos
meos, ut videam quod ad ie perveniam; firmans
in te gressus meos, ne transgrediar viam; aperiens
os meum, ut possit de te loqui, qui dedisti mihi velle
tua utcunque poterim loqui. Et quia dilectio pro-
ximi inh:xret dilectioni tux, da mihi exercere utili-
tatem ejus, qux formet salutem illi, et perveniat in
laudem et gloriam nominis tui.

CAPUT HJ.

Quod insinuetur nova regenerutionis dicere myste-
rium velle.

Generationem illam, 4025 fit proventur: genera-
tionis divin, ut nati homines in iram renascantur
ad gratiam, per quam filii ire transeunt in adoptio-
nem filiorum Dei, qua liberati a regno peccati trans-
feruntur in regnum glorie Dei, suis ordinibus per-
sequi et explicare contendam, ut omnis sancto lava-
cro baptizandus videat per qux mysteriorum signa
vocatur; emnis jam baptizatus meminerit qua sa-
cramentorum pr:wmia et servet, et veneretur; qua-
tenus dum figur:z? tanti. mysterii antea signatae esse

1

315

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

n4

noscuntur, postea ipsarum figurarum sacramenta in Α ex quo in conditionis primordiis sigynaverat sacra-

aeternam gratiam sciantur esse completa.

CAPUT ΠῚ.
Quod wunts sit Deus Trinitas tota.

Deus unus est, invisibilis, incomprehensibilis , in-
zstimabilis, immortalis, omnipotens, perfectus et
sempiternus. In hac re nihil adventitium, nihil po-
stremum, nihil recedens. Hic est ante omnia, super
onmia, intra omnia, estra omnia. Hic Deus est Pa-
ter, et Filius, et Spiritus sanctus. Sed Pater a nullo,
sed et se, est; et est tantum Pater. Filius ex Patre
est natus, ex 60 coxsternus Patri; et est tantum
Films. Spiritus sanctus ex Patre et Filio iusepara-
biliter procedit, et est tantum Spiritus sanctus. Hxc
tota Trinitas unus est Deus, non aliud habens, et
aliud subsistens. Sed ideo simplex est, quia quod in
se habet, hoc est. Non eiim in ilo accidit quod-
cunque bonurb, cujus sit participatione compositus ;
sed quia ex illo est omne bonum, ideo quod in se
est, hoc vere omnimodo est.

CAPUT IV.
Quod tota Trinitas unus Deus omnia fecit.

Ilaec tota Trinitas anus Deus fecit omnia visibilia
et invisibilia, sive celum, et coelestem angelicam
ereaturam cum omnibus qu: continentur in calo,
sive terrarh, et mare cum omnibus quae continentur
in eis. Hic Deus omnia creavit, omnia continet, om-
nia gubernat, omnia providentix sux administra-
tione disponit, omnia regit. Omnia ipsi serviunt.

Omnia ipse judicat. Absque illo nihil bonum. Ex illo αὶ

nihil malum. ]pse potens et de malo facere, bonum.
Ipse disperdens omne malum. ljpse donator omnis
boni. Ipse conservans perenniter omne bonum.

CAPUT V.
Quod homo a Deo bene sit conditus, a 3abolo male
deceptus.

Post conditionem c:xterarum rerum bona eondi-
tione beatus est ἃ Deo conditus homo, et certe ita
beatus, ut ad imaginem et similitudinem Dei factus,
cunctis terrenis rebus existeret beatitadinis auctori-
iste praelatus. Cui invidens super iis angelus ob su-
perbiam de colestis glorix claritate d.jeetus, dum
eonditori Domino superbivit, hune conditum homi-
pem persuasionis fraude decepit. Qui deceptus homo
et propter transgressionis admissum beatitudinis
loco exsul est factus, et cum omni posteritate gene-
ris sui mortis est sententia condemnatus.

CAPUT VI. -

Quod pietas Conditoris praecesserit culpam. hominis.

Hunc pietas Conditoris :eterna statuens misera-
tione salvandum, in ipsis primordiis conditionis ejus
velut pietatis fundamenta componens, salutis myste-
ria fixit, per quorum mysteriorum sacramenta quan-
doque salvandus invenire signat salutís. remedium
posset, sicque prairet pictas factorís culpam homi-
Bis, et cum plenitudo venisset temporis, antiquitas
pietatis. repararet. lapsum humame condilioris, et
ex hoc subveheret illain glori: futurz xternitatem,

menta su:? redenplionis..

CAPUT VII.
Formatio Ecclesie de lateré Christi ad. similitudi-
nem formationis Eve de lutere Ade.

Adam ergo Christi, Eva Ecclesi figura fuere.
AÁssumptus est limus, et factus est primus homo
Adam in animam viventem. Incarnatus est Christus,
eL factus est secundus homo Adam in Spiritu vivifi-
cante. Somno Ádam obdormivit. Christus morte
quievit. Ád:e costa subtrahitur, et mulier fingitur.
De Christi latere sanguis et aqua producitur, et his
sacramentis Ecclesia sancta formatur. Non tollitur
caro de carne viri, cum permanente virtute ossuum

B viri deberet mollior mulier carnis mollitie potius

fingi; sed quod de viro ossis fortitudo subtrahitur,
inürmitas est divinitatis, de qua dicitur: Verbum caro
factum est (Joan. 1,14) ; quod de fortitudine ossis viri

mulier fingitur, hoc est quod sequitur : Et ltabitabit in
nobis. Nam de viro aliquid virtutis auferre hoc est :

Semetipsum exinanivit [formam servi accipiens (Phi-
lip. n, 7); mulierem de fortitudine viri comping;,

hoc est : Cum esset dives, propter nos pauper [actus

est, ut nos ejus inopia ditaremur (I1 Coi. vi, 9).

Quod ergo ille infirmatus in bumilitate deitatis sux,

hec Ecclesia robora:a est per assumptionem huma-
hitatis in illo. Bene ergo infirma mulier de virtute
viri formatur, quia post lapsum culpas defermis hu-
mana conditio factoris sni imaginem non reciperei, .
nisi hanc Redemptor pius moriens innovasset; nec
debilis et abjecta ad virtatem spiritus consurgeret , .
nisi eam infirmata divinitas humilis erexisset.

CAPUT VIII.
Quod in exordio primorum hominun.et incarnatio et.
mors prefigurata est Christi.

Hanc figurz salvationis summam per gloriam Vir-
ginis signavit species mulieris, quando dictum est ad
serpentem : Inimicitias ponam inter te. et iuter semen
ejus (Gen. ni, 15); signifieans malitiam. diabolica
partis non posse ipherere sacramento redemptionis,
quod faetum est per assumptum hominem ex utero
Virginis. Unde adhuc subditur : Ipsa conteret. caput
tuum, et (u insidiaberis calcaneo ejus (Ibid.). Hoc de

b Christo, qui est fruetas virginalis ventris Marke, in-

telligitur. ld est: Tu per malitiam persequentium,
qui sant semen tuam, quorum cerda inbabitas, eum
supplantabis at moriator; et ille resurgens conteret
eaput taum, quod est mors, et te ipsum qui habes
mortis imperium. Hane bumilitatem Redemptoris
usque ad susceptionem mortis mox subsequens fra-
tricidium figuravit, quando Cain frater major terre-
nis operibus incubans, assurgens innocentem so-
cium propter simplicem liostiam extra domum rudi
crudelitate homicida novus occidit, signiflcans Ju-
dorum populum primum in lege natum, Cliristum
agnum Dei, et tollentem peccata mundi extra Jeru-
salem ecrueis patibulo occisurum.

115
CAPLT IX.
Quod incarnationem | Christi tota Trinitas operata
[uerit, sola tamen persona Filii hanc suscepit.
Hujus sanct:e redemptionis opulentum mis?ratione
topiosa mysterium prxsignatum in conditione pri-
morum hominum implevit Filius Dei veniens in
plenitudine temporu:n, cujus adventus operatio in-
carnationis ejus veritas fuit. Quam incarnationis ve-
ritatem tota Trinitas operata est, quia inseparabilia
sunt opera Trinitatis ; sola tamen persona Filii
hanc suscepit, quoniam qu;ccunque per hanc dis-
pensationem pertinent ad personam Christi, neque
ad Patris, neque ad Spiritus sancti personas poterunt
ullatenus pertinere. Non enim fas est dicere Pa-
trem et Spiritum de Virgire genitos, vel cruci sus-
pensos, vel sepultura conclusos, quie in sola persona
Christi omnia congruenti, et evidenti sunt. dispen-
satíone completa. Ifoc mysterium redemptionis hu-
man:e dispositum :eternitate deitatis suxe, comple:u-
rum praesentia "humanitatis assumpti Christus, si-
cut ante sxcula ordinavit, ita in sxculorum fine
perfecit. Nihil novitate consilii inventum, nihil ac-
cessu nova cogitationis assumptum, sed :eterna dis-
positione prefixum, temporali dispensatione perfe-
ctum.
CAPUT X.
Quod ideo data lex est, ut. rediret in. cognitionem
liomini Deus.
lfumano itaque generi, quia oblivioni dederat
Creatorem, data est lex, per quam creatur? amit-
tenti Deum redueeretur in. cogitationem creator on-
nium rerum; cictumque est per eamdem legem :
Audi Israel : Dominus Deus tuus Deus unus, etc.
(Deut. vi, 4). Quo dicto et superstitiones, quibus
pro Creatore creatura colebatur, amot:e sunt, et
unus qui vere coleretur Dens patenter est demon-
stratus.
CAPUT XI.

De lemporibus sub quorum distinctiene seculunt
stetit.

Stetit erge s&»culum in bominibus sub trimoda
distinctione temporum. Stabit homo ordine quarto
in beatitud:ne seculorum. Primo summe infeliciter,
secundo non plene feliciter, tertio abunde feliciter,
quarto summa :eternaque felicitate feliciter. « Primo
summe infelici'er, quia bomo conditus ad imaginem
et siniliudinem Dei, suo deceptore zabolo sibimet
principante, serviens regno peccati, idolorum cultor,
soli Creatori pie debitum impie ereaturis impeneit
honorem. Secundo non plene feliciter, quia data
quidem lex est aJ cognitionem Dei, sed perducere
non potuit ad justitiam Dei. Nam si ex lege justi-
dia, ergo Christus gratis mortuus est (Gal. 11, 21).
Data est ad intelligentiam, non ad veniam peccati.
Per illam enim agnitum peccatum punitum est, non
sanatum. Data quidem est in sanctionc hostiarum et
ceremoniarum , ut offerrentur Deo , sicut Dcus

ὁ Videntur ex Aug. desumpta ( Lib. de Diversis,
guast. 85, 65). scd non a3 litteram.

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETA NI

À sanxerat, et non sicut. gentiles sacrificantes d:e»ao-

116

niis iminolabant. Qu: tamen. observantia legis pro-
pter cognitionem Dei mulum profuit hominibus in
tempore suo. Sed ideo plenam felicitatem non ἱπίπ-
lit, quia ad perfectum nihil adduxit (Ileb. vii, 49).
Sequens ergo erat tempus, in quo felicitas per litte-
ram cota possel per intelligentiam spiritus esse

perfecta. In hoc tempore gratie, quod tertium est,

fuit abunde feliciter, quando cunctis illis sacris ho-
Ssliis fizuratus Christus est incunctanter ostensus ;
quando umbr:ze successit lux, incertis veritas, figiris
ostensio, occultis revelatio, legi evangelium, timori
Servorum gratia filiorum, et cunctis, qux: adumbra-
verat littera, manifestatio spiritalis gratissima οἱ
aperta. Quartum est illud beate zeternitatis insigne,
in quo, devictis cunctis adversantibus, laudabit hcm
Deum in incorrup:ionis tranquillitate securus. Ergo
in s:atu mundi 5... adductum est. Non plene felici-
ter fuit Lertium sub gratia, in quo nos Cliristus a de-
lietis nostris in suo sanguine lavit; et abunde felici-
ter manet extremum illud, quod et :eternum, in quo
laudabiinus Deum in s:ecula seculorum.

CAPUT XII.
De conatu exsequendorum ordinum.
lam nunc favente Deo, cujus misericordiz: opus
in humana salvatione nosse desideramus, ipsius ef-
fectum salvationis quie. per regenerationem grati;e
cum sacramento redemptionis efficitur, sicut et di-
vina auctoritas et paterna sanxit antiquitas, op-

(C Portune suis ordinibus exsequainur.

CAPUT XIII.

Quod ipsis exordiis causarum iustauratio liumana tn-
choala cognoscitur, in quibus ejus restauratio cons
tinetur.

Exordium regenerationis, cujus species peracta
est in plenitudine temporis, ab initio temporum cae-
pit. Etenim. zterna Sapientia ita in exordiis rerum
figuram statuit sacramentorum, ut ex antiquitate
ordinata significatio perveniret ad finem temporum
in efficientiis actionum. Unde quia regenerationis
hujus sacramentum in aqua et spiritu consistebat,
eausarum institutio perfecit [F. perfecta] illius ope-
rationis species :ssmulabatur cum dicitur : Et spiri-
tus Dei ferebatur. super. aquas (Genes. 1, 2), ut in
earumdem causarum exordiis instauratio his rebus
figurata esse monstratur.

CAPUT XIV.

De Joanne et baptismo penitentie, cujus signum sunt
stramenta ciliciorum, jer qua ad oleandum par-
tuli deducuntur.

Veniens itaque Dominus impleturus sunimam no
strz» salutis, non sibi sed nobis profuturam, in s:
suscepit, eL a se sanctificavit baptismatis sacramentum,
priemittens Joannem, cujus baptismus veritatis figura,
non veritas essct, qui peccatores ad penitentiain
commoneret, non qui remissionem peccatis iuferret,
ipso Joanne dicente : Ego baptizo in aqua in pocniten-

b D.sunt hic in Codiee ms. dux linca.

117

EJIBER BE COGNITIONE BAPTISMI.

413

tia (Matth. ni, 11). Hinc itaque est quod per stra- A monium perhibuit Joannes dicens : Quiu vidi Spiritum

menta cilieiorum ad oleandum sacerdotibus parvuli

d:ducuntur, ut poenitenti:e signum habeant propter

obus, qui poenitenti:se opera demonstrare non pos-
sunt propter :zlalis tempus. Majores autem :etate
cuin advocari ad fidem coeperint, per se pieuiten-
tiam exhibent de erroribus pristinis, in quibus aut
generaliter vixerunt, aut idolis servierunt. Hanc ef-
ficaciam peenitenti:s& commendabat Joannes, cum de
eo dicitur : Venit in omnem regionem Jordanis pre-
dicans baptismum panitentie in remissione peccato-
rum (Luc. 11, 3). Unde aperte patet quia Joannes
b»ptismum penitentiz: non solum przedicavit, verum
etiam dedit, sed in remissione peccatorum dare non
potuit. Ας proinde quoniam baptismum, qui peccata
solveret dare non poterat, przdicabat ; ut sicut in-
carnatum Verbum patris prxcurrebat priedicationis
werbo, ila baptismum p«nitentiz, quo peccata. sol-
vuntur, przecurreret suo baptismo, quo peccata solvi
non possunt.

CAPUT XV.

Quod incipiente bapt smo Christi cessavit. baptismus
Joannis. Et quomodo Christus baptizat, et non ba-
ptisat.

Yenit Dominus, ut baptizaretur a servo. Propter
humilitatein prohibet servus dicens : Ego a te debeo
baptizari; εἰ ἐμ venis ad me (Matth. 0, 14)! Propter ju-
s Eiam imperavit Dominus dicens : Sine modo. Sic
enim oportet nos. implere omnem justitiam (Ibid.).
Deinde quiescit baptismus Joannis, qui erat in po»

descendentem sicut columbam, et. mansit super. eum,
et ego nesciebam eum (Joan. 1, 52). Ex multis co-
g tionibus Christun sciebat Joannes. Nam cum vi--
dissct Maria mater Christi: Elisabeth, exsultavit in-
fans iste Joannes in utero ejus (Luc. 1, 41): IHíc erat
vox clamantis : Parate viam Domini (Matth. wi, 5).
Hic eum qui ad se baptizari venerat, prohibet cum
dicit : Egoa te debeo baptizari, et tu venis ad me
(Ibid., 14). ic eum agnum Dei, et tollentem muni
peccata os'endit (Joan. 1, 29). * Sed hoc solum in
eo nescivit, quia sibi retenturus erat baptismi po-
testatem, el non eam translaturus vel transimissurus
in aliquem servum ; sed sive baptizaret in ministerio
servus bonus, sive baptizaret in ministerio servus
malus, non sciret se ille qui haptizaretur baptizari
nisi ab illo qui baptizandi tenuit potestatem, οἱ esset
hujus sacramenti virtus uon in officio ministrantis,
sed in potestate magistri.
CAPUT XVII.

Quod doctor studiis orationum munire debet pradi-
cationem verborum, ut quod locuturus est, Dei cir-
lute melius quam ejus actione [ormetur.

Cum ex conversatione gentili quisque nolens ad
cognitionem et fidem D.i hortatur. ut. veniat, pri- '
mum doctor attendat multun. bonitatem. miserantis
Dci, dc quo dicitur : Qui vult. omnes homines. salvos
fieri, cl ad agnitionem veritatis venire (1 Tim. 11) ; 4 ac
deinceps agat. quantum polest 5 ut intelligenter, ut
libenter, ut obedienter audiant. Et hiec se. posse, si

mit2nlia eL. in veritatis uinbra, et. inchoavit bapii- ( potuerit, eL in quautum potuerit, pietate magis ora-

smus Christi, qui est veritas, in quo fil remissio
peccatorum. Quanquam non baptizaret. Christus,
sed discipuli ejus. * Baptizat autem Christus, et
Don baptiz^t. Sed utrumque verum est. Baptizat, quia
mundat.. Non baptizat, quia non ipse tinguit. Prebe-
bant tunc discipuli , sicut. nunc ministri przbent
ministerium corporis. Prx»behsat ille adjutorium ma-
jestatis.
CAPUT XVI.

Quod solus Christus baptizat , qui soli sibi baptizandi
relimuit. potestatem, quamvis sive bonus sive malus
minister baptizet.

» Nunquam ergo cessat baptizare qui nunquam
cessat mundare. Usque in finem sxculi Jesus bapti-
zal quia ipse mundat. Securus proinde accedat
bomo ad inferiorem ministrum, habet enim sups-
rorem magistrum. Ipse magister Christus οἱ ἐχ-
trinsecus baptizat, dicente Paulo: Sicut Christus
dilexit Ecclesiam, et se ipsum tradidit pro ea, mun-
dans eam lavacro aque (Ephes. v) ; ct intrinsecus
baptizat per infusionem spiritus, quo docetnr in:e-
«ior homo et habere fidem, et servare. operis digni-
tatem. Ád hxc certe perüinet quod dicitur : Εἰ testi-

* Ex Aug , tract. 19 in Joan., c. 4, ὃ 5.

b S. Aug., ibid.

* S. Aug., tract. 5 in Joan., c. 1, $ 8.

4 S. Aug., de Doct. Cbrist., l. 1v, e. 25

e Acherius ex Ms. Bajoceusi edidit ut intel/&gentes
at libenter et obedienter, etc. Sed iu libris editis D.
Augustini, unde hiec ad litteram desumpta. sunt, le-

lionum quam oratorum facultate non dubitet, ut
orando pro se ac pro illis, quos est allocuturus, sit
orator ante quam doctór, atque sive in peculiari col.
loquio, sive in Ecclesix& conventu, ipsa hora jam ut
dicat accedens, prius quain exerat. proferentem . lin-
guam, ad Dominum levet animam Ssitientem, ut
ructet quod biberit, vel quod impleverit fundat ;
atque ad horam ipsius dictionis illud potius bon:e
menti cogitet convenire quod Dominus ait : Cum au-
tem tradent vos, noli e cogitare quomodo aut quid. [o-
quamini ; dabitur enim vobis in illa hora quid loqua-
mini. Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus
Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. x, 19). Si
ergo loquitur in eis Spiritus sanctus, qui persequen-

D tibus traduntur pro Cliristo, ! quare non οἱ in eis qui

tradunt discentibus Christum ? Hoc sane studiuimn do-
cendi οἱ in suvadenda fide ethnicis, et in suadendis
operibus bonis fidelibus cunctis doctorem convenit
CX rcere.

CAPUT X VII.

Qualiter aggrediendus est. qui nolens invitatur ad
fidem.

* Cum itaque credere nolentibus unius Dei co-

gunus : Ut intelligenter, ut libenter, ut obedienter au-
di«nt, quam lectionem seculi sumus.

f Quod hic emendaviius ex libris editis divi Aue
gustini de Doctrina Christiana quare pro quas, quod
legitur in Baluzio, similiter fecimus aliis multis locis,
quamvis non indicemus, ubi error apertus crat.

€ S. Aug., de Duet. Christ. , V. v, c. 1.

119

telligentiam pergant videre quod Deus est, omnibus-
que eum naturis visibilibus et corporalibus, intel-
ligibilibus vero et spiritalibus, omnibusque inutabi-
libus, prx»ferant. Omnes enim eertatim pro excellen-
tia Dei dimicant, nec quisquam inveniri potest, qui
hoc Deum credat esse, quo est aliquid melius. Itaque
omnes hec Deum essc consentiunt, quod czteris
re''us omnibus. antepogunBt. ἃ Et quoniam omnes qui
de Deo aliquid cogitant vivum aliquid eogitant, illi
soli possunt Ron absurda et indigna existimare de
Deo, qui vitam ipsam cogitant. Deinde ipsam vitam
pergunt inspicere ; et si eain sine sensu vezeltanti in-
venerint, qualis est arborum, pra ponunt ei sentien-
tem, qualis est pecoruin, et huic rursus intelligen-
tem, qualis est homipum ? quam cum adhuc muta-
bilem viderint, etiam huic aliquam incommatabilem
coguntur prxponere, illam sciliect vitam, qu: non
aliquando desipit, aliquando sapit; sed est potius
ipsa sapientia. Sapiens enim mens adepta sapientia ;
antequam adipisceretur, non erat sapiens. Αἱ vere
ipsa sapientia nec fuit unquam insipiens, nee esse
unquam potest : quam si non viderint, nullo modo
plesa fiducia vitam incommutabilliter sapientem
ceomnntabili vitz: anteponcrent. Ipsam quoque regu-
lam veritatis, qua illam elamant 6596 meliorem, in-
cosmmutabilem vident, nec uspiam nisi supra suam
naturam vident, quandoquidem se mutabiles vident.
ht cum veraciter, suadente doetore, seclusa fuerit
emnis musabilis res a Deitatis honore, accipiendum
est ne sit summe [F. semmus] Deus quo passioni,
id 61, mutabilitati poterit suhjacerc. Cumque fuerit
tentum, id quod eommutabile est, esse non posse
Deum, restat ut. perveniatur ad rem illam quz cnn-
ciis rebus przeeminet, et incommutabilis est. Con-
jecto. illo quod res illa qux unns est. Deus, cunctis
peoceminens et incommutabilis manens, omnia fecit,
omuia disponit, omnia judicat, curam de omnibus
habet nihilque est ex omnibus visibilibus οἱ invist-
bikbus quod non ex ille ipitium habeat, nom. in ser-
vitule ejus. dominationi suhjaceat. Qui subjectarmm
rerum famulatus sub nulla ulla mutabili creatura po-
test uHatenus inveniri, nisitantum sub isto uno domi-
nante. Deo, cujus :terpa substanti est, cujus incom-

& HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

190

regenerato post acceptionem Spiritus sancti in par-
ticipio corporis Christi se crediderit Christus. Et vie
debit librum illum sámcte auctoritatis apertum,
quem clausum in mysterio sigillis septem aperuit
idem victor Leo de tribu Juda (Apoc. v, 5). Qui. li-
ber totius sancte Scripturx* apertus est, quia intel-
ligentia ejus hominibus revelatur 8 Christo, qui so- .
Jus in se suscepit, atque compleri voluit, qux ad sa- '
lutem humabi generis complenda ordinavit atque
proscivit. Signa autem ejus septem hxc sunt : pri-
mum imncorporatio , secundum nativitas, tertium

" passio, quartum mors, quintum resurrectio, sextum

gloria, septimum regnum. Qua signorum adapertio
lrec est generis bumani plena redemptio ; ad quam
qui venit, hoe ordine venit.

CAPUT XX.

De his qui volentes primum ad. fidem convertuntur ca-
techumeni, td. est, audientes dicantur.

b Quicunque de gentili conversatione, et de super-
stitionibus, quibus impie procreatore colitur crea-
tura, majuscula xlate venientes volunt credere im
Deum, vel sive recens nati, sive parvuli sint, eate-
chumeni, id est, audientes dicuntur, pro eo quod
primum przxceptum exhortationis in lege sibi au-
diont dictum : Audi, Israel, Dominws Deus tuus
Deus wrrus est (Deut. vi, 4); et illud: Domirum Deum
tuum adorabis, el. illi soli servies (Ibid.). Audiunt ergo
verbum vit:e, per quod perveniant ad munus gratize, qui
erant fili irc. Nam quia omnis qui vere agnoscit,
veraciter dicit : In iniquitatibes conceptus sum, et. in
peccatis peperit me mater mea (Psal. 1, 7) ; in co
quod originaliter tenetur ad noxam mortis, donee
per redemptionem efficiatur Filius Dei, erit filius :1-
lius antiquz irz, quam meruit primus homo in prz-
cepit? transgressione, dicente Domino : Qui credit in
Filium, lmibet vitum eternam. (πὶ autem. incredulus
est Filto, non videbit vitam, sed ira Dei manet super
eum (Joan. ni, 56). Quam iram non venire, sed
manere dixit, quia non ex novitate infidelitatis venit,
sed ex antiquitate prwevaricationis manet. Dc qua
ira nemo sabvarí potest, misi per miserieordiam Sal-
vatoris, dicente eodem Domino : Si vos Filius libera-
cerit, tunc vere liberi eritis (Joan. vis, 56). Qui ca-

wetabilis veritas, eujus omnipotens permanet potestas. p techumeni propter cognitionem Dei, quam illis per

CAPUT XIX.
De adaperititione janue fidei.

Jam cun reseravit ille jansam fidei, de quo dici-
tur : Qui habet clavem David, q«i aperit et nemo clau-
dit, cldudit et nemo aperit (Apoc. ni, 7), id est, ex
semine David assumptus homo per potestatem
unit:e divinitatis aperit eordibus credentium mysteria
sum [ncarnationis, qu: in prsdestinatis claudero
mon poterit austeritas infilelitatis; et claudit vasa
ira praspicenüa judieit, ne reprobi veniant, ad
quan sibi merito clauserunt remunerationem beati-
Wulinis ; tanc fit quod scriptum est : Ego sum ostium.
- 8i quis per mo introierit, salvabitur (Joan. x, 19). In-

* S. Aug. de Doct. Christ., 1. 1.

sacerdotem quasi per Moysen loquitur Deus, audica-
tcs dicuntur, ut, relicta vetustate vitz: carnalis, veniant
ad vite novitatem per unius Dei cognitionein.

CAPUT XXI.

Quod eatechumeni per panitentiam sint ad laeacrum
adducendi. Quo Tue ii ques Joannes. baptizavit,
catechumenorum habuere figuram.

Hi, si majores atate sunt, cum actione peenitendi
veniunt. Si minores sunt, in signo poenitentiz pcr
siramenta ciliciorum a ministris deducuBtur ad sa-
cerdotem, ut qui per se non possunt agere poeniten-
tix opus, in se habeant ponitenti:e signum prop'er
xtatis minimc tempus; et hoc teneatur ^n peenitendi

5 S. 1511... lih. ri de Office. c. 20.

21

LIBER DE COGNIIIONE BAPTISMI.

123

effertu, quod notatur in poenitentize signo. Qui post A dominica increpat etiam episcopus voce propria,

exorciunorum increpatioRem opportun? veniunt ad
olei unctionem. Hic omnibus a Joanne in poenitentia
baptizatis catechumenorum figura exstitit, ut quod
illis baptismus in peenitentia fuit, hoc istis per peeni-
tentiam ad Deum conversio sit.

CAPUT XXII.

Qui sunt. exorciste, a quibus exorcizantur. catechu-
meni et energumeni.

Exorcidiantur ii exorcismis ab his qui ex eo no-
mine exorcist: dicuntur. Qui tali officio deputati
cum ordinantur, sicut canones jubent, accipiunt de
manu episcopi libellum in quo scripti sunt exorcismi,
data sibi potestate imponendi manus super energu-
menos, sive baptizatum, sive catechumenum.

CAPUT XXIII. ^
Quid sit exorcismus.

8 Exorcismus est sermo increpationis, qui fit contra
immundum spiritum energumenis, sive catechume-
Dis, ut per eum diabolt nequissima virtus, et invete-
raia malitia, atque incursio vielenta, fugetur ex-
pulsa.

CAPUT XXIV.
Qualis erit exorcismus.

Eri exorcismi sermo b nonturno verborum, nom
diflieultate intelligen:iz, non inusitato contextus
eloquio ; sed simplex, compositus, ardens, ita virtu-
lis intentione coruscans, ut vere principem mendi in-
erepationis sue valore demonstret expellere; atque
sic in spiritali certamine, quo contra aerias agitur
potestates, fulgura terroris immittere, ut ipsa expul-
Sio invisibilis hostis quadam fieri expugnatione visi-
bili contempletur, ita ut οἱ catechumenus terreatur
consideratione auditus, et fidelis incitetur aggres-
sione conflictus. Sic dum sacerdotum officia pro ea-
$tris Dei dimic2nt, et fideles devotam intentionem
velut arma minístrant, et qui creaturam Dei posside-
bat victus abscedat, et Christus quos condidit victor
obtincat.

CAPUT XXV.
Unde habuit exorcizandi virtus. initium, vel in. quo
mysterio divinis verbis hoc episcopus agat.

Exoreizandi virtus illius rei significatio fuit,
quod lunaticum increpavit Jesus : Exiit ab illo demo-
ninm (Matth. xvn, 17). Ad instar hujus increpationis
rd

S. [sid., ubi supra.

b Baluz., nocturno, nostra est conjectura.

* S. Isid., lib. rr de Offic., c. 50.

4 Hucusque verbo sunt. sancti Isidori loco ad oram
laudate. Qu: sequuntur. unde desumpta sint, vesci-
mus. Ex illis colligit cruditus Martene (Lib 1 de
antig. Eccles. Ritibus, cap. 1, artic. 6, $14). llispa-
nos ab hoc rita immittendi salis in os eateclimmeno-
rum sliquandiu abstinutsse. Quod si de universa
Hispania dictum velit, non facile concedere valemus,
cum paulo antica ecripserit Hildefonsi magister ma-

us Isidorus loco superius laudato : « Exorcizantur

i (catechumeni) primum, deinde salem accipiunt,
ei uuguntur, » mysticasque ihi salis signilicationes
exponere pergat. Vero autem simile non cst. tam
(orvo intervallo. teinporis eam consuetudinem "s-
quc adeo in Hispania obselevisse, ut ad exteras Ec-
€lczias referendum sit quod ait. Hildefonsus : « li in

sicut increpavit Dominus voce sua. Et banc ipsam
increpationem quam dicit episcopus, non ex hnmana
conjectura, sed ex proprietate auctoritatis divin: pro-
pheticis verbis aggreditur dicens : Imcrepet Domi-
tius in te, Satan, et increpet in te qui elegit Jerusalem
(Zach. 11, 2). Dehinc secundo imperans dieit : Tibi
dicitur, Satanas, Vade retro. Ac deinde in tuba vi-
ctorixw tertio proclamat : Vicit leo ex tribu Juda, ra-
dir David (Apoc. v. 5). Ita deinde hic exorcismus a
ministris inchoatur : Deprehense sunt insidim tua.
Sicque cadem increpatio exorcistarum pronuntiatione
completur, donec omnes catechumeni sub exorcismis
agantur. Est itaque ordinabiliter ordinatus ordo, ut
primum increpationis sermo ex illa causa qui oritur
ex illis οἱ verbis aggrediatur. Nam quia exorci«mus
increpationis est sermo, bene invehendo exoritur,
dum sic inchoatur : Increpet Dominus in te, Satan,
et increpet in. te qui elegit Jerusalem (Zach. , 3).
Secundo divina po(estas infertur, dum divinorum
verborum imperium promulgatur dicendo : Vade
retro, Satanas (Matth. 1v, 10). Tertio potentia victo-
rix demonstratur, quia Christus et dudum moriendo
zabolum vicit, et in his qui credunt ac sequuntar
eum quotidie vincit. Atque ideo vox in victoriani
elevatur, dum dicitur : Vicit leo ex tribu Juda, radix
David (Apoc. v, 5). Propter quod scriptum est :
Nunc princeps mundi ejicietur foras (Joan. xir, 51),
ld est, de credentium cordibus expelleiur. Et item
h»c dicit Dominus : Equidem et captititas a forte
tolletur, et quod. ablatum fuerit a. robusto, salvum
esse poterit (Isaie xvix, 95); ostendens quod in vi-
ctoriam Christi destructo imperio diaboli potuit homo
ab ejus captivitate eripi et salvari

CAPUT XXVI.

Quod. exorcizando catechumenos potestas | diabo!i
aufertur.

c Exorcizatur autem, id est, increpatur potestas
zaboli, et insufflatur iu his a quibus potestatis
ejus dominator expellitur, ut rcnuntient ei sub
cujus ditione obnoxii tenebantur, atque eruti a
potestate tenebrarum, in Domini sui regnum per
sacramentum baptismatis transferantur. 4 li in non-
nullis locis, ut refertur, sales accipiunt, velut signi-

D nonnullis locis, ut refertur, salem accipiunt. » Sed ut -

hoc negare facile est, ita sententiam hanc planam ,
reddere, diíficile. Nobis si quis potuisse fieri dicat,
ut inter Hispalensem et Toletanam Ecclesiam levis
aliqua disciplinze diversitas intercessissel (quanquam :
conjectura magis quam positivo aliquo fundamento
id niti videatur), non multum repugnavimus, anünad-
vertentes quod paulo superius, cap. 21, scribit sar-
ctus llildefonsus de ritu deducendi eatechumenos
date minores ad sacerdotem per stramenta eilicio-
rum in pornitentiz signum, cujus necdum erant ca-
paces : cujus tamen ritus nulfa reperitur mentio
spud sanetum lsidorum, sicnt et ipse Martene adno-
tavit. taque credibile es? Hildefonsum son tantum
consuetudinem sux Ecclesix significasse, in qua nul-
lus esset talis immittendi salis ritus, sed simul eam
ab omni censura asserere voluisse supradictis ver-
bis, rem esse indicans ad ecclesiasticam disciplinara

445

S. IHLDEFONSI EPISCOPI TOLETAXI

[44

ficato sapientiz: condimento. Sed Hcet forsitan, ut A tolletur a forte preda, aut. quod captum fuerit a. ro-

dicitur, quia sola hoc antiquitas commendavit, adeo
usquequsquam non probatur. Quia vero ut catechu-
menis in adipiscendo fidei sacramento tradantur,
evidenti sancte Scripturz nullo documento monstra-
tur, ideo nihil offici ubi non fit. Nam ad summum
roborem quomodo valebunt, qux: ad proprietatem
rei pertinere nulla sacrz auctoritatis serie vel per
figuram vel per speciem demonstrantur? — -
CAPUT XXVII.
De :xemplo Evangelii, secundum. quod. catechumeni
oleo perunguntur.
lidem catechumeui post exorcismos quibus incre-
pata et expulsa diaboli est potestas, ab eis unguntur
oleo, quoJ a sacerdote constiterit. benedictum. Qux

busto salvum esse poterit? Quia hac dicit Dominns :
Eauidem et captivitas a [orte tolletur, et quod ablatum
[uerit, a robusto salvabitur (Isai. xyix, 24, 95) ltem
Petri ad gentes: Vos autem, genus. electum, regale
sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis, ut
virtutes annuntictis ejus qui de tenebris vocavit vos in
admirabile lumen suum (1 Petr. τι, 9). Marci quoque
evangeliste , qu:e hujus ephpltethationis revelat. sa-
cramentum, qux superius et prolata est, et disserta :
videlicei ut virtus Dei per victoriam crucis predam
humani generis a fortitudine diaboli tolleus, faciat
genus electum per regenerationis donum, regale
quoque sacerdotium per dominium dictionum, οἱ
oblationem innocenti;e, atque contriti spiritus sacri-

unctio magno dominice operationis commendatur B ficium, infundens illi auditum obedientie prxcepto-

exemplo. Cum enim, ut. Marcus evaugelista refert,
adduxissent ad Jesum surdum et mutum, depreca-
bantur eum, ut imponeret illi manum. Et. apprehen-
deus cum de turba seorsum , misit digitos sos in au-
riculas, erpuensque tetigit linguam ejus, et suspiciens
in celum ingenuit, et ait illi ; Ephphetha, quod. est,
adaperire. Et statim aperte sunt. aures. ejus, οἱ so'u-
tum est vinculum. lingue cjus, οἱ loquebatur. recte
(Marc. vu, 52, 53). Qui est, quod Doimninus surdum
et mutum apprehendens in turba scorsum, mittit in
auriculas digitos suos ut audiat, nisi quia Redemptor
veniens genus humanum separavit a turba d:emo-
num, et ἃ conversatione opcrum veternorum, aique
per infusionem spiritalium munerum illi filei dedit

auditum? Nam sicut per digitum Dei Spiritus ejus, C

ita per digitos pluralitas significatur spiritalium gra-
tiarum. Εἰ quilest, quod expuens tangit linguam
ejus, ut. valeat. loqui, nisi quia post auditum fi lci
Sacramenta salutis hunc et agnoscere, ct perficere
facit? Spiritus enim. Christi gratia. est. humanz rc-
demp:ionis, qux de capite divinitatis ejus descendens,
cogni: per os humanitatis ipsius, confessionem et
laudem suam intulit. eredituris. Quid autem, quod
suspiciens in. coelum ingemuit, nisi quia xquali:atem
Patris habens, infirmitatem humanitatis, in qua pro
novis doluit, demonstravit? Quid vero est, quod ait
Ephphetha, expositum est, quod est adaperire, statim
aperi: sunt aures cjus, et solutum est vinculum lin-
gue ejus, et loquebatur recte, quia cum in illo gra-
tia et operatio r»demp:ionis accessi!, tota. virtute in
laudem et dilectionem sui redeinptoris erupit. Unde
nec lacere, ncc distorte potuil loqui, qui redemptio-
nem suam in gloriam ltedemptoris, ut loqueretur,
et recie loqueretur, accepit.
CAPUT XXVIII.

Quod ordinate lectiv Isai prophete, Petri quoque
apostoli, εἰ Marci evangeliste, exorcizationis in
coRweniu ecclesie proferantur.

Hine eodem exorcizationis tempore bene in con-
ventu ecclesim, ante quam exorcismi dicantur, pro-
fertur lectio Isai: prophete in qua dicitur : Nunquid
&pectantem, qux& cum nullo Scripture testimonio a

Domino pr.eceptam esse coinprobaretur, sed antiqui-
bte tantum coummendaretur, esset. quidem, ubi vi-

rum, el dans ei recte fidei logjuelam, atque sui

glorie hymnum.

CAPUT XXIX.

Quod mysterium salutis, quod semel Christo moriknte
est (actum, quotidie fiat in his qui regenerari no-
scuntur.

IIoc quod generaliter in humano genere moriente
Christo semel est factum, quotidie in regeneratorum
fit specialiter lavacro. Nam convertenti ex. erroro
gentili post exorcismos tanguntur auricul:e oleo, ut
accipiat auditum fidei, et sit vere spiritalium dicto-
rum auditor. Similiter tangitur et os, uL cognitio-
nem Redemptoris sui, traditam sibi symboli fidem
corde credat ad justitiam, ore confitens proferat ad
salutem ; sicque solutis obstinatione concreatis vin-
culis, recte loquatur inagnificans Deum.

CAPUT XXX.
Quid sit, vel quare sit competens dictus.

Ex catechumeno fiat competens. Nam sicut ex eo
quod Dei audiendo cognitionem, audiens dicitur, sic
ex eo quod accepto Symbolo jam petit gratiam Dei,
competens vocatur. Competentes dicuntur simul pc-
tentes, quomodo conscdentes, colloquentes, et con-
currentes non aliud intelliguntur, nisi simul seden-
tes, loquentes, eurrentes. lta quoque competentes
nihil aliud sunt, quam simul petentes. Quid autem
petunt nisi baptismatis sacramenta, per qua possiat
à potestate tenebrarum erui, et accepta indulgentia

D peccatorum in. Dei omnipotentis regnum transferri ?

Ut ergo quod petunt accipere mercautur, a vitiis cor-
da, ab immunditiis mundare debent et corpora; abs-
tinentes animam a delictis, corpus ab epulis; ut con.
tritio cor hunmiliet, et justificet, abstincntia et cas.i-
tas corpus extenuet, ct emundet ; quo anima ct cor-
poris cx toto purificata substantia, quidquid contritio
cordis, quidquid afflictio egerit carnis, totum ad di-
gnitatem proficiat suscipiend: regenerationis. lforum
significantíam habuit Nicodemus, ille princeps Jud:eo-
rum, qui nocte venerat ad Jesum, qui erat ex his qui
crediderunt in nomine cjus, videntes signa et prodi-

geret, laudanda et retinenda; ubi vero non viguisset,
non ideo Ecclesia illa condemnanda.

135

Jesus Jerosolymis in l'ascha in die festo docens, tam
efficaciter ejus doctrinam audivit, ut crederet in no-
mine ejus, c-techumenus, quod est audiens, fuit. In
eo autem quod venit ad eum nocte, et dixit ei: Rabbi,
scimus quia a Deo vcnisti magister; nemo enim potest
heec signa facere, qua tu facis, nisi (uerit Deus cum
eo (Joan. ni, 2), competentem sc esse monstravit.
Nam cum in templo docentem audivit, οἱ visis signis
credidit, vere audiens exstitit. Cum vero, licet in
tenebris ignorantize ad lumen venit, quia nocte ad
Jesum venit, et magistrum esse, et hunc a Deo ve-
nisse fatetur, atque jam ex magisterio doceri querit,
quia niagistro debitum honorem dedit, ex tunc cont-
petens fuit, quia eujus doctrin:e credens audiendo fi-
dem detulit, ejus magisterium petendo quesivit. Qui
deinde. promovetur ad gratiain. baptismatis, quando
lioc. illi commendat responsio Salvatoris, dum sub-
infertur: [lespondit Jesus, εἰ dixit ci: Amen dico tibi,
nisi quis renotus (uerit denuo, non potest videre regnum
Dei (1bid.). Quid ergo? quia non suflicit catechumeno
quod audit verbii Dei, non sullicit competenti quod
petit. sratiaum ex. magisterio Dei, necesse est ut rena-
scatur ex :ua et Spiritu sancto, ut renatus sit par-
Iiceps corporis et sanguinis Christi ; et sicut ipse per
filem. credidit in Christo, sic. participando corpori
Christi, eredat se. illi Christus. ΠῸς enim est quod
dicitur : Cum ouem esset Jerosolimis in Pascha in die
[esto, multi crediderunt in. nomine. ejus videntes signa
cjus qiie facicbat. Ipse ai tein Jesus non credebat. se-
smetipsum eis (Joan. 11. 95, 3). * Quid est lioc? eece
Dominus credentibus se ipsum non credit. semet-
ipsun ! Crediturusne est erzo se ipsum incredulis,
et nou credentibus? Nusquam prorsus. Sed catechu-
menus ct competens jam credunt in. Christum; sed
quia non Sunt renati ex aqua et Spiritu sancto, non
participaut corpori Cliristi, et. ideo. nou se. credidit
illis Christus. Si dixerimus catechuimnenis : Creditis
in Christum, respondent: Credimus, et signant se;
jam crucem. Christi poriant in. fronte, et non erube-
scuut de cruce Domini sui. Ecce. credunt. in nomine
ejus. Interrogemus eos: Manilueatis carneii Filii ho-
minis, el bibitis sanguinem Filii homiuis ? Nesciunt
quid dicimus, quia Jesus non se credidit eis. Jam
vero quasi signum crucis habent in fronte. Jai. de
domno inagna sunt. Necesse est renascantur, fiant ex
servis filii, (iant ex adventitiis cives. Non enim nihil
Sunt, quia jam ad magnam domum pertinent. Et cum
renati fuerint, tunc. participibus corporis sui credet
$e ipsum Christus.
4 CAPUT XXXI.
De tradendo Symbolo.

Dehinc tradendum est Symbolum, ut is qui Domini
praeceptum audivit, qui divini magisterii gratiam pe-
tiit, vcrzx fidci regulam accipiat, secundum quam et
fide, et operibus lavacro sanctificaGonis se repara-
tum cxhibeat.

a S. Aug., tract. 11 in Joan. Π|, $5, 4.
b S. ]sid., lib. (11?) de Ollic. c. 24.

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.
gia, qua facicbat; qui in eo quod cum esset Dominus A

126

CAPUT XXNII.
Qua ratione Symbolum constet.

5 Symbolum, quod competentes accipiunt, hac ra-
tione Patres coustare dixerunt. Dicunt enim quod
cum audissent apostoli a Domino ut irent docere
gentes pradicantes regnum Dei, et baptizarent eos
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, accepto
Spiritu sancto post ascensionem Domini, quando in-
sedit super eos in similitudinem ignis, οἱ locuti sunt
linguis omnium gentium, ut ad cognitionem veritatis
nulla illis vel gens, vcl loquela esset ignota, sed per
eumdem sanctum Spiritum omnibus omnimode lo-
querentur, corporaliter ab invicem discessuri , hoc
inter se unius przdicationis Symbolum ediderunt,
quo ubique euntes nihil dissonum, rihil varium nun-

D iiarent, sed unam fidem uuitis verbis ediccrent, et ex

omnibus sacris Scripturis instrumenta colligentes,
unum hoc breve fidei zdificium construerent ; de quo
etiam per prophetam dictum fuerat : Quia verbum
breviatum. faciet. Dominus super terra n (Isai. x, 22).
Itaque adliuc. ín unum positi, sancto Spiritu pleni,
breve. hoc. priedicationis indicium conferendo inter
sc quid unusquisque sentiret, sibimet ediderunt, at-
que dandam hane. regulam credentibus statuerunt ;
ut quia multi futuri erant, qui se esse Christi apa-
stolos simularent, et Christum non doctrina sana et
integra priedicarent, ideo per hoc. in:licium agrosce-
retur, quod. Cliristum veraciter nuntiaret, qui euim
secundum hanc aposstclicam regulam nuntiasset. —
CAPLT XXXIII.
De Symboli nomine, et quid Symbolum sit.

c Syuiboli nomen ex Graeco, colla-io vcl. indicium
vertitur in Latinum, quod sit foedus et cognitio fidci,
in quo et sciatur quil. ereditur, et quod. creditur
nullatenus violetur. In ticium ergo est propter cogni-
tionem; col'atio propter inter multos unite. defini-
lionis communitatem. Nam indicium quod rem igno-
tani indicet, collatio quod sit communis loquel:e de-
finitio. llinc et in civilibus bellis, quia et arinorum
habitus, et sonus vocis, et mos unus, et. institutio
bellandi similis est, ne qu:elilet. doli subreptio fiat,
suis militibus unusquisque cux discreta symbola po-
nit, qu:e Latine vel signa vel indicia dicuntur, ut oc-
currens forte, de quo dubium sit quam aciem sequa-

D ur, prodito symbolo, an adversarius sit, an proprius,

aguoscatur. Ad hoc autem sancti Patres hoc. non
membranis, sed meniorixe commendare jusserunt ;
ut non hoc lectio teneat, 48: ad ipsos etiam infide-
les solet idipsum aliquando deferre; sed ex ipsius
sanctze apostolicze definitionis traditione coimmenda-
tum semper maneat fidelibus tenacitate memori:z.
Pro soliditate itaque initiandz ficei bene discessuri
ab invicem apostoli hoc unanimitatis indicium posue-
runt. Quod Symbolum est signum vcl indicium per
quod agnoscitur Deus; quod ideo credentes acci-
piunt, ut sciant qualiter certamen fldei corra diabo-
lum proparent; in quo cum pauca sint ver! a, conti-

c S. Isid., ubi supra.

121

S. IHIILDEFONSI EPISCOPI. TOLETANI 123

nentur omnia sacramenta. In quo ideo ab apostolis A omnia fecit ; qui ita credeudus est. essc omnipotens,

breviatim collecta sunt ex omnibus Scripturis, ut
quia multi credentes vel litteras nescirent, vel scien-
tes occupati impedimento δου, Scripturas eis le-
gere non liceret, hoc corde et memoria retinentes,
sufficientem sibi baberent scientiam salutarem.
CAPUT XXXIV.
Quod quinta feria. ante Pascha reddendum est

Symbolum.
IIoc Symbolum, quod competentes in die unctionis

accipiunt, aut per se, si majores :xetate sunt, aut per
ora gestantium , si parvuli sunt , quinta feria ante
l'ascha sacerdoti recitant atque reddunt ; ut eorum
probata fide, merito pervenian! ad vicinum resurre-
ctionis dominicze sacramentum per fontis sacri ba-

ptismum.
CAPUT XXXV.

Quod catholiga fides brevitate Symboli teneatur.

ἃ Est autem catliolica fides in Symbolo nota fidc-
libus, memorizque mandata, quanta res passa est
brevitate sermonis, ut incipientibus atque lactentibus
eis qui in Christo renati sunt, nondum Scripturarum
divinarum diligentissima et spiritali tractatione atque
coguitione roboratis, paucis verbis credendum con-
Slitueretur, quod multis verbis exponendum cesset
proficientibus, et ad divinam doctrinam certa humi-
litatis atque charitatis firmitate surgentibus.

CAPUT XXXVI.
Initium Symboli, et quid sit credulitas.

Est ergo tenor Symboli iste, et hic causarum ordo
quie continentur in illo : Credo in Deum Patrem o
nipotentem. Quid est credo? Credulitatem facio, id
est, vera esse confiteor qux incognita audio. Credu-
litas autem dicta, quod crescat animus ad invisa et
incognita continenda.

CAPUT XXXVII.

Quod in Deo solo, non in rebus, sed de rebus adhi-
benda sit fides.

In Symbolo firmitas, et quzdam est separatio unius
fidei, qua ostenditur in Deum solum, οἱ Deo credere,
non in quibuscunque cxteris rebus, id est in Deum
habere fidcm, non autem in rebus, sed rerum habere
fidem. Credendum ergo est in Deum, et non in aliam
rem, quia fldes in Deum, sicut et unus Deus, singu-
lari est specie habenda et retinenda; exteris rebus

ut omuia quie sunt visibilia ei invisibilia, ex nihilo
fecerit. Non enim aliquid esse potest, cujus creator
MOD esset, cum omnipotens esset, quia etsi aliquid
fecit ex aliquo, sicut hominem ex limo, non utique
fecit ex eo quod ipse non fecerat, quia terram, unde
limus est, ex nihilo fecerat. Et si ipsum ccelum eL
terram, id est mundum et omnia quz in eo sunt, ex
aliqua materia fecerat, sicut scriptum est : Qui fecit
mundum ez materia invisa (Sap. xi, 18), vel etiom
informi, nullo modo credendum est illam materiam
de qua faetus est mundus, quamvis informem, quam-
vis invisam, quocunque modo esset, per se ipsam
esse potuisse, tanquam cozternan et. coxvam Deo ;
sed quemlibet modum suum quem habebat, ut quoquo
modo esset, et distinctarum rerum formas posset ac-
cipere, non habcbat nisi ab omnipotente Deo , cr jus
beneflcio est res non solum quxcunque formata, sed
etiam quxcurnque formabilis. [per formatum autem
ei formabile hoc interest, quod formatum Jin accc-
pit forinam, formalile autent potest accipere. Sed
qui przestat rebus furmam, ipse praestat etiam posse
formari, quoniam de illo e& in illo est omnium spoe-
ciosissima species incommutabilis, et ipse unus est
qui cuilibet rei, non solum ut pulclira sit, sed euam
ut pulchra esse possit, attribuit. Quapropter rectis-
sine creditur omnia Deum fecisse de nihilo, quia
etiamsi de aliqua materia factus est inuudus, eadem
ipsa materia de nihilo facta est, ut ordinatissimo Dei

νι. C P'unere prima capacitas formarum fieret, ac deinde

formarentur quecunque formata sunt. Qui Pater,

quantum ad generationem divinitatis pertinet, tan-

tumdem Filii sui Pater est. Qui Filius cooperator
ejus, quoniam per ipsum omnia facta sunt, et sine
ipso factum est nihil, et verbum, ct veritas, et virtus,
et sapientia est ipsius.

CAPUT XXXIX.

Quod Filius neque de nihilo, neque de aliqua est ma-
leria. factus, aed Luntumdem α Patre. ineffabiliter
genitus.

e Hinc sequitur : Credimus εἰ in. Jesum Christum
Filium Dei unicum, Deum et Dominum nostrum ; non
separatum a Deo Patre, sed et in se Deum, et cum
Patre unum Deum. Haque Deus cum Verbum gc-

appenenda, ^on superponenda est fides. Credimus D nuit, id quod est ipse, genuit; neque de nihilo, ne-

ergo in Deum. Credimus el sanctam ejus Ecclesiam
essc. Non autem credimus in Ecclesiam sicul in
Deum, quia Ecclesia non est Deus. Credimus autem
siugalariter jn Deum. Credimus et sequenter Eccle-
siam ejus esse. lta quoque et deinceps credimus quz-
«unque recte fidei regula nobis credere commenda-
yit. Patrem tantumdem Filii sui secundum divinam
generationem, juxta quod ad eum dicit: Ez utero
ante luciferum genui te (Psal. cix, 5).
CAPUT XXXVII.
Quod ideo sit Deus ontnipotens, quia omnia fecit.
h Omnipotentem, quia solus omnia potuit, qui

4 S. Aug., de Fid. et Symb. c. 1.
b S. Aug, uri supra, c. 2.

que de aliqua jam facta conditaque materia, sed de
se ipso id quod est ipse. Unde idem Deus Pater, qui
verissime se indicare animis cognituris et voluit et
potuit, hoc ad se ipsum indicandum genuit, quod
est ipse qui genuit, id est, Verbum Deum, per quod
se cognoscere fecit. Qued Verbum virtus etiam ejus,
et sapientia dicitur, quia.per ipsum operatue est, et
disposuit omnia; de quo propterea dicitar: At-
tingit & fine usque αὐ finem fortiter, et. disponit om-
wia suaviter (Bap. vini, 1). Quamobrem unigenitus
Filius Dei neque factus esta Patre, quia sicut dicit
evangelista : Omnia per ipsum facta sunt (Joan. 1,9) ;

c S. Aug., loc. cit. , c. 9. ὁ. |

139

LIBER DE COGNITIONE. BAPTISMI.

1,50

neque ex lempore genitus, quoniam sempilerne A saucto el virgine Maria, quomodo uon sit filius Spi-

Deus sapiens sempiternam habet secum sapientiam
suam. Neque impar est Patri, id est, in aliquo mi-
por, quia et Apostolus dicit: Qui cum in forma Dei
esset constitutus, non rapinam arbitratus. est. esse
equalis Deo. (Philip. τι, 6). Sed quoniam Verbum
caro [actum est, εἰ habitavit in. nobis (Joan. 1), ea-
dem sapientia quz de Deo genita est, dignata est
etiam in hominibus creari. Quo pertinet illud : Do-
sminus creavit me in principio viarum suarum (Proverb.
vin, 99). Viarum enim cjus principium caput Ec-
clesiz, quod est Christus homine indutus, per quem
yivendi exemplum nobis daretur, hoc est, via certa,
qua perveniremus ad Dcum. Non enim redire po-
tuimus nisi humilitate, qui superbia lapsi sumus.
Quapropter secundum id quod unigenitus est, non
babet fratres ; secundum id autem quod primogeni-
tus est, (rares vocare dignatus est omnes (Luc. vii,
91; Hebr. n, 11), qui post ejus eL per cjus prima-
tum in Dei gratiam renascimur per adoptionem fi-
liorum Dei.
CAPUT XL.

Quod incarnatus Filius de Spiritu sancto et Maria
virgine natus est.

ἃ Qui natus est de Spiritu sancto et Maria virgine.
Bene confitemur, quia Dominus noster Jesus Chri-
stus, qui de Deo Deus, natus est de Spiritu sancto
et virgine Maria, utraque substantia, divina scilicet
atque bumana, filius est unicus Dei Patris omnipo-
tentis, de quo procedit Spiritus sanctus. Sed quo-

medo dicimus Christum natum de Spiritu sancto, C

si non eum genuit Spiritus sanctus? Án quia fecit
eum ? Quija Dominus noster Jesus Christus, in quan-
tum Deusest, omnia per ipsum facta sunt (Joan. 1,5);
in quantum autem homo est, et ipse factus est, si-
cut Apostolus dicit: Facius ax semine David eecun-
dum carnem (Rom. 1, 5). Sed cum illam creaturam,
Quam Virgo concepiL et. peperit, quamvis ad solam
personam Fili pertineutem, tot3 Trinitas feceril,
meque enun separabilia sunt opera Trinitatis, cur
in ea facienda solus Spiritus sanclus nominandus
est? An et quando unus trium in aliquo opere no.

minalur, universa 5 opera Trinitatis intelligitur ?.

lta vero est, et exemplis doceri potest. Sed non
est in hoc diutius immorandum.

CAPUT XLI.

Quod Filius, cum dicatur natus de Spiritu sancto,
uon sit omuino filius Spiritus sancti.

* Iliad movet, quomodo dictum sit natus de. Syi-
ritu sancto, cun filius nullo modo sit Spiritua sancti.

Neque enim quia mundum istum fecit Deus, dici.

eum fas est Dei Filium, aut eum natum de Deo, sed
facium, vel creatum, vel conditum, vel institutum
ab illo, vel si quid hujusmodi recte possumus di-
cere. Hic ergo, cum confiteamur natum de Spiritu

* S. Aug. , Enchirid. , c. 38.

5 Lib. editi D. Aug. , operari Trinitas intelligitur.
€ S. Aug. , Enchirid. , c. 58.

4 [bid. , c. 39, 40.

« S. Aug. , de Fid. et Svmb. , c. 4, 88.

ritus sancti, et sit. filius virginis Marie, cum αἵ de-
illo et de illa sit natus, explicare difficile est. Pro-
cul dubio quippe non sic de illo ut de patre; sie
autem de illa ut de matre natus es

CAPUT XLII.

Quod non omne quod ex aliqua re nascitur, conti-
nuo ejusdem rei filium nuncupari conceditur.

4 Non igitur concedendum est quidquid d« ali-
qua re nascitur continuo ejusdem rei fibum nuncu-
pandum. Utenin omittam aliter de homine nasci
filium, aliter capillum, pediculum, lunibricum, quo-
rum nihil est filius; ut ergo hzc omittam, quo-
niam tante rei deformiter comparantur, certe qui
nascuntur ex aqua et Spiritu sanclo, non aquz fi-

Blioseos rite dixerit quispiam, sed plane dicuntur

filii Dei Patris, ct matris Ecclesie. Sic ergo de
Spiritu sancto natus est Filius Dei Patris, non Spi-
ritus sancti. Nam illud quod de capillo et cxteris
diximus, ad hoc tantum valet, ut adimoncamur non.
omne quod de aliquo nascitur, etiam filium ejus de
quo nascitur, posse dici, sicut nop omnes qui di-
cuntur alicujus filij, consequens est, ut etiam de
illo nali esse dicantur, sicut sunt qui adoptantur.
Dicuntur etiam 6lii gehennz, non ex illa nati, sed
in illam prepáàrati, sicut filii. regni praporantur in
regnum. Cum itaque de aliquo nascatur aliquid
etiam non eo modo ut sit filius, nec rursus om-
nis qui dicitur filius de illo sit natus cujus dicitur
fllius, profecto modus iste quo natus est Christus
de Spiritu sancto non sicut filius, et de Maria vir-
gine sicut filius, insinuat nobis gratiam Dei, qua
homo nullis przcedentibus meritis ex ipso exordio
nature sux quo esse cepit, Verbo Deo copuletur in
tantam persona unitatem, 0 idem ipse esset filius
Dei qui filius hominis, et filius hominis qui filius
Dei; ac sic in nature humane susceptione fieret
quodammodo ipsa gratia illi homini naturalis, qux
nullum peccatum posset committere. * Qus gra-
tia propterea per Spiritum fuerat significanda, quia
ipse proprie sic est Deus, ut dicatur etiam Dci do-.
num. Dono enim Dei, hoc est Spiritu. sancto, con-
cessa est nobis tanta humilitas tanti Dei, ut totum
homínem, id est corpus, animam, et Spiritum, sus-

p. cipere dignaretur in utero virginis, maternum cor-

pus integrum inhabitans, integrum deserens.

CAPUT XLIII.

Quod utrumque sexum salvaverit Christus vir nae-
cendo de [emina. |

f ideoque detestandi sunt illi qui eamdem Domi-
num nostrum Jesum Christum matrem Mariam ne-
gant in terris habuisse, cum illa dispensatio utrum-
que sexum et masculinum et femininum bhonorave-
rit, et ad curam Dei pertinere monstraverit, 5 non

f Ibid. , $9.

€ JIunc locum mutilum in Baluziana Editione fa--
Cile curevimus ac restituimus ex libris editis san-
cti Augustini de Fide et Symbolo, unde hec omnia
desumpta sunt. Nec tantum corruptus erat locus in

151 .

snhtn quem Suscepit, sed illum etiam per quem A

suscepit, virum gerendo, nascendo dc femina.

CAPUT XLIV.

Quod Virginis partus nihil injurie fecerit Christi
divinitati.

a Nec nobis fidem istam minuat cogitatio mulie-
hrium viscerum, ut propterea recusanda videatur
talis Domini uostri generatio, quod cam sordidi sor-
didam putant. Quia el. stultum. Dci sapientius. esse
hominibus (1 Cor. 1, 25), et omnia munda mundis
(Tit. 1, 15), verissime Apostolus dieit. Debent igi-
tur intueri, qui hoc putant, solis hujus radios, quem
certe. non tanquam creaturam Dei laudant, sed
tanquam Dum adorant, per. cloacarum fetores et
quique horribilia usquequaque. diffundi, et in his
cperari secundum naturam suan, nec tamen inde
aliqua contarainatione sordescere, cum visibilis lux
visibilibus sordibus sit natura conjunctior ; quanto
minus igitur poterat. pollui verbum Dei non corpo-
reum ncque visibile de femineo corpore casto uti-
quc, et mundissimo, atque singulariter glorioso,
uhi humanam. carnem suscepit. cum anima et spi-
ritu, quibus intervenientibus habitat majestas Verbi
ab hixnani corporis fragilitate secretius? Unde ma-
nifestum est nullo modo "potuisse Verbum Dei ma-
culari humano corporc, quo nec ipsa. anima humana

maculatur.
CAPUT XLV.

De uomine et judicio Pontii Pilatt.

b Pilatus, os malleatoris, quia dum Christum ore
8:0 et justificat et condemnat, more malleatoris utra-
que ferit; cumque Judxorum consilium declinave-
rit, secundum voluntatem tamen Judzorum judicium
fieri permisit. Qui accepit. aquam, et lavit manus,
ut in lavacro manus ejus gentilium opera purgaren-
tur, et ab impietate Judzeorum, qui clamabant : Cru-
cifige eum (Marc. xv, 15), nos facerct alienos. Qui
judex contra Deum cogitur ferre sententiam. llle
vero non damnat oblatum, sed arguit offerentes,
quod:m modo contestans, et dicens: Ego quid«m
iünocentem volui liberare ; sed quoniam seditio ori-
tur, ego minister legum sum, vestra vox sangui-
nem fundit.

CAPUT XLVI.
Quare mortem crucis Christus elegerit.

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

152
CAPUT XLVII.
De sacramento. cr..cis.

e Sacramentum autem crucis ita eommendat
P ulus eum dicit: ΠῚ in charitate rcdicati et [πο
dati possitis comprehendere cum omnibus sanctis que
sit latitudo, longitudo, sublimitas et profundum
(Ephes. 11, 18); id est. crucem. Domini, cujus lati-
tudo ducitur in transverso ligno quo extenduntur
manus, longitudo a terra usque ad. ipsam latitudi-
nem, quo et a manibus et infra totum corpus af&-
gitur, altitudo a latiiudine sursum usque ad sum-
mun quo adhzret caput, profundum quod terre
infixum absconditur. Quo signo crucis omnis aciio
Christiana describitur. In latitudine itaque bene
operari in Christo; in altitudine sperare coelestia
sacramenta, non profanare ; in profundo radicatos
et fundatos in charitate consistere. Est ergo latitudo
crucis actio boni operis, qux» per expansionem ma-
nuum demonstratur. Est latitudo crucis perseve-
rantia bon:e aciionis qux per tolerantiam longani-
mitatis servat virlutem passionis. Est altitudo cru-
cis spes futurorum bonorum, per quam sine profa-
nalione. . . . et radicati sunt. immobiles et ad
perseverantiam inter passiones, et 3d remuneratio-
nem propter veram spem.

CAPUT XL VIII.
De sepultura Christi.
Sepultura illa cum creditur, fit recordatio novi mo-
numenti , quod resurrecturo ad vite novitatem prz-

c; beret testimonium, sicut nascituro uterus virginalis.

Nam sicut in illo novo monumento nullus alius mor-

tuus sepultus est, nec ante nec postea quidquam

mortale conceptum est.

CAPUT XLIX.
Quod neque deitate , neque carne, sed in anima Chri-
sius descenderit in infernum.

Descendit ad inferna. Cum Christus tempore mor-
tis sux secundum carnem fuerit m sepulcro, secun-
dum divinitatem fuerit ubique, quia ccelum et ter-
ram ipse implet ( Jerem. xxii, 24), et est lux qux»
in tenebris lucet, quamvis cam tenebre non com-
prehendant (Joan. 1, 5); restat quod in anima dc-
scenderit in inferno, quia juxta humanam humilita-
tem. Per carnem itaque in sepulcro, per animam ir.

Hic Jesus, Dominus ct Redemptor noster, cum D inferno mortis $ux tempore fuit ; per divinitatem ve-

esset. omnipotens, tam divitem se in misericordiá
demonstravit, ut qui vita est vivificans omnia, hu-
miliaret se factus obediens usque ad mortem, mor-
tem autein crucis (Philip. 11, 8). Ideo vero mortem
crucis elegit, ut. damnationem, quam pravaricatio
ligni in paradiso contraxerat, crucis hujus patibu-
lum (deleret).

Codice ms. sed et capitis sequentis divisio male a
librario excogitata ( nec enim capitum sectiones, eo-
rumque tituli rudes, ac rajpissime semi-barbari ἃ
sancto Hildefonso profecti sunt). Itaque illius hoc
e&stat initium: « Non solum quem suscepit. . . . sed
tanquam Deum adorant, per cloacarum fetores ,
etc. » Nos, ut apparet, priora verba ad hujus capi-
tis finem, ad quem certe spectant, retulimus; dc-

ro incommutabilem nunquam de paradiso defuit , qui
ubique prxsens manet semper et mansit. Est autem
sensus multo expeditior, et a diversis ambiguitatibus
liber, si nonsecundum id quod homo erat, sed secun-
dum id quod Deus erat, Christus dixisse latroni acci-
piatur : Hodie mecum eris in parcdiso (Luc. xxii, 43).
Homo quippe Christus illo die secundum carnem scpul-

inde asterisco de lacuna in ms. sita admoniti, ini-
tium scquentis fecimus ἃ verbis ipsis, quibus prose-
quitur Augustinus; eoque sensus manet plauus et
rectus, totusque locus perfecte restitutus.

ἃ S. Aug., de Fid. et Symb. , c. 4, δ 10.

b S. Isid. , Etym. Iib. vit, c. 10.

c S, Lid. , lib. 1 de Oflic., c. 50.

135

LIBER DE COGMTIONE. BAPTISMI.

451

cro, secundum agimam in inferno futurus erat. Deus A buendo, quamvis extremo judicio multo manifestius

vero idem ipse Cliristus ubique semper est. Est euim
virtus el sapientia Dei, de qua scriptum est : Quod
attingat ἃ fine usque ad finem fortiter, el disponat
omnia suaviter ( Sap. vin, 1). Ubicunque sit ergo
paradisus, quisquis beatorum ibi est, cum illo ibi

est, qui ubique est.
1 T CAPUT L.

De somno mortis οἱ gloria resurrectionis Christi.

Tertia die resurrexit vivus a. mortuis, juxta quod
dictum est : Ego dormiri, et quievi, ct resirrexi, quo-
niam Dominus suscitavit me (Psal. n1, 6), id est :
Dormivi in cruce somno mortis; quievi in sepulcro
tempore triduan:e quietis; surrexi vivus a mortuis
in gloria resurrectionis. Et bene tertia die resur-

inter homiucs unig^niti Filii Dei judicis vivorum at-
que mortuorum claritas indubitata fulsura sit , οἱ ve-
ritas hominis aperta visura.

CAPUT Lil.

Quid accipiendum est, vivis et mortuis , quos judicare
venturus est Christus.

€ [nde venturus judicare vivos et mortuos. Istis no-
minibus sive justi et peccatores significantur, sive
quos turc ante. mortem in terris inventurus est, 3"
pellati sunt vivi, mortui vero qui in ejus adventu re-
surrecturi sunt. lec. dispensatio temporalis non tan-
tum est sicut illa generatio secundum Deum, sed
etiam fuit, et erit. Nam sicut Dominus noster in ter-
ris, et nunc cst in caelo, ct erit in claritate venturus

rexit, quia totius Trinitatis virtute assumptus, et B judex vivorum atque mortuorum. ltà enim veniet sic-

mortuus homo, ct suscitatus a morte, ipse primo-
genitus consecuturis fratribus, quos in adoptionem
filiorum Dei vocavit, quoscomparticipes et coli:eredes
suos esse dignatus est; ut qui erat unigenitus natus
ex Deo solus, esset primogenitus ex mortuis inter
hUmines multos, et dignaretur servos vocare fratres
dicens : Ite, dicite fratribus meis ul eant in Galileam-
Iói me videbunt (Matth. xxviui, 10).

CAPUT LI.
De ascens one in. celis corporis Christi. Et non que-

rendum ubi sit id ipsum corpus Qux colorum lati-
fado promissa est lelibus cunctis.

a Ascendit in celum , sedet ad dextram Dei Patris
omnipotentis. Ubi ct quomodo sit in caelo dominicum
corpus , curiosissimum et supervacuum est quivrerc.
Tantummodo in coelo esse credendum est. Non enim
est fragilitatis nostrae caelorum secreta discutere, sed
et nostrz fidei de Domini corporis dignitate sublimia
et honesta sentire. Quem beatitudinis locum etiam
nobis promisit dicens : Erunt sicut angeli in celis
( Marc. xui, 25) in illa civitate, quie est mater om-
nium nostruin, Jerusalem eterna in celestibus.

CAPUT LII.
Quid sil sessio, et dextera Dei,

b Credimus etiam quod sedet ad dexteram Patiis.
Nec i.leo tamen quasi humana forma circumscriptum
esse arbitrandurm est, ut dc illo cogitantibus dextrum
et sinistrum latus animo occurrat, aut id ipsum,
quod sedere Pater dicitur, flexis poplitibus fieri pu-
tandum est, ne illud incidamns sacrilegium in quo
exsecratur Apostolus eos qui commutaverunt gloriam
incorruptibilis Dci in similitudinem corruptibilis ho-
minis ( Rom. 1, 25). Ad dexteram ergo intelligendum
est dictum esse in sumina beatitudine, ubi justitia,
pax et gaudium est; sicut ad sinistram hai con-
sütuuntur (Math. xxv, 95), id est, in miseria,
propter iniquitatis labores atque cruciatus. Sedere
ergo quod dicitur Deus, non membrorum positionem,
sed judiciariam siguilicat potestatem , qua illa ma-
jesas nunquam caret, semper dignis digna distri-

^ S. Aug., de Fid. et Symb., c. 5, $15.

b lbid., c. 7.
« ]bid., c. 8.

ul ascendit, secundum auctoritatem quie apostolo-
rum Actibus continetur ( Act. 1, 11) , ilest, in ca-
dem veritate. carnis, et immutabilitate assumpti ho-
minis. Ex hac itaque temporali dispensatione lo-
quitur in Apocalypsi, ubi scriptum est : Hac dicit
qui est , et qui fuit, et qui futurus est (Apoc. 1, 8).
De quibus vivis et mortuis judicandis non inconvc-
niens alia quorumdain senientia est quie. ita dicit :
Quod autem dicitur judicare vivos οἱ mortuos, non
quod alii vivi, alii mortui ad judicium veniant, sed
quod animam simul judicabit et corpora; in quibus
vjvos animas, mortuos corpora nominavit, sicut et
ipse Dominus in Evangelio dicit : Nolite timere eos
qui corpus occidere possunt , auime vero nihil possunt
[acere. Sed timete potius eum qui potest animam et
corpus perdere in. geheunam (Matth. x , 98).

CAPUT LIV.

Quod interposita dispensatio assumpti hominis paulo
longius reddidit commemorationem Spiritus sancti
ab ordine Trinitatis.

Credo in sanctum Spiritum. IE:xec qux: in. superiori-
bus paulo latius de Christo sunt. tradita, ad incar-
nationis et passionis ejus mysterium pertinent ; que
dum media intercedunt personz ipsius coapta, san-
cti Spiritus commemorationem paulo longius reddi-
derunt. Caeterum si solius divinitatis ratio habeajur,
eo modo quo in principio dicitur : Credo in Deum
Patrem omnipotentem, et in Jesum Christum Filium
ejusunicum, Dominum nostrum, ita jungitur, et Spiri-
(um sanctum. Mla vero omnia qux: de Christo niemo-
rantur, ad dispensationem carnis, ut diximus, spe-
ctant. Igitur in sanctiSpiritus commemoratione adim-
pletur mysterium Trinitatis.

CAPUT LV.

Quod Spiritus sanctus Deus est. ex Patre Filioque
procedens.

ἃ Spiritus sanctus ideo przdjcatur Deus, quia ex
Patre Filioque procedit, et substantiam eorum ha-
bet. Neque enim aliud de Patre procedere potuit,
quam quod ipse est Pater, id est Deus.

4 Caput hoc, et qux sequuntur usque ad cap. 71
inclusive, omnia ex sancto Isidoro (Etym. lib. vii,
cap. 3).

155

CAPUT LVI.
Quare dicatur spiritus.

Spiritus sanetus autem dictus secundum id quod
aliquid refertur spirans. Et spirans utque spiritu
spirans est, et ex eo appellatus spiritus est. Proprio
autem modo quodam dicitur Spiritus sanctus secun-
dum quod refertur ad Patrem, et Filium, quod eo-
rum spiritus sit. Nam et hoc nomen, quod spiritus
dicitur, non semper secundum id est quod refertur
ad aliquid, sed secundum id quod aliquam naturam
significat. Omnis enim incorporea natura spiritus in
Scripturis sacris appellatur. Unde non tantum Patri,
et Filio, et Spiritui sancto, sed omni rationali crea-
turz et animx hoc vocabulum congruit.

CAPUT LVII.
Quare dicatur Spiritus sanctus.

Ideo Spiritus Dei sanctus vocatur, quia Patris et
Filii sanctitas est. Nam cum sit οἱ Pater spiritus, et
Filius spiritus, et Pater sanctus, et Filius sanctus,
uroprie tamen ipse vocatur Spiritus sanctus, tan-
quam sanctitas cocssentialis et consubsiantialis am-

borum.
CAPUT L VIII.

Quod Spiritus sanctus nec genitus dicitur, nec ingeni-
tus, sed procedens tantum.

Spiritus sanctus ideo non dicitur genitus, ne duo
in Trinitate filii suspicentur. Ideo non yrzdicatur in-
genitus, ne duo patres in ipsa Trinitate credantur.
Procedens autem dicitur testimonio Domini dicentis:
Multa adhuc habeo, qua: vobis loquar, sed non pote-

stis illa audire modo. Veniet autem Spiritus veritatis, C

qui a Patre procede!, et de meo accipiet. Ille vobis in-
aicabit omnia (Joan. xvt, 19, 15). Hic autem non so-
lum natura procedit, sed semper ad peragenda opera
Trinitatis indesinenter procedit.

CAPUT LiX.

Quid interest inter nascentem Filium et procedentem
Spiritum sanctum.

Hoc interest inter nascentem Filium et proceden-
tem Spiritum sanctum, quod Filius ex uno nascitur,
Spiritus sanctus ex utroque procedit. Et ideo dicit
Apostolus : Qui autem spiritum Christi non habet, hic
non €st ejus (Thom. vui, 9).

CAPUT LX.
Quod Spiritus sanctus ex opere angelus dicatur.

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI
A dum illam ejusdem Domini sententiam : Beati lugen-

45€

les, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v, 4). Ipse
etiam dixit: Tunc lugebunt filii sponsi, cum ab eis
ablatus fuerit sponsus (Matth. 1x, 15). Item paraclie-
tus pro eo quod consolationem przstat animabus,
qui gaudium temporale amittunt. Alii paracletum
Latine oratorem, vel advocatum, interpretantur. Ipse
enim Spiritus sanctus dicit, ipse docet, per ipsum
datur sermo sapientie, ab ipso sancta Scriptura in.
spirata est.
CAPUT LXI1I.
Quare Spiritus sanctws septiformis dictus.
Spiritus sanctus ideo sepformis nuncupatur pro-
Ῥίον dona quz de unita ejus plenitudine particulatim
quique, ut digni sunt, consequi promerentur. Ipse
enim spiritus sapientiz et intellectus, spiritus con-
silii et fortitudinis, spiritus scientize et pietatis, spi-
ritus timoris Dei (Isai. xi, 2).
CAPUT LXIII.

Quod ad Trinitatem referatur spiritus. rectus, spiritus
sanctus, et spiritus principalis.

Spiritus autem principalis in Psalmo quinquage-
simo legitur ; ubi quia tertio spiritus repetitur, non-
nulli Trinitatem intellexerunt, ideo quia scriptum est :
Deus spiritus est (Joan. 1v, 24). Quod enim non est
corpus, et tamen est, videtur restare ut spiritus sit.
Intelligunt ergo ibi nonnulli Trinitatem significari ;
in spiritu principali Patrem, in spiritu recto Filium,
in spiritu sancto Spiritum sanctum.

CAPUT LXIY.
Quare Spiritus sanctus donum dicitur.

Sanctus spiritus ideo donum dicitur eo quod da-
tar. À dando enim donum est nuncupatum. Notissi-
mum est enim Dominum Jesum Christum, cum post
resurrectionem ἃ mortuis ascendisset in coelum, de-
disse Spiritum sanctum, quo credentes impleti linguis
omniüm gentium loquebantur. In tantum autem do-
num Dei est, in quantum datur eis qui per eum dili-
gunt Deum. Apud se autem Deus est. Apudnos autem
donum est. Sed sempiterne Spiritus sanctus donum
est, distribuens singulis, prout vult, gratiarum dona.
Nam et prophetias quibus vult impertit, et peccata
quibus volet dimittit. Nam peccata sine Spiritu san-
cto non donantur.

CAPUT LXV.

Spiritus sanctus ex opere etiam angelus intelligi- D Quare Spiritus sanctus charitas εἰ gratia muncu-

tur. Dictum est enim de illo : Et qua ventura sunt
annuntiabit vobis (Joann. xvi, 15). Et utique angelus
Grx»ce et Latine nuntius interpretatur. Unde et duo
angeli apparuerunt Loth (Genes. xix, 1), in quibus
Dominus singulariter appellatur, quos intelligimus
Filium et Spiritum sanctum , nam Pater nunquam

leg4ur missus.
CAPUT LXI.

| Quare Spiritus sanctus Paracletus vocetur.

Spiritus sanctus quod dicitur Paracletue, a con-
solatione dicitur. Paraclisis enim Latine consolatio
appellatur. Christus enim eum apostolis lugentibus
misit, postquam ab eorum oculis ipse in calum
uscendit. Consolator enim tristibus mittitur secun-

petur.
Spiritus sanctus inde proprie charitas nuncupatur,

vel quia naturaliter eos a quibus procedit conjungit,
et se unum cum eis esse ostendit, vel quia in nobis
id agit, ut in Deo maneamus, et ipse in nobis. Unde
et in donis Dei nihil majus est charitate; et nullum
est majus donum Dei, quam Spiritus sanctus. ]pse
est et gratia, quie, quia non meritis nostris, sod vo-
luntate divina gratis datur, inde gratia nuncepatur,
Sicut autein unicum Dei Verbum proprie vocsmius
nomine sapient, cum sit universalier et Spiritus
sanctus, et Pater ipsa sapientia ; ita Spiritus sanctus
proprie nuncupatur vocabulo charitatis, cum sit δὲ
Pater, ct Filius universaliter charitas,

451

GAPUT LXVI.
Quare Spiritus sanctus Dei digitus dicatur.

Spiritus sanctus digitus Dei esse in libris Evan-
gelii apertissime declaratur. Cum enim unus ex evan-
gelistis dixerit : In digito Dci ejicio daemonia (Luc.
xi, 20), alius hoc ita dixit : In spiritu Dei ejicio d«e-
monia (Matih. xu, 28). Unde et. digito Dei scripta
lex est data die quinquagesimo ab occisione agui
(Exod. xxxi, 18). Et dic quinquagesimo venit Spiri-
tus sanclus ἃ passione Doinini nostri Jesu Chrisii
(Act. ni, 2). Ideo autem dicitur digitus, ut cjus ope-
ratoria virtus cum Patre et Filio significetur. Unde
et Paulus ait : H«c autem omnia operatur unus atque
idem spiritus, dividens singulis prout vult (1 Cor. xi,
11). Sicut autem per baptismum in Christo mori-

mur et renascimur, ita Spiritu signamur, quod est B

digitus Dei et spiritale signaculum.
CAPUT LX Vil.

Quare Spiritus sanctus in columbe specie venisse

testatur.

Spiritus sÁnctus ideo in columba specie venisse
scribitur, ut natura ejus per avem simplicitatis et in-
noceniixe declaretur. Unde et Dominus : Estote, in-
quit, sineplices sicut columbe (Matth. x, 46). H:ec
enim avis corporaliter ipso felle caret, habens tan-
tum innocentiam et amorem.

CAPUT LXVIII.
Quare Spiritus sanctus ignis nomine appellatur.
Spiritus sanctus ideo nomine ignis appellatur pro-

LIBER DE COGNITIONE DAPTISMI.
A lum autem Spiritum sanctum ipsa. anima mundatut

158

et saginatur.
CAPUT LXXI.
Quare Spiritus sanctus unctio dicatur.
Spiritus sanctus idco unctio dicitur, Joanne atte-
stante apostolo, quia sicut oleum naturali pondere

. superfertur omni liqueri, ita in principio superfere-

batur Spiritus sanctus aquis. Unde et Dominus oleo
exsuliationis, boc est, Spiritu sancto fuisse lcgitur
unctus. Sed οἱ Joannes apostolus Spiritum sanctum
unctionem vocat dicens : Et vos, inquit, unctionem,
quam accepistis ab. eo, permaneat in vobis, et necesse
non habetis ut aliquis doceat vos, sed sicut unctio ejus
docet vos de omni re (1 Joan. n, 2:). Ipsc est enim
Spiritus sanctus unctio invisibilis.

CAPUT LXXII.

Quod ideo sancta Ecclesia creditur, quia iu illa dile-
clio proximi demonstratur.

^ Sanctam Ecclesiam catholicam. πιο fides est de
Deo conditore, et de renovatore nostro, de qua usque
hactenus est tractatum. Sed quoniam dilectio non
tantum in Deum nobis imperata est, cum dictum est :
Diliges Dominum Deum tuum ez toto corde tuo, et ex
lota anima (ua, et ex tola mente (ua, sed cliam in
proximum, nam : Diliges. inquit, proximum tuum,
I£nq:am teipsum (Matth. xxi, 57, 59); nisi autem
ista fides congregationem societatemque hominum
teneat, in qua fraterna charitas operetur, minus
fructuosa est; credimus et sanctam Ecclesiam utiquo

pter quod in apostolorum Actibus (Act. 11, 5) pen di- C catbolicam.

visionem linguarum ut ignis apparuit, qui et insedit
super unumquemque eorum. Propterea autein diver-
sarum linguarum gratiam apostolis dedit, ut idonei
eflicerentur fidelium eruditione populorum. Quod
vero supra singulos sedisse memoratur, id causa est,
ut intelligatur per plures non fuisse divisus, sed
mansisse in singulis totus, sicut fere ignibus mos est.
[Ianc enim habet naturam ignis accensus, ut quanti
ad eum, quanti ad crinem purpurei splendoris aspexe-
rint, tantis visum 5.5 lucis impertiat, tantis mini-
sterium sui muneris tribuat, et ipse nihilominus in
sua integritate permaneat.

CAPUT LXIX.
Quare Spiritus sanctus aque nomine dicatur.

Spiritus sanctus nomine aqu: appellatur in Evan-
gelio, Domino clamante et dicente : Si quis sitit, ve-
miat ad me el bibat. Qui credit in me, [lumina aque
eite fluent de. ventre ejus (Joan. vii, 57). Evangelista
autem exposuit unde : Hoc enim dicebat de Spiritu,
quem accepturi erant credentes in eum.

CAPUT LXX.

Quod aliud sit aqua sacramenti, aliud aqua Spiritus
sancti.

Sed quz significat spiritum Dei, Aqua enim sacra-
menti visibilis est. Aqua Spiritus invisibilis est. Ista
abluit corpus, et significat quod fit in anima. Per il-

* S. Aug., de Fid. et Symb., c. 921.

CAPUT LXXII..
De nomine Ecclesie catholica.

b Ecclesia Gr:ecum est, quod in Latinum vertitur
convocatio, propter quod omnes ad se vocct. Catho-
lica universalis, χαθόλου, id est, sccundum totum.
Non enim sicut conventicula hzxreticorum in aliqui-
bus regionum partibus coarctatur, sed per totum
terrarum orbem dilatata diffunditur. Quod etiam
Apostolus approbat ad Romanos dicens : Gratias ago
Deo meo pro omnibus vobis, quia fides vestra annun-
tiatur in universo mundo (Rom. 1, 8). linc et uni-
versitas ab una cognominata est, propter quod in
unitatem colligitur. Unde Dominus in Evangelio :
Qui mecum non colligit, spargit (Matth. xi, 50); id
est, qui in unitatem meam non colligitur a me divi-
sus, in dispersionis perditione dissipatur.

CAPUT LXXIV.
Quare Ecclesie, cum una sit, septem scribantur.

Cur autem Ecclesiz, cum una sit, septem scriban-
tur, nisi ut una catholica sept.formi plena Spiritu
designetur? sicut et de Domino novimus dixisse Sa-
lomonem : Sapientia edificavit. sibi domum, excidit
columnas septem (Prov. 1x, 1). Qux tamen septem
una esse non ambiguntur, dicente Apostolo : Eccle-
sia Dei vivi, qua est columna et. firmamentum verita-,
tis (1 Tim. ni, 15).

b S. Isid. , Etym. l. vini, c. 1, ex quo et tria capita sequentia desumpta sunt.

Par&RoL. ACVI.

159 N
CAPUT LXXV.
Unde inchoavit Ecclesia, vel quare dicatur Sion, vel
Jerusalem.

Inclioavit autem Ecclesia a loco, ubi venit de ccelo
Spiritus sanctus, et implevit uno loco sedentes. Pe-
regrinatione autem presenti Ecclesia Sion dicitur,
co quod in hujus peregrinationis longitudine pesita
promissionem rerum celestium speculatur. Et id-
circo Sion, id est, speculatio, nomen accepit. Pro
futur» vero patrie pace Jerusalem vocatur. Nam
Jerusalem pacis visio interpretatur. Ibi enim absor-
pia omni adversitate pacem, qux est Christus, prz-
senti possidebit obtutu.

CAPUT LXXVI.

Quid distet inter Ecclesiam et Synagogam.

Synagoga Grace congregatio dieitur. Quod pro-
prium nomen Judxorum populus tenuit; ipsorum
euim propric Synagoga dici solet, quamvis et Ecclc-
sia dieta sit. Nostram vero Apostoli nunquam Sy-
nagogam dixerunt, sed semper Ecclesiam, sive dis-
eernendi causa, sive quod inler congregationem,
uude Synagoga, et convocationem, unde Ecclesia no-
men accepit, distat aliquid : quod scilicet. congre-
gari οἱ pecora solent, quorum οἱ greges proprie di-
cimus ; convocari autem niajus est utentium ratione,
sicul sunt homines.

CAPUT LXXVII.
fuod in Ecclesiam sanctam Spiritus sanctus. Novum
εἰ Vetus Testamentum: plenissime inepirttit.

In quam sanctam Ecclesiam Spiritus sanctus in
Veteri Testamento Legem et Prophetas, in Novo
Evangelium et Apostolos inspiravit. Unde et Paulus
dicit : Omnis Scriptura divinitus inspirata καἶ esl
ad docendum (14 Tim. 11, 16). Et ideo qus sint
Novi ac Veteris Instrumenti volumina, qux» secundum
majorum traditionem per eumdem sanctum Spiri-
uim inspirata ereduntur, et Ecclesiis Christi tradita
esse noecuntur, competit in hoc loco evidenti nu-
mero, sicut ex Patrum monumentis accepimus, de-
signarc.

CAPUT LXX VIII.

Que auctoritas Scripturarum in Ecclesiis primum sit
sequenda.

4 In ipsis autem canonicis Seripturis Ecclesiarum p

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

110
CAPUT LXXIX.

Qui libri continentur in canone utriusque Testamenti.

Totus autem canon Scripturarum, in quo jam con-
siderationem versandam dicimus, his libris continetur :
quinque Moysi, id est, Genesi, Exodo, Levitico, Nu-
meris, Deuteronomio ; et uno libro Jesu Nave, uno
Judicum, uno libello qui appellatur Ruth, qui magis
ad Regnorum principium videtur pertinere; dein-
de quatuor Regnorum, et duobus Paralipomenon non
consequentibus, sed quasi a latere adjunctis simulque
pergentibus. H:ec est historia, qu:xe sibimet adnexa
tempora continet, atque ordinem rerum. Sunt alie
tanquam ex diverso ordiue, qux neque huic ordini,
teque inter se convertuntur ; sicut est Job, et Tobias,
et Esther, et Judith, et Machabzorum libri duo, et
Esdrzx duo, qui magis subsequi videntur ordinatam
illam historiam usque ad Regnorum vel Paralipome-
non terminatam. Deinde Prophetz, in quibus David
unus liber Psalmorum ; Salomonis tres, Proverbia,
Cantica Canticorum, et Ecclesiastes. Nam illi duo li-
briunus qui Sapientia, et alius qui ecclesiasticus in-
scribitur, de quadam similitudine Salomonis esse di-
cuntur ; nam Jesu filius Sirach eos conscripsisse eon-
siantissime perhibetur : qui tamen, quoniam in ^ di-
vina auctoritate recipi meruerunt, inter propheticos
numerandi sunt. Reliqui sunt eorum libri, qui pro-
prie prophetz appellantur, duodecim prophetarum
libri singuli, qui connexi sibimet, quoniam nunquam
sejuncti sunt, pro uno habentur. Quorum Propheta-

(C rum nomina sunt hec : Osee, Joel, Amos, Abdias, Jo-

nas, Michzas, Nahum, Habacuc, Sophonias, ÁAggzus,
Zacharias, Malachias. Deinde quatuór prophetx: sunt
majorum voluminum, lsaias, Jeremias, Daniel, Eze-
chiel. His quadraginta quatuor libris Testamenti Ve-
teris terminatur auctoritas. Novi autem quatuor libris
Evangelii secandum Matthzum, secundum Mareum,
secundum Lucam, secundum Joannem ; quatuordecim
Epistolis apostoli Pauli, ad ftomanos una, ad Co-
rinthios duabus, ad Galatas una, ad Ephesios una,
ad Philippenses una, ad Thessalonicenses duabus,
ad Colossenses una, ad Timotheum duabus, ad Titum
una, ad Philemonem una, ad Hebrxos una; Petri dua-
bus, tribus Joannis, una Judz, et unà Jacobi; Actibus
apostolorum libro uno, et Apocalypsi Joannis libro uno.

CAPUT LXXX.

eatholicarum illa plurimum auctoritas est sequenda, Quod omnes sancte auctoritatis libri vel memoria te-

iir quas sane ille sint, qux: apostolicas sedes ha-
bere, et epistolas accipere meruerunt. Tenebitur igi-
tur h:c inodus in Scripturis sanetis canonicis, ut eas
qua ab omnibus accipiuntur Ecclesiis catholicis,
proponantur eis quas quzdam non accipiunt. In eis
vero qu: Don accipiuntur ab omnibus, pr:eponan-
tur ex quas plures gravioresque accipiunt, cis quas
pauciores minorisque auctoritatis Ecclesi» tenent.
Si auten) alie inveniantur a pluribus, alie a gravio-
ribus haberi, quanquam hoc 'nveniri non possit,
equalis tamen auctoritatis eas habendas puto.

ἃ |]loc et duo scquentia cap. ex Aug., de Doct.
Cluist. , c. 8,9

nendi sunt, vel omnino incogniti non habendi.
ln his omnibus libris timentes Deum, et pieta:e
mansueti querunt voluntatem Dei. Cujus operis et
laboris prima observatio cst, nosse istos libros, etsi
nondum ad intellectum, legendo tamen ve] mandare
memoriz, vel omnino incognitos non habere.

CAPUT LXXXI.
De remissione peccatorum.

e Tiemissionem peccatorum. Bene post commemo»
rationem nostre Ecclesix in ordine confessionis po-

b Lib.editi de Doct. Christi, in auctoritatem.
c S. Aug. Enchirid., c. 61.

LET

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

1312

mitur memissie peccatorum. Per hanc enim stat Eccle- A xv, 55). Qui enim dicit hoc, in eam quasi digitum

sia quz in terris cst. Per hanc non perit, quod perie-
rat, et inventum est. Excepto quippe baptismatis mu-
nere, qued contra peccatum originale donatum est, ut
quod generatione attractum est, regenerationedetra-
batur; aciiva quoque peccata, quscanque corde,
ore, opere, cogitatione, sermonecommissa invenerit,
tollit; hac ergo excepta magna indulgentia, unde in-
cipit bominis renovatio, in qua solvitur omnis rea-
tus et ingeneratus, ct additus,ipsa etiam vita cxtera
jam ratione utentis tatis, quantalibet. przepolleat
fecunditate justiti:e, sine peccatorum remissione uon
egitur. Quoniam filii Dei, quandiu mortaliter vivuat,
cum morte confligunt. Et quamvis de illis sit veraci-
ter dicium, * quod qui spiritu Dei aguntur, ii suni filii
Dei (Rom. vui, 13) ; sic tamen spiritu Dei excitantur,
et tanquam filii Dei proficiunt ad Dcuin, ut etiam spi-
ritu suo, maxime aggravante corruptibili corpore,
tanquam filii hominis, in quibusdam humanis motibus
deficiant ad seipsos, et ideo peccent. Interest quidem
quantum ; neque enim quia peccatum est omne crimen,
ideo etiam crimen est omae peccatum. Itaque sancto-
rum bominum vitam, quandiu in hac morte vivitur,
inveniri posse dicimus sine crimine. Peccatum autem
ei dixerimus quia non habemus, ait sanctus Ápesto!us,
nes ipsos seducimus, el veritas in nobis non est (1 Joan.
1, 8). Sed neque de ipsis criminibus , quamlibet
magnis, remittendis in sancta Ecclesia Dei misericor-
dia desperanda est agentibus poenitentiam secundum
modum sui cujusque peceati.
CAPUT LXXXH.

1 Hen consideranda est men-

pp temporis! ted d doloris; quodque non nisi in Ec-
clesia possunt remitli peccata.

» In actione autem poenitentiz , ubi tale commis-
sum est, ut is qui commisit a Chrisü etiam corpore
separe:ur, non tam consideranda est mensura tem-
poris quam doloris. Cor etiam contritum et bumilia-
tum Deus non spernit (Peal. L, 19). Verum quia
plerumque dolor alterius cordis occultus est alteri,
nec in aliorum notitiam per verba vel quaecunque
alia signa procedit, cum sit coram illo, cui dicitur :
Gemitus meus a te non est abscondiius (Psal. xxxvi,
40); recte constituuntur ab his qui praesunt Ecclesiis
tempora poenitenti2, ul fiat satis Ecclesiz, in qua re-
mittuntur psa peccata; exira eam quippe non remit-
tuntur. Ipsa enim preprie Spiritum sanctum pignus
acecpit, sine quo non remittuutur ulla peccata, ita ul
quibus dimittuntur, vitam consequantur cternam.

CAPUT LXXXIII.
De evidenti carnis resurrectione.
* Carnis resurreclionem, et vitam. aternam. {πὲ
visibilis qux» proprie dicitur caro, sine dubitatione
credenda est resurgere. Videtur enim Paulus apo-
siolus eam tanquam digito ostendere, cum dicit :
Oportet corruptibile hoc induere incorruptionem (1 Cor.

4 Lib. Editi Enchirid., «4450.
b S. Aug. Enchirid. c. 65.
€ S. Aug., de Fid. et Svmb., c. 10, ἢ 25, post med.

intendit. Quod autem visibile cst, digito ostenditur,
quoniam posset eliam anima corruptibilis dici; nam
visis morum ipsa corrumpitur. £t euortale hoc in-
duere immortalitatem. eum legi:ur, eadem signifi-
catur visibilis caro, quia in eam identidem vclut di-
gitus inlenditur.. Potest cnim et anima sicut. corrm-
pribilis propter morum vitia, ita ctam mortalis dici.
Mors qaippe anima est apostatare a Deo (Eccli. x, 14).
Quod primum ejus peccatum in paradiso sacris lit-
leris continetur. Resurget igiiur corpus secundwos
Christianam (idem, qus fallere nor potest.

CAPUT LXXKXIV.

Quod in resurrectione mihil pereat de humana carne ;
sed cunque iu quamlibet perditionem dispersum
exstiterit vel. consummatum, totum. od illam ani-
mam redeat, qua hanc, cum viveret, animatit.

4 Non autem perit Deo terrena materies, de qua
mortalium creatur caro. Sed in quamfibet pulverem
cimeremve solvatur, in quoslibet halitus aurasque
diffuziat, in quamcunque aliorum corporum substan-
Siam, vel in ipsa elementa vertatur, ín quorumcun-
que animalium aut etiam hominum cibum cedat,
carnemque mutetur, illi anim: humanz puncto tem-
poris redit, qux illam primitus, ut homo Gcret,
cresceret, viveret, animavit.

CAPUT LXXXV.

Quod omnipotens Deus mirabiliter atque ineffabilitcr
mirabil] celeritate restituai. De eremplo quoqwe
slatue. solubilis metalli, qua quomodo res αν ον
fieri possit, monstratur.

* psa i:aque terrena maleries, qus discedemie
anima fit cadaver, non ita resurrectione rcparabitur,
ut ea qui dilabuntur, et in alias atque alias aliaruiu
rerum species formasque vertantur, quamvis ad cor-
pus redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque
corporis partes ubi fucrunt, redire nccesse est. Alio-
quin si capillis capitis reddit quod tam crebra ton-
sura detraxit, si unguibus quod toties dempsit exse-
ctio, immoderata et. indecens cogitantibus, et idco
resurrectionem carnis non credentibus occurrit in-
formitas. Sed quemadmodum si statua cujuslibet so-
lubilis metalli aut igne liquesceret, aut contereretur
in pulverem, aut confunderetur in massam, et eam

p vellet artifex rursus ex illius materiv quantitate

reparare, nihil interesset ad cjus integritatem, quz
particula materie cui membro statux redderetur,
dum tamen totum ex quo constituta fuerat, restituta
resumeret : ita Deus mirabiliter atque ineffabiliter
artifex de toto quo caro nostra constiterat, eam mi-
rabili et ineffabili celeritate restituet; nec aliquid at-
tinebit ad ejus redintegrationem, utrum capilli ad
capillos redeant, οἱ ungues ad ungues, an quod eo-
rum perierat mutetur in carnem, et in partes alias
corporis revocetur, curante artificis providentia, ne
quid indecens fiat.

4 S. Aug., Enchirid., c. 88.
* ]bid., c. 89.

115
CAPUT LXXXVI.

he diversitate status, et macie, vel pinguedine corpo-
rum humanorum, in qua sancta corpora hoc solum,
quod decebit, habebunt.

« Nec illud est consequens, ut ideo diversa statura
sit reviviscentium singulorum, quia fucrat diversa
viventium ; aut macri cum eadem macie, aut pingues
cum eadem pinguedine reviviscant. Sed si hoc est in
consilio Creatoris, ut in effigie sua cujusque proprie-
tas et discernibilis similitudo servetur, in cteris
autem corporis bonis :equalia cuncta reddantur; ita
mo:lificabitur illa in unoquoque materies , ut nec ali-
quid ex ea pereat, et quod alicui defuerit, ille sup-
pleat, qui etiam de nihilo potuit quod voluit operari.
Si autem in corporibus resurgentium rationabilis
inzqualitas erit, sicut est vocum quibus cantus im-
pletur, hoc fict cuique de naterie corporis sui, quod
et hominem reddat angelicis coetibus, et nihil incon-
veniens eorum ingcrat sensibus. Indecorum quippe
aliquid ibi non erit. Sed quidquid futurum est, hoc
docebit, quia nec futurum cst, si non decobit.

CAPUT LXXXVII.
Quod sanctorum corpora spiritalia resurgent, non ta-
men spiritus. erunt.

b Resurgent igitur sanctorum corpora sine ullo vi-
tio, sinc ulla deformitate, sicut sine ulla corruptione,
onere, difficultate : in quibus tanta facilitas, quanta
fe'icitas erit. Propter quod spiritalia dicla sunt,
cum procul dubio corpora sint futura, non spiritus.
Sed sicut nune corpus animale dicitur, quod ta-
men corpus, non anima est, ita nunc spiritale cor-
pus erit, corpus tamen, non spiritus erit (1 Cor.
xv, Al). Proinde, quantum attinet ad corruptio-
nem, qui nunc aggravat. animam (Sap. ix, 15), et
vitia quibus caro adversus spiritum concupiscit (Ga-
lat. v, 17), tunc non erit caro, sed corpus, quia et
coelestia. corpora perhibentur. Propter quod dicium
est : Caro et. sanguis regnum Dei non possidebunt
(1 Cor. xv, 50). Et tanquam exponens quid dixerit :
Neque corruptio, inquit, incorruptionem possidebit.
Quod prius d.xit, caro οἱ sanguis, hoc postea dixit
corruptio; ct quod prius, regnum Dei, hoc posterius
incorruptionem. (3antum autem attinet ad substan-
tiam, etiam tune caro erit; € propter quod εἰ post
resurrectionem corpus Christi caro appellata est
(Luc. xxiv, 59). Sed ideo ait Apostolus : Seminatur
corpus animule, surget corpus spiritale (1 Cor. xv,
4), quoniam tanta erit tunc concordia carnis et
spiritus, vivificante spiritu sinc sustentaculi alicujus
indigentia subditam carnem, ut nihil nobis repugnet
ex nobis, sed sicut foris neminem, ita nec intus nos
pauamur ipsos inimicos.

CAPUT LXXXVIII.

Quod reproborum corpora resurgent quidem, sed cum
vitiis et deformitatibus suis perenniter punienda.

4 Quicunque vero ab illa perditionis massa, quae
ἃ S. Aug. Enchirid., c. 90.

» Ibid. , c. 91.

« Daluzius cdidit : Propter... et post. ressrrectio-

nem corpus Christi quod appellata est. Nos emenda-
virus locum istum ad libros edi.os divi Augustini.

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI
A facta est. per hominem primum, non liberantur per

144

unum Mediatorem Dei et hominum, resurgent qui-
dem etiam ipsi, unusquisque cum sua carne; sed ut
cum diabolo et ejus angelis puniantur. Utrum sane
ipsi cum vitiis et deformitatibus suorum corporuri
resurgant, qumrcunque in eis vitiosa ct deformia
membra gestarunt, in requirendo laborare quid opus

est? Neque. cnim fatigare nos debet incerta eorum

habitudo vel pulchritudo, quorum erit certa et sem-
piterna damnatio. Nec moveat quomodo in eis erit
corpus incorruptibile, si dolere poterit. Non est enim
vcra vita, nisi ubi feliciter vivitur, nec vera incorru-
ptio, nisi ubi salus nullo dolore corrumpitur. Ubi
autem infelix mori non sinitur, ut ita dicam, mors
ipsa non moritur; et ubi dolor perpetuus non intcr-

B imit, sed affligit, ipsa corruptio non finitur. H::c in

sammctis Scripturis secunda mors dicitur (Apoc. i,
41; xx, 6, 14) ; 9 nec prima tamen, qua suum cor-
pus anima relinquere cogitur, nec secunda, qua
penale corpus anima relinquere non permittitur, ho-
mini accidisset, si nemo peccasset.

CAPUT LXXXIX.
Quod mitior pena eris soli originali peccato, et minimo
aetuali.

Mitiseima sane omnium poena erit eorum qui pr:e-
ter peecatum, quod originale traxerunt, nullum in-
super addiderunt; et in exteris qux& addiderumt ,
tauto quisque ibi tolerabiliorem habebit damnatio-
nem, quanto hic minorem habuit iniquitatem.

CAPUT XC.

Quod a morte usque ad resurrectionem anima ín. ab-
ditis receptaculis teneantur vel requie, vel a rumna.

f Tempus autem quod inter hominis mortem et ul-
timam resurrectionem interpositum est, animas ab-
ditis receptaculis contineri, sicut unaquaque digna
est vel requie vel :erumna, pro eo quod sortita est in
carne, cum viveret.

CAPUT XCI.

Quomodo defunctorum animabus viventium oblationes
et eleemosyna vel prosint, vel minime prosperentur.

€ Neque vero negandum est defunctorum animas
pietate suorum viventium relevari, cum pro illis sa-
crificium Mediatoris offertur, vel eleemosyn:e in Ec-
clesia fiunt. Sed eis h:ec prosunt, qui cum viverent,
ut hxc sibi postea possent prodesse ierucrunt. Est
enim quidam vivendi modus, nec tam bonus, ut non

D requirat ista per mortem, ncc tam malus, ut non ci pro-

sint ista post. mortem. Est vero talis in bono, ut

ista non requirat. Et est rursus talis in malo, ut nee

his valeat, cum hzc vita transierit, adjuvari.
CAPUT XCII.

Quod vita eterna sit gratia Dei, stipendium vero mtr-
lis peccatum.

b Vita a:vterna, qux merces es? operum bonorum
gratiam Dei commendat Apostolus : Stipendium,
Riquit, peccati mors, gratia autem. Dei vita eterna in
Christo Jesu Domino nostro (Rom. vi, 25). Stipen.

4 S. Aug. Enchirid., c. 99.

e ]bid., c. 93.

f [Jbid., c. 109.

5 lbid., c. 410. |
b Bbid., c. 107.

145

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

116

dium operz militi» debitum redditur, non donatur; A suspicentur; sicut mancbil communiter onmium

ideo dixit : Stipendium peccati mors, ut mortem pec-

cato non immerito illatam, sed debitam, demon-

siraret. Gratia vero, nisi gratis est, gratia non est.

intelligendum est igitur etiam ipsius hominis bona

merita esse Dei munera; quibus cum vita aterna

redditur, quid nisi gratia pro gratia redditur ?
CAPUT XCIII.

Qued in hac vita comparetur, quo possit post hanc vi-
tam quisque vel relevari, vel aggravari.

ἃ Quocirca hic omne meritum comparatur, quo
possit post hanc vitam relevari quispiam vel gra-
vari. b Nemo autem speret quod hic neglexit, cum
obierit, apud Deum promereri. Non igitur ista, qux
pro defunctis commendandis frequentat Ecclesia, illi

vita zeterna sanctorum, qualibet honorum distantia
concorditer fulgeant. Hzc est fides qu: paucis verbis
tenenda in Symbolo novellis Christianis datur. e Qux
pauca verba fidelibus nota sunt, ut credendo subju-
gantur Deo, subjugati recte vivant, recte vivendo
cor mundent, corde mundato quod credunt iutel-
ligant.
CAPUT XCVI.

De reliquis causis ad regulam ver? fidei pertincn-
tibus.

Post apostolicum Symbolum, οἱ ea qux de Patre,
et Filio, atque Spiritu sancto secundum ineffabilem
deitatis naturam, alque etiam secundum dispensa-
tionem temporalem de lncarnatione Christi sunt

apostolicze sunt adversa sententiz, qua dictum est : B dicta, lec item fidei sunt congrua pari credulitatis

Omnes enim astabimus ante tribunal Christi, ut re[erat
unusquisque secundum ea que per corpus gessit, sive
bonum, sive malum (Rom. xiv, 10; 11 Cor. v, 10),
quia etiam hoc meritum sibi quisque, cum in corpore
viveret, comparavit, ut ci possent ista prodesse. Non
enim omnibus prosunt; et quare non omnibus pro-
supt, nisi propter differentiam vitze, quam quisque
gessit in corpore?

CAPUT XCIV.

Quid agant sacrificia et eleemosynae pro baptizatis de-
[unctis oblata.

Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumcun-
que eleemosynarum pro baptizatis defunctis omni-
bus offeruntur, pro valde bonis gratiarum actiones

virtute tenenda. f Quod Novi, et Veteris Testamenti
sit unus Deus : que duo Testamenta salubriter di-
vina commendat auctoritas, illud per prophetiam,
istud per historiam veraciter persolutum. Quod neque
de Deo, neque de creaturis cum gentilibus, vel hiere-
ticis, aut schismaticis sit aliquid sentiendum in bis
quz a veritatis fide dissentiunt; sed quod utrunque
Testamentum per divinum commendat eloquium, hoc
solummodo sentiendum. Quod cavum, et terram, et
mare, et. omnia quixe sunt in eis, nulla necessitate
creaverit Deus, necomnino ullam esse visibilem atque
invisibilem substantiam , qux: aut sit Deus, aut non
sit a Lono Deo creata, sed Deum summum et incom-
mutabile bonum, creatura vero inferius el mutabili-

sunt; pro non valde malis propitiationes sunt; pro (Σ ter bona. Quod angelorum vel animze natura non sit

valde malis, etiamsi nulla sunt adjumenta mortuo-

rum, qualescunque vívorum consolationes sunt. Qui-

bus autem prosunt, aut ad hoc prosunt ut sit plena
remissio, aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.
CAPUT XCVY.

Quod post resurrectionem impleto judicio permanebunt
singule civitates in angelis et hominibus ; Christi in
gloriam eternam, zaboli in damnationem perpetuam.
* Post resurrectionem vero, facto universo imple-

toque judicio, suos fines habebunt civitates dus,

una Christi, altera diaboli ; una bonorum, altera
malorum, utraque tamen et angeloruia et hominum.

Istis voluntas, illis facultas non poterit esse ulla pec-

candi, vel ulla conditio moriendi; istis in zterna -

vita vere feliciterque viventibus, illis infeliciter in
aierna morte sine moriendi potestate durantibus,
quoniam utrique sine fine. Sed in beatitudine isti
alius alio prestabilius, in miseria vero illi alius alio
tolerabilius permanebunt. 4 Manebit ergo sine fine
mors illa perpetua. damnatorum, id est, alienatio a
vita Dei, et omnibus erit ipsa communis, quzlibet
bomines de varietate prnarum, de dolorum releva-
tione vel intermissione pro suis humanis moribus

δῷ Aug. Enchirid., c. 110.

b Quam depravatus esset hoc loco contextus, apparet
ex lectione Baluziana, quam exscribimus : Nemo au-
tem speret, quod hic neglexit, cum obierit Deum. Ista
que pro de[unctis commendandis frequentat Ecclesia,
illi apostolice sunt adversa sententia", qua dictWin est :

Ümnes enim astabimis, etc. Quibus verbis quantus

-

pars divinx substantie, sed Dei creatura ex nihilo
condita; et quia ad imaginem Dci creata, ideo incor-
porea. lpsius vero animx natura habetur incerta.
Quod pietas morum omnimodo sit tenenda, sine qua
fides divini cultus otiosa torpet, et cum qua divini
cultus integritas perfecta consistit. Quod Deus prop-
ter se ipsum diligendus sit, proximus vero in Deuin,
inimicus autem propter Deum, ut a Dco incipiens
dilectio, per proximum proficiat, οἱ usque ad inimi-

- cum proficiendo perveniat ; sicque dum per proxi-

mum provecta ad inimicum pervencrit, in Deo plena
consistat. Quod alter alterius pollui peccato non
possit, ubi voluntatis pur: consensio non tenetur.
Quod legitima: nuptixe non credend:e sunt esse dam-
nando», quamvis ex eis obnoxia originali peccato cre-
datur nasci progenies ; quibus tamen fidelium virgi-
num vcl continentium prafferenda jure doceatur inte-
gritas. Quod penitentixe remediis non egere putan-
dum non ést pro excessibus quotidianis humanz fra-
gilitatis, sine quibus in hac vita esse non possumus,
ita ut fiuctuosa poenitenti:e: compunctione universa
confiteamur deleri peccata', sicut spiritus Dei docet : .

error contineretur, neino non videt.

c S. Aug. Enchrrid., c. 111.

ἃ Jbid., c. 113.

e Hxc postrema verba sunt ex lib. de Fid. et
Symb.

f S. lsid., 1. dc Offic., c. 24.

47

S. IBLDEFONSI EPISCOPI. TOLETANI

Beati quorum. remissa sunt. iniquifates, εἰ quorum A le utitur voluptatis, et jugo premitur noxue ser-

tecta sunt peccata. Beatus vir, cu non imputabit Do-
"inus peccatum (Psal. xxxs, 1). Quod nullus hominum
suis viribus, sed per gratiam divinam, suo capiti ,
quod est Christus, possit subjungi , atque indisruptze
pacis perseverantia ín unitate ipsius Ecclesise soli-
dari. Quod htrmanzs voluntatis arbitrio nihil boni
posse xstimandum est deputari, sed secundum pro-
pesitum voluntatis Dei omnem numerum electorum
acquiri. Quod bona temporalia bonis malisque com-
munia a Deo creata, cjus dispositione singulis qui-
busque vel negentur vel tribuantur, providentia dis-
positionis ejus administrante; quorum bonorum in
unoquoque (ilelium non habitus, sed usus, vel im-
probandus est vcl probamndus. Quod certe zterna
bona soli possint boni in futuro consequi, quorum
bonorum pignore Ecclesiam nunc informatam cre-
dimus detineri, habentem hic spiritus primitias, in
futuro perfectionem ; hic in spe sustentari , illic. in
re postea satiari; hic videre per speculum in zni-
gmate, in futuro autem facie ad faciem, cum fuerit
ad speciem perducta per fldem. Quod bonum donec
perficiatur in nobis, ut fruamur plenitudine sumini
Dei , suavitate fruendum in Dco noverimus ct proxi-
mis. Et quod hanc spem resurrectionis debemus
babere, ut eadem veritate carnis, qua Dominus re-
surrexit a mortuis, nos quoque resurrecturos esse
eredanmus in eodein corpore, in quo sumus vel vivi-
mus, non naturam aut sexum mutantes, sed tantum
fragilitatem et vitia deponentes. Quod Satanas cum
angelis suis atque cultoribus zxeterno sit incendio con-
detanandus, neque aliquando ad pristinam, id est,
angelicam dignitatem, ex qua propria ceciderunt im-
pietate, secundum quorumdam sacrilegam disputa-
tionem, posse reduci. ILec est traditionis catholice
vera integritas fidei ; de qua si unum aliquid renua-
tur, totius fidei robur amittitur.

CAPUT XCVII.
Quod post Symbolum veniatur ad fontem.
Digestis cunctis his, qux tam ad unius sancte li-
dei regulam pertinent, quam illis que eidem fidei
plena stabilitate col:erentia comprobantur, quibus
post catechumenum instrui convenit competentem,
venitur ad fontem, quasi ad mare Rubrum; ut qui

148
vittis.
CAPUT X€IX.
Qnid significent nubes, et columna que preceseerun
populum salvandum.

Jam tunc nocte in columna ignis, et per diem in
columna nubis Dominus videtur przcedens populum,
dux factus itineris (Exod. xni, 21, 22). Eadem nubes
precedens Christus est, qui etiam et columna, quia
rectitudo, et firmitas, et sustentatio est nostra infir-
mitalis, non per diem, sed per noctem lucens , ut
qui non vident videant, et qui vident cxci fant
(Joan. 1x, 39) ; id est, ut ignorantia humilis illustre-
tur, οἱ inflans scientia obscuretur. ltem aliter :
Christi sacramentum tanquam in die manifestum est

B in carne velut in. nube, in judicio vero tanquam in

terrore nocturno, quia tunc erit magna tribulatio
szxculi tanquam ignis, et lucebit justis, et ardebit
injustis. Hem aliter : in igne terror est, in. nube
visionis lene blandimentum. Dies vita justi, et nox
accipitur vita peccatoris. In die ergo per nubem co-
luinna monstrata est, et in nocte per ignem, qnia
omnipolens Deus et blandus justis, et terribilis
apparebit injustis. Istos in judicio veniens per leni-
tatis. mansuetudinem demulcet, illos per justitize
districtionem terret. Item aliter : Quid est quod
columna nubis in die populum praibat, et splendor
ignis non in die, sed in nocte radiabat, nisi quia Rte-
demptor noster suo conversationis exemplo ducatum
se sequentibus prasstans, de justitia sua confitenti-

C bus nulla luce claruit, peccatorum suorum tenebras

agnoscentibus igne sui amoris infulsit?
CAPUT C.

Quomodo per columnam subsequemtem εἰ prece-
dentem. liberum arbitrium ostenditur regi per gra
tiam pravenientem, el subsequentem misericordiam
Dei.

Autendendum sane, et quomodo vel in nos vel
in his qui tenascuntur per nos, liberum arbitrium
sine Dei gratia nihil boni possit. Nam ecce salvandum

populum columna przecedens dimittit priora post

tergum , et stat inter castra /Egyptiorum et castra
Israel, obsistendo illis, prosperando istis ; significans
ineo quod primum praecessit, pr:veniente gratia
nolenti homini bene velle esse collatum ; in eo quod

servierant in Egypto sub Pharaone principe, luto e! py a tergo posteriora tuetur, per subsequeutem miseri-

lateribus palearum levitate confectis (Exod. 1, 14),
idest, qui h»retant mundo, zabolo imperante in
terrenis actibus malarum cogitationum admistione
coneretis, duce Christo, quasi duce Moyse, possint ad
liberationem sui quantocius pervenire.

CAPUT XCVIIH.

Quod homo in mundo ita servit principi mundi,
sicut lsrael. servivit in. /Egypto Pharaoni.

Itaque sub JEgyptio rege luto, paleis et lateribus
ui corum zedificiis, qui sua liberatione peribunt, afli-
citur Israél, sic demum sub principe mundi homo
ante baptismum per levitatem immundz cogitation's
cutibus luteis adducitur, formans maceriam nequis-
A77 2cljonis; in qua dun; conversatur, et libitu ma-

cordiam adjuvari posse cepta perficere , et implere
postrema servando. Illic columna iter liberationis
ostendens pr:xcessit populum , hic gratia prazvenit
liberum arbitrium. Illic columna tuetur extrema,
hic misericordia subsequitur infirma. Illic qu:esitum
est ut liberarentur qui perire nolunt, hic datur ut
nolentes bene velint. Illic pavor affertur, dum a tergc
hostibus obviíatur; hic subsequens misericordia oc-
currit, dum infirmitas adjuvatur. Nam nisi et pra-
iens et subsequens liberando populo adjutorium
adesset, qui lumen vit» przestaret , cum ad excidium
hostis subsequens irrueret , sicut et hic agitur; qui:
baptizandis praecedens fides proderit, nisi liberaus
a malo subscquens miscricordia fidei opus implere

149

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

150

concesserit? Bene ergo celumnx lumen liberandum A tunc gerebat Moyses, qui per mare trajicicbat, uisi

populum, et ne possit interire, praecedit ; et sequitur,
né inlerimi possit, quia gratia Salvatoris liberum
hominis arbitrium, ut bene velit, grate przvenit, et
ut bene possit, illi miseranter attribuit.

CAPUT CI.
De congressione itineris, et ingressu Rubri maris,
quorum significantia tenetur in aquis. fontis.

Est salvando Israeli dux Moyses. Factus est redi-
mendo homini dux Jesus. Ille relinquit Jgyptum,
iste mundum. flum insequuntuar JEgyptii, hunc
insequitur multitudo delicti. lilic (mare) rubore lit-
toris coloratam, unde et dicitur rubrum; hic est
baptismus Christi sanguine consecratus. Illic virga
vastitas dividitur maris, hic signo crucis reseratur
sditus fontis. lllic ingreditur Israél, hic tinguitur
bomo. Illic inter aquas per siccum sine impedimento
transitur, hic per aquas iter salutare peragitur. Illic
insequentes AEgyptii cum Pharaone merguntur, hic
peccata cum zabolo necantur, non perditione natu-
τι, sed potestatis amissione. Nam in quantum zabolus
est, constat; in qpantum male potuit, jam non con-
stat. Unum elementum utrisque exitium atque sub-
sidium est, dum perituros perimit, et erdendos prv-
vehit ; dum morituros aecat, et vivituros juvat; dum
exitiosos dejicit, et eximendos edicit. Exsultant qui
liberati sunt in gloriam Liberatoris, ct in gratiam
liberationis. Post mare et post font»m dicitur :
Cantemus Domino, gloriose enim honorificatus est.
Equum et ascensorem projecit in mare. Adjutor et
pretector meus Dominus , et factus est mihi in. salu-
lem (Exod. xv, 1).

CAPUT CH.

De figura et typo baptismi in nube et mari a Paulo
apostolo commendatis.

Figrra et typuin baptismi hujus bene Paulus com-
taendans dicit : Nolo vos ignorare, [ratres, quia om-
nes patres nostri sub nube (uerunt, et omnes per mare
transierunt (1 Cor. x, 1). Ut quid per mare transie-
runt? quasi quxreres ab illo, secutus ait : Omnes
per Moysen baptizati sunt in nube, et in mari. Si evgo
figura maris tantum valuit, species baptismi quan-
tum valebit? Si quod gestum est in. figura trajectum
populum ad manna perduxit, quid exhibebit Christus
im veritate baptismi sui trajecto per eum populo
suo?

CAPUT Cill.

Quod transitus maris perveniendi ad manna significet,
post baptismum venire ad Christi corporis sum-

pium.
Quo trajieit per baptismum Jesus, cujus figuram

* Similia hujus prodigii (cujus expositionem toto
capite ü fusius persequitur Hildefonsus) plera-
que in lesiastica historia occurrunt exempla,
aqux in fontes baptismales coelitus immissze, quoties

s solemniter baptizandi accederet, in nonnullis
tclesiis cum Orientalibus, tum Occidentalibus. De
ilis auctor est Sophronius (sive sit Joannes Moschus
verus Prati spintualis scriptor) qui cap. 214 et 215
duo commemorat in eadem provincia Lyciz, in di-
versis tamen locis videri solita hujus generis mira-
cla : unum in Soruba vico ad radices montis, in

D

ad manna? Quod est manna? Ego sum panis vicus,
qui de cado descendi (Joan. vi, 51). Manna accipiunt
fideles jam trajecti per mare Rubrum. Quia ergo, ut
dictum est, omnes per Moysen baptizati sunt in nube
et in mari, et a Domino dicitur : Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non videbit. regnum
Dei (Joan 11, 5), bene habuit mare formam aqua,
nubes vero Spiritus sancti, manna panis vite. Qui-
bus sacramentis purificatus, et vivificatus homo va-
leat in hxereditatem terre viventium intromitti. Jam
fontis figuram mare habujsse patuit. Nunc ipsius
sacri fontis mysteria demonstrentur.
CAPUT CIV.

Quod wno tempore sit et generatio rerum, et regene-
ratio hominum.

Huic fonti ad nov: regenerationis effectum illud
tempus occurrit, quo habere mundus exordium coepit,
ut generatio rerum et regeneratio animaruni uno
tempore sibimet inhs»rerent, dum veris tempore
fieri utraque patescerent. Primo etenim mense ini-
tiuin mundi exoritur. Similiter in eodem mense fieri
Pascha praecipitur. Sic inchoat novitas rerum, sic
inchoat novitas animarum. Qua in mundo per no-
vitatem creata sunt, mortalitatem attingunt. Qua
post vetustatem in morte Christi consepulta resur-
gunt, ad :eternitatem perveniunt. Unde vero con-
currit, ut eo tempore videatur in hanc generationem,
atque in hos usus ingressus attribuitur [F., attri-
bui], quo tempore ex hac generatione in generatio-
nem est legitimus transitus. Siquidem verno tem-
pore filii Israel "Egyptum reliquerunt, et per mare
wansierunt. Hoc tempore Domioi nostri Jesu Christi
Pascha celebratur. Hoc est animarum transitus a
vitiis ad virtutem, a passionibus carnis ad gratiam
Sobrietatemque mentis, a maliti:: nequiti:que fer-
mento a4 veritatem atque sinceritatem. Regeneratis
itaque dicitur : Mensis hic vobis initium mensium,
primus est vobis in mensibus anni (Exod. xn, 2). De-
relinquit enim et deserit, qui abluitur, intelligibi-
lem illum Pharaonem principem istius mundi cum
omnibus operibus suis.

CAPUT ΟΥ̓.

Quod sustinere dicitur mysteriorum sacramentum ,
donec in superficie miraculum ostendatur aqua-
rum.

Fontis hujus, cui divine sanctificationis iiabitur
virtus, et ex superficie miraculum, et ex mysterio
pandamus arcanum. Contemplamur in hoc fonte
numero suorum miraculorum insi;nia, οἱ aspici-
tur operatio ex divina institutione pavenda. « Est

uo sita est Coeanensium civitas; aliud in castello
Cedebratis sub monte /Eonandro, ubi situm erat
baptisterium.
erum in Occidente frequentiora fuisse certissimis
accipimus monumentis. Vix erit qui ignoret quz» de
parvula ecclesia in quodam Campaniz oppidulo Mel-
tinas sita narrat Paschasius Lilibzi episcopus in
epistola ad sanctum Leonem data, qux inter ejus
opera edita legitur. Cujus fontis miraculosa repletio,
quamvis quotannis accidere solita, facta est illustrior,
ac toto fere grbe celebris anno AT. οτος exorta

15]

S. IILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

152

enim in eo similitulo propheti: virtutis, certitudi- A xus renascentis ad vitam aditus, perimendis delictis

nis tempus, veritatis status, odor ignotus, humor in
sicco profluus, sine lapsu fluctus erectus, sine exhau-
riente cito vacuus, situs ad copiam indeficiens, flu-

tunc fuerat contentio sub Innocentio papa super le-
gisima die qua Pascha celebrandum erat. Occtlenta-
les errore supputationis Paschalis ab Orientalibus
dissidebant; itaque enm apud hos dies 22 Aprilis
designata essct, apud illos in 25 Martii indicta erat
Pasch:e celebratio. Accidit autem, ut in supradicta
ecclesia , cum solemne tempus baptizandi in Paschate
appropinquaret juxta Occidentalium computationem,
ad fontem, ut moris erat, sacerdos accedens illum in
sicco repererit, quem quotannis de ccelo plenum in-
veniebant. Quare in diem 22 Aprilis baptismo dilato,
denuo ad baptisterium accedentes fontem non secus
ae aliasuberibus aquis divinitus repletum offende-
runt. Qua re error deprehensus et correctus est. Hxc
emnia narrat Paschasius a sancto Leone Magno con-
sultus super controversia anno 444 exorta inter Ale-
xandrinos et Occidentales circa legitimam Paschatis
celebrationem.

Cassiodorus, Variant. lect. lib. vii, epist. 55,
quam nomine Athalarici regis ad Severum scripsit,
agens de conventu Leucothe:e simile miraculum de
fonte quodam baptismali in Lucania narrat. Refert
i lem de Gallia sua sanctus Gregorius Turonensis, lib.
de Gloria confessorum, maxim:e apud omncs in re-
bus przsertim domesticis auctoritatis.

Quod vero ad Hispaniam nostram spectat, zquali-
bus, quin et majoribus non caruisse prodigiis, auctor
est ipse Turonensis, cujus verba exscribere operz
pretium eritlib. : de Gloria martyrum, cap. 24. « Est
et illud, inquit, illustre miraculum de fontibus His-
pani:e, quos Lusitania provincia profert. Piscina nam-
que est apud Ossem campum antiquitus exculta, et
ex marmore vario in modum crucis miro composita

opere; sed et :edes magno claritatis ac celsitudi- C

nis desuper a Christianis constructa est. Igitur cum
dies sacer post curriculum anni decedentis advenerit,
quo Dominus confuso proditore mysticam discipulis
prebuit coenam, couveniunt in locum illun cum
pontifice cives jam odorem sacri przsentientes aro-
imatis. Tunc data oratione sacerdos ostia templi ju-
het simul muniri signaculis adventum virtutis do-
minic:e przstolantes. Die autem tertia (quod est
Sabbati) convenientibus ad baptizandum populis, ad-
veniens episcopus cum civibus suis, inspectis signa-
culis, ostia reserat clausa. Ac, mirum dictu ! piscinam
quam reliquerat vacuam, reperiunt plenam ; sed ita
cumulo altiore refertam, ut solet super ora modio-
rum triticum aggregari, videasque huc illucque lati-
ces fluctuare, nec partem in adversam defluere. Tunc
cum exorcisuo sanctificato, consperso desuper chri-.
smate, oinnis populus pro devotione haurit, οἱ vas
plenum dori pro salvatione reportat, agros vineas-

interitus, abrenuntiatio impietatis, confessio divinze
el unice Trinitatis, in libertatem justiti:e eterna me-
moria, in opere peccati perennis oblivio, in remu

lymph: deducerentur in fontem ; fuerunt fosse in
profundo vicenum quinum pcdum, in latitudine vero
quindenum. Sed nihil abditum potuit reperiri. Ta-
inen vite finem faciens, et credo pro hujus inquisi-
Lionis temeritate, anni sequentis diem, quo hoc my-
sterium celebrabatur, videre non meruit, co quod
arcanum virtutis divin:x investigare praesumpsit. »

Ηϊος de Hispani: fontibus Gregorius : cujus testi-
monio quamvis communiter Historici acquiescunt,
ita ut nullus fere sit qui de eo quod in presenti mi-
raculo prz::cipuum est amplius dubitet, in circum-
stantiarum tamen expositione majorem diligentiam
in Turonensi desiderant. Non dubitavit de facto Em.-
Baronius; minus vero cl. Pagius, cui certum erat in
llispauia et Gallia similia prodigia olim visa fuisse.
Nihilominus ad ann. 417, in quo hxc Turonensis
verba producit Daronius, non potuit ille non ani-
madvertere Turonensis narrationem in plerisque
circuinstantiis falsam esse. « Theodegisilus enim,
ait, annum tantum unum et menses scptem regnavit,
seJ non in Lusitania, qu: Suevis regibus parebat ;
et prxterea Ossetum oppidum est agri [lispalensis,
quod parebat Theodegisilo Gothorum regi. Quare

uronensis res extra Gallias gestas parum accurate
scripsit. »

Mis forte rationibus aliisque permoto credimus
doctissimo Joanni Marian: venisse in mentem suspi-
cari tofam hanc historiam de fontibus miraculosis
Theudiselique | incrednlitate commentitiam — esse.
Itaque post illam enarratam hzc adjicit, lib. v de
Rebus Hispanie agens de hoc ipso Theudiselo :
« Paschasius episcopus litteris ad Leonem magnum,
utlsidorus est auctor, simile prodigium in Sicilia
contigisse testatus est; et fortassis errante fama,
quod in una provincia contigit, alii tribuebatur. lsi-
dorum miramur rei in Hispania tam illustris, cum
ferme in suam :zetatem incilerit, el de Sicilia retu-
lerit, nullam mentionem fecisse. »

Interea nos a communi historicorum calculo non
recedimus : quod si aliquando licuit, nunc vero post
editum Hildefousi testimonium nobis nefas esset.
Namque Hildefonsus etsi aperte de Hispania non lo-
quatur, tamen in his omnibus qux caput hujus hi-
storix€ efficiunt, Turonensis narrationem mire con-
firmat. Adeo ut nostro judicio de uno eodemque fonte
uterque sit locutus, neuter vero de fonte aliquo extra
Hispaniam sito. Tanta est amborum in descrihendo
fonte consensio, tanta fontis, quem describunt, ἃ
c:eteris aliarum Provinciarum differentia. Itaque in-
verosimile est, ne dicamus impossibile, id quod suspi-
cabatur Joann. Mariana, errante fama, quod in Si-
cilia accidisset falso rumore fuissc de llispania nostra

que. aspersione saluberrima tutaturus. Et cum exinde D ad aures Turonensis perlatum.

multitudo amphorarum sine collecto numero hau-
riatur, nunquam tamen vel cumulum minuit ; licet
ubi infans primus intinctus fuerit, mox aqua redu-
citur, et baptizatis omnibus, lymphis in se reversis,
ut initio produntur nescio, ita et flne clauduntur
ignaro. » Et post pauca : « Denique Theodegisilus
hujus rex regionis cum vidisset hoc miraculum,
quod in his sacratis Deo fontibus gerebatur, cogi-
tavit intra se dicens : Quia ingenium est Romano-
rum (Romanos autem vocitant homines nostra reli-
gionis) uL ita accidat, et non est Dei virtus. Veniens
vero δά annum seqnentem ostium sigillis suis cum
episcopi sigillo munivit, posuitque custodes in cir-
cuitu templi, si forte aliquem deprehendere possit
adis alicujus conscium, per cujus ingenium in fon-

aqua succederet; similiter οἱ alio fecit anno.

lo vero convocata virorum multitudine, fossas in

In basilice fleri jussit, ne forte locis occultis

4

[n reliquis enim fontibus, quos historia comme-
morat, nihil fere aliud mirabile est prxter mira-
culosum accessum et recessum aquarum, in nostris
colestem aqua adventum et discessum niille alia non
minus admiranda circumstant. Fatetur de suis Gre-
gorius ab Hispanicis superari; de cxteris satis erit
testimonia superius laudata percurrere. In illis nihil
de suavissimo odore legitur triduo ante Pascha
exeunte, atque futuri miraculi certo przenuntio ; nihil
de illa exorbitanti exuberantia aquarum, qux: tamen
labia fontis cumulo superantes divinitus sustenta-
rentur, atque hinc inde fluctuantes non defluerent.
Nihil de illa ccelesti copia, e qua cum pene infinita
mensura esset detracta sive ad astantium sitim ex-
stipguendam, sive ad suarum domuum sanctificalio-
nen, et tutamen, non ideo minueretur, nedum exhau-
riretur, etc. Qu:xe omnia de. nostris fontibus a Gre-
gorio et Hildefonso commemorantur ; et quod nota-

155

LIDER DE COGNITIONE BAPTISMI.

154

nerationem glorix perpetua plenitudo. Habet itaque A scens pristinzx conversationis, quae retro cst, exten-

similitudinem prophetiz virtutis, quia quinta feria
Pasch: odorem denuntiat, quod post triduum paschali
Sabbato visione pr:esentat. Habet certitudinis tem-
pus, quia ad testimonium dominice resurrectionis
nullo eventu variatur erroris. liabet veritatis sta-
tum, quia individuum cum festo paschali servat even-
tum. Habet odorem ignotum, quia dissimilem gratiz
flagrantiam manat odorum. Habet humorem in sieco
profluentem, quia inter ariditatem saxorum sine ullo
illapsu exundantia invenitur aquarum. Habet sine
lapsu fluctum erectum, quia cum nullius motionis sed
tantum su: quietis se movcal undis, oram non trans-
greditur limitis. Habet sine exhauriente cito vacuum
situm, quia sicut sine cognitione ubertas irruit, ita
sine evacuatione siccitas occurrit. Habet in copiam
indeficientem fluxum, quia potui repositione qux» e
liquore diviti persistente, plus ablatio tollit, quam
capacitas retentat. Habet renascendi ad vitam aditum,
quia congressi illam morte dempta transferuntur in
vitam. Habet perimendorum delictorum interitum,
quia illic deiersus ex vetustate peccati purificatus
homo consurgit in gratiam novitatis. Habet abre-
nuntiationem impietatis, quia nemo illum aggredi-
tur, nisi qui abrenuntiaverit diabolo, et angelis,
ejusque operibus cunctis. Habet confessionem divinze
et unice Trinitatis, quia omnis qui eum aggreditur
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti bapti-
zatur. Habet in libertate justiti:g zernam niemo-
riam, quia is qui tinguitur, liberatus a servitute pec-
cati, transit in libertatem glorizx filiorum Dei. Habet
in opere peccati perennem oblivionem, quia oblivi-

bilius est, eodem signorum ordine minime invariato.
Quod, nisi gravantur lectores, utriusque inter se
facta collatione, facile ita esse deprehendent. Demus
ergo quod non contigerit id in Lusitania, sed in Bze-
tica (quamvis propter provinciarum confinia facilis
sit et condonandus error), neque negemus quie nar-
rat Turonensis de incredulo principe, ea a Theudiselo,
seu Theod.gisilo fieri non potuisse (forte Theudim
ejus in regno multos annos prazdecessorem, nec ni-
nus impium, dicere voluit), dummodo id nobis pro
comperto sit, Hispaniam nostram tantorum niuracu-
lorum fuisse theatrum.

Hoc unum tantum qu:erendum restat : quinam
illa ecclesia particularis fuerit, quze apud nos hujus-
cemodi prodigii spectatrix exstiterit? De quo uihil
certi habemus, et in re obscura nostrum judicium
nolumus temere proferre. Apud Ossem, seu Ossetum,
dicit Gregorius ; verum quominus illud indubitanter
asserere audeamus, prohibet nos sancti Isidori silen-
tium non levis in hae re inomenti, quippe qui prope
illum loeum Hispali enutritus ac educatus omnem ibi
vitam exegerit. Erit abs dubio qui hoc et. sequenti
capite hujus libri perlecto, sine ulla hiesitatione,pro-
nuniiet locum miraculi cer.issime deprehendi posse
€x plurimis verbis, in quibus Hildefonsus videtur
quasi oculatus testis populum prvesentei alloqui.
Quem vero populum, dicet, alium prxter Toletanum
verosimilius alloqueretur Ecclesi:e Tolet:n:e. episco-

s? Gerte non longe ab liac. conjectura fuit erud.

artene, qui Hildelonsum hujusmodi miraculi pu-
tavit fuisse spectatorem , iisdem verbis innixus.

Nos vero cum exploratum habeamus, ut jam 5.Ὁ-
pius monuimus lectores, hoc opus a sancto doctore
€x sententiis, hoimiliis, sermonibus, aliisque. tracta-

dit se per beatam spem ad :eternorum munera. prz-
miorum. Habet in remuneratione gloris perpetuam
plenitudinem, quia liberatus homo a corruptione la-
borum, exsultationis jubilo laudabit Dcuin in szeeula
ss:eculorum.
CAPUT CVI.
De descriptione efficientiarum aque. fontis. De pa-
tentis admiratione miraculi.

Verum ut evidentius rei species demonstretur, ple-
niori affatu est actio exsequenda. Ecce videmus lo-
cum fontis constructum arentibus saxis, marmo-
risque obductum crustulis siccis, quem ita con-
struentis industria juncturis tabularum gypso, et
calce, cera quoque, et marmoris pulvere, compsit et

D solidavit, ut nullo pateat vel accessu vcl spiramine

C

pervium, nullo derivationis alicujus humore sus-
ceptum. Et unde post totius anni recursus annales
hodierna gloria visionis? Unde post annuam sieci-
tatem viror repens ἢ Unde inter saxa latices? Unde
inter marmora aquz:? Unde in sicco flumina? Unde
in arenti lapide exundantia lymph:e? Non aditus ri-
vuli, non imber pluvix patet, non minimum ros, non
madens nebula supervenit ; laquearia tectorum in-
tegra sistunt, fores clausi inventi sunt, signacula
salva reperta sunt, nullus infidelis ad illudendum
fidei accessit, nullus fidelis ad providendum fidei in-
troivit, nullus prorsus, qui tantum miraculum vel*
simularel vel impediret, accessit. Attendatur ergo
auctor ille ineffabilis, οἱ opera ejus admirabilis.
Atque ita ex effectibus operationis ipsius cognosci
poterit virtus operis cjus.

tibus sanctorum Patrum fuisse compactum, non te-:
mere suspicamur in his duobus capitibus fragmentum
contineri alicujus orationis halit:» ab episcopo pro-
prio ad populum frequentem in eo ipso loco ubi mi-
raculum quotannis apparebat, ad éxcitandam fide-
lium admirationem, animosque commovendos ad
persolvendas debitas Deo gratiarum actiones. Quis-
nam vero przsul ille fuerit, post summam adhibz-
tam diligentiam nequidquam qu:esivimus.

At dicet fortasse lius : Quin tantis in tenehris
pro^abiliter Ilildefonso attribuitur, quem constat
non solum aliorum Patrum sententias recitasse, sed
plurima etiam. de suo ad illorum illustrationem et
contirmationem intexuisse? Nihil certe id prohibet ;
et nostrum judicium est nullum esse argumentum
quod contrarium certo evincat. Deinde fatemur sty-
lum, qui Goihos redolet, ab Hildefonso nou esse
alienum, nec supra fecundissimi sui ingenii vires
vividam illam totius miraculi descriptionem ; quare
conjectura hac non. improbabili Toletan:e Ecclesiae
glorizx ultro lubentissimeque inservimus. Silent certe
Toletanarum rerum scriptores; sed unde scimus
omnia esse litteris commendata 7 Et licet. fuerint,
quot quantaque ad posterorum notitiam non perve-
nerunt? (uot hi:ce postremis Sxculis sunt 6 tene-
bris, in quibus jacebant, eruta, quorum pars sors
obtulit, pars diligentia invenit ? Non longe ahbierimu :.
lic ipse, quem edimus, llildefonsi liber quot sz:cula
atuit ?

Verumtamen, quidquid de hoc sentiendum sit, hoc
certe in dubium revocari non potest ; quicunque bu-
jus fragmenti auctor fuerit, inter Patres illorum
wmporum diserlissimos ct cloquentissimos meriio
csse annumerandum.

155

S. ΗΙΚΌΕΕΟΝΘΙ EPISCOPI TOLETANI

156

Nudiustertius miraculi hujus aer nuntius fuit. Et A salutis probatur assidua. Jam quia defertur in. mi-

quia sera claustrorum aspectum oculis negavit, vir-
tug odorationem odoratui patefecit. Longe, inquam,
longe procul odor exiit, et futurz visioni fidem dedit.
Ecce ventum est iae presenti et patenti obtutu ;
omnes illic admirantes infigimus visus, aspieimus
fontem affatim aquis exuberantem, quem novera-
mus arentem. Videmus exsultantes gurgites aura
nulla commotos. In cumulum aque subriguntur, et
transgressus luminis [F., limitis] nullus aspicitur.
Nulio tacta flatu elata movetur ; οἱ tumore motionis,
dum non transgreditur oram, continet ex:estuantem
in exaggeratione procellam. Videas illidi undas, ver-
sare globos, rotare fluctus, et situ loci eum statu ele-
menti luctante, alteri cedere nescit alter. Tenent
incognitum saxa liquorem, et gratulantur sua steri-
litate genitum, que n aliena fecunditate nesciunt in-
fusum. Cow pellunt marmora continere quod acce-
perunt. Sed lex illa vetat obsistere, cur non ad men-
suram tenet capacitas quod ad copiam inflexit uber-
tas. Item aqux transiliunt zequitatem, sed congloba-
te non transeunt limitem. Suis motibus modo insultat
in verticem, modo relabitur ad quietem, modo cri-
spantem efficit superficiem, modo crispantis varietatis
planitiem reddit :qualem. Comminatur egressum, nec
tamen deserit sitnm. Omni tempestate quiescit, sola
quiete movetur. Omni perturbationis commotione ca-
eens, su: tantum ad miratiónis motibus arridetet plau-
dit. [n augmento miraculi non satis est quod arentium

situm lapidum aquz in pulvere nascentes, nisi tanta C

constet uhertas, ut considerari nequeat statu constan-
te, quanta vasorum millia referta fidelium populorum
auferat fides. Przeeunte fidet amore violenter aggredi-
tur, certatim incumbitur, uberiim aufertur, et obviante
«ibi itu vel reditu, ab innumerositate concurrentium,
dum pietas vincit, fldes in'uriam non sentit. Insi-
$tente pressura illiduntur vascula, et tam indite
haustus liquor effunditur, ut in lutum pavimenta
vertantur. Exempto unicuique remedio, quo vel quis-
que bibit, vel per latitudinem orbis terrx asportata
et reponenda servatur ubertas. Cujus abundantizx ad-
miratio immensa, * mensurz consideratio nulla est.
Hoc solum potest intelligi quod plus potuit auferri
quam inveniri. Color hujus luce clarior lymplie,

raculo, et hoc mirum est, quod nequit stare semper
in miraculi statu, scd quia mirabiliter venit, non-
nisi mirabiliter abscedit. Nam sicut nullus est in. ac-
cedendo infusionis aditus, ita nullus in rec^dendo
meatus. Ex incognito plenus inventus, ex incognito
vacuus aspicitur locus. Ubi elapsa, sicut et unde il-
lapsa sit aqua, non invenitur. Quid ergo, nisi quia
omnipotentia Dei, qux hanc mirabiliter in(usit, mi-
rabiliter exhaurit ? Ex toto prima, media, et extrema
constitutis in miro, dum in sicco nascitur, dum fluc-
tuare latet nec labitur, dum sine evacuatione siccatur.
Nam stat plenus fontis loculus. Et postquam a s3-
cerdote exstiterit benedictus, sustinet omnes con-
currentium conventus, quantumve ex illo corpora-

Büter bibatur, quantum ex impetu convenientium

humi vertatur, quantum in diversas terros religioni
convenientibus vasculis asportata servetur, nul'a
wstimatione colligitur. &tat certe tam indeficiens
haurientibus, ut plus ablato ^» quam capuit, nesciat
minorari. At ubi baptizans infantulum sacerdos im-
merserit, mox quies est ; sicque visibiliter redit in
nullo, quz invisibiliter crevit ex nullo. H:ec sunt in
isto speciali propter aqu:e novitatem fonte miravili.
In illo autem mirabiliter universali, οἱ singulariter
generali, cum quo et iste unus est qui significatus
est propheta dicente: Erit in die illa fons patens
domui David et habitantibus in Jerusalem in ablutio-
nem peccatorum et menstruate (Zach. xui, 1). Qui
ideo patens quia nulli elausus. Quare omnes in eo
renascimur, per quem et peccatorum delicta pur-
gantur, et menstruatz sordes, hoc est, immundzx
anime salutari lavacro abluuntur ; qui ita unus est
ad regenerationis gratiam, sicut et una fides et una
Ecclesia Dei vivi, qu: significatur perdomum David.
Hec ex ordine sacramenta complentur.

CAPUT CVII.
Quare et unde fons in Quadragesima clauditur, et. in
Pascha reseratur.

Hic fons, quia plenus est mysteriis human: salu-
tis, bene sub dispositione pontificali signatus clau-
ditur, et signatur ut reseretur. Clauditur autem dic-
bus Quadragesim:e, aperitur tempore Pasch». Quod
Quadragesima obsignatur, ostendit, excepto gravis-

aere purior. Sapor eunctís aqu: saporibus ignotus D sim:e necessitatis obveutu, his diebus per totum or-

δὶ gratior. Virtus placida, species decora, novitas
Admiranda, vetustas tanta diuturnitate durabilis, ut
Annis exempta nullo vitio sit corrupta. Cxterarum
porro aquarum sola novitas grata est, et illa jucun-
dior, qux: odore nullo respirat. Nam quamvis nitidis
tenta vasis, si. reposita mane, a primum exhausto
Jimpore fit crassior, concepto fetoris olfatu, cujus
grassedo pinguescet in fiecem, sed post humorem re-
dit in terram. Ilx:c autem nunquam limporis, nun-
quam odoris, nunquam saporis gratia caret. Sic in
adiniratione nova, in creatione antiqua, in usibus
* Emendavimus mansure, quod est in Bal.

b ()uam edimus Em aquam, quod Bal. ed.
* |liec antiqua. Ecclesie consuetudo. claudendi in

bem fieri baptismum omnimode non licere. Quod ve-
ro in Pascha per sanctificationem pontificis aperitur,
demonstrat dominicx patere mysterium resurrectio-
nis, in quo ad vitam factus est aditus homini, ut
per baptismum consepultus in morte Christi, resur-
gat cum eo in gloria Dei. Et sicut hoc est ubique co-
hibere baptismum, quod in loco claudere fontem,
ita quoque est aperire fontem ; dare baptizandi licen-
tiam generalem. * Clauditur autem fons signaculo
annuli, aperitur vero benedictione sacerdotis, et
mysteriis sacramenti.

Quadragesima fontes, seu baptisteria , ea annulo epi-

scopali obsignando nec ante Pascham aperiendi,
nisi gravi urgente necessitate, cum in aliquibus no-

CAPUT CVII.
De tempore et loco baptizandi.

Quam baptismi celebritatem duobus tantum tem-
poribus Pascha et Pentecosten, apud legitimorum
sedes episcoporuin coram ipsis fieri, et apostolica et
paterna sanxit antiquitas. In subjacentibus autem vi-
cinis episcopis ecclesiis id effici non debere, ne dum
passim per diversa loca conventus dividitur populo-
rum, vel non $it quibus conferatur gratia doctrina-
rum, vel minoretur sublimitas veneranda pontificum.
Per parochiarum autem ecclesias longe positas con-
venienter licet ut fiat; ne dum prolixa itineris longi-
tudo distenditur, desiderabilis et cito perficienda gra-
Lia differatur. Extra h:ec duo tempora propter solam
necessitatem mortis omni tempore libere conceditur
baptizare.

CAPUT CIX.
De expositione mysteriorum fontis.

Accedit deinde sacerdos ad fontem; et sicut Moy-
ses ibet in eomine Domini, ita iste Deum exorans
aquis officia sanctificationis infundit. Moyses illic
virga pereussit aquas , et salutare patuit iter ( Exod.
xiv, 21 ). Sacerdos hie signaculo ligni erucis contin-
git aquas, et reseratur ad salutem ingressus. Alio-
quin nisi Moyses virga percuteret aquas, non pate-
ret inter factos aditus libertatis. Et nunc nisi nomi-
ne et cruce ligni Christi fontis aqux tangantur, nul-
lum salvationis remedium obtinetur. Exorcismum
apponit, ne quid illic lateat ex contagione sinistre
partis admistum. Oleum infundit, ut sacramento

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.
A altitudinem, descendit ad boptismi Christi humilita-

158

tem. Atque ita in quarto gradu solid.:mentum inve-
niens, ex his quibus abrenuntiavit liberatus stat. De-
hinc ascendit per Trinitatis confessionem. Et ipse est
septimus ad summam liberationis, qui fuit quartus
ad requiem libertatis.
CAPUT CXI.

De duabus pactionibus abrenuntidtionis et credulitatis. *

. Du:e autein sunt. pacziones. Prima, in qua diabolo
renuntiatur, cum dicitur : Abrenuntio tibi, diabole,
et angelis tuis, operibus tuis, et imperiis tuis, ne
jam serviat ei vel terrenis corporis passionibus, vel
depravatz mentis erroribus, qui dimersa omni mali-
tia vice plumbi, bonis operibus dextra lievaque mu-
nitus, szculi hujus freta. inoffenso studeat vestigio

B pertransire. Secunda, in qua creditur Deo in nomine

Trinitatis, ut tenens virtutem ejus dilectionis perma-
neat cum illo in lau:libus ejus seculis sempiternis.

CAPUT CXII.

Quod in nomine Trinitatis detur baptismum, et quod
in baptismo gumcunque persona Trinitatis. omissa
sit, nihil baptismi celebritas agat ; quodque Christi
baptismum in Trinitate ezstilerit actum.

Dein secundum pr:xceptum Domini dieen.is : Ite,
docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris
el Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvin, 10),
subinferonte sacerdote, wt habeas vitam eternam,
tingitur homo aquis; ac tunc ostend:tur ei firma
promissio, quam Dominus dixit: Qui credit in me
habet vitam. eternam (Joan. v1, 41). Quod si omissa

illi, quo in exordio creationis super aquas Dei spi- (^ qualibet Trinitatis persona baptismum conferatur, om-

ritus ferebatur, sanctificationis infusione particeps
approbetur. Benedictionem profert, ut eum abolere
maledictum potentem efliciat.
CAPUT CX.
De gradibus fontis.

8 Hic [ons origo estomnium gloriarum. Qui ha-
bet septem gradus; tres in descensum propter tria
quibus renuntiatio flt, id est, in quibus renuntiatur dia-
bolo, et angelis ejus, et operibus ejus, et imperiis
. €jus. Tres alii in ascensum propter tria, qu:e confite-
mur, Patrem, et Filium, ct Spiritum sanctum, qui
est unus in Trinitate Deus. Septimus vero iste est
qui el quartus, id est, similis filio hominis, exstinguens
fornacem ignis, stabilimentum pedum, fundamentum

nino nihil egisse baptismi solemnitas deputetur, nisi
Lota Trinitas veraciter invocetur. Nam et baptismus
Domini, quando aJoanne baptizabatur, in Trinitatis ve-
ritate celebratus agnoscitur. Cum enim diceretur a
Deo : Hic est Filius meus (Matth. 11, 17), ecce Paterin
voce, Filius in corporis veritate, Spiritus sanctus in
specie columba.
CAPUT CXII.

Quod baptismum et originale et actuale peccatum tol-
lat, et quod non nisi renatus habeat vitam eternam ;
et quare vel abrenuntiationem vel confessionem alii
propter aliosprofitenur.

Majoribus autem et perfectis :etate baptismus vel
ad purgationem originalis noxx, vel ad abolitionem

aque, in quo plenitudo divinitatis habitat corporali- p actualis proficit eulpze, ut uno beneficio salutari de»

ter. Per tria itaque baptizandus descendit, quando
tribas abrenuntiavit. Relinquendo enim diabolicam

sirarum Ecclesiarum neglecta esset, aliquot post
Hildefonsum annis instaurata est, nempe anno 694,
in concilio Toletano xvii, ex. episcopis Hispaniz et
Galliarum congregato, in cujus canone 2 sancitum
fuit ut a cunctis pontificibus in suis Ecclesiis custo-
diretur. ltiud vero animadversione dignum est in ca-
pone predicto, quod cum in eo Patres concilii my-
sticam hujusmodi ritus signilicationem primo loco
exponere voluissent, totidem fere verhis usi sunt
quibus boe aen loquitur sanctus Hildefonsus;
unde apparet Hildefonsi librum Patres in con-

canone pre oculis habuisse, multumque il-
lius doctrinz tribuisse Libet initium canonis re-
ferte : « Licet in initio Quadragesimx baptizandi
generaliter. claudatur mysterium , tamen ecciesiasti-

leatur simul originale, et actuale peccatum. Parvu»
lis vero ad hoc solum valet, ut delictum, quod ab Adam

c consuetudinis ordo deposcit, et necesse est, ut
ostia baptisterii in eodein die pontificali manu an-
nulo assignata claudantur et usque in Cen: Domini
solemnitatem nullatenus reserentur; ob id videlicet,
ut el per signaculum pontificum (excepto gravissim:e
necessitatis obven!u) in his diebus monstretur, per
totum orbem non licere fieri baptismum, et sanctiti-
cationem; iterum episcopali ad eam observatione re-
serata, signetur dominicz? patere mystzrium- Resur-
rectionis , in quo ad vitam factus est aditus lioinini ;
ui quia per baptismuw consepultus cst in morte
Christi , resurgat cum eo in gloria Dei. »

8 Ex sanctolsidoro (L.» de Offic. Eccl., cap. 95), ex
quo sequentia, usque ad cap. 121, desumptasunt, etsi
fusius ab Hildefonso explanata, |

159

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

160

generatio traxit, bac regeneratione solvatur; qui si ἃ baptizatur, dicente Paulo : Quicunque baptizati su-

antequam regenerentur, e sxculo transierint, in re-
gno Dei h:eredes Christi non erunt, dicente Domino :
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto,
non videbit regnum Dei (Joan. m, 5). Denique iidem
parvuli ideo alio profitente, vel abrenuntiant zabolo,
vel credunt Deo, quia per se loqui non possunt, sicut
vgri, muti, et surdi aliis profitentibus propter: eos
ipsi.... baptizantur.

CAPUT CXIV.

De his qui de (onte baptizatos excipiunt, et quid cum
eis agere debeant.

ll!i sane, qui ex utero matris Ecclesi:e, id est ex lava
eri fonte per Spiritum sanctum genitos in adoptionem
filiorum religioso amore excipiunt, et ante quam bap-
tizantur, et postquam baptizati fuerint, non solum
exemplis, sed etiam verbis cos admonere prorsus
oportet. Et sicut uterque sexus ex codem fonte rena-
Scilur, sic uterque sexus renatos excipiens doctrine
salutaris usum habere debet. Qui ctiain. cognoscant
se fidejussores existere. Pro ipsis enim respondent
quod abrenuntient diabolo, angelis et operibus ejus,
allirmantes credere eos in nomine Trinitatis. Ideoque
tam illi qui excipiunt quam qui excipiuntur ab eis,
pactum quod cum Deo in sacramento baptismatis pe-
pigerunt omni custodire vigilantia debent, ut. dum
servant quod in regeneralione preceptum est, acci-
piant quod in remuneratione promissum est.

CAPUT CXV.

Qwod pro spe future beatitudinis regeneratio detur, non (*

ut temporalis mortis pena tollatur.

Licet vero per beneficium regenerationis delictum
solvatur originis, manet tamen pana mortis in eos
quos a reatu solvit gratia Salvatoris, ut noverit homo
pro spe futurx beatitudinis regenerationem accipere,
non ut poena temporalis mortis possit evadere ; quia
etsi xternz glorie vitam gratia contulit, temporalis
mortis poenam illata sententia non resolvit.

CAPUT CXVI.

Quod solis sacerdotibus liceat dare baptismum,
| excepta necessilate periculi.

Sane dare baptismum non diaconibus, non clericis,
non quibuscunque licere, nisi sacerdotibus solis, di-
cente Domino discipulis tantum : Sicut misit me
Pater, et ego mitto vos (Joan. xx, 21). Et item ad
discipulos : Ite, docete omnes gentes , baptizantes eos
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth.
xxvii, 19). Patet ergo solis sacerdotibus dare
baptisma esse permissum. Cujus rei ministerium
absque episcopo, vel presbytero, nec diaconibus est
concessum, nisi, illis longe positis , ultima neces-
sitas vel languoris, vel periculi cogat. Quod cleri-
cis et fidelibus laicis fieri utcunque conceditur, ut

pullus e szculo sine vitali remedio transiisse vi-

deatur.
CAPUT CXVII.
(Qnid significat, quod infans cquis immergitur ad εἷ-
militudinem | mortis Christi. De simpla quoque et
(rina baptismatis mersione.

Quod aquis infans mergitur, in Christi morte

mus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizat: sumus.
Consepulti enim. sumus cum illo per baptismum | in
morte (Rom. vi, 5, 4). Item quod infans ab aquis -
educitur, resurgi cum Christo monstratur, subse-
quente codem Apostolo : Ut quomodo surrexit Chri-
stus a mortuis per gloriam Patris, ita nos in novitate
vite ambulemus. Si enim complantati facti sumus si-
militudini mortis ejus, simul et resurrectionis crimus
(Hbid., 4, 5). Quod autem semel mergitur, in unius
Deitatis nomine tingitur. Si autem tertio mergatur,
trium dierum sepulturz Domini numerus demonstra-
tur. Unde in una fide nihil contrarium habet con-
suetudo diversa. Sed quia hxretici in hoc numero
mersionis unitatem solent scindere Deitatis, a Deo

B potius est quod Ecclesia Dei unius ἃ um observat

lantummodo tinctionis.
CAPUT CXVIII.
De non iterando baptismo.

Semel acceptum baptismum nullatenus iterare
ex quacunque causa licere. Nam sicut unus Deus,
et una fides, ita unum est et baptisma. Et sicut idem
narrat Apostolus, scientes quod Christus resurgens a
mortuis jam non moritur, mors illi ultra non. domi-
nabitur (Rom. v1, 9); ità. nec. baptismus unquam
aliquatenus repetetur. ltem cum dus sint nativita-
tes, una de terra, alia de caelo, una de carne, alia
de spiritu, una de mortalitate, alia de xternitate, una
de masculo et femina, alia de Deo et de Ecclesia,
ipse dus singule sint; nec illa potest repeti, nec
illa. Proinde sicut jam natus de Adam non potest
iterum generari de Adam, ita natum de Christo non
potest iterum generare Christus, quia sicut non
potest repeti matris uterus, sic nec Ecclesie ba-
ptismus.

CAPUT CXIX.
Quod primum baptisma aque sit, secundum san-
guinis.

Tria sunt genera baptismi. Primum baptismum
est aquxe et spiritus, de quo huc usque disputatum
est, quo per regenerationem originalia peccata de-
lentur. Secundum est, quo per martyrium quisque
suo sanguine baptizatur. Eodem certe baptismo et
Christus est baptizatus, ut credentibus in se, sicut
in aliis, sic et in hoc, daret exemplum. Dicit eniin
discipulis suis filiis Zebedxi : Potestis bibere calicem
quem ego bibiturus sum, et baptizari buptismo quo ego
baptizabor (Marc. x, 958)" id est : Potestis bibere
calicem amaritudinis passionis, et baptizari eflu-
sione vestri eruoris, sicut ego tolerabo ignominiam
crucis, et emittam undam sanguinis profluentis?
Aqua ergo et sanguis est gemipa baptismatis figura.
Nam uno ex lavacro regeneramur, altero ex sanguine
consecramur.

CAPUT CXX.
Quod tertium. baptismum paenitentim sit in alluvio
lacrymarum.

Tertium cst. alluvium faerymarum , quod fit in
paniteutia peccatorum, laboriose quidem actuin,

i61 LIBER DE COGNITIONE DAPTISMI.
sed per copiosam Redemptoris pietatem ad indulgen- A

tiam eertum. Sic Maria illa in civitate peccatrix ad
pedes Domini sedens, quod voluptatibus in se sor-
didavit, lacrymis lavit (Luc. vi, 328). O plenum
pietate baptismum! copiosa Redemptoris indulgentia
exundantem, qui tam veternosum aggerem criminum
tam citatim fluenti alluvione delevit! Intuerc quis-
quis ille peccatores (F., peccator es], imo intuemini
omnes homines, quia omnis homo peccator est, et
hujus b»ptismi perpende potentiam. Sic ubertim
supra peccatricem fons lacrymarum erupit, ut ad
pedes peceata remittentis Domini perveniret. Sic ab
imo cordis se in cumulum fluctus lamentationis
erexit, ut. ccelestis Domini vestigia irrigaret. Sic
amaritudo vim detulit afflictionis, ut dulcedinem
adipisceretur pietatis. llinc et ille per singulas no-
etes stratum suum lacrymis rigat (Psal. vi, 7). Hinc
Ninivitz, dum se lamentationis imbre perfundunt,
ultionis incendia exstinxerunt (Jon. 11). Sed grati:
hujus copiam ille gratissimus miserator supra mise-
ros agit, qui et peccatoribus penitentiam dat, et
peccatis veniam przparat; qui peccatum paenitentia
punit, et prnitentiz fructum attribuit ; qui ad se per
gratiam convertendo venire jubet impium, et per
misericordiam exsultando a sc facit abire justifi-
eatum.
CAPUT CXXI.

Quod nec in hareticos licet iterare baptismum.

Quicunque h:retici diversum schisma sequentes,
si in Patris, et Filii, et Spiritus sancii, attestatione
approbantur suscepisse baptismum, non erunt ite-
rum baptizandi, sed chrisinate solo, et manus im-
positione purgandi. Baptismus enim non est homi-
nis, ut. iteretur per hominem; sed Christi, ut. per-
maneat per Cbristum. Nam sicut unus est, οἱ non
alius Deus, sicut una in Deo, et non alia fides, ita
unum Christi et non aliud baptismum. Quod si ex
homine esset, iterari posset ; quia vero ex Christo
. incommutabiliter datum est, iterari non potest.
Deus enim solus est qui baptizat, ut fieri possint
Filii Dei et qui baptizantur ab eo. Ideoque uon in-
l^rest an fidelis, an hxereticus, det baptismum. Tan-
lum est. ne baptizari cupiens incuria Christianorum
ad h:reticos deducatur. Sed etsi in hoc incuriz
negligentia habeat culpam, baptismus iterari nun-
quam polerit habere licentiam. Quod sacramentum
tam s:nctum est et beatum, ut nec sceleratissimo
ministrante pollui possit. Nam habet et baptismum
Christi hereticus. Sed nihil illi prosperat, qui hoc
exira unitatem fidei acceptum portat. Jam quando
Ecclesiam introierit, mox baptismum , quod foris
habuerat ad exitium, prosperum habereincipit ad sa-
lutem. Unde quod acceptum est, fidei reverentia
probatur. Proinde cum accesserit, non mutari con-
venit, sed agnosci. Nam quia signum est regis Dei
mei, non sacrilegium fit cum desertor corrigitur, et
signum Domini non mutatur.

a Edit. Daluz., Exodo, mendose.

463

CAPUT CXXII.

Quod post baptismum glorie cantico decantato ad
unctionem provchendus est homo.

Postquam in similitudine mortis Christi aquis
immersus homo rursus fuerit ad spem resurrectionis
ab aquis eductus, ob liberationem sui gratulationis
cantico decantato, provehitur ad sancii chrismatis
tactum, ut unguatur spiritu Dei, et sit atque vo-
cetur ex Christi unctione et nomine Christianus.

CAPUT CXXIHI.

De unguento chrismatis , οἱ institutione ejus.

Chrismatis unguentum in * Levitico, jubente Do-
mino, primum Moses et composuit, et effecit (Le-
vit. vini, 9, 12, 15). bQux» unctio primum in Aaron et
filios cjus in testimqnium s:cerdotii et sanctitatis
insigne ab eodem Mose habetur illapsa. Deinde in
honorem glori:e reges eodem chrismate ungebantur.
Unde pro illis dicitur : Nolite tangere christos meos
(Psal. civ, 15). In. sacerdotibus autem οἱ regibus
erat hiec mystica unctio tantum, qua Chrisrus Rex
et Sacerdos futurus figurabatur. Christi enim nomen
a ehrismate ducitur, quia chrisma unctio vocatur.
Postquam vero Dominus noster Jesus Christus, Rex
verus, et Sacerdos :xternus, ἃ Deo Patre coelesti ct
mystico est delibutus unguento, juxta quod dieitur
ad eum : Unxit te Deus, Deus tuus, oleo letitie pre
consortibus tuis (Psal. xiv, 8), non jam soli ponti-
fices et reges, sed omnis Ecclesia sancti unguenti
chrismate consecratur, propter quod :eterni Regis οἱ
Sacerdotis est sanctissimum membrum. Quia ergo
genus electum, et regale sac.rdotium sumus, ideo
post lavacrum aqux» unguimur chrismate, ut Chri-

Stiani Christi vocemur ex nomine.

CAPUT CXXIV.

Quod per visibilem unctionem corpor's invisibiliter
Spiritus sanctus operetur anima unctionem.

Sancto itaque hoc chrismate extrinsecus uuguitur
homo, et intrinsecus illabitur sancti Spiritus virtus,
ul totus homo lavacro purgatus, totus ex spiritus
unciione pinguescat; accipiente anima virtutem ex
eadem sancti Spiritus unctione, ut cognoscat Deum
habitatorem suum, ut diligat quem in se recepit, ut.
sit cum illo semper, ut regatur ab illo, et faciat vo-
luntatem cjus, ut non contristet eum, quoniam in
ipso signatus est homo in die redemptionis sux, ut
sit in membris Christi cum Christo unum, dum ve-
getatur ac regitur spiritu Christi.

CAPUT CXXV.

Quod non Christo, sed hominibus datur spiritus. ad
mensuram.

Hane unctionem commendat Joannes dicens :
Ut sciatis quia unctionem habetis, et nos unctionem
quam accepimus ab co, permaneat in nobis (1 Joan.
i1). Unctionis hujus sacramentum est virtus ipsa in-
visibilis, unctio invisibilis Spiritus sanctus, unctio
invisibilis charitas illa est, αι in. quoeunque fue-
rit, tanquam radix vite illi erit. quamvis ardente
persecutionis sole arescere non potest. Omue qued

b S. [sid., !. 1n de Offic. , c. 26.

465

5. HILDEFONSI. EPISCOPI TOLETANI

16,

radicatum est in charitate, nutritur, et calore ad- A jus timor ante omnipotentis Dei oculos nullus est,

versitalis nunquam arescit. Spiritus sanctus Chri-
sto non datus est ad mensuram, quia in ipso habitat
emais plenitudo divinitatis corporaliter (Coloss. 11,
9). In hominibus autem datur ad mensuram discre-
tionis et gratiz (/ Cor. xu), ut quia multa membra
Christi unum corpus efficiunt per multarum opera-
tionum munera, et in omnes unus spiritus domine-
tur, et in singulos idem diversorum donorum gratia
operetur, dicente Paulo : Alii datur sermo sapientie,
alii sermo scientim in eodem spiritu, alii fides, alii
gratia sanitatum, alii operatio virtutum, alii prophe-
tie, alii discretio spirituum, alii genera. linguarum,
alii! interpretatio sermonum (] Cor. xn).

CAPUT CXXVI.

qui non sublevatur ad pietatem. Sed sxpe pietas per
inordinatam misericordiam errare solet, si fortasse
pepercerit 40: parcenda mon sunt. Peccata enim qua
feriri gehennz ignibus possunt, disciplinz sunt ver-
bere corrigenda. Sed inordinata pietas, cum tempo-
raliter parcit, ad :eternum smpplicium pertrabhit. Ut
ergo vera et ordinata sit pietas, ad gradum est alium
su!-levanda, id est, ad scientiam, ut sciat vel quid e1
misericordia puniat, vel quid ex misericordia dimit-
tat. Sed quid, si sciat quid agere quisque debeat,
virtutem vero agendi non habeat? Scientia ergo no-
stra crescat ad fortitadinem, ut cum videt quid agen-
dum sit, hoc agere per mentis fortitudinesn possit ;
ne timore trepidet, et pavore collapsa non valeat

De discretione qua. sanctus. Spiritus ad. mensuram B bona defendere qux sentit. Sed sxpe fortitudo, si
d

atur. hominibus.

Fit autem hzc discretio donorum, dum omnipo-
tens Deus interni judicii secreto moderamine sic
cuncta moderatur, ut cum per impensam gra-
tiam unumquemque sublevat, et jam (F., ctiam]
per disparem alteri alterum subdat, εἰ meliorem
quisque dono alio eum qui sibi subjicitur attendat ;
ac licetse proire ex aliis sentiat, eidem tamen quem
superat se in aliis postponat. Sic cuncta moderatur,
et dum singula quxque sunt. omnium, interposita
quadam charitatis necessitudine flant omnia singu-
Jorum ; et unusquisque sic quod non accipit in altero
possideat, ut ipse alteri possidendum quod accepit
humiliter impendat.

CAPUT CXXVII.
De Spiritu. septi[ormi interpretatio sancti. Gregorii
pape.

Est autem hic spiritus septiformis, dicente Isaia :
Et requiescet super eum spiritus Domini; spiritus sa-
pientice et intellectus, spiritus consilii εἰ fortitudinis,
spiritus scientie εἰ pietatis ; εἰ replevit eum spiritus
témoris Domini (Isai. x1, 2). Quos scilicet gracus, ut
sanctus Gregorius (Lib.1 Moral. c. 15) refert de co-
lestibus loquens, descendendo magis quam ascendendo
propheta numeravit, videlicet sapientiam, intellectum,
consilium, fortitudinem, scientiam, pietatem, timo-
rem. Et cum scriptum sit : Initium sapientie timor
Domini (Eccli. τ, 16), constat procul dubio quia a
timore ad sapientiam ascenditur, non autem a sa-
pientia ad timorem reditur ; quia nimirum perfectam
habet sapientia charitatem, et scriptum est : Perfecta
«charitas foras mittit timorem (1 Joan. w, 18). Propheta
ergo, qui de colestibus ad ima loquebatur, coepit
magis a sapientia, et descendit ad timorem. Sed nos,
quia a terrenis ad celestia tendimus, eosdem gradus
ascendendo numeremus, ut a timore ad sapientiam
pervenire valeamus. In mente etenim nostra primus
ascensionis gradus est timor Domini, secundus pietas,
Zertius scientia, quartus fortitude, quintus consilium,
sextus intellectus, septimus sapientia. Est enim ἐἰ-
mor Domini in mente. Sed qualis iste timor est, εἰ
xum eo pietas non est? Qui enim misereri. proximo
ignorat, qui compati cjus tribulationi dissimulat, hu-

improvida fuerit, et minus contra vitia circumspecia,
ipsa sui przesumptione incassum ruit. Ascendat ergo
ad consilium, ut providendo prz:muniat omne quod
agere fortiter potest. Sed esse consilium non potest,
si intellectus deest, quia qui non intelligit malum,
quo agentem gravat, quomodo poiest bonum soli-
dare, quod adjuvat? Itaque a censilio ascendamus
ad intellectum. Sed quid, si intellectus magno quidem
acumine vigilet, et moderari se nesciat per maturi-
tatem? Ab intellectu ergo ascendatur ad sapientiam,
ut hoc quod acute intellectus invenit, sapientia ma-
ture disponat. (uia igitur per timorem surgimus ad
pietatem, per pietatem ad scientiam ducimur, per
scientiam ad fortitudinem roboramur, per fertitudi-
nem ad consilium tendimus, per consilium ad in-
tellectum proficimus, per intellectum ad maturi-
tatem sapientie venimus, septem gradibus ad por-
tam ascendimus, per quam nobis aditus vitze spiritalis
aperitur.
CAPUT CXX VIII.
De impositione manis.

Manus impositionis ipsa veritas, qu: per se viam
ad se vitam vocat, per se cedit exemplum. Nam di-
cente Marco : Cum offerrent ei parvulos, ut illos tan-
geret, ille complexans eos, et imponens manus super
eos, benedicebat illos (Marc. x, 15). Cujus rci actio
hzc est, ut cum verbis benedicitur, spiritus infunda-
tur; cum manibus tangitur, spiritalis virtutisoperatio
designetur. Ita manus impositionis forma in sacris
officiis ex hac divina imitatione processit, ut omnis
parvulus, id est, fide et spiritali ^ obedientia hu ilis,
per sacerdotem a Deo percipiat virtutem sanctifica-
tionis. Benedicit itaque Jesus ex potestate divinitatis ;
imponit manus, ut assumpta humanitas operetur
effectum salutis. Denedicit ore Jesus, et manibus ton-
git, quia ex eo quod Verbum est, sanclificat; ex eo
quod caro factum est, sanetificationis potentiam ad-
ministrat. Benedicit, et manus imponit Jesus; quia
quod Deitatis virtus significat, redimentis humanitas
complet. Idem unus Jesus ex divinitate Justificandos
vocat, ex humanitste vocatos firmat. Nihil de opcre
salvationis illi deest, quando divinitas humanitati
connexa imperat, et bumanitas in divinitatem assum-

S
-—

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

168

pta virtatem format. Unus Christus Deus et bomo A serit. Petrum et Joannem csse directos, qui Jam

bec agit, dum invisibili naturx cuncta deferunt ser-
vitatem, εἰ visibilis natwra invisibilis virtulis exse-
quitar potestatem. Salebriter ergo ad exemplum
Christi a sacerdote fidelibus cum benedictione manus
imponiter, quia illi est potestas auctoritate divina
collata, ut in benedictione oris ejus spiritus infusio
prodeat, et in manus impositione taclus spiritalis gra-
Ux. convalescat.
CAPUT CXXIX.

Rursum de impositione manus, εἰ de Spiritu sancto.

a Post baptismum opportune datur cum manus im-
positione Spiritus sanctus. Ita enim in apostolorum
Actis Apostolus fecisse monstratur. Nam sic dicit :
Factum est autem, cum Apollo esset. Corinthi, ut

baptizatis traderent Spiritum: sanctum. Nam pres-

byteris seu extra episcopum, sive presente episcopo,

eum baptizant, clirismate baptizatos unguere licet,

sed quod ab episcopo fuerit consecratum ; non tamen

frontem ex eodem oleo signare, quod solis debetur

episcopis, eum tradunt Spiritum Paracletum.
CAPUT CXXXI.

Quomodo docendus est baptizatus, κἱ discat orare.

4 Post lavationem fontis, post vit:e novitatem, post
Spiritus unctionem, docendus est homo verbis veri-
tatis orare, ut is qui in veteri homine erat filius irs,
jam in coelesti regeneratione Patrem invocet pietate.
Nec in multiloquio, quo non poterit effugere pecca-
tum (Proverb. x, 19), prosecutionem exeret, sed in

Peulus, peragratis euperioribus partibus, veniret B affectu sancte intentionis orationem effumdet, habens

Ephesum, et inveniret quosdam discipulos, et dizit ed
eos : Si Spiritum sanctum accepistis credentes? At illi
ad eum : Sed neque si Spiritus sanctus est audivimus.
lile vero ait : 1n quo ergo baptizati estis ? Qui dixe-
sunt : In Joannis. baptismate. Dixit. autem Paulus :;
Joannes baptizavit baptismate penitentie populum,
dicens, in eum qui venturus esset post ipsum, ut. cre-
derent, hoc est, Jesum. His autem auditis, baptizati
sunt in nomine Domini Jesu; et cum. imposuisse illis
manus Pa&lus, continuo venit Spiritus sanctus super
408, et loquebantur linguis, et prophetabant (Act. xix,
1-1). ltem alias : Cum audissent. autem apostoli, qui
eraut Jerosolymis, quia recepit Samaria verbum Dei,
miserunt ad illos Petrum et Joannem. Qui cum ve-
missent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent. Spiritum
sanctum. Nondum enim in quemquam illorum vene-
rat, sed baptizati lantum erant in nomine Domini Jesu.
Tanc imponebant masas super illos, εἰ accipiebant
Spiritum sanctum (Act. vni, 14).
CAPUT C€XXX.
Spirit&s sanctus datur a Deo.

Spiritum sanctum, sicut. verum est quia ex divino
munere accipere pessumus, ita ex nostra potestate
dare nou possumus. Ut tamen detur, ejusdem gratie
largitorem Dominum invocamus, quo in ministerio
nostr: obsecrationis conferatur gratia divinz virtu-
tis; Deo tota cooperante, cum et nos orare facit, et
is qui benedicitur sanctificationem percipit, et ille
plenitudinem sanctificationis infundit.

CAPUT CXXXI.
De chrismate.
» Hoc autem a quo potissimum fiat, sicut sanctus
* papa lanocentius attestatur, sic dicit non ab alio
quam ab episcopo fieri licere. Nam presbyteri, licet
siat sacerdotes, pontificatus tamen apicem non ha-
bent. Hoe autem solis pontificibus deberi, ut vel con-
signent, vel Paracletum Spiritam tradant; quod non
solum consuetudo ecclesiastica demonstrat, verum
ei superior illa lectio Actaum apostolorum, qu: as-

a S. Isid., ]. n de Offic., c. 27.
b S. Jsid., ubi supra.
* Epist. ad Decent. Vid. c. Manus, de Consecr.,

regulam doctrinz Domini, cujus viriwtem si orando
expedib liter tenet, in delectamdo copiosius auget,
dicente psalmo : Delectare in Domino, et. dabit tibi
petitiones cordis tui (Psal. xxxvi, 4). Ac per hoc
sancta intentio sicut. non est obtendenda, si perdu-
rare non potest, ita si perduraverit, non cito est
rumpenda. Absit enim ab oratione multa locutio; sed
non desit multa precatio, si fcrvens perseveret in-
tentio. Nam multum loqui est in orando rem neces-
sariam superfluis agere verbis. Multum autem precari
est ad eum quem precamur diuturna et pia cordis ᾿
excitatione pulsare. Nam plerumque hoc negotium
plus gemitibus quam sermonibus agitur, plus fletu
quam effectu. Ponit autem lacrymas nostras in con-
spectu suo (Psal. 1v, 9), et gemitus noster non est
absconditas ab eo (Psal. xxxvn, 10), qui omnis per
Verbum condidit, et humana verba non qu:erit. No-
bis ergo ver»a necessaria sunt, quibus commonea-
mur, et inspiciamus quid petamus, non quibus
Dcum seu docendum, seu flectendum esse credimus.
CAPUT CXXXIIT.
De oratione Dominica.

Cum ergo dicimus : Pater noster, qui es in catis,
cognoscimus ordine Creatorem, veneramur jure Do-
minum, invocamus pietate Patrem. Nec jam sub ser-
vitutis metu tabescimus, quando de pietate paterna
confidimus. Ad totam tamen Trinitatem orationis
hujus verba dirigimus; quoniam ex ipso, et per ip-
sum, et in ipso et nos et omnia sumus (Rom. xi, 56).
Fatendum itaque est ubique esse Deum per divini-
tatis praesentiam, sed. non ubique per habitationis
gratiam. Propter hanc enim habitationem, ubi pro-
cul dulio gratia dilectionis ejus agnoscitur, nou di-
cimus : Pater noster, qui es ubique, cum hoc verum
sit, sed Paler noster, qui es in coelis, ut templum ejus

. potius in oratione commemoremus, quod et nos ipsé

esse dehemus, etin quautom sumus, in. tantem ad
ejus societatem et adoptionis familiam pertinemus.
Si enim populus Dei nondum factus zqualis angelis.

4 Quz in sequentibus cap. de oratione Dominica
scribit, reperiuntur in sancii Augu*süni epist.. adi
Probain, que est 130.

115
CAPUT LXXXVI.

De diversitate: status, et macie, vel pinguedine corpo-
rum humanorum, in qua sancta corpora hoc solum,
quod decebit, habebunt.

« Nec illud est consequens, ut ideo diversa statura
sit reviviscentium singulorum, quia fucrat diversa
viventium ; aut macri cum cadcm macie, aut pingues
cum eadem pinguedine reviviscant. Sed si hoc est in
consilio Creatoris, ut in effigie sua cujusque proprie-
tas et discernibilis similitudo servetur, in ceteris
antem corporis bonis :qualia cuncta reddantur; ita
nio:lificahitur illa in unoquoque materies , ut nec ali-
quid ex ca pereat, et quod alicui defuerit, ille sup-
pleat, qui etiam de nihilo potuit quod voluit operari.
δὶ autem in corporibus resurgentium rationabilis
in:equalitas erit, sicut est vocum quibus cantus im-
pletur, hoc fict cuique de materie corporis sui, quod
et hominem reddat angelicis caetibus, et nihil incon-
veniens eorum ingerat sensibus. Indecorum quippe
«liquid ibi non erit. Sed quidquid futurum est, hoc
docebit, quia nec futurum cst, si non decebit.

CAPUT LXXX VII.
Quod sanctorum corpora spiritalia resurgent, non ta-
men spiritus erunt.

b Resurgent igitur sanctorum corpora sine ullo vi-
tio, sine ulla deformitate, sicut sine ulla corruptione,
onere, difficultate : in quibus tanta facilitas, quanta
fe'icitas erit. Propter quod spiritalia dicla sunt,
cum procul dubio corpora sint futura, non spiritus.
Sed sicut nune corpus animale dicitur, quod ta-

men corpus, non anima cst, ita nunc spiritale cor- C

pus erit, corpus tamen, non spiritus erit (1 Cor.
xv, 41). Proinde, quantum attinet ad corruptio-
nem, quia nunc aggravat. animam (Sap. ix, 15), εἴ
vitia quibus caro adversus spiritum concupiscit (Ga-
lat. v, 17), tunc non erit caro, sed corpus, quia et
coelestia. corpora perhibentur. Propter quod dicium
est : Caro οἱ sanguis. regnum Dei non possidebunt
(1 Cor. xv, 50). Et tanquam exponens quid dixerit :
Neque corruptio, inquit, incorruptionem possidebit.
Quod prius d xit, caro ct sanguis, hoc postea dixit
corruptio; et quod prius, regnum Dei, hoc posterius
incorruptionem. (Yiantum autem. attinet ad substan-
tam, etiam tunc caro erit; * propter quod et post
resurrcetionem corpus Christi caro appellata est
(Luc. xxiv, 59). Sed idco ait Apostolus : Seminatur
corpus animale, surget corpus spiritale (1 Cor. xv,
4b), quoniam tanta erit tunc concordia carnis et
spiritus, viviflcante spiritu sine sustentaculi alicujus
indigentia subditam carnem, ut nihil nobis repugnet
ex nobis, sed sicut foris nemincm, ita nec intus nos
padamur ipsos inimicos.
CAPUT LXXXVIII.

Quod reproborum corpora resurgent quidem, sed cum
vitiis et deformitatibus suis perenniter punienda.

4 Quicunque vero ab illa perditionis massa, quz
ἃ S. Aug. Enchirid., c. 90.

» [bid., c. 91.

« Daluzius cdidit : Propter.... et post resmrrectio-

nem corpus Christi quod appellata est. Nos emenda-
vimus locum istum ad libros edi.os divi Augustini.

$. HILDEFONSI EPISCOTI TOLETANI
A facta est per hominem primum, non liberantur per

144

unum Mediatorem Dei et hominum, resurgent qui-
dem etiam ipsi, unusquisque cum sua carne; sed ut
cum diabolo et ejus angelis puniantur. Utrum sane
ipsi cum vitiis et deformitatibus suorum corporum
resurgant, qumcunque in eis vitiosa ct deformia
membra gestarunt, in requirendo laborare quid opus
est? Neque cnim fatigare nos debet incerta. corum
habitudo vel pulchritudo, quorum erit certa et sem-
piterna damnatio. Nec moveat quomodo in eis erit
corpus incorruptibile, si dolere poterit. Non est enim
vcra vita, nisi ubi feliciter vivitur, nec vera incorru-
ptio, nisi ubi salus nullo dolore corrumpitur. Ubi
autem infelix mori non sinitur, ut ita dicam, mors
ipsa non moritur; et ubi dolor perpetuus non inter-

DB imit, sed affligit, ipsa corruptio non finitur. Hacc. in

samctis Scripturis secunda mors dicitur (Apoc. it,
11; xx, 6, 14) ; ^ nec prima tamen, qua suum cor-
pus anima relinquere cogitur, nec secunda, qua
poenale corpus anima relinquere non permittitur, ho-
niini accidisset, si nemo peccasset.

CAPUT LXXXIX.
Quod mitior pena eris soli originali peccate, et minimo

aetualhi.

Mitiseima sane omnium poena erit eorum qui prze-
ter peecatum, quod originale traxerunt, nullum in-
super addiderunt; et in exteris qux addiderunt ,
tanto quisque ibi tolerabiliorem habebit damuatio-
nem, quanto hic minorem habuif iniquitatem.

CAPUT XC.

Quod a morte usque ad resurrectionem anima in. ab-
ditis receptaculis teneantur vel requie, vel aerumna.

f Tempus autem quod inter hominis mortem et ul-
timam resurrectionem interpositum est, animas ab-
ditis receptaculis contineri, sicut unaquamque digna
est vel requie vel :erumna, pro eo quod sortita est in
carne, cum viveret.

CAPUT XCI.

Quomodo defunctorum animabus viventium oblationes
et eleemosyna vel prosint, vel minime prosperentur.

€ Neque vero negandum est defunctorum animas
pietate suorum viventium relevari, cum pro illis sa-
crificium Mediatoris offertur, vel eleemosyn:e in Ec-
clesia fiunt. Sed eis h:ec prosunt, qui cum viverent,
ut hxc sibi postea possent prodesse inerucrunt. Est
enim quidam vivendi modus, nec tam bonus, ut non

D requirat ista per mortem, ncc tam malus, ut non ci pro«

sint ista post mortem. Est vero talis in bono, ul

ista non requirat. Et est rursus tulis in malo, ut nee

his valeat, cum hzc vita transierit, adjuvari.
CAPUT XCII.

Quod vita aterna sit gratia Dei, stipendium vero mtr-
lis peccatum.

b Vita a:terna, qux merces est operum bonorum
gratiam Dei commendat Apostolus : Stipendium ,
&iquit, peccati mors, gratia autem. Dei vita ceterna in
Christo Jesu Domino nostro (Rom. vi, 25). Stipen.

4 S, Aug. Enchirid., c. 99.

e lbid., c. 95.

f [bid., c. 109.

5 jbid., c. 110.
b [bid., c. 107. tn

145

LIBER DE COGNITIONE BAPTISMI.

116

dium operae militi: debitum redditur, non donatur; A suspicentur; sicut mancbit communiter omnium

ideo dixit : Stipendium peccati mors, ut mortem pec-

cato non immerito illatam, sed debitam, demon-

siraret. Gratia vero, nisi gratis est, gratia non est.

Intelligendum est igitur etiam ipsius hominis bona

merita esse Dei munera; quibus cum vita δι Γᾶ

redditur, quid nisi gratia pro gratia redditur?
CAPUT ΧΕΙ.

Qued in hac vita comparetur, quo fossi post hanc vi-
tam quisque vel relevari, vel aggravari.

ἃ ()uocirca hic omne meritum comparatur, quo
possit post banc vitam relevari quispiam vel gra-
vari. b Nemo autem speret quod hic neglexit, cum
obierit, apud Deum promereri. Non igitur ista, qux
pro defunctis commendandis frequentat Ecclesia, illi

vita :eterna sanctorum, qualibet lionorum distantia
concorditer fulgeant. Haec est fides 40:5 paucis verbis
tenenda in Symbolo novellis Christianis datur. e Qux
pauca verba fidelibus nota sunt, ut credendo subju-
gantur Deo, subjugati recte vivant, recte vivendo
cor mundent, corde mundato quod credunt iutel-
ligant.
CAPUT XCVI.

De reliquis cuusis ad regulam vert fidei pertincn-
tibus.

Post apostolicum Symbolum, et ea qux de Patre,
et Filio, atque Spiritu sancto sccundum ineffabilem
deitatis naturam, atque etiam secundum dispensa-
tionem temporalem de Incarnatione Christi sunl

apostolicze sunt adversa sententiz , qua dictum est : B dicta, liec item fidei sunt congrua pari credulitatis

Omnes enim astabimus ante tribunal Christi, ut referat
unusquisque secundum ea que per corpus gessit, sive
bonum, sive malum (Hom. xiv, 10; IJ Cor. v, 10),
quia etiam hoc meritum sibi quisque, cum in corpore
viveret, comparavit, ut ci possent ista prodesse. Non
enim omnibus prosunt; et quare non omnibus pro-
sunt, nisi propter differentiam vit:,, quam quisque
gessit in corpore?
CAPUT XCIV.
Quid agant sacrificia et eleemosynae pro baptizatis de-
[unctis oblata.
Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumcun-
que eleemosynarum pro baptizatis defunctis omni-
bus offeruntur, pro valde bonis gratiarum actiones

virtute tenenda. f Quod Novi, et Veteris Testamenti
sit unus Deus : que duo Testamenta salubriter di-
vina commendat auctoritas, illud per prophetiam,
istud per historiam veraciter persolutum. Quod neque
de Deo, neque de creaturis cum gentilibus, vel haere-
ticis, aut schismaticis sit aliquid sentiendum in his
qu:e a veritatis fide dissentiunt; sed quod utrumque
Testamentum per divinum commendat eloquium, hoc
solummodo sentiendum. Quod cadum, et terram, οἱ
mare, ct omnia qux sunt in eis, nulla necessitate
creaverit Deus, necomnino ullam esse visibilem atque
iuvisibilem substantiam , qux» aut sit. Deus, aut non
sit a Lono Deo creata, sed Deum summum et incom-
mutabile bonum, creatura vero inferius et mutabili-

sunt; pro non valde malis propitiationes sunt; pro QC ter bona. Quod angelorum vel anima natura non sit

valde malis, etiamsi nulla sunt adjumenta mortuo-

rum, qualescunque vivorum consolationes sunt. (Qui-

bus autem prosunt, aut ad hoc prosunt ut sit plena

remissio, aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.
CAPUT XCV.

Quod post resurrectionem impleto judicio permanebunt
singula civitates in angelis et hominibus ; Christi in
gloriam eternam, zaboli in damnationem perpetuam.

* Post resurrectionem vero, facto universo imple-
toque judicio, suos fines habebunt civitates du:,
una Christi, altera diaboli; una bonorum, altera
malorum, utraque tamen et angeloruia et hominum.
biis voluntas, illis facultas non poterit esse ulla pec-
candi, vel ulla conditio moriendi; istis in terna
vita vere feliciterque viventibus, illis infeliciter in
zierna morte sine moriendi potestate durantibus,
quoniam utrique sine fine. Sed in beatitudine isti
alius alio presstabilius, jn miseria vero illi alius alio
tolerabilius permanebunt. 4 Manebit ergo sine fine
inors illa perpetua. damnatorum, id est, alienatio a
vita Dei, et omnibus erit ipsa communis, quelibet
homines de varietate p»narum, de dolorum releva-
lione vel intermissione pro suis humanis moribus

8 S. Aug. Enchirid., c. 110.

b Quam depravatus esset hocloco contextus, apparet
ex lectione Baluziana, quam exscribimus : Nemo au-
Lem speret, quod hic neglexit, cum obierit Deum. Ista
que pro defunctis commendandis frequentat Ecclesia,
illi apostolice suut adversa sententie, qua dictum est :

Ümnes enim. astabimus, etc. Quibus verbis quantus

Pd

pars divin: substantie, sed Dei creatura ex nihilo
condita ; et quia ad imaginem Dei creata, ideo incor- -
porea. Ipsius vero animx matura habetur incerta.
Quod pietas morum omnimodo sit tenenda, sine qua
fides divini cultus otiosa torpet, ct cum qua divini
cultus integritas perfecta consistit. Quod Deus prop-
ter se ipsum diligendus sit, proximus vero in Deum,
inimicus autem propter Deum, ut a Dco incipiens
dilectio, per proximum proficiat, et usque ad inimi-

cum proficiendo perveniat ; sicque dum per proxi-

mum provecta ad inimicum pervenerit, in Deo plena
consistat. Quod alter alterius pollui peccato non
possit, ubi voluntatis pur: consensio non tenetur.
Quod legitimae nuptixe non credendxe sunt esse dam-
nandz, quamvis ex eis obnoxia originali peccato cre-
datur nasci progenies ; quibus tamen fidelium virgi-
num vcl continentium praferenda jure doceatur inte-
gritas. Quod penitentiz remediis non egere putan-
dum non ὁδί pro excessibus quotidianis bumanz fra-
gililatis, sine quibus in hac vita esse non possumus,
ita ut fructuosa poenitenti:e. compunctione universa
confiteamur deleri peccata, sicut spiritus Dei docet :

error contineretur, nemo non videt.

c S. Aug. Ench'rid., 6. 111.

ἃ Jbid., c. 113.

e ]lxc postrema verba sunt ex lib. de Fid. ct
Syub.

f S. lsid., 1. dc Offic,, c. 21.

111

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

172

miliam tuam, quod tuo nomine signata, atque sacro A quot ergo in Christo baptizati estis, Christum indui-

liquore mundata, tuoque spiritu plena existit, etiam
tuo jam corpore et sanguine satiatam se gaudeat,
atque redemptam ; ui hxe sacramenta, quz in novi-
tatem vitxe perceperunt, ita ad usum salutis indesi-
nenter obtineant, ut ad remunerationem beatitudinis
ex hoc securi accedant.

CAPUT CXLI.
Item Denedictio. '
Dominus Jesus Christus, qui vos lavit aqua sui

lateris, et redemit effusione cruoris, ipse in vos
conürmet gratiam adepi:x redemp.ionis. Per quem
renati estis ex aqua et Spiritu sancto, ipse vos ccele-
Sti consociet regno. Qui dedit vobis initia sanctze
fidei, ipse conferat οἱ perfectionem operis, et pleni-
tudinem charitatis. Amen.

CAPUT CXLH.

Sermo dicendus ad infantes die tertia post. Pascha
propter albas tollendas.

Sermo ad vos est, modo nati infantes, parvuli in
Christo, nova proles Ecclesi, gratia Patris, fecun-
ditas matris, germen pium, examen novellum, fons
nutriti honoris, et fructus laboris, gaudium, et co-
rona mea. Omnes, qui statis in Doinino, apostolicis
verbis vos alloquor : Ecce nox pracessit, et dies ap-
propinguavit. Abjicite opera tenebrarum, et induite
vos arma lucis; sicut in die honeste ambulate; non
in comessalionibus et ebrietatibus, non. in cubilibus
et impudicitiis, non in conten:ione et aemulatione, sed
induite Dominum Jesum Christum, et carnis providen-

tiam ne [eceritis in concupiscentiis (Rom. xi, 1244), C

ut et vita induatis quein sacramento induistis. Quot-

stis. Non est Judeeus et Graecus, non est servus et liber,
Mon esf masculus et [emina. Omnes enim vos unum
estis in Chris'o Jesu (Galat. 11, 27, 28). Hoc enim
habent ipsa viscera sacramenti. Sacramentum cst
enim vite nove, qux: in hoc tempore incipit a re-
missione przeteritorum omnium peccatorum, perficie-
tur autem in resurrectione mortuorum. Consepulti
estis Christo per baptismum in morte, ut quemad-
modum Christus surrexit a mortuis, sic et vos in
novitate vitx: ambuletis. Ambulatis autem nunc per
fidem, quandiu in hoc mortali corpore peregrina-
mini. Sed via vobis certa ipse, ad quam intenditis,
factus est Christus Jesus secundum hominem, quod
pro nobis fieri dignatus est. Servabit enim multam

DB dulcedinem timentibus se, aperturus et perfecturus

eam sperantibus in se, cum id quod in spe cepimus,
etiam luce acceperimus. Scimus quia cum apparue-
rit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti
est (1 Joan. m, 2). Hoc in Evangelio ipse promisit.
Qwi diligit me, inquit, mandata mea custodit ; et qui
diligit me, diligetur a. Paire meo, et ego diligam eum,
et ostendam me ipsum illi (Joan. xiv, 21). Utique vi-
debant eum quibus loquebatur ; sed in forma servi,
qua major est Pater, non forma Dei, qua «qualis
est Patri. Hanc ostendebat timentibus, illain se:vabat
sperantibus in se. Ipse ergo vos illuminet qui redc-
mil, ipse custodiat qui illuminavit, ut et in hac pe-
regrinatione tutos ab omni malo defendat, οἱ in fu-
tura remuneratione sibi glorificandos exhibeat ; prz-
stante gloriosa Trinitate, Deo nostro, qui vivit el
regnat in secula sxculorum. Amen.

LIBER DE ITINERE DESERTI,

QUO PERGITUR POST BAPTISMUM.

CAPUT PIUMUM.
De exordio hominis ad reparationem per Christum.

Ab exordio conditionis sux per dispositionem ordi-
nis ccelestis doctrinze prx:cedenti opere ostensus est
homo pervenisse usque ad gratiam regenerationis di -
vinz. Nunc per subsequentiam operis innuitur qua-
liter post baptismum ad mansionem term» vitze,
veluti post transitum maris usque ad terram repro-
missionis, per custodiam divinorum przceptórum,
properat pervenire; quo pateat eventum ejus trifor-
mi rerum actione constare.

CAPUT TII.
De reparatione hominis.

Primuin quando beatus conditus corruit deceptus.
Secundo quando Mediatoris morte exstitit reparatus.
Tertio quando in redemptionis munere erit perenni-
ter gloriosus. Primo certe post exordium boni vitiata
natura per deceplionem inimici venit usque ad in-
teritum mali. Sequenter reparata natura per sangui-
nem Mediatoris inducitur ad gloriam regni. Sic
destructum est diaboli regnum, quod valuit usque

ad Redemptoris adventum. Sic factum est regnum
Christi in electis ejus, et permanet in :xternum :
quod erit tertium, et ultimum in gloria sine fine
mansurum. Et primo quidem conditus beatus homo :
item secundo renatus beatior homo : media ejus
pessima, tam omni infelicitate sordentia, quam et
justa ultione damnata.
CAPUT Iii.
De morte Salvatoris et regeneratione vitali.

Initio igitur beata ejus conditio fuit : sequens ex
deceptione serpentis casus irale longeque perstitit :
deinde per Salvatoris mortem reparatio grata suc-
currit. Quia ergo beatum exordium, succedente
decep:ione, non substitit, satis miserantcr regene-
ratio vitalis accessit, ut vitiata nativitas ad inter-
itum haberet unde renasceretur ad lucrum.

CAPUT IV.
De Ecclesia in Christo sociata.

Sed ut esset uterus quo homo in mortem natus ad
vitam pesset esse renatus, Verbum Dei incarnatum
est. Atque ideo per vetustae legis prz:conium olim

173

pro ea moriens lavacro aqu: mundavit, sibique
sponsam :eterno fcedere consecravit. Cui in Evange-
lii exhibitione per redemptionis sacramentum parti-
cipium sui corporis et sanguinis przbens, hanc sibi
conjugem fecit, et communionis mitate conjunxit.
CAPUT V.
De adoptione filiorum Dci.

Ex hac per verbum fid.i, et fecunditatem Spiritus
sancti innumeros quotidie renatos creat, quos in ad-
optionem grati: filios amplectens coh:eredes sibi in
beatitudine :eternitatis asciscit, in hujus mortalitatis
zrumna docens eos de lege sua, et przcepto lucido
illuminans oculos anim:e (Psalm. xvin, 9), ut erudí-
tos corde inducat in h:xreditatem justitize. Quod vize
rect:e iter, per quod liberati ad possessionem regni
deductione salutari ducuntur, noss^ in promptu est,
et loci exhibitione probabile patet.

CAPUT VI.
De liberatione post baptismum.

Itaque post liberationem /Egypti:e servitutis, post
egressionem /Egypti:x: mansionis, post iusecutionem
JEgyptii exercitus, post transitum s:xvientis maris,
post interitum Pharaonis, post excidium /EÉgypti:e
multitudinis, post gratulationem salvationis lsraeli-
Larum, post canticum glori Dei; id est, postquam
reliquimus mundum, postquam conversi sumus ad
Leum, post insecutio;em d:emonurm, post. mersio-
uem baptismatis, post privationem diabolic:e potesta-

LIBER DE ITINERE DESERTI.
prescitam ex gentibus advocavit. Ecclesiam, quam A

CAPUT IX.
De duodccim apostolis et septuaginta. discipulis,

* Inde venitur ad duodecim fontes aquarum dul-
cium, et septuaginta palmarum (Ibid., 27), que nobis
ostendunt duodecim apostolos, et septuaginta disci-
pulos ordinis secundi, de quihus Dominus binos
ante faciem suam legitur przmisisse (Luc. x, 1).
Ex quibus fontibus et pahnis doctrinam potamus, et
dulces fructus victori: sumimus. Unde et Elim,
quod est nomen mansionis cjus, vertitur in arietes
fortes. Ipsi namque sunt gregum robusti orincipes ct
duces ovium, id est, ductores gentium. Debite itque
venitur ad gratiam Evangelii, qua nobis per Christi
discipulos et suavitatem rezni celestis attribuit, et
victoriam de ncequitiis spiritalibus concedit.

B CAPUT X.

. Quod. celeri compendio per i'er Evangelii veniatur ad
regnum.

Omnis dehinc qux sequitur diversitas mansionum
singillalim digeretur ostensione mysteriorum. Sed
quia jam a sanctis Patribus digesta tenetur, cvan-
gelic gratix nobis est advocatio exsequenda, in qua
invenimus przstantiorem viam celeriori salutis com-
pendio przeparatam : 40 non nobis quadraginta anno-
rum spatio inter pericula hostiumque discrimina
hireditatis assumendz requiem differat ; sed in eo
qui ait: Venite ad me omnes qui laboratis, et ego vos
reficiam : tollite jugum meum super vos, ct discite a
me quia milis sum et humilis corde, οἱ invenietis re-
quiem animabus vestris (Matth. xi, 98-50), velox et

t5, post dimersionem peccatorum, post exsultationem C (facile remedium Salvatoris accommodet.

indulte salutis, post gloriam et divinz laudatiouis
bymnum, considerandum est quo dueimur, et per
qua ducimur, reminiscentes nos attrahi et vocari per
solam gratiam Conditoris ad terram repromissionis,
Scilicet terram viventium regionis, in qua crimus
calisredes Christi et filii regni.

CAPUT VII.
De baptizatis instruendis in sana doctrina.
Videamus certe jam nunc quomodo illa sapientia
summi Dei susceptos ex aqua filios paternis doctri-
Dis imbuat, et maternis miserationibus foveat, ut
alios nescios instruat, alios teneros amplectatur.

CAPUT VIII.
Quod est aqua amara et dulcis.

Jam post transitum maris venitur ad aquas Mara
(Exod. xv, 25). Qui locus ex amaritudine aquarum
nomen accepit. Sic denique post baptismum venimus
ad cognitionem legis. Et quia nisi prius cognitio
habeatur historix, non potest spiritus intelligentia
nosse, ideo ante venitur ad scientiam pr:cepti. Sed
cum przgustatur superficies ejus, quia littera occidit,
amara tzdet. Unde nec cursus preceptorum ejus
aliquid in refectione saporat, quia ad perfectionem
nihil adduxit (Hebr. vii, 19). Ordinate igitur litte-
ram occidentem addiscimus. Sed accepta fide intel-
ligentix spiritalis, et ligno crucis passionis immisto,
vertitur in dulcedinem fidei, et quidquid illa favente
amarum fuit, pie intelligendo dulcescit.

CAPUT XI.
De a:tendenda actione liberationis humane.

Attendamus jam actionem liberationis no:trz. Et
ita demum consideremus viam itineris tendentem ad
beatitudinem mansionis. Dicit ipsa Veritas : Si vos
Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis (Joan. vin,
50). Ecce jam vera libertas, quia vocati ad gratiam
Redemptoris, quasi /Egypto οἱ Pharaone relicto,
Zabuli et peccatorum admisimus servitutem. Trans-
ivimus more baptismatis; in cujus sacramento cuneta
commoda nostre salutis cum nobilitate libertatis
accepimus. Venimus ad discursum vite praesentis,
et proficienle ztate percpiendx» scienti: operam
damus : sic per cognitionem legis amaritudinem oc-
cidentis litterz:& attentamus. Cujus legis idem, qui et
Evangeliorum, unus auctor est Deus.

CAPUT XII.

Quod non immoratur in lege, si spiritalitet
intelligitur.

Quam tamen legem spiritaliter intelligendo, non
immoratur in amaritudine ejus, sed cito properamus
ad doctrin:e aquas et victorize palmas, ubi per apo-
stolos ubertate doctrinarum c«elestium satiamur, ct
spiritalis gloriz triumphis attollimur.

CAPUT XIII. -
De illucescente Evangelii lumine.

Illuceseat nobis sedentibus in tenebris et umbra

mortis (Luc. 1, 79) 'umen evangelicum, quod illumi-

παπαῖ, τὸ

415

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

176

nat omnem hominem venientem in hunc mundum A est spiritalis grati:e pervenerunt, et omnem bonorum

(Joan. 1, 9); quod jam non nobis occidat iuter oc-
cursus tentationum, sed luceat semper collatione
miserationum illapsum.

CAPUT XIV.

i tionis, rducit nos
" pner ncommatabilem veritatem Deitatis. nM
Efficitur nobis via per susceptionem carmis, qui

consistit vita per vigorem :eternitatis, perducens
nos usque ad dulcedinem perennis et incommutabilis
veritatis.

CAPUT XV.

Quod in eremo sancta vitee delectatio non invenitur
voluptatis immunda.

Contemplemur jam hoc prosperabile iter quod a

sanctis agitur in deserto, et cum illis pari eorum D

imitatione ducamur. De his dicitur qui, post transi-
tum maris Rubri per deserta pergentes, secundum
veram promissionem Dei se venire confidebant ad
repromissionis terram. Cumque omnis populus ex
sanctorum multitudine et sceleratorum unitate con-
cretus pariter protectione Dei incederet, Scriptura
tamen sacra ex meliori parte sanctorum, de quibus
dicitur : Ockli Domini super justos (Psalm. xxxii,
16), tacitis iniquis, solam narrat actionem beatitu-
dinis. ingrediamur ergo et nos cum his justis, de
quibus dicitur : Jter fecerunt per deserta, que non
fabitabantur (Sap. x1, 3), illa certe qux habitationes
non habeant voluptatum, ubi non sint mansiones
corruptionum, ubi non terrena felicitas ad interitum
muvlcens, ubi null: oblectationes qu: ad terram vi-
ventium properantes prx»pediunt viatores : qui in lo-
cis secretis fecerunt casas (lIbid.), quia mentis re-
quiem in contemplationis abdito posuerunt, non in-
cauta obstinatione sese hostibus objectantes, sed sa-
iutari provisione expedibilium se consiliorum se-
creto tutantes ; ubi non eos vana gloria ad perniciem
ostemiaret, sed unde vera humilitas ad iuteritum
superborum educeret : qui steterunt contra hostes
- (Ibid. 3), quia inflexibilem vigorem animi contra ten-
tationum impetus erexerunt, nulla presentis vits
mollitia delibuti, in acie spiritalis belli nunquam
deflexi ab statu sancte intentionis ante impetum
aeri» potestatis : atque ideo de inimicis se vindica-
verunt (1bid.), quia per arma justitiz muniti a dex-
tris et sinistris, non sunt gloria prosperitatis elati,
non adversitatis pondere pressi. Inde vindicaverunt
se, quoniam expugnalionem inimicorum, sui salva-
tionem obtinuerunt; el unde adversitas vitiorum
depulsa interiit, inde convulsa salus sanctorum mi-
litum stetit. Qui sitierunt, εἰ invocaverunt. Deum
(Ibid., 4), quia igne charitatis ardentes sitienter invo-
eabant quem veraciter amabant. Magua in illos sitis
amoris efferbuit, quam invocatio Dei remuneratione
refectionis infusit. Quanto enim fervens amor in
Dei dilectione exstitit, tanto calor grati: solatium in
refrigerio occurrit. Unde ct data est illis de petra al-
tissima aqua (Ibid.); quia quod in se ardore dilectio-
nis:eérexerunt, tota ad fluenta altissimx petr:;e, id

desideriorum sitim perventa felicitate potarunt.
Quibus et fuit requies de lapide duro (Ibid.), id est
forti, quia quidquid fluidum fuit ignis charitatis
exurit, quidquid fragile amoris incendium roboravit,
quidquid bene desiderabile beata his «ternitas soli-
davit.
CAPUT XVI.
De congressione eremi sancte vita.

Ita denique aggredimur desertum «anctz vitz, in
quo, desiccatis omnium carnalium voluptatum hu-
moribus, nihil inveniemus quod sit per contrarium
pulchrum oculis aspectuque delectabile, in quo cum
arbitrii manus extenderimus, cogitationumque fuerit
palato gustatum, in antiquam perniciem retrahat ad
sternam munditiem jam renatos. Non erit illic in
quo oculorum visio aspectu lascivo vagetur, cum in-
desinenter dixerimus : Oculi nostri ad Dominum Deum
nostrum, donec misereatur nostri (Psalm. cxxu, 2).
Non erunt aures lethalibus susurris avium immun-
darum illect:e, qux» cordis quietem aut male inquie-
tando perturbent, aut male demulcendo in torporem
oblectent, cum meditatum fuerit : Ergo dormiunm, et
cor meum vigilet (Cant. v, 2). Non erit odoratus spi-
ramentis flux: delectationis infectus, cum amore
spousi ardentes dixerimus ad eum : In odorem un-
guentorum tuorum curtemus (Cant. 1, 5). Non erit
gustus antique pulredinis acore corruptus, cum
guttur grati saporatum eruperit : Quam dulcia fau-
cibus meis eloquia tua, super mel ori meo! (Psalm.
cxvitt, 105). Non lingua scurrile mendum detrahen-
dumque conjiciet, cum refectionem grati: sentiens
dixerit : Repletum est gaudio os meum, et lingua mea
exsultatione (Psalm. cxxv, 2). Non cor fluxu cogita-
tionis elanguet, cum fueril omni custodia conserva-
tum. Non tactus sordentis operationis immunditiem
attrectabit, cum vere depromptum fuerit : Lavabo
inter innocentes manus meas, et. civcumdabo altare
tuum, Domine (Psalm. xxv, 1). Non gressus animi
luti gurgite cohxrebunt; cum intentio solida dixerit :
Statuit supra petram pedes meos, et direxit qressus
theos (Psalm. xxxix, 3). Non corpus aeris blanditiis
licenter appetet refoveri, dum constanter astruxerit:
Dominus regit me, et nihil mihi deerit (Psalm. xxn, 1).

p Non incommoditatis licentiosa renedia qu:srentur,

cum attente dictum fuerit: Dominus illuminatio mea,
et salus mea (Psalm. xxvi, 1). Nonindigenti:e refectio
appetitu lautiori vitiosa quxret, cum vera confiden-
tia acclamarit : Non occidit Deus fame animam justi
(Prov. x, 3). Non moestitia beatitudinem exstin-
guens animam dejiciet, cum hilaritas mentis erupe-
rit in jubilo exsultationis : Cor meum et caro mea
exsultaverunt in. Deum vivum (Psalm. Lxxxin, 3).
Non prosperitatis attentabitur oblectatio mulceus,
cum sola delectatio in Deum fuerit tota voluntate di-
centis : Dominus pars hereditatis mec (Psalm. xv, 5).
Postremum nihil de mundi solatiis affectabit qui cum.
Paulo dixerit : Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini
mei Jesu Christi, per. quem mihi mundus crucifixus .

411

LIBER DE ITINERE DESERTI.

173

est, et cgo mundo (Galat. vi, 14). Omnis quoque in- A valet, mentis acie admiranter spectet, quod illie

terioris hominis voluptuosus humor, et arvina pu-
trid» operationis, tumorque turgidzx mentis uno et
salutari purgabuntur ac desiccabuntur anlidoto,
eum diceutis Domini fuerit preceptum impletum:
Si quis vult post. me venire, abneget semetipsum sibi,
et tollat crucem suam, et sequatur me (Luc. 1x, 25).

CAPUT XVII.
De^signis et ducatu deserti.

O quam beatus populus tale gradiens per deser-
tum, in quo Redemptorem suum habens ducem,
hunc solum sequitur, hunc attendit, tollens crucem
vel Domini sui, vel suam; qu: tunc erit Domini sui,
cum in ejus fide omnuem aeris potestatis expugnave-
rit triumphando; tunc autem sua, cum ad irmita-
mentum passionis Domini sui carnem suam cum
vitiis affixerit clavis timoris! Ita imperterritus va-
stitatem eremi pertransibit, quia lux illi prz:veniens
gratia miserantis, dux ejus ipse Redemptor, signum
victorie gloria crucis, protectio jugis subsequens
misericordia redimentis.

CAPUT XVIII.
Quod sol justitim, qui lumen infundit, ipse humorem
voluptatis exhaurit.

Ecce sol justitiz,, qui illuxit nobis, ut in lumine
suo recto itinere gradiamur, ipse in calore suo
omnem fluxum humoremque saucie voluptatis ex-
bausit ; ut qui jam quo recto gradiamur agnovimus,
nullo corruptionis fluid tactu tardemur. Sic itaque
austeritatem diligant deserti, qui amaenitatem desi-
derant vit». Sic delectentur in afllictione carnis,
quorum anima Dominum magnificat, et in Deo salu-
tari suo spiritus exsultat (Luc. τ. 47). Sic tota ere-
mus vitz prxsentis mundi destituta solatiis, spe fu
turz: consolationis amabitur, quoniam ad patriant
beatorum non melius, non celerius itur quam per
angustias passionum, dicente Paulo: Non sunt con-
digne passiones hujus temporis ad futuram gloriam,
que rerelabitur in nobis (Rom. vin, 18).

CAPUT XIX.

Quod per solam gratiam Dei possit homo salvari.

Jam quia salutaris eremus justitixs illustrata lu-
mine, et acta calore patuit, nunc in labore viatori-
bus, sed in refectione zeternis civibus iter prxebens;

refrigerium :eternitatis dabit, quando tam multum
hic temporis solatium tribuit : quid illic exsultationis
erit in munere si tautum hic consolatienis datur in
pignore : quz nobis gloria de perventiene, δὲ tanta
exsultatio in spe : qux» nobis jucunditas sternas
amabilitatis amplexu habere οἱ aspicere Redempto-
rem, si tanta salus est habuisse redemptionem.
CAPUT XXI.

De affectibus quibus beatitudo desideratwr eterna.

O Domine ! da illum ignem, quem misisti veniens
in terra, et quem vis ut ardeat (Luc. xi, 49). Da ar-
dere charitatis igne, da lucere obedienti:e splendore,
da fervere dilectionis amore, da inter pericula inte-
ritum non habere, da de periculis feliciter exire, da

B ad tuam dulcedinem festinare, da ad tuam visionem

tranquille venire, da tux visionis manifestatione pe-
renniter satiari, da te in seculorum :eternitate sine
fine laudare. Sollicitis certe mentibus jam illud est
considerare, quod istud est promereri : illud exspce-
ctare, quod istud habere : illud evidentissime perci-
pere, quod istud veraciter percepisse.

CAPUT XXII.

De descriptione voluptatum, quarum humor non
invenitur in sancto deserto.

Exstinguendorum jam spiritalium morbornm virus,
quod nullo voluptatum madente humore in hoc de-
serto vel oboriri poterit, vel flucre, bene singulis
speciebus quodammodo insipienti zgroto, cujus
aegritudo quanto ignota inde deterior, sapiens ille

C apostolicus sermo describit : Manifesta sunt opera

carnis, qug sunt fornicatio, immunditia, luxuria,
idolorum serviius, veneficia, inimicitie, contentiones,
emulationes, ire, rixe, dissensiones, lereses, invidia,
homicidia , ebrietutes, comessationes, εἰ his similia,
que pre&dico vobis, sicut et predixi, quomiam qui talia
agunt regnum Dei non consequentur (Galat. v, 19-31);
CAPUT XXII.

De dapibus spiritalibus mentis stomacho praeparatis.

Rejectis exhinc nauseis talium humorum, et ventre
mentis sordenti putredine liberato, . tranquillo et
apto jam in appetitum salutis stomacho przparato,
idem apostolicus sermo opulentam virtutum dapem
apparatu pizx administrationis apponit consequenter;
et dicit ; Fructus spiritus.est charitas, gaudium, paz,

vidéamus delicias quas illis in ea dux eorum per p longanimitas, bonitas, beuijnitas, fides, patientia,

coliatam sancti Spiritus pignus in solatium admini-
strat; ut omnis homo sux impossibilitatis conside-
ratione commonitus, destitutum se propriis meritis
. agnoscens, in Deo solo spem ponat, qui et velle pro-
parat, et posse donat; qui non mcrentibus gratuito
dat merita, quibus restituat dona; qui primo mise-
ricordiam tribuens dat substantiam bonorum ope-
rum, et post largitur munera premiorum ; qui facit
in sua servitute unde placeat sibi serviens, quem
postea muneretur ad regnum vocans.
CAPUT XX.
De attendendo re(rigerio cternitatis propter donum
consolationis praesentis.
Tunc proinde acutissima quisque, in quantum

mansuetudo, modestia, continentia, castitas : adversus
hujusmodi mon est lex. (Qui autem sunt. Christi car-
nem suam crucifizerunt cum vitiis et concupiscentiis.
Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus. Non efficia-
mur inanis glorie cupidi, tnvicem provocantes, inyicem
invidentes (Ibid., 22-26).

CAPUT XXJV.

Quod multis charismatum donis nos in hac peregrina-
tione reficiat Christus.

Sunt quoque et przcedentia charismatum dona;
quibus pariter cum his sanctus Spiritus in hac pere-
grinatione nos reflcit, quem dedit nobis Christus in
piguore pietatis, ut deficientes non habeat in via, quos.
reficiendos deducat in patriam.

179

CAPUT. XXV.
De sacramento [uminis.

Lumen scilicet cognitionis sux, de quo dicimus ad
Patrem, et in (mine (uo videbimus [umen (Psalm.
xxxv, 10), quoniam in cognitione Christi, qui lumen
est, videbimus lumen, Patrem, luminis genitorem.
Et ita vere est, quia qui habet Filium habet et Patrem,
ct quia nemo novit Patrem nisi Filius, et cui voluerit
Filius revelare (Matth. xi, 27). Vel quia etiam dedit
nobis sanctzx intelligenti? lumen, in quo possimus
mandata illius perscrutari, et fructum perscrutationis
ejus adjutorio invenire.

CAPUT XXVI.
De sacramento olei.

Oleum sanctificationis, quo unctionem accipimus
Letiti» spiritalis, de quo dicente propheta : Compu-
trescet jugum a facie olei (Isai. x, 27), cum infusio-
nem ejus accepimus, jugum peccati, quod anime
collum pressit, putrefactum evanuit.

CAPUT XXVH.
De sacramento panis.

Panem colestis manns, quem in sui corporis veri-
tate signavit dicens : Hic est panis, qui de celo de-
scendit , et vitam dat mundo (Joan. vi, 55).

CAPUT XXVIII.
De sacramento aqua.

Aquam vite, qui ex percussura virge fluxit e
petra, prxbens significantiam , quod duorum ligno-
rum crucis formz. corpus Christi suspensum vitale
nobis poculum emanaret , quod et in aqua lavationem

baptismatis ostenderet, et in sanguine remissionem C

peccatorum efficeret. Inest quoque illic viror ramo-
rum, qux consideratione sui umbram anxius ferunt,
doetrinz foliis scientiam parant, pomis refectionem
intelligentiz administrant, viriditatis aspectu zeterni-
tatem commendant.
CAPUT XXIX.
De significantia virga.

lbi virga carnis Christi, qu:xe post siccitatem mor-
tis floruit : quia postquam de radice Jesse in passione
succisa est, vivacius mortificata reviruit, habens ea-
dem caro in virga super omnia regnandi potentiam,
ct in flore pulchritudinis resurrectionis, el redemp-
torum universilatis gloriam demonstratam.

CAPUT XXX.
De significantia floris et lilii.
lbi flos campi, et lilium convallium (Cant. n, 1),
quia idem Christus de surculo virginalis corporis
exortus mundi decus enituit, et humilitatis virginum
gratia przefulsit.
CAPUT XXXI.
De significantia vitis.
llic vitis illa evangelica proprio Veritatis testimo-
nio ostensa (Joan. xv, 1), qux: toto mundo patens se
vitam in se credentibus prebet , ct in se credentes
rnitatem vitz in se palmites habet; cujus uvze

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI
A sanguis pretium mundi est, redemptio fidelium, abo-

180

litio delicti et przmium regn.
CAPUT XXXII.
De significantia malogranati.

Ibi malogranatum illud nobilitatis Ecclesix:, quod
in granis fidelium astricta unitate diversum est : quod
meritorum mansione divisum, et fidei est unitate com-
pactum : quod Christi sanguis titulo rubet, et dura-
bilis beata zeternitate subsistit.

CAPUT XXXIII.
De significantia ficus.

Necnon et ficus legisque primitivos grossos Jud:vo-
rum abjiciens, ad dulcedinem Evangelii tempore gra-
ti: credentes subsequenter adduxit.

CAPUT XXXIV.

Quod gentilitas, vel infructuosa anima desertum
dicantur.

In hoc deserto et verbis et mysteriis propheticis
commendata inveniuntur stagna et rivi aquarum,
408 sive ad gentilitatem, sive ad infecundam animan
referatur, illa est qux per inutilitatem sine fructu
fatiscens in pulvere consistit, ac postea sanct: prz-
dicationis fluenta et doctrinarum rivos erumpit. Cui
etiam solitudiui adhuc danda ex magno munere pro-
mittuntur.

-

CAPUT XXXV.
De significantia cedri.

8 Cedrus illa magni odoris, qux» in sanctis vir-
tutes et signa in operatione exhibens cum Paulo
dicit : Christo bonus odor sumus Deo (11 Cor. n,
15), tanto ad :eternitatis memoriam laudabilior,
quanto et a putredine corruptionis gratior invenitur
et purior.

CAPUT XXXVI.
De significantia spine.

Spina doctrinzx spiritalis, quz» dum de peccatis ac
virtutibus disputat, atque modo zterna supplicia
minatur, modo coleste gaudium promittit, ita cor
audientium pungit, ut dolore compunctionis perforata
mentem per oculos quasi quemdam animz sanguinem
lacrymas elicere cogat.

CAPUT XXXVII.
De significantia myrti.

Myrtus temperantize virtutem habens, ita ut disso-

luta membra restringat. H:ec dum afflictis proximis

D compassione niiserationis vel opem defert, vel con-

solationis eloquium impendit, ad spem salutis repa-
rat, quod pressuris illisum dissolute atteri po-
tucrat.
CAPUT XXXVIII.
De significantia oliva. |
Oliva miserationis, quia et Grece ἔλεος miseri-
cordia dicitur, cujus liquor ante conspectum Dei ac-
ceptabiliter satis fructu miserationis elucet.
CAPUT XXXIX.
De significantia abietis.
Abies contemplationis, qu:e intra sanctam Eccle-

v D. Greg. lib. 1 in Evang., hom. 20, $ 15, ex quo loco capita sex quie sequuntur desumpta

481

templatur : et licet sit ortus cjus ex terra, jam
tamen contemplando verticem montis tollit in z-

thera.
CAPUT XL.

De significantia ulmi.

Ulmus potentix sxcularis , quz terrenis curis in-
serviens, licet nullum fructum inferat virtutis spiri-
talis, sanctos tamen viros donis spiritalibus plenos
sua largitate sustentans, quasi vitem cum fructibus

condigna portat.
Bra po CAPUT XLI.

De significantia buzi.
Buxus viriditatis perennis, qu: cum nec altitudi-
nem habeat, nec fructum ex ztatis infirmitate afferat,

parentum tamen fidelium credulitatem sequens, fidei B

semper viriditate perpetua hilarescit.
CAPUT XLII.
De significantia pini.

Pilus, qux iu altum sancta. intentione sustollitur
per acumen foliorum, doctrinz: verbis mentes exci-
tans auditorum, nullius temporis adversitate :eterni
desiderii viriditate nudatur, pomum intelligentiz in
abditis servans, quod nisi magna discentis intentio
quodam bonorum studiorum malleo penetraverit,
otiosis facile non patescit. Cum autem in sumptum
intelligentize faerit exemptum, et fauces in. eloquio
3aporat, et stomachum mentis in virtuti; intellectu
confirmat, proferens resinam in sudore tolerantiz de
corporis passione, quz proximorum injecta vulneri-

bus, et ulcus in salute curat, et olfactu in opinione (;

bona conflagrat.
CAPUT XLIIí.
De significantia cedri et cupressi. ,
Cedrus pariter et cupressus, de quibus dicitur :
Tecta domorum nostrarum cedrina , laquearia nostra
c&pressina. (Cant. 1, 16), hzc innuunt , geminam
videlicet dilectionem Dei et proximi, qu:e in sanctis,
qui sunt habitaculum Dei, per sanctum Spiritum de-
super concessa monstratur, ut in Ecclesix sublimi-
tate aliud dilectio Dei constet in protectionis virtute,
aliud dilectio proximi hzreat in decore.
CAPUT XLIV.
De significantia calami.
Ili calamus doctrine spiritalis aqua nutritus, us-

LIBER DE ITINERE DESERTI.
siam ja terrenis corporibus posita jam celestia con- A

183
CAPUT XLVII.
De significantia hyssopi.

Iyssopus verborum Dei vim purgatoriam habens,
4:8 aspersa tumori mentis omne quod in illa turget,
praecepti austeritate arescere facit.

CAPUT XL VIII.
De significantia sinapis.

Ibi sinapis illa regno celorum similis (Matth. xni,
51), semine, vi culmoque sublimis, cujus in seminibes
adeo diminutio spectabilis, quia incrementorum spe
cum proceritate superet olera, quz:edam transgreditur
et arbusta. Satio ejus humilis, maturitas excelsa.
Forma seminis indesecabilis. Integrum tantum nibil
redolet, attritum odore saporeque intolerabile. Culmo
procera adeo ut sit avibus cceli habitatio fida. Innuit
fidem, qu: caelorum est regnum, quod despicabiliter
seritur in humilitate docentis. Qus cum sola attcn-
ditur, contemptibilis vilisque putatur. Jam si considc-
retur attente, primo non fecipit sectionem, quia non
habet hzresum scissuram. Secundo lene palpatu,
quia jugum Christi suave et onus est leve. Tertio in-
tentione tractatuque spiritus confricata ingens odore,
ingensque sapore perflagrat, ita ut cogitans de illa
recte dicat : Quasivi sapientiam, el ipsa longe reces-
sit (Ercles. vii, 24); quia cum sollicite de illa tracta-
tur, impenetrabilium *ecretorum vigor aspicitur.
Succrescit quoque robore sui, attingens przmia fu-
turorum, quie adipiscuntur animze fldelium, quasi
coeli aves in ramis virtutum ejus habitationis solidi-
tatem habentes.

CAPUT XLIX.
De significantia montis, quod est Christus.

Ibi aspicitur mons ille solus supra verticem omnium
montium elevatus (Dan. n, 55), qui ex lapide sine
manibus abscisso crevit, omnemque orbem terr: re-
plevit: id est, cum Verbum caro factum sine opero
conjugali ex veritate humanitatis genitum, replevit
orbem, quoniam super omnia regnum ejus eacrevit.
Omnes quoque montes celsitudine transiit, quia super
angelicam excellentiam sublimatus in paterna scde
consedit.

CAPUT L.
De significantia Sion, quod est Ecclesia.
Ibi eminens mons Sion, qui in hujus eremi, pere-

que adeo gratiam obtinens dignitatis, ut. in verbo D grinationis scilicet vite pr:esentis longitudine positus

Dei proficiens ct ipse scriptor, velut doctor aut prz-
dicator fiat.
CAPUT XLV.

De significantia junci.

Ibi juncus eadem doctrinz gratia educatus, qui
licet ad hoc provehi non valeat , ut calamus scribens,
id est doctor prz:dicans, fiat, quia tamen obedientiz
virtutem servat, et juri discendo proficit , et viridi-
tatem usque ad remunerationem servat.

CAPUT XLVI.
De significantia lil , rose et viola.

Est quoque candidum lilium flos virginum, rose
purpurantis sanguinis martyrum, violz gratia conti-
nentium.

est, ut in co promissionem speculemur coelestium re-
rum. Unde et Sion speculatio dicitur.
CAPUT 11.
De significantia Libani.

' Ibi Libanus, non ille cujus succiditur saltus ad in-
teritum superborum, sed de quo dicitur: Odor Libani
ad te veniet (1sa. Lx, 15), sanctarum videlicet anima-
rum coram te delectabilis operatio redolebit.

CAPUT Lil.
De significantia lapidum."
lbi lapides vivi Petri ore notati, nulla vitiorum
mollitie czsioni subjecti, sed charitatis ardore ad
wternitatis oificium solidati, de quibus dicitur :
Accedentes ad Dominum lapidem vivum, ab hominibus

18ὅ

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETA NI

184

quidem rceprobatum, a Deo autem electum et honorifi- À rum dux est. Christus enim petra, qui est requies,

catum, et ipsi tanquam lapides vivi. superedificamini
domus spiritalis, sacerdotium sanctum, offerentes spi-
ritales hostias acceptabiles Deo per Jesum Christum
(4 Petr. n1, ἃ, 5).
. CAPUT Lil.
De avium spiritalium solatio.

Quin etiam distincta pulchritudine montium ac ne-
morum, quz et viriditatis et fructuum consolationem
perventuris ad zternam requiem exhibent in osten-
sione virtutum, adsunt quoque et bonarum avium
considerationes perspicue, qux viatorem Dei vel
dulci melos refovent, vel grati: aspectu jucundant,
manentes in solatium viatori, angoremque itineris
protectionis comitatu solantes. |

CAPUT LIV.
De significantia columba.

Columba scilicet in evangelica simplicitate inno-
centix€ pollens, quxe cum carnis fel non habeat, irz
quoque et indignationis amaritudine caret: in cujus
specie supra Christum Spiritus Patris venit ( Matth.
111, 16), et cui jubet idem suos discipulos similes esse,
dum dicit: Estote simplices sicut columbe (Matth. x,
46); servare przecipiens mansuetudinis simplicitatis-
que virtutem, ira et indignatione simulque malitia
discedente. |

CAPUT LV.
De significantia pelicani.

Pelicanus unicz solitudinis, videlieet idem Chri-
stus virginalis generationis singulari utero editus,

qui insolite generatus solus virginezx solitudinis est C

habitatione retentus.
CAPUT LVI.
De significantia nycticoracis.

Nycticorax domicilii ruinosi idem Dominus, qui
inter ingruentia passionis tenebrosa perfidiz caligine
persequentium corda contemnere non apposuit, dum
pro eis et inter supplicia Patrem oravit, habitans in-
ter eos usque ad exitum passionis et vicloriam
mortis.

CAPUT LVII.
De significantia passeris.

Passer unicus zedificii coelestis ipse utique Christus,
qui postquam in ruinosi populi tenebrosis operibus
passionem sustulit, in libertate resurrectionis sedem
ccelestis glorizx repetivit.

CAPUT LVIII.
De significantia aquile.

Aquila protectionis divinz, quze dicit : Suscepi vos
tanquam pullos, tanquam sub alas aquile, et applicavi
τοῦ ad me (Exod. xix, 5), et expansis manuum alis in
cruce credentes suscipiendo protexit, atque post oc-
casum morlis corpore, ascensionis volatu coelos
ascendit: in Joanne quoque ccelestis eminenti:x avo-
lans ad Patrem pervenit, et quid de Verbo Dci co-
gnoverit mundo denuntiat.

CAPUT LIX.
De significantia fulicis.
Fulix, cujus domus est petra, quz domus passe-

quiescendi soliditas fixa, sanctis omnibus dux est ad
vlernz introitum vitz.

CAPUT LX.
De significantia turturis.

Turtur ecclesiastica, quz nidum sibi de lignis cru-
cis construens reponit in eo sub calore fidei creden-
tes quosque parvulos coalendos, donee educati in
fidei mansione possint ad hoc pervenire, ut similitu-
dinem passionis valeant tollere crucem Christi, ct
eumdem Dominum sequi.

CAPUT LXI.
De significantia hirundinis.
Hirundo illa perspicax, linguaque nitenti sono op-

4

p Portune importune przdicans, pigros excitat, qu:e

libertate contemplationis vividz volans nulli rapacis-
sim:ze dzemoniose avi prz&& cognoscitur; industria
sancti operis nidum construens mentis, ubi dum co-
gitationum pullos in proximorum amabili societate,
velut in hominum domo fovet, post ad volatum per-
fect& virtutis opus dirigit actionis.

CAPUT LXII.
De significantia gallina.

Gallina evangelica Domini est similitudine et ore
prolata : gratum mansuetudine genus, progenie lu-
crosum, et in fetibus pium, studiose filios fovens, stu-
diosius educans. Non enim in fetu variatur ut perdix,
non fovenda relinquit ut phasis; sed suis strenua ge-
niis cum portaverit escam, sedula voce parvulos
asciscit, quos secum indivise trahens nec frigoris,
nec famis sinit z:erumna terreri. Per hujus speciem
pietatem suam Dominus przferens infideli plebi lo-
quebatur dicens : Jerusalem, Jerusalem, quoties vo-
lui congregare filios tuos, sicut gallina congregat pullos
suos sub alis suis, el noluisti. Ecce relinquetur vobis
domus vestra deserta (Matth. xxin, 37,58); unde quia
non erit sub alis protectionis Dei . .. . ..

CAPUT LXIII.
De significantia phenicis.
CAPUT LXIV.
De significantia serpentis utriusque.

.... ad Redemptoris visionem erecta constiterit :
quoniam cum exaltationem ejus in cruce conspicimus,
tunc in defensionem nostram super aspidem peccati
et basiliscum mortis eum ambulasse (Psalm. xc, 13),
leonem quoque diabolum, atque draconem Antichri-
stum conculcasse sentimus. Hzc certe cuncta per vi-
ctoriam passionis ejus superata sunt el exstincta cun-
ctis nobis, qui passionis ejus conformes effecti, nos
mundo nobisque mundum agnoscimus crucifixum.

CAPUT LXV.
Item significantia serpentis.

Est quoque et alius connexus eidem suo capiti
serpens, qui dum ad vitam in specus foramine fidei
caput abscondit, corpus in mortis passione concedit,
exuens se tunica conversationis vetus(x, ut ambulare
possit in novitate vitz.

CAPUT LXVI.
De significantia utriusque leonis.

Seviat licet leo, qui circuiens quxrit quem devoret
(1 Petr. v, 8), nobiscum tamen semper ille est ex
tribu Juda victor leo (Apoc. v, 5), qui tam libenter
nos de illo defendit quam illum ipse potentialiter
vicit.

CAPUT LXVII.
De significantia lupi et ovis.

Ingruat licet lupus, qui mortis faucibus anhelat
semper in przedam, adest nobiscum pro nobis contra
illum obsistens ei ovis illa non aperiens os suum ad
occisionem ducta (Isa. Li, 7). vestiens ac muniens
nos contra impietatis jacula et frigus lanis misera-
tionis, et calore charitatis, et inexpugnatione pu-
guaniis.

CAPUT LXVIII.
De significantia agni.

Stat et agnus ipse immaculatus, qui quoniam non
babet peccati maculam, inde lupi et leonis hujus mo-
las confringens ( Psalm. Lvu, 7), non sinit corpus
suum attingi morsibus ejus. Effuso namque sanguine
suo exstinguens vigorem quo ille devorare animarum
vitam, quasi bibere sanguinem, solitus erat, dum
innoxius immolatus in mortem occubuit, illius vora-
citatem pariter et rabiem exstinxit, sanguinis sui ef-
fusione sitim occisorum sanguinis non irrigans, sed
exstinguens ; non humidans, sed necans; non tem-
perans, sed absorbens; ut cum ille noxium anima-
rum sanguinem insatiabiliter hauriret, iste igno-
xium effundens, devorantem et haurientem pariter
exhauriret.

CAPUT LXIX.
De significantia cervi.

Est et cervus viam przeceptorum Dei fidei rectitu-
dine currens, qui non habet vulpis heretice flexum,
de quo dicitur: Rectus cursus cervi, vulpecule autem
flexuosus. Qui asperitate linguz* serpentem perimit,
quia invectione doctrinx in audientium cordibus pec-
cati vigorem occidit ; qui desiderat ad fontes aquarum
(Psalm. χιι, 1), ut perveniens ad Deum vivum, vi-
sionis ejus zeterno refrigerio animetur.

CAPUT LXX.
De significantia hinnulorum caprec.

Caprex quoque duorum populorum hinnuli ( Cant.
ἵν, 5), qui se per humilitatem quidem veraciter pec-
catores agnoscunt, sed per charitatem currentibus
Bihil sibi de impedimento temporalitatis obviare per-
sentiunt. Nam contemplationis ardua petentes, libere
io sublimibus amoris saltibus conscendunt. Qui cum
ad compassionem proximorum dejicere se videntur,
xullo przecipitationis lapsu leduntur, quia pix vir-
tutis cornibus se excipiunt, ne in periculis proximi
labantur.

CAPUT 'LXXI.
De significantia equi.

Est et equus, non ille qui in sui confidentia super-
bum suscipit ascensorem, cum quo przcipitatur in
mare (Exod. xv, 1); sed ille speciosus in certa-

LIBER DE ITINERE DESERTI.
A mine, qui contra acrias potestates impigro nos exer-

186

citio fert, et in nomine Domini nosiri magnificatos
a periculis eruit.
CAPUT LX3XII.
De felicitate sancti deserti.

O beatum desertum ! in quo non pedibus corpo-
ris, sed cordis motibus itur; in quo non rei ambi-
tio, sed consideratio quxritur ; ubi gradiens animus
non lassatur, quia nec crurum poplite iter expletur ;
ubi non desideratur quando refectio mittetur, sed
quando refectionis perfectio inveniatur ; ubi quodli-
het aliud non est, quam quod prxmium erit; ubi
concordia sensuum ita perseverantix statu ad labo-
ris finem anhelat, ut nulla hanc actio laboriosa prae-
pediat ; ubi nulla fit oblivio futuri, quamvis multa

B sit pressura imminens de presenti; ubi jam de

remuneratione aliquid gustatur, quando in pondere
passionis constantia immota tenetur ; quam non fe-
cundat voluptatum humor, sed charitatis calor; cu-
jus viriditas non voluptuosis humoribus infusa, sed
ferventibus sancta custodix studiis est nutrita; cu--
jus durabilitas non otiorum interjectionibus, sed
jugi intentione servatur; ubi odor bons actionis
nullo dissipatur flatu violentizx secularis; ubi gratus
aspectus nullo impeditur hebetudinis objectu ; ubi
sanctus labor non fastidit tolerantiam operis ; ubi
omnis sancla actio jucunditas, ubi otiositas exse-
crabilis et nulla. Non est sic ardua, ut sit et pa-
venda. Sic autem innoxia libertatem grata nescit
inquinamentis admista. Grata pariter est, et arcta :
grata desideriis przemiorum, arcta prohibitione pec-
caminum. Quicunque aterna am:t, in hac avidus
currit. Quicunque temporalibus haeret, hanc com-
peditus nec aggredi pertimescat. Ibi certitudo salu-
tis adversa amat, otii vero tranquilla prosperitas
enervat. Ibi fortis dilectio ut mors (Cant. vui, 6) ;
quia quem divinitatis amor afflaverit, actio mundia-
lis mortificatum habet. Omnis illic viator charitate
vulneratus currit, et ad premium vulneris arden-
ter agitur stimulis charitatis. Terreno constituta
sinu, celesti delectatur adnisu. Mortali vegetata
tempore, mortali potitur. amore: et inde ad im-
morlalitatis gloriam libere tendit, unde mortifica-
tionem corporis veraciter assumit. Pervia illa est

D 5?crorum vestigiis animorum. Omnis illam futurus

bom patrie civis sexu congreditur, ztate appetit,
tempore intrat, opere agit, intentione urget, amore
complectitur. Majores natu cum Mosen et Aaron
per instantiam servitutis sanctze nitent. internze glo-
rie claritate. Juvenes per exercitium operis bella
tentationum subigunt spiritalibus armis. Mulieres
cum Maria in tympano attenuatze. carnís divinz glo-
rie personant hymnis; instructze usibus virtutis, ut
per virorum fortium viam sit illis liberum ambulare.
Qua ideo non refugiunt tentationum incursus hos-
tilium, quia vigore animi cohzrent societati sancto-
rum; et inde non separantur duri itineris labore,
quia pares sunt intentionis sancte congressione.
Non queruntur de imbecillitate propria. quia per

18]

Delicatum sibi nihil ex mollitie deputant, quando et
corpora suscipiendis persecutorum gladiis parant.
Nihil tenerum de sexu sentiunt, quando totum ad
victoriam glorix duruit, quod molle oblectabiliter
fuit. Non erit de cujuscunque proposito vel honore,
sexu vel ordine, persona vel genere, quem non in
peregrinatione mortalitatis hujus eremi sancte is-
tius mansio vel tutandum suscipiens teneat, vel iti-
nere salutari ad mansionem tern: — beatitudinis
mittat. Instat enim illic omnium capacitas ordinum,
nullius rei a sc rejecta conditione; qui in eam ra-
tionabiliter vegetatur, sapienter vivit, in Dei dile-
clione consistit, et ad laudationem «eternitatis di-
vin:e pertendit. Nam cum sit in pontificibus exem-
plum beate vivendi et celsitudo glorie ccelestis, in
sacerdotibus beatz viue gravitas honesta, in mini-
stris sancta vita obedientiaque subministrata, in
reliquo religionis corpore venustas morum, et ordi-
num custodia distinctorum : virginibus incorruptio-
uis gloria, continentibus solatiorum exspectatio,
penitentibus indulta remissio, divitibus et in usu
divitiarum liberalitas prompta, et in illicitis usibus
licentia absciss?, egenis consolatio vitalis, potesta-
tibus et in excellentia honoris humilitas vera, et in
excessu pietatis aggravatio cohibenda, conjugibus
et in prole honesta libertas, ct in libitu dempta vo-
Inptas ; omnes hic situs ad salutem suscipit, omnes
hoc iter ad vitam mittit. Tantum est, ut qui reli-
gionis hujus plagam ingressus fuerit, innocentis
h:xreat, charitate ardeat, et ad manifestationem
glorie Dei illa perenniter satiandus anhelet: quo-
niam omnis ejus viator quanto sapiens fixusque
fuerit in ordine proprio, tanto certus erit in premio
exspectando; οἱ quanto ardentior in operando quod
bonum est, tanto fidus in percipiendo quod prz-
mium est.
CAPUT LXXIII.

Sperandum in solo Deo.

Descripto eremi discursu, et attentata illic spiri-
tali refectione, exhaustoque omnium vitiorum hu-
more, tunc plena tranquillitas pergentibus erit,
quando tota spes in auctorem omnium bonorum
Deum fixa perstiterit.

CAPUT LXXIV.

Quod nemo salvari possit nisi et precedenti et subse-
quenti misericordia Dei.

Quamvis mari baptismatis abluti, quamvis liber-
tati contraditi, cantemus canticum glorix Dei, ne-
quimus per spatia presentis vite duci ad posses-
sionem quietis ztern:ze, nisi, donec mortaliter vivi-
mus, et lumen nos columnz pr:cedat, οἱ protectio
nobis obumbret; quo inter omnium mundi hujus
tentationum occursus et lumen gratie Dei praeve-
niens provehat ignorantes, et nubes misericortdiz
subsequentis protegat atque roboret imbecilles.

* Ex Isid. , Etym. lib. vin, cap. 2, n. 4.

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI
mollitiem corporis operationem exerunt virtutis. A

188
CAPUT LXXV.
De subsequenti narratione conjecta.

'Porrd quoniam bonorum operum quzdam sunt
potentialia instrumenta, sine quibus omnis homo
nec Creatori restitui, nec Redemptori omnimode
valeat copulari; brevi sunt orsu notanda, ut vis
diclorum suis artibus tenta solidum decorumque
operis corpus efficiat enitenti junctura.

CAPUT LXXVI.
Repetitio quorumdam prateritorum.

Reparati hominis exordia ex vetustate vite ad Dei
cognitionem venientis in exorcismo verbi, in de-
nuntiatione precepti, in unctione olei, in accep-
tione Sfmboli, in sacramento baptismi, in chrismate

p Spiritus sancti, in participio corporis et sanguinis

Christi, patenti et. competenti ordine textu przce-
dentis operis sunt expleta. Qux cuncta ex auditu
fidei incipiunt, per fidei exspectationem consistunt,
in fidei dilectione complentur.

CAPUT LXXVII. ΄

Quid sit fides.

^ Fides id ipsum est quo fieri. credimus id quod

nondum videre valemus. Nam cum videt quis, non
opus est, ut. quzerat rei fidem, cui detulit visio-
nem. Si aulem videri nondum potest, necesse est
deferat (idem, et fieri posse confirmet quod videre
minime valet.

CAPUT LXXVI.

Unde dicta fides.

C Ek hoc ergo dicta fides, quod flat illud quod iu-

ter utrosque placitum est, id est, inter Deum et ho-
minem; ui in przsenti credatur in Deum, οἱ in
futuro credatur satiari dulcedine Dei, quam repro-
misit diligentibus se.
CAPUT LXXIX.
Quod fides et malarum rerum, et bonarum.

Fides porro est non solum in Deum. Nam est
et malarum rerum, et bonarum ; quia et bona cre-
duntur, et mala: et hoc fide bona, non mala.

CAPUT LXXX.

Quod fides et. preteritarum rerum sit, et. presen-
tium, et futurarum.

Est etiam fides et przeteritarum rerum, et praesen-
tium, et futurarum. Credimus enim mortuum Chri-
stum, quod preteriit ; credimus sedere ad dexteram
Patris, quod nunc est. Credimus venturum ad judi-
candum, quod futurum est.

CAPUT LXXXI.
Quod fides et suarum rerum sit et alienarum.
ltem fides et suarum rerum est et alienarum.
Nam et se quisque credit aliquando esse copisse,
nec fuisse utique sempiternum, quia coepit ; esse
autem sternum, quia non desinit. Nec solum de
aliis hominibus multa qu:e ad religionem pertinent,
verum etiam de angelis credimus.

CAPUT LXXXII.
Quod fides et opus conneza salvent hominem, discissa
non salvent.

^ Perfectz fldei accessus operum magna virtu-
lis affinitate connectitur, quoniam si neutro sibi hxe-
reant, sunt utroque confusa, dicente apostolo: Vis
autem scire, o homo inanis, quoniam fides sine ope-
ribus mortua est 7 Abraham pater noster nonne ex
operibus justificatus est. offerens Isaac. filium. suum
super altare (Genes. xxu, 9)? Vides, quoniam fides
cooperabatwr operibus illius, et ex operibus fides
consummata est, et suppleta. est. Scriptura dicens :
Credidit Abraham Deo, et reputatum | est. illi ad jus-
titiam, et amicus Dei. appellatus est ? (Genes. xv, 6 :
Rom. ww, 5$). Vides quoniam ἐς operibus justifica-
tur homo, ct non ez fide tantum? (Jacob. vi, 20-24.)
QuiJ ergo, quia divisione sui destruuntur utraque,
uisi ut connexione sui construantur utraque, quo
juxta Abraham fides opera commendet, et justa apo-
solum filem operatio vivificet? Porro revelante
nobis Evangelio, hzreditatem :etern» vitz: nonnisi
files Christi commendat, dicente ipso: [lec est
cita eterna, ut. credunt te solum veru Deum, et
quem misisti Jesum Christum Filtum tuum (Joan.
xvii, 5). Credentüibus deinde assignat idem Domi-
uus fidei opera cohxrere debere, nec extra operum
dignitatem fide sola posse salvari, ipso dicente : Non
Omnis qui dicit mihi : Domine, Domine, intrabit in
regnum coelorum ; sed qui fecerit voluntetem | Patris
mei qui in colis est, ipse intrabit in. regnum celorum

(Math. vii, 21). Ad. statum ergo salutis fides et Qc

opus cobhzrentia manebunt, quia ad interitum sal-
valionis male diffidentia comprobantur.
CAPUT LXXXIII.

De comparationibus rerum fidei operique conjectis.

Sicut enim qualitas alicujus formate rei non in
sola pulehritudine mctalli consistit, nisi huic manus
operantis dispositionis ordine decorem imprimat
venustatis, ita fides nullius operibus compta non
solum invenitur indecora, sed etiam mortua : ita
certe lucerna fidei, nisi bonorum operum habeat
nuirimenta, citatim videtur exstincta. Sic corpora-
lis vita hominis, nisi ciborum competentia vegete-
tur, in labem morientis inducitur. ltà denique nisi
vegetet hoc vitalis spiritus, erit mortuum corpus.

LIBER DE ITINERE DESERTI.
A perhibetur. Unde Apostolus : Spes qua videiur non

190

est spes. Quod enim videt quis, quid sperat? Si autem
quod nonvidemus speramus, per patientiam easpecta-
m't& (Rom. vini, 24).
CAPUT LXXXV.
Quod ex fide nascatur spes.

Ex illa ergo fidei confessione, quz breviter Sym-
bolo continetur, et carnaliter cogitata lac parvulorum
est, spiritaliter autem considerata atque tractata ci-
bus est fortium, nascitur spes bona fidelium, cui
sancta charitas comitatur.

CAPUT LXXX VI.
Unde dicta spes.

b Spe« inde dicta quod sit properandi pes. Per
hanc enim progredimur, et patienter sustinemus
dilationem promissorum bonorum in hujus s:culi
tentationibus constituti, donec in patientia nostra
possi.lentes animas nostras, per adjutorium divinum
a malo liberati perveniamus ad beatitudinein repro-
Inissam, in qua vivemus in omni bono.

CAPUT LXXXVI.
Quod spei contraria desperatio sit.

e Spei porro contraria est desperatio. Ad progre-
di. ndum οἱ sustinendum pes animi deest. Dum enim .
quisque iniquus peccatum amat, nec tentationem
suffert, nec vitze coronam sperat.

CAPUT LXXXVIII.

De sententia Pauli, qua fidem, spem et charitatem de-
center contexta demonsirat.

Hujus: fidei accessum et spei statum ad remunera-
tionem heatitudinis pertendentem competentibus et
verbis et rebus Paulus commendat, cum dicit : Justi-
ficati ex fide pacem habeamus ad Deum per Dominum
nosirum Jesum Christum, per quem et accessum ha-
bemus in gral;a ista, in qua stamus, et. gloriamur in
spe glorie filiorum Dei. Non solum autem, sed et glo-
riumur in. tribulationibus, scientes quod tribulatio
patientiam. operatur, patientia autem probationem ,
probatio vero spem. Spes autem non confundit, quia
charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum,
sanctum, qui datus est. nobis (Rom. v, 1-5). Totus
iste locus ita quodam articulo instruendi compactus
est et concretus, ut tota ipsa principaliter tria, quae
sunt fides, spes et charitas, initio, statu οἱ comple-

: : «τος -— ἱ si mpleta, vel complendo
Sic plantatio nemoris, nisi coalescat rivulis humo- D ento sui sint vel texendo completa, p

ris, continuo exstinguitur uredine sicciiatis. Conse-
quens ergo est ut prxcedentem fldem sequantur
opera, quoniam nec :zdificium operum sine fidei
fundamento, sine instructura operis inanescil. Est
ergo homini tunc magna felicitas, quando fides illa,
qua per dilectionem operatur, ipsius dilectionis ope-
ratione munitur, ut si diligit qui credit, operis exhi-
bitione probetur.
CAPUT LXXXIV.

Quod spes non nisi bonarum et futurarum rerum.

Spes nonnisi bonarum rerum est, nec nisi futura-
rum, et ad eum pertinentium qui earum spem gerere

* Ex Isid. , Diff. lib. 11, n. 55.
b Ex Isid., Etym. lib. vit, cap. 2, n. 5.

contexta.
CAPUT LXXXIX.

Expositio ejusdem sententie Pauli.

Initium itaque salutis humani? ex fide esse pro-
posuit, dicens : Justificati ex fide pacem habeamus ad
Deum; et, ac si qu:reretur per quid fieri posset ipsius
pacis effectus, adjungit, per. Dominum nostrum Je-
sum Christum. Et quid in hoc agit ipse Dominus no-
ster Jesus Christus? sequitur : Per ipsum habeamus
accessum in gralia ista, inqua stamus , et gloriamur in
spe glorie filiorum Dei. Ecce prxdixit initium fidei,
que cum fuerit in Christo, erit justificatio credenti.
ost justificationem crit pax ad Dcum, ad quam or-

c Ex Isid. ibid.

191

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

192

dinate venitur per gratiam Dei, in qua jam omnis A idoneam reddidit, spes deinde sine confusione ad

qui credit, stat contra omnia adversa immobilis, et
gloriatur in spe filiorum Dei. Et ex hoc inchoant
solida esse media, cujus fidelia exstiterant prima.
Primo namque per fidem justificatus, quia justus ex
fide vivit (Galat. 11, 11). Deinde per justificationem
Deo pacificatus, quia pacifici filii Dei vocabuntur
(Matth. v, 9). Et hzc fiunt non per aliam fidem,
nisi per eam quz est in Christo Jesu, per quem ac-
cessum habemus in gratia ejusdem fidei, in qua sta
mus et gloriamur, qux» przparatur a Deo in bona
voluntate credenti, in qua dictum est : Credens stat
solidatus in petra, qui est Christus, et gloriatur sperans
promissam sibi hereditatem filiorum Dei. Et hoc. me-
dium ejus, in quo sustinet luctamen adversitatis et

certamina passionis, quoniam cum homo excrucia- ἢ

tus vel occultis tentationibus, vel apertze per: ecutio-
nis ol jectibus, ver: fidei solidatus spe invisibilia
exspectat, ea qux nondum videntur ventura confidit,
ca qu:e in futurum retributio adducet, jam in prze-
senti exspectatione firma complectitur, nec dubitat
ut quandoque percipiat, qui ut vere percipiat, jam
evidenter sperat. Unde adjungit : Non solum autem,
sed et gloriamur in tribulationibus. Quid hoc est,
non solum? Ergo est et aliud, in quo gloriatio est ?
Illud videlicet quod gloriatur in accepta fide, cujus
mercedem sperat, retributionem :eternz vite. Glo-
riatur autem et in alio lucro, id est in tribulationibus,
quas sustinere facit : Scientes quod tribulatio patien-
tiam operatur. Hinc dicitur : Patientia vobis necessa-

remunerationis xternitatem inducit, et hzec non aliter,
nisi quia illa ultima et qu:e major est horum cbaritas
(1 Cor. xin, 45) Dei diffusa est in cordibus nostris
per Spiritum sanctum qui datus est nohis (Rom.
v. 5). Hoc spei tempore, quod est medium inter i-
dem et charitatem, nunquam autem a fide et charitate
sejunctum, fit exercitium operum bonorum, ut fidem
opera commendent, ne mortua sine operibus habea-
tur; ut spes indesinenter opus exerceat, perduceus
intentionem usque ad perseverantiz salutem, tolerans
quidquid adversum aut ex tentatione aut ex passione
concurrerit. Et ita cuncta ::quo animo sustinet, ut
inter angustias dolorum et presenti letitia glorietur,
et in futurx glorix exspectatione l:tetur.
CAPUT XC.
De charitate et nomine ejus.

De charitatis bono quantum quisque dicere poterit,
cum satis Paulum dixisse sufficiat? qui prosequens
virtutes ejus tanta numerositate complexus est,
quanta et ubertate fructus ejus opimos esse pensavit.
a Nomen charitatis Grx:cum est, quod Latine dilectio
dicitur. Hxc a duobus incipit, vel ab homine et Deo,
vel coram Deo ab homine et proximo. In uno enim
experimentum dilectionis minime patet, quia cui se,
vel quid sibi quisque connectat, singularitas non ha-
bet. H:ec primum a Deo ad homines venit, dicente
Joanne : Non quia nos dileximus Deum, sed quia
Deus prior dilexit nos, dans nobis pignus spiritus, -ut
diligamus eum in operibus pietatis (11 Joan. 1v, 10).

ria est (Hebr. x, 56); quia nisi patientia tribulationem C Dehinc ut demonstretur dilectio Dei, ostenditur di-

temperet, dum pressura tribulationis vim patientiz
exstinguit, negotium certaminis non ad probationem
extendit, sed mox ad reprobationem elidit. Jam pa-
tientia, quam tribulatio operata fuerit, extenditur ad
probationem, ut hoc quod toleratur, si ad zternitatis
amorem tendit, vere probetur; ne in sinu tolerantizx
lateat murinur vócis iniquz, et quod stabat sub fasce
pressurx soliduin, dilabatur in murmuris fluxum ;
sicque probitatis dignitate careat quod in reprobatione
murmuris venit. Jam probatio fidelis inventa venit
ad bonorum spem, qua tanta dulcedine conditoris
anhelat, ut cupiat corpore dissolvi et esse cum Chri-
sto (Philip. 1, 25); tanta sui soliditate robusta, ut
confundi non possit. Salus itaque illa, quz per fidem
cepit, qu:e justificationema invenit, quz» ad pacem
Dei pervenit, quz in Christo solidata accessum gra-
tix reperit, in qua firmissime stans veraciter gloria-
tur, quam tribulatio exercitavit, quam probatio

ἃ Ex lsid., Etym. lib. vur, cap. 2, ἢ. 5.

lectio proximi. Nam denuntiante apostolo : Si pro-
zimum, quem videmus, non diligimus, quomodo Deum,
quem non videmus, diligere poterimus (Ibid. , 20).
Testimonium ergo dilectionis Dei est dilectio proximi.
Et tunc vere diligi probabitur Deus, quando in Deum
amicus, propter Deum dilectus convincitur inimicus.
Hzc ubi vera consistit, intercidi nescit; quia inter-
ruptionem non habet quod permanebit in zternitatis
hzreditate : tantum effectu 808 operationis idonea,
ut non quzrens quz sua. sunt (7 Cor. xii, 5), sese
periculis ingerat proximorum , atque quidquid lu-
crandum asciverit, aut proprie prosperitatis com-
munione refoveat, aut susceptae adversitatis expugna-
tione defendat : robustis exercitiis invida, dum
semper avida proximi salutis aut quod lucraverit
non amittit, aut quod Iucrare nequiverit compassione
simplici dolet, nunquam bonitatis vacuata mercede.
Explicit liber de Progressu spiritalis deserti.

MONITUM IN EPISTOLAS SEQUENTES.

De Hildefonsi epistolis jam superius monuimus,
omnes przeter has duas ad Quiricum missas periisse,
cum magna ejus doctrinze jactura. Etenim satis multas
scripsisse nobis indicio est, quod in justam unius
voluminis molem excreverint, secundam suorum
operum partem conficientis, ut auctor est sanctus
Julianus. Quod ad hasce attinet quas edimus, Quirici
epistolze maximam continent divini illius. operis de

Virginitate sancte. Mari:& commendationem; quod
tantus vir non solum summa animi voluptate atque
spiritali fructu perlegerit, verum (quod miraculi s

ciem prz se fert) corpus ejus effractum atque inüir-
mum jucundissima libri lectione ita fuit erectum
et confirmatum , ut continuo ad sua munia obeunda
aptum sese praestiterit ; et ipse qui choro jam diu ab-
erat infirmitatibus detentus, exinde divinis laudibus

195

EPISTOLAE.

121

üntegris viribus interesse potuerit. In nostri vero lil- A in Virginis utero, quem tamen pro nostra redeim-

defonsi responsionibus maxima omni ex parte animi
humilitas summa cum sapientia conjuncta elucet ;
qua vri squissimi laudes a se omnino avertens, in
unum Deum omuium bonorum auctorem refundendas
esse demonstrat. Secuti sumus Florezii editionem,

i tom. V Hispan. Sac. Hildefonsi epistolas, tom.
vero XXIX eas iterum cum Quirici epistolis emenda-
tiores nobis post Acherium exhibuit.

QUIRICI
EPISCOPI! BARCINONENSIS

EPISTOLA AD HILDEFONSUM
EPISCOPUM TOLETANUM.

Ki gratias agit de libro ad se misso ng VIRGINITATE
Mani, quem mirifice laudat, fructum | referens

quem ex ejus lectione perceperat.

4. Cum a vobis remeans ad ovilis crediti loca re-
dissem, ita laboris magnitudine fessus, et vi lassi-
tadwnis resolutus degebam in cellula mea, ut nulla
valetudo sineret vel ad sacrum officium properare :
tendem cum tractatu mentis quxrerem quod adju-
mentum meo labori prodesset, illico memoratus
sum) vestri muneris: quod cum ardua intentione
pereurrerem , ac mentis acie defixa, universa
quz in morem pigmentorum redolentia exstabant,
saporare conarer, ita diffugit ἃ me quidquid lan-
gudum, quidquid detritum, quidquid erat adversa
valetudine anxium, ut in robur plenz incolumitatis
exsurgens, valenter ad gremium piz οἱ sancte ma-
tris Ecclesizs cucurrerim, atque unigenito Domino
et Redemptori nostro Jesu Christo Dei Filio gratias
retulerim, quod ita vobis inspirationis sux flatu
vivifico in arcano pectoris insufflaverit, sanctique
Spiritus unctione ad universa de se dicenda instru-
xerit, et quam decenter Novi ac Veteris Instrumenti
series Incarnationis, seu Nativitatis dominice my-
δορὶ continebat , tam evidenter vos earumdem
Seripturarum vestem expandere fecerit, atque, ut
ita dicam, ea qu: opaca videbantur pro sui quanti-
tate mysterii, luce clarius manifesta ac nota pusillis
εἰ magnis effecerit : ita ut ex hoc hebetescat Jovi-
nianus, diseipetur Helvidius, simulque et incredulus
ac mente perfidus decidat Jud;eus.

9. Gaudeo in hoc dono gratie vobis a Deo distri-
butz, quod ipse qui ad Virginem Mariam Gabrielem

ptione suscepit sola Filii persona.

9. ltem gratias agimus sanctitati vestre quod ipse
Dei unicus, qui incarnatus in Virginis utero exstitit,
ad vos veniens, ac penes vos faciens mansionem, fa-
mis nostre inediam per vos verbi sui ubertate refe-
cit , gratie su:xe puritate stabilivit , veritatis suze dono
locupletavit. Sit tibi Domino meo bonum mercedis
repositum coram Christo Domino nostro, et angelis
ejus; sis letus ex fructu operis boni inter :etern:ze
felicitatis gaudia permansura, quia Letos nos cceele-
stis oraculi participatione fecisti. |

4. Ecce, etsi non ut volui, tamen ut potui , sancti-
tati vestrz: h:ec non temeritatis ausu, sed humilitatis
affectu suggerere curavi. Quod etsi ruralis intelligen-

B tía non ita nitidum aut saporum formare valuit, cha-

ritas tamen, que me invitavit ut suggererem, vobis in-
spiret ut αι suggesta sunt placide suscipere digne -
mini. Incolumem dominum nostrum divina gratia
conservet. Amen.

HILDEFONSI RESPONSIO.
Laudes a Quirico acceptas in Deum re[undit.

Sanctissimo ac venerabili domino Quirico episcopo
Hildefonsus famulus vester.

1. Dedi gloriam Domino Jesu meo, cum accepi epi-
stolam beatitudinis vestrze, gratiarum orsu confectam.
Dederas enim et ipse in bonis, ut devota mortalitas
quivit, beat: immortalitati honorem debitum, (6.
nens in xqualitate judicii pondus , ut illi soli laudem

C inferas, cujus opus agnoscis. Quia ergo gratia Dei ad

te misit pro quibus a te vota laudationis accepi , be-
nedicamus illum simul in unum, qui et per me in-
tulit materiam pix: prosecutionis, et a te accepit sibi
soli debi:am gloriam laudis.

9. [n czeteris autem sto ego in memetipso in reatu
conscius , in pavore anxius, ante Judicem confusus,
ante adventum Judicis terrore commotus; rursum
autem ex redemptione fidus redemptionis, actionis
prorsus ftedemptoris pietate salvandus. Cujus si quxe-
ras opus, peccatum est; si quxras vite rationem,
peccati confessio est; si qusras judicium , poena
peccati est. Pro quibus cunctis et peccatis ct pecca-
torum meorum meritis, obsecro te per eum cujus ju-
dicio absolvi cupimus a reatu, ut defigas pro me ma-

in plenitudine temporum nuntiaturum miserat, quod p num orationis coram vultu pietatis ipsius, quo non

Spiritus.sanctus superveniret in illam, ac virtus Al-
tissimi obumbraret eam, oris vestri introitum tan-
gens, et cordis vestri stratum przununieus, tam lu-
cide universa de tanto mysterio dicere fecerit, quam
veraciter adimplevit. Cujus rei gratia benedicimus
Dominum, quod memor promissorum suorum dig-
Batur esse nobiscum in hoc novissimo tempore 8:-
culorum, et quidquid imbecillitas nostrarum mentium
ae socordia animorum in sacris Scripture paginis
scrutari tam sufficienter aggravata curis exteriori-
bus non valebat,.gratie su:e abertate donante, per
vos plenissime instructi de Inearnationis ac Nativi-
tatis Christi mysterio sumimut. Gratias agimus san-
etas Trinitati, qu» Deus est, q ia formavit hominem

tuis illaqueatus, sed adjutus verbis, obtincam me ab-
solvi et erui a delictis; dari mihi vel augeri prome-
rens, ut loquar de illo vera, diligamque pie, qus
de illo dixerim, et glorificetur idem in confessionibus
meis et przsentibus et :eternitate szeculis permansu-
ris. Dicere plura vellem si miseriarum pressura si-
neret ; sed totum satisfactum sibi reputet charitas,
quod vel minimum permisit tzediosa necessitas.

ALTERA QUIRICI EPISTOLA
AD EUNDEM HILDEFONSUM.

Eum wt scripturis interpretandis operam det
hortatur.

Domno sanctissimo et vere mihi specialiter perti-

S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

490

mendo Hildefonso archiepiscopo Quirieus servulus A communem Dominum obtiueas, ut donec me perfi-

vester.

1. Cum ad omnia nova, ut nostis, omnipotens Deus
non novo, sed sempiterno utatur consilio, ad egesta-
tem nostri temporis talentorum vobis summam dis-
tribuens, ne plurimum inedia labefactaremur, ve-
siri oris pabulo nos sustentare curavit. Ác proinde
quia summo Patrifamilias duplicatione eorumdem ta-
lentorum rationis summam referre curatis , obsecro
ut si qua in opacitatibus divinarum Scrip.urarum ad
utilitatem matris charissimz , qux: et nunc nobiscum
gemit in terra, et ad quam suspiramus in ccelo, se-
dula revolutione invenitis, et invenire intenditis, ad
profectum ejusdem sanete matris &tyli oraculo pro-
inere non cessetis decenter : et in eo prosit ut tu,
domine, qui in cubiculum Regis zterni introduceris,
sacrarum Scripturarum vestem aperias, atque illa
qua senioribus tegmine vestimentorum adoperta la-
tebant, pilam facere solito labore intendas. Nam ex
distributione gratix supern:z, ul confidirnus, aperitur
vobis ostium sermonis ad loquendum mysterium
suum. Erit enim respectus operis vestri cum retri-
butione zternx mercedis, cum infirmantium mentes
au salutem interioris hominis per vos Christus pro-
vexerit, ut tibi, qux anima salutem initiaverant,
pleno robore convalescant ; jactuque seminum spiri-
talium per doctrinam sanctz przedicationis, cum alios
ab errore pertraxeris, aliosque ne errént servaveris,
collectis manipulis sancti laboris post cursum longio-
ris ::vi eas ad conspectum :zelerni judicis potiturus
gaudia sempiterna.

9. Mc igitur, quem torpore mentis obtusum, et
sermone pr:edicationis ignarum tu, mi domine sanctis-
sime, nosti, ut ministrante gratia Spiritus sancti
quecunque dixeris pic, qu:xcunque deprompseris
sancte, quiecunque manifestaveris recte, quo et idem
sanctus Spiritus agnoscat, et omnes qui illo pleni
sunt diligant, ut me munire his donis non dedigue-
ris, suggero. Sic glorificetis et portetis Christum in
confessionibus vestris et przsentibus et zternitate
$*culis permansuris.

9. De cztero his excursis, ut manu sanct» oratio-
nis erigas imbecillum, atque ut jugitate precum apud

ciat 555 pietatis curatione, meis languoribus suam
medicinam non subtrahat, precor. Christi gratia in-
columem servet dominum meum in longzvitate pe-
rennis xvj. Amen.

HILDEFONSI RESPONSIO.

14 se quidem libenter prestiturum, sed iniquitate tem-
porum retardari significat.

Domino meo Quirico episcopo Hildefonsus famu-
lus vester.

1. Imperas mihi, charissime domine, 2ut loqui si
taceo, aut ne taceam loquens, et dominice vestis,
que non habet maculam aut rugam, abdita conte-
ctaque devolvens, unius objectu luminis et desideriis

n fidelium luceam, et insipientiam per(íidorum exstiu-

guam. Non ergo possum, sed ille faciat in me hane
gloriam sibi, qui erigit elisos, solvit compeditos, et
illuminat cxcos. Qui erigat me ad se manibus pix
crucis, quei cecidisse constat de manibus su:e divini-
tatis; qui solvat me imperiis pietatis a vinculo sce-
leris; qui illuminet me pravenienti misericordia,
quem caligavit malorum culpa; et tunc ab Jesu ap-
prehensus audiam : Dimissus es cb. infirmitate (ua,
confestiique erectus glorificem eum. Tunc quoque
solutum abire sinat, et curram post eum in odore
unguentorum ejus : quodque afflatu virtutis attraxe-
rim, eloquii flatu respirem. llluminet etiam czecum,
et cum lumen miserationis ejus agnovero, ego quo-
que et omnis plebs demus laudem Deo.

C 2.Nunc certe quia non me, sed gloriam Christi

mei qu:eris in me, et ego non meipsum commendo,
sed Christum meum in omni quod loqui appeto, spe-
ctantibus amabilem ardenter exhibeo, ut hunc di-
lectum meum diligens loquar, loquens annuntiem,
annuntians notum faciam, agnitum celebrem, red-
dam post celebritatem mortalitatis angelorum hym-
nis laudem seculis sempiternis : igitur ut precipis,
appeterem loqui frequenter, et hoc mihi pia devotione
adest, ut in meditatione legis Dei lingua simul et vita
silentium non haberet; sed ita necessitas temporum
vires atterit animorum , ut nec delectet vita propter
imminentia mala.

SANCTI HILDEFONSI

- TOLETANI EPISCOPI

LIBER DE VIRIS ILLUSTRIBUS.

PRJEFATIO.
4 Virorum adnotationem illorum quorum edictis
" atque doctrinis sancta Ecclesia toto terrarum orbe
diffusa illustratur in bonis atque defenditur ex ad-
versis, mox post ascensionem Christi ab apostolorum
* [n Editione Antonii Lorenza, quam sequimur,

ante hunc librum reprzsentatur opus divi bidori de
Viris illustribus, quod nos, ut pote jam inter Opera

p exordio vir beatus atque doctissimus Hicronymus

preshyter plene dicitur adnotasse, qui singulatim no-
mina eoruin, seriem temporum, monumenta libro-
rum, diversitates opusculorum in Jaudabilem neces-
sariamque memoriam usque ad seipsum stylo evidenti
sancti Isidori recusum (Patrologie tomo LXXXIII,

col. 1082), hic iterum ob oculos lectorum ponere
inutile judicavimus. Epir.

19;

LIBER DE VIRIS ILLUSTRIBUS

198

conscribens, et innotescendo monstravit, et retexendo A statum, ut cum vivere recusaret, tam mori esset

posteris commendavit. llunc secutus Gennadius, re-
notationis ordinem textu simili percucurrit. Dein-
ceps vir prudentissimus Hispalensis sedis Isidorus epi-
$copus eodem ductu quosque viros optimos reperit,
in adnotationem subjunxit. Siquidem non omnia praz-
scrutatus abscessit. Post hunc in nostris partibus in-
curia cunctos invasit, ita ut quxedam vetusta anti-
quitas operiret, οἱ quàm plurima nova neglectus
oblivionis absconderet. ἢ

9. Ast ego procul valde impar et his quos adnotatio
retinet, et illis quos renotatio delectavit, indignusque
satis et absque substantia totius boni operis, succes-
sorque sancte memori» alterius Eugenii factus in
sede illa gloriosa Toletan:e urbis (quam non ex ho-
minum immenso conventu gloriosam dico, cum hanc
et gloriosorum illustret przsentia principum, sed ex
hoc quod coram timentibus Dominum iniquis atque
justis babetur locus terribilis, omnique veneratione
sublimis) conatus sum, etsi non elegans studium, vel
obsequelam voluntatis bon:e illorum miscere memo-
riz gloriosz sedis; ne incurrerem ex silentio dam-
num, si tam gloriosz sedis tamque gloriosorum vi-
rorum clarescentem memori: lucem tenebrosa nube
silentii contexissem.

9. Fertur namque ex antiquitate veteri, quod po-
tuisse fleri cerniturexemplo temporis novi. Nam Mon-
tanus sedis ejusdem beatissimus prasul,uta se con-
jugalis conversationis infamiam propulsaret, tandiu
assumptos veste candentes narratur tenuisse carbo-
nes$, donec Domino consecrans oblationem, totius
per semetipsum compleret miss» celebritatem. Quo
Sacrificio expleto, prunarum ignis cum decore ve-
stis adeo in concordiam venit, ut nec vestis vim ex-
Süingueret ignis nec vis ignis, statum l:ederet vestis.

4. Rursum cum Helladio episcopo s2dis ejus Justus
diaconus fastu superbie insultaret, post mortem
quidem sui pontificis vixit episcopus, et ipse tabe-
facius; sed in reprobum versus sensum, ob intem-
perantiam morum ἃ ministris altaris sui dormiens
strangulatus laqueo exspiravit.

5. ltem, cum successori ejus Justo episcopo Ge-
rontius presbyter, principis oblectamine fotus, con-
temptum adversitatemque deferrel, tam repentino
motu vim perdidit intellectus, ut multis medicorum
* curationibus acto, quidquid in medelam fieret, to-
tum in pestis augmentum cresceret. Sicque perinva-
luit commotio mentis, ut usque ad obitum suum
horror esset homini ejus vel parücipatio visionis,
vel colloquium oris.

6. Adbuc etiam successori in locum ejus Euge-
mio priori Lucidius diaconus suus, cum innexus
amicitiz s&eeulari violenter honorem presbyterii et
quedam praedia extorsisset, tam in reprobum sen-
sum, tamque in languor.s supereminentem pervenit

v.

4 [ta edit. reg. et Ms. Tolet., non curatoribus ,
quod Edit. Florez.

b Gregorii papi: Vita, quam se scripsisse Hilde-
fousus ait, in omnibus desiderabatur exemplaribus

-quod viveret, quam vivere quod mori vellet.

7. Horum ergo bonorum studiis provocatus, quz-
que vetera antiquorum relatu reperi, qu:eque nova
exhibitione temporis didici, orsu lingux quo potui
subnotavi, ut illorum bon:e inemoriz jungar, a qui-
bus prava operatione disjungor. Et qui cum illis in
templo Dei non infero doctrinze copiam, offerentium
commendem fideli obsequela memoriam , obsecrans
omnes ut me divin: ingerant pietati. Quare illos hu-
man:e memoriz, ex qua labi poterant, tenaciter com-
mendavi. Sane beatissimum Gregorium sancli: me-
mori» lsidorus adnotaverat: sed quia non tantum
de operibus cjus dixit, quantum nos sumus experti,
ideo renotationem illius submoventes, qu:eque de illo
novimus, stylo pleniore notamus.

I. Gregorius papa Romanus.
Il. Asturius episcopus Toletanus.

Π|. Montanus episcopus Toletanus.

IV. Donatus monachus Afer [ Ms. Tolet., abbas Ser-

vitanus].

V. Aurasius episcopus Toletanus.

VI. Joannes episcopus Cxsaraugustanus.

VII. Helladius cpiscopus Toletanus.
Vlll. Justus episcopus Toletanus.

IX. Isidorus episcopus Hispalensis.

X. Nounitus episcopus Gerundensis.

Xl. Conantius episcopus Palentinus.
XII. Draulio episcopus C:esaraugustanus.
XIII. Eugenius episcopus Toltetanus.

C xiv. Eugenius alter episcopus Toletanus.

CAPUT PRIMUM.

b Gregorius papa Romanz sedis et apostolic:e
pr»sul, compunctione timoris Dei plenus, et humi-
litate summus, tantoque per gratiam Spiritus sancti
scienti: lumine przeditus, ut nou modo illi pr:esen-
tium temporum quisquam, sed nec in preeteritis
quidem par fuerit unquam. [ta enim cunctorum me-
ritorum claruit perfectione sublimis, ut exclusis om-
nibus illustrium virorum comparationibus, nihil illi
simile demonstret antiquitas. Vicit enim sanctitate
Antonium, eloquentia Cyprianum, sapientia Augusti -
num. llic namque in exordio episcopatus sui edidit
librum Regulx pastoralis, directum ad Joannein
€ Constantinopolitanz sedis episcopum, in quo docet
qualis quisque ad officium regiminis veniat, vel qua-
liter dum venerit, vivere vel docere subjectos stu-
deat. Scripsit praeterea, exceptis opusculis de qui-
bus Isidorus beat:e memorix mentionem facit, idem
excellentissimus doctor et alios libros morales , vi-
delicet super Ezechielem prophetam homilias viginti
duas in libris duobus compactas, in quibus multa de
divinis Scripturis mystico ac morali sensu 4 lucu-
lenter necnon et facundo sermone disseruit. Super
libtum Salomonis, cui titulus est Canticum cantico-

Hildefonsi, preter unum, illud monasterii Fontis-.
Sancti.
c [ta Isidorus, licet in impressis, Ravenmatem.
d Cod. Telet. et reg. Edit., luculente.

499

S. IHILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI

200

rum, quam mire scribens, morali sensu opus onme À erorum litterarum testimoniis: aflirmans id ipsum

exponendo percurrit. De Vitis Patrum per ltaliam,
commorantium edidit etiam libros quatuor, quos vo-
lumine uno compegit, quem quidem Codicem Dialo-
gorum maluit appellari. In quibus libris quanta di-

vinitatis lateant sacramenta, et in amore coelestis .

patrie mira documenta, studiosus potest facile co-
gnoscere lector. Exstant et ipsius ad diversos epi-
stole plurimze, limato quidem et claro stylo digestz;
quas qui perlegerit, liquido advertet οἱ in eo ad
Deum rectam fuisse intentionem, et ad animarum
zelum omni vigilantia et cura exstitisse solertem.
[125 itaque uno volumine arctans, in libris duodecim
distinxit, Registrum nominandum esse decrevit.
Fertur et alia opuscula edidisse egregia; sed ad
manus nostras nondum pervenerunt. Felicissimus
tamen et nimium felix, cui dedit Deus studiorum
cjus omnia perpendere dicta. Floruit namque vir
iste sublimis ac beatissimus doctor et praesul Mauri-
tio Àugusto regnante.
CAPUT Il.

a Asturius post b Audentium in Toletana urbe sedis
metropolis provincias Carthaginis pontifex successor
obvenit ; vir egregius assignans opera virtutum plus
exemplo vivendi quam calamo scribentis. Hic et sa-
cerdolio bcatus, et miraculo dignus, quia quibus
jungeretur in coelo, eorum terreno reperire membra
meruit in sepulcro. Nam cum sedis su: sacerdotio
fungeretur, divina dicitur revelatione commonitus,
Complutensi sepultos municipio (quod ab urbe ejus
ferme sexagesimo milliario situm est) « Dei marty-
res perscrutari. Qui concitus accurrens, quos et tel-
lus aggeris et oblivio temporis presserat, in lucem
et gloriam terrenz cognitionis provehendos invenit.
Quibus repertis, redire in sedem renuens, servitute
simul et assiduitate sanctis inncxus, diem clausit
extremum. Cujus tamen sedem donec vixit nemo
adiit. Inde, ut antiquitas fert, in Toleto sacerdos
nonus, et in Compluto agnoscitur primus.

CAPUT ΤΙ.

d Montanus post Celsum prima sedis provinciz
Carthaginis Toletan:x urbis cathedram tenuit : homo
et virtute spiritus nitens, et eloquii opportunitate
decorus, regimen honoris retentavit ac disposuit,
condigno ccelestique jure simul et ordine. Scripsit
epistolas duas ecclesiastice utilitatis disciplina con-
sertas, e quibus unam Palentix habitatoribus, in
qua presbyteros chrisma conficere, episcoposque
alienxe. dioecesis, alterius territorii ecclesias conse-
crare, magna perhibetur prohibere auctoritate, sa-

* Ásturius, forte qui in 1 concil. Tolet.

b Audentii episcopi Hispani meminit Gennadius.

* Sanctos Justum et Pastorem passos sub Datiano,
de quibus Prudentius. —

4 Montani archiepiscopi Toletani duas epistolas,
quarum Hildefonsus meminit, nos habemus nonduin
editas. ls vero Turibius, ad quem Montanus scribit,

.mouachus fuit Palentinus, valde diversus a sancto
Turibio Asturicensi episcopo, cujus corpus Lebanz

apud Astures colitur. t et tertius Turibius nota-
rius Romanz sedie, cujus mentio fit primo concilio

B

fieri penitus non licere. Amatores quoque Priscil-
lian: secte, licet non operarentur cadem, quia ta-
men memoriam ejus amore retinerent, abdicat et
exprobrat, commemorans quod in libris beatissimi
Turibii episcopi ad Leonem papam missis eadem
Priscillianorum hxresis detecta, convicta, atque de-
center maneat abdicata. Aliam vero epistolam ad
Turibium religiosum, in qua collaudans eum, quod
culturam destruxerit idolorum, committit ei sacer-
dotalis auctoritatem vigoris, per quam presbyteros
chrisma conficere, et episcopos alien:e sortis alte-
rius diovcesis ecclesias consecrare, magna compescat
invectione. Hic vir antiquissima fidelique relatione
narratur ad exprobrationem infamis tandiu prunas
tenuisse in vestimento ardentes, donec coram sedis
su:e sacro altari totius misse celebritatem per s»-
metipsum expleret. Peraciis autem solemnibus nec
prune ignem, nec veslis inventa est amisisse deco-
rem. Tunc Deo relatis gratiarum actionibus, per
simplicem naturam ignis convieta est et fallacia dete-
stabilis accusantis. et innocentia beatissimi sacer-
do:is. * Gloriosus habitus fuit temporibus Amalarici
regis; annis novem pontificatus tenuit dignitatem.
CAPUT IV.

f Donatus et professione, et opere monachus, cu-
jusdam eremitz fertur in Africa exstitisse discipu-
lus. Hic violentias barbararum gentium imminere
conspiciens, atque ovilis dissipationem et gregis

C monachorum pericula pertimescens , ferme cum se-

ptuaginta monachis copiosisque librorum Codicibus
navali vehiculo in Hispaniam commeavit. Cui ab il-
lustri religiosaque femina Minicea subsidiis ac rerum
opibus ministratis, € Sirvitanum monasterium visus
est construxisse. Iste prior in Hispaniam monasticse
observantix usum et regulam dicitur adduxisse, tapa
vivens virtutum exemplis nobilis, quam defunctus
memoriz claritate sublimis. ^ Hic in pr:xsenti luce
subsistens, et in crypta sepulcri quiescens, signis
quibusdam proditur effulgere salutis; unde et monu-
mentum ejus honorabiliter colere perhibentur incole
regionis.
CAPUT V.

Aurasius Toletanz Ecclesi» pontifex metropolis

D urbis, post Adelphium in loco asciscitur sacerdotis ,

vir bonus, regüninis auctoritate praeclarus [Teol.,
preclarens], domesticis rebus bene dispositus, adver-
sitatibus infixis constanter erectus ; qui quanto ex-
stitit temperatior mansuetis, tanto fortior semper
fuit inventus adversis. Plus illi intentio in defen-

Bracarensi. Przedict:€ epistolze editzv postea fuere ab
eminentissimo card. Águirrio; deinde a P. Florez ;
tertio tandem a nobis in hoc opere recus:z.

e Et ita subscribit Montanus in n concil. Tolet.,
anno 5 Amalarici.

f Donatum mirabilium operatorem vocat Joannes
Biclar. ann. 572

δ De Sirvitano Isidorus in Eutropio.
M Tol. et Cod. Mar.anzapud Florez, hic et in pra-
senti.

LIBER DE VIRIS ILLUSTRIBUS.

siome veritatis, qnam * in scribendi exercitio man- A egenis intulisse probatur, ac si de (illius stomacho

sit; unde perfectissimis viris compar habetur, quia
que de verbo illorum przdicatio seminavit, defen-
sionis hujus custodia premunivit. Vixit in sacerdotio
temporibus Witterici, Gundemari, et exordiis Sise-
buti regum, annis ferme duodecim.

CAPUT VI.

b Joanaes in pontificatu * Maximum secutus Ec-
clesie Cesaraugustane sedem ascendit. Primo Pater
monachorum, et eX hoc presul factus in regimine
populorum ; vir iu sacris litteris eruditus, plus ver-
bis intendens docere, quam scriptis; tam largus e
hilaris dato, quam hilarís «t vultu. Unctionem nam-
que spititus Dei, qua fovebatur interius, tam largi-
tate muneris, quam habitudine vultus adeo przfere-
bat, αἱ et datum gratia commendaret, etnon datam
gratia excusaret. In ecclesiasticis officiis quzedam
eleganter et sono et oratione composuit. Ánnotavit
iater b:zec inquirenda: paschalis solemnitatis tam sub-
tile atque utile argumentum, ut lectori οἱ brevitas
conPracia, et veritas placeat patefacta. Duodecim an-
nis tenu.t sedem honoris, adeptus vitam gaudio, ad
quam anhelavit desiderabili voto. Substitit in sa-
eerdotio temporibus Sisebuti et Suinthilani regum.

CAPUT Vil.

flelladius post Aurasium sedis ejus adeptus est lo-
enm. Hic cum regix aul: illustrissimus, publicarum-
que | Tol., publicanusque] rector existeret rerum ,
sub s:eculari habitu monachi votum pariter explebat

putasset inopum et artus descendere, et viscera com
foveri. Scribere renuit, quia quod scribendum fuit,
quotídianze operationis pagina demenstravit. Me, a1
monasterium rediens memoratum, ultimo vite suae
tempore Levitam fecit. Senex obiit; decem et octo
annis sacrum regimen tenuit. Temporibus Sisebuti,
Suinthilani, et exordiis Sisenandi regum beatus ba-
bitus fuit; qui post beatior gloriam celestis regni
bona plenus senectute promeruit,

CAPUT VIII.
Justus Helladii discipulus, illique successor innexus
€st : vir habitudine corporis, ingenioque mentis deco-
rus, atque subtilis, ab infantia monachus; ab Ilelladio

B ad virtutem monasticz institutionis affatim educatus

pariter et instructus, in Agaliensi monasterio tersius
post illum recter est factus. In pontificatu autem
mox illi successor inductus, vir ingenio acer et elo-
quio sufficiens, magna spe profuturus, nisi hunc ante
longevam vitam dies abstulisset extrema. Scripsit
ad Richilanem, Agaliensis monasterii Patrem, cpi-
stolam debita et sufficienti prosecutione constructam,
iB qua patenter astruii susceptum gregem relin-
quere penitus gon deberc. Exstitit rector annis tribus:
* tempore Sisepnandi obiit, qui rex post hunc die nona
decima defunctus abscess:t.

CAPUT IX.
Liidorus post Leandrum fratrem Hispalensis sedis

εἰ opss. Nam ad monasterium nostrum (illud ( Provinci? Betice cathedram tenuit : vir decore si-

Agaliense dico , cujus me susceptio monachum tenuit,
«quod munere Dei perennisque ac patentis sanctitatis
decore et opinabile cunctis et palam est totis) curi
supe discursantium negotiorum ductus itinere per-
téniret, renieta clientum &reculique pompa decoris,
adro mouachorum peculiaritatibus inhxrebat, ut tur-
mis junctas eorum, stipularum fasciculos ad cliba-
παι deportaret. Cumque ínter decorem insolentiam-
que s:xeuli, solitudinis et amaret et sectaretur arcana,
celeri fuga, relictis omnibus qux esse noverat mun-
di, 4 ad id santtum monasterium, quod frequentave-
rat vóto, venit permansurus optabili usu. Ibi factus
Tmonatliis Pater, meritis stadiisque sanctis et vitam
monachoruri debite rexit, et statum monasterii totius

mul et ingenio pollens ; nam tantae jucundltatis af-
fluentem copiam in eloquendo promeruit, ut ubertas
admiranda dicendi ex eo in stuporem verteret au-
dientes, eX quo audita f bis qul audisset, non nisl
γύρου sxpius commendaret. Scripsit opera et exi-
mia, et non parva, id est, librum de Genere officio-
fum, librum Proamiorum, librum de Ortu et Obi:d
Patrum, librum Lamentationls, quem ipse Synony-
mornm vocavit, libellos duos ad Florentinam sororem
contra &equiüam Judsorum, libram de Natura rerum
4d Sisebutum principem, librunt Differentiaram, li:
brum Sententiarum. Cellegit etiam de diversis au
ctoribus, quod ipse cogtiotinal, sectetorum Exposi-
tiones sacramientórum : quibus in Ὁ congestis,

communis rei divitiis euntulavit. Ex hoc fessis pene D idem liber dicitur Quaestionum. Scripsit quoqhe in

senió artubus ad pontiflcatus apicem evocatur; et
quia vocaretur vi coactus [Tol., v1 coactatus], pari-
ver et ignotus, illic majora virtutum exempla quam
motacthos decit, quia statqm mundi, quem éontém-
peit virtute, magna perhibetur rexisse d:scretionc. Mi-
serationes, eleemosynarumque cópias tam largiter

* Exstat ápud nüós fnanuscripta ejus épistola ad
rogánem Judxorüm partes foventem.
idit eam aliquando ipse Joan. Bapt. Perez, et ha-
buit transcriptam ex vetustó Cod. Biblioifi. sancti
Laurentii, eamque stihótavi. ΕΣ jlx ficet brevi td
quod scribit lioc loco sanctus (Tildefonsus, facile
confirmatut; nempe it argueéndo et reprehenderidó
acerrimum, ifi sCr.betido veró parum áccuratam ex-
[| “46.
b Joannes frater Braulionis, infr., cap. 19.
Parsor, XCVI.

ultimo ad petitionem Braulionis Cesaraugustaní epi
scopi librum Etyraologiarum, quem cum multis annis
conaretur perficere, in ejus opere diem extremum
visus est conclusisse. Floruit temporibus Reccaredi,
Liuvanis, Witterici, Gundemari, Sisebuti, Suinthi-
lanis, et Sisenandi regum, annis feré quadraginta

c De Maximo Isidorus, de Viris illustribus, eap. 46.

d [ta Tol. Cod. et Florez. Editio Matrit., adiit.

e Subscribit in iv concil. Tolet. àh$. 5$ Sise-
bandi.
f Bis legitur in Édit. omn. Nos in Ms. Tol. legi-
mus his, quod non coh:xret, nisi male seriptutn di-
Camus hís pró is im nominatdi casu : qu lecfio
omnibus esset probanda, nisi placeret ei» ptó δὲ

ἡ

203

AD S. IHILDEFONSI EPISCOPI. TOLETANI OPERA

901

tenens pontificatus honorem, insignemque doctrinz:: A ejus post illum tertius. recior. accessit. Et bonum

eanctie gloriam pariter et decorem.

CAPUT X.

Nonnitus post * Joannem in Gerundensi sede
pontifex accessit. vir professione monachus, simpli-
citate perspicuus, actibus sanctus, non hominum
diutina deliberatione, sed Dei per homines celeri
definitione in pontificatum ascitus, adhxrens instan-
ter obseqniis sepulcri sancti P Felicis martyris. Rexit
Ecclesiam Dei meritorum exemplis amplius quam
verborum edictis. Mic et in corpore degens, et in
sepulcro quiescens, fertur salvationis operari vir-
tutes. Substitit temporibus Suinthilanis et Sisenandi

regum.
CAPUT ΣΙ.

* Conantius post 4 Maurilanem Ecclesi: Palentinz
selem adeptus est, vir tam pondere mentis quai
liabitudine speciei gravis, communi eloquio facundus,
et gravis [Tol. gratus], ecclesiasticorum officiorum
ordinibus intentus et providus, nam melodias soni
multas noviter edidit. Orationum quoque libellum
de omnium decenter conscripsit proprietate Psalmo-
rum. * Vixit in po..tificatu amplius triginta annos,
dignus habitus fuit ab ultimo tempore Witterici per
tempora. Gundemari, Sisebuti, Suinthilanis, Sisc-
nandi et Chinthike regum.

CAPUT 3Il.

! Draulio frater Joannis in Czesaraugusta decedentis
adeptus est locum ; vir sicut germanitate conjunctus,
ità non minimum [Al., nimium] ingenio minoratus.
Clarus ct iste habitus canoribus, et quibusdam opu-
sculis. Scripsit 5 Vitam /Eniiliapi cujusdam monachi,
qui memoriam hvjus et virtutem illius sancti viri suo
tenore commendat pariter et illustrat. Habuit sacerdo-
tium ferme viginti annis : quibus expletis, clausit diem
vit: przesentis. ^ Duravit in regimiue temporibus Si-
senandi, Chintile, Tulganis et Chindasvinthi regum.

CAPUT XIII.

i Eugenius discipulus Ilelladii, collector et consors
Justi, pontifex post Justum accedit, ab infantia mo-
nachus, ab ΠΟΙ Διο cum Justo pariter sacris in mo-
nasterio institutionibus eruditus. Hunc secum Hella-
dius a monasterio tulit ad pontificatum tractus, qui
rursus ab eo clericalibus institutus ordinibus, sedis

meritum senis, qui duobus discipulis sauctisque fi-
liis .Ecclesio Dci hzreditatem | meruit. rclinquere
gubernandam. ldem Eugenius moribus incessuque
gravis, ingenio callens. Nam numeros, statum, in-
crementa, decrementaque, cursus recursusque lu-
narum tanta peritia novit, ut considerationes dispu-
tationis ejus auditorem et in stuporem verterent, οἱ
in desiderabilem doctrinam induccrent. Vixit in sa-
cerdotio fere undecim annis, regnantibus Chintila,
Tulgane et Chindasvintho regibus.
CAPUT XIV.

Item Eugenius alter post Eugenium pontifex sub-
rogatur. Ilic cum Ecclesi; regis clericus esset
egregius, vita monachi delectatus est. Qui sagaci

B fuga urbem Ciesaraugustanam petens, illic. marty-

rum sepulcris inhzsit, ibique studia sapientie et
propositum mouachi decenter incoluit; unde princi-
pali violentia reductus, atque in pontificatum ascitus,
vitam plus virtutum meritis quam viribus egit. Fuit
namque corpore icnuis, parvus robore, sed valide
fervescens spiritus virtute; studiorum bonorum vim
persequens, cantus pessimis usibus vitiatos melodie
cognitione correxit, officiorum omissos ordines cu-
ramque discrevit. Scripsit de sancta Trinitate libel-
lum ct eloquio nitidum, et rei veritate perspicuum,
qui Lihy:e et Orientis partibus mjtti quantocius po-
terat, nisi procellis resultantia freta incertum pavi-
dis iler viatoribus distulissent. Séeripsit. et. duos li-
bellos, unum diversi carminis metro, alium diversi
operis prosa concretos, qui ad multorum industriam
ejus ex hoc tenaciter sanctam valuetunt commendare
memoriam. Libellos quoque 1 Dracontii de Creatione
mundi conscriptos, quos antiquilàs protulerat vitia-
108, ea qua inconvenientia reperit, subtrahendo,
immutando, vel meliora conjiciendo, ita in pulchri-
tudinis formam coegit, ut pulcliriores de artificio cor-
rigentis, quam de manu processisse videantur au-
ctoris. Et quia de die septimo idem Draconiius
omnino reticendo, semiplenum opis visus est reli-
quisse, iste et sex dierum recapitulationem singulis
versiculis renotavit, et de die septimo, qux illi visa
sunt, eleganter dicta subjunxit. Clarus habitus fuit
temporibus Chindasvinthi ct Recesvinthi regum,

* Joannem Diclarensem abbatem, de quo Isidorus, p rum. Anno tandem Christi 1148, Raymundus archi-

j* Felix Gerundensis martyr, de quo P'rudentius,
in xvi Martyr., et Eulogius.

€ Conant. in Concil. Tolet. ann. 656.

4 Maurila subscribit in 11 concil. Tolet. Episcopus
Palentinus, non Ámalensis, ut in impressis.

* ltaque moritur circa annum 0658.

'f Ad quem scribit Isidorus.

5$ Exstat manuscripta.

h ]taque moritur circa annum 646.

i Eugenios archiepiscopos Toletanos videntur
uOthi cognovisse duos tantum. Itaque secundum,
sive aKRerum vocant Hildefonsus, Julianus οἱ Felix
illum quem nos tertium. Temporis enim vetustas
oblivione obruerat Eugenium primum martyrem a
Jionysio Areopagita Toletanis missum, de quo me-
minit llduinus abbas, et sancti Gerardi Vita, et con-
€or$ denique Ecclesia Parisiorum atgue Toletano

episcopus Toletanus ad concilium Rhemense profe-
ctus, in Eugenii monumentum Lutetize incidit, et rei
gest: historiam sepulcrique locum nostris primus
nuntiavit. Nuper autem Philippus secundus rex
Hispaniarum religiosissimus, hujus sancli Eugenii
martyris corpus ex Gallia ad se allatum. anno 1965
ecleberrima pompa excepit, ct Ecclesi: donavit
Toletan:e. .

i De Dracontio Isidorus, cap. 37. Dracontius
porro poeta, cujus hic flt mentio,jam diu fertur im-
pressus, non tamen ut fuerat ab Eugenic emendatus ;
sed hanc Eugenii emendationem vidi in illo vetusto
Codice Ruicii Azagrii, cujus supra mentionem feci.
Et hic Dracontins, ut ab Eugenio emendatus fuit,
editus szepius est; primum a doctissimo Sirmondo.
deinde in PP. Biblioth., tandem a nobis. (Vid. ἔπ, us
Patrologie tom. LX.)

. ὃ

208 APPEND. I. OPERA DUDIA. — MONITUM. 906

fere duodecim annis tenens dignitatem simul et glo- 4 sum iu basilica sanctze Leocadiz tenet habitatione
riam sacerdotis, sicque post lucis mundialis occa- — sepulcrum. Hucusque Hildephonsus.

APPENDICES.
APPENDIX PRIMA.

δ, BILDEPONSO OPERA DUDITANTER ASCRIPTA,
MONITUM.

Qu:e dubia dicimus, lector optime, illa opera velimus intelligas, qux aliquando non sine probabili ratione
sancti doctoris credita sunt; quamvis procedente tempore, scriptisque ad justum criterium diligentius
exawinatis, potiora momenta deprehenderint viri docti, quare ipsa sancto doctori abjudicanda putaverint.
Ip his primum locum damus opusculo de Parturitione beat: Mari: virginis, et ejus perpetua virginitate,

uca de eo przfaturi, quoniam habemus super ejus legitimo auctore animadversiones eruitiss. viri Joannis

billonii (Secul. n Act. SS. ordin. S. Bened. in observ. ad Vitam sancti. Hilde(onsi), quem exscribere
oper: pretium duximus cum Luca D'Achery, tomo 1 sui Spicilegii, fol. 43 πον Editionis, per Ludovicum
de.la Barre correctz, et expurgatz. ΝΠ σε

« Frauciscus (inquit) Feu-ardentius, theologus Parisiensis, in Bibliotheca Patrum nonmulla Rildefomsi
opuscula vulgavit : in his librum de Virginitate sanct: Marix contra ires infideles, cujus hic prologus :

verum, etc., et initium : O Domina mea! Dominitriz mea, etc. Cui libro atium Hildefonso
itidem attributum subjecit, de perpetua Virginitate sanct:» Maris, et ejus parturitione cum hoc exordio;
vis omnium Ecclesiarum virginitas, etc. Primum libellum esse Mil.lefonsi, posteriorem vero Ratberii
abbatis Corbeiensis certissimis deprehendimus argumentis. Hil lefonsus librum de Virginitate testimoniis
Veteris ac Novi Testamenti plenum edidit, inquit Cixilanes, qui dicendi modus in priore libro evidenter,
non in posteriori, apparet. Preterea Hildefonsus, auctore Juliano, librum de Virginitate scripsit. contra tres
infideles, et quidem contra Jovinianum, Helvidium, et Jud:os; quemadmoJum ex Quirici epistola , quae
praefixa est operibus Hildefonsi in ms. Codice, manifestum est. Atqui Ilildefonsus cosdem omtr.ino infideles
nomine tenus in priore hocce libro interpellat et exagitat; in posteriore vero libro alius omnino quicstionis
status : Patrum testimonia passim in confirmationem adducuntur, quos inter laudantur et citan:ur Gregorü
Magni Moralia, Augustinus, Hieronymus, Cyrillus Alexandrinus, Petrus Ravennas, aliique, quos ne δι [
in opere suo Hildefonsus. Denique magna cst inter utrumque opus styli diversitas. llil.Jcfonsus
congiobatie synonymis adversarios urget; hatbertus :najori sententiarum gravitate, qui modus senem
t, in posteriori libro procedit, opusque suum «dedicat abbatisse el sanc.imonialibus beat:e Mari e
apud Suessionas, ubi educatus fucrat, quod ex operis inscriptione postea referenda patebit. Unde eas matres
et matronas charissimas spe appellat. .

« Non ergo Hildefonsus, sed Ratbertus posterioris istius libri auctor censendus est. Hujus temporo
emersit controversia quin inter cathol.cus de modo quo beata Maria Christem peperit. Eum naturali et
communi ceterorum hominum via οἱ legc natum asserebant. nonnulli; alii contra, quos inter Ratb:rtus,

nt. Qu:estio ista in Germania orta cest, uti docet. I'atramnus Corbeiensis monachus, Ratherti
septentix» contrarius, in libello quem de hoc argumento composuit, et cuidam sihi ignoto (non proin:e
Ratberto monasterii sui abbati) inscripsit. Ratramno respondere videtur füatbertus fratrum nomine
adversarios appellans bis verbis : « Sed quia quorumdam nunc fratrum rursus impudica quasi percunctamlo
« laborat temeritas, decrevi ad vos, matronz Christi, de iis scribere, quz ipsi curiosius contra cjus
« Ρὶ-Πεἰδπι wam religiosius conantur explorare. » Εἰ ut statum controversize intelligas, « Non dico,
« inquit, quod dicant virginilalem amisisse, qui» nesciens virum, virgo concepit, virgo peperit, ct virgo
e permansit; sed quia id ipsum quod confitentur negant, dum dicunt cam communi lege natura filium
« edidisse. »

Hine apparet magna inter utrumque Iildefonsi et Ratberti opus diversitas. Hildefonsus agit Contra
tres infideles; Ratbertus Adversus fratres. Hildefonsus arguit IHlelvidium, et Judios virginitatem Deiparae
pernegantes; Ratbertus catho;icos theologos camdem Deiparse virginitatem admittentes, at non recte
explicantes, ut qui Mariam dilatatis virgtnalibus claustris Christum peperisse dicercut, quod certe jam
voluerat Jovinianus, quem llillefonsus impugnat. Ratbertus opus suum in duos partitus est libros,
sanctimonialibus Suessionensibus nuncupatos hac inscriptione, qualis in apographis Corbeiensil:us
reperitur : « Venerabili matron:e Christi una cum sacris virginibus Vesona [Leg. Suessona] monastice
« entibus P. R. (id est, Paschasius Ratbertus) monachorum omnium peripseina. » Ἡδλης inscriptionem
δὲ vidisset Feu-ardentius, latberto sine dubio proprium ac germanum fetum tribuisset. Post h:ec sic liber
incipit : Quoniam omnium Ecclesiarum, cie., qu: in. Bibliotheca Patrum habentur ad medium usque
libellam. Nain ab eo loco ubi legitur h:ec nota : /lic aliquid desideratur, Codices mss. ab E.litis omnino
discrepant, suhstituuatque parte) scrinonis Hildefonso ascripti, qui inter editos de Puriücalione sincta
Mariz inscribitur; secundus vero Ratberti liber est ipsa Homilia qux in impressis pr.edicto sermori

icitar cum hoc exordio. Inter sanctarum Scripturarum eloquia, etc. »

' Hucusque Acherius ex Mabillonio; quibus satis aperte evincitur hujus opusculi auctorem οὐρα alium
fuisse ab Hildefonso nostro ; cui nos sententix libenter subscribimus. Unum tantum habemus quód lectorem
hoc loco moneamus : Mabillonii superiora argumenta ex 60 pondus przcipue desumere, quod vix in du-
bium revocari potest, nempe unicum de Virghitate opusculum fuisse ab ildefonso conscriptum, illudque
tot singularibus notis distinctum, prout cx Juliano et Cixila accepimus, ut facile a quocunque allo scc rni

901

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

ena -

possit ; neque enim si aliud conscripsisset Hildefonsus in Deiparz Virginis defensionem alios sortitus a.L
versarios, credimus ejus Vite scriptores. silentio fuisse przetermissuros. Quo prajaeto fundamento , tota
ista collatio inter utrumqne opus a Mabillonio docte instituta, firmissime constat; continuoque elicitur

hoc alterum opusculum quod el

alteri adjudicandum.

isculu ropter styli differentiam, et argumenti dissimilitudinem, et adversariorum
quos oppugnat diversitatem, nullatenus potest ad. iljuq

Mildefonsi tanquam cjus pars aliqua referri. esse

Qnod reliqua spectat, postquam Acherii Editionem cum illa Feu-ardentii, et Codice nostro ms. Ameliano

(de quo mu

ta jam mentio in pr;efatione libelli de Virginitate) diligenter contulimus, quanquam Ma-

nuscriptum cum Feu-ardentio consentire deprehenderimus, hos tamen deserere, atque Acherii Editionem,
uno vel altero loco excepto, seqni decrevimus. Nec temere; est enim hic traetatus in Acherio ut plurimum
correclior quam in nostris, in quibus, ut jam indicavit Mabillonius, perturbatus est ordo, et interpollatus

contextus. Non ideo iamen Codicis nostri
recüissima ost, quae saepe &epius cum mss.

arvipendenda est auctoritas; namque scriptura illius cor-
mss. Corbeiensibus Acherii consentit, eorumqne lectionem cenfir-
mat contra Feu-ardentium, ut ex variantibus lectjonibus apparebit. Deipde in co

Codice seeundi

libelli conclusionem reperimus, qualis habetur in Feu-ardentio, desideratur vero in Acheriana Editione.

Et nostro quidem Judicio quicunque attente utramque perlegcrit, fatebitur secundam hujus opusculi par-

tem in Acherio esse mutilam, quippe qu:ze in media eujusdam Isai sententie expositione desinit, h:erente

adhuc et suspensa oratione ; in nostris vero perfectam exstare, in quibus non ante finis sermoni imponitur,
uam tota sententia explicata ad rem accommodata sit, divi Augustini verbis oratione conclusa. Quare non
ubitavimus ex nostro supplere qu:e Acherian:z Editioni deesse cognovimus.

Interea tamen necessario factum est ut duo fregmenta, qux: ex loco non. suo merito rejecta sunt, sepa-
ratà remanserint. Qu:e ne omnino perirent, huie opusculo ante sermones subjecimus, scilicet exordium
sermonis (ut est in Feu-ardentio) de Parturitione et Puri(icatione sancta» Marix, οἱ mediam partem tracta-
tus de Parturitione, apud ipsum. De iis admonitus, vale.

OPUSCULUM * DE PARTU VIRGINIS

PASCIIASIO RATBERTO ABBATI CORBEI/E VETERIS

PROBABILIUS ATTRIDUENDUM.

» Quamvis omnium Ecclesiarum virginitas. beatze A conantur explorare. Explorando vero partum virgi-

et gloriose genitricis Dei Marix sit decus, honor
et forma virtutis, maxime tamen sanctimonialium
virginum, quarum castitas ejus * specialius illustra-
tur viriutibus, informatur exemplis, corroboratur et
meritis. Undc sacratissimum ejus puerperium animo
et corde devotissime venerari ac retexere, divini
muneris est gratia. Proea vero contra hereticam
pravitatem dimicare ac vincere, opus est Spiritus
saneti et virtus Altissimi, qui eam obumbravit, ut
sine coitu viri, et sine ulla corruptione, 4 Deum et
bominem pareret, virgoque semper maneret. Proqua
jam olim beatum Hieronymum contra Ilelvidium hz-
reticum et contra cjus complices scripsisse legimus ;
quos ita debellavit ac devicit, ut deinceps usque ad pr:e-
sens nihil * recidivum erroris contra eam surrexerit.

Sed quia nunc quorumdam fratrum rursus impu-
dica quasi percunciando laborat temeritas, decrevi
ad vos, matrong Christi, de bis scribere, quz ipsi
euriosius contra ejus pudicitiam quam religiosius

nitatis ejus et uterum pudicitiz, iutroducunt f ac si.
peritissimi physiologi δ callide aatis disputatione sua
colluvionem vitiorum, in qua concurrunt plurima
erro)is discrimina.

Dicunt enim non aliter beatam virginem Mariam
parere potuisse, neque aliter dehuisse quam com-
muni lege natura, et sicut mos Β est omnium femi-
narum , ut vera nativitas Christi digi possit. ! Alias
autem (inquiunt) si non ita natus est ut ceteri
nascuntur infantes, vera nativitas non est. Et 1deo
ne fantasia putetur, aut ne sicut aqua per alveum
transisse, ita per uterum virginis absque nascentis
ordine natus credatur, pium est sentire, sic eum
lege nature natum fuisse, quomodo nascuntur c:e-
teri infantes, et eam sic peperisse sicut reliqu:e pa-
riunt mulieres.

O c:ca pietas, qux: tam impie sentit de Maria
virgine, et cz: ca. prxssumptio, qux» tam. ianpie loqui-
tur de Christo! Non dico quod dicant virginitatem

ὁ [n Acherio inscribitur hic liber de Purtu virgi- B Petragoricensi provincia in Galliis fuerit urbs Ve-

αἷς: In Feu-ardentio vero et Codice nostro Ameliano
ejus titulus est: Liber contra eos qui disputan de
perpetua virginitate saucte Marie , et ejus parturi-
tione.

» Sie incimt liber in nostrrs absque ulla przfa-
tione : In Codicibus tamen Corbeiensibus legitur
hxc, prout ab Acherio edita est : « Venerabili Ma-
tronze Christi una cum sacris virginibus Vesona mo-
mastice degentibus Pasehasius Hatbertus mouacho-
rüm omnium peripsema.

« Qusestionem, eharissimze, de partu beate Marie
virginis mihi nuper allatam vobis persolvere de-
crevi, quoniam vos eam plurimum amare non
ambigo, ut ex hoc sciatis. quantum vos diligam
. longe diu a puero vester alumnus, multo jam senio
coniectus. »

lllud autem F'esona Mabillonius cum Acherio con-
tendit legeuduim Suessona , seu. Suessione; Ludovi-
«us vero de la Darre retineri posse putat, cum in

sona , seu Vesonna, aut Vesuna dicta, ut omues
norunt.

* [ta Acherius et noster Cod. ms. Feu-ard. edi-
dit, specialiter illustrata. Paulo infra edimus Pro ea
tero, ut est in Feu-ard. et Am. mélius quam Propter
ea, quod habet Acherius.

d [n Acher., Dominum.

e Recidierum habent Feu-ard. et Acherius; disscna-
tit Cod. Am., qui scribit residuum; qu: leclio in
altero Corbeiensium reperitur, mec iinprobatur a
L. de la Barre.

f Ac si. Mxc verba parenthesi incluga voluit L. de
la Barre, quasi a librario superaddita, sensumque
perturbantia. Non negamus; sed nullus ilia Codex
non habet, nec omnino intolerabilia sunt.

€ Callida, Amel.

b Kst decst in Feu-ardentio; at habet cum Acber.
Amel. Cod.

i Alias etiam in Amel., solus Feu-ard., alü.

209

APPEND. 1. OPERA DUBIA, — DE PARTU YIRGINIS

210

amisisse qu:e nesciens virum virgo concepit, virgo Α ptus homo totum accipiendo quod Dei cst, 9 aliu4

peperit, et virgo permansit ; sed quia idipsum quod
confitentur negant, dum dicunt eam communi lege
mriumz puerperam filium edidisse. Quod si ita est,
ut asitruunt et affirmant ( absit), jam Maria virgo
non est, Christus sub maledicto natus est, irz filius
de carne peccati, et ipsa, qu:e benedicta ab angelo
predicatur, ia maledictione adhuc permanens sub
maledicto peperit. Alioquin quid est. quod legem
nature requirunt in Maria, uhi totum quidquid ia
ea fuit, it Spiritus saactus? * quam virtus
Altissimi obumbravit? Quod si virtus Altissimi ab
omni zstu peccati eain. obumbravit, in conceptu et
in partu sicut ab omni :estu libidinis libera fuit, ita
et ab omni pressura maledictienis, non ex sese, sed
ex virtute Altissimi immnnis et aliena fuit. 5 Qua-
propter cogitent et divinarum rerum jura, quia non
ex natura reru:n divinse leges pendent, sed ex divi-
mis legibus natur:ze rerum et leges manare probantur.
kicirco temerarium est asserere de Christo quod
secundum commanem legis naturam sit natus, qui
uon seeundum usum nature in utero de carne Vir-
ginis est reatus. Nam et ipsa lex naturz, sub qua
Bunc mulieres concipiunt et pariunt, uL ita dicam,
were non est lex naturx: quodammodo, sed maledi-
ctionis et culpe; quoniam nisi Adam et Eva pri-
mum: peccassent in paradiso, nemo deinceps nasce-
retur sub culpa peccati. Et ideo ista communis lex
nascendi non nature est, sed corruptionis et vitii.
Maria autem quia benedicta culpam corruptionis non
babuit, propterea Christum non in dolore neque sub
corruptione genuit. Quod si ex corruptione aut cum
d»lore natus est Christus, jam ex maledieto natus est;
de quo maledicto Genesis testatur quod dixerit Dominus
Βνα: Multiplicans, inquit, multiplicabo dolores tuos,
et conceptus tuos (Gen. 11, 16). Pro quo Symmachus
afflictiones tuas. dixit. Origenes vero et Theodotion,
mecnon et Seppuaginta tristitias tuas dixerunt et gemi-
ἔπε; ubi et Theodotion et Symmachus pro gemiti-
ΝῈΣ crumnas posuerunt. In quibus omnibus non lex
patur: designatur, ut isti physiologi volunt * imperite
satis, sed lex vindice multiplicantur, et augetur
eausa peccati, labores in partu, afflictiones, tiistitiz,
et *?rumne atque gemitus. Pro quo in Hlebrzo ha-
betur : 517r) j3GYy naow ΠΟΥ]. Unde ommes que

pariunt nón ex natura prime originis sic pariunt,
sed ex vitio culpe, et ex maledicto juste vindictze
Dei. At vero benedicta et gloriosissima virgo María,
non dico quod non ex communi lege nature, verum
eiiam nec ex natura prim: originis filium, neque ex
semine viri, sed de Spiritu sancto ex sua carne divi-
nitus procreatum, sine ulla vitiorum cólluvione Deum
et hominem profudit. Et ideo partus ejus nen sic
tractandus est, ut cx;eteri nascuntur; quoniam 4 sicut
doctor egregius Athanasius ait inter czetera in libello
fidei su:ze, quem quasi sub dialogo edidit, incarnatus
rst Unigenitus secreto suo mysterio, quod ipse novit
(Lib.:x, De sua flde, circa fin.). Unde prosequi-
tnr : Nostrum est, inquit, credere, et illius nosse.
Audiant quapropter, quia solummodo illius est nosse
quomodo couceptus, quomodo in utero conversatus,
quomodo Verbum Deus et homo de Virgine natus sit
unus Christus, quia, ut ipse ait, Deus Verbum totum
suscipiens quod est hominis, ut homo sit, et assume

ἃ Solus Feu-ardent. legit. quoniam pro quam, ut
esi in czeter.

b [n Amel. et Feu-ard. legitur : Quapropter. cogi-
tenl isti. disputatores naturarum leges, cogitent εἶ
divinarum rerum |rirtutem, Feu-ard.] jura Amcl.

€ Feu-ard., imperiose.

4 Pro sicut doctor, scribit docte Feu-ard.

* Edimus hunc locum ad Cod. Amel. ct Feu-ard.
Eition. In Acherio desideratur tota sequens periodus,
εἰ przscntem concludit illis verbis : Utique Deus cst.
Qnod si, ctc.

í Qui nunquam est in. Anm, οἱ Feu-ard., melius

quam quod Deus est esse non uit. Ac per hoc si
Deus Verbum, totum suscipiendo quod est hominis,
homo est, et assumptus homo totum accipiendo quod
Dei est, utique Deus est. Quod si ita est, ut iste con-
fessus est, imo quia est, ubi, quaso, est commuriis
lex in nascendo, ubi colluvio vitiorum? Nam Christus
Deus qui nunquam non fuit, ex quo homo factus est
et assumptus in unitate person, scmper miamnsit et
permanet verus Deus et homo : non duo quidem, ut
esset alter Deus, οἱ alter homo, sed unus | idemque
Deus et homo. Quamvis enim aliud per quod Deus,
et aliud per quod homo, in utroque tamen unus Dcus
et homo, quia non fuit aliquando purus sine Deo
conceptus vel natus homo. Sed quia conceptus est de
Spiritu sancto ex virginea carne, et natus homo
vere, mox ex ipsa conceptione, ineffabili nativitate
Deus verus processit, et natus est homo. Quomodo
ergo commune dicitur, quod est ineffabile? Vel quo-
modo non seniper totus est verus Deus Christus, f qui
nunquar sine vero Deo nec conceptus est, nec na-
tus? Et ideo sicut clausis visceribus jure creditur
conceptus, ita omnino et clauso ulero natus. δ Nec
enim illi accessit de homine impotentia, quo modo
nasceretur ex Virgine, sicut nec aliquando ei acces-
sit, ne essel Deus et unus Christus, qui voluit sic
nasci in unitate veri Dei et hominis, ut esset totum
veritas quod nascebatur, ei esset ineffabile prout
nascebatur, atque totum credibile quod ex Virgine
mascebhatur sine colluvione peccati, sicut ex nulla
contagione prim: originis.

Quapropter audiant temerarií perscruta'c7es tanti
mysterii, et intelligant quod non sunt hzc humani-
tatis jura in nascendo, neque lex, non dico damnat
nature, verum etiam nec lex prime originis ante
peccatum, ut Deus et homo unus de Virgine sic Chri-
8tus nasceretur; quia, ut ait beatus Cyrillus in epi-
stola. ad Nestorium (Post med.) : Non est natus

C communis homo de sancta Virgine, quia in ipsa vulva

Virginis, ut ipse fatetur, utero virginali se Verbum
cum carne conjunxit, et sustinuit generationem car-
nalem, quia carnis 80:5 nativitatem suam fecit, et
b qui in forma Dei fecit hominem, in forma servi fa-
ctus est homo; sed utrumque Deus de potentia sus-
cipientis, et utrumque homo de humilitate suscepti.
Ac per hoc talis partus non est communis lege na-
turx, sed sicut mirabiliter conceptus, ita mirabiliter
Deus et homo natus. Ergo non illum ut ceteros
adoptio filios Dei fecit Filium, sed divinitatis natura
illum in proprium Dei Filium exaltavit, et donavit illi
nomen quod est super omne nomen (Philip. n, 9);
ut esset totus Dei Filius homo et Verbim, quia nuu-
quam non fuit Dei Filius, qui sempiternus permanet
unici genitoris unigenitus. Nunquam igitur ipse pu-
rus homo conceptus, neque natus sicut ceteri na-
sScuntur infantes, ut ei? ex adoptionis gratia, aut
ex emolumento virtutum prarogativa filii pyestare-
tur; sed Dei Verbum, quia caro factum est, assum-
psit hominem in se sine persona hominis, ut. totus
esset Christus ? proprius Dei Filius, non ex dono
gratix€ renascendo, ut cxteri, sed salva. proprietate
utriusque naturz.. Personam vero horoinis ideo nou
assumpsit, sed tantum hominem, quia ipse persona
tertia cum. Patre et. Spiritu * sancto. in Jvinitate
quam quicunque, quod legitur in Acher.

€ Feu-ard. et Amel. aliter habent : Nec enim illi
aecessit de hominis impolentia, quo nasceretur cx
Virgine, etc.

h (Quía, Feu-ard.

i Ced. Amel., ex adoptionis gloria : deinde Feu-
ard., aut ex molimento virtutum.

j Proprius Dei Filius. Retinuimus lectionem Co.
nostr. Amel. et Feu-ard., meliorem abs dubio ἀνὰ
Acherii, qui edidit: Esset. Christus. proprius. won ἐν
dono gratie, elc. .

k Sancto deest in Aeherio sed haben Nw Y exar.

211

AD S. HILDEFONSI OPERA APPEÉNDICES.

115

feas nnus semper fuit. Idcirco jure quod babuit in A (Jerem. xx, 14) atque Job (Job. in, 3) maledicta

*eternitate, per:onapi non assunpsit, sed. hominem
in tempore, antea quem non liabuit; ita ut qni sus-
cepit et quod susceptum est, sicut ait beatus Augu-
stinus in libro de Predestinatione, una esset in Tri-
nitate persona ; quia, sicut ipse alibi ait, natus est
de Patre Deus Verbum, natus est de. matre Verbum
caro factuin, unus atque idem Deus Dei Filius, natus
ante secula, et natus in sxculo, et utraque nativitas
unius est Filii Dei; ac per hoc virgo Maria jure Dei
feriri vocatur, * quia genuit Deum et hominem.

erbum caro factum, non ut. ceteri nascuntur in-
fantes, aut ut ex dono gratie fiunt homines; sed sicut
beatus Gregorius ait in Moralibus, salva proprietate
utriusque naturz, essentialiter in susm assumpsit
personam hominem, per quod mirabile sacramentum
ei xternus ex Patre, et teinporalis ex maire, unus
idemque esset verus Dei hominisque Filius ; quoniam,
sicut ipse ait if eisdem Moralibus, aliud est natos
homines
b unum singulariter per divinitatis potentiam Deuin
ex ipso conceptu prodisse.

Quapropter, quxso, cessent isti dicere, sic eum
esse natum, ut exteri nascuntur; quia non genuit
eum Virgo Det genitrix ex origine prim: pravarica-
tionis ut renaseatur, sed de Spiritu sancto, ut Deus
credatur, sine dolore et sine gemitu, sine molestia
et :erumna, sine tristitia et afflictione," quoniam hzc
omnia justissime damnatze carnis in prima origine
retributiones sunt et vindictz». At vero beata Maria,
licet ipsa de carne peccati sit nata et procreata, ipsa-
que quamvis caro peccati fuerit, non tunc jam

quando preveniente Spiritus sancti gratia ab angelo
prz omnibus raulieribus benedicta vocatur : Spiritus
&anctus, inquit,superveniel inte, et virtus Altissimi obum-
brabii tibi (Luc.1, 55). Alioquin si non eodem * Spiritu
sancto sanctificata est οἱ emundata, quomodo caro
ejus non caro p»ccati fuit? Et si caro ejus de massa
prime prxvaricationis venit, quomodo Christus Ver-

um caro. sinc 30 fuit, qui de carne peccati
earnem assumpeM, nisi quia Verbum, quod caro fa-
ctum est, eam primum obumbravit, in quam Spiritus
Sancius supervenit, et virtus Altissimi eam totam
possedit? Prop:erea vere caro ! ejus jam non caro
peccati fuit, in qua Deus se totum infudit, et Verbum
quod caro factum est, sine peccato ad nos venit; qui
jure non solum legem: nature vitiat:e in nascendo
non tenuit, δ verum nec legem prim: originis, quam
haberent femin:e, si mandatum servasset mater om-
nium Eva in paradiso. Alias autem quomodo Spiritu
sancto eam rep'ente non sine originali peccato fuit,
eujus etiam mativitas gloriosa, catholica in omni
Ecclesia Christi ab omnibus felix, et beata predica-
tar? Enimvero si non beata esset et gloriosa, nequa-
quam b ejus festivitas celebraretur ubique ab onini-
bus. Sed quia tam solemuiter colitur, constat ex
auctoritate Ecclesi», quod nullis quando nata est
subjacuit delictis, neque contraxit in utero sancüfi-
eata originale peccatum. Unde etsi Jeremie dies

a (Que, Feu-ard. .
b Unum dcest in Feu-ard. οἱ Cod. Am., qui scri-

bant : aliud est singulariter, etc.

* Quoniam liec omnia est in Acher. et Cod. Amel.
Hec deest in Feu-ard.

4 Quando. desideratur in nost. Am. et Feu., qui
babent : Non tunc jam ez pravenicnte.

e Spiritu sancto, Acherius et. Amel. Cod. Deest
vero sancto in Feu-ard.

f Ejus cst in Am. οἱ Feuard., desideratur in
Acherio.

δ Vere scribit Feuward.
b Feu-ard. et Amel., tam festiva. celebraretur ubi-
que ab omnibus.
^ Qux sequuntur usque ad illa, sic et beata, desi-
ecramtur in Acherio, rque. pratermittenda crant.

C

pronuntiatur , dies, inquam, nativitatis eorum, dies
tamen quando inchoata est felix Marix nativitas,
beata pronuntiatur et colitur religiose satis. Quod
si in peccato esset, jure maledicta diceretur et ge-
mebunda potius quam benedicta, quando nuntiatum
est patri ejus, quod nata essel in sxculo. Nunc au-
tem quia universam benedictione sus beata virgo
Maria illustrat Ecclesiam, non immerito sanctificata
in Spiritu saneto colitur veneranda. Nullius igitur
nativitas celebratur in mundo nisi Christi, et ejus
atque bea:j Joannis; ! Joannis autem quia et ipse in
utero sanctilicatus legitur; sic et beata virgo Maria
nisi in utero matris sanctificata esset, minime nat-
vitas ejus colenda esset. Nunc autem quia ex aucto-
ritate totius Ecclesix veneratur, constat eam ab omni
originali peccato immunem fuisse, per quam nom
solum maledictio matris ἔνα soluta est, verum etiam
benedictio omnibus condonatur. Quod si prxclara

atiam adoptionis per eum accipere, aliud g sacratissim:e Virginis nativitas universaliter tam

sancta et tam gloriosa jure colitur et veneratur,
quanto magis ipsa, quando ab angelo jam gratia plena
officiosissime salutatur? Nam cum dicit ei Ave, ca-
leste venerationis obsequium exhibet (Luc. 1, 28).
Cum autem dicit gratia plena, ex integro j iram ex-
polsam ostendit, el restitutam gratiam declarat. Cum
icit benedicta tu, fructum benedictionis demonstrat,
quia quando Spiritus sanctus in eam advenit, totam
fzcavit a sordibus Virginem et decoxit, ut esset
sanctior quam astra cali. Porro quando virtus AL
(issimi totam eam obumbravit, καὶ factum est ut ejus
in utero veniens Verbum, quod erat in principlo
sempiternum apud Patrem, caro fieret ex tempore
et habitaret in nobis.
Audiant igitur novi disputatores et. investigatores
novi el inauditi partus , audiant et intelligant. pri-
mum quia viri sunt , quomodo beue disputare que-
ant de natura et sexu mulierum ; deinde recogitent
! ut quid naturam requirunt et. communem legem
nascendi, ubi totum divinum est et ineffabile , divina
virtus quod operatur? Generationem ejus ( inquit
2 propheta) quis enarrabit (Isai t1, 8)? Nam quis
hoc loco pro ? impossibili accipitur; quia neino san-
ctorum est, non dico divinam, verum etiam qui huma-
nitatis ejus generationem ad liquidum queat enarrare,
quamvis utrasque omnes debeant credere. Hinc ergo
colligitur, quod superstitiosa sit istorum cunctatio,
et superflua disputatio, quia dicunt ostia ventris et
vulvi eum aperuisse, et colluvionem sanguinis, ut
czteri omnes, et 9 fecundarum spurcitias post se
traxisse : in quibus omnibus gemitus et dolor multi-
plicatur, tristitia et asrumn:x augentur, P ut nemo
sine his pariat filium. Sed absit a cordibus fidelium,
ut tale aliquid suspicentur de Marja virgine, quas
pro inaledictione prima originis benedictionem attu-
it mundo. Unde et ipsa siquidem, ut dixi, ab angelo
benedicta praedicatur in mulieribus, et salutatur
officiosissim» ut mater Domini prz: omnibus gloriosa,
et ab Elisabeth in spiritu prophetiz benedicta pro-

j Ubi Ácherius habet iram ezpulsam, est in Feu-
ard. tam exclusam.

k Hanc lectionem, qux est in Feu-ard. et Amel.,
nostro retinendam putavimus ; neque enim quidquam
in ea corruptum animadvertimus, sicut in illa fa-
clum ejus in utero, etc., quam emendare volens L. de la
Barre sic edidit : Statim ejus in. utero veniens Ver-
bum quod erat in principio sempiternum apud Patrem,
wl caro fieret, etc.

! Ut quid. Nihil mutavimus ex nostris. Áchcrius
habet ut qui.

^ Propheta decst in Acher.

^ Ámel., impossibilitate.

9 Feu-ard., secundas spurcitias. Amel., immunda-

run spurcitias.
P Lt nemo. ]ta Acher. οἱ Amel €od. Et nemo,
Feu-ard.

215

APPEND. I. OPERA DUDIA. — DE PARTU VIRGINIS.

211

nuutialyr, et benedictus tructus ventris ejus creditur A nationis contra angeli vocem maledictioni subjacuit,

et veneratur (Lac. 1, 28). * Ergo in qua, et per quam
tanta benedictio effloruit, et gratia manavit, non est
credendum quod ejus puerperium doloribus et gemi-
tubus more feminarum subjacuerit. Et quia beata
Dei genitrix tristitiis non subjacuit et :erumnis, libera
ab omni maledictionis nxvvo fuit, quam Spiritus san-
clus adimp'evit, et 5 totam Doinino dedicavit ; quam
virtus. Altissimi obumbravit, * αἱ ex sanctiíicata
carne Virginis Verbum carnein assumpsit, 4 οἱ cou-
nivit in unitate persounx. Et hoc est. quod. dicitur :
Verbum caro [actum est (Joan. 1, 14), non commi-
siione naturz, sed exunitate personis. Et ideo ctiain
de hac nativitate, ut dixi, jure diclum credimus :
Generationem ejus quis enarrabit (Isai. Ly, 8)? Quia
et ista ineffabilis est mira nativilas carnis , non * sic-
ut isti cecuciunL , communis ex lege nature, sed
Sacramento gratiz. Nam quod nascitur Deus hotno
ex Virgine, ! non est eunsuetudo, sed mysterium;
non esi natura, sed virtus, sed dignatio; non est
ordo nascendi, sed potestas. Et ideo non est quod
requirat huimana sapientia in hac natüvitate, nisi
quia Yerbum caro factum est, et natus est ut voluit,
vel quando et quomodo voluit. Alioquin quis capiat
quod inauditum et ineffabile est? δ Yel quid intelii
gentia carnis jure in eo requirit, ubi totum et divi-
Dum et incoinprchensibile , quod narratur? Ait uam-
que evangelista ; Generatio Chris i sic erat (Matth.
1 , 18). Utique generatio ista carnalis sic erat, de qua
non dixit, sic lacta est, sed sic erat; quia Christi
eneratio crat apud Patrem ineffabilis, quando per
c praescriptam et ineffabilem generatus esL ex
matre. Unde quod crat, ütique semper erat. Et quod
semper erat ex xteruitaie, potuit fieri ex lempore,
quidquid factum est in co ^. mirabile.

Unde plurimum desipiunt qui dicunteum communi
.ege natur:P csse natum, i qui non ea lege constat
esse couceptus; quoniun hzc lex nascendi, quie
nunc lex naturz vocatur, ex vitioprimz damnationis
est. Et ideo ait Apostolus : Fuimus nos omnes ali-
quando filii ire, sicut. et ca'teri (Ephes. 1, 5). Sed
absiL ἃ lidelium cordi:us ut ità Christus natus creda-
tur filius irz, sicut. cleri. nascuntur in vitio corru-
ptiouis, de qua corruptione dolor et gemitus multi-
plicatur. Alias autem secundum carneiu nec gemitus
nec dolor sine corruptione viscerum, nec corruptio
sine ! dolore et gemitu; gemitus et corruptio in
partu feminarum non nisi ex delicto et maledictione
primz originis veniunt. Unde interrogemus istos se-
quaces Helvidii h:eretici , qui etsi virginem eam non
denegant perimansisse, pudicitiam tamen commacu-
lant et gratiam qua plena pr:edicatur, quando com-
muni lege vitiatw natur:e dicunt eam peperisse. Quod
$i ita peperit, ergo adhuc ac si in massa primax dam-

8 Ergo (inquies) per quam. lta Feu-ardent. Paulo
post nec Amel. nec ipse habent beuta Dei genitrix ;
εἰ pro acco, quod est in Ach., legunt nodo.

b Totam eam (Xmel.) Domino dicavit. Quonium
rirtus, eic., ipse et Feu-ard.

c bt sanctificata. curue Virginis Verbum. carnem
sibi , etc., Feu-ard. et Ainel.

4 Ei convenit, Feu-ard.

€ Sicul isti canunt, communi lege naturae, etc. lta
Feu-Ard. ei Amel. :

f Ex his qux sequuntur , sola ultima verba ha-
bet Feu-ard.,.non est ordo nascendi, eic. Amel. vero
cum Acherio consentit.

ὁ Feu-ard. et Amel. Cod. Vel quis iutelligentiam
cjJruis jure requirit in eo, ubi totum est. divinum οἱ
incomprehcnsibile quod narratur?

.b Non mirubile edidit Acherius ex. suis, quod an
sit merniio ἃ nobis rejectum , nostrorum lectioue ser-
vala , judicet lector.

i Ainel.Col.: Qui alia lege constat esse natus et con-
ceptus. Et paulo post, ubi Acherius habet lex nature,
Exu- ard. et Amel., lex nascendi.

C

D

οἱ Verbum Patris de carne peccati [mo absit), ut
caro fieret, hominem assumpsit. Sed quia contra fi-
dem catholicam est sic sapere, beata Virgo plena
gratia neque dolorem sceusit, neque corruptionem
visceruin pertulit, quia quantum aliena fuit a culpa,
Spiritu sancto in ea cooperante, οἱ virtute Altissimi
k qua adumbrabatur , in tantum extranea a inaledicto
prix damnationis, ! et tantum immunis permansit
à corruptione carnis, necnon et a gemitu ct doloribus,
quibus vexantur oinnes ἢ]: Ev: cu:n pariunt. Unde
Propheta in persona Christi ad Patrem : Tu es, in-
quil, qui exiraxisti me de ventre , spes mea ab uberi-
bus matris mec (Psal. xxi, 10). Ergo cum dicit : Tu
es qui extraristi me, singularem suam declarat nati-
vitatem, πὸ suaviter de ventre enixus. ^ Alias autem
omnis qui de ventre matris venit ad lucem in. mun-
do, non uisi nutu ct operatione Dei procreatus venit.
Chiristus autem de Virgine speciali et ineffabili quo-
dam modo procreatus, absque vexatione matris in-
gressus est jnundum. Et ideo pium est credere quod
non sicut cieleri, sed novo et admirabili ordine Deus
el homo natus est in mundo. Ilinc ergo est quod Je-
remias testatur : Faciet Dominus novum super terram,
mulier circumdabit virum (Jerem. xxxi, 22). Quod si
ulique novum fuit et adnürabile quod Virgo conce-
pit sine semine ct siue corruptioue viri, vetustas
esse non potuit in partu; et idco nihilominus cre-
dendum quod simili modo, novo et admirabili ordine,
natus sit in mundo siue dolore, et sine gemitu, οἱ
sine ulla corruptione carnis. Et hinc est ac si pro
gratiarum actionc, quod speciali modo in psalmo
qni de ipso totus est ad Patrem ait : Tu es qui extra-
zisti me de ventre. (Psal. xxi, 10). Ac si ? patenter
dicat : EAtraxisti me, quia non eo ordine sum cgres-
sus de utero, ut czeicri nascuntur, cum ingenti vexa-
tionc matris, sed novo cgressu P sine corruptione
pudoris. Extraxisti me quidem de ventre matris, οἱ
nou ego viscera corrupi integritatis. Et ne putaremus
phantasma fuisse, ut. mulii. hereticorum dixerunt,
addidit : Spes mea ab uberibus matris mec. Ergo
ubi maler et ubera narrantur, veritas carnis et. non
phantasma pradicatur; qui licet clauso utero sit
natus, 4 quem ipse sibi pervium fecit salvo sigillo
pudoris, sicut et conceptus, tamen de carne Virginis
procreatus est, οἱ ideo uberibus jure lactatus com-
memoratur. Sic itaque totum factum est, ut fierct
novum super terram, * quando Verbuin caro factu
est, el vocatum est. Eminanuel, quod est. nobiscum
Deus. Mic est itaque hortus ille conclusus in Canticis,
fons signatus (Cant. 1v, 12) : hortus siquidem con-
clusus, quia 5 quando Deus ingressus est ad eam,
incorruptam invenit; sed fons signatus permansit,
quaudo Deus et honio. natus est. ex ea, nec tamen

) Dolore cordis, Feu-ard. ct Αηι.

k Qua adumbratur, in. totum, eic. 1ta Feu-ard.,
contra Acher. et Amel.

ι Et tantum inununis permansit a corruptione car-
nis. lta legitur in Àmel. Cod. et Feu-ard., ncque ex-
trudere hic verba voluimus, ex quibus verbum per-
mansit orationem planiorem reddit.

m Nihil mutamus in his qui: habet Am. cum Feu-
ardentio, quanquain aliter Aclerius : Suavitatem de
utero enixus.

n Solus Feu ard. scribit aíius pro alias.

9 Aperte, Amel.

P Mutilus est aperte hic locus in nostris, iu quibus
ita legitur : Sed noto egressu, ul. multi hureticorum
dixerunt , etc.

q (Quoniam cst in Feu-ard. et Amel.

τ (Juoniam Verbum, cic., habet Feu-ard. et Aincl.
ex quibus postea supplevimus et, quod desideratur in
Acherio, qui scribit vocatum est, etc.

* Quaudo ingiessus est. ad. eam. lia. Feu-ard. et
Amcl. , inelius. quain Ach., quaudo ütressws eu, ex
euim tncorruptam, eic.

215

AD S. IIILDEFONSI OPERA APPENDICES. 21e

M

feptem. pudoris aut sanguinis integritatem violavit. A simul et Jesum vulvam matris aperuisse. Qui pro-

Nam sanguis et fons pudoris, qui corruptus non fuit
ἐλ conceptione prolis ex coitu viri, non credo quod
corrumpi debuerit in nativitate, quod cruciationem
matris et contaminationem honestatis habuerit. Hinc
ést sane quod Ecclesia ex auctoritate sanctorum
Patrum canit de nativitate cjus : Et gaudium ma-
tris habens (inquit) 4 cum virginitatis pudore (Sedu-
lius, lib. v Carm.). Uhi alii quam egregii viri emen-
darunt cum virginitatis honore. Virginitatis autem
honor permaxiinus est, siet virgo Deum pariat. et
hominem, et tamen. ex homine nato nullis. afffiga-
tur kakiis sigillum pudoris. Kaki: namque dicun-
tur Grace vexationes , quibus quam dire affligitur
corpus οἱ anünus. Sed beata Maria nihil horum per-
(lit, αι» et gaudium habuit in fructu, et honorem
in partu : hinc quoque dicitur concepisse virgo, et
peperisse, et permansisse. /Equa igitur conditione
Sicitur concepisse, ac peperisse, zx:qua et permansisse.
Non enit in partu solent ^ coire puerperz cum vi-
ris, ut virgo iunc negetur virginitatem perdidisse,
quando nullus est appetitus, ncque ulla possibilitas
coeunii ; sed integritas commendatur virginis, et ho-
- gor atque incorruptio carnis. Alioquin nos viri, quta
nescünus illius sexus naturam, interrogemus virgines,
interrogemus 5606 et matronas conjugio copulatas ;
virgines quidem, ut sciamus quid sit integritas carnis
el sanguinis; conjugatas vero, 8: est ulla corruptio in
rtu aut dolor, nisi przecesserit sanguinis contaimina-

, tio, et seminis suscep:io. Non enim libenter vobis ve-
recundiam incutimus, charissim:e, qui non sine magno
pudore de iis loquimur. Sed eximix pietatis * honor
est vobis, e; decus virtutis beatissima Virginis pudi-
ciiam pr:zedivare incorruptam οἱ incontaminatam,
et ab omni contagione prima originis confiteri alie-
nam. De qua si interrogemus virgines, norunt incor-
ruptionis gratiam, sed nesciunt fecunditatem prolis.
Si vero quxramus apud conjugio dedicatas, sciunt
quidem maledictionis ΕΥ̓ pressuras et gemitus,
sciunt et inter gerumnmas οἱ tristitias fecunditatem
seminis; se1 nesciunt integritatem virginitatis nec
in conceptu, nee in partu. Beata 1 vero mater Do-
mini in utroque virgo permausit, id est, ct in conce-
ptu mater, et in partu virgo, quia in nulio horum
contaminata reliquarum. exemplo * feminarum. fuit,
dire nec Adam ad se adinisit, nec ex Ev: colluvione
lium suscepit, nec sub muledieto in doloribus et
angustiis enixa Dominum peperit. Unde constat quia
sicut clauso utero concepit, ita et clauso peperit :
non communi lege nature vitiate, et maledictioni-
bus damnatze, sed Spiritus sancti gratiu, et virtute
Altissimi, qua legitur adumbrata. Át vero isti nisu
quo possunt, conantur astipulari Virginem in vitio
peperisse, et pudicitiae contumelias inferre. Unde as-
sumunt ilud ex Evangelio : Cum impleti essent dies
urgationis ejus , quod obtulerunt Jesum in. Jerusa-
em, wl sisterent eum Domino, sicut. seriptum est in
dete Domini (Exod. xin, 3) quia omne masculinum
aperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur (Luc.
M, 22). Ecce, inquiunt, cum dicit completos dies
purgationis ejus, ostendit Evangelista f legi nature
eun suhbjicuisse , et sordibus coinquinatam fuisse,

ἃ Cum virginitate pudoris, Acheritus, qui paulo post :
emendarunt cum virginitate honoris, quod cx sequen-
libus patet esse corruptum in Corbeiensibus.

b Coire deest in Feu-ard.

€ Ilonorem, Feu-ard., pro honor est.

4 Pro vero scribit Feu-ard. et Amel. sírgo.

* Feminarum deest in Feu-ard. et Am.

! Legali, Feu-ard. et Amel. Co4.

5 Pro in suysterio scribunt Amel, et Feu-ard. smini-
aterto.

b Vermntamen habet Feu-ard., mendose, pro we-
terum, qnod. est in Ach. ct Amel. ᾿

| [pse Christus non legitur in. Amel. nee habct
Erw ard.

fecto temerarii assertores, dum ita sentiunt, in totum
desipiunt, et destruunt quod san:ze doctrinze est, quod
ipii p de Christo Ecclesiis commendarunt,
tia Spiritus sancti 5 in mysterio promulga-

vit. Non enim sic completi dies purgationis ejus di-
cuntur, quasi heata Virgo purgatione eguerit ullius
delicti, quia peperit Dominum Jesum Christum de ᾿
Spiritu sanctó procreatum , sed quia ipsa sub lege
erat, et Dominus Jesus Christus sub lege factus, fa-
etus de muliere (Galat. 1v, 5), legis przcepta, et in-
siituta 5 veterum in eo servantur jure ad tenmpus,
quousque cessante lege, gratia succederet. Et haec
est completio dierum secandum consuetudinem legis,
et non secundum necessitatem purificationis, quia
beata et intemerata virginitas immaeulata et incor-
rupta permansit, nullis coimquinata sordibus, nullis
vexata Evz cruciatibus. Non potest fieri juxta an-
geli vocem, qui gaudium universorum affert, ut
t ipse Christus tormenta in ortu suo i1natri attulerit.
Inter angelorum excubias et laudes non credo quod
mátri gemitus, et dolores, tristitiasque Εν contra-
xerit. Et ideo alia erat purgatio illa feminarum, in
qua purgabantur non minus delicta animarum quam
et vitia corporum; et alia purgatio Mariz, in qua
non ob aliud quam pro mysterio consuetudo legis
servatur, quia nullis egehat purgamentis, qux: Deum
de se omnium puri(icatorem genuit incarnatum. Porro
completio dierum purgationis ejus nulla alia causa
est quam expletio et consuetudo legis. Purgatio vero
et separatio reliquarum feminarum multis ex causis
est in qua et vitia purgantur animarum, et vitia cor-
porum. Unde s: ptem deputautur dies immundi, qui-
bus sedere jubetur n.ulier in. sanguine immundo 1m-
mumdissiHna juxta dies separationis cjus, οἱ triginta
tres, ut sedcat in sauguine puro (Levit. xn, 2, 4);
omnibus tamen diehus istis mulier immunda erat ct
sordida multis ex vitiis, donec redintegruretur status
totius corporis, j eL. sanarentur corpora, sanguisqee
cessaret a fervore vitiatus, sicque emundatis sordi-
bus, mulier divinis purgaretur hostiis et muneribus.
beata Maria non talibus eguit sacrificiis , quse
sanctam de se genuit hostiam, per quam mundus
purgatus est. Nam quod dicit evangelista : Quia omne
masculinum. adaperiens vulvam, sanctum. Domino vo-
cabitur (Luc. n, 25), non ideo dicit «t. nos t
eredere quod Christus vulvam matris aperuit ut alii,
sed u& doceret quod ideo sistunt eum Domino, st fu-
cerent. secundum consueludimem legis pro ceo ; qmia
omne masculinum adaperiens vulvam sanctus Domino
vocabitur, k in "Niterio legis et sacramento sacr»
prefigurationis. enim cvangclista hoe testimo-
nium de lege ideo adhibuit, αἱ monstraret Christum
vulvam Virginis reserasse, si υἱ c:eteri primogeniti ;
Sed ut ostenderet cum sub lege factum, et de vulva
Virginis prodisse, non qui vocaretur tantum, sed qu.
esset essentialiter sanctus, cui jure patet omne clau-
sum. ! Quod testimonium beatus Ambrosius expo-
neus in Evangelio (Lib. n in Lucam, cap. wu), ai :
Non enim virilis coitus vulvae virginalis secreta rc-
seravit, sed imniaculatum semen inviulobili utero
Spiritus sanctus infudit. Quod sane semen praefatus

) Et sanarentur thori, Fou-ard., et. sanaretur tho-
rus, Ámel.

k [n myslerio , melius quam in ministerio, quod
babet Feu-ard., cujus tamen in relique lectionem
retinemus, qua deterior est Acherii: Sacre pre-
varicationis. Am. Cod. scrihit sue pre'figuratiomas.

! Qux sequuntur ca sunt. qux: in Editione Feu-
ardentii et Codice Ameliano exstant in sermone de
Purificatione. Sed ad przsentem tractatum perti-
nere prxter mss. Corbeiensia. ipse contexuis evincit,
ut paulo inferius annotabimus. Sequimur itaque me-
rito Acherium, et qux in Ameliano Cod. ct Feu-ard.
hoc loco bal'entur exclusunus.

917 APPEND. I. OPERA DUDBIA. — Db PARTU VIRGINIS. 918
doctor non sic dicit infusum, ut aliunde sit quam ex A scripta signabant in primogenitis suis, non quod es»

carne Virginis et sanguine ; neque ut Spiritus san-
C'us * semeBlivum esse credatur carnis, ut lren:zus
vult ; sed per hoc verbum Spiritus sancti operatio
designatur. Deinde addidit (Ibid.) : Solus enim per
oinnia ex natis de femina sanctus Dominus Jesus, qui
terrens contagia corrupteke immaculati partus novi-
tate non senserit, et celesti majestate depulerit. Et
paulo (Abid.) : Hic ergo, inquit, solus sibi ape-
ruit vulvam : nec mirum ; qui enim dixerat ad pro-

m : Priusquam te [ormarem in utero, novi te, et
in τίνα matris sanctificavi [6 (Jerem. 1, 5) ; qui ergo
vulvam sanctiflceavit 5 alienam, ut nasceretur pro-
pheta, hic est qui aperuit matris 80: vulvam, ut im-
maculatys exiret.

Quibus profecto verbis non mihi videtur sibi con-
trarius, aut c:zeteris doctoribus sanctis, quia dicit quod
solus sibi aperuit vulvam. Aperuit siquidem sibi sua
potentia mirabililer, ut esset ei pervium iter, * ita
ut virgineus clausus maneret uterus, sicut fuerunt
13.125 clausz, et tamen per easdem ingressus est ad
discipulos ; sicut etiam sepuleruin signatum et clau-
sum, quando resurgens egressus est per illud. Hinc
quoque alibi (In quodam ymno) ipse ait : Fit porta
Christi pervia, referta plena gratia, transitque Rex,
et permanet clausa. Non hoc sic dicit, ut intelligas
quod contra se sentiat, sed sic utique ut. plenissime
cognoscas eum de utero et per uterum Yirginis na-
tum, quem ipse sibi fecit pervium. Ac per fioc ipse
sibi vulvam aperuit : sibi quidem, quia vulva Virgi-
uis, licet clausa, ei penetrabilis patuit, 4 quam cum
enixus intraret in mundum, clausam reliquit et si-
gnatam sigillo pudoris omnino ; quia Deo nibil diffi-
cile est, eo quod, ut quidam ait. suhditur omnis na-
tura ejus imperiis ritu solito. Idcirco constat cum
ahsque ambiguo ita natum, ut esset secretum geni-
tale matris et clausum, quod sibi ipse sua virtute fe-
eit apertum. Alias autem ipse solus sancte Eccle-
si», quam sibi sponsam dedicavit, ad generandos

aperuit vulvani virginitatis, de qua nimirum

va David propheta canit dicens: Alienati sunt pec-
catores a eulvra, erraverunt ab utero, locuti sunt fulsa
(Psal. Lvn, 4); personam hereticorum declarans,
qui alienantur ἃ vulva. integritatis, 6 falsa permis-
cendo, ut corrumpant castitatem virginitatis Eccle-
sis» ; quam sane immaculatam servare contendit ÀApo-
stolus, et virginem custodire, cuin. dicit : Despondi
enim vos uni viro rirginem castam ezrhibere Christo
(!I Cor. xi, 2). Cujus genitale secretum tnc ape-
ruit, quando per aquam et Spiritum sanctum rena-
scendi gratiam concessit. Cui propheta : Letare, in-
quit, sterilis quae non paris, erumpe et clama qwe non
partsuris, quoniam multi filii desertn, magis quam ejus
que habet virum (Isai. tiv, 1). Unde et Anua in cau-
tico suo : Donec sterilis (inquit) peperit f'itrimos, et
iue multos habebat filios infirmata est (I leg. n, 5).
estergo solus essentialitersa:ctus, non per quem
mater corrumpatur, sed per quem vulva reseretuüc

Ecelesim, primogenitus ex multis fratribus. Quem D igitur c

in figura futuri mysterii, f priora legis divine prze-

δ Pro sementiowm habent nost. semen esse.
b Aliena non habet Amel. nec Feu-ard., et certe
ὲ tur.

* Paulo aliter nostri : Ita ut Virginis clausus ma-
meret uterus, sicut [uerunt janwe clausa, cum per eas-
defn ingressus est ad discipulos.

4 Tamen edidit Ach. pro quam, quod est in no-
stris.

e Falsa permiscendo, ut corrumpunt castitatem in-
tegritatis Ecclesie, ec. Locum hunc ad nostrum Amel.
Cod. et Feu-ard. Editionem representamus, in qui-
Lus babemus hzc verba, in Acher. desiderata, et ad
sensum salis opportuna.

f Per ora legebat in suis Acherius, cujus loco priora
kgendum jam suspicabatur Do la Darrc, Nos vero

sent vere sancta, sed quia vocabantur ex mysterio
legis. Alioquin si litterain sequimur (S. Ambr., ibid.),
quomodo sanctus erat omnis masculus aperiens v
vam, cum multos sceleratissimos fuisse non lateat ἢ
Nunquid sanctus Achab, aut Joram, seu ceteri ἢ Nun-
quid δ saocti. Pseudoprophetx, quos ad Eliz preces
ultor celestis injurixe iguis absumpsit? Non utique,
sed in sacramento futurz pra(ügurationis 'vocaban-
tur sancti, cum 5 non essent, onec veniret Chri-
Stus essentialiter sanclus, qui el spensz sux vulvam
aperiret, fecunditatemque pariendi filios refunderet.
Jpse namque dominico dignus judicatus est obtutu ;
ceteros omues juxta legis seriem. typum fuisse fu-
turi, nemo qui ambigat. Et ideo sistunt eum Domino,
quoniam ipse est purgatio per resurrectionem octavi
! diei in Jerusalem, ut in eo condonetur ct offeratur
omnis adoptio filiorum Dei. 1n eo namque quod lex
ait: Omne masculinum. adaperiens vulvam, sanctum
Domino vocabitur (Exod. xin, 2), i promittebatur
Virginis partus vere sanctus, quia immaculatus, qui
aperiret vulvam Ecclesie, ut in co sanctiflcarentus
reliqua omnia, et essent. primogenita. Unde signan-
ter angelus ad Mariam: Et quod nascetur (in uit) es
te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. n, 53). Non
quod corruperit matrem nascendo, quam integram
et inviolatam reliquit virginem ; sed quia ex ea natus
Deus homo aperuit Ecclesie vulvam, et in carne sua
t pervium sibi fecit iter, ita ut Virginis aulam clau-
sam servaret, quatenus ex matre ! virgine virginem
sibi duxisse sponsam ostenderet, quam tali tantoque
foedere nascendi virginem permansuram et immacu-
latam monstrabat.

Unde constat legalitereum cblatum, sicut et circun-
cisum; alioquin circumcisione non eguit,quia originale
peccatum nullum traxit, quo delendus es««& ipse Chri-
stus de populo suo, nisi circumcideretur. ΕἸ tamen,
circumcisus est, quia volens sub lege fuit, ut cos qui
sub lege erant redimeret ; sicut et oblatus, ut nos, du
rei eramus, sacrificium Deo Patri in se offerret (Ga-
lat. 1v, 5). Alias autem si ipse, quod absit, immun-
dus esset ut matrem coiaquinaret , quomodo nos
emundaret in sua oblatione, et faceret hostiam Deo
in odorem suavitatis ? Idcirco etsi ipse dolores nostros
et infirmitates in sepertulit et portavit languores (/s«i.
11, 4), absit ut matris padurem ullis vexaverit inju-
riarum molestiis. Absit, » per quam omnis maledictio
Eva soluta est, ut ipsa in partu maledictionibus suh-
jacuerit primxe damnationis. Absit, ubi virtus nasci-
tur, ut ubi tanta eonluvio vitiorum credatur ; ubi
gaudium omnium pr:edicatur, quod tanta tristitia
et gemitus intervenerit ; inter angelorum discursus
quod immunda septem diebus in sanguine inmunco
sederit. Ad quam, si ita esset, nec. pastores nane
Juxta legem, ut ita dicam, ingredi liceret ; nunc au-
tem quia angelus eos evangelizandi gratia devotus
invitat, veniunt et vident, inveniunt et intelligunt
de verbo quod eis 5 prodictum faerat. Nequaquam

redendum quod invenerint Mariam in tantis
spurcitiis, solam, multis ? miseriis, ut assolent puer-

non eguimus conjecturis, qui et in Feu-ard. et in
Amcl. Cod. reperimus priora.

δ Sancti. deest in Ach. ; habent tamen nostri et
Cod. Ambrosiani, ex quibus hxc desumpta sunt.

h Non deest etiam in Acherii Edit. Emendavit jam
De la Barre illud verbum supplendo quod legitur ia
nostris.

1 Diei desideratur in nostris.

| Promittebatur. Δ Acherius, et Codex Amel
Non male Feu-ard. edebat pra'figurabatur.

k Per uterum,solus Feu-ard.

| Virgine uon est in Ách., est vero in. Feu-ardt
ct Àm., retinendumque putavimus.

m Per quem, solus Feu ard.

^ Predicatum, Feu-ard. et Amel. Cod.

Pro mícriis habet Ecu-atd. wusteuis.

219

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

230

per:e, consternatam, οἱ obvolutam, ad enjus partum A in utraque tamen natura et nativitate quamvis primo-

multitudo angelorum cauit : Gloria in excelsis Deo,
et in terra paz hominibus bona voluntatis (Luc. n,
14). Ergo ubi, et * per quem tanta pax pr:edicatur,
non.credo quod ille ignominiz imimaculate inatri
contigerinL, aut dolores carnis.

et magi venerabiliter deinceps intraut domu n,
et inveniunt quod 5 pastores inveniunt, Mariam, Jo-
seph et puerum (Matth. n, 11); inveniunt non vexa-
tam doloribus, sed obsequentem puero : deinde pro-
cidunt et adorant oblatis muneribus quem cum ma-
tre inveniunt. Adorant, inquam, ejus primogeni-
tum : primogenitum autem, non eum quem sequan-
tur fratres, sed.quem nullus antecedit. * Quamvis
enim quidam voluerint potius unigenitum debere dici
quam primogenitum, tamen quia idioma Seriptura-
rum est, quidquid primum aperit vulvam, primoge-
nitum vocari, sanctificatumque esse Domino, maluit
Evangelista secundum eumdem ritum primogenitum,
quam unigenitum dicere; non quod aperuit vulvam
lege natur:e, ut mos cst ceterarum feminarum, sicut
jsti aiunt, sed quia ex ea natusest tam primogenitus,
quamet unigenitus lege divina factus sub lege, ut per
eum lex tota impleretur in spiritu et ad litteram. Nam
et ipse primogenitus ex resurrectione appellatur ex
multis fratribus ; unde quia colligitur inspecie genus,
quamvis unigenitus dici posset per naturam, inagis
tamen hic primogenitus debuit dici, ut essel 1η-
d:cium, quod jam in eo, e! per eum alii quam multi
fratres colligebantur filii Ecclesi: per gratiam, cu-
jus aperuit vulvam. In veteri quoque Testamento il-
i$ primogenita dabantur quam s.epe, qui 4 Dei gra-
tia przelecti sunt, quorum non ex natura dignitas,
sed ex gratia * meritum antefertur. ldeirco dicimus
et nos. quod primogenitus bic significantius dicitur,
quam unigenitus uL per eum omnes qui ex gratia
eolliguntur, illi solummodo coadunati in caelestibus
habeantur. Hanc quippe figuram gere5ant omnia illa
primogenita sub lege Domino consecrata; et ideo
Justum eratex iis omnibus primogenitis, qui vul-
vam { Domino aperiebant, ut Dominus inter eos
legalitcr offerretur, cujus formam illa omnia pr:ze-
ferebant, ut esset ipsc primogenitus, in omnibus pri-
matum tenens, non qui vulvam vexaret matris, sed
qui vulvam aperiret Ecclesix. Hzc idcirco dixerim,
ut intelligat & prudens lector quia primogenitum
non sequentes fratres faciunt; sed ideo certe pri-
mogenitus Christus vocatur, quia omnes unigeniti,
sicul ipse unigenitus fuit matris, primogeniti dici
queunt, non Lamen omnes primogeniti jure queunt
unigeniti vocari. Ex quo colligitur primogenitum
eum vocari debere, antequem nullus, ^ et post quem
nullus, et non eum tantum quem fratres sequuntur.
Jure igitur Christus primogenitus appellatur ex Vir-
gine, non quod vulvam vexaverit Virginis, et aulam
reseraverit pudoris, sed quia qui erat abinitio primo-
genitus totius creaturze, natus est ex ea et ipse tam
unigenitus quam et primogenitus, eo quo voluit

Sine gemitu οἱ sinc dolore i parturientis. D

Nam et de Baptismo primogenitus recte vocatur,qui
etin resurrectione primogenitus resurrexisse | dicitur.

* Noster cum Feu-ard. scribit per quem tanta pre-
dicantur, non credo quod ull ignominie, etc.

b Quod pastores inveniunt. H:ec verba. desideran-
tur. in Feu-ard. et Am. nostro Cod.

* lunc locum ita reprzsentat. Feu-ard. : Quamvis
eum. quidam posuerint potius unigenitum dici, qui
primogenitum ; cumque idioma, etc. Amelianus, vero
consentit cum Acherio, quem sequimur.

4 Dei gratia. lta Acher. cum Cod. nostr. Amel. ; at
Feu-ard. mendose edidit dicitur gratia.

* Meritum deest in nostris.

f Domino deest. similiter in nostris.

.. 58 Vel ex his verbis manifestum est hiec omnia ad
Fibelhun spectare lectoribus conscriptum, quale hoc
€»4 de Purtn Virginis, nihilque minus essc quam

genitus dicatur, jure unigenitus esse creditur, quo-
niam idem est hominis et Dei Filius; non alius,
k et. alius, sed unus, et in. utraque unus.

Quibus profecto catholice veritatis regulis hinc
inde patet sensus, quod nemo nisi hzreticus dicit
Christum non nisi communi lege nature natum,
neque aliter quam ut cxteri nascuntur infantes.
Quamvis enim przfatus doctor Hieronymus in eo

ere quod contra Helvidium ex hoc egit, videatur
ei cessisse, et eo in loco, ubi ait, de hospitio vulvae
novem mensium, et de ! vilitate nascendi, quod ille
h:icereticus insultando proposuerat, quasi indignum
esset divinze majestati, ad tantam dignationem se
hbumiliasse, ut inter viscera in utero versaretur Vir-
ginis, aut inter femora femiuea nasceretur "^ tam
sordidus; sic enim omnia in contrarium opponens
quasi li»relicus, ut destrucret fidei catholic veri-
tatem. Cui e contrario egregius ille veritatis asser-

B tor, non cedendo, ut isti volunt, sed ? dignitatem

gloriosissime hunilitatis Dei amplius commendando
ait (Contra Helvidium, c. 9) : Quod quanto viliora et
inhonestiora pro nobis illo majestas divina suscepit
aut sustinuit, tanto charius nos redemit, et propen-
sius honorandus est. Tali namque sensu, etsi non
eisdem verbis, in quantum recolo, eidem respondens
h:eretico, videtur beat€ Virgini non infamiam ullius
colluvionis aut poenam peccati intulisse, sed diguatio-
nem divinam et exinanitionem immensam in forma
servi reverenter satis commendasse; non ut Virgi-
nem vexatam a Domino, et exhonoratam ostenderet,
sed ut cleventiam pii Conditoris etiam hujusmodi
h;ereticis demonstraret. Idcireo non cessit istis cum
llelvidio errantibus, sed corripuit, ut discerent non
infamare Virginem, 5. εἰ Deum non derogare in for-
ma servi humilitatem. Non enim pudicitiam ejus in
aliquo lzsam docet, qui tantum in ejus laude trium-
plat; neque ad horam cessit ejus adversariis, qui

ro ea tantum et tam diu dünicavit verbi gladio, cui

"us contra hostes ejus tantam resistendi contulit
graliam, οἱ revincendi prebuit virtutein, ut. nemo
contra eum audeat insurgere.

Oro autem, sacratissimzx virgines Christi, vestris
intervenientibus meritis, uL qui illi lantam przestitit
dicendi peritiam, et debellandi adversarios fortitudi-
nem, mihi quoque dare dignetur loquendi gratiam, et
qui digna sunl huic mysterio aperire in spiritu ve-
ritatis, quatenus hinc inde per vos, et propter vos,
o matronx Christi, dignus inveniar tantopere qui
meis nullis suíffragor meritis, ut apte defendere
queam P et matris Domini mei pudicitiam, non sane
credentibus pandere veritatem, ut resipiscant, et
cessent jam ultra loqui 4 falsitatem.

Dicuut autem quod non aliter natus dici queat
Christus, nisi xqua sorte nalura ut caeteri; quasi
;equa conditione in Scripturis divinis semper nativi-
tas esse dicatur, cun longe alia sit ista nativitas om-
nium, * qua sub sorte maledictioanis nascuutur, et alia,
δὶ Eva non peccasset, quia ista sub maledicto est et
serumna, illa autem tota in flore benedictionis fru-
cium afferret sine. gemitu et dolore. Unde, quaso,

sermonis partem ad moniales habiti, prout inscri-
bitur in Feu-ardentii Editione.

δ Et post quem nullus. Desiderantur hxc verba in
nostris, et certe sine eis manca sententia est.

i Parientis, Acher.

] Dicatur, Acher.

k Et alius non legitur 1n nost.

| Vilitate Ach. et Cod. Amcl.; solus Feu-ard., teritate.

m Cum sordibus, Àmel. Cod.

» Dignationem, Feu-ard. et Amel.

* Ft Deum, Ach. Domini, nostr. )

P Et sane credentibus, ctc., solus Feu-ard. Cod,
noster Acher. consonat.

4 Contra veritatem nostri, ubi falsitctem Acher.

T Qui, nostri.

Maria virgine, qua nascerentur communi lege om-
nes, si non peccasset Eva, quz nunc nativitas nota
est soli Deo, et ignota forte hominibus, et non ascri-
bant ei maledicta, gemitus et :»rumnas pro gaudio
matri attulisse, quz tanto magis Virgo libera fuit a
corruptione passionis, a dolore carnis, a sordibus
ignominie, quanto gratia pleua et incorrupta,
a quanto Spiritu sancto ^ Domino dedicata, et virtute
divina adumbrata. Πα δὶ enim Spiritus sanctus in
se recessus suos, quibus modis dicatur nativitas in
Scripturis sacris, et quibus occultetur legibus sem-
iternis. Alia namque est nativitas earnis de carne,
2liz Dei de Deo, et alia quarumitbet rerum innume-
rabilium; et tamen eorum omnium non unus est
modus nascendi, neque unus eorum ordo existendi,
mvis nativitas im singulis :xeque dicatur, quibus
ext jure attributum, ut * nati de altero dicantur. Ac
per hoc quolibet modo de Maria virgine Christus recte
natus creditur, quia ex ea carnem assumpsit. Nativi-
tas vero ipsa quomodo ad nos exierit, utrum né ea
conditione qua Eva peperisset, si non peccasset, an
gloriosius, quia Deum et bominem genuit, et virgo
permansit, quod illa non esset, neque relique dum
parerent, rfiue quzritur. ἴῃ quo opere nemo san-
etorum volult éubitare, sed catholica fide hoc certum
omnes przjicant, quia 4 nec in delicto concepit, nec
in delicto et dolore cum corruptione peperit, neque
Christus ex ea ullum peccatum traxit: quod si ex
ea peccatum non traxit, nec ὁ admisit, quia nullis
cruciatibus in nascendo matris vexavit pudorem, ne-
que in aliquo ejus commaculavit virginitatem.

Non dicimus itaque, ut aiunt, quod monstruose sit
natus, sed sicut. pr.esignatum est olim in prophetis,
et traditum est nobis a sanctis Patribus, quod ipsa
sit porta qua ostensa est Ezechieli, de qua dicit :
Vidi portam in domo Domini, οἱ hec erat clausa ; et
eir non transiet per eam, quia Dominus Deus ezerci-
fwume ingressus est per eam (Exech. xiiv, 2). De qua
porta, beatus Ambrosius in eodem hymno de quo
dixi, quem in bonore sacratissim:e Virginis compo-
suit : Fit porta (inquit) Christi pervia, referta plena
gratia, transitque Rex, et permanet clausa ut fuit per
$rcula. Ergo cum dicil fif pervia, semetipsum ex-
ponit, et ostendit transitum nativitatis cjus : cum
dicit permanet clausa, ostendit adimpletum quod
erat iu prophetis. Clausa igitur non diceretur, si in
ali 1.88 esset ejus integritas; f sed quia in
nullo est violajus pudor virgineus, neque fons in
aliquo resignatus, procul dubio patet sensus, quia
elauso utero ad nos venit, sicut januis clausis in-

us est ad discipulos. Siquidem aspectus discipu-

rum utrumque tunc probavit, scilicet quod et fores
clausa essent, et quod Dominus per casdem introiens
"oram eis pr:esens astaret. Sic et fides nostra utrum-
ue de Christo certissimum tenct : quod et pervia
uerit ejus integritas nascente Domino ex ca, et ta-
uterus non fuerit reseratus. Alioquin quomodo
clausum dici pote;t permansisse, quod violatum est?

ἃ (Quanto, Amel. οἱ Ach. Feu-ard., quasi.

b Domino deest in Acher.

« Pro nati habent Amel. et Feu-ard. nasci, non
male.

4 Nec in delicto concepit. Hxc verba desiderantur
in nostr. Amel. et Feu-ard.
' e* Adonisit. Ma!e Feu-ard. amisit; noster Cod. Ach.
consentit.

f Corruptus hic locus in Feu ard., ct Amel. Cod. ;
. Sed in nullo est violatus pudor Virginis, nec fons in
aquo reseratus. Procul dubio, etc.

& Non multo aliter Feu-ard. : Nequaquam igitur
dicii 2 quisque sane sapis.

b La Barre emendavit sustinerent , quoniam in
heheie legebatur corrupte statinere. solum. — Nos
qu in nor. Ámelian. et. Feuardent, reperimus

APPEND. I. OPERA DUBIA. — DE PARTU VIRGINIS.
saltem illam isti concedant nativitatem Christo de A

223

Aut quomojo sine dolore οἱ sine gemitu pucrperz
peperit, si more ceterarum. feminarum vexatis vis-
ceribus filium edidit? Et si ita patuit, ut aiunt,
quomo:o clausa permansit, ut fuit antequam pare-
rei? Nec. enim janus ille penetrabiliores erant
clause quam uterus Virginis incorruptus. ldeirco
non abs re creditur ad nos Dominum $ic exisse, ut
nativitas Christi de carne Virginis probaretur, et
Virgo nullis cruciatibus vexaretur.

Forte dicturi sunt isti , quod corpas jam incorru-
ptibile et. inimortale exilius esset ad penetrandum
quo vellet, quam esset prius antequam resurgeret.
δ Nequaquam igitur hoc dicit quisque qui sane sapit,
quia cx quo conceptus est. homo, idem semper qui
ante Deus fuit. Unde quando super undas z:quoreas
ambulavit ante passionem, non minus homo quam
Deus fuit. Quod si ad naturam respicias rerum, aut
corpus sine pondere vexit, aut unilas sua potentia,
quo ^ sustinere possent pondu: corporis, solidius

B confirmavit. Et ideo, ut beatns Gregorius ait in ho-

miliis suis (Hom. 26): Redegptoris nostri opera,
qu:e ex semetipsis comprehendi nequaquam possunt,
ex alia ejus operatione pensanda sunt, nt rebus mi-
rabilibus fidem przbeant facta / mirabiliora. lilu:l
enim, inquit, corpus Domini intravit ad discipulos
januis clausis, quo: videlicet ad humanos uculos per
nativitatem suam clauso exiit utero Virginis. Deinde
addit ; Quid ergo mirum, si clausis januis post re-
surrec:tionem suam in zternum jan. victurus intra-
vit, qui ! moriturus veniens non aperto utero Virgi-
nis exivit? Ecce tantus talisque doctor et summus
pont:fex de hoc quid senserit, qui omnes ante se le-
gerat, tam Latinos quam οἱ Grzcos, exünios j. tra-
ctatores. Ecce ex hoc uno, quoJ nulli dubium essa
credidit, approbat quod forte dubium esse poterat.
k Nenio igitur qui sane sapit de re multum dubia ἴῃ»
certum aliquid affirmare contendit. Unde quia de illo
corpore, quod videri poterat, fides intuentium dubi-
tabat, duum fores cernebant clausas, magister veri-
tatis ab eis omnem aufert dubictatem, cum eis ma-
nus et latus palpare et videre jubet. lta et hic au-
ctor egregius de loc quoJ omnibus in communc cer-
tum esse credidit, rem valde difficilem astruxit et
firmavit, quod corpus Donünicum post resurrectio-
nem januis clausis introierit, fueritque incorruptibila
! pari modo et palpabile. Tamen quolibet pacto in-
gressus ex Evangelio ad discipulos januis clausis
probatur, sicut et clauso utero Virginis natus, πὶ Quod
si natus sic per vulvam jure dici non potest, ut isti
volunt, omnino nec ingressus per januas; et tamen
ingressus ad eos convinci:ur, quando in niedio eorum
stetisse legitur; sicut οἱ de scpulero egressus 5. si-
gnato monumento monstratur, quando angelus re-
volvit lapidem, et vacuum ostendit. monumentum,
Unde liquido constat quod sicut. saxeum illud os-
lum ? ci pervium Οἱ penetrabile fuit, ncc potuit
cohibere vivum, quem prius claudebat sub s'gillo
mor:uum; ita et. claustrum matricis atque. genitale
Virginis cum esset clausum et signatum sigillo pudo-

sustinere possent , quod emendaremus non bha-
buimus.

i Moriturus habent Acher. οἱ Codex Am. Solus
Feu-ard. edebat mortuus, pessime.

j Certatores, Feu-ard. et Amel.

k Aliter in. Feu-ard. et in. nostro Amel. : Nenio
igitur qui sane sapit de hac. re multum dubitet, incer-
tum. aliquid affirmare contendat.

1 Primo scribit Fen-ard.. solus.

m Aliter in. Feu-ard.. quam in Amel. et Ache-
rio : Quia si natus sit per vulvam, vere dici non pot-
est, elec. .

Ὁ Signato monumento est, in nostr. Àm. et Fcu-
ard. Acherius ediderat sígnatws, quod emendav& de
la Barre.

5 Et pro ci habent nostr.

225

stare partui integritas corporis; nee tamen * egit
reserari, quia ^ non oportuit ut esset Lormentum ei
qui erat honor matris et gaudium, quia Deo totüm
erat pervium in ea quidquid erat clausum; honor
vero, quia totum erat deificum, * quod natum....

Fateor plane quod non tanta materies disputandi
valeat inveniri, eur signato sepulcro exierit, vel cur
clausis januis introiérit ad discipulos, quanta quod
de Maria virgine clauso exierit utero. Iu illis siqui-
dem declaratur divina majestas, in hac autem mon-
sStratur divina dignatio ; et secundum 4 humanitatem
debitus honor matris, et reverentia pudoris. Hinc
quoque beatus Ambrosius hymnidicis laudibus te-
statur (In hymno iu. Natali Domini) quod claustrum
pudoris permanserit, et vex lla virtutum in ea fulse-
pint, in qua tota inajestas deitatis versatur, quous-
que plenitudo temporis advenit pariendi. Ergo in
qu claustrum pudoris integrum permansit, nulla

isruptio intervenj., nulla vexatio carnis, nulla fce- B

ditas dirz conditionis ; et in qua vexilla virtutum
micarunt , nullum feccatum prim:e originis, ut cru-
ciaretur, viguit. Fulserunt autem vexilla virtutum in
illo sacro puerperio, quando virgo concepit sine se-
mine, virgo peperit sine dolore et gemitu, et per-
mausit * virgo fecunda prolc. Hoc quippe est clau-
sirum permanere pudoris, in nullo violatum esse
genitale secretum, quo:l ei fuit apertum non in. con-
ceptu, non in partu, non iu ulla confusione parturi-
tionis. Nam et Ecclesia Chris'i omn s, tam ltomana
quam et Gr:eca, sic sua οἱ divina fidenter canit. au-
ctoritate, quod peperit virgo sine dolore, quod per-
Imansit inviolata, quoniam eam in onnibis illaesam
servavit Sp.ritus sanctus, ut virgo haberet filium, et
servaretur ei honor tanto munere diguus, quanta
sanctificatione uterus Deo fucrat dedicatus.

Explicit tomus de Partu virginis Mariz primus,
una cum sacris virginibus dedicatus.

INCIPIT TOMUS SECUNDUS

DE PARTU VIRGINIS.

Inter sanctarum Scripturarum eloquia cavenda est
semper vana et superstitiosa intelligentia ; quia, sicut
In Proverbiis legitur, Perversi difficile corriguntur,
stultornmque infinitus est numerus (Eccle. 1, 15). Et
ideo quorumdam fratrum temeritas, quia semel ! coe-
pit sacramenta divini muneris procaci disputatione
commaeulare, et mysterium sacri partus superflua
inquisitione discutere, malunt cum hereticis errare,
quam cum Catholicis qux: male sentiunt. corrig»re.

nde sibi quia 5 rimas vanz disputationis inveniunt,
seutinam pravz colluvionis ad submersionem aniima-
rum fetidam nimis in Ecclesiis introducunt, dum di-
eunt mendose Mariam virginem naturali lege Domi-
num peperisse, sicut reliquze pariuut feminx, et non
aliunde in partu incorruptam fuisse solummodo, nisi
quia ex viri coltu non conceperit. De cujus incorru-
ptione jam me supra satis in priori tomo dixisse

credo ; sed quia isti nostris non acquiescunt dictis, D dicere queunt, nihil manifestius ii sancti

* Cogit, Amel.

b Non potuit hahent nostri.

€ Quod natum. Legebatur in Acherio quo matum,
et restituit De la Barre ut est in nostris.

J llumilitatem, Acher.

* Virgo desideratur in solo Feu-ard.

f Pro cepit, quod est in Ach. et Amel., nostr. edc-
| at Feu-ard. crescit.

€ Rimas, ambo iidem; Feu-ard., animas.

b Dum suas diffundunt na nias, Acher.; nostri vcro
ut edimus.

i Et rirgo est. lta Amel. Cod. cum Acher. Est non
lezitur in Feu-ard.

) Hic pro hi babet Acher., sed nos lectionem Amel.
et Feu-ard. retmere maluimus.

& Affectionem edebat Feu-ard.

! Lubenter deleremus e hoc loco male insertum ;

AD S. IIILDEFONSI OPERA APPENDICES.
vis, cum impleti essent dies pariendi, non potuit ob- A

234

pervieaci insultatione definiunt virginitatem non
aliunde quam ex coitu viri corrumpi posse, neque
corruptam vocare debere Mariam, licet juxta legem
pepereril omnium femisarum, eo quod, inquiunt,
eisi viscera vel genitale secretum more cxterarum
feminarum patuit, ut nasceretur Christus, virginitas
tamen corrumpi non potuit ; proplerea Dei genitrix
sola virgo post partum et incorrupta fuit. Talibus
igitur οἱ hujuscemodi vaniloquiis * dum sua diffun-
unt venena , sanctorum Patrum przetermittunt au-
ctoritatem, et commaculant catholicam fidem. Unde,
quizso, quia aostra dedignantur audire, audiant bea-
tum Augastinum, cui contradicere fas non est, de
liac re in libro Euchiridii ( Cap. 51) inter cetera dis-
putantem. Áit enim: Nibil humanz paturz in illa
susceplione fas est dicere defuisse. Non qualis de
utroque sexu nascitur per concupiscentiam carnis
cum obligatione delicti, cujus reatus regeneratione
diluitur; sed qualem de Virgine nasci oportebat,
quem fidcs matris, non libido, concep*rat ; quoniam
δὶ vel per nascentem corrumperetur ejus integritas,
pon jam ille de virgine nasceretur; eumque falso
(n absit) natum de virgine Maria tota confitetur
jcclesia, quie imitans ejus matrem quotidie parit
membra ejus, i et virgo est. De quo sane opere ad
Volusianum satis eleganter scribit, ad quem etiaiu
librum nos legendum pro hoc remittit. Sed isti quia
nec illum librum, nec hunc locum legere volunt, er-
rant sua temeritate decepti. Alioquin, ut hic egregius
doctor fatetur (Ibid.), si vel per nascentem corrum-
peretur integritas virginalis, non fas esset eam di-
cere virginem, corrupia a nascente virginitate. Et si
corrupta esset vel per nascentem, quomodo integra
esset et ill:esa virgo? Audiant itaque } hi vamniloqui
tantum doctorenu et resipiscant, ne forte introducant
per suam falsam * assertionem Christum in delictis
conceptum, et iniquitatibus natum. Quia ! et si de
virgi.e non est natus, falsum est quod Ecclesia con-
fitetur, ut hic ait; falsum et quod omnis Scriptura
Novi ac Veteris Testamenti de illa testatur. Sed
quia omnino virgo permansit, nullis τὸ pressa cst do-
loribus, in nullo corrupta fuit. Et ideo 5 non fecun-
darum spurcitias traxit, non sanguinis fluxum emisit,
non corrupliones viscerum ? intra extraque pertulit.
Quod si talibus et hujuscemodi pateret puerpera tor-
meutis, procul dubio virgo non esset, quia virginalis
integritas violata esset. Ilinc Sedulius rhetor Romanz
Ecclesis in Paschali suo opere ait: Infans namque
parvus ac maximus, menbris scilicet P exigpus, sed
deitate przcelsus; per hospitalis templi sinceram
defluens castitatem, non lxsit corpus abscedens,
quod non lxserat cum venisset. Quod si ita est, imo
quia est, non ita natus est, ut czteri pascuntur cor-
rupto corpore, sed ilbesis visceribus Deus ct homo
natus est. Unde adhuc idem; Vere divin:e gencra-
tionis hoc secretum testis virginis partus ostenditur,
qui materni pudoris custos ingressus 4 clausis visce-
ribus conceptus est et creatus. τ Nihil ergo apertius
lores de

sed abstinuimus, quia in omnibus Cod. reperitur.

m Pressa. Emendavit ita Acberius ductus conjectu-
ris, Dro passa, quod erat in suis Codicibus. uam
nos lectionem reperimus in nostro Àmel. Feu-arden-

tius edebat afflicta.

5 Amel. Cod., nullas sordium spurcitias traxit.

? [ntra extraque. Lectio emendatior, quam solus
habet Amel. Codex. Acherius euim et Feu-ard. edidere
infra extruque. Quod antem sequitur ad nostros simi-
liter ediinus, in. quibus melior est lectio quam in
Acherio: Quod si talibus. εἰ hujuscemodi pateretur
puerpera tormenta.

P Exigwuwus corpore habent Amel. et Feu-ard., sed
corpore certe redundabat, et non liabet Acher.

4 Clawsis solus habet Ach»r.

* Retinemus hoc loco lectionem nostri Amel. et
Feg-ard., eamque prasulimus Acheriauz, qu talis

990

APPEND. 1. OPERA DUBIA.

236

DE PARTU VIRGINIS

partu Virginis, quam quod integra virgo clausaque A dicens : Quomodo de:cendit imber et nix. de celo, ct

permanserit, ut fuit antequam pareret ; quod omnuno
non esset, si in partu more c:eterarum feminarum
corruptioni subjaceret,. Nulla igitur virgo hujusce-
modi subjacet passionibus, et ideo vere virgo, quia
integra et incorrupta * est, jure dicitur. Sic et beata
Dei genitrix, ut vere virgo dicatur dum parit, ex
toto recte clausa inore virginnm et incorrupta credi-
tur. Quod si non ita maneret incontaminata ut reli-
Virgines, vere virgo non esset. Quod ut osten-
dere David propheta vaticiuans de ea, satis congruo
exemplo ita ait : Descendet sicut pluria in. vellus,
bet sicut slillicidia stillantia super terram (Psal. xxi,
6). Quem versum Cassiodorus senator in expositione
m pertractans, vellus sacratissimam virgi-

nem Mariam intelligit detonsam ex ovibus Israel,
ε pluviam vero divinitati Verbi comparat; quia sieut
pluvia in vellus cum summo silentio venit, ita perfu-
dit ac replevit virgincum corpus, et possedit virgi-
neam mentem. Miro itaque modo, miroque compa-
rauonis exemplo 4 firinavit vaticinando descensionis
ejus in uterum virginis adventum; quia sicut pluvia
integrum et inviolatum perfundit vellus, ita et divi-
nitas Verbi incontaminatam οἱ illesam servavit vir-
ginem. Integram quidem eam invenit et incorruptam,
quando descendit sicut pluvia in vellus, et iugressus
est virginea viscera ; descendit antem et. sicut stilli-
cidia stillantia super terram. Unde idem propheta ia
duabus istis prophetie sententiis perfectam Christi
Incarnationen; explanat. * Per stillicidia namque
lerram germinare cernimus, ex qua ad infusione
et ! hbuniorem pluvie omne virgullum agri germina-
fur, et omnis terre viror nascitur. Sic et divinitas
Verbi descendens in Mariam sicut stiillicidia super
terram, germinzre eam 5 fecit germen vite, οἱ non
aliun.le quam ex seipsa, h id est, de carne Virginis
per iofusionem divin:e majestatis. Et ideo :eque quod
matum est ex ea, diviuum et humanum fuit, ita uL
ex Maria neque divinitas Verbi nata credatur sine

B teantur tibi populi omnes (Ps

illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram, «t in-
andit eam, Οἱ germinare eum. facit... .. sic erit
verbum meum, quod egredietur de ore meo. Non rc-
vertetur ad me vacuum, sed [aciet quecunque volui, et
rosperabitur in iis ad qwuwv misi tllud ( Isai. v.v, 40).
;ece quid per pluviam David voluit significare , et
quid p.r stillicidia : profecto Spiritus sancti infusio-
nem, et. Verbi divinitatem, ! ut germinaret in ute-
rum Virginis, Verbumque caro fieret; non ut cor-
rumperet virgineam terram, sicut isti volunt, sd ut
germen ex ea ín fructum erumperet, terrzque inte-
gritas ill»sa maneret. Quod si pluvi» tanta vis est οἱ
natura, ut inebriet terram, et infundat eam, germi-
nareque faciat, multo magis Verbum Dei, cui est vir-
tus et potestas, credendum quod repleverit virginea
viscera, et perfuJerit, germinareque fecerit ; nec ta-
men corrupit eam suo ingressu, sicut nec violavit in
ressu. Εἰ hoc est quod David exorans Deo Patri
ait: Confiteantur. tibi (inquit) populi, Deus, confi-
al. uxvi, 4). Et ne qux-

reres quare ita eonfi:eantur, continuo addidit: Terra
dedit (ructum suum ; fructum utique vitz, et fructum
incorrup:ionis ; fructum itaque de ligno vitz, quod
plantatum l:gitur seeus decursus aquarum, et non

'* [ructum de ligno inobedieutize. Fructus namque in-

obedientize est mors, et luctus, tristitia, gemitus, et
dolor. Quia de fructu ligui vitza magis gaudium et
vita metitur quam anxi-tas et moestitia, magis inte-
gritas quam corruptio et disruptio viscerum. Quibus
rofecto exemplis prophetalis sermo ubique inagis
uxta allegoriarum figuras fructum declarat prolis et
incorruptionem matris, quam prim:e damnationis il-
latas justo Dei judicio retributiones. Et ideo religio-
sius pertr.ctanduim est de partu Virginis, quam per-
scrutandum scrupulosius, quod non licet, latebras
vcntris. Unde nuper reperi in quodam authentico li-
bro, ut fertur a multis, beati Augusiiui de s.creto
Dominic: incarnationis sacramento, in quo inter em-

bomine, neque homo sine Verbo, quia Verbum caro (, tera legitur ad locum quasi suo colloquens familiaris-

factum est, ac per hoc Deus et homo unus cst Chri-
sius. Porro per pluviam qua descendit in vellus, non
germinandi naturam expressit ex vellere, sed molum
mascendi ex Virgine. Nam pluvia sereno tempore,
quando perfundit vellus, ::que ad ingressum servat
integritatem ejus, zque ad egressum quando refun-
diiur, quia in nullo a pluvia velleris integritas viola-

tur. Sic quippe de Maria virgine prefatus ille ccele- -

siis orator sentit, sicque coulitetur, quod nec ad iu-
Eressom Filii Dei sit eorrupta, nec ad egressum vio-

ta, i sed in omnibus pleua gratia, integra et illzesa
servata; nec cum ingreditur, uterus aul viscera cor-
rumpunaliur, nec cuin evacuatur, reserantur. Manet
quidem genitale secretum, sed clausum et immacu-
latum : evacuatur uterus, ut vellus ἃ pluvia, sed
n 1 quassantur viscera. Duabus itaque istis senten-
tiis, αἱ pra/fatus doctor insinuat, Spiritus sanctus vo-
luit declarare, quod deinum Isaias de Christo testatur

est : Nihil ergo apertius dici queunt, nihil manifestius
hic sancli doctores "de partu. Virgiuis, quod integra
tirgo, etc.

ἃ Esse, Amelianus et Feu-ard.

P Sica stillicidia super terram, x cu-ard. solus.

* Píuriam, Acher. et Ainel., pro quo Feu-ard. cor-
mpte printum edidit. Deinde ipse et Amelianus Codex
habent dirinitati, quod sumus amplexati, rejicientes
lirinecem, quod edebat Acher.

4 Firmavit est in Acherio: noster Àm. et Feu-ard.,
oriarit.

* Feu-ard. : Per stillantia namque terram. germi-
sare dicamus.

simo ; Lege, inquit, cuim tiinore, caute, et. veni. ad
me, et dicam tibi quemadinodum Yirgo. concepit ,
quia melius est ut in sermone sit verecundia, quam
in lide periculum. Quibus profecto verlis insinuat
quam periculosa sit temeritas, εἴ quam caute ae se-
erete cum religiosis valde de talibus disputandutn.
Unde in eodem prosequitur opere fundendo preces
ad Dominum inagis quam verba: Da mibi, inquit,
veniam, Christe, et parce ori meo, quia incarnationis
tux inysterium temerarius narrator attingo. Et licet
tu clausum dimiseris uteruin, nobis tamcn permisisti
aperire incredulis Evangelium. Ecce inter czetera sa-
cramenta totum Deo tribuitur; unde charitatis obse-
quio suppliciter imploro, quia longe ab ejus laudibus
inpares sumus.

Explicit tractatus de Partus Virginis.

f Pro humorem, quod habent Ach. et Amel. Cod.,
edebat Feu-ard. honorem.

δ Solus l'eu-ard., facit.

b Lectionem Feu-ard. et Cod. Ameliani retinemus
pro qua edidit Acher. idem.

| 1] ς verba usque ad illa nec cum ingreditur, unus
habet Acherius.

) Cassantur, Feu-ard. et Amel.

t Verbum meum. Deest meum in Acher.

! flic desinit Acherius; prosequuntur autem Feu-
ardentius et Codex Amelianus, ut jam supra diximus
In mouito ad lectorem, qui quidem per se judicare
Poterit, utrum ea quie adJicimus desiderentur necne
ad debitam hujus opusculi conclusionem.

997 AD S. IHLDEFONSI OPERA APPENDICES. ' 229

a—

FRAGMENTUM TRACTATUS DE PARTU VIAGINIS
. EODEM AUCTORE.

MONITUM LECTORI.

Ex quo Acherii Editionem in superiori tractatu sequi decrevimus, constitueramus liocce illi fragmen-
tum subjicere, cum ut ne omnino periret, twm quia in Feu-ardentii Editione et Cod. Ameliano reperieba-
tur, apud quos maximam partem conficiebat libelli de Partu Virginis, a quo quidem argumento non erat
alienum. Nunc autem postquam illud attentius perlegiinus, non tam similis, quam ejusdem omnino cum
superiori libello argumenti nobis visum est; tantasque hujus cum altero aflinitatis netas deprehendimus,
ut si ejus auctorem a nobis quaxras, noun, dubitemus ipsum Paschasium Ratbertum (qui et superioris) ag-
serere. ld ipsum jam antea ex styli similitudine subolueramus, nunc vero omnino exploratum Bhabeinus.
Primo enim ad sanctimoniales sicut in superiori scribit, quas frequenter in fine alloquitur : « Unde quia
tali ac tanto sponso, dilectissimze, dicatz estis, etc. » Adversarios. quos oppugnat fratres sicut et supra
appellat : « idcirco quatenus cessent fratres nostri, etc. » ldem omnino argumentum persequitur; unde
conelndit: « Quapropter cessent vaniloqui dicere quod communi lege sit natus de Virgine, etc. » De-
mum, quod eumdem auctorem apertissime demonstrat, aliquas sententias ex superiori libello. tanquam
proprias non semel laudat. Ait enim : « Quia si maledictio illa adbuc in Maria viguit, adhuc et ipse Chri-
$lus, ut sxpc dictum est sub maledieto fuit. » Deinde alibi circa finem: « Nullas ascribant sacratissime
matri contumelias intulisse, non gemitus, non dolores, non aerumnas ...... quia.hzc omnia, sicut szpe
dictum est, in prima origine illate sunt vinJicke et retributiones justissimz? primz pravaricationis. » Di-
xerat vero hzec omnia fere totidem verbis in priori traetatu. Ergo de hujus fragmenti auctore nulla amplius
qu:stio; quin credimus eliam partem esse ipsius libelli de Partu Virginis, qua» vel ad secun:um tomum
pertineret, vel tertium ct ultimum conficeret ; namque sermonem ad moniales esse nemo dixerit, qui anim-
adverterit hic etiam auctorem sicut in prima parte lectorem alloqui « Si ad simplicitatem, ait, di.to-
rum. ... attendas, lector, etc. » De caetero Feu-ardentium. cum Codice nostro contulimus, ex cujus le-
ctione certe cerrectiori multa emendaviinus.

ees... Secundum narraünonem suam, quam u- — stus, ex quo. conceptus est. Deus et homo potentia
culenter definiens et hreviter aute ait: * Tu, inquit, — su:e deitatis, et virtute quam ipse novit, quia sicut
clausum reliquisti uterum. Deinde addidit obscu- — beatus Augustinus ait, conceptus in carne non est
riora mysterii, et ait: Dicam tamen quod 5 incu- carnaliter factus, cujus orlus ex. carne ubertatem
bili natur: conficitur. In vulva igtur Virgiais A attulit, integritatem parientis non abstulit. Quapro-
sanguis genitalis οἱ semen ejus humor fuit. Hujus " pter, charissime, talia et hujuscemodi, ut hie prz-
sanguinis humorisque substantiam celatam carnem — monuiL vir egregius, caute consideranda sumt, et
intus fecit : accessit quoque Spiritus sanctus, et hee — prudenter intelligenda sunt. Deinde absque ambiguo

ux fuerant * ibi glutino commassata, animando — corde credendum est, et ore confitendum, ut aii,
formavit, formata quoque distinxit in formam ho- — quod Virgo Dei genitrix ita peperit quemadmodum
minis animatam, in qua Deus inclusus liniamentissuis — concepit ; id est, quia Virgo immaculata clausis
tenebatur. Ecce dixi tibi, inquit, quemadmodum concepit visceribus, sicut s:icra confitetur Ecclesia,
rit; ita peperit quemadmodum ante concepit. Inquibus — simili mo-o clausis et incorruptis peperit sine do-
nimirum dictis, siad simplicitatem dictorum, et adfa- — lore, sine gemilu et sine tristitia et zerumna ; sio
miliaritatem personarum attendas, lector, τς beati — quippe ut concepit peperit. Nec enim aliter decebat,
Augustini verba. sunt. Si autemad calumniantiumas- — quia non esset virgo incorrupta, neque flore virgini-
tutia$, nec Deus Verbum ullisinclususestliniamentis — tatis, ut sunt reliquae virgines, si esset vexata vel
corporeis, quiest immensus, quamvis totus in utero — in partu. Unde beatissimus Leo in sermonibus de
Sit clausus factus homo, quia totus Deus totum sus- — Christi Nativitate ita loquitur: Quod.nova nativi-
cepit hominem, in unitate persons, ut Verbum — ate generatus sit, conceptus ἃ virgine, natus ex
caro esset; nec se admiscuit, ut confunderetur virgine, sine paterne carnis concupiscentia, sine
substantia Verbi in carnem, ac si duo liquores adin- — iaternz integritatis injuria ; quia futurum, inquit,
vicem, sed ut uniret sibi suscipiendo hominem sine hominum Salvatorem talis decebat ortus, qui et in
divisione et sine ulla coinmistione in Deum. Ac per ,, se haberet humans substantie naturam, et bu-
hoc ineffabiliter, licet fassus sit iste quod potuit, B man carnis inquinamenta nesciret. Ac deinde ail :
operatus est Spiritus sanclus, a quo corceptus est Oportuit ut novo nasceretur ordine, qui novam im-
Christus : sicut cst mater de qua conceptus est, ne llute sinceritatis gratiam humanis corporibus in-
duo dicantur patres. Caterum de liquore seminis ferebat. Oportuit ut primam genitricis integritatem
et de coagulo humoris, quod fuit in virtute et po- — nascens incorruptio custodiret, et complacitum
tentia Verbi, quo3ammodo, prout loqui f.s est, ele- — claustrum pudoris, sanctitatis hospitium, virtus di-

anter est locutus, quouiam ipse est mons Dei ille — vini Spiritus infusa servaret; ! quie statu erart
jn Psalmis, mons pinguis et coagulatus in utero — dejecta erigeret, confracta solidaret, οἱ superaudis
Virginis : et non illi. qui [150 suspicati sunt mon- — carnis illecebris multiplicatam pudicitie donaret
tes 4 incaseati, sel solus ex Virgine Christus mons — virtutem; ut virginitas, qui in aliis non rat
est, in juo beneplacitum est Deo Patri habitare in salva esse generando, fleret in alis δ imitabilis
&aem (Psal. xvii, 17). Et ideo per Spiritum san- — confitendo et renascendo. Nam, ut ipse testatur, hxc
ctum jure dicitur coagulatus, quia sicut lac * emul- nativitas, licct siLin eo natura consimilis, origo est
sus est, et concretus de humore vel sanguine, quod — dissimilis, qux: humano usu et consuetudine, ut
est, ut physici volunt, semen mulieris. Coagulatus — credimus, caret, quia divina potestate subnixa est,
esl aulem ac si ex lacte seminis, ut unus sit Chri- — ut virgo concepit, virgo peperit, virgo permansit,

ἃ Tunc, Feu-ardent. e Frulsus, Feu-ard.
b [n cubiculum, Feu-ard. f Qucm lavsa statucret, confracta, ctc. . Àm
€ Verbi, Feu-ard. Codex.

4 [ncaseutos, Feu-ard. 6 Imitabilis, cst in Am. Feu. ed. , mutis.

450

APPEND. 1. OPERA DUBIA. — FRAGM. DE PARTU VIllGINIS.

250

Non hic, iuquit, cogitatur parientis. conditio, sed A cubitus cum homine patre? Unde sordes in ca qua

nascentis avbitrium, qui sic homo natus est, ut vo-
lebat et poterat. Ubi si veritatem queris nature,
humanam cognosce materiam; si rationem scruta-
ris originis, virtutem couflitere divinam. ltem ipse
in aliu sermone, de ipsa. eadeinque Christi nativi-
tate: Nativitas. inquit , Domini nostri. Jesu Christi
omnem intelligentiam superavit, et cuncta. exenm-

la transcendit. Nec potest esse ^ ulli comparabi-
fis. que est inter omnes singularis, qu:e denuntia-
tur ab archangelo 5 esse sine damno pu.loris. Deata
fecunditas sacram virginitatem nee conceptu *. vio-
Javit nec partu. Supezrveniente quippe in cea Spiritu
sancto, et Altissimi obumbrante virtute, incommu-
tabile Dei Verhum de incoataminato corpore habi-
tum sibi human:e carnis assumpsit, qu:e etiam. nul-
jum contagium de concupiscentia traheret, ct nihil
eorum que ad aninke corporisque. naturam. perti-
nent, non haberet. Quapropter rece 'ant. procul hie-
reticorum monstra opinionum, recedant. infra suas
tenebras insanarum sacrilegia falsitatum. Nos au-
tem venerantes adoremus partu: Virginis cum ma-
gis, et videamus atque intelligamus quod in priuci-
io erat Verbum apud Patrem, quo:l cum pastori-
bus Dominus ostendit nobis, in nullo dividentes
visibilem ab invisibili, corporeum ab incorporeo,
passibilem ab impassibili, formam Dei a forma servi,
quia etsi unum manet ab :eternitate, aliud coepit a
tempore ; utraque tamen substantia sic in unam
convenit personam, ut nisi fides credat, sermo ex-
plicare non possit. llinc itaque Pru:entius poeta
suo preludens carmine idipsum confirmat dicens :

Intsctam tbalami virtus divina puellam
Sincero afflatu per viscera c3sta marítat.
Ineomperta ortus nativitas jubel ut l'eus esse
Credatur Christus : sic conditus innuba virgo
Nubit Spiritui, vitium nec sensit amoris
Pubertss siznata manet gravis, intus el extra
Incolumis, florens de fertilitate pudica.
Virginitas et prompta fides Christum bibit alvo
Coruis, et intactis condit paritura latebris,

Ergo, inquam, pubertas signata manet gravis; virgini-
tas nOn violatur, quia integritas hospiti: non corruimpi-
tur. Hinc est omnino quod sequitur : ipsa pubertas si-
nata manet, intus et extra incolumis, florens de ferti-
f tate pudica virginilas. Quod si intus etextra florens,
incolumis manet, constat in nullo eam fuisse conta-
minatam, non in gemitu, non in dolore, non in ulla
carnis aut sanguinis corruptione; si totam intus et
extra floridam fuisse sine ulla molestiarum vexatione,
dum concepit, dum gestavit, dum peperit, quia in
iis omnibus florens, plena gratia , illzesa, οἱ fecunda,
intactis latebris paritura permansit. Quia ubi corrum-
pitur genitale secretum, nulla integritas, nulla vir-
ginitas manet matris, non nature, non sexus; ubi
dor carnis violatur, non ullius flos integritatis.
orro partus iste genitricis Dei non fuit confusio ma-
tris de cujus ortu multitudo angelorum Gloria in er-
celsis Deo canit (Luc. n, 14), sed honor et gaudium.
liciírco, sicut Petrus Ravennas in serinone suo monet,
non te concepius turbet, non te partus confundat
auditus, quando virginitas quidquid est humani pu-
doris excusat. Qu:e hic, inquit, verecundi:e lsio,
ubi iniil divinitas cum amica sibi seuiper integritate
consortium? Uhi est interpres angelus, fides pro-
nuba, desponsatio castitas, dotatio virtus, judex con-
scientia, causa Deus, conceptus integritas, virginitas
partus, virgo mater? Àc deinde in eodeu : Stulte,
inquit, unde sordes in virgine matre, ubi non est con-

ἃ llla, Feu-ard.

b fKsse deest in Feu-ard.

« Violatura, Feu-ard.

4 Fam quia, Feu-ard.

e Tentet, Amel. Cod..—

f Pressa, cx μι}. namque in Fen-ard.. legebatue
perp-^s52, wale.

nec concipiendo libidinem, nec pariendo est passa
dolorem? Unde sordes in domo, ad quam nullus
hospes accessit, sed solus ad eam fabricator Dominus
venit, vestem quam non habebat induit, 4 camque sic-
ut inveuit clausam reliquit? Et sicut ille natus est
solus inter mortuos liber, sic istius, ex qua natus esi,
matris pudor solus integer est. Et ideo nemo vestrum
judicet humano modo, quod divino geritur sacra-
mento. Nemo mvsteriuni coeleste. diseutiat. ratione
terrena. Neino ex usu *tractet novitatis arcanum.
Nemo quod singulare est ullo metiatur exemplo. Hxc
ille. Nos autem dicimus, quia omnino non esset vir-
go Maria, saltein ut sunt relique virgines, si esset
vexata vel iu. partu. Nec puto. quod ulla feminarum
debet, teste conscientia, incorrupta vocari velle,
etiamsi fas esset. ei concipere siue viro, cum esset iu
partu tot corruptionibus f pressa, quantis et quibus
vexantur rel.quie, cum pariunt, feminz. Alioquin

p quid prodesset, si esset virgo pudica in conceptu,

quie esset tam misera sub maledicto in par:u , mul-
tis afflicta doloribus, et corrupta impudice satis pro
peccato suis cruciatibus? Non esset utique Lalis virgo,
talis et tam beata in. partu, qualis fuerat in conce-
p:u, si esset corrupta diris doloribus, ut corrumpun-
tur reliquis feminarum. Et non dico in partu, ve-
rum etium nec p»st partum permansisset virgo. Εἰ
ideo quia non fuit hujusmodi partus sacraussinue
virginis Marix, ut isti asserunt ,;canit et orat beatis-
simus Ambrosius : Veni, ait, Redemptor gentium;
ostende partum virginis : miretur. omne &vculum :
talis decet partis Deum. Non enim ait, ostende con-
ceptum Virginis, sed partum , ut istos revincat erro-
neos, quod talis eL t:ntus cst, qualis Deum decet, et
ín quo miretur omne seculum. Plus enim in partu,
ut ita dicam , aliquid declaratur, quam in conceptu.
Quia in partu tota incorruptio ostenditur Virginis; in
conceptu vero non aliud quam quia Virgo sine coitu
ravidatur. Poterat namque, ut isti volunt, si lege
iumana nasceretur ex ea, deinum vel in partu cor-
rumpi, ita ut ipse conceptus homo* feminea intacta
corruuiperet viscera. Sed quia in partu omnino fuit
incorrupta, probatur ex hoc quia et in conceptu. Et
ideo beatus Ambrosius non iguarus tanti mysterii ex-
orat et exoptat, ut ost^ndatur prius virginis, quem
isti ignorant, ut in utroque monstretur virgo; Β quia
si esset ul isti asseverant, beata Maria virgo non es-
set, neque partus ejus talis esset ut deceret Deum,quia
comnunis esset. Et si communis esset lege cxeteraruimn
mulierum, sub maledicto esset, sub quo pariunt omnes
fili: Evae. Et ideo non esset in quo miraretur omne &e-
culum, sed in. quo et cum quo lugeret, quod absit ,
omnis mundus. Nunc autem quia claustrum pudoris
'rmanet, ut iste testatur, in partu corrupta non est.

t ideo ipseest qui repromissusest, de quo [saias vates
ail : Ecce virgo concipiet, et parict filium (Isai vni,
44 ). Virgo utique concipiet et pariet virgo, quia om-

nis divinitas. Verbi, etsi virginis uterum non ahhor-

D ruit, virginitatem tamen ejus in nuilo corrupit, nec in

partu, nec in eonceptu. Quapropter si se tantum liu-
miliavit, ut forman servi acciperet, uoluit corrum-
pere matrem, qui venerat sanare corrupta , ut esset
partus ejus mir.bilis, in quo iniretur omne seculum :
quod non : faceret, si esset. communis. Hoc namque
cst illud insigne miraculuin, de quo praffatus propheta
canit : Quia ipse Dominus dabit vobis signum ( Ibid. ).
Ipse quidem per se et non per alium. Dederat. nam-
que inulta signa per sanctos Patres, et patriarelas ;
sed lioc unum per seipsum dedit, quod valde mirabile

E Femina , Feu-ard

à Hunc locum emendavimus ad Cod. Amel. Corru-
pius enim erat in Feu-ard.. Edit., ubi sic legitur :
Quia si esset ut isti asseverant, beala virgo Maria non
essel, ul partus ejus essel. tulis ut deceret Deum , etc.

i Faciet , Feu-ard.

21

AD S. IGLDEFONSI OPERA APPENDICES.

252

est, ita ut sniretur in eo omnis mundus, eo quod sit A persona esset cum carne sua Unigenitus ac sempi-

ineffabile. Et si simum est ut. reprouissum erat, sic
eompletum est, ut natura. nascentis comprobetur ex
Virgine, et signu;n , quod ipse dedit, per se mirabile
praxdicetur ex divinitatis operatione. Hinc sane insa-
niunt, qui hanc geminam operationem in Christo
ubique non intelligunt, vel non credunt, in. quo
nec divinitas sine homine operata est, nec hu-
manitas sine divinitate Verbi.
excellit divina virtus in homine Christo, divini Verbi
est sacramentum ; ubi vero * humana operatar na-
tara in eo, quia formam servi suscepit, divini Verbi
exihanitio, ita ut in nullo divisus inveniatur Chri-
stus, in nullo confun:latur duarum naturarum gemina
operatio. Et ideo Christus, juxta Isake vaticinium,
lotus est positus in signum populorum (/sai. x1, 10).
Et non. in qualicunque siguo, sed, sicut Simeon ait,
in signum cui contradicetur (Luc. 11, 51), quod. ad-
huc hodie comprobamus fleri. Et si ei ubique hacte-
nus contradicitur, eliam in partu nativitatis. Nec
mirum si contradictores *stos habeat, cui repugnant
et. contradicunt b omnes adversarii cousortes. Auti-
christi. Et ideo tales et hujuscemodi pestes nec im-
merito cum Antichristo exsecramus, quia quorum
una est perfilia in calumniando, una erit pena dam-
nationis in. perseverando. llcirco quatenus cessent
fratres nostri ἃ talibus, et canaut nobiscum fideliter
eum saneto Ainbrosio : Veni, Redemptor gentium :
ostende partum Virginis; miretur omne sculum,
talis decet partus Deum. Talis « utique qualem Chri-
sii confitetur Ecclesia, et non qualem isti autumant
et confingunt sibi men lose. Non in quo confundatur
pudor virgineus, sed in quo iniretur omne seculum,
et collaudetur Deus. Non qui materna corrumpat vi-
&cera, sed qui corrupta restauret, οἱ innovet uni-
versa. Quoniam hoc est novum illud rmiraculum,
juxta Jeremiam, quod Dominum facturum repronmittit
super terram (Jerem. xxxi, 23), non in quo vetustas

ti des:eviat corrumpendo virginea membra, sed
ΤΙ To renoventur omnia. Unde Augustinus in Epistola
ad Ephesios : Quid enim in homine, qui a Salvatore
nostro assumptus est, non novum fuit? conceptus,
nativitas, partus, infantia, doctrima, vita, virtutes.
Kt ideo ex toto jure novum dicitur, sicut in conceptu,
ita et in partu. Quoniam si esset in eo partu aliqua
corruptio, essel peccati contaminatio, pro quo dese-
viret in Maria antiqua maledictio. Quia si maledictio
illa adhuc iu Maria viguit, adhuc et ipse Christus, ut
sepe dictum est, sub maledicto foit. Sed quia solus
inter omnes liher fuit a culpa, libere egit in nascendo
ex Maria, libere et in omnibus pro quibus venit.
Alioquin si ipsc ex matre coinquinatus esset, aut
materna viscera quasi pro peceato. corrumperet, et
sordibus ex vitio prim:e. daninationis coinquinaret,
non esset Dei Filius, sed adoptivus, ut ceteri; quin-
imo nec adoptivus, et nullus esset per quem ad-
optaretur ipse, si non esset prcprius. Nunc autem,
sicut. beatus Augustiuus testatur in omnibus libris
suis, ex quo coepit esse, sine dubio in utero Virginis
Filius D-i unicus esse capit. Sed esse capisse dici-
tur, non secun:lum id quod Deus est, sed per id quod
homo fieri temporaliter est dignatus. Naim qui sem-
per erat Deus, ipse cupit esse homo : non aliter
ipse quam Christus Deus est homo; unde ab omni-
bus, sicut et ab ipso, ubique unicus Dci Filius pr:edi-
«atar. Hinc quoqu? in epistola sua ad Petrum : Qui-
bus, iuquit, verbis explicabitur carnis illius excelien-
Ma singularis, cujus divina est ex ipsa sui perceptione
persona? Quia sic Verbum caro factum, ut in mia

ὁ Opera humana habet Feu-ard., οἱ paulo infra,
&hi ex Amel. edimus erinanmitio, ille habet est ex
«nimo.

b Omnes desideratur ip Feu-ard.

Pro stique scribit Feu-ard.. ubique; non. male,
δὶ ps qualem inveniretur.
ANuliritatem, Feu-ard.

Et ideo ubicunque.

ternus Deus ipsa 51:5 carnis conerptione conceptus.
lpse unigenitus dum conciperetur, 9 veritatem coepit
carnis ex Virgine. Et ista est, inquit, clausula, quod
Deus fac:us est filius virginis Maris, et Maria virgo
mater facta est Unigeniti Dei. De quo sane mysterio
Cyrillus ad Nestorium ita unum Christum conlitetur,
Scilicet Deum et hominem, non tanquam hominem
adorantes cum Verbo, ne per hoc divisio quaedam
Spiritus introducatur; sed unum eumdemque ad-
orantes in unitate person:e, quia non alienum ἃ Verbo
corpus suum est, neque divisum ; quia Verbum caro
factum est, et homo in Deum ita counitus et assum-
ptus, ut unus sit Deus, cum quo jam ipse etiam assi-
det Patri in Trinitate perfecius. Et 1deo non Deus
recens, neque homo purus; sed unus integer Chri-
s'us cuim Deo Patre, et cum Spiritu sancto colitur et
adoratur. * Quod sane mysterium non maledictionis
est fructus, non concipientis gemitus, non dolor par-
Lturientis, non adoptio ventris. Et ideo non est ille
adoptivus lilius, seJ adoptator, ut ita dicam, cxtero-
rum; quia non in iniquitatibus concepit eum Virgo
ma:er, neque in delictis peperit, sicut reliquze pa-
riunt mulieres, ! qnae conceptum de Spiritu sauctc,
et natum, unum in utraque natura Deum veraciter
peperit; qu:e ut in. couceptu ila οἱ in partu virgo
perinansit, quod nulli alteri unquam contingere po-
Quit; quia quidquil corruptio humana in corruptis
fenerat visceribus incorruptum esse fon potest.
deo corruptz nature filii de concubitu iniquitatis
concepti, et in delictis de matris utero cum dolorihus
projecti, non aliud esse queunt quam ire filii. lire
ergo est quod regencerantur ex aqua et Spiritu san-
cto, ut per hanc regenerationem solvantur ex Christi
ratia a delictis prim:e. dauunationis, et adop'entur
in filios Dei. At vero Christus non adoptivus, sed
proprius Dei Filius in plenitudine temporum venit,
missus a Patre, natus ex muliere, factus sub lege
(Galat. 1v, 4), qui solus non eguit regenerationis
sacramento, ncque renasci, 5 quoniam conceptus et
natus non aliud fuit quam proprius Dei Filius, qui
nobis per adoptionis gratiam sua dignatus est beui-
gnitate per lavacrum regenerationis largire fraterni-
tatis consortium. Unde Joannes : Quotquot autcm re-
ceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri
(Joan. 1, 12). Quam sane potestatem a Patre genitus
ipse ex sua natura in se habuit, et non aliunde, ut
proprius esset Dci Filius, et dare* qui' us vellet gra-
tis adoptionis gratiam. Et quia ita est, absit ut Chri-
stus ita natus credatur ut ceteri, sicut nec conce-
ptus, quia Filius Dei est unicus de Patris natur. ge-
nitus. Quapr. pter audiant tam stulti disputatores, et
non ascribant vile aliqnid, aut feedum in Maria, vel
triste, sed gaudium; non dolores, sed salutis gra-
tiam in ortu Salvatoris. Audiant jam. impletum ín
partu Virginis quod Habacuc propheta valde ^ per-
spicuus olim cum pavore et exs:asi a longe cernebat
tremebundus : Dontine, audivi auditum tuum οἱ timui,
considerati opera μα et expavi (Iabac. 11, 9, sec.
LX X). Acdeinde: [n medio duorum animalium cogno-
sceris. Cognosceris autem quia dicit, insiuuat quod
Qriuequam nasceretur de Maria, non salis notus crat.
nde vellem isti tam religiose intenderent οἱ consi-
derarent partum "Virginis, quem propheta talis el
tantus a longe futurum pr:enoscit, qui pr: aduwira-
tione pavens ac tremens dicit : Domine, audirí a&di-
tum (tuum, et timui. Et ut a1 te loquar, quid audisti,
smctissime Vates? Quzeso, indica nobis, quid audie-
ris, quod cum tanto stupore miraris, vel quid ex eo

€ Quia, Fcu-ard.

t Quem, Feu-ard.

$ Feu-ard. edidit : Quoniam proprius Dei Filius,
qui nobis, elc., qux vero nos ex Amel. supplevimus
Don habet.

5 Pro perspicuus quod Amel. habet, Fcu-ard.
edid. propitius.

APPEND. I. OPERA DUBIA. — FRAGM. DE PARTU VIRGINIS.

951

auditu, quod tantum contremiscis? Non enim loque- A cerunt scrutateres scrutantes scrutinium — vanitatis

ris ex usu ineffabilia, quz cernis. Quia dicis auditum
tuum audivi, non puto quoc consuete loqueris; voccm
enim nos audivimus alicujus, et non auditum, quia
auditus alterius non est, nisi ejus cujus et in quo est.
Et ideo forte auditus tuus potius res est quam sonus,
imo vox quam conversus Joannes vidit (Apoc. 1, 12).
Hanc ui forte vocem considerans cernis Verbum con-
substantiale, pro quo sic pavescis; ac per hoc unum
est quod audis, et quod conspicis. Pro qua profecio voce
et auditu valde perterritus sic exclamas. Sed ne forte
mos eriraneos relinqueres ab hujusmodi intellectu,
continao addis dicens : |n medio duorum animalium
innotesceris, dum appropinquaverint anni cognosce-
ris, dum advenerit tempus ostenderis. Ecce quam

atenter insinuas quid audieris. Audisti itaque Ver-
burn Patris, et conspexisti non auditu auris, sed au-
dita mentis. Et hoc est opus mirabile, quod conside-
ras. Considerabat enim mysterium incarnationis ejus,
et partum sacrae Virginis. Ideo ait : In medio duorum
animalium pr.esepe recognosce; el cum appropin-
quaverint auni, et a:veneril tempus, plenitudinem
intellize pariendi, quando Deus Pater, juxta Aposto-
lum (Galat. sv, 4), misit Filium suum * factum ex
naliere, factum suh lege ; quia tunc innotuit cre-
dentibus quod absconditum erat sxculis et genera-
tionibus, et cognitum est quod nondum fuerat reve-
luum, et ostensum quod semper erat occultum.
Unde Isaias : T« es, inquit, 5 Deus absconditus, et
nos nesciebamus te (Isai. xiv, 15). Erat quidem Deus,
sed absconditus. Sciebant auteni plures quod esset
Deus unus, sed nesciebant quod. esset Filins. Idcirco
recte nec Pater cognoscebatur; sed cum venit ple-
uitudo temporis, innotuit scipsum et declaravit Pa-
trem. Agnito ilaque Filio, agnitus est et Pater.
Ostensus tamen primum in praesepio est per stellam
in medio duorum animalium, quando et annuntiatum
est per angelum, quod ipse sit Filius Altissimi. Hiec
. es! namqau* visio illa mirabilis, et auditus valde in-

effa^ilis. Προ est ipsa eademque contemplatio, quam C

vidit Isaias, quando ait : Puer natus est nobis, et fi-
lius datus est nobis (1sai. 1x, 6). Nobis quidem natus,
ei non sibi, sicut et datus, qui semper erat cum
Patre natus. Et qui erat Patri cozternus unigenitus
iB natura deitatis, ipse unus idemque ex tempore
natus per Virginem, et datus est nobis. Nobis qui-
dem natus, οἱ non sibi, quia coxternus Patri erat
Filius. Quapropter cessent vaniloqui dicere, quod
communi lege sit natus de Virgine, super * quem
oinnes mirantur prophetze, cujus nativitatem in sz-
calo cum audiunt, timent ct gaudent, pavent et ad-
orant, silent et narrant, laudant quod explere nc-
qcennt. Unde laudemus et nos, charissim:;e, et cre-

anius quidquid est ad liquidum in hoc partu, quod
penetrare semsibus et intelligere non valemus. Oc-
currite, spens:e Christi, ad partum Virginis et ad
presepium. Videte, quaeso, miraculum; videte de
Yerbo hoc cum pastoribu ., adorate cum magis, quia
Verbum quod erat in principio apud Patrem, Jacet in
pr.esépio caro factum : et quod in przesepio tunc jacuit,
nonc in dextera Patris residens regnat. Quapropter
non nobis vilis videatur sponsus qui in stabulo tam
bamiliter jacet, eui obsecundat Gabriel, et collaudant
angeli, cmi stella famulatur, et totus deservit mun-
dus. Nolite, olisecro, cum istis perscrutari latebras
virginei partus, quasi corruptas, quia et ipsi defe-

a Natum ez muliere. ta Cod. Amelianus, quod non
mirum, quando constat nonnullos ita legisse, etsi
altera lectio przfereuda sit.

b Deus deest in Feu-ard.

€ Quam, Feu-ard.

4 Emendavimus perviss, pro parvus, quod habet
Feu ardent., neque dubitavimus, quanquam Amelia-
nus legit per eum.

e Nobis virginibus legebatur in Fen-ard. Nos em^n-
davimus vobis, quanquam in Amel. sit etiam nobis.

PaTROt, XCVI.

( Psal. χα, 7) ; quia talia sentiunt, qualia Domini ma-
trem non decent. Sed venite cum gaudio, et videte
procedentem Dominum planissima fide tanquam
ep»nsum de thalamo suo; mon, ut isti garriunt,
doloribus virginea. memhra corrumpentem, nec ge-
nitale matris secretus violantem, sed divinitus ex-
sultamtem, ut Propheta canit, et procedentem libere
de aula ventris, tanquam sponsum de thalamo suo,
quia d pervius factus est ei uterus clausus. Cujus
nimirum egressus ἃ summo coelo fortis narratur ad
currendam viani, et recursus usque ad sedem Patris
(Psal. xvii, 0). Ii quibus totus * vobis virginibus
et Ecelesize su: festivus procedit sponsus, exsultans
ut gigas, ut sibi letus. ducat uxorem. Et idco non
sunt audiendi, qui dicunt quod quando processit de
utero Virginis quasi sponsus alacer, tunc doloribus
alllixerit matrem, corruperit viscera, violaverit pu-
dicitiam, multiplicaverit Lristitias et zerumnas, auxe-

p Fit gemitus, Quod si omnino ita essel, non satis

probabiliter diceretur Dominus tanquam sponsus
procedens de thalamo suo; f nam sponsus quanáo
procedit de thalamo suo, semper jucundus ect alacer
gaudet videri. Nec dubium quin uterus Mariz virgi-
nis ipse sit thalamus, in quo sponsi ac spons:e, cum
caro fit. Verbum, federa 5 junguntur nuptiarum.
Non enim, sicut testatur Cyrillus, caro Christi vel
corpus thalamus vel. templum dehet. intelligi, sed
uterus Virginis, ^ quia in Christo non dux sunt per-
soni, sicut nonnulli h:ereticorum voluerunt: quo-
niam non sic creatura, ut sanctus iste testatur, in
societatem sui creatoris assumpta est, ut ille habita-
toris, et illa habitacu!i teneat locum ; sed ut ita na-
ture due alteri altera aniretur, et in tantam conve-
niant unitxtem. ut. utriusque diversitas unus idem-
que sit filius. Prop'erea cum nascitur homo de Ma-
ria virgine, non purus homo, neque communi leg?
nalurze, sed Deus Dei Filius, non cum co, sed in eo
nascitur. Sicut et cum solvitur templum corporis
Christi ex Evangelio, et resuscitatur, Deus homo sol-
vitur in moriem, et Deus homo resuscititur ad vitam.
Non enim ita solvitur hoc ten plum, ut separetur a
Verbo, sed sic solvitur, ut possit. Deus paii et mori
in homine. Quoniam, sicut beatus Augustinus ait, ut
ipse qui natus est. de Patre, Deus Verlum natus e:t,
et de matre Verbum caro factum est. Unus igitur
atque idem Deus, Dei Filius, natus ante s:ecula, na-
tus et in s:eculo, et ntraque nativitas unius est Filii
Dei. Verumetiam, inquit, de eodem matris utero
idem Deus homo exivit, et in sepulcro idem Deus
homo factus jacuit, et 40 inferis idem Deus hono
die tertia resurrexit. Quapropter, quaeso, audiant,
quia in nullo ex quo conceptus est Deus liomo, sol-
vitur Christus; alioquin, sicut ait. Joannes aposto-
lus, qui solvit Jesum Christum, hic non est ejus,
sed hic est Antichristus (/ Joan. τιν, 5). Idcirco
cessent a talibus deliramentis, et confiteantur cum
sanctis Patribus sic eum esse natum de virgine Ma-

D ria, ut dignatus est et ut decuit Deum; nullas ascri-

bant sacratissim:ie matri contumelias intulisse, non
gemitus, non dolores, non xrumnas, non ullas vi-
scerum vexationes, non ullas dirz tristitiz:: corruptio-
nes, quia h;ec omnia, sicut szpe dictum est, in prima
origine illa: sunt vindietx et retributiones justiss -
mao prim: pr:ievaricationis. À quibus omnibus beata
virgo Maria quantum est aliena a culpa, tantum pro-

Sed fecimus ejus exemplo, q'ioniam in fine hujus
opusculi uhi Feu-ard. habet sponsus noster, Àmelia-
nus Codex legit sponsus vester.

f Nam sponsus, etc. Verba hxc desiderantur in
Feu-ard., in quo solum habentur sequentia, semper
jucundus, etc.

E Jungunt, Feu-ard.

à Quia in Christo non dum sunt persone. Erat in
E4it. et Ms. quamris duc sint persone, certe. corru-
ptum; itaque emendavimus conjectura ducti.

8

259 AD S. HILDEFONSI OPERA. APPENDICES. 256

cul dübio libera fuit a doloribus, et a poena. Qua de A neque jam ullis potest obfascari calumniis, que glo-
causa, charissim:e, exsultate,in Domino et congau- — riosa super choros angelorum sublimata, veneratur
dete, quia tantx€ grati: comparticipes factz estis; — ab omnibus, et dum adorant et collaudant Filium
congratulamini, quia non &olum castitatem, verum — Dei, ipsum eumdemque ejus confltentur filium, et re-
et virginitatem integram illibatamque sponso vestro — cognoscunt non alium esse, * qui coxqualis et. sub-
Deo religiose satis admodum vovistis. Unde quia — stantialis Deo Patri credatur et adoretur ab omnibus,
tali ac tanto sponso, d lectissimze, dieatz estis, ser- — quam qui natus est de utero Maris virginis. Et ideo,
vate iinmaculatum connubium vestrum, c dotalia — sponse Christi, sic respicite ad cunas, et ad przse-
jura, qux non nisi fide integra et operibus ser- — prin, ut eum semper consedere intelligatis in. dex-
vantur. Exorate, quxso, pro me, quia dignus non tera Patris, non jam vagientem inter crepundia, ue-
sum vobiscum anie tironum hujus virginis dulcia — que pendentcin in' cruce, sed regnantem super om-
cantica frequentare dramatis, saltem mili venia do- — nia, cui data est, ut ipse testatyr, omnis potestas in
netur vestris intercedentibus meritis. Deinde, obse- — ccelo et in terra (Matth. xxvin, 18), cui flectitur
cro, agite precibus hoc munus quamvis subuleo vo- — oinne genu coelestium, terresvrium, οἱ infernorum,
bis serinone dicatum, virgo beata vestro dignelur οἱ omnis lingua confitetur, quia Dominus Jesus Chri-
obsequio suscipere, quia, ut scitis plenissime, no- stus sponsus vester ? in gloria est Patris (Philipp. τι,
stris non eget laudibus, quam oinnis illa supernorum 410). Amen.

Socielas hymnidicis indesinenter celebrant melodiis; p

ἃ Qui emendavimus, quamvis in utroque sit quam, b Noster, Feu-ard,
pec dubitamus quin ita legendum sit.

ALIUD FRAGMENTUM
EX LIBELLO DE PARTU VIRGINIS.

Preut est in Editione Feu-ard. et Cod. Asmeliano, in quo exordium potius cujusdam sermonis ad populum
contineter.

Quotiescunque, dilectissimi, vobis aliquid pro tate devotionis considerata intelliguntur, intellecta
amore Creatoris nostri in ejus creatura dignis laudi- — vero ad plenum vere laudantur (Hom. 1, 20). Qu»
bus przdicatur et extollitur, ad cjus procul dubio — nimirum laus in conspectu Dei et angelorum ejus
laudem refertur, qui auctor creaturarum est, ut de — tanto amplius gratificatur, ut acceptior fiat, quanto
creatura sua factor intelligatur et laudetur; quoniam, — in eisdem sanctis et veris operibus Deus sapienter fide
juxta Apostolum, invisibilia Dei per ea quce facta — creditur, eL intellectu pie videtur. Hine quoque Davi4
sunt, intellecta conspiciuntur.(om. 1, 20); sicuti, ut — valde gratulabundus, tertio repetendo exhortatur di-
ita dicam, fieri solet in quodam laudabili οἱ mirabili — cens: Psallite Deo nostro, inquit, psallite regi nostro,
artificio, dum quidquid in eo multis et magnis laudi- — psallite (Psal. xyva, 7) ; Patri videlicet ac Filio; et ut
bus effertur, totum ad glorism et laudem manus ar- eus Trinitas commendetur una cum Spiritu sancto,
tiicis jure inspicitir. Sed longe incomparabiliter 4 psallite, inquit, sapienter (Ibid., 8). De quibus profecto
Deus laudandus est in sanctis suis, el in omnibus C quisque non recte intelligit aut credit, non dico sapien-
epetibus suis prz::dicandus. Hinc quoque Davil : ter, verum nec utiliter, sed In vanum psallere vide-
Laudate Dominum, inquit, in. sanctis ejus, laudate — tur. Heo, dilectissimi, adhibcte diligentiam in om-
cum in firmamento. virtutis ejus (Psal. ci, 1). Quol — nium sanctorum festivitatibus, maxime vero in hac

ut digne possit fleri, fides prius adhibenda est, quo- — celebritate genitric s Dei, ut bene intelligendo δὲ -

niam omnia opera ejus in fide; deinde intelligentia — recte vivendo, in ejus laudibus digne assistere, et
requirenda; alioquin, misi crcedideritis, sicut Isaias — sapienter Deo psallere possitis; quoniam quidquid ge-
ait, non intelligetis (Isui. νει, 9). Intelligibilia autem — nitrici cjus ofliciosissime impenditur, illi nimirum
Dei per ca, ut dictum est, creaturarum qua factà — impenditur, cui jure patet omne clausum....

sunt οἱ fiunt in sanctis ejus, digne in fide cum pie-

S. HILDEFONSI SERMONES DUBII.

ADMONITIO AD LECTOREM.

Noli mirari, lector optime, quod sequentes sermones operibus dubiis et incertis sancti Hildefonsi a nobis
accenscri videas, quos tamen audis a viris non indoctis tanquam suos frequenüssime laudatos, et quasi

Mildefonsinos communi opinione receptos. Facimus etenim nec temere, nec sine aliorum virorum magna .

doctrin: laude pr:wstantium suffragiis, sine quibus nunquam ausi fuissemus judicium de illis adeo sperte
pronuntiare. Neque eni.! ignoramus quant: invidixe res plena sit, opinioues vetustate quodammodo conse-
eratas, atque hominum animis altis radicibus infixas evellendas suscipere; quamque diflicile in operibus
sanetorum Patrum paulo accuratius examinaudis atque dijudicandis occupatum, intcemperatioris critices
notam effugere. liaque quod diciinus, rem esse valde incertam, uirum sermones is:j revera $&int sancti
Hildefonsi, non nisi post scriam meditationem, longumque examen illorum iss:itutum, post multas eorum
inter se, tum cum aliis operibus saneti Doctoris collati nes factas, facem. seinper nobis praferentibus viris
omni docirina et eruditione prasiautibus, denique non nisi gravibus rationibus adducli, pronuntiamus.
Qu:e omnia paulo fusius exponere operz pretiuin erit.

De sancti Hildefonsi sermonibus nihil amplius a! posteriorum temporum memoriam pervenerat proeter
historicorum testimonium, a quibus comm.morantur nonnulli sermones ab ipso conscripti, et cum ceteris
operibus suis in lucem cmissi; neque postrema δι σι ullum illorum Exemplar viderant, donec sxculo
décimo sexto omnium primus Franciscus Feu-ardentius, nobilis tbeologus Parisiensis e fratr. Minorum

--

2357 APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — MONITUM. 4."

familia, ex antiquo Codice ms. (quem ἃ Gotiscalco inter Aquitanos episcopo ex Hispaniis asportatum seribit)
una cum librode Virginitate perpetua sancte. Marie, et altero libello de Parturition^ superius excusso,
sermones duodecim sub nomine sancti doctoris evulgavit. Scilicet deceptus fuit vir alioqnin oculatissimus,

uod sermones tali nomine inscriptos forsitan reperisset, neque illu a vero. abhorreret, quando sanctum
Hildefonsum sermones scripsisse constaret. Inventum vulgatumque tliesaurum omnes communi acclaniatione
suscipere, probare, laudare; Hildefonsi sententias unusquisque producere, ornare, amplificare; neno de
eis vel leviter dubitare, vel ad illorum examen animum adjicere. Qua ex re non multo post communis apud
omnes litteratos opinio percrebuit serinones istos germanos esse Hildefonsi fetus.

Post h:ec vero accidit, ut ex. doctoribus aliqui illorum lectioni serio incumbentes, nonnulla in eis prima
fronte suo.judicio minus probanda offenderint, quorum occasione de illis ad novum examen revocandis,
legitimoque illorum parente diligentius investigando cogitaruut. Hos inter primus nohis occurrit P. Joann»s
Poza, qui in suo Elucidario beate Maris virginis ad illustrandum argumentum de illibata Deiparz conce-

ione, testimonia ex Hildefonso nostre adducta expendere aggressus, eo fine ut. incerta et spuria a certis
['ritimisque secerneret, inulta sibi visus est in hisce sermonibus reperisse, cuin ab Hildefonsi more ct stylo,
tum ab ejus doctrina pietateque omnino aliena, qux non essent temere, nec sine gravissimis probationibus
(qus nullzx erant) tanto. doctori imputanda. ἡ

Pozz judicio Theophilus Raynaudus rede novo explorata aequievit. Amborumque sententi:e, qui eos secu-
tus est D. Nicolaus Antonius, in Bibliotheca antiqua Hispani; libenter suffragatus est, postquam Poz:e
censuram totidem verbis retulisset. Deinde P. Remigius de Ceillier in opere Gallice edito de Scriptoribus
Ecclesiasticis, nullo pacto ait sibi persuaderi posse przedictos sermones esse sancti Hildefousi.

Ergo ex duplici capite, si istos doctores audimus, oportet sermones pr:efatos sancto Hildefonso ahjudicare :
nempe ex doctrina in eis contenta, et ex proprio uniu«cujusque stylo. Verum, ut ingenue loquaniur, Pozee
censuram in his 4:5 doctrinam spectant. minime probare possumus; neque enim (uisi omnino cacutimus)
videmus quid sit quod erroris merito insimulari queat. Tria siquidem sunt qux fldei absona piisque auri -:
bus minime ferenda censet perdoctus vir : primum, quod sermone 5, de Assumptione, dicitur non dehere
indubitanter affirmari beatam Virginem fuisse cum corpore in carum assumptam (quanquam pinum sit. ita
credere), ne incerta pro certis recipiantur. Alterum, quod sermone przcedenti pia quadam temer.ate as-
serere audet festum Assumptionis aliquod remedium et refrigerium afferre claus ris infernalibus, adeo ut
in eo die ministri Tartarei non audeant pertingere $uos captivos quos recolunt redemptos sanguine filii tan-
te Virginis. Tertium denique, quod in homilia de Purificatione asseverat corpus Christi Domini fuisse
quadraginta dierum numero formatum in utero Virginis. lzc totius censurze sunimia, cujus singula capita
acile diluuntur.

Nam quod de assumptione corporis virginei dubitanter scribit auctor, illud ex sermone Assumptionis de-
sumptum est, qui ab eo laudatur sub nomine sancti Hieronymi, cujus certe non est, sed vel Sophronii au-
ctoris Grxci Hieronymo supparis, ut placet aliquibus, vel, ut volunt alii, auctoris multo recentioris, sed il-
lorum priorum s:eculorum, qui potuit illud asserere sine ulla offensione : nempe pie ab aliquibus tunc tem-
poris credi beatam Virginem fuisse in corpore assumptam in coelum, verum indubitanter tanquam certu;n
Ron affirmari, in quo certe errorem nullum animadvertimus. Neque si quis Hildefonsi szeculo idem pro-
nuntiasset, facile esset erroris arguendus, quando non in omnibus Ecclesiis, neque ab omnibus doctoribus iia
certo tenebatur, sed tan:um in aliquibus; quemadmodum colligitur ex sermone secundo de Assumptione
falso Augustino attributo, cujus auctor post sauctum Isidorum, «quem laudat, scribebat. Quod tamen, post-
quam ab universa Ecclesia reci p:um est, atque omnes sacri doctores in ea veritate consentiunt, si quis infi-
ciari, vel de ee dubitare auderet, teweritatis notam non cffugeret.

Nec validius est quod secun:lo loco opponebatur de refr'gerio et levamine per Virginem allato. elaustr;s
infernalibus in anniversario die su:ze assumptionis. Quis enim iniretur. illorum. temporum doctorem hujus-
modi pix temeritati, ut ipse vocat, lubenter indulsisse in beatze Virginis gloriam, qui sciat. sanctum Augu-
stinam (Enchir. c. 112) quorumdam sententi:un improbare ausum non fuisse, qui existimarent damnato-
rum panas certis temporum intervallis aliquatenus mitigari, ita ut in ira sua nou. contineat. Deus misera-
tiones suas; non zxterno supplicio finem dando, sed levamen adbiben.lo, vel interponendo cruciatibus? Deinde
unde evinci potest hoc loco auctorem fuisse locutum de hominibus in. ;eternum damnat 5. in. iufianum ob
gravia peccata, et non potius de animabus sanc is, qux in Purgatorio torquentur? Αἱ vero his et. datnnato-
rum captivorumque nomina conveniunt, atque a ininistris Tartareis in claustris inferpalibus torqueri. nemo
ambigit.

Denique quo ultimo loco oljicitur de formatione corporis Dominici quadraginta dierum circulo peracta in
utero Virginis, si quam habet difficultatem (ut certe habet), non aliai vero quam qua in. verhis Augustini
reperitur, in lib. ixxxni Quisst. , 4. 56, unie hic locus videtur fuisse desumptus ab illius homilix scriptore.
Verum cum Augustini verba nullus sit theologus, post Magistrum Sententiarum, qui non ea sano sensu. ex-
posuerit, ex illorum commcentariis potest huic loco solutio accommodari. Hisce igitur de doctrma. criminatio-
Qiibus dilutis, reliquas animadversiones exponamus, quibus evincitur istos serinunes minime censendos esse

ralos Hildefonsi fetus.

primo quidem id quod omnium maxime Feu-ardentio persuasit hosce sermones esse lHildefonsi, scili-
eet quod in illo suo CoZice ms. satis vetusto una cum aliis operibus ejusdem szucti doctoris reperisset eos,
quemadmodum tanti viri errorem elevat, ita quam levis momenti fuerit, postea. manifeste. apparuit. Erat
eaim ctiam in illo Codice immediate post libellum llildefonsi de perpetua deiparz virginitate ille alius tra-
citatus de Parturilione prexime a nobis editus, quem, ut pr:monuimus, nemo ncn llildefonso a3' judicat.
Quoniam licet sub ejus nomine reperiatur, longa tamen experientia compertum est fuisse in more apud an- :
tiquos ante artis typographicz adinventonein, ut variorum doctorum lucubrationes ad idem przsertiin argu-
menti genus spectantes in eumdem Codicem congererent, nulla sepissime auctorum diversitate notata ; qua
res immane est quot errores circa genuina uniuscujusque opera pepererit. Abundant undique exempla, quo-
rum nos, ut alia omittamus, siuile deprehendimus in ipso Cocice nostro Aumeliano Jam &rpius. laudato. in
borum opusculorum Editione. Est enim fere totus expressus ad normam Co licis quo Feu-arJentius usus est :
iidem in utroque tractatus, eo?emque oruüine dispositi, nisi quod noster correctior est, atque uno sermone
auctior, qui inscribitur De sancta Maria. Αἱ vero post hzec omnia animadvertimus aliquot folia membranacea
abscissa, in quibus abs dubio alius tractatus continebatur ce laudibus beate Virginis, cujus locupletissim»s
index adhuc remanet ad calcem ipsius Codicis, eadem qua czetera manu exaratus. Αἱ vero przecictus. libellus
non est propterea Hildefonsi censendus, sed vcl Anselmi, aliusve qui de beatz Marize lauzibus scripserit.

Huic animadversioni multum ponderis adjiciunt, qu;e a viris doctis obscrvata. sunt cirea. horuin stylun.

259 AD S. HILDEFONSI OPERA. APPENDICES. 210

Quanquam enim nullus sit cestus et exploratus llildefunsi sermo, quocum istos eontulerin$, quantum tamen
ex cxteris operibus conjicere potuerunt, uihil minus in eis vident quam Hillefensum. Siquidem propria
ilia scribendi ratio conformatioque Latini sermonis, qu: Patrum Gothorum quasi characterem. exprimit,
nusquam apparet. Unum certe cuilibet paulo attentius illos perlegenti exploratum erit, nonuno, nec :
sed multiplici style esse conscriptos, quod plures prodit auctores. Siquidem primus, et quartus, qui primi
quasi compendium est, unius auctoris esse perhibentur ; tertius, quintus et sextus, alium sapiunt auctorem ;

timus et octavus omnino a przcedentibus diversi ; decimus nulli priorum similis. Alius Scriptararum te-
stimouiis totus intextus est ; alii Patrum et doetorum citationibus abundant. In quo illud est omni animad-
versione dignum, quod cum in eis aliquando laudentur Hieronymus, Ambrosius, Augustinus, Sedulius
poeta, unius Gregorii Magni nomen nusquam personat, Gregorii, inquam, illius, qui nostris Patribus Gothis
solus ipse instar omnium erat, cujus unius doctrina maxime delectabantur, cujus sententias semper in ore
habebant, quibusque solebant omnem orationem conspergere, ut viderecst eum in Isidori operibus, tum ih
jpsius Hildeíonsi Ebris de Annotatione baptismi, et de Progressu spiritualis deserti ; quamvis in libro de
irginitate perpetua sancte Marie nullam ejus mentionem fecerit, quema.lmodum nec alterius doctoris,
testimoniis S«ripturarum urgendis, prout res postulabat, unice intentus.

Ex quibus omnibus non temere colligi posse videtur ex primis undeeim sermonibus nullum esse qui certa
aliqua ratione Hildefonso nostro ascribeudus'sit. Neque de tribus postremis, quos adjicimus, est magis ex-
, plorata sententia. Namque prioris, qui de sancta Maria inscribitur, nullum aliud est argumeatum, quam
: quod unus Codex Amelianus inter exteros illum exhibet. Duo reliqui suam veritatem:P. Florezio persuase-

runt, quoniam postquam ab editoribus sancti Augustini, qui parens eorum credebaurr, rejecti sunt tanquam
spurii, i fuere in Codice suo ms. sxculi xiu, post libellum de Virginitate sancte Marise, sub noinine
sancti Hildefonsi. Quod argumentum quantum per se valeat, vidimus, nisi solidior ex stylo et. materia -con-
jectura capiatur, quam quidem nos eruditorum arbitrio relinquimus, qui illis perlectis judicabunt quam-
nam habeant hi sermones cum genuino sancti doctoris stylo, atque etiam cum precedentibus sermonibus
similitudinere. Nos h:erentes rem in medio relinquimus, atque ad illorum accuratiorem Editionem proce-

imus.

SERMO PRIMUS. Ἃ honore Virginis frequentare, ubi interdum angeli ca-

DE ASSUMPTIONE BEATISSIME ET GLORIOS.E VIRGINIS
MARLE.

Hodie, dilectissimi fratres, natalitia beatz: Marix
celebramus ; ^ et jam sinceris vestris meritis ac prc-
cibus adjuvemur, quatenus ipsa intervenire dignetur,
ut et ego vos solemniter exbortari queam ad profe-
ctum salutis vestrze, vosque devote percipere valeatis,
nt ΘΠ} nos omues in ejus laudibus digni invenia-
mur. Non eniin ab omnipotente Deo tam effectus
- tantarum rerum quam volantas requiritur. Et. ideo,
ut credo, pro hona voluntate, dilectissimi, praestabit
vires loquendi, quas imperitia denegat, qui et vobis
plenissime gratiam intelligendi dedit, quoniam Leti
ad ejus festivitatem: devotique celebrandam occurri-
inus, ante cujus torum olim multitudo coelestis exer-
citus decantavit : Gloria in excelsis Deo, et in terra
pax hominibus bone voluntatis (Luc. v, 14). Quapro-
pter sit nobis hona voluntas in affectu, erit pro certo
Dei adjutorium in proventu, ut et competenter intel-
ligete possiinus quam lau:lainus, et. laudare religiose
Virginem, cujus hodie solemnia coliius. Ánte cujus
torutn profecto quo puer reclinatur in stabulo, invi-
tant nos, ut dixi, angeli canentes : Gloria in excelsis
Deo, ut insinuent vocibus quod idem qui natus est in
carne, Deus et homo est. Et quia Deus est, gloria in
excelsis, ubi peccatum nou est, sed perpetua laus
amplior preedicatur; quod autem idem horno, in ter-
ri$, ubi seditio et bella sunt indesinenter, propter re-
conciliationem Mediatoris pax hominibus bonze vo-
luntatis nuntiatur, ac sic unus idemque Christus
utrunque complectitur. EL ideo sursum in caedis non
minuitur gloria superiorum civium, sed augetur ; nec
deorsum in terris propter discordias frustratur pax
hominibus bonzxe voluntatis, se4 prestatur. Propter
quod ad hujus cunas infantix, quas angeli frequen-
tant, invitat nos sanctorum propuetarum chorus, imo
et sapientia Dei Patris invitat nos, et Spiritus sanctus :

Ante torum, inquiunt, hujus Virginis frequentate nobis ( ciosissime pr:etexta non occurreret, nisi

dulcia cantica dramatis. Dramaton eniin, charissime,
genus est carminis, quo genere Cantica Canticorum
edita leguntur. En jubemur, ut charitas amplior com-
inendetur, eo genere canendi dulcia cantica in hujus

^ Et jam sinceris vestris meritis, lectio Co.l. Amel.,
magis ferenda quam Feu-ard. : etiam εἰ in calis ve-
stris meritis, etc.

b Satagite, Amel. Cod.

€ Deccuntuare, ide.

nentes celebrant laudes, archangelus Gabriel evan-
gelizat, stella occurrens refulget, nigi veniunt e&
adorant, munera deferunt, suisque muneribus pro-
phetant : pastores au iunt et loquuntur; veuiunt, vi-
dent, et intelligunt Verbum incarnatum, quod Domi-
nus ostendit eis. |
Idcirco, dilectissimz, ubi talia et tanta ostendun-
tur, P surgite cum hymuis et canticis spiritualibus
sallentes in cordibus vestris Domino, et cuin ange-
is * decantate dicentes : Gloria in excelsis Deo, et
in terra pax hominibus bone voluntatis (Luc. n, 1.1}.
Quoniim hiec est inater Domini, 4 per quem vita
redonaiur. Hzc est virgo fecunda, multis propheta-
rum indiciis przedicata. Hxc est. quie. hodierna die,
comp!etis omnibus, celo assumitur, exuitur carno,
caelesti gloria vestitur. Hxc ex genere Abralze orta
virgo, in cujus semiue benedicebantur omnes gentes
de tribu Juda. Unde dictum est : Non deficiet prin-
ceps de Jud:t, donec veniat qui mittendus est, et ipse
erit exspectatio gentium (Gen. xt1x, 10). Ipsa est virga
de radice Jesse, de cujus nimirum rursus radice flos
asceadit Christus (Isat. x1). Ipsa est Virgo clarissima,
stirpe David prog uita, cui Deus Pater olim in spi-
rita : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam
(Psal. xxxi, 11). Ecce ad quam concurrunt, o filii,
onnia eloquia prophetarum, ad quam omnia :eni-
gmata concurrunt Scrip.urarum, de qua natus est
Cüristus, D.us et homo, pridem in terris, ut ipsa
hodie assumpta de corpore renascatur in ccelis. Unde
el filia Jerusslem esse jure canitur, licet natus sit ex
ea qui eam oli.n fundavit Altissimus (Psal. Lxxxvi).
Que revera mater illa coelestis hodie advenit obviam
ornata monilibus suis, de qua dicitur : Vidi Jerusa-
lem d»scendentem de celo a Deo ornata n * auro
mundo, et lapidibus pretiosis intextam. f Qus pro-
fecto hodie decorata ideo descendit, ut reginam
mundi, beatam scilicet Mariam, secom eveheret ad
sublimia, et collocaret in throno regni; alioquin ofli-
estivitas
magna esset.
ropterea, o filii, seu. quicunque pueri et puell:e,
senes cum junioribus, omnes vos moribus festivos
proeparate in festivitate tautz Virgiuis. Produciie

d Per quam, Amel.

e Auro. mundo, cx Amel. Cod. À viro mundo
Feu-ard.

f Quo Feu-ard.

94r

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO I.

21$

choros letitia spiritualis, * quateuus docere possitis A splendet, qu;e sole justitie illustratur, ut caliginem

cantica quz auditis, vel qu;e canitis. Alias aute v,
uia non est speciosa laus in ore peccatoris, ad hzc
esta, donec vos viliis exuatis, non congruitis. Ipsa

igitur stella maris, quam hedie ccelum suis recepit

. sedibus, appellatur, quia secundum verbum MHebrai-

: eum Maria ? ita interpretatur. Hinc agite, dilectissi-

ma, ut lacifer ille qui nescit occasum, oriatur in

' enrdibus vestris, dum in hoc seculo estis. Nam

mare prasens. seculum est, stella autem heata
virgo Maria, de qua ortus est ille per quem illumina-

Iur omnis mundus.

Hinc securius accedite ad laudem Virginis, et
üluminamini, quoniam ipsa est per quam vera. lux
in mare hujus sxculi refulsit. Ipsa est ancilla Domini,
juxta quod ait ipsa post ineffabilia Gabrielis promis-
»a : Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum ver.
buse tuum (Luc. 1, 58). Quapropter discite, charissi-
nue, humiliari, discite mites esse, quoniam liec
est sola virtus, quam in se Dominum respexisse
precipue gloriatur, ut. et. vos ex eadem humilitate
gloriari possitis; nam et ipsa regina uostri orbis
dicitur. Ágite cum ea, ut regnare valeatis, uhi exal-
tantur hurniles, et dejiciuntur superbi ; ubi domiuan-
tur mites, e$ servituti rediguntur obnoxii, qui ad
presens elevantur, elati. Ecce jam beatam illam
dicunl omnes generationes sxculorum, qua se du-
dum tantis insignivit virtutibus, ita ut et sponsa jure
dicatur, ac mater sui creatoris.

Ante cuus torum , quxso, rursus ad exsequias
von threnos doloris, non lamenta fletus, sed carmina
Deo dulcia * modulate voeihus, quoniam hodie jam
krta pervenit ad regis thalamum. Pervenit itaque
puerpera, ubi angelorum melliflua indesinenter so-
nant organa, ubi hinc inde hymnidici sauctorum
vicissim cantica nup:iarum alternant chori, ubi cpi-
talamia sponsi et sponsz suis suavia redduntur melo-
düs. Ad quas itaque nuptias hodie beati Dei geni-
lrix cum gaudio introivit, qua fuit olim conditoris
templum, Spiritus sancti sacrarium ; sacrarium, in-
quam, Dei, quia omnes thesauri sapientiz et scieutiax
in ejus utero sunt reconditi (Coloss. 11, 5), quo οἱ
Verbum caro factum est, in quo habitat omnis ple-
nitudo divinitatis (Ibid., 9). Sed tamen longe aliter
Christus templum Verbi, aliter beata Viryo, quia
uterus Virginis ac si hospitium fuit, ex quo Christus
Deus ad nos, quasi sponsus de thalamo suo, poten-
tia fortis ut gigas, exiit. Porro Christus Deus et hono,
wnus mediator Dci et bominum fuit (1 Tim. n, 5):
non alter Deus, alicr hoino , ut templum et Verbum

duo essent; sed unus idemque Christus Jesus. Qui.

dum resolvitur in morte, Deus in suo hemine,
cum sit immortalis, propter unitatem 4 subsistentize

iportuus praedicatur ; ac per hoc nou alius qui tem-.

plum, alius qui Verbum, sed Verbum et templum

unus est Christus. Et quia unus idemque, nec in pas-

sin dividi potest secundum substautiam, nec in ma-
te.

pr:esentis vile destruere possit, et ad ea pertinere
nos omnes faciat, quo beata Virgo pervenit, ubi nul-
lum jam patitur defectum luminis, quia laborum e us
et gratie gloriosus est fructus. Ideo, dilectissimi,
imitamini illam, dum vacat et tempus est, quam
cullaudant omnes sancti et. diligunt, qu: hodie pro-
cessit electa de terris ad ccelum, clecta ut sol. Et ecce
in perpetuum clarior sole, coronata triumphat. ante
Dominum. In qua nimirum Virgine olim quasi ia
Sole posuit rex tabheriaculum suum. (Psal. xvin,
6), ac processit spousus ad nos de thalamo suo,
rex virtutum, rex glorie, ul omnes regnent per
eum.

Ὁ quam pulchra est, admirabilis, casta generatio
cum f claritate (Sap. iv, 1) !. Quod $i preclara est
in virginibus, et preclara cum pr:eceonio bon:ze fama,
multo magis in Dei genitrice Maria, qu:e virgo per-
mansit, et fecunda mater : eujus sanc. memoria in-

ἢ elyta. virtutum apud Deum οἱ homines immortalis

regnat. Qua de causa, filii, imitainiui illam, et de-
siderate illam, quiz hodie jam ornata thalamo, sponsa
el conjux, mater οἱ virgo, introivit ad nuptias. In-
troivit itaque integre sigillàta signo pudoris, quia et
virginitas aique castitas omnis insignitur apud Deum,
ut accepta sit et probabilis. Qui autem imitantur il-
lam, erunt ex parte ejus ; et beata qua nescierit to-
rum in delicto, habebit fructum in. respectione ani-
marum sanctarum (Sap. ut, 15).

Undc qu:eso vos, o filii, imitainini signaculum fi:lei
vestr:e, beatam Mariam, quam, velut ignis ferrum,
Spiritus sanctus. totam decoxit, incanduit, et ignivit,
ita ut in ea € non nisi Spiritus sancti flamma. videa-
tur, nec sentiatur nis) tantuin ignis amoris Dai. liec
namque est hortus conclusus ille deliciarum, fons
signatus (Cant. iv, 12), putens aquarum viventiun,.
reparatio vitz, jenua coli, decus muliermn, |fasti-
gium omnium virginum, qux ut cedrus Libani quo-
tidie in terris 5^ multiplicatur, dilataturque ramis, et.
in colo radicibus, ut. crescat. amplius, solidatur.
Esaltatur. ut palina, floret. velut. oliva. speciosa iu
campis, et i fructificabit in domo D: in :eternum
(Eccli. xxiv, 11-19). In. qda. nimirum domo hodie
lzta introivit, et sequuntur eam onnium electorum
anima, 4:8 sunt ex parte illius. O! si permitterc-
tur nobis scire qu: illius vite gaudia ad qua intra-
vit hodie, qu:e ilia florentis paradisi ameena, que illa
socielas angelorum, quantus famulatus ceelorum, οἱ
sanctarum animarum À numerus exsultans occurrit !
quanta illi hodie monstrata sunt secretorum arcana,
quam ineffabilia sunt gaudia reserata ! Non dico «x-
plieare verbis, saltem quis nec digne cogitare pote-
rit quie nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in
cor liominis ascenderunt.

Idcirco, filii, perp»ndite Matrem Doniini, quie
quasi vitis fructificavit suavitatem odoris, et protulit
cunctis gentibus fructus honestatis et grati: (Eccli.
xxiv, 25). Floruit ut mater lonorificata, ut mater

Sic et. Dei genitrix speciosa przdicatur, velut co- D pulchrze dilectiouis et timoris, ut mater agnitionis Dei

lumba, hra ut luna, electa ut. sol (Cant. v1, 9);
quia columba illa, qux» super Christum mansit, cam
itam repleverat; idcirc» ob hauc speciem decoris
ΒΟ immerito formositate virtutum speciosa lauda-
wr. Pulchra ut luna ; quinimo pulchrior quam luna,
quia in.ejus specie * gens omnium Ecclesiarum re-

* Quatenus dicere possint cantica que audistis, tel
que canitis, Feu-ard.

» Vide sanctum Bernardum, boim. 2, super Mis-
us est.

* Modulata , Fcu-ard.

4 Substantie, Am. Cod., pro subsistentia.

* Genus , est in Amel., pro genus, quod est in
Feu-ard.

f Nos emendavimus claritate, quamvis in utroque
el Amel. Cod. et Feu-ard. Editione legeretur aperte
earitate. Emendavimus, non tam propter lectionem

et spei, in qua graiia omnis spes vitaa ct. virtutis
(Ibid., 31-26), οἱ quie sola. refulsit virgo sancta in-
ter filias, ac. si lilimn inter spinas. Virgo prudens,
virgo pudicissim :, virgo. pulcherrima, οἱ fecunda :
corpore decora atque integra, animo fulgida, fide
perspicua, vit: peeclara, ainore virginitatis devota,

vulgatam, a qua frequenter recedere videmus, sed
magis propter sequentia verba : Quod. si. preclara
est in virginibus , οἱ pra'clara cum pracowo bonc
(ame, ete.

& Non nisi Spiritus sancti flamma. lla vcrba won
nisi desiderantur in Feu-ard., sed habet Amel.
Cod

h
etc.
| Fructificat, Amel. Fructificabit, Fcu-ard.
) Innumcrus edebav Feu-ard.

[n Feu-ard., multiplicabitur, dilatabiturque,,

215

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

244

in oinpi obedientia virtutum parata, et in ministerio A die leta canitipsa eademque beata mater et virge: Ad-

sibi eredito cautissima: cujus animam in passione
Christi pertransivit gladius, et in cunctis angustiis
decoxit fervor divini amoris. Ipsa est ergo qua a
prophetis est praedicata, et a philosophis etiam prze-
dicata, ab archangelo salutata, a Spiritu sancto fe
enmndata, et ab eodem obumbrata. Virilis seminis
ignara, prole fecundata, * virgo innupta, in filio glo-
rificata, qux fide concepit, et cum gaudio peperit.
Virgo siquidem ante partum, virgo in partu, et virgo
post partum : quem totus itaque non capit orbis, in
ejus se clausit viscera Deus factus homo. Qui ccelum
el terram adimplet, cui ccelum thronus est, terra
autem scabellum pedum ejus (/sai. rxvi, 1), qui
palmo coros tenet, et appendit tribus digitis molem
terrx, ac pugzillo concludit (J5ai. x, 129), hunc Virgo
sancta pannis involvit, et in presepio reclinavit (Luc.
n, 7). Érgo qui cuncta pascit caelestia οἱ terrestria,
simul et regit, hunc sacratissima Virgo lacte carnis
aluit et nutrivit : ad cujus deinde nutum universa re-
guntur, sub cjus disciplina vel arbitrio infans Deus
versatur ; et, quod mirabilius est, defensor omnium
et creator quasi profugus ^ in Egyptum fugit (Matth.
r, 14). Quid piura? qui cuncta quasi in statera
suspensa tenet, cruce suspenditur ; super quem beata
Virgo multum doluit, multumque perpessa est, et
gladio passionis Christi vulnerata in anima teloque
transfixa.

O sanctíssima omnium feminarum, qu: cum Deo
tale tantumque contubernium habuit in terris! Et
ecce hodie exaltatur apud eum quem genuit, ut per-
maneat sine fine gloriosa in ccelis. Qu: cum aposto-
lis degens vixit, et quandiu simul fuere, unanimiter
in oratione permansit, conferens cum iisdem, donec
omnia complerentur mysteria repromissionis Christi,
et ipsi longe lateque causa praedicationis disperge-
rentur (Act. 1, 14). Deinceps vero quam feliciter sub
praesidio angelorum et Joannis diligentia fuit! O in-
clvta Virgo! ecce remeraris in terris, quie filium
tuum Redemptorem nostrum Jesum Christum prze-
mittis ad ccelos, heatius atque felicius et tu. angelis
commeantibus penetras gloriosa. Secura igitur ac
gaudens jam peragis, quia eumdem filium tuum Do-
minum nostrum Jam divinitatis gloria * consedere
ad dexteram Patris non ignoras. Unde quarn beatis-
sima et laudahilis diei hujus celebratio recte colitur,
in qua Virgo mirabilis cum laudibus coelestis mili-
tie d intra polorum aulam una cum ingenti trium-
pho excipitur ? Ex cujus nimirum carne Dominus Je-
sus Verbum caro efficitur, qui cunctis in se creden-
tibus januas poradisi aperire dignatus est. Qui ma-
trem secum in throno regni collocavit, et in im-
mortalitatis gloriam eam transposuit, ac super choros
angelorum supersolemniter evexit.

Quapropter, dilectissim», solemnitatem hujus diei
dignanter celebrate , de qua exsultant angeli, Le-
tantur archangeli, de qua gaudet omnis illa. coelestis
Jerusalem, civitas gloriosa. O! si permitteretur no-
bis scire quanta jucunditas, vel quanta ineffabilis
Ertitia illic est, vel quanta exsultatio animarum sau-
ctarum de visione tante claritatis ; quantus famulatus
beatorum spirituum, quantusque numerus angelo-
rem hodie genitrici Verbi Dei gratulabundus oc-
currit, ad quanta vel qualia gaudia feliciter hodie in-
travit, αὐτὸ profecto nec oculus vidit, nec auris au-
divit! Sunt enim invisibilia, atque ineffabilia qu:e perce-
pit, et, utjam dictum est, fllium suum Dominum Jesum
Christum, quem pendentem in cruceolim doluerat,mul-
tunique perdoluerat, super omnia elevatum in dextera
patris regnantem jam conspicit. Quem gaudens adorat
omnis ordo coelorum, cui venerantes inherent, οἱ in-
hirentes immortali Deo immortaliter vivunt. Cui ho-

* Pro virgo legitur in. Amel. tiro; et postea, ubi
Feu-ardent. quod fide, etc., que fide.

b In /E£gypio, Feu-ard.

* Consreutdere scribit Amel. Coi.

D

heesit anima mea post te : idcirco suscepit me tva
(Psal. vxn, 9), nibil enim laetius, nihilque jucundius
quam qui ipsa canit : Tenuisti, inquit, maaum dez-
teram meam , et in voluntate tua dednxisti me, et cum
gloria * suscepisti me ( Psal. vxxu, 21). Sed et alibi:
f Quid enim mihi est in codo, et absque te quid volui
super terram (Ibid., 95) 3 Ac si dicat : Nibil nisi te
wnicum Dominum ut viderem, quem amavi, quem
colui, quem cupivi, quem toto corde diu quesivi,
ut es. Et ecce jam video, jamque teneo, cui. meolim
tota devotione commisi, nec dimi:tam quem amavi.
Et quia jam pra amore defecil cor meum et caro
mea, ideo, tu Dcus cordis mei, deinceps pars mea in
rternum eris (Jbid., 26). Porro ad sodales con-
versa, forte et ad reliquos gratulahunda sanctos ho-
die inquit : Sicut andivimus, o dilectissimi, ita jam
videmus in civitate Domini virtutum, in civitate Deli
nostri, quem Deus fundavit in zternum. De qua níi-
mirum nobis dudum gloriosa dicebantur, jam con-
spicimus et fruimur plenissimo charitatis intuitu.

Igitur pro talibus et hujuscemodi gaudiis, quibus
exsultant cum ea sancti in gloria, et Letantur in
cubilibus suis (Psal. cxttix, 5), lzetemur et nos, charis-
sim:, in speflliorum Dei, et ad ea imploremus sal-
fragiis eorum pertingere, ad qu: illos pervenisse
cum beata Virgine credimus corde ad justitiam, et
ore profitemur ad salutem, quia tunc veri laudato-
res sumus, si ea sectamur quz et ipsi sectati sumt,
et ad eam fidem,quze per dilectionem est, festinemus
venire quantocius. Alioquin incaute vani insyectoresg
sumus et laudatores improbi, cum ipsi coronantur
et accipiunt palmas, eo quod in agone legitime eer-
taverint, si non οἱ ipsi pro modulo nostro di-
me 8:1 ca pertingere laboramus. Qui enim dicit se in

hristo manere, debet, sicut ille ambulavit, et ipse am-
bulare (1 Joan. 11. 6).

Propterea, ut szpe dictum est, Imitamini matrem
Domini,qux vobis sponsum genuit immortalem ; imi-
tamini ct sanctos, quorum exempla, favente Deo, plu-
rima leguntur. Sequimini sponsum, et festinate in-
gredi, quo hodie ingressa est beata Virgo ad zter-
nas nuptias. Preparate lampades vestras, ut. cum
venerit sponsus, et pulsaverit, vos vigilantes ipveniat,
quia beati sunt servi illi quos, cum venerit Dominus,
invenerit przparatos ac pervigiles (Lec. xui, 57),8ic-
uti hodie hanc vigilantem invenit. Hodie namque
ni vis οἷα. meruit audire illud de Canticis : Surge,
reni, proxima mea, sponsa mea, columba mea,
maculata mea; quoniam ecce hiems iransiit, pluvia
abiit οἱ recessit (Cant. n, 10, 11). Cui forte illa Lzeta
respondit propter adventum supernorum civium : Flo-
res apparuerunt in terra nostra, quia tempus putatio-
nis advenit (Ibid., 12). Ac deinde : Credo videre
bona Domini in terra virentium (Psal. xxvi, 45); bona
Siquidem olim sanctis repromissa, bona qu:e sunt
in Christo Jesu, quem genui, quem alui et nutrivi,
ad quem longe diu sitivit anima mea venire ad
Deum fontem vivum (Psal. xir, 5), et ecce. hodie
tandem aliquan:io gaudens vocata venio, et parebo
ante faciem. Dei. Ünde paratum, inquit, cor meum
Deus, paratum cor meum, cantabo et psallam im gloria
mea (Psal.cvn, 2). Acsi patenter dicat : Cantaboet psal.
lam in Christo, qui est gloria mea, quem dedisti
nihi filium, ex quo non solum gloria amplior, ve-
rum et omnibus adoptio przstatur. Ideo jam lta,
jam secura, convertere, anima mea, in requiem tuam,
quia Dominus benefecit tibi; nude placebo ei in Γδ-
gione vivorum (Psal. cxiv, 9). Beata igitur nimium
el felix virginitas, qui talibus tautisque δὴ extre
mo decoratur donis, ct tantis ceacervata virtutibus
exaltatur, ita ut cum jubilo istud Davidicum hodie ju-

3 Intra, pro infra, emendavimus ex Am.

e AÁssumpsisti me, Aic].

f Feu-ard. : Quid. enim est in calis, ete.

€ Feu-ard. edidit : in extremis decoratur oculis.

215

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO I.

216

eundans decantet : Quam dilecta tabernacula tua , A tendite et vos intrare per angustam portam (Luc.

Domine virtutum, concupiscit et deficit anima mea
ia atria Domini (Psal. .xxxin, 2, 5). ^ Ας si patenter
dicat : Cor meum et caro mea exsultaverunt prius
in Deum vivum, dum eum in carne parerem, dum
lsetsrem, dum nutrirem, dumque 8.1 incrementa per-
ducerem; nunc autem ipse est rex ineus, et. Deus
meus, quem genui, et fide credidi, corde deside-
rmi.

Quapropter et vos, o filix, facite voluntatem Pa-
tis, ut sorores Christi et matres sitis, sicut ipse
tit: Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in
emlis est, ipse meus frater et soror et maler est
(Matth. xu, 50). Facite ergo voluntatem Patris

mei. Quia jam spons» estis, amate sponsum cui
vos vovistis; et quia filie per adoptionem estis,
* sorores vos cognoscat summi regis Filius. Sed
se forte inde aliqua vestrum magis lascivire velit,

ia altum nomen est quod qu:zesistis, meminisse
et qua ejus sanguine magno pro dote ΟΡ
estis. Et ideo, juxta Apostotum : Glorificute et [2
late Deum in corpore vestro. (1! Cor. vi, 20). Ini-
lamini sponsum, et amate, quia sponse estis. Imi-
tamini matrem "Virginem et sanctos omues quos
laudatis, quoniam non tantum illis nostra prodest
laudatio, quantum nobis eorum imitatio. Unde
sponso magis placet imitator devotus, quam lau-
dator otiosus. Tamen vera laudatio imitatio est
eperis. Nam vere laudare Deum et sanctos in ipsum,
jam opus virtutis est, dum proficit mens, et accen-
ditur igne divini amoris, solidaturque fundamento
verse bumilitatis. Qua profecto humilitate in Chri-
sto beata mater Virgo fundata. post 0:1 nia sibi divi-
aitus repromissa : Ecce, iuquit, ancilla Domini, fiat
miki secundum verbum. tuum — (Luc. 1, 58). Hinc
e ipsa in cantico: Quia respexit humilitatem
ancilla sua, ecce enim ex hoc beatum me dicent. om-
mes generationes (lbid. , 48). Felix igitur et heata
mens, qua inter virtutes eximias et donorum exu-
niam tantum se humiliavit, quoniam 1 Do-
minus humilia respexit in ccelo et in terra (Psal.
cxi, 6), et alta. ἃ longe cognoscit. Quo! 51 in
ecvlo humilia requirit inter angelos, quid putatis,
e filii, in terris, ubi non nisi cum peccato cinis et
vermes sumus?

Ideirco imitamini Matrem Domini, et obedite pa-
tribus; humiliamini inter virgineos flores, quia ex
gratia Dei sunt pudicitiarum dona muneraque virtu-
wm. Implorate precibus; dicite cum Propheta :
Nen nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da
gloriam (Psal. cxui, 9). Quotcunque estis, si estis
quod vovistis, Dei muneris est, et. gratia. Redem-
ptoris. Ejus, inquam, sunt dona, cujus hodie mater
ewlos gloriosa conscendit, et penetravit locum ta-
bernaculi admirabilis usque ad domum Dei in voce
«xsultationis ac Letitiie, ubi jugiter sonus est epu-
lutis (Psal. χει, 5, 6). Ergo. unde prius ceciue-
rat: Gustate et videte, quontam suavis est. Dominus
(Psal. xxxin, 9), indie nunc. epulatur cum sanctis

9, et letatur. De qua nimirum fruitione de-
liarum Dominus per Isaiam: Ecce, inquit, qui
serviunt mihi, et qui comportant illud, bibent in atriis
sanctis meis ; vos autem. sitietis. Ecce qui serviunt
mih: letabuntur ; vos vero con[undemim. | Ecce qui
serviunt mihi, exsultabunt pre gamdio; vos vero
clamabitis ob dolorem cordis, et propter contritionem
spiritus ululabitis (Isai. Lxv, 15, 14

Ilabetis igitur, filixz, gaudia zterm:e vitze, ad quie
pervenit hodie beata et intemerata. virginitas. Con-

ἃ Ác ai patenter dicat. Desunt hiec verba in. Feu-
ard.
b Mei deest in Cod. Amel.

c Sorores vos cognoscat, lectio Amcl.; sorores
decst in Feu-ard.

d Dominus ercelsus, Amel.

ε Cum reliquis virginibus, Amel.

xij, 24) ad thalamum Sponsi vestri, cujus dotem
el arrhas pro munere accepistis. Satagite ac pro-
curate promereri bona qux vobis sunt repromissa,
ul accipiatis * cum reliquis, de quibus profecto in
Imo canit. quisque fidelis : Unam. petii a Domino,
anc requiram (Psal. xxvi, 4) , et : Credo videre
bona Domini in terra viventium (Ibid. , 45). Qux
nimirum bona beata virgo Maria hodie l:tissima
percepit, f fruitura sine fine cum angelis : hodie
coronatur in regno, quod olim ei preparatum est
una cum sanctis a constitutione mundi ; hodie col-
locatur in throno a dextris Dei, sicut canitur in Psal-
mis : Astitit regina a dextris (uis in. vestitu deaurato,
circumdata varietate. virtuum (Psal. xiv, 10).
Hinc, quxso, cives Jerusalem, quicunque estis
viri, qu:ecunque virgines, quz:ecunque viu, pueri
vel puelle, venite et videte cum omni puritate cor-
dis, conspicite diligentius Matrem Domini in ztlhie-
reis sedibus cum corona diadematis renitentem. Ve-
nite, inquam, mente, fide, devotione, et videte coro-
natam in die solemnitatis ejus ac Letitiw corona
jucunditatis et decoris, qua coronavit cam Dominus
sponsus virginum, rex glorim, ac remunerator om-
nium bonorum. Venite, quxso, ct videte, quoniam
hodie translata est arca. testamenti Dei ad superos,
exterius inaurata virtutibus, et fabricata interius
auro purissime majestatis; in qua lex testamenti
Dei et manna fuit, qux» de coelo fluxerat, virga quo-
que Aaron 4 florucrat. De qua nimirum virga
avid in Psahnis : Emittet Dominus ex Sion (inquit)
virgam virtutis tu& (Psal. cix, 2). Deinde faciens
; postrophem ad eamdem, Dominare (inquit) in. me-
i0 inimicorum tuorum (Ibid.). Qu:e profecto virga
nobis florens attulit fructum salutis pacatissimum,
qui ad tempus intra uterum Virginis mysticum ger-
minavit sacramentum. llinc quoque de ea in Can-
ticis : Unbilicus tuus tornatilis, non indigens pocu-
lis; et venter tuus. acervus. tritici, vallatus — liliis
Cant. vii, 2), eo quod concinat sihi in omnibus
hristi ortus ex Virgine. Vere alvus ille δ tornatilis
fuit, quia in eo sapientia se influxit, qux» miscuit in
cratere vinum suum, indeficientem nitionis gra-
tiam habens, et divinitatis suze plenitudinem subini-
nistrans; in quo nimirum Virginis utero simul acer-
vus tritici et lilii flores. Christi gratia à. germinaut,
quoniam et granum tritici Christus erat, et lilium.
* Granum quidem, secundum quod ait : Amen, amen
dico vobis, nisi granum [rumenti cadens in lerra mor-
tuum. fuerit, ipsum solum manet (Joan. xn, 24).
Verum quia de uno eodemque grano tritici. acervi
creverunt frumenti, biuc. cou pletuin est. illud. pro-
pheticum : Et valles abundabunt frumento: (Psal.
Lxiv, 14), quia granum illu] mortuum plurimum
fructum attulit. Hoc itaque grannm manna fuit, et
ideo omnes homines perpetua coelestium munerum
messe saturavit. Unde Davil: Cibavit eos (inquit)
ex adipe frumenti, εἰ de petra molle saturavit eos
(Psal. txxx, 11). In. hoc ergo grano etiam lilium
esse Lestantur divina eloquia. Ego, inquit, flos
campi, ei lilium convullium (Cant. n, 1). Propter
quod uterus ejuslem Virginis per arcam figuratur,
quie cuneta sacramentorum arcana in 86 habuit ;
habuit ciim panem vivum illum qui de ccelo descen-
dit (Joan. vi, 51); habuit et legem Testamenti
Novi, quia legislatore genuit, in quo sunt omnes
thesauri sapieutite atque scientie (Coloss. 11, 5).
Et ideo recte arca sacramentorum Dei virgo Maria
fuii, supra quam sane propiliatorium et cherubim

t Fruitura cum angelis est lectio Cod. Amel.,
nam Feu-ard. hahet : fruitur ei. cum angelis, etc.

& Crater tornatilis fuit, ἀπο].

b Germinarit, Ainel.

i Granum cmendavimus ex Ám. nostro, pro gra-
tiam, quod erat mendose in Feu-ard.

911

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

418

hinc inde obumbrantia fizurantur, quia Marix nul- A duarum haudabilis numerus, ubi * vadit et Anna filia

lum extrinsecus obrcepsi peccati eontagium, sed

intus omnis custodia legis et manna fuit, quod est

mirabile sacratuentum, ac. propitiatio hunau:e salu-
tis. Supra quidem propitiatorium recte posituin est,

quia ipse propitiatio nostra super omnia est bene-
ictus Deus.

Et ideo, charissime, sursum corda erigite, quo
hodie, uL ita fatear, arca testamenti ab angelis glo-
riosissime ad sublimia deportatur. lllo * mentein
gite quo pervenit sexus femineus, et virginitas Do-

no consecrata, habens supra seillum a quo divi-
nitus de medio cherubim responsa dantur fid2libus,
et in quo repropitiatio praestatur reete credentibus.
Et ideo quo.lcunque Deo. mente offerre vultis, illuc
file transmittite, illuc vota inferte, inde precibus
impetrata reportate, quoniam non aliunde est ex
quo Deo Patri placere possitis, nisi in quo Pater to-
tum constituit placitum suum. Hinc rogo de propi-
tiatorio vobis quotidie loquentem audite, quia in
ipso et ex ipso est summa redemptionis nostrm. Et
$i qua sunt file qu:e offerimus, et totum per eum
offeraius, in quo sibi Deus placere decrevit ; quo-
niam aliuude non. est unde placere possimus. Hic
est, inquit, filius meus dilectus, in quo mihi bene com-
placui; ipsum amdite (Matth. xvii, 5). Propterea
audite ipsum loquentem in Evangelio, audite iu Scri-
pturis sacris, in quibus ab initio voluntas Patris
per Filium monstratur.

Et quia hodie int-9ducta est arca testamenti Dei
in Jerusalem il'am codlestem. cum gaudio exsultatio-
nis, qu:eso. cum hvmnis et canticis devotissime
agite diem festum cam omni frequentatione populi.
Quod si David. una cum omni populo dignum duxit
arcam veteris testamenti cum tanto honore prose-
qui, ut Scriptura testatur, multo religiosius est
hanc dignis laudibus commendari. Ait namque
sermo divinus, quod ascendit David, et omnis po-

lus cum eo, ut ferrent arcam Dei, super quam
invocatum est nomen Dei exercituum sedentis super
cherubim. ἂς deinde David, inquit, et omnis popu-
[us I&debant cori Domino omm virtute in. canticis,
citharis, et psalteriis, tgeponis et sistris, cum cymbalis
et tubis (11 Reg. v1,2; 1 Paralip. xii, 8). Rogo,
siin figura officiosissime tanta confertur gloria,
quid putas hodie ante beatam Virginem, quando illa
in caelestem Jerusalem evehitur, quantus exercitus
sanctorum pr:ecucurrit cum hymnis et canticis ?

Nec dubium quin illa centum quadraginta quatuor
millia, qui in conspectu throni et seniorum sunt,
tenentes'citharas suas, cecinere cum omni fragore
coeli canticum novum, quod nemo potest dicere, nisi
ipsi qui hodie festivi veniunt obviam cum citharis
suis. ac leti in suo beatam choro excipiunt Virgi-
nem, nom qualemcunque, sed unam ex numero pru-
dentum, et primam omnium inter primos, qui va-
dit post agnum proximior quocunque ierit. Canit
autem et ipsa cum eisdem canticum dramatis novum,
quod nemo nisi eo in choro dicere valet. b Habeut
igitur sancti organa sua in celestibus, quibus dul-
cia canant carmina ; habent psalteria et. tympana ;
habent et tubas cum cymbalis, et sistris, in quibus
fersonant Deo digne laudes singuli in cordibus suis.

nde una virtutum harmonia Deo quotidie offertur
cum jubilo in voce exsultationis ac ποις. Qux oin-
nia hodie musici generis eantica sonuerunl fragose
in colis obviam Virgini, tanquam voces citharizan-
tium. Forte occurrit primum ei virginum chorus,
inter quas, ut reor, flos purpureus, Tecla scilicet et
C:cilia, Agnes quoque atque Perpetua; deiude vi-

Δ Mentem figite, Amel. Mente fugite, Feu-ard.

» Hoc loco legitur in Feu-ard. tota illa periodus :
Dramaton enim genus est. carminis, etc., qux habe-
tur supra in principio hujus sermonis ; nos vero re-
fecimus, quoniam redundat hoc loco, nec in Ainelian.
reperitur.

Phanuelis una. cum czeteris omnibus; Sara quoque
mater nostra, Rebecca atque Rachel cum pronubis
sanctis. Quid plura? cuncti greges universi ordinis
hodie Leti eam suscipiunt, Hosanna pr:zcinentes sub
dramate jubilationis ante Matrem summi Regis,

ux verum fuit templum Dei vivi, οἱ arca testamenti.

nte quam sane arcam in figura Christi regem de-
volissime nudum saltasse legimus, et post sex passus
hostias immolasse. Quod si David gloriam illius quz
evacuatur tanto tulit honore, quoniam hxc rerum
figuratarum gesta sunt; quanto magis arca Dei vi-
ventis, de qu natus est Christus, Dei virtus, et Dei
sapientia, huc hodie cum laulibus effertur? llla
namque omnia umbra suut futurorum ; in Maria
vero manifesta veritas, ante quam Christus rex sub-
siliende periransiit de morte ad vitam, de corru-
ptione ad incorruptionem ; sicque Ecclesiam una cum
uatre reduxit. ad superos, quoniam ipsa est Dei

Β templum, et arca novi testamenti, in qua verus Deus

C

D

versatur; non in figura et in znigmalte; sed in
veritate pro salute omnium Deus homo immolatur.
In cujus profecto sanguine testamentum confirma-
tum est novum, quod testatus est cum patribus no-
siris, οἱ reconditum in utero Virginis, inde ad nos
neque translatum. Quse nimirum Virgo, ac si arca,
hodie de captivitate hujus s:culi angelorum exse-
quis glorificata reducitur, non in Jerusalem quain
ecoxit vel evastavit Chaldxorum exercitus, seJ in
illam veram et celestem, quam fundavit Deus et
non homo, collocatur. Unde velim vos diligentius
considerare, dilectissimi, cum quantis laudibus pro-
sequi debeamus Dei genitricem, ad coli palatium
procedentem, quam hodie coelestis veneratur exer-
citus; cui comitantur legiones angelic:e ; ín cujus
adventu tripudiat ordo coelorum, οἱ exsultat sancto-
rum numerus; quia οἱ si gaudium est in calo super
uio peccatore converlente in terris (Luc. xv, 4) ,
multo magis gaudere credenduin in eclo de adventa
et gloria tant: Virginis. Idco et nos, quzeso, gaudea-
mus in hymnis et canticis spiritualibus; jubilemus
Deo cum exsultatione, qui tantum dilexit nos, ut
ipse fleret, 4 propter quod nos sumus, homo. Àc
deinde qui eramus filii irx: omnes, juxta Ápostolum
(Ephes. n, 5), fecit filios Dei per gratiam, quod
ipse est per naturam.

Quapropter, obsecro, accedite ad tantam tiam
per fidem; indesinenter accedite, et videte visionem
magnam cum Moyse, quam vidit m rubo. Videte, in-
quam, jam completum, et admiramini quod przvide-
bat ipse tantus patriarcha in spiritu futurum. Alioquin
nisi in spiritu videri non potest etiam res gesta, qui
visio magna est, quam digne prxvidere et *annuntiare
nemo potest. Unde Moyses ait: Ibo, et pertransibo,
el videbo (inquit) visionem hanc magnam (Exod. wm,
9). f Vere magnam ; videbat enim quod arderet ru-.
bus silvestris, et non consumebatur; quod erat mul-
tum mirabile. Sed longe mirabilius erat, quia Deus
erat totus in rubo, οἱ angelus vocabatur. Erat quippe
visio corporea valde mirabilis, sed longe mirabilius.
quod intelligebatur in spiritu, quia przssens totus
erat in flamma, et quod per flammam futurum mon-
sLrabatur, ita ut nec flamma deficeret, nec rubus igni-
bus consumeretur innocuis. Quo nimirum incombusto-
manente, virginitatem beat:e Marix conservatam cre-
dimus corde, confitemur are, quopiam Spiritus san-
ctus, quia Deus ignis consumens est (Deut. w, 24),
totam inllammavit οἱ incanduit, ita ut. mater flerct
Christi, ct templuin divin:e majestatis. Non enim prae-
bebat calori juncta materies rebus alimenta incendii,

* Vadit habet Amel., vidit Feu-ardent. Forte
ypographi erratum est.

ἃ Propter quem nos sumus, Àmelian. Cod.

e Admirari, Awel.

f Vere magnam. Supplevimus hiec verba cx nost:
Ameliano, quie sententia: multam vim addunt.

219

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO II.

330

neque sentiebat frutex damna naturze. possessa fam- A tet, quoniam Christus in Patre veritas est, veraxque

mis. lla et beat» virgo Maria, quamvis nemo qui
Deum videat, ipso teste, vivere possit (Exod. xxxii,
20), tamen totam deitatem in se suscipiens per
Christum quem genuit, vixit intacta; felicius dein-
ceps virgo et incorrupta permansit. ΠΟ erat visio
magna, quam pertransiens Moyses in spiritu pvavi-
debat ; unde tremefactus non audebat accedere, quo-
niam ineffabile erat totum visu quod cernebat. Pro-
ptesea et vos, sanctimoniales Christi , nolite parvi-
pendere visum intelligentize, ignem divinitatis, qucm

lendere.recolitis in Maria, quoniam ipse est Deus
Abraham, Deus lsaac, et Deus Jacob, ut vox de rubo
sonuit, qui natus est ex ea. Ergo pluris est res quain
completam cernimus, et permanet in salutem, quam

ra qu» pertransiit ad tempus veritate exhibita.

inc quoque be:z&unr dicimus Moysen, * qui talia a
longe et magna futura conspexit ; sed beatior Maria,
de qua ipsa visio fuit. De qua sane visione propheta-
rum eximius Habacuc tremefis factus canil. dicens :
Domine, audivi auditum tuum, et timui ; considerari
opera tua, et expati ( Habac. 11, 2). Expavi! autem,
tale aliquid ut vidit; expavit et Moyses, co quod in-
comprebensibile erat homini quod utrique videbant.
Paveamus ergo et nos, ne forte pereffluamus a tanto
mysterio redemptionis nosir»; et adeamus mente
cum fiducia per interventum sacratissime Virginis
usque ad thronum summi Pontiflcis, ubi pro nobis
est hostia ipse, et sacerdos, advocatus, ct judex. Et

ria minus idonei sumus ad hoc, per ipsam rogemus

ristum, cujus liodie festum colimus. Rogemus votis
omnibus, imploremus precibus, ut ipsa pro nobis fo-
gare dignetur apud eum quem genuit; quia etsi non
sumus tanti meriti ut Moyses, et prophete, aut apo-
$toli, beati tamen qui non viderunt, et crediderunt
(Joan. xx, 29). Credamus ergo et nos, 5 et laudemus
40: gesta sunt, visa, et credita, quoniam vera sunt,
ut ad ea qu: repromissa sunt pertingere valeamus.

Sed quia laudare digre nequimus beatam Virgi-
pem, quia inferior est ea nostra laus, veneremur et
amemus quantum possumus. Adoremus Deum Patrem,
ut veri adoratores, ut Salvator ait, in. spiritu et. veri-
tate, quia Deus Spiritus est, el qui adorant eum,

» adorare in spiritu (Joan. iv, 25). Alias autem
Bis! in spiritu non adoratur, nec ei recte servitur.
Idcirco egredimini ex iis angustiis carnalibus; exuite
vos veterem hominem, et induite novum qui secun-
dum Deum creatus est (Colos. 11, 9, 10). Egredimini
ex bac * dilectione carnali, ne sollicitudo przsentis
vitz: ac voluptatis suffocet in vobis verbum vitze, quod
seminatum est in corde. Peregrinamini magis a cor-
pore, ut cum Deo adesse possitis (1I Cor. 5, 6), quo-
niam qui in carne sunt Deo placere non possunt (Rom.
viit, 8). Vos autem, charissim:ze, jam in carne non
estis, 4:5 carnis opera in vobis mortificatis, sed in
spiritu. Quicunque ergo spiritu Dei aguntur, ii filii
sunt Dei ( Ibid., 14).

Et ideo dilatamini vos, et erigite mentem ad subli-
mia, ut possitis comprehendere ea in quibus Christus
sponsus vester in dextera Patris sedet et glorificatur;
quatenus ibi adoretis euni in throno ubt est ipse, i
quia jam extra mundum cst, ubi in circuitu throni
eyes viginti quatuor seniores sedere leguntur ante
conspectum Dei in sedibus suis, et adoraut Christum
regem viventem in sxcula s:eculurum, mittentes co-
ronas suas ante pedes ejus, quas ab ipso acceperunt,
dicentes : Gratias tibi agimus, Domine Deus omnipo-
tens, qui es, et qui eras, qui accepisti virtutem, et
regnasti in secula seculorum ( Apoc. 1v, 4). Ergo
ulii adorant hi, et quomodo adorant, quantum fas est
iortalibus, eliam in priesentiarum adorare eum opor-

* Reprzsentamus lectionem nostri Àm. correctio-
rem multo Feu-ard., qui sic edidit : Qui talia a longe
et magna conspexit ; sed beatior Marie ipsa visio.

b Fen-ard. solum habet : Et laudemus, ut ad. ca
eam repromissa sunt pertingere. valeamus. Coctcra

Pater in Christo vero Filio totus est, qui unus et verus
Deus est, qui in Spiritu sancto adoratur, quia Deus
Trinitas est, et ipse Deus Trinitas in templo sto, et
non in manufactis hominum est (Act. xvn, 24).
Templum autem Dei Ecclesia cst , sicut Joannes te-
statur in sua Apocalypsi: Et apertum est, inquit,
templum Dei in celo, et arca testamenti ejus visa est
(Apoc. xi, 19). Qu:e profecto arca non illa Moysi fa-
bricata, sed beata virgo Maria est, qux hinc jam
transposita erab; quam beatus Joannes evangelista,
testis veritatis, cui commissa est, forte recognoscens
venerabiliter affatur. Quia in coelo visa est, monstra-
tur species in genere, siculi et genus per speciem de-
claratur. Quoniam beata Maria in templo Dei visa
est, scilicet in Ecclesia Dei; Ecclesia vero in ejus
virginitatis fructu penitus Domino dedicatur ; ac per
hoc arca testamenti Dei, ipsa videlicet Dei genitrix,
in templo ejus non iinmerito visa est, * quia Ecclesia

B et ipsa Virgo est. Unde Apostolus: Despondi enim

vos uni tiro, inquit, virginem. castam — exhibere
Christo (1 Cor. xt, 2). Et 1deo, dilectissimz, illue
mentem dirigite, ubi sponsus vester pro nobis introiit,
et beata Virgo visa est, quoniam ibi ejus festivitas
recte colitur, ubi Christus est sponsus, et xtern:ze
vite gaudia celebrantur. Unde, quaso, egredimini
fide, moribus, mente, atque omni desiderio aterux
visionis, actibus et pollutum nolile tangere. Ascendite
sursum per contemplationem, et per ! conversatio-
nem bon:e vitx:, donec apertum est templum Dei in
colo; quatenus ingredi possitis, omnia ubi vobis re-
romissa bona servantur, et Virgo sancta calesti
Jam immortalitate vestitur. In ccelestibus namque sint
corda vestra erecta, ubi est et thesaurus vester
(Matth. v1, 20). Imo idem et thesaurus :xernz hzere-
itatis sit in corde vestro, quatenus quod est in ccelo,
in vobis sit per fidem. Coronam itaque vestram nemo
accipiat alter, donec veniat sponsus ( Apoc. 5, 11) ;
quin imo vos corona decoris esse possitis in manu
mini per gratiam ejus (7sa. 1xu, V ; Qui vos ad
aelerna vocavit gaudia, Jesus Christus, filius Virginis,
Dominus noster, qui cum zeterno Patre una cum Spi-
ritu sancto vivit et regnat Deus per infinita sxcula
sxculorum. Àmen.

EJUSDEM SERMO Il.
DE EADEM ASSUMPTIONE BEATAE MARLE SECUNDUS.

Inter przcipusf sanctorum festivitates, charissime,
hodierna nobis refulsit insignis et gloriosa genitricis
Dei Maris solemnitas, in qua ipsa bcata et venerabilis
Virgo assumpta est gloriosissime ad zthercum tlia-
lamum, in quo, ut canimus, Rex regum , tilius beat:
Mari: virginis, stellato, imo ineffabili sedet solio. Ubi
millia millium ministrant angelorum, juxta Danielis
vaticinium (Dan. vii, 10), et decies centena assistunt
millia; quorum cum laudibus et exsequiis gloriosa
Dei Genitrix hodie de terra exaltata, et de carne evc-
ctia, cum triumpho et exsultatione suscepta est in
calo, et collocata in paradiso. Hxc est namque sa-
cra et venerabilis solemnitas, fratres, ante mundi
constitutionem prxscripta et prxordinata; sed ho-
dierna dic exsultanter est impleta. Nobis quidem, di-
lectissimi, hodierna est annua; sed angelis in coelo
et supernis civibus est continua et perpetua. Sed quia
in pr:esentiarum nobis continua esse non potest, de-
bet tanto celebrior fieri prx: omnibus sanctorum fe-
stis, quanto ineffabili utitur privilegio mater Domini
Salvatoris et donum possidet perpetus virginitatis.
Quia et si impartit premia justus judex, Christus
Dominus, secundum Apostolum , unicuique jux'*
opera sua (Rom. n, 6), huic tamen sacratissima Vis

supplevimus ex Amel.
€ Pro dilectione habet Àm. delectatione.
ἃ Amel. Cod., qui.
e Quia area et ipsa virgo est. Amel.
t Conversioncm pro conversationem, Y es-3xÀ.

251

AD S. INLDEFONSI OPERA APPENDICES.

452

gini genitrici suse, sicut incomparabile est quod ges- Α cogitare possumus. Idcireo hujus Virginis animam

sit, eL ineffabile donum quod percepit, iia et in:esli-
mabile atque incomprebhensibile premium et. gloria,
son dico inter c:xeteras sacras virgines, veruieliam
ultra omnes sanctos, quam promeruil. Pervenit
namque ad coli palatium beata et gloriosa, ubi Chri-
stus sponsus Ecclesi: infra thalamum collocavit
eain in dextera majestatis. Ibi siquidem eam assur-
psit przecellentissimam inter primos, uhi, juxta Da-
vid vocem, stat regina in dextris Dei in vestitu de-
aurate, * circumdata varietate (Psal. xviv, 10). ITec
igitur dies est, in qua renata inter filias Jerusalem
speciosa resplenduit, in qua gloriosa Dei genitrix
quasi aurora processit, et vadit post agnum gloriosior
quocumque ille pergit.
llzec namque est, ut dixi, fratres, festivitas ho-
dierna prwcipua et venerabilis nobis; sed venerabi-
lior in ccelo est angelis et sanctis omnibus, quorum
ketitia et gaudium procul dubio ex hujus adimpletur
diei exsultatione, quando beata Dei genitrix clarior
sole refulsit in throno claritatis. Nam Cliristus, sicut
legimus, in sole posuit tabernaculum suum (Psal.
xvii, 6); de quo ipse, ut ita loquar, tabernaculo pro-
cessit tanquam sponsus de thalamo suo. De quo sane
tabernaculo, ac si ex voce genitricis Dei, dicitur :
Et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo (Eccli.
xxiv, 15). Idcirco absque dubio, fratres charissimi,
beata Virgo pro tanta gratia, tantique honoris pri-
vilegio materno hodie resedit sublimata in throno ;
uoniam etsi duodecim leguntur throni, in quihus
duodecim apostelorum sessurus est numerus, quando
Judex omnium, sacratiss:m: hujus Virginis filius,
sedebit in sede majestatis sux: cum senatoribus suis
(Matth. xix, 28) ; non desunt tamen ibidem quam plu-
rimi alii, inler quos in. conspectu Dei etiam viginti
atuor dicuntur residere seniores, et adorare ante
ronum Dei viventem in sxcula seculorum ( Apoc.
iv, 10). Sed et Daniel testatur quod throni positi
SiDL, nec eorum tamen explet numerum (Dan. vii, 9).
Unde liquido constat, dilectissimi, quia thronus bea-
lissimx Virginis, paratus ante mundi constitutionem,
hodie celsior glorificatur, et 5 veneratur etiam ab
angelis; nec immerito igitur, quoniam et ipsa facta
est thronus Dei et thalamus, in cujus utero veniens
sapientia Dei Patris, Verbum caro factum est, et ha-
bitavit in nobis (Joan. 1, 14). Quod si anima justi
cujuslibet sedes est sapientizx, teste Scriplura ( Sap.
1), multo magis hujus anima, fratres charissimi,
quam Spiritus sanctus sic * implevit, ctiam ante
conceptionis horam, ut salutaretur ab angelo. Ait
enim : Ave, Maria, gratia plena, Dominus tecum, be-
nedicta tu in mulieribus (Luc. 1, 28). Ad quam ita
inox ingressus Filius Dei, qui est virtus et 4 sapien-
tia l'atris, sic replevit, sicque possedit, ut in ea Ver-
bum caro lieret, et * hal.itaret totus Deus in homine.
Et ideo totus in nohis, quia ! totus Deus in ea fuit ;
àc per boc, quem cali et terra non capiunt, totum
concepit Virgo de Spiritu sancto, et peperit pro sa-
lute mundi Deum et hominem.
ldeo, dilectissimi, cogitate cum omni integritate
fidei, cogitate, inquam, animam hujus Virginis, quia
commercium tanti muneris 5 non scire digne nec

* Multiplici circumdata varietate, Amelian.

b Veneratur, lectio Amel., pro qua habet Feu-ard.,
invenitur.

9 Replevit, Amel.

4 Sapientia Dei Patris, idem.

e Habitaret, lectio Amel. Cod., qus consonat
precedenti verbo fieret; quare exclusimus Feu-ard.,

itavit.

f Totus Christus habet Amel.

δ Non scire; ex Amel. emendamus Feu-ard. qui
edebat non fide.

" Feu-ard. edidit : Plusquam martyr mater est. Sed
Ts vocem martyr rejecimvs, quoniam in. Amel. non

cgilur.

Dominum magnificantem glori&cemus (Lec. 1, 46),
quam hodie paradisus excepit gaudens , quam angeli
cuin laudibus prosequuntur, quam apostolorum cho-
rus veneratur, quam martyres candidati beatificant,
quam sanctorum confessorum stolatus. eoncelebrat
numerus, cui hodie sanctarum virgirum oum suis
palmis vicetricibus exsultanter occurrit exercitus.
Quoniam hec est anima illa beata, per quam auctor
vite ingressus est mundum, per quam oninis male-
dictio soluta est priorum parentum, et coelestis bene-
dictio in toto venit mundo. H:ec est Virgo, in cujus
utero omnis Ecclesia subarratur (sic), conjuncta Deo
foedere sempiterno creditur. Pro talibus et hujuscemodi
sacramentis veneranda est, fratres, hodierna festivi.
tas, sic annua, ut semper nobis continua maneat et
venerabilis in mente; quoniam post Christum, qui
caput est ct Deus totius Ecclesix, hzec Virgo gloriosa
relulget, etiam super choros, ut cantatur, exaltata
angelicos, clarissima inter virgines, candidior inter
martyres. Quia etsi illi martyrio coronati dealba-
runt stolas suas, ei candidas eas fecerunt in sanguine
i (Apoc. vii, 14), nihilominus hzc beata et ve-
nerabilis Virgo candidior digne praedicatur, eo quod
etsi corpora martyrum pro Doniino supplicia pcrtu-
lerunt, nihilominus hxc adinirabilis Virgo in anima.
passa, teste Domino, comprobatur. Ait enim Simeon,
vel Dominus ad eam : Et tuam. ipsius animam per-
transibit gladius (Luc. w, $3). Quod si gladius usque
ad animam pervenit, quando ad crucem stetit, fu-
gientibus apostolis, cum videret Dominum penden-
lem (Joan. xix, 25), etiam. plusquam martyr fuit,
quia in animo: non minus amoris quam m«roris est
intus gladio vulnerata. Parata enim stetit, si non
deesset manus percussoris. Deata Dei genitrix jure
plusquam ^ mater est; qux nimio amore vulnerata
testis exstitit Salvatoris, ! et pro moerore in animo
cruciatum sustinuit passionis.
Propterea igitur quia h:ec virgo οἱ mater i. ineffa-

C pilibus est donis in praesentiarum munerata, privi-

legiis sublimata divinis, credere oportet quod hodie
omnimoda coelesti ita illustratur gloria, ut nullus in
terris possit digne laudibus venerari. k Unde quia
quantum debemus eam honorare non possumus, im-
plorandus est Spiritus sanctus, qui eam replevit ct
ornavit immensis largitatis sux: muneribys, implo-
randus eliam ipse unigenitus Deus, Dei Filius, ut pro
modulo infirmitatis nostre suscipere dignetur laudes
utcunque pro ipsa quas offerimus, quia nemo mor-
talium est qui digne possit hujus sacratissimz Vir-
finis laudes dicere, neque possit mysteria qui» in
illa completa sunt verbis explicare. Tamen admo-
dum 1 quantum colanda sit, ostendit Gabriel archan-
gelus ad eam missus venerabiliter (Luc. 1, 26), dum
eam prior salutat ex officio debile venerationis, et
collaudat gratia plenam, quam benedictam przxdi-
cat inter omnes mulieres, moxque matrem affuturam
Domini *» indicat. Alioquin, charissimi, nisi esset

D uon tantum ultra mulieres, verumetiam meritis ultra

homines, tantus archangelus non tantam ei exhibe-
ret salutationis gratiam, nec tales tantasque inferret
laudes. Quod si. adhuc in carne mortali, ^ eliam ante

| Amel. : et per marorem in anima cruciatum sus-
tinuit passionis.

j Ineffabilibus est donis in. presen iarum munerata
edimus ad Amel. Cod., nam lectio Feu-ard. ineffabi-
lis est non cohzret. E

k Sequimur Amel., ex quo verba aliqua supplevi-
mus; ita enim Feu-ard. : Unde quantum debemus,
quia non possumus.

1 Quantum colenda sit. Deest sit in. Feu-ard.. et
habet Amel.

m Indicat desideratur in Feu-ard.

" Ftiam completis mysterii sacramentis. lta Feu-ard.,
male, et contra sententite veritatem; ct prosequ:-
tur : Archangelus Dci exhibuit revercntiam. Nos re-

q53

eompleta mysterii sacramenta, archa
tam et exhibuit reverentiam, et attulit laudis prz»-
conia ; quid putatis, charissimi, hediein colo quantas
deferust laudes, et glorificant Filium Doi, qui natus
est ex ea? Hxc est namque, dilectissimi, Maria virgo,
* ob cujus se naturam Christus quam spe Filium
hominis testatur ex Evangelio, ubi ait: Filius ho-
winis venturus est in regno Patris sui (Matth. xvi, 271).
Necnon et cum diceret beato Petro una cum ceteris:
Quem dicunt homines esse Filium hominis (Ibid., 45)?
b 3c demum ab eis quxreret : Vos autem quem me
esse dicitis (Ibid., 46)? ait Petrus pro omnibus : Tu
es Christus, Filius Dei vivi; non quod eum negaret
filium beatissim:e virginis Mirie, quod ait Christus,
sed ut demonstraret unum eumdemque Filium ho-
minis esse Filium Dei: quam fidem tam in Petro
quam in ceteris apostolis requirebat Dominus. Et
ileo, charissimi, veneremur sicut matrem Domini
et Salvatoris nostri Jesu Christi; predicemus 26 si
matrem Domini, οἱ perpetuam virginem, qu:e hodie
pervenit ad tbalamum :eterni regis, ad easdem nuptias
qu: inutero * ejus sunt dedicatze, eL pro quibusarrhas
aecepit sponsa Christi in dotis titulo, et pignus h:re-
ditatus zelern:e, Spiritum sanctum (Ephes. τ, 14).

Sed qui minus idonei sumus de tantis digne omi
aut cogitare mysteriis, redeamus ad ipsius ve
heatz Virginis, ad ipsius rudimenta virtutum, qua-
tenus ex ejus tirocinio humilitatis 4 melius disserere
valeamus cur demum ad tante pervenerit celsitudi-
nem claritatis. Ait enim inter c:etera : Quia respexit
humilitatem ancille sue, ecce enim ex hoc beatam me
dicent omnes generationes (Luc. 1, 48). Hinc, quxso,
fratres mei, audite * matrem prophetissam Dei.
Prophetissam dico, imo, ut ita dicam, evangelistam.
Audite, quxso, virgines, audiat omnis feminarum
erdo humilitatem tant: Virginis; et nolite credere,
si non jam completa sunt omnia, quxcunque prz-
dixit per eam, qui ipsam repleverat Spiritus veritatis.
Ecce enim, inqnit ex hoc beatam me dicent omnes

rationes. Ergo quando h:ec sancta et venerabilis
l'irgo dicebat, nescio, fratres, vel si paucis in eadem
v Judzorum nota fuisset; loquebatur tamen cum
et przxlicabat qu: futura. noverat. Dicebat au-
tem humilis et ancilla, f qux se beatam noverat :
Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generatio-
nes. Qua T, QU26$0, respicite terras quascunque
δοὶ suo illustrat lumine, et videte, quoniam nulla
jam pene est natio, nullaque gens, que Christum
mon credat; et ubicunque Christus colitur et adora-
tur, venerabilis Dei genitrix Maria, beata et felix,
necnon et virgo perpetua praedicatur. Et ideo, fratres,
parum est ab uno vel a paucis dici, quod ab omnibus
ubique prsdicatur et creditur. lloc itaque est, di-
lectissimi, quod dico, quia creditur. Et ecce per
orbem terrarum ubique in omni gente el in omni
lingua beata Maria virgo pronuntiatur, et quot sunt
homines, tot babet testes. Verum siquidem dixerim,
quia creditur, dum praedicatur. Pr:edicatur autem,
ia vere beata creditur esse apud Deum; et nunc
ducialius ubique pronuntiatur, quia vere et fideliter
beata creditur.

Tamen quod przdictum est, in omnibus adimple-
tur, quia in terris beata οἱ gloriosa dicitur, in celis
vero ab omnibus sanctis conspicua collaudatur et

ra. lude enim, charissimi, hzc festivitas glo-
riosa, unde illa sublimatur, et beata etiam ab Ange-

presentamus lectionem Amel. Cod., veriorem et
pleniorem abs dubio.

* Non minus corrupta est hoc loco Feu-ard. lectío,
quae erat hujusmodi : de cujus se natum Christus
quam sepe, etc. Lectio Amel. Cod. plana est, si
illud se post Christus legatur.

b Recedimus in his locis ἃ Feu-ard., qui habebat
hic : Ac deinde refert.

c Ejus supplevimus ex Amel.

4 Feu-ard. : melius cdicere videamur cumde. imis

AVÉFEND. I. OPP. DUD. — SERMONES DUBII. — SERMO Ilf.
lus Dei tan- A kr veneratur. (uia respexit, inquit, /wmnilitatem an-

2354

le sum : ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes
generationes (Luc. 1, 48). 5 Mira et omni devotione
plena vox, qua dicitur : Quia respexit. humilitatem
ancille sue. Non enin ait : Quia respexit. virginita-
tem meam, aut innocentiam, aut aliam quarumlibet
virtutum gratiam; sed solam humilitatem suam re-
spexisse Dominum humiliter fatetur. Mira itaque dis-
ciplina virtutis, et admirabilis philosophia. Siquidem
mira et circumspecta professio Virginis, ut et veritas
panderetur in sermone, et in nullo offendere:ur divina
virtus, 41:5 magnificabatur in professione. Unde cum
audisset omnia qui£ ab angelo ei deferebantur in-
comprehensibilia , οἱ credidisset inaudita, necnon
ctiam et que ab. Elisabeth dicebantur credita : Ma-
gnificat, inquit, anima mea Dominum ; et exsultavit
spiritus. meus in Deo salutari meo (Ibid., 46). Deinde
intulit : Quia respexit humilitatem ancille sue ; ecce
enim ex hoc beatam me dicent omnes. generationes.

Β Verumtamen in nullo de se pr.sumpsit, in nullo

aliquid de se altum sapit ; sed tota in Deo exsultat,
totusque spiritus ejus in Dco gaudet, et tota ejus anima
Dominum magnificat et collaudat. Nihil sibi attribuit
meritorum, uihil sibi de se applaudit; sed solum-
modo ea qux Dei sunt requirit ct sapit. Idcirco in
illo tota exsultat, tota gaudet et l.etatur; solam sibi
vindicat humilitatem ancillis, qu:& mater veneratur
ab angelo Salvatoris. Nec tamen eamdem humilitatem
a se ^ aiiquid esse dixit, sed quia Altissimus eam
respexit, et acceptam sibi fecit, ideo, inquit, beatam
me dicent omnes generationes. O mira confessio, et
mira hunilitas ! Confi'etur humilitatem, quam solam
in se respexisse dicit, qui cuncta respicit, et conti-
nuo przedicatur heatitudo ipsius, de qua hodie totus
testis est mundus. (Qux beata etiam et cum Christo
in :zternum regnare creditur, quia completa sunt
qui predixit. Scriptum quippe est : Omnis qui se
humiliat exaltabitur (Luc, xiv, 143; xvin, 14). Exal-
tata est autem sancta Dei genitrix, non solum quia
humilis inventa est, verum etiam ineffabiliter gra-
tia replea est. Quam deprecantes veneramur, et
veneranies deprecamur; ul ipsa pro nobis interce-
dere diguetur apud Dominum nostrum, Dei Filium,
quem de se genuit incarnatum, qui cum Deo Patre
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia 8:0-
cula szxculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO Ill.

DF EADEM ASSUMPTIONE BEAT/E MARIA TERTIUS.

Adest nobis, dilectissimi fratres, hodierna festi-
vitas beatz:e Marie virgiuis gloriosa, plena gaudiis
el immensis de ascensu ejus repleta muneribus. 1
lliustris quidem pro meritis, sed illustrior valde pro
gratia qua illustratur, non tantum beata ipsa virgo,
verum etiam per eam omnis Christi Ecclesia. Nec
enim gratiamex meritis gloriosa virgiuitas promeruit ,
sed przmia meritorumex gralia percepit. Et ideo cele-
britas hodierna inde gloriosior est czeterorum sancta-
rum natalitiis, quo illustratur beata Virgo et mater
Domini ineffabilibus divinorum sacramentorum pri-
vilegiis; quia inde creverunt merita, unde plenisstune
referia est. gratia. Et ideo apud Dominum quanta
pensanda sint ejus merita, vel cogitanda priemia,
puto quod nemo est qui ad purum cisserat, nisi qui
potest vere perpendere, qualis vel quanta sit. ista
frat, qua repletur ipsa, per quam venit in mun:lunm

'i majestas. Idcirco, fratres mei, veneranda est h:ee

ad tantam pervenerit magnitudinem claritatis. Verum
huic lectioni pretulimus Amelianam.

e Loco matrem legit Amel. mecum.

f Aumicl., quod se beatam dicerent omnes. gencra-
tiones.

δ Feu-ardent. : Mira etenim devotione.

h Aliquam esse dixit. Amel.

i Sequimur Amel. Cod., nam Fcu-ard. ita edidit :
Illustri siquidem de meritis,

kD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES,

256

solenmitas cum omni devotionis obsequio, et vene- & beatam se prxdicat mox futuram propter hunilitatis

randum quod canitur etiam super choros exaltata
angelorum. Nam nulli hominum unquam concessum
est tanti uti. privilegio muneris, etiam * nec ange'o,
ut una persona esset in Trinitate, quam de substan-
tia sua genuerit, et esset Deus.

Ideo, queso, sileat insipientia carnis, et celebretur
digne eum laudibus festivitas matris Domini et Sal-
vatoris nostri, tanto honore dignissima, quantum
est veneranda ex gratia, quia ejus honor et gloria,
laus et gratiarum actio est Redemptoris. Hodie

uippe vocata processit, et immarcessibilem de mauu
mini cum palma virginitatis percepit coronam.
liodie in throno regni suscepta est, ct resedit. Hodie
thalamum intravit, quia simul virgo οἱ sponsa fuit.
Hodie siquidem audivit illam vocem blandientis a
sede majestatis, qua dicitur : Veni, electa mea, et
ponam te super thronum meum, quia concupivit rer
speciem tuam. Ad quam sane vocem credimus quod
gaudens et exsultans soluta est beata illa anima, ac
rrexit ad Domiuum, ubi faeta est ipsa thronus, qu:e
uerat in carnetemplum divinitatis. Tanto speciosior
pre cunctis et sublimior, quanto et gratia gloriosior
refulsit. Hzc igitur divina est recompensatio, fratres,
de qua dicitur : Omnis qui se humiliat exaltabitur
(Luc. xiv, 14; xvi, 14). b. Fundata. enim erat pro-
funda humilitate, et dilatata in charitate, propterea
hodie tam subliniter est exaltata.

Sed quia celsitudinem et magniflcen:iam throni
perserut ri non possumus, saltem thesauros ejus

umnilitatis interdum perscrutemur, ut deinceps, ejus
intervenientibus meritis, ad gloriam donorum per-
tingere valeamus. Nam humilitas custos reliquarum
virtutum est ; et ideo venerabilis Virgo, quia virtutes
multas sibi aggregaverat, custodem earum hunmilita-
tem in animo ferebat. Quam post perceptain gra-
tiam ampliavit, et confessa est se esse ancillam, qu
mater erat Creatoris. Nihil nobilius, fratres, Dei
matre invenitur, que se profitetur. ancillam ; nihi!
splenlidius quam splenior elegit glorie. Noverat
enim beata Virgo quia humilitas Deo semper placet ;
et ideo ex nun:io cum salutatur, nihil altum de se
sapit, nihil praesumit, sed tota humilis ad Deur ir:-
tendit, cui totum deputat quod. est, et. quod audit.
Quapropter et nos discamus Deo deferre, discamus
de nohis humilia sentire semper in omuibus. Disca-
inus humiliari, quia auctor vitz ideo ad nos cuin
esset altissimus, humilis venit, ut nos humilitatem
de se doceret magister veritatis. Quia si quis sine
humilitate virtutes congregat, quasi qui in. vento
pulverem portat. Unde ait ipse in Evangelio : Di-
scite a me, quia mitis sum εἰ humilis corde (Matth.
Xt, 29). Nec sine causa igitur precipue morales et
fragiles humilitatem discere Jubet, qui etiam in
calis, ubi immortalis regnat inter angelos, humilia
requirit. Unde David Propheta ait : Quis sicut! Domi-
nus Deus noster, qui in. altis habitat, et. humilia re-
spicit in cato et in terra (Psal. cxw, 6)?

Quod si ab ipsis angelis in. celo mansuetudo. exi-
gitur, quid putatis hic, fratres, ubi superbia regnat,
ut humiliemur quantum necesse est nobis? llinc
quoque dictum legimus : Quanto magnus es, humilia
te in omnibus (Eccli. v1, 90)? quoniam humilem spi-
ritu, sicut Salomon ail, suscipiet. gloria (Proverb.
xxix, 25). lloc quippe noverat beata Dei genitrix,
fratres mei, quod ad humilem, et quietum, et tre-
mentem sermones suos, respiciat divina dignatio
1sai. .xvi, 2). Idcirco continuo ait ad angelum :
Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum
JLtte. 1, 58). Non enim superbit, sed crescit ex dono
vevotionis obsequium humilitatis : privilegium au-
etur in omnibus, sed in nullo subripit arrogantia,
xuoniam non intumescit ad vanam gloriam, quie

* Nec desideratur in Fcu-ard., qui paulo infra pro
genuerit, quod edimus ex Am., habet genuit.
b Fundata enim erat. et. profundata humilitate. Ita

indulgentiam. Ideo non discurrit quia humilis ; nam.
quantum mansuetus est quisque qui jussis obtempe-
rat divinis, tantum immitis qui aut non credit, aut
differt obedire quod audit. Jam humiliat se beata
Virzo in cunctis, ut totam suscipiat in. se gratiam
largitoris; quia quod per partes aliis datum est, tota
sirmul veuit in ea gratix: plenitudo. Hine quoque ait.
evangelista : Et de plenitudine ejus nos omnes acce-
pimus (Joan. 1, 6). Magna siquidem gratia, dilectis-
simi, beatz: Mari:e virginis magna promeruit przmia:

:elernz: remunerationis, quia multum se humiliavit

inter immensa dona, inter divinitatis. commercia,
hodie a Domino multam exaltatur gloriosa.

Denique ideo Christus humilis ad. humilem virgi-
nem venit, quam elegit, ut de tam profunda humili-
tale triumphum erigeret salutis, et exaltaret can, ut
cantavimus, etiam super. choros angelicos. (ux ni-
mirum exaltatio privilegium est gratim. Unde cum:

p {ποτ et. tremore perfectx dilectionis recolenda

sunt hiec mystica donorum sacramenta; sicque ex
his compensanda est hujus celebritatis gratia. Qua-
propter :estimate, fratres, qua reverentia, quo devo-
tionis obsequio nos tantis interesse deceat sacr:imen-
tis. Cui angelus ipse non sine metu sancto, nec sine
honore debito, impendit reverentiam evangelizandi.
Sentiebat enim angelus in beata Virgine jam specia-
liter Dominum inesse, οἱ futura noverat divini mys-
terii sacramoenta. Ideo tain reverenter ait : Ave, gratia
plena (Luc. )- Deiude attendite quam eximium sit
mox quod infert : Dominus tecum. Non enim dixit,
Dominus sit tecum, quasi visitandi gratia; sed Do-
minus tecum, quia in te novo nascendi illabitur sa-
cramento. Sicque totus vadens in salutationem pro-
pter maledictionem priorum parentum, magnum.
detegit benedictionis oraculum. Benedicta tu, inquit,
inter omnes mulieres. (uuomodo igitur nunc benedicta,
charissimi? Ecce de auditu gratia adimpletur, de
auditu fides genita, contra idem credidit. De con-
ceptu deferre honorem cognatis didicit, de ortu filii.
pudor crevit. Aucta est castitas, integritas roborata,
virginitas quoque solidata, omnes perseveraverunt
virtutes. Extremuit omnia, qu: et prima mirabilis.
ejus refulsit humilitas.
cum omnia ab angelo didicisset, ct repleta.
donis ecelestibus fuisset, ait : Ecce ancilla Domini,
fiat mihi secundum verbum tuum; quam vocem mox
secutus est effectus. Fit itaque gravida mox beata
Virgo, qux hodie assumpta est in colis cum gaudio;
fitque sacrarium Spiritus sancti, et consilium Verbi;,
Que ideo beata jure. dicitur inter omnes mulieres,
quia omnes ex δὰ beatificantur. Collata quippe est
gratia et beatitudo in specie, ut diffunderetur in
omne genus Ecclesi. Unde n»c immerito beata οἱ
venerabilis hodie przcellit in genere totius corporis,
qu:e nltra omnes. fecundata estin. specie prolis. In-
terea jure antefertur in. eodestibus, que 114. ditata.
est ac repleta prx: omnibus in terris divinis muneri-
bus. Quapropter festivitas hodierna celebritas est ome
nium supernorum civium gratissima, quia ejus est
assumplio de corpore, ex qua orta est veritas ct
justitia, qu» de ccelo prospexit, in qua omnes justifi-
camur, οἱ exsultant sancti in gloria (Psal. xxxiv).
Hinc, fratres, queso, jungamus vota cum supernis
civibus, et juxta modulum infirmitatis nostr exsc-
quamur laudibus, quoniam quod matum est ex. ea,
comniune est omniu:n. gaudium. Illi siquidem hoic
occurrunt ketantes, ct suscipiunt eam gaudentes cum
hymnis et laudibus; nos prosequamur cum otinni-
dcvotione cordis, el integritate fidei. Sicque prose-
quamur, αὐ ad illa incffahilia dona, qu:e percepit
heata Dei venitrix, quandoque pertingere valeamus.
Forte igitur hodie iuterrozavcerunt quidam sanctorum:

Cod. Amclianus, sed melius ut edimus ex Feu-ar
dentio.

251

ewinus prosp.eientes, illud de Canticis : Que est ista A

que ascendit per. desertum, sicut virgula. [umi ex aro-
satibus myrrha ct thuris? Quoniam in ascensu ejus
mnlta fiazrabant ornamenta. virtutum, incendio di-
vini concremata amoris. Qus idco quasi virgula
fumi, quia tpsa est virga illa de radice Jesse, qu:e
bodie ascendit (Isai. x1). Gracilis quidem et delicata
ex aromatibus universi pigmentarii pulveris, sed
conflagrata incendio charitatis. Et ideo bene in mo-
dum fumi virgule ex aromatibus, quia facta est tota
in holocaustum Dei, qux odoramenta virtutum spar-

gebat de se usque ad coelos; et non qualiacunque, :

sed universi pulveris pigmentarii. Unde, fratres, ad-
miratio illa angelica non de virginitate sola, quie
fuit singularis in Maria, sed de immensitate gratie
venit, quia univers: virtutes in ea respergebant ex
incendio divini amoris suavitatem odoris, ita ut in ea
esset forma, non solum virginum,verum eliam omnium
Ecclesiarum Dei. Quoniam virginitas οἱ vita beate
Marie speculum et
integritas virtutum, decus pudicitixzz, et magisterium
valde eximium probitatis. In qua rogo, videant vir-

ines quid vitare, quid corrigere, quid tenere debeant
honestatis (S. Ambr., de Virg. ); quia primus di-
scendi amor, ut ita fatear, nobilitas est magistri. Ha-
betis ergo, virgines, egregii magisterii formam;
babetis exemplar in ea perfect» virginitatis. Ecce
via, qua pergere debetis; ecce beatitudo et gloria,
ad quam pervenire vultis. Illuc indesinenter votis et
desiderio anhelare oportet, ut ad ea quandoque feli-
citer perveniatis.

Verum quia de propagine carnis nulla nobilior Dci
3naire refulsit, nulla splendidior ea processit, quam
splendor paterna glorix ineffabiliter divinitus illu-
stravit; quam virtus Altissimi obumbravit, ut virgo
pareret; quam divina gratia replevit, ut virgo con-
ciperet ; quam sapientia Dei Patris prz omnibus ele-
gil, ut placeret; qu:e corpus Christi sine contagione
sti corporis generavit; qui» omnes virgultos in
odorem suavitatis, ardore charitatis Domino concre-
mavit, ut tota holocaustum Deo fleret. Cujus caro
et sanguis origo fuit benignissimi Salvatoris, cujus
anima templum exstitit in. quo factum commercium
nostrzx redemptionis est. Bona siquidem domus, cha-
rissimi, in qua tota simul divinitas illabitur Verbi,
in qua sapientia Dei Patris septem sibi columnas
erexil, super quam omnis innititur domus, et fabri-
catur Ecclesia. Quid dicam, fr. tres mei, quidve lo-
quar de iis rebus mysticis, in quihus omnis humanus
sermo silendo et admirando, potiusquam loquendo,
crescit, pro quibus angeli gratulantur et decantant :
Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bone
roinntatis (Luc. 1)? Quod si tunc ad partum Virginis
talia cantarunt, credimus, dilectissimi, quod hodie
dignas concelebrant exsequias, el suscipiunt cum
gloria matrem sui Creatoris gaudentes, quam Spiri-
tus sanctus adimplevit, quam sapientia Patris, scili-
cet Filius Dei, possedit.

Unde et nos gratias agamus Creatori nostro, quia
donorum ejus privilegia nostra sunt munera, nostra-
que conspersio, quoniam fermentum quod consper-
sum est in specie redundavit in genere, donec fer-
mentaretur totum ( Luc. xi). EJ. factum. est. unum
corpus, unaque conspersio nova, Christus et Ecclesia.
Unde necesse est, charissimi, festivitas quz? per fi-
dem flagrat in mente, ut habeatur οἱ contempletur
ab omuibus in specie; sitque in nostris oculis glorio-
SA, qux nunc tantuin in cordibus resplendet credita,
Tuuc quippe illa nobis erit festivitas continua et sem-
piterna , qua nunc est in mente hodierna et diurna ,
ita ut sit illa jure qux» nunc flagrat in fide, anhelat in
δρ᾽., ut permaneamus; pulsat in charitate, ut in-
grediamur ad eam festivitatem in qua est beata οἱ glo-
resa Dei genitrix regina hodierna die assumpta
per Jesum Christum Dominum nostrum, qui cum
D:o Patre, et Spiritu sancto, vivit et reguat in sx-
cula seculorum. Ámen.

APPEND. 1. OPP. DUB. — SEP'MONES DUBII. — SERMO IV.

958
EJUSDEM SERMO IY.
DE ASSUMPTIONE BEATAE MARLE QUARTUS.

Fratres dilectissimi , cum aliquid pro amore Crea-
loris in creatura ejus.dignis laudibus przdicatur, aut
excolitur, ad Dei procul dubio laudem refertur, qui
auctor ipsius creaturarum operis invenitur. Sicuti et
in quodam laudabili ac mirabili artilicio, quidquid in
eo magis laudibus celebratur, ad laudem artilicis
jure colligitur. Ine. quoque in Propheta scriptum
est : Laudate Dominum , inquit , in sanctis ejus. Unde
in primis, dilectissimi , gratizxe vestr:e dignitatem hu-
militer imploro, ut veniam detis przesun:ptioni vel
imperfectioni mex, qui cum sim tardus ingenio, in-
doctus eloquio, tamen ex amore ejus, quod in assum-
ptione sarctz Dei genitricis ac semper virginis Ma-
ri: matris Domini legitur, more infantium balbutien-
tium susurrare conatus sum, qui se sponte ad hoc in-
gerunt quod digne explere nequeunt. Sed ab omni-

ies fuit totius castitatis, et p potente Domino non tam effectus quain voluntas rc-

quiritur, secundum quod scriptum est : Gloria in er-
celsis ni , et in terra pax hominibus bone voluntatis
( Luc. 1).

Est igitur sancta el venerabilis virgo Maria, mater
Domini nostri Jesu Christi secundum carnem, cx
semine Abrahz orla ex tribu Juda, virga de radice
Jesse, clara ex stirpe David, filia Jerusalem, stella
maris, ancilla Dei, regina gentium, domina regum,
sponsa Domini, mater Christi, Conditoris temp'umn,
Spiritus sancti sacrarium, velut columba speciosa,
pulelira ut luna, electa ut sol ( Cant. ww ), signaculum
fidei, reparatio Ev:e, introi;us vite, janua coeli , de-
cus mulierum, caput virginum, hortus conclusus,
fons signatus, puteus aquarum viventium. Multipli-
catur ut cedrus Libani , florens ut palma, velut oliva
fructifera in domo Dei ( Psal. 11). Virgo sancta,
virgo prudens, et una ex numero prudentium virgi-
num. Virgo pulcherrima, virgo pudica, corpore de-
cora , animo fulgida, fide perspicua, mente preclara,
amore virginitatis devota, ad obediendum parata, mi-
nisterio sibi credito cauta, in persecutione pacifica,
in passione Christi mente compassa est. Α prophctis
Dei predicta, a philosophis sanctis praefata, ab ar-
changelo salutata, ἃ Spiritu sancto fecundata, atque
ab eodem obunibrata , seminis viri ignara, prole lilii
fecunda : virgo innupta, ex Filio leta, fide conci-
piens, gaudio pariens; virgo ante partum , virgo in
partu, virgo post partum. Quem mundus totus non
capit , in suo sacro alvo hxc Virgo inclusit. Qui mun-
dum pugillo continet, eum beatissima Virgo pannis
involvit; et qui presentia majestatis su:e in. coelia
angelos pascit, Virgo hunc sacra sacrato ubere ma-
tris aluit licte. Et insuper ad cujus arbitrium totus
orbis terrarum regitur, hujus glorioge Virginis ube-
ribus conditor mundi infans nutritur. Et sub cujus
defensione proteguntur regna terrarum,cum ipso virgo
Maria fugit in 4Egyptuin. Et qui totum niundum quasi
in statera suspensuin tenet, in cruce confixum virgo
Maria cernens aspexit. Qui prosentia majestatis e
ccelis nunquam defuit, ascendentem etiam in caelum
oculis propriis contemplata esse virgo Maria cre-

itur.

O beatissima et sanctissima omnium feminarum
Maria! quam feliciter in terris remanes, quz filium
tuum, imo et Dominum Redemptoremque nostrum
Jesum Christum in cados. przemittis ! Imo eim tu
multo beatius et felicius caelos penetrans, quia filiuin
tuum in sua gloria sedere ad dexteram Patris non
ignoras. O beatissima ct gloriosa celebratio noctis
hujus ! in qua virgo vener.bilis Maria cum laudibus
covestis militia: poli aulam cum ineffabili triumpho
excipitur; ex cujus carne Dominus Jesus Verbum
care ellicitur ; quam ad immortalitatis gloriam trans-
mutatani, ac super angelos elevatam nullus fidelium
ambigit!

O dilectissimi! si permitteretur scire nobis, quod
tanien quia nec. mens humana corde concipit, nec

259

ore promit, quantus famulatus animarum sanctarum,
quz reverentia gaudens sanctorum angelorum spiri-
tum in adventum animz beat:: Marise supernis se-
dibus impenditur, atque excolitur, cujus Filium Do-
minum nostruni Jesum Christum super se elevatum,

udentes cernunt, cernentes inhzrent, inha:rendo
immortali immortaliter vivunt ! Agite ergo nunc gau-
dentes quod agitis, celebrate solemniter quod cele-
bratis, et a cordibus vestris pigriiam malt corporis
excludite. Quo excluso, animos vestros flamma san-
cti amoris accendite, voci cantilena sensum accommo-
date, sapienter psallite. Et iuter h:ec, ut inserar pre-
cibus vestris apud intercessionem beatae Mariz, quam
summo cordis desiderio amantes colitis, veniam mihi
obsecro, impetretis. Et quia illa mater meruit effici
Creatoris nostri, nos mereamur habere illam apud
Filium suum, imo et Dominum suum, Redemptorem-
que nostrum intervenientem et in omnibus auxilia-
tricem. Et quia illa meruit virtute Altissimi obum-
brari, nos mereamur ejus precibus adjuvari, ipso
adjuvante qui vivit et regnat Deus in unitate Spiritus
sancti per omnia szecula s:eculorum. Ámen.

EJUSDEM SERMO Y.
DE ASSUMPTIONE BEATJE MARLE QUINTUS.

In illo tempore. Intravit Jesus in quoddam castel-
lum, et mulier quzdam Martha nomine excepit il-
lum in domum suam. Εἰ reliqua (Luc. x).

Hom. Hildef. de eadem lectione.

Congrue satis et convenienter videlur a Patribus
fuisse sancitum ut in memoria Dei genitricis recite-
tur evangelica lectio, qux narrat illas duas mente et
carne sorores Dominum Jesum excepisse hospitio.
Cui enim illa venienti in mundum templum pr:zpa-
ravit in virtute sacratum, et perpetu:ze virginitati de-
dicatum, huic ist:e, ut Evangelium loquitur, tempo-
ralis habitationis pr:eparaverunt hospitium, et pi:e
humanitatis, ae sincerissimz charitatis praebuerunt

AD S. HIHILDEFONSI OPERA APPENDICES.

A

260

quz activae vite pr:eferebat figuram, quanto. magis
iste sanctissime, de quibus loquimur, person: ex-
Gterunt felices, 4055 tantorum gaudiorum et. mune-
rum ineruerunt leri compotes? Quie major potest
esse felicitas, quam in matre Domini, et ut ita di-
cam, in aula regali, in ^ aula virginali fecunditas re-
gnet et virginitas? quam cum infecunda et vetusta
generat, et parit sterilitas? et. cum aetas Senectulis
et antiquitatis nomen promeruit nov: paternitatis?
Et ut beatus Hierosymus jucundo sermone prosequi-
tur, Joannes etíaw ad introitum Marie exsultavit et
lusit, et per os Virginis audiebat verba « Domini, et
de utero matris gestiebat in occursum ejus erumpe-
re. Quomodo, quantum, οἱ qualiter officiis et ohse-

uiis speculative vitze cum a'lera Maria se. sul:didit,
Cabrie is archangeli profiteatur assertio, sernionis
evangelici prosequatur oratio, quia ad hiec narranda
nostrz parvitatis deficit sermo. Unum profecto | sci-
mus, quia omnis cjus vita et actio 4 intenta fuit ser-
moni dominico. Et sicut de altera Maria dictum est,
ista optimam partem elegit (Luc. x), quia prima om-
nium feminarum Deo virginitatem obtulit, et idcirco
promeruit, ut Bei Filius angelo nuntiante ex ca cor-
pus nostre redeiptionis susciperet. Diximus enim
eam semper intentam fuisse speculationi divinze ; sed
oportet nos hoc ipsum catholicis verbis astruere.

Ut enim humano usu loquamur, ubi erat co

quando angelus a Deo mittebatur ad eam? utique in

omo parentum. Ubi spiritu? verum, ut diximus, in
illo diving speculationis intuitu. Quid agebat? sine
prajudicio alicujus irreprehensibiliter vivens, ut suze
professionis proprium erat, orabat, legebat. Quomodo
orabat? canticum quod cecinit tympanisans, οἱ
exclamans. Quid legebat? forsitan occurrebant ei di-
vina Scripturz testimonia ad illud ineffabile sacra-
mentum, quod in ea gcrebatur, sine dubio pertinen-
tia. Nonne in pignore quod gerebat illud impleri
posse credebat Mosaicum : Prophetam, inquit, susci-
tabit vobis Deus de fratribus vestris, tanquam me

ohsequium. Harum enim vita et actus ita fuerunt mi- ΟΣ ipsum audietis (Deut. xvi, 15)? Et multas alias in

rabiles, et fidelium recordatione celebres, nt dua-
rum vitarum figuram eas recte tenere asserant. divi-
narum litterarum catholici et. doctissimi viri. Mar-
tha igitur, quze curam domus gerebat, et tanto tali-

ue hospiti ea qux* necessaria erant pr:eparabat, ac-
tivze vite flguram, ut diximus, przferebat.. Per Ma-
riam vero, qute ad pedes Domini sedens instantis-
sime sermonis ejus audiebat colloquia, vita perspi-
cue pr:emonstratur contemplativa.

Eia, fratres charissimi, videamus, si Domina no-
stra, imo Domini nostri et Dei genitrix οἱ sempet
virgo Maria utramque vitam ad plenum exercuit, et
activam laudabilem, quam opere Martha excoluit, et
contemplativam optimam, quam Maria audiendo et
eligendo obtinuit. Sane sicut dileetum domini Joan-
nem * Theologum, de humanis et corporalibus ac-
tibus Domini Jesu pauca dixisse, et multa de natura di-
vinitatis ejus, potentia, et majestate dixisseet seripsis-
86, teste sacratissima serie descriptionis ejus, cognosci-
mus; ita Domini genitricem non adeo fuisse credimus
intentam activ:ze conversationi, quoniam se totam con-
tulit divine speculationi. Non enim ad activam ul-
tra quam matreni Domini decuit, sc contraxit; sed
toto mentis affectu et desiderio ad vitam se contem-
plativam erexit. Et ne ex toto esset vit:e exsors acti-
vo; postquam electa est a Domino, salutata ab an-

elo, obumbrata a Spiritu sancto, focundata Dei
'erbo, exsurgens de loco, per iter devium et abrupta
montium veniens ut deferret amicis actualis vitae
laboriosum officium, Zacharix vatis ingreditur do-
mum, Elisabeth salutans cognovit in spiritu in sinum
ejus nobile pignus depositum (L«c. 1) ; et in iis paucis,
ut diximus, Marthze complevit actum. Si Martha felix

δ Amel., evangelistam.
b Amel., in alvo. virginali.
c Amel., Demini pertonantis.

aperto cernebat prophetarum sententias, per quas
tanti sacramenti atque mysterii pra:monstrabatur,
et ad liquidum declarabatur veritas. Nonne ad hoc
pertinere videbatur illud Jacobi patriarchz testimo-
nium dicentis : Non auferetur sceptrum de Juda, et
dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est, et
ipse erit exspectatio gentium (Genes. xyix, 10)? Quid
manifestius quam quod ille fatebatur. Balaam ario-
lus, * et falsiloquus, Dei nutu veridicus? Orietur, in-
quit, stella ex Jacob, et exsurget homo de Israel (Neun.
xxiv, 17). Sciebat enim Dei genitrix in arcem divi-
nx contemplationis assumpta, Davidicis edocta tes:i-
moniis, processurum de se Dominum tanquam de
thalamo suo sponsum (Psal. xvi, 6); et. ipsum
speciosum , ut idein rropheta praecinit, prz filiis
hominum (Psal. xvi, 5). Non enim dubitabat ad se
ertinere, Spiritus sancti illustrata lumine, quod
saiam prophetam recolebat dixisse : Ecce virgo con-
cipiel et pariet filium. Et egrédietur virga de radice
Jesse, et flos de radice jn ascendet (Isai. vu, 14;
xi, 1). Quid apertius? quid jucundius? Et virgi-
nem parituram, et virgam de radice Jesse pro-
eessuram, nobilissimus prophetarum pronuntiat,

Placuit igi:ur inserere huic nostr: declamatiun-
cule sententiam psalmi octogesimi sexti, quem ad
memoriam Dei genitricis et mysterium dominicae
Incarnationis et nativitatis beatus Ambrosius, vir per
cuncta laudabilis, ct verus assertor fidei catholicz,
adeo festive voluit exponere. Et idcirco, ut dixi, sen-
tentiam tanti pontificis pauperculo nostro operi ap-
ponere volui, ut quod digne non potuit prosequi in-
genioli nostri paupertas, sententie tanti pontificis
nobilitet et commendet auctoritas. Ait enim secun-

4 Idem, intenta fuit semper in. Domino.
e Amel.. ez se [alsiloquas.

APPEND. 1. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO VY. 902

dum antiquam interpretationem jam dictus doctis- A invenitur, et ob incomparabilem innocentiam ab co

simus doctor (Orat. fun. de excessu. [ra'ris aui Sa-
tyri) : Mater Sion dicet : Homo, et homo natus est in
ea, οἱ ipse fundavit cam Altissimus (Psal. 1xxxvi,
5 ). Matrem autem secundum divinitatem habere non
potnit, quia auctor est matris. llle homo factus est,
non divina atione, sed humana ; ἃ quique homo
factus est, s homo unatus cst. Sed et alibi habes :
Puer natus est. nobis, et filius daiws est. nobis (Isai.
3x , 6). In puero enim nomen «elatis, in filio est ple-
nitudo divinitatis. Factus est ex matre, natus est ex
patre; idem tamen et natus et datus, nou divisum,
sed unum putes. » Unus eniin Dei Filius et natus ex
Patre, et ortus ex Virgine, distanti ordine, se. in
uno concurrente nomine, sicut et przseus lectio do-
cet, quia homo factus est in ea, et ipse fundavit
eam Altissimus. Homo utique corpore altissimus po-
testate. Etsi Deus et homo diversitate naturz, idem
tamen non alter in utroque. Aliud ergo speciale na-
turae suz, aliud nobiscum commune, sed in utroque
nnus ei in utroque perfectus. Non igitur mirandum
est quia et Dominum eum et Christum fecit Deus.
Fecit ergo Jesum eum utique, qui ex corpore nomen

it; fecit enim de quo etiam patriarcha David
seribit : Mater Sion dicet : Homo et homo factus
est in ea. Quasi homo ergo factus, dissimilis utique,
son divinitate, sed corpore; nec discretus a Patre,
sed exceptus in munere.

Hujus muneris gratiam, angelo nuntiante, virgo
Maria Dowminum concipiendo promeruit, pariendo
obtinuit, et post partum virgo perpetua permanens
incorrupta possedit. Ejusdem gratix muneribus con-
ferta, ut fas est credere, omne tempus Dominic:
infantiz, itiz;, et adolescentiz, cum ipso peregi,
et obsequium materne dilectionis οἱ dulcedinis , ut
vera mater humanitatis sux, filio ministravit. Qux
faerunt inter se illorum colloquia, quam dulcia ,
quam amabilia, quando in matre fulgebat virginitas,
et ketabatur fecunditas ; in filio apparebat humani-
tas, et latebat divinitos; quantum, vel quale illud
erat Deificum ac virginale consortium, non dico
nostrum, sed omnium hominum prorsus excedit in-
tellectum. Deinde idem ipse qui erat unigenitus Vir-
ginis matris, cum voluit apparere unicus Dei Patris,

sui baptismatis hoc ipsum ostendit niajestas
Trinitatis; cum Pater auditur in voce, Filius vide-
tar in bomine, Spiritus sanctus in specie dignatus est
apparere colombze ( Matth. i1, 16, 17). Est enim
hujus rei magnitudinis testis magnus pr: ceteris
bomo, nomine Joannes, a Deo missus. Iste vero
tamtus howo, qui hactenas erat dominice incar-
nationis et nativitatis arcanorum mirabiliter con-
scius cum sanctis, factus est minister mirabilis
mysterii hujus.

Nos ergo, fratres, ut corde credamus, et ore con-
fileamur, tres denominatas, * distinctas el discretas
personas Patris, οἱ Filii, et Spiritus sancti , unius
esse divinitatis, :xternitatis, 4 immensitatis, et. glo-
riz, admoneant nos et doceant veritatis veracissima
verba prophetarum, et apostolorum, et evangelista-
rum veridica testimonia. Et ut in Lribus personis
summa, simplex, :eterna, et ircomprehensibilis cre-
datur, confiteatur, et adoretur Trinitas, invitet nos
sanctarum Scripturarum sinceritas, et. catholicorum
Patrum, eorum videlicet fidelis auctoritas nos do-
ceat, in. quorum intellectu et scriptis fidei pietas et
veritas n.n vacillat.

Mysterio itaque baptismatis peracto, ac prxsontia
totius Trinitatis consecrato, Jesu non alieno, se.1 suo
spiritu, el propria voluntate desertum petiit, ubi ad
tentandum eum inalignus spiritus invenit ; qui ipsius
virtute Talus, angelis ministrantibus, recessit
ab eo confusus (Matth. 1v, 1). Postea a beato Joanne

a (Quia qui, Amel.
b Amel. : Unus enim Deus Filius ex Putre, el ortus
er Vitgine.

Agnus mundi peccata tollens appellatur (Joam. 1,
29). Et ne lumen divinitus accensum sub modio po-
neretur, exivit ad publicum; et quia totum invenit
mundum criminibus et. peccatis ebnoxium, omnibus
medicinz indixit remedium, in suo adventu appro-

inquare dixit regnum celorum. Et ut illud Isaize
mpleretur vaticinium : Populus qui sedebat in tene-
bris, vidit lucem magnam; habitantibus in regione
umbra mortis, lux orta est. eis (Isai. x , 2); deinde
ipso divinitatis su: lumine przeunte, ex diversis bu-
jus vit;e conversationibus et officiis, ut Evangelia lo-
quuntur (Luc. v1, 15), discipulos vocavit, et ex illis

uodecim elegit, quos apostolos vocavit, per quos
humano generi salutis iter ostendit. Quorum sem-
per conventui, nobili contubernio semper adhxrebat
sanctissima Virgo ; cum illis semper habitabat, sese-
que doininicis conspectibus frequenter prxsentari
gaudebat.

Eam vero optimam partem, quam soror Martha»
Maria in specie et figura gerebat, Dei genitrix jure
vera firmissime retinebat, et cum apostolis de huma-
nis Christi actibus, ut verius ac specialius cognoscce-
bat, verius ac specialiter conferebat, ut ab ea disce-
rent qualiter arcanum tanti. mysterii et ipsi crede-
rent, οἱ lucidius aliis enarrareut, et cum opportu-
num fuerit, sine omni ambiguitate scriptis mundo
transmitterent. lpsa vero, ut sanctus evangelista
Joannes refert (Joan. 1n, 1), Domini miraculis non-
nunquam interfuit ; in iis et in caeteris divinitatis ejus
operibus et virtutibus, ultra quam dici potest, gloria-
batur. Et si. Maria (Luc. vn, 81) quondam pecca-
trix, cui donando peccata erat propitius, intente au-
dicbat verba ex ore ejus; quarto magis hc, qua
erat mente ct corpore sancla, audiebat ardentius, cu-
jus idem ipse et Dominus erat et filius? cxterum ut
Simeonis justi prophetia impleretur dicentis : Tuam
ipsius animam pertransibit gladius (Luc. n, 235),
tempore dominice passionis «um dilecto discipulo
ante crucem slabat (Joan. xix, 25), οἱ ut verbis
dulcissimis utar Ambrosii (Lib. x in Luc. c. 55), piis
oculis spectabat, non pignoris mortem, sed mundi
salutem, ubi audire meruit : Ecce filius tuus; et di-
lecto discipulo de ea dictum : Ecce mater tua.

Circa s»pulturam vero dominicam, multo magis
quam mulieres illas sanctas, quidam dicunt fuisse
sollicitam; quorum opinionem, nisi fallor, astruere
videtur bonus ille Sedulius pocta evangelicus, ora-
tor facundus, scriptor catholicus. Si enim scire vo-
luinus quid Dei genitrix post resurrectionem Domini,
antequam ipse celos ascenderet, agcbat, sine dubio
loca Dominicz nativitalis, passionis, sepultura, οἱ
resurrectionis frequenter circumiens, invisere cupie-
bat. [n cisdem etiam locis lacrymas fundebat, et san-
clissimi oris sui oscula dulcissima imprimcebat.
Deinde admotum sibi refugium, apostolicum videlicet
contubernium, * pasta intuitu dominicorum locorum
cum gaudio remeabat. Credimus eam interfuisse
gaudiis dominic:e ascensionis, et in die sancto Pen-
lecostes cum sanctis apostolis percepisse gratiam
Spiritus sancti, quem constat eam plenissime habere
ab ipsa conceptione Christi. Si quis vero adhuc stu-
dio pietatis vel pizx curiositatis affectu indagare vo-
luerit quid post ascensionem Domini egerit, quam
sancte et juste vixerit, et cum quibus habitaverit,
soli Deo cogniluin esse videtur, et Gabricli archan-
gelo, cui ejus tota causa commissa csse przdicatur
a Doinino, et. angelis sibi colletàntibus, secnmque
loquentious, Joanni etiam dilecto Domini discipnlo,
qui ah ipsa cruce eam suscepit in sua. sollicitudine
et cura (Joan. xix, 27); videlicet ut virgo virgini
deserviret, et Domini matri rependeret servitutis οἱ
dilectionis obsequium, qui eum prz cateris sua di-

€ Distinctas deest in Feu-ard.
4 U universitatis et gloria, Feu-ara.
* Pusta intuitu, Aum. Postea intuitu, Feu-ard.

265

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDIGES.

254

lectione fecerat. dignum. Beatissimo etenim Petro A audemus aliquid nec dehemus adjirere. Et qui ad

apostolorum principi, c:zeterisque apostolis non in-
cognita fuit ejus purissima vita et actio, sancta quo-
que et admirabilis et predicabilis conversatio ,
quippe quia cum eis semper fuit, * ab ipsorum con-
versionis initio usque ad illum diem in quo uni-
genitus Dei Filius homo ex ea vera fide geni-
tus, a laboribus hujus vite illam voluit eripere,
δι ad gloriam sibi a seculis preparatam, ut creditur
M pr:xedicatur, super choros angelorum dignatus est
tlevare.

Hujus diei etitiam hodie totas mundus concele-
brat. Hodie namque ob venerationem assumptionis
Dei genitricis angeli l;etantur, virgines gratolantur,
patriarche οἱ prophete. Deo laudes relerunt, quia
praesagia et vaticinia sua per eamdem Dei genitricem
completa esse cognoscunt. Apostoli et evangeliste
tripudiant, cuin in carne Deum venisse, et Vir-
gine natum vera lide scriptis suis pronuntiant. Glo-

riantur eliam hodie matres, genitrici Dei sui 80-.

lemnia dignis laudibus celehrantes. Gaudent summi
pontifices, confessores, et doctores catholici, dum ir
eorum doctrinam fideles Dei credunt, et colunt Dei
Filium suscepisse quod non erat, et non amisisse qued
erat. Et genitricem Dei predicant virginem peperis.
86, el post partum virginem exstitisse. Dicam aliquid
plus, si audeo, dicam fideli presumptione, dicam pia
temeritate. Totus mundus hodie condigna jubilatione
Letatur et gaudet; Tartarus tantummodo ululat , fre-
mit, et submurmurat, quoniam gaudium et letitia
hujus diei claustris infernalibus inclusis aliquod
remedium et refrigerium prxstat. b. Non audent, ut
opinor, ministri tartarei hodie attingere suos capti-
vo8, quos recolunt redemptos illius sanguine, qui pro
mundi salute est dignatus nasci de Virgine.
De cujus Virginis meritis et gloriosissima hodierna
dus assumptione divina legis int.rpres, sarctus vi-
elicet Hieronymus, et alii egregii doctores, tanta ac

talia potuerunt et voluerunt dicere, quibus nos ncc.

& Áb ipso conversationis initio, Amel.

b Non videmus quid in bujus periodi sententia jure
reprehendi possit; quz» si accipiatur de animabus
justis, qux in purgatorio torquentur quousque levio-
rum criminum sordes eluerint, tota nostro judicio

ia est et catholica; pium enim est, nec improbabi-
e, Cogitare in solemnioribus Marix festivitatibus
rediclarum fidelium animarum tormenta levari,
imo etiam interdum l1iniri precibus et merilis tantze
Virginis. Quid autem huic loco prohibet hanc inter-
pretationem adhiberi ? Certe non locus purgatorii,
quod in inferioribus terr: partibus situm, adeoque in
claustris infernalious collocatum creditur. Non tor-
menta, qus a ministris tartareis infligi dicuntur ;
neque enim animx purgand:e ab aliis quam a d:emo-
nibus torquentur. Non denique captivorum nomcn,
quo utitur auctor sermonis ; animz eniin qu: dzemo-
niorum potestati quantum ad penam subjectze sunt,
in carcere inferiori ad tempus detent:e, merito illo-
rum captiva dici possunt.

Verumtamen fac loquatur de damnatis, qui hoc
nomine communiter intelliguntur, :eternis suppliciis
oh gravia scelera addictis. Quid? Adeone absonum
est et inauditum aliquod vel his levamen suarum po-
uirum contingere posse, qux? tamen non ideo sint
tliquando finem habiturz? Αἱ vero divo Augustino
ron ita incommoda visa est similis de damnatis co-
pitatio, quamvis ipse non probaverit. En ejus verba
m Enchiridio, cap. 112, tractantis versum illum
psalmi Lxxxvi : Von obliviscetur misereri Deus, nec
conlinebit in ira sua misericordias suas. « De hiis sine
scrupulo intelligitur qui vasa misericordie nuncu-
pantuf, quia et ipsi non pro meritis suis , sed Deo
iniseranic liberantur; aut si boc ad. omnes (scilicet
etiam ad damnatos) existimant pertinere, non. ideo
necesse est uL damnationem finiri opinentur eorum

d. quíbus dictum cst: Jbunt hi in. supplicium ater- ,

plenuui vult coguoscere gloriam solemnitatis liodier-
no, Seriuonen, quem supradictus pater * Hierony-
mus edidit ad s»nctam Paulam et ad Eustochium
filiam ejus virginem, et ad cwteras virgines, non
$olum przxsentes, sed etiam ad superventuras trans-
inisit, legat. In eodem vero sermone non solum pos-

Sunt addiscere virgines feminz, sed etiam masculi,

quomodo debeant virginum virgini virginaliter ac
viriliter militare. Hodie, reverentissimi patres, et
charissimi fratres, domini et scniores, matres et 80-
tores, celebremus devotissime beat» Dei genitricie
et semper virginis Marie celeberrimum festum, ut
per ejus singulare meritum, et orationes omnium
$auclorum , sanctarumque virginum, pium merea-
mur habere atque propitium Virginis tilium, et virgi-
num sponsum, Dominum nostrum Jesum Christum,
qui vivit et regnat cum Deo Patre et Spiritu sancto
per omnia sxcula sxculorum. Ámen.

EJÜSDEM SERMO VI.
DE ASSUMPTIONE BEAT./E MARIJE SEXTUS.

Hodie, fratres charissimi, gloriosa et perpetua
virgo Maria, celos ascendit : hodie de terris et. de
przseuti seculo nequam erepia, secura de immar-
cessibili gloria ad cceli pervenit palatia. Hac, inquam,
die meruit exaltari super choros angelorum, quo-
niam, ut credimus, in dextera Patris sublevata 4 in
colestis regni solio post Christum gloriosa resedit,
qu: merito Domini templum, Spiritus sancti sacra-
rium et appellatur οἱ creditur. H:ec est illa virgo
gloriosa, cujus ineffabile meritum longe ante et. figu-
ris legalibus et prophetarum oraculis przenuntiabatur.
Nam quid aliud prxsignabat virga illa Aaron, αυ in
tabernaculo Domini posita, tertia die inventa est ger-
minasse, jamque dilatatis foliis eruperant flores, qui
turgentibus gemmis in amigdalas deformati sunt?
Virga ista sacra est virgo Maria, qux neque sata,
neque radicata; sinc ullo cultore, tertio die, hoc esi,

xum... Sed penas damnatorum cerüis temporum
intervallis existiment ; si hoc eis placet, aliquatenus
mitigari ; eliam sic quippe intelligi potest manere in
illis ira Dei, hoc est, ipsa damnatio, ut in ira sua non
tamen contineat miserationes suas; non ztergo sup-
plicio finem dando, sed levamen adliibendo vel inter-
ponendo cruciatibus, quia nec psalmus ait, ad fimieu-
dam tram suam, vel post iram suam, sed in ira sua...
Manebit ergo sine fine mors illa perpetua damnato-
rum, id est, alienatio a vita Dei, et omnibus erit
psa communis, quamlibet homines de varietate pae-
narum, de dolorum relevatione, vel intermissione
pro suis humanis motibus suspicentur. »

, Congruunt etiam in bane sententiam quz Pruden-
tius cecinit in hymno ὃ, iiidicans per festum paschale
non nihil! quietis e relaxationis dainuaüis inuulgeri :

Sunt et spiritibus ssepe nocentibus
l'onarum celebres sub Stvge feris.
lila nocte, sacer qua rediit Deus

SG gois ad su »eros ex Ácherontiis,
Marcent suppliciis Ta: tara mitibus ;
Exsultatque sui carceris otio
Umbraruu popu'us liber ab ignibus,
Nec fervent solito Ü'umiua sulphure.

Quis ergo miretur qux Prudentius, poeta Chrisuanus
et piissimus, de paschali festivitate dixit, fuisse ab
hujus sermonis auctore pia quadam (ut ipse loquitur)
temeritate translata ad lestum Assumptüionis beala
Virginis Marie? Nulla itaqve in sententia erroris
species, quicunque illi interpretatio adhibeatur.
Quanquam priorem nos ab omni doctrinz: novitate

remoliorem, nec minus auctoris menti consonam

judicamus.
* Áuctor sermonis de Ássumptione, ad Paulam et
Eustochium , falso putatus Hieronymus. 1

d ]n colis regni solio, edebat Feu-ard.

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO VI.

266

sertio szeculi tempore, sancto Spiritu est fecundata, A qua gloriosa et felix ad coelestem assumpta est tha-

nobisque Deum genuit et hominem Christum : cujus
utraque substantia, bene per amigdalam est figurata.
Amigdala namque ex carne, osse et nucleo, constat ;
sic Deus et homo in una persona est Jesus Christus.
Et in amigdala quidem caro exterior amarissima est ;
nucleus vero interior vescentes grata dulcedine refi-
cit. Sic et Christus per humanitatem passionis
amaritudinem sensit, per divinitatem impassibilis
mansit.

De hac virga Isaias propheta przdixerat : Egredie-
tur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascen-
det (Isai. x1, 1). Virgo namque Maria, cujus hodie
ad celos ascensionem colimus, de stirpe David re-
gis, qui filius fuit Jesse, nobilissima prosapia, et
reyali stemmate exorta processit; et flos de radice
ejus ascendit, quia verus ille Nazareus, et flos mun-
ditiz Christus per eam, ex ea incarnatus, in mundum
venit. Hic est ille flos sacerrimus, qui de seipso in
epithalamium Ecclesie loquitur : Ego flos campi, et
lilium convallium (Cant. ui, 1). Flos enim campi, qui
non aratus, nec seritus fuit, quia de Virgine sine
virili ministerio natus apparuit Lilium autem con-
vallium exstitit, quia ad insinuandum humilitatis
exemplum, pauperes parentes, de quibus nasceretur,
elegit: dignatus pro nobis ipse pauper fieri, ut nos
sua potestate divitiarum et divinitatis su: donaret
esse participes. Beatus quoque Ezechiel propheta
hujus sacre Virginis se conscium fuisse prophetico
spiritu testatur dicens : Vidi portam in domo Domini
clausam, et dixit ad me angelus : Porta hec, quam
rides, non aperietur. Princeps in ea sedebit, ut com-
edat panem coram Domino (Ezech. xviv, 2, 5). Porta
namque in domo Domini clausa, virgo est Maria
semper intacta. Vir non transiet per eam, quia Jo-
seph non cognovit eam. Clausa fuit in zeternum, quia
Maria virgo est ante partum, virgo in partu, et virgo
post partum. Princeps in ea sedit, ut comederet
panem coram Domino, quia Dei Filius in utero illius
novem mensium spatio moratus est, indeque egres-
sus, et tanquam sponsus de thalamo suo, ut com-
ederet panem coram Domino, juxta quod ipse dixit :
Meus cibus est ut. faciam voluntatem ejus qui misit
me, Patris (Joan. 1v, 54

Tot igitur et tantis bxc sancta virgo οἱ mater
Domini prophetarum pr:enuntiata vaticiniis, hodie ad
exclos assumpta est, meritorum fructus, et laborum
prz:mia perceptura. Ascendens namque Dei Filius in
celum, matrem castissimam ad tempus ad hoc di-
misit in terris, ut ei locum immortalitatis in zethe-
reis mansionibus przpararet, ut cum eo in perpetuum
regnaret. Et hzc est prxsentis diei solemnitas, in

Neque in hoc loco quidquam reperimus quod erro-
neum aut impium fuerit pronuntiare, si tempora illa
attendamus quibus auctor sermonis hzc scribebat
circa corporis Virginei assumptionem. Primum enim
tota hujus periodi sententia (sicut alia quamplurima
bujus sermonis) nostro judicio desumpta est ex ser-
mone de Assumptione beate Mariae virginis, quem
pan semel citat hic auctor, falso credens esse divi
Hieronymi; sed qui ab eruditis putatur esse aucto-
ris cujusdam Grxci, qui parum Latine sciret; sive
sit Sophronius fere sancto Hierouymo suppar, si-
ve alius, ut placet aliquibus, plus uno szeculo
sterior. Deinde etiamsi sermo iste s:xculo septimo
cosscripins fuisset, potuit nostro judicio idipsum
sime ulla nota ab illius auctore affirmari : nempe
aseumptionem corporis Virginei in celum, quanquain
ab aliquibus pia devotione crederetur, rem vero tunc
temporis fuisse nec satis exploratam, neque inter
illas veritates recensitam adeo apertas, de quibus
yefas esset ullo pacto dubitare. Nondum enim illis
ribus hoc festum ab universa Ecclesia cele-
tur, nondum omnium doctorum consensus in

m veritatem conspiraverat, quemadmodum

die fleri videmus, quando universa catho-

Parnot. XCVI.

lamum. Qux profecto ejus festivitas tanto excellen-
tior est omnium sanctorum festivitatibus, et incom-
porabiliter admiranda, quanto et ipsa Dei genitrix
cxteris sanctis incomparabilis, magisque habetur
mirabilis. Unde et ex persona supernorum civium in
ejus ascensione admirans Spiritus sanctus ait in
Canticis canticorum : Que est ista que ascendit. pet
desertum, sicut virgula (umi (Cant. ni, 6) ? De deserto
enim presentis s»culi hxc virgo hodie ascendit;
atque ideo mirabantur animx electorum, quxnam
hzc esset, qua virtutibus meritorum etiam dignita-
tem supervinceret angelorum. Quasi virgula autem
fumi ex aromatibus ascendit, quia delicata, et divinis
extenuata disciplinis, multis virtutum erat repleta
odoribus, per quas quotidie $c in holocaustum Do-
mino concremabat iucendio pii amoris οἱ desiderio
charitatis.

Nec diu hzc saneta sacratissima Virgo post Do-

B mini ascensionem in terris potuit remancre, quam

C

desiderabant angeli, coelum etiam et ipsum de ejus .
ascensione quizrebatur; atque ideo Spiritus sanctus
invitabat dicens : Veni, columba mea, immaculata
mea; jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit
(Cant. ui, 10, 11). Quodque ardentissime vellet as-
sumerc, ostendit crebra ingeminatione inquiens :
Veni de Libano, sponsa mea; veni de Libano, veni
Cant. 1v, 8). Et pulchre de Libano venire jubetur,
hoc est, de candidatione; Lihanus enim candidatio
interpretatur. Et hxc virgo sancta candida:a erat
virtutibus, et dealbata Spiritus sancti muneribus,
columb:e lactez scrvans simplicitatem, et virginita-
tis immaculatum candorem; atque ideo sola digna
fuit, per quam ct ex qua Dei fllius, ad reconciliatio-
nem humani generis veniens, carnem assumeret.
Unde et ei soli angelica illa salutatio conveniens fuit:
Ave, Maria, gratia plena (Luc. y, 28). Cxteris enim
electis ex parte gratia datur, huic vero Virgini tota
se infudit plenitudo gratis. Quod considerans pro-
heta David ait: Descendet, sicut pluvia in vellus
(Pao. LXxi, 6). Vellus enim virginitatem pr:signat.
icut enim vellus cum sit de corpore. corporis non
subjacet passioni; ita virginitas cum sit in carne,
vitia carnis ignorat.

Descendit ergo sicut pluvia in vellus, quia coelestis
imber, hoc est unda divinitatis virgineo velleri pla-
cido se infudit illapsu, quando Verbum caro factum
est, el habitavit in nobis (Joan. 1, 14). Nec sane
illud omittere debemus, quod multi pietatis studio
libentissime amplectuntur : eam bodierno die a filio
suo Domino Jesu Christo ad cceli corporaliter suble-

' vatain palatia. * Quod licet pium sit credere, a nobis

lica Ecclesia Virginem in corpore assumptam toto
terrarum orbe concelebrat, et omnium theologorum
suffragia ita consentiunt, ut qui aliter sentire aude-
ret, impietatis et temeritatis notam merito incurre-
ret.

D Quod vero szculo septimo, mirandum non sit, quod

auctor sermonis cum hujusmodi dubitatione et cau-
tione de assumptione corporis virginei locutus fuerit,
exemplo comprobamus alterius sermonis in ejusdem
festi celebritate conscripti, eodemque saeculo, aut
forte posteriori, ut colligitur ex auctoritate sancti
Isidori, quem prio nomine laudat. Fuerat hic
sermo cum aliis ejusdem nota sancto Augustino
aliquando attributus, postea vero ut spurius rejectus
est. Quisquis tamen fuerit illius auctor, de Virginis
assumptione ita loquitur, num. 2:

« Hoc idcirco dicimus, fratres, quia sicut jam in
consuetudinem Christi suscepit Ecclesia, hodierna
die ad colos assumpta fuisse traditur Virgo Maria.
Sed quo ordine hinc ad superna transierit. regna,
nulla catholica narrat historia. Non solum autem
respuere apocrypha, verum etiam ignorare dicitur
hzc eadem) Dei Ecclesia. Et quidem sunt nonnulla
sine auctoris nomine de ejus a&sumpoue seno,

Ὁ

961

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

2608

tamen non debet affirmari, ne videamur dubia pro A Credo videre bona. Domini in terra viventium (Psal.

certis recipere.

Verum enim hoc sit, necne, nos tamen credere
convenit eam filio suo in celestibus conregnare,
nosque post Deum in omni veritate confirmare, me-
ritis et precibus premunire. Si autem vultis scire
quid post Domini ascensionem egerit, hoc unum cer-
tum est, quia virgo sancta corpore el mente perman-
sit, conversata cum apostolis, donec ipsi per diversas
regiones przedicaturi sunt missi. Et licet omnes apo-
stoli eam venerarentur, eique oflicio dilectionis fa-
mularentur, plus tamen et specialius czeterís Joan-
nes usque ad finem vitze dilexit et coluit ; quique sibi
commissam Virginem virgini accepit in suam, et sic
ei, quasi fllius matri, assistit et obsecutus est, recor-
dans illud quod a benigno magistro in cruce audie-
rat : Mulier, ecce filius tuus (oan. XIX, 26).

Hujus igitur sacrosancte Virginis εἰ matris Do-
mini hodiernam festivitatem spirituali letitia cele-
bremus, qua, sicut Evan elium loquitur, optimam
partem elegit, non auferetur ab ea (Luc. x, 42).
Quod quamvis historialiter de illa Maria sorore La-
zari, ardentissima dilectrice Christi, dictum intelli-
gitur, specialiter tamen beatz Dei genitrici convenire
creditur, que optimam partem elegit, guia ei singu-
lariter datum est matrem esse, et sigillum castitatis
non perdere ; prolem suscipere, et incorrupta virgi-
nitate gaudere. Nam cum sint in Ecclesia tres ordi-
nes fidelium, conjugatorum videlicet, continentium,
atque virginum, hzc sola superexcellenti et incom-
niutabili dono mater potuit esse virgo, servare pudo-
rem, et intaclis suis visceribus edere Deum el bomi-
nein; unde merito eam Dei confitemur genitricem.
Jam ergo ad cam, de qua loquimur, preces et vota
vertamus, opem intercessionis ejus poscamus singuli,
poscamus omnes. Oremus ut sit ^ protectrix in pro-
asperis, submoveat noxia, suggerat profutura, admit-
tat preces zupplicantium intra sacrarium divinitatis,
nobisque impetret consortium sua beatitudinis, fa-
vente et adjuvante Domino nostro, filio ejus Jesu
Christo, cui est cum Deo patre imperium et immor-
talitas per infinita secula seculorum. Amen.

EJUSDEM SERMO VII.
IN b ASSUMPTIONE BEATA£ MARIAE SEPTIMUS.

Celebritas hodierni diei nos admonet, ut in laude
virgiuis Mari: immorari debeamus, quia revera in-
dignum est ut in die tant» Dei Genitricis laudes Do-
mini nostri sileat lingua carnis. In hac siquidem die
competenter beata virgo Maria sponso illi ccelesti
libere proclamat : Tenuisti manum dexteram. meam,
et in veluntate tua deduxisti me, et cum gloria assum-
psisti me (Psal. vxxii, 24). Hodie, inquam, et ipsa
congrue ab sponso audit: Veni, proxima mea, spe-
ciosa mea, calumba mea, quoniam ecce hiems transiit,
pluvia abiit (Cant. n, 10, 11). Ipsaque jam beata
respondit : Flores visi sunt in terra nostra : tempus
sectionis advenit (1bid., 12). Anima mea exsultabit in
Domino , et delectabitur super salutari suo (Psal.
xxxiv, 9): Et: In Domino laudabitur anima mea,
audiant mansueti εἰ letentur (Psal. xxxii, 5) ; Et:

quz, ut dixi, ità caventur, ut ad confirmandam rei
veritatem legi minime permittantur. Hinc sane pul-
santur nonnulli, quia nec corpus ejus in terra inve-
nitur, nec assumptio ejus cum carne (ut in Apocrypha
legitur) in catholica historia reperitur....... .

« Sed nec invenitur apud Latinos aliquis tractato-
ram de ejus morte quidpiam aperte dixisse. Nam
illam Evangelii versiculum, quem Simeon dixit ad
Domini Matrem : Et tuam ipsius animam pertransibit
gladius, beatxe recordationis Ambrosius cum tracta-
ret, ait : Nec historia nec litterzx doceat Mariam gla-
dio vitam finiisse. Hinc et Isidorus : Incertum est,
iuquit, per hoc dictum utrum gladium spiritus, an
?adinn dixerit persecutionis..... Restat ergo ut homo

xxvi, 13

Videamus itaque, fratres, quze sit hzec Virgo tam
sancta, ad quam Spiritus sanctus venire dignatus
est ; 40: tam speciosa, quam Deus elegit sponsau ;
αι tam casta, ut possit esse virgo post partum. Hxc
est, inquam, Dei templum, fons ille signatus, et

orta Dei clausa. In eam itaque sanctus descendit
Spiritus : hanc virtus obumbravit Altissimi, et ex ea
polens virtutum Christus egreditur (Luc. 1, 35). Hc
est immaculata coitu, fecunda partu, virgo casti-
tate ; hxc concepit virgo, non ex viro, sed de Spiritu
sancto ; hec peperit, non dolore, sed gaudio ; haec
nutrivit ange:orum et hominum cibum.

Felix certe et omni laude dignissima, qus» sine hu-
mano semine colestem s:culo protulit panem, et
mundi genuit Salvatorem ! Ὁ fidei pactum ! O fidei
secretum ! Promittit angelus virgini filium nascitu-
rum : virgo gaudet, cupitque effici mater. Vere
magnum et salutare mysterium ; quz síc peperit, ut
iater et virgo possit dici. Lacta, María, Creatorem
tnum, lacta panem coeli, lacta premium mundi.
Prabe lambenti mamillam, ut ille pro te praebeat
percutienti maxillam. Tu illi ut mater temporalem
ministra substantiam, * ut ipse nobis et tibi vitam
tribuat sempiternam. Lacta ergo eum qui fecit te,

ui talem fecit te, ut ipse fleret in te. Lacta eum qui
ructum fecunditatis tibi dedit conceptus, et decus
virginitatis non abstulit natus.
idete , fratres, quam digne Domino consecrata
virginitas famulatur, quam sic amare dignatur, ut
una eademque femina, et virgo dici possit, et mater ;
quam przferenda gratia, et cunctis ssxculis pr:di-
canda, qu:e sola et genitricis dignitatem obtinuit, et
virginalem pudicitiam non amisit. Electa est. quae
auctorem suum ederet; denique viro inexperta se pa-
rituram obstupuit, quz thalamum ignoravit. O quam
beata mater ista, qux sine contaminatione concepit,
et sine dolore peperit medicinam ! Felix, inquam,
mater, per quam generis nostri vita est reparata,
qux de ccelo suscepit prolem, et mqndi genuit Sal-
vatorem. Hxc enim mirabili et ineffabili modo om-
nium rerum et suum peperit Salvatorem. Electa
quippe est virgo integra, cui fecundilas matris dare-
tur ; et facta est fecunda mater, in qua virginis inte-
gritas servaretur. Si enim cogitemus vírginem, quz
sine concupiscentia carnis concepit carnem, et sine
viro concepit virum, et si voluerimus quierere ratio-
nem, in ipsa nostra inquisitione eubcumbimus, cum
scriptum sit : Generationem ejus quis enarrabit (Isai.
Ln), 8)? Nam et ipsa beata Maria, cujus bodie nata-
litia celebramus, quem credendo peperit. credendo
conceperat.

Denique cum dominicum illi paNum nun-
tiasset, ac illa quippe castitatis conscia djvinz dis-
pensationis gratia, angelo respondisse fertur : Qso-
modo fiet istud , quoniam virum non cognosco (Luc.
), 94) * angelus ei placido vultu respondit : Spiritus
sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbra-
bit tibi (Ibid., 55). Non expavescas partum, virgo, nec
metuas, neque multum sis inexperta formidine. Tau-
tum crede, et coucepisti ; ama, et peperisti. Spiri-

mendaciter non fingat apertum, quod Deus voluit ma-
nere occultum. Vera autem de ejus assumplione sen-
tentia hzxec esee probatur, ut, secundum uin,
sive in corpore, sive exira corpus ignorantes, as&ume-
ptam super angelos credamus. »

Hzc dicta sunto, ut auctoris dictum ab acerbiori
censura defendi posse, ratione et exemplo ostendere-
mus.

* Amel., protectriz in. adversis, provectriz ia pro-
speris, submoveat, elc.

b Assumptione, ut habet Amel. , non, ut Feu-ard.,
in Nativitate, de qua nec verbum in toto sermone.

€ Quz sequuntur verba desiderantur in Feu-ard.,
ad sententiz perfectionem.

^

259

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO vill.

9,9

tus enim sanctus superveniet in te, proinde non est A tinua oratione confoveat. Neque euim dubium i ii-

quod metuas; et virtus Altissimi obumbrabit tibi,
ἃ inde est quod gaudeas. Tunc enim sequeretur dolor
rtum, si pracederet libido conceptum ; nunc vero
iritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi
umbrabit tibi, id est, refrigerabit te sub sua um-
bra Spiritus idem sanctus, ne b in fervore concupi-
scentie torrearis. Id quod nascetur ex te san-
etum vocabitur Filius Dei. His Maria auditis, jam
fidei semine gravida, prius et Christum mente quam
wentre coacipiens, respondit angelo : Ecce ancilla
Domini : fiat mihi secundum verbum iuum (Luc. 1,
$8). Nec 1nora, ut assensus Virginis panditur, spon-
sus immaculatum corpus ingreditur, et qui toto
mundo non capitur, puelke inuupts:s membris infun-
ditur.
. Nam audite, fratres, quomodo porta, per quam in-
gressus est Dominus, semper fuit clausa, quam Eze-
chiel propheta in visione divina respexiL : Converti,
me, inquit, ad. viam perla sanctuarii exterioris, i
iciebat ad orientem ; et hac erat clausa. Et dixit
Dominus ad me: Porta hec quam vides, clausa erit,
ef neon aperietur, εἰ vir non (rassiet per eam, quia
Dominus Deus lsrael ingredietur εἰ egredietur per
eam, et semper erit clausa (Ezech. xy1v, 1, 2). « Ecce
ubi evidenter ostendit nobis quia sancta Maria sem-
per virgo fuit, virgo permansit : virgo ante partum,
virgo in partu, et virgo post partum. Concepit, et

vicgn est ; generat, οἱ virgo est ; laetat, et virgo est.
ἃ Mater quippe esse potuit virgo Maria, mulier esse
non potuit. Magnum mysterium ! magnum donum !

magna guia Àncilla peperit Dominum, creatura

rit Creatorem. Visceribus fecundis, et genitali-

integris, virgo mater Dominum effudit in terris.
Concipiens virgo, pariens virgo, * permanens virgo ;
virgo gravida, virgo fecunda, virgo perpetua. Quid
miraris, o homo ? Deum sic nasci oportuit, quando
dignatus est esse homo. Interea toto affecty ad auxi-
lium beats Virginis nos conferamus, omnes unani-
mes ejus omni nisu patrocinia imploremus. Et dum
208 eam Sepp obsequio frequeutamus in terrie,
ipsa nos commendare dignetur in coelig
apud Dominum Deum nostrum, qui in Trinitate vivit
ei regaat Deus per infinita szecula szeculorum. Amen.

EIUSDEM f SERMO VIII.
IN LAUDEM BEATJE£ VIRGINIS MARLE.
Scientes, fratres dilectissimi, auctori nostro mul-
tum nos debere oonditos, plus redemptos, redem-
ptonis postres commercium veneremur, et illum sa-
cratissimum gierum , er quo hemini Deus unitus
apparuit, etsi non honorifcamus meritis, sallem CP-

lebremus obsequiis ; 5 scientes erroris nostri tenebras,
partim qus fulgore respersas, quia quod protoplasto-
rum negligentia 5 primze matris contumax tam arro-

gantia quam gula perdiderat, hujus sacr: Virginis
nom solum restauravit diruta, sed etiam tri-

jt sempiterna. Et idcirco cunctis prseconiis vene-
remur auciricem, dum auctorem suum concepit,
excelsum nobis mptorem osteudit in sxculo. Et
ia ad vicem matris ejus, matris nostr? Ecclesias
eonstituitur, ipsa eam inter procellas sxculi
frementes aspiciat, ipsa inter cursus mundiales con-

^ Male Feu-ard., πές est quod gaudeas.

b Feu-ard. , in [urore concupiscentie terrearis.
Amel., in fervore... tenearis. Nos vero non dubita-
vimus emendare torrearis ex certa eonjectura.

* Feu-ard. : Que ubi evidenter, etc.

4 Edimus ex Amelian., cum Feu-ard. edidisset :
Mater quippe esse potuit. beata Maria , mulier esse

uit

* Permanens virgo. Deerant bac verba in Feu-ard.
Deinde Amel. pro fecunda scribit feta.

! Hie sermo reperitur ad litteram inter eos qui
aliquando sancto Hieronymo tribuebantur, postea in-
ter spurios editus.

C

lum quie meruit pro liberandis dare pretium , poese
liberatis impartiri suffragium. Nostra inter hzec ora-
tio jugis ad Deum dirigatur, ut qui pro honore no-
minis sui viscera illa qui sanctilicavit intravit,
nosque sedulitate debita veneramur, prosit nolis ad
remedium, quod per eam se nobis dedit in pre-
tium.

Merito beata Maria ) singulari a nobis przeconio
attollitur, qux» singulare commercium mundo prze-
buit. Merito inter feminas tunc etiam ltabatur,
cum singularem medicinam pudico alvo gestabat.
Sentiebat quidem pondera ventris, quz pudorem non
perdiderat castitatis. Mirabatur partus insignia, quie
nulla noverat viri contagia. O bene fecunda virgini-
tas, qux novo inauditoque genere, et mater dici
sit et virgo ! Peyerit eum a quo eopit, portavit ἃ
quo creata exstitit; siquidem ipse est auctor Maris,
qui est ortus ex Maria. Sic inenarrabili modo beata
Maria et mater virgo est, dum fructus peregrinatio-
nis exstitit, et integritatis dispendium non incurrit.
Apud quam ita coelestis providentia negotii ipsius
conditionem disposuit, ut magis obedientiam exhi-
beret in mandato, cum honorificeutiam agnosceret
ex angelo. Neque enim (idem derogat nuntii, qui
dignitatem intelligit, nuntiante sibi angelo et dicente :
Spiritus enim sanctus superveniet in te, et virtus Al-
tissimi obumbrabit tibi ; ideoque et quod nascetur ex
te sanctum, vocabitur. Filius Dei (Luc. 1, 35). Credi-
dit admonita quod audivit, meruit sanctificata quod
credidit.

Denique * tantum se ad coeli fastigium sublevavit,
ut Verbum in principio apud Deum, id est, Dei Fi-
liun de summa arce susciperet, Cumque semper
mysticum divinitatis arcanum ! carni nostra fragili-
tatique commisceret, latuit in homine divinitas, ut
divinitati humanitas non periret ; et sub velamento
assumpte carnis absconditus, pretiosius redemit per-
ditos, quam si defendisset ab imminente nostecapti-
vos. lumensa pietas, et supra quam fari possit
preedicanda majestas! Viscera puelle aula sancti

piritus replebat, innupta Virginis vulva Verbi se-
mine crescente tegebat. Replebaptur, inquam, ar-
cana viscerum, sacri Spiritus fecunditate repleta;
eterat spes in partu, quia non crat voluptas ig
coitu. Stupebat speciosissima genitrix, » et apud se
tacita mirabatur; urebajur astu cogitationis ambi-
gu, et percussa rerum noyilate obstupescebat i4
rabiliter ; sciens enim suam integritatem, mirabatur
ventris ubertatem.

O felix Maria! O genitrix gloriosa! O puerpera
sublimis, cujus visceribus auctor coeli terrz:»que com-
mittitur ! O felicia oseula labiis impressa lactantis,
cum ? inter crepundia replautis infantiie, utpote ve-
rus ex te filius tibi matri alluderet, cum ex Patre
De ninus imperaret. Nam auctorem tuum ipsa eon-
eipiens edidisti in tempore barerem, quem habueras
ante tempora conditorem. Ὁ felix puerperium ! dele-
ctabile angelis, exspectabile sancii$, necessarium
perditis, congruum profligatis; qui post multas as-
sumpt: carnis injurias, et ad ultimum ? verberatus
flagris, potatus felle, patibulo affixus, ut te veram

δ Scientes deest in Feu-ard.

» Prima mater, Amel.

i lla, que meruit.... possit liberatis, etc., Feu
ard.
i Singulari deest in Feu-ard.

k Amelian. scribit: Tantum se. dejecit. fastiqwum,
ut verbum, etc.

ι Feu-ard., carnis nostre fragilitatemque commi-
sisset.

m Apud Feu-ard. solum legitur : Et apud setacita,
rerum novitate obstupescebat mirabiliter. €

n Edebat Feu-ard. inter crebra indicia.

* Pro verberatus babet Feu-ard. «τοθοῖντ.

E

AD S. IIILDEFONSI OPERA APPENDICES.

412

matrem ostenderet, verum se hominein patieudo tor- A fecunda partu, virgo lactans Dominum cceli, angelo-

"menta inoustravit.

Tu vero, beata gloriosaque Maria, inter isla et
propter ista laudabilis; quz sic fecunditatis meruisti
denum, virginitatis quod non amisisti suffragium.
Tu es enim benedicta inter mulieres, tu preclara
cunctis virginum catervis, tu sequeris Agnum quo-
. cunque perrexerit. Tu virgineos choros, et ab incen-
tivis carnis illecebris alienos, per albentia lilia rosasque
vernantes ad fontem? perennis vitz: potandos invitas.
Tu in illarum beatarum virtutum felicissima regioue
primi ordiuis dignitatem adepta, plantis roscidis
oberrans, inter paradisi ameenitatis gramineos choros
.tenero poplite pergens, felicique palina violas im-
-marcessibiles carpis. Tu concinentibus sine fine con-
juncta choris, angelis archangelisque sociata, inde-
fessa voce Sanctus clamitare nondesinis. Sed quid
.dicam, pauper ingenio, cum de te quidquid dixero,
minus profecto est quam dignitas tua ineretur ? Si
matrem gentium te Vocem, praecellis ; si formam Dei
appellem, digna existis; si nutricem coelestis panis
te vocitem, lactis dulcedine reples.

Lacta ergo, mater, cibum nostrum, lacta panem
«celestein, lacta cibum augelorum, lacta eum qui ta-
lem fecit te, ut ipse fieret in te ; qui tibi munus fe-
cunditatis attulit conceptus, et decus virginitatis non
abstulit natus ; qui priusquam nasceretur, te matrem
creavit, ex qua nasceretur, ut illinc procederet tau-
quam sponsus de thalamo suo, quo mortalibus oculis
possit videri. Quanta fuit hzc dignatio, ut. crearetur
ex le, quam creavit; portaretur manibus, quas for-
mavil ; suggeret tua ubera, 408 ipse implevit? Quas
ilaque laudes charitati Dei dicamus? quas gratias ei
agamus? qui nos ita dilexit, ut propter nos homo
fieret, b ut uterum nostre conditionis intraret , ut
eontuiniclias nati infantis subiret, atque cuncta hu-
1manitatis necessaria sustineret ἢ

Agentes ergo quantum suflicimus, creatori nostro
gratias," natalem pretiosissimze illius genitricis cum
gaudio celebremus. Dignum namque est cum summa
ei gratulatione famulari, per quam virginitatis insi-
κι΄ pullularunt. Siquidem ipsa virgo exstitit ante
conjugium, virgo in conjugio ; virgo pr:egnans, virgo
'parieus, virgo lactans. Et data marito, et mater non
de marito. Sancte quippe matris omnipotens fllius
nullo modo natus virginitatem abstulit, quam nasci-
turus elegit. Exsultent ergo virgines, virgo peperit
Christum ; nihil ex eo quod noverat putent. extermi-
natum, quia mansit virgo post partum. Exsultent
viduz natalem Virginis celebrantes , Anna vidua
Virginem matrem agnovit. Exsultent conjugatz: so-
lemnia beatze matris frequentantes, Elisabeth conju-
gata Virginem matrem Dominiest salutata. Exsultent
pueri, continentiam voventes puero; ipse vero inte-
gritatem continentix pueritiz: consecravit, qui suz
matri fecunditatem attulit, virginitatem non abstulit.
lpsi honor, gloria et potestas per immortalia szecula
szeculorum. Ámen.

EJUSDEM SERMO IX.
ὍΕ ASSUMPTIONE BEATAE MARLE OCTAVUS.

ἃ Merito itaque sancta et vencrabilis Dei genitrix,
vi Maria, cclorum regina, muudi domina, singu-
lari a nobis pr:econio extollitur, qua singulare com-
mercium mundo praebuit. Denique tantum se ad
ceeli fastigium sublevavit, ut Verbum in principio
apud Deum, de sumina coeli arce susciperet. O felix

aria, et omni laude dignissima! O genitrix gloriosa!
Ὁ sublimis puerpera! cujus visceribus auctor cceli
TVerrzque committitur. Hzc est immaculata coitu,

« Per hujus vite edebat Fev-ardentius.

b Quam male Feu.ardentius : «t. veterem nostra
conditionis initiaret.

.* Hoc loco Amel. Cod. habet (sicut et infra) nata-

. Jem, vel conceptionem, scilicet activam beatz Marie

.rgiuitalem, quis totius sermonis subjectum est.

rum cibum et hominum nutriens. O felicia oscula
lactantis labris impressa! O felix puerperium , lata-
bile angelis, optabile Sanctis, necessarium perditis
congruum pro igatis! Quas ergo laudes, o Domin '.
totius mundi salvatio, fragilitas generis humani tihi
persolvet, que solo tuo commercio recuperandi aditun
* invenit? Ὁ quam venerandum, et pre ceteris ho-
norandum hunc diem! in quo Dei genitrix virgo
Maria de mundo migravit ad Christum, qux dolori
non subjacuit post partum, non labori post transitum.
O admirabilem thalamum, de quo speciosus forma
prodiit sponsus! O lux gentium, spes fidelium, ta-

rnaculum glori», templum coeleste, cui apostoli
sacrum reddunt obsequium, ad cujus angeli canunt
triumphum, quam Christus amplexatur! O beata
Maria! gaudens ingredere paradisum, quz de terris
ad caelestem vitam translata es ab angelis, et inter
choros virginum, sicut sol fulgens, suscepisti princi-

B patum super archangelos in ccelo. O excellentissima !

quam hodie paradisus excepit gaudens, quam cheru-
bim et seraphim cum laudibus prosequuntur, quam
martyres candidati beatificant, quam sanctorum sto-
latus concelebrat numerus, cui omnium sanctarum
virginum cum suis f palmis victricibus exsultans oc-
currit exercitus ! O clarissima inter virgines, 40:5
cum laudibus et exsequiis hodie exaltata, et magno
cum triumpho in celos gloriosissime evecta! Accipe
itaque, piissima ac misericordissima , quascunque
exites meritis tuis impares gratiarum actiones; et
cum vola susceperis, culpas nostras orando excusa.
AÁdmitte nostras preces intra sacrarium exauditiunis,
et retribue nobis gratiam reconciliationis. Sit per
te excusabile quod 5 male gessimus , accipe quoi
offerimus, impetra quod rogamus : quia potentiorem
ad placandam iram judicis invenire non possumus,
quam te qux» meruisti mater existere ejusdem redem-
ptoris et judicis. Succurre ergo, genitrix Christi

C piissima, miseris ad te confugientibus, adjuva et re-

ove omnes qui in te confidunt. Ora pro totius mundi

piaculis, interveni pro clero, intercede pro mona-
Chorum choro, ora pro devoto femineo sexu : sen-
tiant omnes tuam clementiam, quicunque invocant
tuum nomen gloriosum. Sit tibi compassio super
afflictionem captivorum, sit pius affectus super caelo-
rum peregrinos. Et quia te sine fine in ccelis gau-
dentem atque lx»tantem aspicis, quatenus ut. preces
nostras quas tibi cum fletibus fundimus ad Deum ipsa
admittas, eumque ut proprium filium pro nobis in-
terpelles, ut cum ille in fine szxculi judex advenerit,
cum ipso et nos appareamus in gloria; qui cum Patre
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia
s*cula seculorum. Amen.

EJUSDEM SERMO X.
IN PURIFICATIONE SANCT/E MARLE.

In illo tempore, postquam impleti sunt dies pur-
fationis Marie secundum legem Moysi, tulerunt

minum Jesum in Jerusalem, ut sisterent eum Do-
mino, sicut scriptum est in lege Domini : quia omne
masculinum, adaperiens vulvam, sanctum Domino
vocabitur (Luc. τι, 22).

Series hujus lectionis cum multa alia, tum przcipue
virtutem commendat humilitatis, quz? ceterarum est
mater et custos, adeo ut sine hac alia virtus nulla
haberi queat. Hanc ergo nobis przsens lectio non
minus in Domino salvatore quam in venerabili ejus
commendat genitrice ; quorum uterque cum ab onini
legis precepto liber exstiterit, uterque tamen causa
commendand: humilitatis, sponte se legalibus sub-

4 Fere totum ex superiori sermone desumptum.

€ Invenisti, Feu-ard.

! Palmis, ex Àmel., nam Feu-ard. habebat psalmis,
sicut paulo infra chariss' ma, pro clarissima.

56 Feu-ardentius : quod per te ingerimus.

275

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. .- SERMO X.

47}

dere voluit institutis. Perpendat ergo unusquisque A natur. Ilinc et heatus David, qui se. noverat de legi-

quantam obedientiam praeceptis debeat divinis purus
3c tor homo, si tantum se prohominibus humi-
liare voluit totius peccati immunis Deus homo. Ut
autem quantum Deus una cum genitrice sua a prz-
septo legis immunes exstiterint, noverimus, ipsum
eegis mandatum diligentius perscrutemure

Mulier, inquit Deus in lege [Len xi 2-4), quo
suscepto semine pepererit masculum, immunda erit se-
. diebus. Octava autem die circumcidetur infantu-
as, et ipsa triginta tribus diebus manebit in sanguinis
sui purificatione. Cum ergo mulierem, qux suscepto
semine peperisset, immundam decernat, et per tem-
porum spatia expiari jubeat, illam utique ab hac ex-
cludit necessitate, qux non de virili semine, sed de
Spiritus sancti concepit obumbratione. Sed Dominus
legis sponte se voluit subdére legi, ut nos a maledicto
legis absolveret : similiter et intemerata ejus geni-
trix, que se noverat nihil legi debere, humilitatis

timo connubio generatum, hujus tamen rei conseius.
maculam carnalis generationis non..sine-gravi gemitu
deplorabat dicens : Ecce, im iniquitatibus conceotus
sum, el in peccatis concepit me mater mea (Psal. 1,7).
Hac paucis dicta sunt, ut noverimus, maculam ori-
ginalis peccati non in legitimis nuptiis, sed in volu-
ptate et delectatione constare libidinis.

Quod autem mulier quadraginta diebus, edito
ariu, ab ingressu templi prohibebatur, ideo juxia
itteram factum videtur, ut quot diebus infans in
utero formatur, tot etiam diebus ejus purgatio ce-
lebraretur. Dicunt cnim physici, id est, qui de gem-
turis singularum rerum disputant, quod susceptum
semen a femina sex primis diebus lactis habeat si-
militudinem, sequentibus novem vertatur in sangui-
nem, reliquis autem duodecim solidetur ; dehinc de-
cem et novem aliis per singula membrorum linia-
menta formetur, inde usque ad tempus pariendi ma-

tamen gratia legale voluit exsequi praeceptum, adim- p gnitudine sui augeatur.
plens i

ud viri sapientis : Quanto magnus es, humilia

te in omnibus (Eccli. 111,90).
Postquam autem impleti sunt dies purgationis ejus,
vel domini scilicet, vel matris illius; uno enim co-
e ordine mater cum filio expiari de ed
tulerunt illum (haud dubium, quin puerum Jesum),
parentes ejus in Jerusalem ad templum Domini, ut
sisterent (1d est, statuerent, consecrarent) eum Do-
mino. Pueri Hebrzorum, qui ex omni regno Jerusa-
lem deferebantur, siquidem ex tribu Levi fuissent,
ibidem detinebantur in templo Domini perpetuo ser-
vituri. Si vero ex alia tribu fuissent, dato pretio re-
dimebantur ἃ parentibus ad propria referendi. Ef
puerorum quidem purificatio in hostiarum oblatione
constabat ; matrum vero in hoc quod quadraginta
diebus tam ab ingressu templi Doinini, quain a viri
toro prohibebantur ; non quod ex legitimo. οἱ nu-
tiali connubio sit culpa filios procreare, sed quia ipse
Lgitimus et nuptialis coitus a culpa iniquitatis non

possi esse extraneus.

Benum namque nuptiarum ab ipso humani generis
initio divinitus concessum novimus. Unde Apostolus
honorabile connubium ei torum immaculatum sine

cessario prolem edunt peccato primi hominis vilia-
tam. De bonis itaque nuptiis adeo bonum est quod

ra: fecunditatis dona contulit, libidinis vero malum
creatura Dei non est, sed pama peccati; proinde
de * munditia nuptiarum mundus homo non nascitur,
quia interveniente sordida libidine iniquitas semi-

* Amel. Cod. ha*et immunditia.
P Amel. Cod. : A unum, D quatuor ; tem À unum,

M quadraginta faciunt.

* Non inficiamur h»c verba paulo duriora esse D

prinia fronte; quibus significari videtur conceptionem
corporis domini nostri Jesu Christi fuisse ad instar
caeterorum hominum quadraginta dierum spatio per-
actam, contra quod cum sanctis Patribus credimus

C

Catholici omnesadversus heterodoxos, nempe Spiritus

sancti virtute mirabiliter operante fuisse in instanti
perfectam. Verum ne statim condemnemus auctorem,
acit non multum dissimilis quidam sancti Augustini
locus (quemadmodum in monito adlectorem diximus)
quem videtur hic noster auctor in suo sermone
scribendo prz oculis habuisse. Est autem locus Au-
pustini in libro de diversis Quzstionibus Lxxxim,
nh 96, de annis quadraginta. sex. adificati templi
Joan. τι, 20), in cujus enodatione postquam ordi-
nem, quem natura dicitur a physicis observare in
bumani corporis formatione, totidem fere verbis,

bus auctor noster, recensuit, post. varias numeri

multiplicationes, et combinationes factas, ex qui-

Qui numeri simul juncti quadraginta et sex faciunt.
Sex vero et novem et duodecim et decem et novem,
quadraginta et sex. faciunt, quo numero, ut dictum
est, infans in utero matris concipitur.

Unde et ipsum primi hominis vocabulum, quod est
Adam, eumdem numerum per Greca elementa exi-
prinit. Secundum enim Graecorum calculationem,
qui singulis litteris certum przefigurant numerum, » et
unum, et quatuor, item et unum, et quadraginta fa-
ciunt, qux littere nomen Adam exprimun: ; numeri
vero quadraginta sex reddunt. Hinc Judxi in Evan-
gelio (Joan. 11, 20), licet ignorantes quid dicerent,
veraciter tamen de templo Dominici eorporis, quod
ab eis erat in morte solvendum, et ab ipso post tri-
duum resuscitandum, locuti sunt. Quadraginta et sex
annis zedificatum est templum boc * quo utique die-
rum numero corpus dominicum in utero Virgiuis
formatum credimus, more Scripturarum usitatissitnio,
annos pro diebus, a toto scilicet partem intelligentes.
Quod autem purificatio non quadraginta sex diebus,.
sed quadraginta tantum expleri jubetur, mos cst.
Scripture usitatissimus, minores numeros quidein
causam transcendere solere, infra majores inclu-

re.
Quia omne masculinum adaperiens vulvam, sanctum.
Domino vocabitur (Exod. xui, 14). Ex. quo Dominus
per /Egyptum transiens primogenita /Egyptiorum
peremit, et filios Israel inde eduxit, omnia sibi . pri-
mogenita filiorum Israel consecravit, tam de homini-
bus, quam de pecoribus ; ea lege, ut pecora quidem,
si munda essent, in sacrificio ejus offerentur; im-
mnunda vero, aut mutarentur, aut redimerentur, aut
interficerentur, juxta quod in lege scriptum est. Pri-
mogenitum vero hominis, siquidem ex tribu Levi

bus tandem numerus dierum, quibus. novem menses
continentur, eliceretur, concludit : « Non ergo- ab-
surde quadraginta sex annis dicitur fabricatum esse
templum, quod corpus cjus significabat, ut quot. anni
fuerunt in fabricatione templi, tot dies fuerint im
corporis Dominici perfectione. »

m Augustini locum cum nullus non theologus
congrua interpretatione exposuerit, non erit diílicile
ex illorum commentariis auctoris nostri verba simi-
liter interpretari. Consulatur Petrus Lombardus li-
hro i1 Sent., distinct. 5, atque in hunc Magistri lo-
cum ejus commentatores, e quibus.unus nunc nobis
occurrit D. Bonaventura, qui ita loquitur : « Dicen-
dum quod in Scriptura frequenter tunc res dicitur
fieri, cum innotescit; et per hunc quidem modum
verbum Augustini est. intelligenduim, quia et si. cor-
pus Dominicum ab instanti conceptionis fuit forma-
tum, non tamen apparuit nec percipi potuit pre par-
vitate quantitatis molis; sed post quadraginta sex
dies ad tantam quantitatem perfectionis deductum
est, quo aspectibus hominum patere potuit, etc. »

418

e ÀD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

q16

fuisset, ut dictum est, ibidem detinebatur; si autem A — Et responsum acceperat a Spiritu sancto. Magnum

ex alia tribu, pretio redemptum ad propria refereba-
tur. Pretium autem erat quinque siclorum post unum
ihensem pondere sanctuarii.

Allegctice hzec omnia primogenita unum illum ac
singularem significabant primogenitum, qui cum
esset in substantia Dei Patris unicus, factus est in
substantia hominis primogenitus omnis creaturze, id
est, omnium hominum juxta quod Apostolus de eo
dicit : Qui est primogenitus mortuorum εἴ princeps
regum terre (Apoc. 1, 5); qui vere ac singulariter
sanctas Dominus fuit, quia peccatum non fecit, nec
inventus est dolus in ore ejus. Tropologice nos quo-
que omnia primogenita nostra in sacrificio Domini
. Offerimus, cum quidquid boni per ejus gratiam in

mente concipimus, non nostris viribus, ejus gra-
ti» attribuimws. Immunda nostra pretio quinque
siclorum redimimus, cum quscunque prava per
quinque corporis sensus commisimus, digna satisfa-
ctione punimus.

Et ut darent, inquit, hostiam. Hostia hsec paupe-
mim erat ; nam inlege prxcipiebatur (Levit. xii, 6-8),
ut parentes pro puero agnum offerrent immaculatum,
et turturem sive pullum columbs. Si vero manus
illorum agnum invenire non posset, offerrent duos
turtures, vel daos pullos columbarum. Redemptor
autem noster, memor per omnia nostrz salutis, non
solum home pro nobis, verum etiam pauper homo
fieri dignatus eat; et pauperem pro 86 hostiam offer-
Hi, a€ de pauperibus nasci parentibus voluit, ut nos
sua paupertate spiritualium divitiarum et coelestis
Fegni participes efficeret, secundum quod ait Apo-
stolus : Cum esset dives, pro nobis pauper factns. est,
ut illius paupertate nos ditaremur (1I Cor. vans, 9).
Non autem vacat a mysterio, quod hs volucres
maxime in sacrificio Domini offerri jubebantur ; nam
per has, quisque mundandus esset, in lege expiari
precipiebatur. Celumba enim simplicissimum est
animal, et a fellis amaritudine alienum. Turtar vero
castitate preeminet, adeo ut si casu proprium perdi-
derit, deinceps alium non requirat conjugem. Quod
Dominus has aves sibi in sacritficto przcipiebat offer-
ri, significabat ee sanctorum castissima simplicitate,
quasi gratissimo delectari sacrificio. Notandum etiam
quod utraque hec avis gemitum pre cantu edere
solet, significans geminam samctorum in hoc seculo
ploratiohem : quo tam pro reatibus smis deflent,
quibus ad liquidum, quandiu hic sunt, carere non

possunt, quam pre ee quod dietius a v differun-
tur. Quod , | de

vero columba gregatim íiWcedere wolet,
turtur autem solivagus est, per columbam, activa
vita, quse multorum est communis; per turturem
vero » contemplativa, qui& paucis est imitabilis, desi-
Γι
Et ecce homo in Jerusalem, cui nomen Simeon.
Veniens ia carne Dominus, non solum ab angelis,
verum etiam *b omni hominum conditione testimo-
nium habuit, quia dignum erat, ut. qui ad salutem
omnium veniebat, ab omní zetate, sexu et conditione,
Εἰ testimonium perhiberetur. Jam ergo ei testimonium
perhibuerat illa sublimis et angelica dignitas, quando
T ejus nativitate exsultando clamarent : Gloria in
excelsis Deo (Luc. n, 14). Perhibuerat Virgo qus»
genecrat ; perhibuerat et conjugates Zacharias, cum
eonjegali sua Elisabeth ; rat puer Joannes
adhuc in utero motris positus. Restabat ut aliquis
centineae et eenex ei testimenium redderet, qui uti-
que talis inducitur, de cujus assertione nemo dubita-
rel : Homo, inquit, justus et timoretus. Bene autem
eum dixisset justus, hddidit. et timoratus, quia justi-
wa sine Dei timore custodiri nuHatenus valet. Re
autem vera justus erat, quia non saam tantum quam
totius pepuli consblatienem exspectabat.

^ Qui eum noverant, Amel.
.}»Ἁ m in mente, idem.

voluerunt videre que vos videtis, et non

desiderium habuerunt antiqui sancti Christum vi-
dendi in carne, * qua eum noverant oracuis pro-
phetarum ex Virgine nasciturum, ut ipse Dominus
manifestavit, quando discipulis in Evangelio ait :
Dico vobis quod multi prophete, εἰ reges, et justi,

erum
(Luc. x, 24). Quod huic sancto seni Simeoni gratia
meritorum concessum est. Accepit quippe » respon-
sum a Spirito sancto quo plenus erat, non visurum
86 mortem temporalem, nisi prius videret in carne
Christum, qui omne humanum genüs redimeret. δὶ
venit in spiritu in templum : non est putandum quod
sine corpore, solo spiritu in templum venit, illum
quem diu desideraverat visurus.

Et cum inducerent puerum. Jesum. parentes ejus, ut
facerent. secundum consuetudinem legts pro. eo, et ipse
accepit eum in ulnas suas, id es*, in brachia sua.
Mystice sanetus iste senex mundum designat, quasi
longo senio, et gravi jam etate declivem. Accepit
ergo puerum senex Christum in ulnas, quia m
in ultima sui :etate Dei Filium incarnatum accepit, et
ab eo vetustate peccatorum exutus, in novam Chri-
stianz religtonis infantiam est regeneratus. Et be-
nedixit Deum. Sciebat beatus iste senex beatos fore

í Christum in carne viderent; et ideo tam pro-
lixo tempore in corpore optabat manere, donec cor-

libus etiam oculis eum cerneret, quasi securus
jàm de totius humani generis redempirone : Nune,
inquiens, dimittis, Domine, servum tuum in pace. Àc
si dicerel : Dimittis in pace, quia video pacem. Chri-
stus enim est pax nostra, qui factus e. t nobis secun-
dum Apostolum a Deo Paire pax, et reconciliatio
(Ephes. 11, 14). Quare autem se in pace optaret di-
mitti, manifestat : Quia viderun!, inquiens, oculi mei
sulutare twum. Salutare Dei Christum Dominum di-
cít, per quem Deus Pater mundum reconciliavit, et
genus humanu n xeternze saluti reformavit, ut qui-
cunque vellent in eum credere, in fide et dilectione
eum conspicerent. Constat autem Dominum in primo
adventu nequaquam ab omnibus populis visum fuis-
se : Sed quod dicit, ante faciem omnium populorum,
niore prophetico, * prophetie oculum ad futurum
diem judicii intendit, quando Christus per humani-
tatem ab omni carne videbitur, ut videat eum
omnis oculus, et reddat unictique secundum opera
sua.

Lumen, inquit, ad revelationem gentium. Utrique
populo, Judaico scilicet, atque gentili, Christus lu-
men exstitit, quia utrumque a tenebris ignorsniize
infidelitatis ad verum lumen divin: cognitionis per-
duxit. Specialiter autem 4 plebis Israelitice fuit,
quia ex eodem populo incarnatus, inter eos conver-
satus, οἱ miracula inter eos eatenus inaudita est
operatus. Notandum autem quod prius dixit, ΟΣ
stum venisse lumen ad revelationem gentium, deinde
ad gloriam plebis Israel, quia prophetali intuitu pri-
mum gentes ad fidem Ghristi convertendas, postmo-
dum vero Judzxos in fine mundi in eum credituros
prxvidit. Tale est οἱ illud Psalmisue, qui cum de
vocatione gentium przmisisset : Notum fecit Domi-
nus salutare suum, ante conspectum gentium revelavit
justitiam. suam (Psal. xcvii, 2); mox de ultima Ju-
dxorum conversione adjecit : Recordatus snisericor-
dit sum, et veritatis sug domui Israel. Huic quoque
rei et Ápostolus concordat : Cum plenitudo, iuquiens,
gentium introieril, tunc omnis lerael (Rom.
Xi, 25). De qua rursum conversione Psalmista : Con-
verentur ad vesperam, et [amem patientur ut cames,
et circuibuni civitatem ; id est, Judi in finem mundi,
quasi in vesperam, ad fidem Christi conversi, esu-
rient panem illum, qui de ccelo descendit (Joan. vi,
59), et ut eumdem accipere mereantur, civitatem

* Prophetice oculum... .
male.
4 Gloria pletis, kel. Cod.

intenditur. i3 Feu

ΟΥ̓͂Σ]

APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. —.SERMO XI.

27$

super montem Christum positam, hoc est, sanctam A angelorum consortio quotidie congauderel; qui per

Ecclesiam, quasi canes circuibunt, ut. quem nunc
ἃ velut acerrimi venatores impie insectantur, tunc
pie devotionis latratibus tueantur.

Hc breviter de evangelicz lectionis textu dicta
sufficiant ; quz licet satis abundanterque hujus so-
lemnitatis causas manifestent, non ab re tamen est,
si aliquid de ejus vocabulo compendiosius dicamus.
Vocatur itaque Greco vocabulo Yppapante, quod
Latine obviatio dici potest ; Ypante enim Grxce ob-
viare dicitur. Proinde hzc festivitas tali vocabulo
notatur. quia cum Dominus hodierna die in tem-
plum a parentibus fuisset delatus, et a sanctis quos
plurimos tunc temporis Jerosolymis fuisse non du-

ium est, ei obviari credimus. Agitur autem h:ec
lestivitas mense Februario, quem Romani adhuc
pagani a Februo, id est, Plutone, sic vocaverunt ,
quem potenüssimum purgationis credebant. ^5 Fe-
bruare enim, purgare dicimus. Quo mense lustra-
batur civitas. ἀ
subjugassent, tributum eis imposuerunt, eo tenore,
ut quinto quoque anno idem tributum persolveretur.
expleto, et censu persoluto, ab omni populo, ut
ictum est, civitas lustrabatur, et diis manibus 81-
crificia offerebant, quorum auxilio et virtute totum
orbem se subjugasse putabant. Quam lustrandi con-
suetudinem congrue et religiose Christiana mutavit
religio, cum eoJem mense, hoc est, hodierna die in
honore sancte Dei genitricis et perpetux Virginis
Mariz non solum clerus, sed et omnis plebs Eccle-
siarum loca cum cereis οἱ diversis hymnis * lu-
strando circumeunt ; non jam in memoriam terreni
imperii quinquennem, sed ob recordationem coelestis
regni perennem, quando juxta evangelicam parabo-
lam omnes sancti cum bonorum operum lampadi-
bus in fine mundi sponso Christo obviantes, ab eo
in thalamum tern: felicitatis sunt introrhittendi.
Quo et nos ut admitti mereamur, sancte Dei geni-
tricis auxilium sedulo imploremus, ut sua potenti
intercessione apud clementiam fllii sui nobis omniuin
unpetret veniam criminum, qua hodierna die pur-
galionem subiit temporalem sine sordibus peccato-
rum, Per eumdem Dominum nostrum Jesum Chri-

sium, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et re-

gnat in excula sz::culorum. Ámen.

ITEM SERMO XI.
IN NATIVITATE DEI GENITRICIS, SEMPERQUE VIRGINIS
MARLE. U

Audite, fratres, et intelligite : considerate quali-
ter omnipotens Deus per ineffabilem pietatem suam
condidit mundum, et proprietate sua maxima honii-
nein ad imaginem suam plasmavit, et constituit eum
colonum paradisi, ut vita perpetua perfrueretur, et

4 Velut cervum venatores, lect. Am. Cod.

b Plinius : « Vulgata priscis temporibus opinio ob-
tinuit Februa esse omnia, quibus malefactorum con-
scienti: purgarentur, delerenturque peccata, aut
manes defunctorum placidi redderentur. » Varro
(De Vita populi Romani): « In eorum sacris liba cum
sint facta, incerni solent farris semine, ac dicere se
ea februare, id est, purgare. » Ovidius (11 Fast.):

Februa Romani dixere piamina patres ;
Nunc quoque dant verbo plurima signa fidem.
Et paulo post :

Denique quodcunque est, quo corpora nostra piantur,
Hoc apud intonsos nomen babebat avos.

Beatus Augustinus (Lib. vi de Civit., c. 7): « Ter-
minalia eodem mense Februario celebrari dicunt,
cum fit sacrum purgatorium, quod vocant Februum ;
unde inensis nomen accepit. » Idem (Lib. xvii
contr. Faustum Manic., c. 5) : « Januarius a. Jano
appellatus est, Februarius a Februis sacris Luperco-
rum. » Albinus (Lib. de Eccl. Offic.). De festivitate
ista dicit Beda sacerdos et doctor eximius (In lib. de

um enim Romani omnes gentes sibi p

intirmitatem carnis quam acceperat, promissionem
quam accepit, non custodivit, suadente adversario,
qui per superbiam perdidit quod habebat, et per
invidiam homini nocuit. Ubi enim infirmiorem pcr-
tem invenit, ibi prius suasit. Per ipsum lapsum quo
ipse cecidit, in ipso genus humanum prostravit.

ixit enim ad mulierem : Si comederetis ex hoc fructu,
eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen. 1,5).
Hoc initium peccati superbia fuit, ut homo de terra
factus in mente conciperet, ut fleret :qualis Deo.
Scire enim voluit quod nequaquam habere potuit.
Tunc enim dejecti sunt de paradiso in hoc mundo in
istam convallem.lacrymarum, ubi cum labore et su-
dore vitam suam finierunt, et in ipsa zerumna poste-
ros suos reliquerunt, quia scriptum est : Mors do-
minata est in Adam. et ita dominabitur in omnes
ejus filios.

Dum conditor mundi omnia per sapientiam suam
d considerassel, et tam fragilem mundum, et cadu-
cum in omnibus, et pronum semper ad deteriora
cerneret, lapsum de bonis, ruere in malis, doluit per
magnam pietatem suam, et quem ille pro benignitate
ad imaginem suam condiderat, et ipse sponte perie-
rat, qualiter revocassel in pristinum locum, ubi euin
constituerat, procuravit. !n longinquo ergo disposuit
per sapientiam suam, ut per seinetipsum redimeret,
quod per semetipsum plasmavit. Voluit per pietatem
suam et omnipotentiam suam visitare mundum, ut
ipse qui hominem fecerat, per visitationem suam
redimeret. Przeparavit sibi vas, ut per ipsum potuis-
set apparere hominibus. Scriptum est enim : Sapien-
tia aedificavit sibi domum (Proverb. ix, 1), vel tem-
plum, hoc est, Mariam virginem. Consideremus, in
quantum possumus, quia nec lingua sufficit loqui,

uod voluntas'cupit proferre, quanta fuit benignitas

ci, ut de tam longinquo inquireret sibi te: pluin
ubi habitaret. Quia Maria virgó non sic est nata sic-
ut solent pueri vel puelle nasci; sel de * Anna
sterili, et patre jam sene, extra consuetudinem mu-
lierum, post refrigescentein. calorem, οἱ sanguinem
jam tepidum in pectore refrigescentem, et omnem
amorum libidinis discessum, mundo corde et corpore
ab omni pollutione carnali, orta est. Sie enim Domi-
nus voluit, ut de tali vasculo mater sua nasceretur.
Quod nunc scimus, quia per Spiritum sanctum illo
ordinante, et benigniter przecipiente, praeparavit sibi
matrem quis precessit omnibus inatribus. Talis
enim fuit, qualis pec antea visa est, nec habebit se-
quentem. .

Honorabilis dies, et sacra festivitas, in qua nata
est Virzo Maria Dei genitrix. Hoc est gaudium no-
strum, hiec est festivitas nostra, quia quando voluit
fecil. ut nos per suam magnam misericordiam per

Temporibus ) : « Secundum mensem dicavit Numa
Februo, id est, Plutoni, qui lustrationum potens
credebatur; lustrarique eo mense civitatem necesse
erat. Sed hanc lustrandi cónsuetudinem bene n:uta-
vit Christiana religio cum in mense eodem, die san-
ctx Marix, plebs universa cum sacerdotibus ac rmini-
stris hymnos modulando, devota per ecclesias, per-
que congrua urbis loca procedit, datosque a pontifice
cereos in manibus gestant ardentes. » Eisdem verbis
cadem tradunt Amalarius Fortunatus ( Lib. 11 de
Eccl. Offic., c. 45), Rabanus Maurus (Lib. 1 de In-
stitut. Cleric., c. 53). Qui copiosiora desiderat, con-
sulat Joannem Carnotensem (Serm. de Purificat. S.
Moria) Rupertum (Lib. u1 de Divinis Offic., c. 25),
et Guilielmum Mimatensem episcopum (Lib. v1 Rat.
Divin. Offic.). FEv-AnD.

€ Lustrantibus hahet Feu-ard., et paulo infra ubi
e$t terreni imperii, edidit eterni imperii; quorum
utrumque emendavimus ex Amel

4 Creasset, Feu-ard.; melius vero Amelian., consi-
derasset.

e De anu sterili ; ita Amelianus.

479

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

280

Virginem visitaret. Exsultemus et le&temur omnes in A vit angelus quod conciperet per obedientiam promis-
cel

rationem hodiernz festivitatis beatz Dei geni-
tricis et semper virginis Marie, quia preclara et
sancta est, in qua inchoavit Redemptor omnium vi-
sitationem mirabilem, et nos de captivitate ad pris-
tinum locum revocare dignatus est. Adjuvet nos,
quaesumus, ipse omnipotens Deus per gloriosam inter-
cessionem su: matris , in qua felix ejus est inchoata
mativitas, ut per ejus intercessionem cum eo viva-
mus, qui propter nos dignatus est mortem suscipere,
ut nos cum ipso vitam perpetuam mereamur habere ;
prestante ipso Domino nostro Jesu Christo, qui vivit
et regnat in szecula seculorum. Ámen.

SERMO XII.
M
DE SANCTA MARIA.
[Ex Cod. Amel. ex quo primus eum edidit P. Florez.]

Creator omnium et auctor vitz, dilectissimi fra-
tres, sicut fides vestra optime novit, Dominus Deus
est, quia scriptum est : Apud te, Domine, est fons
vita, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. xxxv,
10). Et Adam primus homo creatus est a Deo valde
bene; sed per Evam suadente serpente deceptus est
valde male. Auctor vero mortis diabolus est, sicut
scriptum est : Per invidiam diaboli mors introivit in
orbem terrarum , εἰ imitantur eum qui sunt ex parte
ejus (Sap. n, 34, 25). EE

Ipse enim diabolus recte a Deo conditus est, et in
veritate noluit stare; sed mox ut creatus est, per su-
perbie suse vitium, offenso Creatore, coelesti sede
caruit. Quas sedes Dominus reparare cupiens , pro-
toplastum, scilicet Adam οἱ Evam' uxorem ejus ex
terra in terram condidit, ex quorum genere ruinas
vacuas cceli repararet. Sed auctor mortis hanc repa-
rationem invidens, fontem rudem humani generis,
tanquam rivulos nativitatis per arva spargeret, vene-
num su:x mortis immiscere festinavit. Sic ergo ge-
nus humanum, quasi unam arborem adhuc in radice
teneram, tanquam in propaginis prole prodiret, vi-

avit.

Inde est. ergo quod radix vitiata quotidie indesi-
nenter frondet, frondesque ejus indesineuter per
mortem marcescunt; et sepe contingit quod aurum
fulgens reperiatur in luto, et ex pungenti spina pul-
chra rubens oriatur et rosa. Hoc enim operante Pro-
videntia divina, ex radice vitiata sine vitio prodiit
virga, quz intelligitur beatissima virgo Maria, atte-
stante Isaia propheta, qui dixit : Extet virga de ra-
dice Jesse, et flos de radice ejus ascendet ( Isai.
xi, 1).
Hujus enim gloriosz Virginis, id est, sanctze Marie
figuram tenuit virga illa quas fuit in ministerio
Aaron sacerdotis, jubente Domino a sancto Moyse in
tabernaculo posita; qux» altero die sola fronduit,
nucesque protulit (Num. xvi, 7, 8); quia procul
dubio sola virgo Maria fuit, qux» Dominum peperit,
et post partum virgo permansit. Per hanc ergo auctor
vite auctorem mortis patenter damnavit, dum per
mulieris filium damnavit mulieris peccatum. Scriptum
est enim : Initium peccati a muliere ceptum est, et nos
per illam morimur (Eccli. xxv, 53). Et iterum : Adam
Qon est seductus, mulier vero seducta (1 Tim. n, 14).
Ita e contrario a muliere ccpit reparatio vitz, per
cujus filium Dominum nostrum Jesum Christum omnes
resurgimus, quia scriptum est : Sicut in Adam omnes
moriuntur, ita et in Chrisio omnes vivificabuntur (1
Cor. xv, 22).

Videamus ergo, fratres charissimi, qualiter sibi
ist: dus mulieres distent. Ad Evam enim auctor
miorüs per tortuosum serpentem mortem suasit; e
contra beate Marie auctor vitz? per Gabrielem arch-
angelum salutis auxilium misit. Evx enim suasit
diabolus ut comederet cibum vetitum : Marix nuntia-

sionis filium.

Eva comedens prohibitum pomum et sibi nocuit
et viro; beata Maria concipiens nobis datum filium,
sicut scriptum est, Puer natus est nobis, filius datus
est nobis (Isai. 1x, 6), et feminis profuit οἱ viris.
Illa enim in animo furto rapere visa est divinitatis
essentiam , attestante sancte Trinitatis eloquio*
Ecce Adam factus est quasi unus ex nobis (Genes. v1,
22) ; Maria autem humilem se confitetur Domini esse
ancillam ; ait enim ad angelum: Ecce ancillu Domini,
{αι mihi secundum verbum tuum (Luc. 1, 58). Sancta

laria per obedientiam humilitatis obumbratur a
virtute altissima divinitatis; Eva per corruptionem
concipiens, et in dolore pariens, sub viri potestate
fuit. Maria per mysterium Spiritus sancti fide con-
cipiens, gaudio pariens; inde reges et principes
ovantes ejus cupiunt subjici potestati. Eva de para-
diso mittitur ad exsilium, Maria de exsilio hujus sx-
culi elevatur ad ccelum.

Eva timens post partum absconditur inter ligna
paradisi; Maria virgo gaudens post partum circum-
datur coetibus angelorum coelestis militi: dicentium. ᾿
cum gaudio : Gloria in excelsis Deo, et in terra pax
hominibus bona voluntatis (Luc. n, 14). Eva posteros
ex sua carne nascentes bomines transmisit ad in-
feros; benedicta Maria ex sua prole natos dirigit ad
colos. Ex carne Evz dicuntur filii hominum; ex
beatz Mari: filio renati non dicuntur filii hominum,
sed filii Dei. Ut quid ulterius immoror protrahendo

lurima? Eva obfuit, Maria profuit. Eva luxit, Maria
illuxit. Sileat ergo nunc a feminis per beatam Ma-
riam mortifer et male suasibilis sibilus, quia jam
sumus omnes redempti per glorios: virginis Marix
filium. Cadat et improperium Evz, quia universi
sumus lzxti per partum sancte virginis Marix.

Exsultet et letetnr celebrando hunc diem solemni-
ter Christianorum caterva, quia vita quam destruxe-
rat Eva, reparatur per beatam Mariam. Sed et potius
gaudete, beatz puelle, virgines Christi, qu: per
exemplum beatissimae Marie, sanctissim:e virginis,
carnales nuptias contemnentes, dolorem partus, po-
testatem viri, curam carnis, luctum pignoris, et
sollicitudines mundi evadentes, ut sine impedimento
vivere studeatis, et probetis, sicut nos monet beatus
Apostolus dicens : * Dominum exorando, terrena
desideria respuendo, polum in dote merebimini, quia
Sociat€e beate Mari» thalamo Christo placebitis.
Funera non plangetis, cum sine fine gaudia sumetis,
quia immortaliter vivit amor vester Christus Domi-
nus Jesus. Et quia semper vivit Christus, cum quo
est amor vester, regnatur:ze estis el vos pariter cum
omnibus sanctis. Fusis ergo precibus, fratres charis-
simi, cuncti Dominum communiter deprecemur, ut
qui sancte Marise virginis dignatus est propter no-
stram redemptionem nostramque salutem habitare
nobiscum, et qui eam super astra celi ac super vir-
ginum choros facit regnare in celestibus, ipse nos,

D ejus meritis suffragantibus, jubeat fieri in sanctorum

congregatione participes, ut non inveniat in anima-
bus nostris ille saevus accusator quod perimat; sed
ejus immensa pietas nos misericorditer pertrahat ad
coronam, qui vivit et regnat cum Deo Patre per
omnia sxcula seculorum. Amen.

(Hic desinit Cod. Amelianus.

ITEM SERMO X1.
IN DIEM SANCTE MARLE.
[Editus a P. Florez ex Codic. suo ms. sseculi xtiu.]
Exhortatur nos Dominus Deus noster pariter et
admonet, dicens : Audi, Israel, Dominus Deus tuus
Deus unus est (Deut. νι, 5). Deus noster hic non po-
test extimari, non potest mutari, non potest nume-
rari, dicente propheta David : Magnus Dominus na.

* Hic desiderantur serba Apostoli ad orationis contextum.

Φύϊῖ

(Psal. xiv, 6 nostis ista, fratres
charissimi, qui corde fortiter tenetis catholicam ve-
ritatem; audite tamen breviter quod, adjuvante Do-
mino, i explansndum. Deus unus est Pater,
Deus unus est Filius, Deus unus est Spiritus sanctus.
Non tres dii, sed unus Deus. Tres in vocabulo, sed
unus in Deitate substantiz.. Sed dicet mihi hzreti-
eus : Ergo si unum sunt, omnes sunt incarnati. Non,
sed ad solum Christum pertinet caro. Nempe aliud
est anima, aliud ratio; et enim in anima est ratio,
sed una est anima. Sed aliud agit anima, aliud ratio.
Anima vivit, ratio sapit. Ad animam pertinet vita,
ad rationem pertinet sapientia. Et licet unum sint,
anima sola suscipit vitam, ratio sola suscipit sapien-
tiam. Sic et Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, licet
wnum sint, et unus Deus sint, ad solum Christum
pertinet caro, sicut ad solam rationem pertinet sa-
pientia.

APPEND. 1. OPP. DUB. — SERMONES DUBII. — SERMO ill.
ster, et magna virtus que et sapientie ejus non est A Virgo sancta Maria non
numerus , 9). Optime

282
inca tuit contra naturam ex
jussu Dei Filium generare? Dicat igitur mihi Judzus
incredulus, quemadmodum arida virga floruit, et
fronduit, et nuces protulit, et ego dicam illi quem-
admodum Maria Dei Filium concepit, et peperlt.
Profecto Judzus nec conceptum poterit virgze expli-
care, nec Virginis partum. Veniat ad Ecclesiam,
exponitur illi, ut agnoscat. Verumtamen ordinem
ollici! naturaliter Virgo peregit, exspectans tempore
pariendi; virga autem non habuit tempora germi-
nandi. Virgo enim decursis novem mensibus peperit ;
virga »utem alia die, quod natura non habuit, ger-
minavit. Sed Virginem dicis parere natura nullate-
nus patitur. Deus enim qui mirabile signum ostendit
contra naturam, ut asina loqueretur (Num. xxii, 28),
ipse mirabilius facere voluit, ut Christus de sancta

aria virgine nasceretur.

Audiat et vefsutus ille Manichzus aliud sacramen-
tum. Solis radius specular penetrat, et soliditatem

In sole candor et splendor uno radio sunt ; sed ca- p ejus insensibili subtilitate pertrajicit; et talis videtur

lor exsiccat, splendor illuminat. Aliud suscipit calor,
πὰ splendor. Et licet calor et splendor ab invicem
aon queant separari, suscipit calor fervorem, non
ilummationem; suscipit splendor illuminationem,
non fervorem. Aliud simul, aliud singulares agunt;
lamen ab invicem non separantur. Sic et Filius sus-
cepit carnem, et non deseruit Patrem, nec defuit a
Patre. Suscepit, inquam, Filius carnem in proprietate,
sed tamen et Pater et Spiritus sanctus non defuerunt
majestate. In divinitate zqualitas, in carne sola Filii
proprietas, non tamen ab eo Patris et Spiritus sancti
recessit aliquando divinitas. Cum ergo una sit deitas,
una sit divinitas, impleverunt quidem carnem Christi
et Pater, et Spiritus sanctus, sed majestate, non
susceptione. Vis scire quod cum eo fuit Pater? Ipse
Dominus dicit : Non sum solus, quia Pater mecum
est (Joan. vir, 16). Audite et de Spiritu sancto, quia
eum eo erat. Evangelista testatur quia Jesus egressus
3 Jordane plenus Spiritu sancto (Luc. 1v, 1). Ecce sic
solus Dominus noster Jesus Christus suscepit carnem,
et tamen Pater, et Spiritus sanctus non defuerunt
majestate. Si celum et terram implet Pater, implet
et Spiritus sanctus; carnem Christi deserere nou
potuerunt, quando in divinitatis unitate manserunt.

Ad hoc citharam respice, ut musicum melos sonis.

dulcibus reddat, tres pariter esse videntur : ars, ma-
nas, et chorda. Et tamen unus sonus auditur. Ars di-
etat, manus tangit, resonat chorda. Tria quidem pa-
riter operautur, sed sola chorda resonat quod audi-
tur. Nec ars, nec manus sonum reddunt, sed ea cum
e€borda pariter operantur. Sic nec Pater, nec Spiritus
sanctus suscipiunt carnem, et tamen cum Filio pari-
ter operantur. Sonum sola chorda excutit, carnem
solus Christus accepit. Operatio in tribus constat;
sed quomodo pertinet ad solam chordam soni retin-
ctio, sic pertinet ad solum Christum carnis humanas
susceptio.

E contra Jud:xus : Contra naturam, inquit, parere

intrinsecus, qualis et extrinsecus. Itaque, fratres, nec
cum ingreditur violatur, nec cum egreditur dissipat,
quia in ingressu et egressu ejus specular integrum
perseverat. Specular ergo non rumpit radius solis ;
integritatem Virginis ingressus aut regressus vitiare
poterat Deitatis !

Sed quid ulterius immoror? Audiat Christianus
quod non vult audire Judzeus vel hzereticus Manichzeus,
ut hic proficiat in (ide redemptus, ille autem deficiat
induratus. Virga illa unde aiebamus Aaronis virgo
Maria fuit, quz verum nobis Christum sacerdotem
concepit, et peperit, de quo David cecinit dicens:
Tw es sacerdos in a ternum secundum ordinem Mel-
chisedech (Psal. cix, Ὁ). Superiore namque versu jam
dixerat : Virgam virtutis suc emittet Dominus ex Sion,
et dominabitur in medio inimicorum suorum. lsaias
quoque propheta repletus Spiritu sancto canit, et

icit : Exiet virga de radice Jesse, et flos de radice

C ejus ascendet; et requiescet. super eum Spiritus Do-

mini, spiritus sapientia, et intellectus, spiritus consiliis
et [ortitudinis, spiritus scientie et pietatis, et replevit
eum spiritu timoris Domini (Isai. xi, 4-5). Quod ergo
hzc virga nuces protulit, imago dominici corporis
fuit. Nux enim trinam habet in suo corpore substan-
tke unionem : corium, testa, et nucleum. In corio
caro, in testa ossa, in nucleo interior anima desi-
gnatur. In corio nux carnem significat Salvatoris,
quz habuit in se asperitatem vel ainaritudinem pas-
sionis. In nucleo interiorem declarat dulcedinem
deitatis, quz tribuit pastum, et luminis subministrat
officium. In testa lignum interserens crucis, quod
non discrevit in quod foris, vel intus fuit; sed quae
terrena et celestia fuerant, mediator ligni interpo-
sitione sociavit.

Sed quia non desunt qui dicant non posse fieri
ut Christus de Maria virgine nasceretur, asserentes,
cum sint immundi, quod pars illa corporis fuerit
turpis. Quod si aliquid ibi fuisset immuuditiz, sua

virgo Maria non potuit. Et detestandus Manichzus : D presentia Dominus purificaret. Attende solem radios

Si caro, inquit, erat, virgo esse non potuit ; si virgo
rit, phantasma fuit. Utrisque respondendum est.
bistoria veteris Testamenti necessarium exemplum
eontra Judxum. Dominus sancto Moysi precepit de
singulis tribubus singulas virgas afferri (Num. xvi).
Allatz sunt duodecim virge, inter quas una erat, qux
Aaron fuerat sacerdotis. Positzxe sunt a sancto Moyse
in tabernaculo testimonii. Virga autem Áaron post
alterum diem invenitur subitó produxisse flores, et
frondes, et perperisse nuces. Delectat hoc mysterium
cum charitate vestra contra perfidiam Judaicam
cominisceri, ubi maxime figura intervenit sacra-
menti. Virga hzc protulit quod ante non habuit,
Bec radicata plantatione, nec defossa sarculo, non
animata succo, nec feeundata seminario; et tamen
cum illic deessent universa jure nature, protulit
vitga quod nec semine suggeri potuit, nec radice.
Virga ergo potuit contra naturam nuces educere; et

$uos ubique mittere in sordibus, in cloacis, in locis
etiam squalidissimis. Immunde hzretice : cloacas
intrat sol, et non inquinatur; Deitas potuit inquinari
a vulva Virginis? Anima tua impia, anima infidelis
el tenebrosa, quz ista sibi confingit, attendens spi-
,Fitibus erroris, ubi est? Nunquid tantum in capite?
Nunquid tantum in oculis, et non etiam in intestinis
tuis, ubi sunt stercora tua? lmmunde hzretice :
anima tua non inquinatur a stercore tuo, et Jesus
inquinari potuit ab opere suo?
unt etiam qui dicunt quia sancta Maria habuerit
filios ex Joseph post partum Domini, quod nefas est
dici. His breviter respondemus. Genitalia: ex. qui-
bus in mundum precedimus, portz dicuntur; et non
Solum dicitur, sed etiam scribitur. Sanctus enim
Job sic dicit de die nativitatis sux : Qwi non conclu-
sit, inquit, portas ventris matris meg πὸ me parece
(Job. 111, 10). Jam videte, fratres, quomodo gatct3,

485

AD S. IHLDEFONSI OPERA APPENDICES.

284

per quam ingressus est Dominus, semper fuerit A — Quomodo ergo in Virgine tale Verbum? Qao-

clausa. Sic enim ait Ezechiel propheta : Et converti
me, inquit, ad viam porte sanctuarii, que. respicie-
bat ad. orientem, et ecce erat clausa. Et dixit i-
nus ad me: Porta hec, quam vides, clausa erit, et
mon aperietur. Vir non. iransiet. per eam, quoniam
Dominus Deus Israel egredietur per eam, ei semper
erit clausa (Ezech. xiv, 1). Ecce ubi evidenter
ostenditur nobis quia sancta Maria semper virgo fue-
rit. Virgo ante partum, virgo in partu, virgo post
partum. Cantet ergo tibi, Domine, omnis terra can-
ticum novum, quia fecisti in caelo novum, ut virgo
sine virili complexu virilem conciperet et. pareret
sexum. Concepil, et virgo est; generat, et virgo
est; lactat, et virgo est. Maria sancta, hzretice,
mater esse potuit, mulier esse non potuit. Intume-
scunt ubera virginis, et intacta manent genitalia
matris. Utrique corrump: non potuileque integri-
tatem genuit. Magnum meritum, magnum donum,
magna gratia. Ancilla peperit Dominum, creatura
peperit creatorem, filia peperit patrem; filia divini-
taüs, mater humanitatis. Verbum caro factum est, et
habitavit in nobis (Joan. 1, 14)

. EJUSDEM SERMO XIV.
[Ex eod. Ms. P. Florez.]

Charissimi, Filius Dei sine tempore natus ex Pa-
tre, quid erat antequam veniret in bomine? Facite
Maque vos quiesisse, el dixisse: Antequam Chri-
$us de Maria Virgine nasceretur, putas erat, aut
non erat? His cogitationibus respondet ipse Domi-
nus; quando enim ei dictum est a Judxis: quin-
quaginta annos nondum- habes, εἰ Abraham vidisti ?
respondit, et dixit : Amen dico vobis, ante Abra-
ham ego sum (Joan. vin, 57, 58). Ergo erat. Sed

uid erat ? Nc forte aliquis dicat : Angelus erat, au-

ite oraculum. Sanctum Evangelium respondet vo-
bis. Nostis quod erat Christus, et quzritis quid erat?
In principio erat. Verbum (Joan. 1, 4). uid

modo Verbum Dei in utero Virginis ? Angelos non
deseruit, Patrem non deseruit. Quomodo ergo in
illo utero includi potuit ? Absit. Esse potuit, iucludi
non potuit. Quomodo, inquit, esse potuit tantus in
loco tantillo? Ergo nec capit uterus quem non ca-
pit mundus. De verbo meo vobiscum age. Ecce
quod loquor, quod vobis dico, hoc comprehendite.
oc certe miramur, quomodo Christus carnem ac-
cepit ? De Virgine natus est, et a Patre non recessit.
Ecce ego quod loquor vobis antequam ad vos pro-
feram verbum, jam in corde habeo verbum.
enim dicerem vobis, nisi antea cogitarem. Quando
cogitavi quod vobis dicerem, jam in corde meo ver-
bum erat. Εἰ quaerebam quomodo veniret ad te
quod erat in me. Attendi cujus lin esses. In-
veni te Latinum. Latine tibi proferendum est ver-
bum. Si autem Graccus esses, Grace tibi loqui de-
berem, et proferrem ad te verbum Grzcum. Pror-
sus verbum quod est in corde meo antecedit lin-
guas istas. Quero illi sonum, quasi vehiculum, unde
perveniat ad te, quod non recedit a me. Ecce au-
distis, et quod erat in corde meo jam est et in ve-
stro. Et in meo est, et in vestro est. Et vos habere
copistis, et ego non perdidi. Sicut. verbum meum
assumpsit sonum, per quem audiretur, sic Verbum
Dei assumpsit carnem, per quam videretur. Et sie-
ul verbum meum, quod ad vos aecessit, a me non
recessit, sic Verbum Dei cum in utero matris fuit,
Patrem penitus et coelestia non reliquit. Quia qui
per humanitatein gignebatur in carne, per divinila-
tem cum Patre regnabat οἱ regnat ubique. In utero
Virginis ita tener! potuit, includi non potuit. Sicut
sapientia hominis animo reunitur, nec tamen quoli-
bet vinculo religatur ; sic quoque magnus Deus
parvo Virginis habitavit in utero, sieut semper ba-
itat in corde purissimo. Quantum potui dixi. Et
tamen quid dixi ? Quis dixit? Homo loqui vult. de
Deo. Tantus est, talis est, ut nec loqui eum possi-

erat. In. principio erat. Verbum ; non in principio (? Dus, nec de eo tacere debeamus. Áccipiat in voce

factum cst Verbum, sed erat Verbum. Dic quale
Verbum? Vis audire quale Verbum * Et. Deus. erat
Verbum. O Verbum! Tale Verbum quis explicet
verbis? Et Deus erat Verbum. Sed (orte Deus
factus est a Deo? Absit. Unde scimus quod abeit ?
Noli dicere factum. Audi quod sequitur Evange-
lium : Omnia per ipsum facta sunt (Ibid., 5). Orm-
nia quid est ? Omne quidquid factum est a , per
sum factum est. Quomodo ergo ipse facetus est ?

unquid ipse se fecit? Postremo si ipse se fecit,
erat qui se faceret. Si ergo qui se faceret erat, nun-
quam deerat.

nostra affectum, non defectum. Gratias tibi, Do»
mine, quia volui dicere. Quam longe est a tua ma-
gnitudine quod dixi, tu scis. Tamen de modicis
micis mense tux pavi conservos meos. Pasce tu
interius quos regenerasti, et nutristi. Domine Deus,
no$ vOc&, ut ascendamus ad te ; firma, ne recedamus
a te. Ut cum nos in bac vita cum pietate porrexe-
ris, et ad te sine confusione perduxeris, laudemus
nomen tuum in szcula seculorum. Ámen.

Deo gratías.

APPENDIX SECUNDA.
OPERA SANCTO WILDEFONSQ SUPPQSITA.

LIBELLUS DE CORONA VIRGINIS.

PREJEFATIO.

Dubia Hildefonsi opera sequuntur ea qui ipsi falso ascripta comperimus. In quibus primus nobis
censendus occurrit libellus inscriptus Corona beatz Marix virginis, quem ipsi adjudicare laboravit ante
omnes Petrus de Alva, e Franciscana familia theologus satis notus cum prepter multam doctrinam, tum
vero maxime ob insignem in Dei genitricem devotionem, cujus cultui: glorizeque sese totum multos annos
mancipasse videtur. Hic ergo in tom. H Bibliothece Marian, quam maximo conatu aggressus, morte
przoccupatus affectam reliquit, hanc Coronam edidit sub hoc titulo: Corona beate Marice virginis auctoris

995 APPEND. il. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. 286

anonym; forte Hilde[onsi archiepiscopi Toletani. Fatetur equidem, in Ms. vetusto sanctz Ecclesiz Tole-
tans;, ex quo eam primus evulgabat, sine auctoris nomine reperiri. Quem auctorem cum frustra quz-
siisset, consulens catalogos scriptorum ecclesiasticorum, quos constasset Coronas Virgini calamo con-
gexuisse, subiit illius animum cogitatio illa, forte non alteri quam sancto Hildefonso Toletano fuisse ascri-
bendam. Huic conjectur:z aliqu: rationes suo judicio favebant, quibus eo lubentius permoveri se passus
est, quo sibi videbatur domestic laudi ea ratione pulcherrime ac honestissime inserviri posse.

Verumtamen, quanquam libellus ea est pietate ac doctrina conscriptus, ut Hildefonso nostro dignus
fuerit, tot habet Ín se molas, tamque aperta alterius auctoris indicia, ut sine injuria ascribi sancto Ililde-
fonso non possit. ΝΕ

Ν rem vel leviter examinantes, elocutionis genus totum est ab Hildefonso alienum, atque saeculo
XN tus conforme. Quod ex canticis sive rhythmis apparet, quibus undique conspe'sa cst oratio; qui
eum Leoninis constent, seculo xi1 posteriores esse nemo dubitabit. Idcirco en » Leonini appel-
jati sunt, sive quod ἃ Leone quodam monacho Gallo eo szculo inventi fuere, ut place. Drvcangio aliis-

non paucis, sive quod ab eodem Leone frequentari ccpti eodem szculo. lllud certum, Patribus Go-
this hujusmodi carminis genus in usu non fuisse, ut ex sancti Eugenii versibus exploratis colligi potest.
Ea enim carmina qux sub Hildefonsi nomine circumferuntur a Pseudo-Juliano et aliis, commentitia sunt,
e rio cerebro conficta.
omnia etsi minus válerent ad id evincendum, attamen auctoritates, qu:e in boc libello ntur ex
ssneto Bernardo desumptse, litem dirimere videntur, omnemque dubitationem de medio tollere. Videsis in
exp. 17 orationem illam divi Bernardi, quam nemo non memoriter recitare solet: Im periculis, in rebus
wbis, etc.

Itaque quie pro sancto Hildefonso congerit pio studio laudatus Alva leviora sunt quam ut quemquam
mevere possint. Quod enim asserit in eodem Cod. ms. alia. quedam opuscula explorata ejusdem sancti
éoetoris reperiri, quam levis momenti sit, jam szpe nos ostendisse meminimus. Neque Codicis vetustas
sliquid momenti affert, nisi szeculo xii multo antiquior esset, quod negamus. Αἱ vero Hildefonsum in Ma-
riam Dei genitricem insigniter devotum opuscula in ejus laudem scripsisse constat. Equidem ita est ; sed

^ ura quale fuerit scimus, et cujus argumenti, atque de Corona Virginis nullum inscriptum legimus.
Preterea de stylo totiusque sermonis habitu quidquid adducitur, ejusmodi est ut per se totum evanescat ;
vix enim aliquid babet cum stylo Patrum Gothorum commune. Qua in re ad judicium lectoris non ineru-
éiti, quemadmodum spe alias fecimus, libenter provocamus.

Ut ut res sit, libellus certe dignus est qui ab omnibus legatur ; legi enim vix posse credimus sine intimo

m tis et devotionis sensu erga Deiparam. A nobis autem necessario edendus fuit et propter Pe-
tram de Alva, et propter alios multos ad quos ex Alva opinio illa manavit, esse Hildefonsi nostri fetum.
Fecimus autem sicut et in czeteris, ut cum Cod. ms. Bibliothec:» sanct: Ecclesix€ Toletanse ex pluteo v,
pum. 9 (diverso abs dubio ab eo Codice quem vidit Petrus de Alva, nos vero minime reperimus) collatum,

emendatumque quantum in nobis fuit, ederemus. Vale.

-

INCIPIT PROLOGUS
IN CORONA B. VIRGINIS MARLE.

Corona aurea super caput ejus expressa signo san-
ditatis (EccR. xvv, 14). Glorioss Virginisimperatoriam
tem, omnium virtutum gloria decoratam,
margaritis omnium charismatum adornatam, sapien-
tie et scientiz * fulgore illustratam laudare, benedi-
cere et predicare docent Scripture, hortantur crea-
, monent συγ, peneque ^ omnes scienti: theo-
legicz? sacra pagin:x. Ad hoc etiam incitamur per si-
gna mirifica, per oracula de ccelo lapsa, per occulta
mysteria, per doctrinam propheticam, per signiflca-
tionem mysticam, per lectionem evangelicam, per
apostolicam tubam. Jam enim laudant eam coli co-
lorum, 50] et luna, et stell, et lumen, totus orbis
terrarum, chori et legiones angelorum, et omnes pha-
langes spirituum supernorum. Quapropter Spiritu
sancto inspirati * sancti Dei homines ex omni ratio.
ne, quz. sub ccelo est, conati sunt illam extollere mi-
randis laudibus, deauratis eloquiis, sermonibus ruti-
lantibus et prxclaris. Ego vero, cui tam opulenter
ἃς splendide non sunt data dona charismatum, illam
ex infnsa scintillula elacidabo, vel pro posse, licet
balbutiens 4 vernula, demonstrabo, ne ingratus in-
veniar ad ubertatem ejus degustatam. Ut autem juxta
verbum przlibatum ejus sanctissimus vertex ornatu
ampliori refulgeat, impono illi quamdam coronam au-
ream, duodecim lapidibus insignitam, sex preclaris
* luminibus splendidam, sex floribus pulcherrimis odo-
riferam , et omni suavitate respersam. Ordo autem
situationis hanc seriem continebit. |n primo loco in-
seram Topazion, in secundo Lucanum, in tertio Sar-
dium, in quarto Lilium, in quinto Calcedonium , in
sexto Árcturum, in septimo Sapphirum, in octavo
Crocum, in nono Achatem, πὶ decimo Sidus marinum,

5 Fulgore deest in Alvz Editione.
t Omnis, Alva.
€ Sancti addimus ex Ms. nostro.

ἃ in undecimo Jaspidem, in duodecimo Rosam, in de-

cimo tertio Carbunculum, in decimo quarto Solem, in
decimo quinto Smaragdum, ín decimo sexto Violam,
in decimo septimo Amethystum, in decimo octavo
Lunam, in decimo nono Chrysolitum, in vigesimo
Solsequium, in vigesimo primo Chrysoprasum, in vi-
esimo secundo Oriona , in vigesimo tertio Beryl-
um, in vigesimo quarto Camamillam. Ut tam ex
pretiosis lapidibus, quam ex luminaribus fulgentibus,
quam etiam ex decoris floribus corona insignius no-
bilitetar, pulehrificetur, et decoretur, et a Domina
placentius et gaudentius aeceptetur. Unde rogo te,
alma Virgo, mundissima, sincera, et clarissima, re-
gina nobilissima, ut hoc tantillum servitii gratanter
suscipias, ín tua gratia sub tuo przsidio me susci-
pias, et omnibus ereptum periculis, quandoque choris
angelicis me conjungas. Filiis vero gratis hic te
plorificantibus vel tuam opem poscentibus te exhi-
a8, rogo, placidam ac serenam; tuo obtentu me-
reautur veniam de peccatis; tuo ducatu perveniapt

ad gloriam paradisi. Amen.

xplicit prologus.
CAPUT PRIMUM.
Ostenditur qua ratione corona μας nostre Domiaua
| esse debeat.

In desiderio animze meze, in gaudio Spiritus sancii,
in eharitate non ficta, in verbo veritatis te cupio ex-
tollere, te laudare, te benedicere, Virgo sole specio-
sior, aspectu pulchrior, fide et gratia vernantior ;
cum sis pulcherrima, et serena, clara, fulgens, el
amoena, amabilis velut rosa, placens, grata, et $pe-
ciosa. Verum tanta est dignitas tua οἱ excellegtia,
quod si ad laudandum et glorificandum te linguis
hominuin loquar et angelorum, et noscerem omnia
arcana mysteriorum, haberemque et omnem seiei-

4 Vernulam edebat Alsa, male, quod emen:lavi-
mus ex Ms.
* Lucibus, Alva.

287

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

335

tiam Seripturarum, prius milii deficeret virtus et po- A copiosior in scientia ? Quis eloquentior in justitia ?

tentia, quam tantorum priconiorum eorum exordii
forent explicata ad liquidum elementa. Tu enim es
incomparabilis cunctis mulieribus in pulchritudine,
in decore, et in elegantia; clarior omnibus homini-
bus in virtute, gratia, et sapientia; gloriosior angelis
in eminentia dignitatis, in excellentia *.sanctitatis,
in adeptione glorix et honoris. Exaltata super choros
angelorum, super thronos apostolorum , et prophe-
tarum, omniumque civium supernorum, ad dexteram
amantissimi fllii tui coronata resides. Ihi tua merita
recitantur, tua preconia gloriose extolluntur, tux
laudes et prxrogativ:e venerabiliter et devotissime
ab omnibus przedicantur. Quid ergo ego miser et
peccator addere possum ad tam ineffabilia? Sed ad
lioc tantum hic stylus meus ducitur, ut tux laudis
ibi stilla aliqua dirigatur. Corona h:xec quam tibi, Do-
mina, polliceor, merito debet esse aurea; nam ut
aurum excellit omnia genera metallorum, sic tu, Do-

mina, in coelo et in terra super omnes obtines prin- p

cipatum. Tibique omne genu curvatur colestium ,
verrestrium, et infernorum, et omnis lingua coufite-
tur quod Mater Domini nostri Jesu Christi in gloria
es Dei Patris, amicta sole sicut vestimento, coronata
serlo spleudifero duodecim stellarum, gloria et splen-
dore decorata; et sicut aurum claritate conspicuum,
et forma decorum, sic tu, Domina, es sanctitate cla-
rissima, virtutibus et miraculis fulgentissima, prz-
claris meritis radiantissima, mente et corpore for-
mosa et decora.

ORATIO.

Virgo Regina, sole induta, duodecim stellis coro-
nata, in coelis exaltata, cum sis pia, et omnibus vi-
scerosior, maris stella serenior, vide hostilia jacula
quibus confodior, aspice dolores quibus excrucior,
cerne tentationes quibus illidor. Ne diu hostis szxviat,
ne prosternat, ne subjiciat, deztera tua ipsum deji-
ciat, infernus degluiiat ; et ne in morte caliget oculus

fidei, tunc mihi refulgeat radius tu:x claritatis. Dum C

corpus necat mors dura et aspera, et mentem turbant
mala preterita, dum contreimniscit tota conscientia,
assistat nobis tua przsentia ; et ne perturbemur ab
adversariis, defende nos tuis przsidiis. Transeamus
cum spe sanct resurrectionis securi de gloria perpe-
tue claritatis. Amen.

CAPUT II.
Topazius lapis pretiosus in corona Virginis.

P Omnium gratiarum Virgo plena, tota clara et
serena, sanctum et benedictum reclinatorium, aureum
et perlucidum in decorem et gloriam Dei Filio co-
aptatum, ad laudem et gloriam tu: excellentiz, in
primo loco tu:e coronz inclytze affigo lapidem Topa-
zion, splendorem omnium lapidum « superantem ;
qui bene ad ornatum tuz nobili$ coron:e pertinet, eo
quod tu, dulcissima Do:nina, ut cunctas feminas vin-
cis pulchritudine carnis, sic et omnes sanctos et om-

nes angelos superas excellentia sanctitatis. Nam om- D tenditur a

nis vita tua. cunctis exstitit sanctitatis exemplar et
perfectionis, et morum disciplina regularis. Si in (ide
«quis commendatur, quis in illa locupletior te. Si in
spe, quis longanimior? Si in charitate quis ferventior?
Si in religiositate, quis honestior? Quis studiosior in
lectione? Quis devotior in oratione? Quis subtilior in
contemplatione ? Quis viscerosior in pietate? Quis
mansuetior in lenitate? Quis purior in castitate ?
Quis mundior in virginitate et in temperantia? Quis

^ Ubi Ms. habet sanctitatis repetit Alva dignitatis.

b (mni edidit Alva.

e Male Alva, imperantem.

d Virga aurea, Ms.

* Levissimo, Àlva.

f Malignum deest in Alvze Edit.

5 Locus hic depravatus est nee minus in. nostro
Codice quam in Álva Edit. Nam primo οἱέα in utro-

Quis fortior contra adversa ? Quis sanctus, vel ange-
lus divina arcana profundius penetravit? Quis co-
piosius divinam gratiam ad se traxit? Quis allissi-
mam majestatem limpidius et clarius contemplatus
fuit? Merito ergo, Domina, in ornamento tui capitis
ob:ines Topazium, omnibus lapidibus [.r:estantiorem ;
quia tu omnes sanctos et angelos superas in pulchri-
tudine virtutum, in splendore charismatum, et in co-
ronis meritorum. Idcirco propter omnium bonorum
quam ossides pulchritudinem , et totius misericor-

ix aflluentissimam ubertatem, peccatores trahis ad
veniam, pugnatores perducis ad bravii coronam, ju-
$tos ducis ad gloriam incorruptam. Tu, Domina
mundi, regina coli, servitutem ademisti, lihertatem
restituisti, sustulisti mortem, vitam donas, dum
Salvatorem nostrum Dei Filium peperisti. Tu, Do-
mina, in angustiis nos recreas, in adversis confortas,
in infirmitatibus corroboras, in morte liberas, a dx-
moniis nos eripis, a morte perpetua subtrahis, para-
disi januam nobis pandis, Redemplori nostro conjun-
gis. Tu, meter indulgentiz, ligata solvis, soluta re-
seras, adversa mitigas, contrita sinas, reos solvis,
reficis delinquentes, lapsos relevas, recreas despera-
tos, honorem renovas, fiduciam reformas, vires gra-
tiamque infundis. Tu indignationem co:rpescis ,
amissam h:»reditatem restituis, nos separas a dia-
bolo, purificas a peccato, reconcilias Deo.

ORA TIO.

O 3 Virgo aurea, mater Dei.sanctissima, angcelo-
rum gratulatio, patriarcharum exsultatio , propheta-
rum letitia, apostolorum gaudium, martyrum suavi-
tas, confessorum dulcor, virginum harmonia, pias
aures ad me flecte, illos tuos misericordes oculos ad
me converte. C::cus sum, lumen infunde; infirmus
sum, salutem tribue; mortuus sum, vivifica me. Tuo
enim aspectu mellifluo lxtificantur gemebunJi , tuo
tactu * lenissimo sanantur infirmi, tuo odore roseo
mortui reviviscunt; et omnia bona, qus fiunt in
celo, vel tuis meritis donantur, vel tuis precibus ob-
linentur. Respice igitur, Domina, hunc peccatorem
miserum, peccatis tenebrosum , multis miseriis cir-
cumdatum. Per te, Virgo sanctissima, mea vincula
dirumpantur, mea debita dimittantur, mea diruta re-

arentur, mea vetera renoventur, mea coníracta so-
identur, mea perdita restaurentur, mea imperfecta
perficiantur. Per gratiam tuam voluntas mundetur,
mens resplendeat, animus inflammetur, liquescat pe-
ctus, dulcescat gustus, aspectus decoretur. Adjuva
me lucerna per quam illuminor, dulcedo per quam
reficior, virtus per quam consolidor, fortitudo per
quam sustentor. Longe fac a me verbum iniquum et
olosum, cogitatum { malignum , opus nefarium.
Gratia tua totam dirigat vitam meam ; przesentia tua
illustret meam mentem; misericordia tua me per-
ducat ad vitam :eternam. Nam vere tu es δ vita recta
ad illam gloriam, prout hic unitur. O Mater! qua
d cavi fastigium, hic ad te recipitur con-
ventus humilium. Favus, et mel dulcoris, et candor
floris; mundi domina, charitatis nectura, amoris
conjunctura, mundans crimina; virginalis dignitas
decorata lilio, fecunda virginitas exaltata solio; an-
gelorum regina, salutis medicina , flos convallium ;
virtutum disciplina, munditiz cortina, lumen cor-
diui ; regina supernaturalis, carina ^ mundialis, Chri-
sti solium, duc tecum parvulorum [parvulos ?] ad glo-
riam sanctorum i post exsilium. Amen.

que legitur, cum fuent aperte scribendum οἷα; deinde
prout hic unitur nibil significat, sicut nec stmitur,
quod nos in Ms. legimus. Tandem Alva conjectatur
pro 0 Mater ! legendum amatur, quod tamen nec sen-
sum aperit sententi:x.

h Mundialis supplevimus ex Ms. et certe destdera-
tur ad rhythini consonantiam.

i Post deest in Edit. Alva.

:89
CAPUT Ill.
Lucanum sidus in corona Virginis secundum locum
obtinet.

Tu igitur, Virgo przclara , felix ceeli porta, amee-
nitas paradisi, angelorum domina, regina muudi,
sanctorum betitia; advocata credentium, fortitudo

ptium , revocatrix errantium, medela poeniten-
lium ; ad laudem et gloriam tux imperialis majesta-
tis, in secundo loco tux coronz gloriose affigo Lu-
tanum. Est autem Lucanum corpus sphericum et ro-
tundum, clarum et lucidum, pulchrum et gratiosum ;
que omnia, sanctissima, valde tibi conveniunt ; id-
circo merito in corona tua debet situari. In forma
circulari et rotunda xternitas designatur, non habens
principium, neque flnem ; nam licet tu, Domina, esse
ecperis ex tempore, ^ coram Deo quodammodo
sierna exsüitisti, eo quod a sua majestate fuisti
eternaliter przordinata, P ante mundi constitutionem
in matrem
te Deus nobis suam pacem de ccelis mitteret, genus
humanum redimeret, ruinam angelicam repararet,
vinctos de inferni claustris educeret , et cceli januam
reseraret. Fuisti etiam clara operibus sanctis, clarior
salutaribus exemplis, clarissima meritis gloriosis.
Coram Deo et hominibus fuisti amabilis et grata, su-
per decorem mulierum gratiosissima , super pulchri-
tudinem angelorum elegantissima. Ὁ quam magna es
in meritis, Mater Dei! O quanta est dulcedo pretatis
εἰ misericordie tux! Terrestria reparas, ccelestia
restauras, ima summis confceederas, et omnibus ad te
clamantibus misericorditer gratiam administras. Id-
cireo qui misericordia indiget, accedat ad te, et vi-
$cera lua inveniet misericordia redundare. Qui ex
contrariz partis impulsu in fide dubitat, respiciat ad
te, et quod erat dubitans, solide stabilietur. Qui per
carnis concupiscentiam obleciatur, tuam gratiam
invocet, et periculum castitatis auferetur. Gui su-
perbia et elatione in mente pulsatur, in te vertat in-
tuitum, et de merito tux humilitatis tumor animi de-
tumescet. Qui iracundiz facibus est accensus, oculos
levet ad te, et de tua tranquillitate mitescet. Qui de
via vite per errorem abductus fuerit, ad te stel-
lam maris respiciat, et in luce tua ad veritatis se-
mBitam reducetur. Ád omne periculum pietas tua
subvenit, et potens est subvenire. Et merito quidem,
cum sis mater Dei, regina mundi, colorum impe-
ratrix, sponsa Spiritus sancti. Tu enim facis in Chri-
£sLO manere, et ad divina pervenire. Tu in aeternitate
Dei viges, et in veritate Dei luces, in bonitate Dei
gaudes. Tu alos a vitiis reddis gratiz,, socias
Sanctitali, fugas scelera, lavas vitia; reddis lapsis in-
nocentiam, moestis lztitiam ; fugas odia, paras con-
cordiam. Tu bella compescis, iras comprimis, su-
perbos calcas, bumiles amas, discordes sedas, ini-
F-»COS COncOrdas, przsentes socias, absentes invitas,
terrena celestibus, et ima divinis concilias. Tu pe-
peristi Dum coli, regem terre, orbis Dominum,
veparatorem mundi, mortificatorem mortis, restau-
raltoresm vite, perpetuitatis auctorem ; nec ipsum con-
cipiendo sensisti libidinem, nec pariendo, dolorem.
Pro quo partubenedicto offero hoc laudis carmen :
Conditor alme siderum,
Natus ante Luciferum,
Mundum salvare cupiens,
Ad hujus mundi vesperum
Candoris intrat uterum,
Tanquam sponsus egrediens.
Per prophetas przdicatur,
In figuris demonstratur,

ἃ Corruptus hic locus in Alv: Edit. Corona Deo
quodammodo eterna Deo extitisti.

b Hoc loco interserit Cod. Ms. ab initio, et ante
secula prescita , et praordinata.

* Tuus deest in Alvz Edit,

APPEND. ii. OPP. SUPPOS. — LIB. DE €OR. VIAG.

i electa, sancta, et immaculata; ut per B

990

Hoc grande mysterium.

Oraculo Gabrielis

Mariz lato de coelis,

Clarum fit indicium.

Ut de flore vel lilio

Gratus odor emittitur,

Sic de Mariz gremio

Verbum Patris emittitur.

Gloria fecunditatis,

Et honor virginitatis

In corpore Mari,

Ut candor manet in rosa,

Et albedo speciosa

Monstratur in ebore.
Qua propter cum omnium bonorum post Deum sis
causa, te affecto et desidero laudare, tuam pulchri-
tudinem amare, tuam beatitudinem venerari, tuam ccel-
situdinem glorificare, tuam benignitatem deprecari.

ORATIO.

Lucem igitur miserationum tuarum superne in-
funde, ut anima mea peccatis sordida , gratia tua
Sit diluta, tua gloria illustrata, tuo dulcore dulcorata,
tuo amore inflammata, tua protectione conservata.
Partus * tuus virgineus et deificus me captivum re-
dimat, me : grum sanet, me cxcum illuminet, me
mortuum suscitet, et ab oinni peccato et periculo me
preservet. Domina mea, quam honorabo ; dulcedo
mea, quam amabo; regina mea, quam reverebor;
sponsa mea, cui me servabo, gratiam tui aspectus
super me converte, ut in decore tuo videam lucem,
et inter tenebras videam veritatem, et inter vanita-
tem videam vitam, et devitem mortem. Et cum sis
omnium gratiarum plenissima, interiora mea ab
omni malitia dilue, cor meum templum Dei perfice,
tuo sancto amore illud reple, ut te amando deside-
rem, desiderando te queram, quarendo inveniam,
inveniendo amplectar, et teneam, et in te d suaviter

requiescam.
CAPUT IV.

C Tertio locatur Sardis lapis in corona. Virginis.

Virgo mater pietatis, thronus summ: majestatis,
cui servit angelorum οἱ hominum natura, quam col-
laudat omnis creatura; ad cujus nutum humescunt
arida, recalescunt frigida, reviviscunt mortua ; cujus
vita nihil sanctius, cujus conscientia nihil purius,
cujus osculis nihil beatius, cujus amore nihil honc-
stius, cujus amplexu nihil castius, cujus dote nibil
utilius. ldeo ego peccator in te tanta conspiciens,
tibi desiderans complacere, et quodam modo applau-
dere, ut tua corona resplendeat insignius, in tertio
illius loco * colloco Sardium lapidem pretiosum,
splendore purpureo decoratum. Sardius igitur rubi-
cundo splendore tuam illustrat coronam nobilem,
cum spiritale martyrium colorat et purpurat mentem
tuam. Cum enim amantissimus fllius tuus, tux vir-

initatis sponsus, vinctus flagellis c:xeditur, spultis
Alluditur, opprobriis lacessitur, contumeliis fatigatur,
illusionibus dehonestatur, cruci clavis affigitur, felle
et aceto potatur, in latere lancea perforatur, tota
efficeris dissoluta, omni moerore confecta, omni do-
lore cruciaris, omni cruciatu torqueris, omni acerbi-
tate amaricaris; vulneraris in mente, translancearis
in anima, jacularis in corde, confoderis in pectore,
martyrizaris gladio, in visceribus totaliter jugularis.
. Sed uunc gaude, Domina , quia quem vidisti inorien.-
tem in terris, nunc conspicis regnantem in ccelis;
teque dolorum suorum participem, illuc suze glorix
et gaudii facit consortem, donans tibi perennem ho-
norem, ut tibi omne genu flectatur, et omnis lingua
tibi laudes confiteatur, f tanquam Matri Dei, et spon-

ἃ Ubi Ms. noster habet suaviter, legit Alva in suo
δια vita.

ὁ Colloco deest in Alv» Edit.

f Tanquam matri Dei. Alva edidit antequam ; at
conjectabatur legendum tanquam , sicul est in no-
stro Ms.

-

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES

$99

sx Spiritus sancti, filisque amantissimx: Dei Pa- A meos contemnere, virtuosa opera perficere, Creatori

tris, qu: sedes a dextris Regis zterni, ut regina
clarissima, gloria et honore coronata, in vestitu de-
aurato mirabili varietate circumdata, omnium ange-
lorum et sanctorum concentu et harmonia excellen-
tissime collaudata. Unde pro utroque, scilicet dolore
mortis fiii, et ineffabili gloria, qua nunc lztaris
in colis, his verbis aliquo modo te cupio demul-

cere
Ave, Virgo czlibata
Comparata lilio,
Ense crucis jugulata
ἃ Trausfixsque gladio.
Sed resurgente Filio
Tuo sis exhilaratà,
Tristitiaque fugata
Cumulata gaudio.
Nunc in colis exaltata
Resides in solio :
Solarique pallio,
Condecenter adornata,
Stellis claris coronata,
Nobili tripudio
Virginum collegio
Veneranter cogitata,
Omniumque jubilo
In :&ternuimn. collaudata.

Amen. .

Merito igitur, clementissima Domina, ab omnibus
es laudanda et glorificanda, cum omnibus conferas
gratiam, neminique exaggeres poenam. Tu enim con-
fers terre pacem, celis gratiam, salutem perditis,
vitam mortuis ; regis prospera, repellis adversa, vitia
exstinguis, virtutes succendis, reddis casta corpora,
corda pura; pacem membris, mentibus das quietam
fidem, gentibus vitzz ordinem, moribus disciplinam.
Tu nauique, Domina, es admirabilis singulari virgi-
nitate, amabilis salutifera fecunditate, venerabilis
inestimab:li sanctitate. Tu visibilem mundo suum
exhibuisti Salvatorem, tu genuisti mundo restaura-
torem, tu obtulisti mindo Dominum et Creatorem.
Tu es divinis et angelicis pr:econiis prxedicata, sancta
mente et corpore permaueus , multis donorum privi-
legiis sublimal2, cum senatoribus cceli infra curiam
paradisi conversata , su» Spiritus sancti disciplina et
magisterio totius divinitatis informata, virtute Allis-
simi obumbrata, salu&fero rore Spiritus sancti fe-
cundata et imprzgnata. Tu exemplar es continenti
et castitatis; tu es lorma perfecte integritatis ; 5 tu
precellis cunctis, supereimpinens universis. Tu virgo
saucia, virgo sobria, virgo devota, singularis iutegri-
tate, excellens integritate, concepisti salvo pudere,
peperisti sine dolore. Tu vitam et lucem hominum
genuisti ; tu virgo Deum de Spiritu sancto coucepisti,
quem illibata peperisti ; tu Virgo speciosa prz filiabus
hominum speciosum farma prz filiis hominum ca-
stitatis viseeribus «nacepisti, nobisque ipsum ob-
tulisti,

ORATIO.

Cum igitursis mater Dei clemontssima, dulcissima,
potentissuna, miserere mei in die tribulationis et ne-
eessilalia meg. ice inimieos meos, quoniam
multiplicati sunt, οἱ odio iniquo oderunt et pereecuti
suni me, amimam meam * eorripuerunt, vulnerave-
runt, constupraverunt, sub pedibus suis conculcave-
runt, Mecencilia me, Domina meo, Crestori meo,
quem carne tua sancta induisti. Redde me Deo meo,
quem lacte virgineo nutristi, ut 4 per tua sancta me-
rita gratia illius visitalus, misericordia saseitatus,
luce illustratus, virlute roboratus, posaim hostes

a Alva, erucifisaque, improprie, nec ad metri nu-
merum. Ms. noster habet ut edimus.

b Alva, tu ne precellis; nos exclusimus ne ad Ms.
Dostrum.

t Corripuerunt, nost. Ms. Alva, corrumpunt.

d Álva, partus sancta merita, etc.

ineo perfecte inhzerere, laudesque perpetuas illi et
tibi in a&ternum psallere et cantare. ÀÁmen.

CAPUT V.

lilium flos candidus in. quarto loco corone Virginis
sttuatur.

Maria thesaurus et hortus benedictionis, columna
et firmamentum veritatis, splendor et nitor gratia,
vena et venia indulgentiz, imperatrix et doctrix glo-
rie, fundamentum Ecclesi:x, fone sapientis, aula
dicitiz, salutis et venize, plena virtutiset gratia,
sedes pacis, aula beatitudinis, terra benedictionis, pa-
rens veritatis, ministra salutis, amatrix humilium, φᾷ
nor eontinentium, lux peccatorum, * virtus peeniten-
tium, viaerrantium, magistra perfectorum, gaudium
angelorum et hominum, ad gloriam et deeorei tuse co-
ro&z inquarto ipsius loco situo Lilium, florem gratum
et speciosum. Lilium habet albedinem in colore,
suavitatem in odore, lenitatem in superficie, pul-
cbritudinem in deeore.; et h»c tibi conveniunt, ut
merito in tua corona debeat sitmari. In albedine f Li-
lii virginitas designatur; fuisti enim Virgo pura
mente, et corpore castiflcata ; οἱ sieut virginitatem
babuisti in eorpore, sic puritatem οἱ munditiam in
eonscientia; virgo enlm in paru fuisti, et post par-
tum inviolata permansisti. 5 Decora igitur in carne
tua virginitatis candore, et in anima humilitatis et
puritatis splendore, placuisti Dei Filio sancti-
latis et virtutis duplici ornamento. Tu ina es
singularis; nam nulla alia, ut tu, sic Deo placuit, nec
tam speciosum palatium illi adificavit. Ergo sicut
in comparatione Dei nemo bonus, sic in eomparatione
tui nulla invenitur perfecta, quamvis eximia compro-
betur. Sed quid tam suaviter redolet anumse, ut no-
menu tuum respersum? de quo nomine ait quidam:
Marix nomen aurum (F. , eureum],
Fregrans, et aromaticum,

Velut pigmentum ceelieum :
Ut sol est luce fulgidum,
Et mortuis vivificum,

Et monachis mellifluum,
Sanctum, et anagogicum,

. Divinum, et extatieum.

Tu es et Domina mnultum lenis et milis ; saeva
enim Scriptura te pradicat lenitatis magistram, be-
nigaitatis normam, modestiz regulam, mansuetudí-
nis formam. Tw e(iam es puella decora simis, virgoque
pulcherrima, et incognita viro (Genes. xxiv, 18) ; ne we
est mulier similis tui in aspectu, im pulehritudine,
el in sensu verborum; et quia tu formosa valde ca-
stitatis ornatu virgineo, et incredibili pulchritudine
totius sanctitatis, eL omnium virtutum apparatu pre-
tioso, in oculis summi Regis fuisti placida, valde
amabilis et gratioga. Tu etiam habuisti pulchritudinem
in oculis er simplicitatem existentem,
tiam in labiis propter eloquentiam distillantem, de-
corem in manibus propter largiatem affluentem,

iem in auribus propter pietatem inclinantem.

uis est sufficiens tuas viriutes engrrgre, tua raivabi-
lia explanare? Tu es ccelo altior, abysse profundier.
Tu Deum, quem mundus non potest ca immacua-
lato utero portasii. Tu primse matrie damna restau-
rasti, tu homini perdito redemptionem ὃ adinvenisti,
tu singulare commercium mundo prabuisti. Tu om-
nem creaturam sanctitate et dignitate transcendis.
Tu celestia, ἰ et terrena uno federe ounjungis, ad
celestia et superna nos provehis, pactum confirmas,
et mottis vincula dissolvis. Tu Virgo regia genimis
virtutum ornata, gemino mentis et comporis decore

e Ms. nost., tinclio penitentium.

f Filii legebatur in utroque Ms. certe mendose.
5 fecorata, Ms. noster.
5 Ms. noster, adduxisti.

i Alva, et terrestria cum [δ τέ.

235

cognita, ccelestium civium in te provocasti aspectus,
ita ut regis animum in tui concupiscentiam * incli-
nares, et caelestem nuntium ad te de supernis educe-
res. Tu concepisti, et sine peccato; gravida fuisti,
sed non gravata; peperisti, sed non corrupta; Deum
pariens, et de Deo concipiens; nesciens virum, et gi-
goens fllium ; casta puerpera, mater intacta, illius
mater cujus Deus Pater. Filius paterne charitatis
est corona tux castitatis; sapientia paterni cordis
est fructus tui uteri virginalis. Tu flos florem, virgo
virginem sponsum, coronam virginum es prolata.
Super salutem et omnem pulchritudinem a Domino
es amata; sine tactu pudoris inventa es mater Sal-
vatoris ; Dominum omnium meruisti portare, et Re-
gem angelorum sola Virgo lactare; fulgore virtu-
tum mundum illuminare, luce justitixe corda clarifi-
care; quia semper radias splendore gratize, et nuls
lis macularis sordibus culpz. Saluto igitur te, regina
virginum, rosa veris, convallis lilium; te salutando
volo: finire istud capitulum.
ORATIO.
Ave, plena colesti gratia, plena Deo, plenaque
ia: ie circumdant purgipom lilia, te sociant vir-
tutum premia, Virgo Dei, Virgo puerpera, obum-
brata virtute supera. Tu illa nubes lncifera, b que
illusiras ccelum et sidera; dealbata turris eburnea,
colorata rosa purpurea; ut prostretur legio fellea,
cuuimendata est tibi romphza. Cum sis salus et ho-
nor hominum. mater Dei, corona virginum, tibidecus
mon habens terminum, persolvatur jure post Doini-

minum.
CAPUT VI.
Situatio Calcedonii pretiosi lapidis in corona Virginis
Maria.

Virgo et Domina mirifica, per quam fracta sunt
Lartara, reservata sunt coelestia , reparata sunt per-
dita, renovata sunt elementa : singulari decore prz
cunctis rutilans , singularique pulchritudine radians
δὲ coruscans, ad honorem et gloriam tui sanctissimi
cape in quinto loco tuse coronz inclytz situo

nium lapidem pretiosum ,virtute przcipuum,
Calerdonius , qui obscurus est domi , sed sub divo
rutilat, et fulget in diademate tuo, quo virtutes et
müracula tga nen jam latent in angulo, sed dilatantur
jn universo mundo. Ubique nomen tuum pradicatur,
fructus tuus henmedicitur, venter tuus extollitur ,
e ubera tua venerantur. Jn omnem terram exivit se-
ss9ss tuarum virtutum, ei ín fines orbis audita est vox
tuorum miraculorum (Psal. xvin , δ). In toto orbe
animas illustras, corpora recreas, mortuos suscitas,
inürmos sanas, pauperes reparas, imbecilles s$us-
tentas, confracta solidas, perdita restauras , com-
(a conservas; c:zecie visum , claudis gressum ,
surdis reparas auditum ; mutis eloquentia , ignoran-
tibus scienlia, languentibus medicina, cunctis tua
gratia infunditur, tua pietate cunctis suceurritur ,
oxnnibus tua misericordia suffragatur. O igitur Vir-
benedicta , et superbenedicta , fructum bajulans
Benedictum 9 per queni benedicuntur omnia, celum,
ad contempland du delectabilis ad dum ! Cuj
um, ta amandum ! Cujus
pulchritudinem sol et luna mirantur, cujus splendore
eorda illuminantur, cujus [F., cui] potestates ange-
licz famulantur , cujus opes nunquam deficiunt, cu-
jus opes nunquam decrescunt. Tu quidem Deo es
grata, angelis, et hominibus : Deo per humilitatem,
angelis per virginitatem, hominibus per fecundi-
tatem

pulchra ad intuendum, amabilis

Tu es cella custos unguentorum ,
Aula celestium sacramentorum,
Clarum sidus navigantium,

a Alva, inclinaret.... educeret.
εἰ Que illustras. Hxc verba desiderantur im. Alvee
it.

APPEND. il. OPP. SUPPOS.— LIB. DE COR. VIRG.
fulgida, specie tua et pulchritudine tua in celestibus A

e

204

Callis rectus non errantium ,
Laus sanctorum canentium ,
Salus vera languentium.
Arca sophiz ,
Tabernaculum gloriz,
Regula justitiz ,
Virtus temperantiz ,
Rosa pudicitiz.,
Nardus odorifera,
Amigdalus lenitatis,
Veruans laurus castitatis,
Oliva fructifera.
Florens hortus austro flante ,
Porta clausa post et ante ,
Via veris in via.
Fusa rore coeli tellus,
- Fusum Gedeonis vellus,
Deitatis pluvia.
Placa, Maria, maris stella,
Ne involvat nos procella ,
Et tempestas omnia.
O regina radiantissima, omnibus bonis plenissima !
per te Deo refunditur gloria , angelis Letitia, salus
peccateribus , solameu desperanüibus , infürmis sani-
tas, czecis claritas, tristibus gaudium, merentibus
solatium , pugnantibus constantia , justis gloria , et
Hnmarcescibilis corona. Tu cura :gros medicans ,
gaudium mastos cousolans , sanitas dolentes lz1i&-
cans :
Tu convall:s humilis,
Terra non arabilis ,
ux fructum parturiit :
Flos campi convallium ,
Singulare lilium,
Christus ex te prodiit.
Ὧι coelestis paradisus,
Libanusque non incisus ,
Vaporans dulcedinem ,
Tu candoris et decoris ,
Tu dulcoris et odoris
Habens pulchritudinem
Tu es mater numinis 4 sancta nitore radians, et su-
perni luminis claritate terram jllustrans. Tu lux
puritatis et sanctimonize mundissimum Deo babita-
culum przparasti. Tu in coelesti throno super or-
dines angelorum perpetua claritate refulgea, tanquaui
sidus ante lucanum matutino nos rore perfundis.
Splendidius iu sanctitate radians quam luminaria in
firmamento cceli, in(lammata charitate, cunctis ange-
lis vicinius lumen deificum contemplaris, Tu sapientis
et virtutis candida luce radians, horridas temporum
tenebras virtutum fulgore fugasti. Tu mater salutis,
qu: sola desperatis notes afferre medicinam , de cu-
jus utero virginali iR salutem populi sui est
ressus; mater salutis, per quam mors victa suc-
cubuit , et salus hominis desperata surrexit; mater
salutis, que deject: mentis ruinas erigis, et arden-
tem restringis [F., restinguis] morbu qstuantium

D delictorum.

ORA T1O.

Miserere igitur, tam potens , et tam clemens, tam
dulcis , et tam pia, tam pulchra, et tam fo*mosa,
hujus peccatoris famuli, 4 peccatis et vitiis ablue et
munda tua luce pectus irradia meum , tuo amore
animam inflamma, a ülio ty impetra mihi pacem et
indulgentiam, et in die judicii resurrectionem glori-
ficatam. Amen.

CAPUT VII.
Positio Arcturi. (uminaris splendidi in cavona
irginis.
Regina serenissima, mater Dei intacta, Vi -
ra, Virgo sancta, Virgo immaculata, cujus a

c Alva, verba tua.
d Ms. noster, numinis sancii,

295

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

496

imus virginitatem , miramur bumilitatem, sed cha- A sauris gratie decoratur, omnibus sacris charismati-

rius (qu:e miseris sapit duleius), invocamus tuam
misericordiam el pietatem. Nardus tua et unguenta
sunt dona Spiritus sancti in te quiescentis, te illu-
minantis, suo amore te inflammantis. Tuus fructus
est xternus, cujus odor mundum replet, cujus sa-
por fideles ^ satiat, cujus splendor solem superat.
Quia igitur tam pretiosum fructum vitis fru.tifera
nobis protulisti, ad aliquid honoris et glori» tua
magnificentiz aggregandum, in sexto loco tu: coro-
n» Árcturum Situo, clarum et lucidum luminare,
septem stellis decoratum, in modum plaustri. Huic,
Domina, similaris, et quodam modo compararis.
Fuisti quidem virginitate lucida, fide et. sanctitate
clara, fecunditate fulgentissima ; septem stellis fuisti
decorata, cum septem virtutibus fuisti adornata. Tu
enin fuisti ^ solidata per fidem, amore inflam-
mata per charitatem, sursum elevata per spem, per
temperantiam fuisti sobria et modesta, per fortitu-

dinem vigorata, per justitiam :xquissima, per pruden- B

tiam disertissima. Currus Dei fuisti, in tua sancta
anima Deum omnipotentem circumferendo, et Do-
minum Jesum Christum in tuo sancto utero baju-
lando. Currus etiam Israel es, peccata nostra beni-
gne supportando, indulgentiam et pacem nobis im-

trans, ad iter paradisi tuum ducatum praestans.

mina mea, solatium cordis mei, dulcor anima
mez, recreatio spiritus mei, vitia et peccata mea,
mores meos duros et ferreos misericorditer suppor-
ta; tuis meritis sit mihi concessa pax et indulgen-
tia; per te via paradisi sit mihi ostensa, el ostia
el janua coelica reserata. lgitur, preclara Domina
mea, € iudica mihi quid tibi offeram pulchrum et
gratum, demonstra mili quid tibi presentem et
em amabile et jucundum, ostende mihi quid tibi
donem delectabile atque formosum; 4 pota hunc
peccatorem fetidum ab ubertate plenitudinis mun-
ditixz: tuz, pasce hunc verinem horriduin ab opulen-
tia dulcedinis tu:e, eripe me de manu potestatis ad-
verse , confunde omnes adversarios meos; sicut

fumus * deficit, pereant omnes inimici mei; po- ,

testas tua, Domina, conterat 608, infernus viventes
deglutiat eos. f Aperi nunc, Davidica clavis, viscera
melliflui cordis tui, aperi nunc ostium luminis tui,
ingrediar, et videam, atque degustem suavitatem
uberum tuorum, et de tuo fonte dulcissimo anima
sitiens ebrietur; ex qua recreatione inirifica Le
sciam diligere toto affectu cordis, toto conatu men-
tis, ferventer et prudenter, sinceriter et jucundan-
ter, humiliter et devote. Da mihi vocem laudis, ut
digne sciam tua mirabilia enarrare. Benedicta sit
tua virginitas florida, benedicta sit tua fecunditas
virginea, benedicta sit tua humilitas gratiosa, be-
nedicta sit tua pietas viscerosa, benedicla sit tua
sanclitas qua fis excellentior cunctis, benedicta sit
tua 5 diguitas pretiosior universis; nam Spiritus
sanctus suo rore mellifluo tuum uterum virgineum
fecundavit, tuum corpus sanctissimum per diviuum

hus noiilitatur.
ORATIO.

O Virgo Domina, tot et tantis bonis cumulata et
referta! sis nobis clemens in nostris necessitatibus,
dulcis in tribulationibus, pia in angustiis, prompta et
apta ad succurrendum in periculis. Tu etiam tribula-
tis es refrigerium, tu niestis impendis solatium, tu
mulces fletus plorantium. Nos premit sarcina crimi-
num, defluunt aqux» cupidinum, diseurrunt fluctus
voluptatum. Sed o! tu miserans miseris, nos conso-
lare tuis solatiis; et ne 5^ involvamur perpetuis tene-
bris, ne deputemur zternis suppliciis, succurre
nobis in hora dolorosa et pavidze mortis, perduc nos
ad gaudium sancte resurrectionis, et ad gaudium
perpetu:e claritatis. Amen.

CAPUT VIII.

Sapphirus lapis pretiosus in corona situatur
Virginis.

Sancte Trinitatis nobile triclinium, Verbi Patris
sanctum reclinatorium, puella decora, virgo formo-
83, regina clara et serena, pia, dulcis, gratia plena,
cui a Deo collatum est, ut inter feminas i prima
Deo virginitatis munus offerres, unde jure angelico
aspectu simul et factu [F., affatu] meruisti perfrui ,
qui angelicam studuisti vitam imitari. In. te enim
caelis distillantibus, tota se infundit plenitudo divini-
tatis, cui oblata sunt et data gratie plenitudo, Dei
cohabitatio, coelestis benedictio. Quapropter cum
tot mirabilium insignia in te tam excellenter przdi-
centur, ego peccator cupiens adhuc tuam gloriam
ampliare, in septimo loco tux corone Sapphirum
lapidem pretiosissimum collocare decrevi. Sapphirus
enim similis est sereno ccelo, quem cum solis radius
aspicit, splendorem ardentem emittit : cujus virtus

. est corpus castificare, oculis proficere, venenis offi-

cere. Et iste lapis merito competit capitis tui orna-
mento. Tu, Domina, fuisti semper clara et serena,
sincera, mundissima, et amoena. Tu enim es semper
tota pulchra, tota formosa, tota immaculata, et 1089.
speciosa. Macula nulla fuscaris, nulla sorde macula-
ris, omni gratia illustraris, omni virtute decoraris.
Pulchrior et speciosior es sole in aspectu tuo, et su-
per omnem dispositionem stellarum rutilas decore

.procipuo. Sed dum illa summa majestas, cujus tu

es amabilis sponsa, et dilecta filia, suo gratioso et
amabili radio tuam faciem reverberat, tum spes mea
ampliori pulchritudine augmentatur, sapientia tua
copiosiori luce 1 radiat , charitas tua tota ardens in
Dei amore efficitur, et omnes virtutes tuz* ampliori

sanctitate perfunduntur. Tu etiam, Domina, mentes

et corpora castificas, oculos mentis et corporis illumi-
nas, k peccatorum venena eliminas et exstirpas.
Cum igitur, Domina, sis salus humani generis, spes
et solatium pauperis, succurre nobis servulis misc-
ris; nam bella premunt hostilia, hostes sua ! exten-

umbraculum obumbravit ; tua felix anima, qux est D dunt retia, caro suggerit mollia, d:mon rixas et

sancte Trinitatis. nobile triclinium , nobilissime
insignitur; siquidem ornatur auro (fidei, argento sa-
pientiz, lapidibus pretiosis, sanctitatis velleris [F.,
vellere], verecundi rosis, liliis castitatis, violis
virginitatis. Sole justitie illustratur, luna castimo-
nim et stellis innocentiz radiatur, omnibus the-

à Alva, sanat.

b Solida, idem.

* Alva, edebat :
tem, etc.

ἃ Pota emendavimus ex Ms. nost. Alva enim edi-
dit nti; forte autem legendum erat nutri.
* Deficiant, Alva.
, t Edimus hanc periodum ad Ms. nostrum: nau
in Alvie Editione hzec. verba, aperi nunc ostium. [u-

indica mihi quid tibi presen-

jurgia, mundus opes et honores, et quz&cunque cu-
riosa. O regina misericordie! succurre in tempore
angustiz, fer nobis opem tu: gratiz ; et ne corrua-
mus in tantis periculis, mane nobiscum, Domina,
quoniam advesperascit. Tu fons salutis et totius
gratiw, via pacis, et portus indulgentiz, audi plan-

minis tui, perturhato ordine erant immediate ante
illa, et de tuo fonte.

5 Alva repetit sanctitas; pro quo est in Ms. nost.
dignitas.

ἃ Melius quam Alva, induamur.

| Alva, primum.

1 Ms. noster, r«diatur.

k Alva edebat ex suo corruptissime : pecorum té
nena alumnas.

| Super extendunt retia, Alva.

991

corpus consumit zagritudo prxvalida, pectus urit
tentatio acerrima : pluvia devotionis compescitur,
fervor in oratione non reperitur, oculus * rationis
caligatur.

ORATIO.

O refugium pauperum! O miserorum refrigerium!
in te sperant oculi omnium, ut liberemur a tam e
tiferis malis, cui salvare suppetit quos volueris. Mane
nobiscum , quoniam advesperascit; libera nos de
tenebris et umbra mortis, et perduc ad gloriam per-
petue immortalitatis. Amen.

CAPUT ΙΧ.
Crocus flos aromaticus in corona Virginis.

Si linguis omnium gentium et omnium melodiis
angelorum tuas laudes, Virgo sanctissima, possem
, nihil sufficienter suflicerem; quia vere

is laudibus meis non invenitur conveniens organum,
et bebes est cujuscunque subtilitatis ingenium. Nain
Spiritus sanctus, fons et origo omnium bonorum, sic
in té cumulavit 5 sua insignia virtutuni, et charismata
gratiarum, quod neque honorem quem habes in
mundo, nec gloriam quam habes in ccelo, nec coro-
nam quam possides in premio, posset expriünere
spiritus angelicus, nec intellectus humanus. Quantum
ergo ab omnibus, Virgo serenissima, debeas collau-
dari, ego peccator ad honorem tuum et gloriam octa-
vo loco tux corone inclyt& Crocum florem aroma-
ticum, tibi valde idoueum, cupio collocare. Est enim
Crocus colore aureus, ^ odore oblectativus, virtuo-
sitate mirificus, valde l:etificativus. Tu es enim virgo
aurea, ounni sanctitate ornata. Per aurum tua san-
ctitas desiguatur; nam sicut aurum omnia metalla
excellit nobilitate et valore, sic tux sanctitatis digni-
tas superat omnium sanctorum merita, et omnium
praerogativas angclorum. ldeo super omnes in caelis

; unde sicut in toto mundo non est locus di- C

:lleior tui virginei uteri templo quo Filium Dei susce-
pisti, sic nec in colo, illo regali solio quo super
osennes sanctos te Dei Filius sublimavit. Tu etiam
es odorifera plusquam Crocus, quia tu ante Deum et
hornines fragras et redoles. Unde et odor tuus est
sicut odor agri pleni, quem bencdixit Dominus (Ge-
mes. xxvit, 27). Ager plenus est tuus sanctus uterus,
«qui produxit messem benedictam, ex qua angeli et
honines sustentantur; sed odor qui procedit ex tua
bumilitate valde Deum oblectat, odor pro:edens ex
tua virginitate valde delectat angelos, odor procedens
cx tua pietate multum recreat homines, odor proce-
dens ex tua sanctitate multum territicat dxeinones.
Fuisti etiam et es virtuositate mirifica; nam virtus
ex te procedens clarificat visum, temperat gustum,
reformat auditum, confortat cor, illuminat intelle-
ctum. Gratia tua, Domina, in multis Letitiam in
mobis parit; tu enim, Virgo piissima, frequenter
consolaris tristia, lenis aspera, kxwlificas dolorosa,
roboras debiles, sustentas imbecilles, vivificas mor-
inos, sanas et liberas :xgrotos. Pro his omnibus,
Domina, in tua gloria et honore gratulemur, in. tuis
laudibus exsultabimus, in tuis prx:coniis jucun:lamur,
tuis coronis e£ prxxiniis congaudemus. Unde de ἀπ} -
core et ju5ilo, qui ex te d cordi aman'i . infunditur,
dicit quidam : leum effusum, unguentum exinani-
tun, jubilus cordiun, nomen Marie sanctum et
gloriosum, Sed frangatur alabastrum; descende,
Jtuiua, in hortum meum, succende ibi amorem igui-
tum, stilla tui decoris ungucntum, resperge tuorum
f'agrantiun aromatum.

à (culis rationc, Alva.

» Alva pro sua, quoj cst in Ms. nostro, cedebat
sper, Sicul paulo ante.

* Corsspie Alva ex suo : colore. aureus oblectati-
mW. 07 0c

ParRoL. XCVI.

s
“

APPEND. Tl. OPP. SUPPOS. --- 18. DE COR. VIRG.
ctus tux familie. Cireumdant nos multa pericula, A

298

ORATIO.

Maria sit in. memoria, Marix rimetur. à,ulcor et
gratia, Marix recolantur beneficia, et charitas in-
defesso. Sed et hos, quos nunc tibi offero versus,
Domina, pro tu: glorix honorificentia con:mendata
digneris suscipere gra:iose.

Salve, flumen misericordix,

Flumen pacis, et flumen gratize.

Ros convallium,

Flos pudicitiz,

Mater Dei,

Et mater venie.

Salve, vera salus fidelium,

Majestatis thronus et solium.

Templum Christi,

Domus, tricliniuin,

Via vitze, pudoris lilium.

Salve, floris decor amabilis,

Sponsa Christi ancilla humilis,

ota pulchra et venerablis,

Cui nulla fuit consinilis.

Predicamus te venerabilem,

Sanctam mente, et corde simplicem ;

Mundam carne,

Mitem et placabilem,

Deo gratam,

Deo amabilem.

Qui te gustaut, adhuc esuriuut,

Tuum sanctum dulcorem sitiunt ;

Te amare ardenter cupiunt,

Te laudare, sed non sufficiunt.
Sacra Mater Dei et bominis, laus et decus humani
gener.s, sanctitate sanctos transgrediens, claritate

lus fulgens c:eteris, quis te digne valet extollere?

audes dignas quis tibi 6 promere? Ex quo Deum es
dizna parere, et lactare sacro ubere, salus nostra in
manu tua est, Domina. Tantum respiciat super nos
misericordia tua, et securi serviemus Deo regi ater-
no, et tibi ipsius benedicta genetrici. O regina glorize!
que cum Deo vivis et regnas in solio majestatis
superni per infinita s:eculoruin szcula. Amen.

CAPUT X.

Situatio Achate pretiosi lapidis in. corona Virginis
Maria.

ln coelesti throno resices, regina fulgentissima,
gloria et honore coronata, gemmis virtutum ornata,
et multum leta, multum formosa, multum pulchra :
pulchra virginitate, pulchriof bumilitate, pulcher-
rima in Filit Dei conceptione; pulchra in laude opi-
nionis, pulchrior in honestate conversationis, pul-
cherriina in'gloria divinze visionis. Pulchra, quia nec
maculam aut rugam habuisti, neque carnis neque
spiritus aliquod inquinamentum, sed tota t:nquaimn
obrizum purissima, tota splendida, tota candida, tota
rutilans, tota mundissima : a cujus corde et opere
longe fuit omnis peccati macula, cui fortiter adhiesit
totius sanctitatis gratia, et charisma. Tam pulchra,
Domina, tamque speciosa, et tam formosa gratanter
accipe lapidem Achatem, quem, ad ampliandum
tuum apparatum, in nono loco tux? corone statui
collocare. Achates inter ceteras virtutes facit howi-
nem gratiosum ; quem te decet habere, Domina, iu
tui capitis ornamento, quia ας in. nobis efficacius
eperaris. Sumus in peccatis tenebrosi , concupiscen-
tus limosi, f vitii; umbrosi; idcirco Deo odibiles οἱ
detestabiles, tanquam fil.i gehennz. Sunt enin multi
inflati per superbiam, nigri per avar.tiam, sanguino-
lenti per iracundiam, fetidi per luxuriam, lutosi per
gulam, lividi per invidiam, somniculosi per pi-
gritiam. Cuin 5 autem placuit ci qui te segregavit ex

d Alva, concordi menti.

e Promeretur, Alva.

f Alva, vitiis verbosi.

F Cum cnivit, Ava.

iQ

99 AD S. HiLDEFONSI OPER V. APPENDICES.

200

utero matris ad succurrendum miseris, ut tua super A pretiosissimus in corona Imperatoris :eterni, tu

nos viscera moveantur, tunc obstetricante mauu tua,
educuntur extra. opera tenebrosa, et introducuntur
virtuosa; detestantur vitia, amplectuntur jejunia ;
exstinguuntur concupiscenti, reviviscunt virtutes :
Aperis manum tuam, et imples omne animal benedi-
cione (Psal. cxyv, 4, 16), et grati tux in nobis
jactato semine, ex superbis fiunt humiles, ex avaris
compatientes, ex gulosis abstinentes, ex luxuriosis
casti, ex iracundis charitativi, ex pigris laboriosi ; ut
qui prius Deo displicebant velut filii tenebrarum,
nunc per te. fiunt. placidi, tanquam filii lucis, ccele-
stisque regni cohzeredes Christi. Et ideo gloria in ex-
celsis Deo, qui de tam utili et necessaria nobis pro-
curatrice providit, eujus cura et officium est evacuare
tartarum, illuminare mundum, irradiare coelum, re-
plere paradisum, diabolum conterere, przdam ex
Ipsius ore rapere, peccatores p'r poenitentiam patri-
nionio, ut mater piissima, aggregare. O igitur Maria!
plena gratia, virgo refulgens, aurea tota, munia,
el illibata, in Christi habitaculum consecrata, vas
in decorem et. gloriam per ornatum, in oculis sum-
ii legis gratuin et placitum, sancti. Spiritus. bene-
dictione sanctilicatum' O puella virginea, ἃ Spiritu
sancto consecrata, a sanclis angelis proiecta el
custollita, ab archangelis et angelis circumgirata et
consolata, multisque gratiis οἱ virtutibus decorata!
Verte, Domina, ad me pium οἱ dulcem oculum tuuin,
clemeutem et gratiosum, fulgidum et. luininosum.
Visita me infirinumn, cura me :ejzrotum, sana me
languidum, consolare me tristem et gemebun:lu:n.
Da mihi cor devotum, et intellectum illustratu:n,
uL cognoscere valeam largitatem tu: bonitatis et
misericordiz, puritatem &(u:e"carnis virgine:e, pro-
funditatem Lui intellectus et sapientis, sanciitatein
tii corporis et aniaize.. Respice, suma imperatrix,
de altissimo tu:e excellentissim:e majestatis, et te-
nebras mei cordis tue gratize splendoribus illustra,
Pensum pervigiiem in ne repara, amore tuo nie. in-
amma.

ORATIO.

Oro, ut tua virginitas me cas*ificet, tua fecun i-
Las virtutibus exornet, tua huinilitas ine faciat 4 hu-
milem, tua pietas me pium el dulcem, tua sanctilas
me compunciumn οἱ gemebundum, (tua. clementia
“τ gloria. dignum, et. quandiu vixero in tuis
litdibus et carminibus devotum, Nam duris tor-
mentis corpus atteritur, et tentamentis animus fran-
gitur, dulcor internus nobis subtrahitur. O sacra
regina virginum?! da solatium, confer remedium, vide
fletus ad te. eliunantium ; et ne labamur in vitiis, ne
fiamus similes bestiis, mane nobiscum, Domina,
quoniam advesperascit. Te ergo venerabilein virgi-
nem illibaCun, per partum. admirabilem in. coelis
eoronatain, ut hanc animam flebilem, serumnis cumu-
latam, reddas mitem et. humilem sordibusque mun-
datain, ut per mortem placabilem, contritam οἱ de-
volam, vadat ad vitam nobilem, floridam, οἱ splen-
dibilem, a nialis elongatam.. Amen.

CAPUT XI.
Stella marina splendida in corona Virginis.

Ad laudandum, benedicendum, et priedicandum
te, sanctissima Mater Christi, monemur Scripturis,
incitamur exemplis, provocamur beneficiis, accendi-
mur inspirationibus internis, et niiraculis manifestis.
Tu Deui hominibus genuisti, pacem mundo impe-
trasti, diabolum superasti et vicisti, humanun ge-
nus reparasti, et oinnia bona in coelo et in terra te
mediante sunt patrata. Tu sancte Trinitatis nobilis-
sinus el sanctissimus thronas, ti Verbi Patris in-
carnati speciosus et virgineus thalamus, tu lapis

^ Ms. noster, mitem.
b Siigmanm, Alva.
€ Ms. noscer, remigantes.

summi Patris filia charissima, sancti Spiritus spousa
a;nantissima, angelorum οἱ hoininum domina et re-
gina. Tu chorus adinirabilis, plenus sapientia, illu
Stratus splendore, oculatus scientia, clarus omnium
gratia, perfectus in decore, in medio lapiduin ignito-
rum, id est, angelorum et archangelorum miranda
gloria splendidisti, omnes cedros, et omnes qui sunt
in paradiso Dei, precellis sanctitate. Tu Seraphiin
cum sex alis portans b stigmata Jesu Christi, accen-
sus in amorem Condizoris, divinis spectaculis sus-
pensus, et raptus in contemplatione excellentissim:a:
majestatis. Quapropter ego quamvis indignus tam
priclarissimam Dominam honorare cupiens, juxta
intentum pr:libatum, in decimo loco pretiosz co-
roi tux situo Stellam maris, nautas et * navigantes
dirigentem. Siquidem Stella maris navigantes dirigit,
eos consolatur et erigit, et ad portum optatum ad-
ducit. Tu enim, Domina, es ista maris Stella, quie

B inter fluctus tentationum, inter pericula rerum mun-

dialium, inter dolores :gritudinum nos regis et diri-
gis, ausilium et consilium impendis, exsultationem
infundis, ad portum animas nostras conducis. Cujus
Stelle patrocinium 4 quidam servitor tuus, et laüd.-
tor devotus, in suis opusculis nos corde attento flagi-
(are adinonet. dicens :

ORATIO.

In periculis, in rebus dubiis respice Siellam, in-
voca Mariam : non recedat a corde, non recedat ab
ore. Nam ipsam sequens non devias; ipsam cogitans,
non erras; ipiam rogans, non desperas; ipsa te-
neu:e, non netuis; ipsa protegente, non corruis;
ipsa regente, non fatigaris; ipsa duce, ad coelestia
perveuis. Quod nobis contingal tuis sanctis patroci-
uiis et meritis gloriosis, annuente tuo Filio bene;icto,
cum quo vivis el regnas per omnia sxcula seculorum.

Amen.
CATUT XII.

C Jaspis lapis pretiosus hic situatur in corona nostra

Domina.

Benedicta sis, Domina, et Mater Domini nostri Jesü
Christi, mater. misericordiaruim, et domina totius
coisolationis, quie consolaris nos in omni tribula-
tione nostra; et benedictum sit nomen glorise tue,
Sanctum, 6 et laudabile, ct superexaltatum in szcula.
Q janua paradisi! O ministra gratix: Spiritus sancti !
O magistra omais scientie , theoric:& et divinz!
Doctrix humilitatis et paupertatis Chris! Tu pa-
triarchis fide et patientia es clarior; prophetis sensu
et sapientia acutior; apostolis in perfectione sancti-
tatis accumulatior; in tolerantia dolorum praecellis
martyres, in exercendis actibus viriuosis confessores ;
in munditia castitatis virgines ; angelos et archangelos

r:ecellis in administratione gratiarum ; dominationes
In prostratione vitiorum et cupiditatum ; principatus
et potestates in refrenatioue contrarie potestatis ;
thronos in tranquillitate pacis, cherubim in sapientize

J-

D splendore, seraphim in charitatis ardore. Cum igitur

sis valde mirabilis, Domina, co quod in omni scientia,
et in omni gratia et sanctitate ac viriu:e omnes tran-
seendis, nec quisquain est tibi similis; ideo ego p»cca-
tor graiiam apud te desiderans comparare, in undecimo
loco coron:e nobilis situo Jaspidem, lapidein pretio-
sum. Jaspis est lapis virtuosus, pretiosus, coloruin
varietate f venusiuosus, virore conspicuus, ad rc-
stringendum sanguinem pr:cipuus. Et hic bene com-
petit ad ornanduin, Domina, sanc:um capat tuum;
tu enim fuisii virtutum varietate decorata, virgini-
tatis e£ fidei virore ornata, ad restringendum san:
guinem, id est, carnis conctipiscentias el voiuptates,
tau 4uam medicina salutaris et ellicax, a Deo nobis
es ministraia, Nam licet fueris impriegnata. daiicn

d Sanctus Dernardus, hom. 2 super Missus, circa fin
e Et luudabile deest in Alv:e E :it.
f Alva, venuscosus.

31

APPEND. Il. OPP. SUPPOS. -- LIB. DE COR. VIRG.

202

pez Spiritum sanctum 1 cundata, per partum deili- A pitur aut minuitur solis corpus, sic te pariente non

cata. Licet vigorosa per fortitudinem, virtuosa per
rectitudinem, amorosa per charitatem, luminosa per
sapientiam, ingen:osa per intelligentiam, viscerosa
per pietatem, in prosperitate humilis, in adversitate
fortis, in sanctitate sublimis; viror tamen virginita-
tis semper revixit in tuo corpore, et decor fidei
semper revixit in tua sacra mente. Tu etiam san-

inem peccatorum restringis et desiccas, carnales

uxns compescis et refrigeras, et quidquid in nobis

um cst clarificas et sanas.

ORATIO.

Igitur, puella purissima, amatrix virginitatis, ex-
slisgue in corpore meo pruritum eL sordes libidinis,
et rore 8 salutifero crea in me inunditiam florid:e
castitalis. In omni oratione, ineditatione, lectione
et operatione, sentiat mens mea tux prz»entize dul-
cedinem, et justificationem angelicam me consolan-
tein, dirigentem, eL protegentem. Unge cor meum
tux; suavitatis unguento pretiosissimo , ut sentire
possim tui amoris dulcedinem, tux charitatis volu-
palem, et amicitie mulcebilitatem et jucundita-
lem. Sed ego miser et cxcus per exteriora frequen-
lus discurrens, a (uo sancto amore digredior, in
carnalibus blandimentis consolationes nefarias quaro ;
et hinc est quod in tua charitate et dulcedine non
delector, quia ego in transitoriis et caducis, cogita-
ione, affectione, locutione, implicor. Tu autem, Do-
mina, celestia diligens, lucem habitas inaccessibi-
lem; tu in celo, et ego in terra; tu diligis bona in-
eorruptibilia et :eterna, ego fluxa et caduca, in qui-
bus non est nisi vanitas, et imiseria, et afflictio
spiritus. Quid plura inferam? tu es pia, sancta, justa,
et clemens, ego iniquus, impius, injustus, et immi
sericors; tu lux, ego cxcus; tu vita, ego mortuus
tu gaudium, ego tristitia. En ad te clamo, Mater
Dei Salvatoris, vivifica mne; mater ltedemptoris,
redime me; mater Salvatoris, salva me. Ne autem,
gloriosa Domina, ^ mortiferis voluptatibus in his
temporalibus pericliter, oro te, ut cor meum Leneas,
mentem regas, intellectum dirigas, anuinum suspen-
das, ut per vim tui amoris * tibi perfecte inlizeream,
et in dulcedinis et grati: tux ubertate dormiam et
requiescam. .

CAPUT XIII.
Positio Bose vernule in corona Virginis.

Regina hierarchialis, thronus seraphicus existens,
in quo residet et refulget totius sancte Trinitatis
maiajesias et gloria, virtus et potestas, honor et ma-
guificenia, quam laudant angeli atque archangeli,
cherubim quoque et seraphim, et omnes turbo» co-
lestium eivium, et phalanges spirituum supernorum ;
dua quod in eis erat dirutum et confractum, per te,

i insignius est construclum et reparatum.
Idcirco beneficiorum per te susceptorum non imme-
mores nec ingrati, 4^ in tua glorificatione laudes
hy mnidicas festivis vocibus cum omni harmonia et
honorificentia cantant dicentes : Qum. est ista qua
progreditur quasi aurora cousurgens, pulchra ut luna,

μὲ sol, terribilis ut castrorum acies ordinata
(Cant. vi, 9)? Cum enim nascereris, quasi rutilans
aurora cousurgis : orius nimirum tuus vicem au-
rore tenuit, in qua dies gratie cepil, nox vero in-
&delitatis et. ignorantie (inem defecit [F., fecit].
Lunz Φ pulchritudiuem habuisti, dum gratia
plena facta es in Verbi incarnati conceptu. Cum
solein justitiz paris, soli congrua similitudine com-
pararis ; sicut enim * de prolato radio non corrum-

ἃ Ms. noster, salvifico.

b Alva, mortiferos voluptatibus his temporalibus.

c Tibi deest in Alvie Edit.

d Alva, iutra 9lorificutiongim.

e Alva, deplozuto, et iufra, uSi Ms. noster habet

violavit prolatiu sacri partus. Tibi, maler misericor-
di:P, coinpetit electio solis, quie splendoris aeternos
radios exhibes universis. Terribilis ut. castrorum
acies exstilisti, cum caelis letantibus, angelis obse-
quentibus, sanctis exsultantibus, vexillis virtutum
coruscaniibus, terribi's d:emonibus apparuisti. Ὁ
igitur Domina mirifica, solari claritate insignita, luna:
pulchritudine decorata! suscipe gratanter Rosam
vernulam quam tibi offero, ut in duodecimo loco tue
coronam nobilis collocetur. Rosa cnim flos florum
per excellentiam est vocata; aspectu est valde pla-
cens et grata, in redolentia mire est oblectabilis,
proficua et utilis in medicina, qu:e omnia optime tihi
conveniunt, Virgo grata. Sed tu, Domina, non es
rosa mundi, qui» s!atim post ortuni arescit et de-
ficit; sed tu es rosa paradisi, qu:e gestaris in manu
Regis coeli. Tu es flos florum virginalium, et regina
omnium puellarum Christi; nam a te habuerunt

B formam integritatis, et tanquam a prxcellenti ma-

gistra doctrinam perfectzx castitatis; ideo super
omnes triumphans resides in throno imperialis di-
gnitatis. Tu etiam, Domina, es pulchra fide, pulchra
coram Deo humilitate, pulchra coram angelis virgi-
nitate, coram hominibus misericordia et pietate.
Odor etiam tux pietatis prasentitur in celo, fra-

grantia tux misericordi: ! odoratur ín sxculo, dul-

cedo tux compassionis respergitur in inferno. Odor
tu: humilitatis Filium summi Regis de celesti threna
fecit descendere, et in hospitio tui virginei ventris
compulit declinare; de quo hospitio quidam dictator
devotus ita scripsit :

Sol luna lucidior,

Et luna sideribus ;

Sic Maria dignior
Creaturis omnibus.
Salve, maler pietatis,
Et totius Trinitatis
Nobile triclinium,

Verbi carnem. incarnati ,
Speciale inajestati
Proparans hospitium.

Tua etiam medicina subvenit in iufirnitate, succur-
ril in adversitate, recreat in labore, solatur in do-
lore; in persecutione 8 przestat duxilium, in tribula-
tione solatium, sanat pestes corporis, eliminat vitia
cordis. Unde quidam : Ad omne periculum pietas
Virginis subvenit, et potens est subvenire.

ORATIO.

Cum igitur tot et tantze sint tuorum przerogativze
meritorum, clarifica, lux formosa, visum meum,
ut speculetur tuam pulchritudinem; sana gustum
meum, ut saporet tuam dulcedinem; olfactum re-
nova, ut odoret tuam suavitatem; illumina et in-
flamma omnia interiora mea tua sancta sapientia,
et ^ flammivoma charitate tua, ut de te sciam pru-

D denter cogitare, ferventer diligere, te devote colere,

te profunde intelligere, sapienter investigare, suavi-
ter ruminare, tibi dulciter inbzrere. Ássiste, Do-
mina, mihi te devote deprecanti, te suaviter rumi-
nanti, te legenti, te meditanti, de te loquenti, ad te
anxie suspiranti. Odor tuus me recreet, memoria
tua me confortet, suavitas tua me reflciat, gratia
tua me nutriat, pielas tua me dulcoret, praesentia
tua me consoletur, ducatus tuus me comitetur,
ducens per tuas semitas ad lucem quam inhabitas.
men

prolatio, ille edidit ploratio.
f Alva, adoratur. |
€ Alva, praestans; et paulo infra,
quod ediinus ex Ms. uost.
b Alva, f'ammateria.,

ro elimina,
:e edebat tumin«t.

505
CAPUT XIV
Situatio Carbunculi lapidis pretiosi in. corona
Virginis.

Virga [ F. virgo] regia, gemmis virtutum ornata,
monilibus gratiarum composita, justiti e vestimento
induta, specie tua et pulchritudine tua in coelestibus
cognita, benignitas tua sic Regis animum in sui con-
cupiscentiam inclinavit, quod suum de coelis ei trans-
tulit nuntium, eL ipsemet in ejus protinus festinavit
amplexum. Si igitur, reverendissima Domina, Crea-
tor visibilium et invisibilium sic concupivit amorein
tuum, sic desideravit amplexum : nos miseri qui per
te sumus reparati, et a perpetua morte liberati, cum
quanto amore tenemur te diligere? cum quanta reve-
rentia tibi servire? cum quantis te laudibus extollere ?
'Tu enim es sole speciosior aspectu, fide pulchrior,
ct gratia veneratior, super decorem mulierum ele-
gantior. [deo cum sis pulchra et decora, amabilis et
gratiosa, clara, fulgens, et serena, rutilans, splendida,
et crystallina, rogo te, ut in de.orem tux nobilis co-
ron: gratanter digneris Carbunculum suscipere, quem
in tertio decimo. [ Supple loco] ipsius decrevi collo-
care. Carbunculus enim tenebras illustrat, splendo-
rem oculis intuentis vibrat. Hoc efficacius in nobis
operaris, cum sis speciosa Christi mater singularis.
Quis cnim sufliceret exprimere lucem miserationum
tuarum, quam tu, Domina, mundo tenebroso inful-
sis:i? Quis sufficeret enarrare virtutes et miracula,
signa ingentia atque portenta quie vel pro salute
animarum, vel pro medela corporum, vel pro couso-
latione bonorum, vel pro correctione malorum, mul-
tifarie multisque modis dignata es operari? Nec dul-
cedo misericordis tux, nec multitudo pietatis tuz,
nec affluentia gratie οἱ honitatis ἰυ Christianum
quempiam latet, prout cuilibet in tribulationibus, ne-
cessitatibus, ac periculis constat esse compertum.
Quapropter delectabile est omnibus Mariam laudare,
benedicere, et predicare. Cum Maria nominatur, tun-
duntur pectora, curvantur capita, prodeunt lacrymae
pietatis seu devotionis, et suspiria contriti spiritus,
vel inflammat:e affectionis. Ὁ nomen splendidius sole,
fragrantius balsamo et cinnamotrno ! ad cujus prola-
tionem mundus gaudet, ccelum ridet, jubilat angelus,
exsultat justus, confunditur diabolus, contremiscit
infernus. Sed et si quis oculos cordis aperuerit ad
intuendum vel consideranduin perfectionein tue san-
clitatia, vel compositionem tui corporis, vel profun-
ditatem tux sapientix vel intelligentiz:, infunditur
illi o exsultatio inentis, et jubilus cordis, et serenitas
pectoris, ἃ seu operatio alicujus gratiz spiritalis.

ORATIO.

O igitur clementissima, quie vitam inspiras mor-
tuis, salutem pereuntibus, lumen cxeis, solawen de-
sperantibus, consolationem lugentibus ! de thesauris
tue profuudissimz — misericordie infunde, quieso,
b mibi cordis jubilum, mentis l:etitiain, pectoris clari-
tatem. Esto mihi vita et salus animie mex, dulcedo
et pax cordis mei, suavitas et jucunditàs animi mei.
Stella inaris clarissima, mnater. compatientissima, di-
rige ine, defende ime ab hostibus et periculis oinnibus,
quatenus tua suceurrente gratia, et opitulante mise-
ricordia, a vitiis omnibus purgatus, et a cunctis ad-
versitatibus liberatus, et presentem vitaui miseram
valeam transire illzsus, et ad sempiterna gaudia ve-
üire securus. Amen.

ἃ Ms. nost., seu apertio.

b Alva, in cordis jubilum.
ς Ms. nost., glorium.

4 In deest in Alvazs Edit.
* Alva edidit circeumscriptum ex suo, unimadver-

AD S. HILDEFONSI OPERA. APPENDICES.
Α

C

*

504
CAPUT XV.

Sol luminare pre [uigidum hic totam coromam
illustrat.

Signaculum castitatis, lilium virginitatis, Maria,
mulieribus pulchrior, cunctisque angelis delectabilior,
oinnibus sanctis sanctior, pietate viscerosior, omni
gratia elegantior : archangelus te salutat, Deus Pater
te sancüilicat, Spiritus sanctus tibi obumbrat, Dei
filius te desponsat ; aninxe te sanctitate | F., animz
tu:e sanctitas] Deum fide concepit, tui ventris puritas
ipsum caste genuit, tui corporis virginitas ipsum flo-
r.de peperit. O gloriosa et supergloriosa! O laudabilis
ct superlaudabilis! Quis valeat tua exprimere merita,
digne laudare przconia, dinumerare merita? Coelis
c gaudium dedisti, terris Deum obtulisti, mundo pacem
refudisti. Per te lux cxecis infunditur, tides cordibus
oritur, consopiuntur vitia, confunduntur di monia,
evacuantar tartara, auginentantur coelestia, recrean-
tur pauperes, sustentantur debiles, exaltantur humi-
les, infirmantes sospitantur, peenitentes illustrantur,
inferna per te clauduntur, calestia reserantur. Ex

rzdictis, clarissima Domina, liquet , quod omniun
nedictionem et laudem es assecuta , quia omnibus
tua beneficia infudisti. Quamobrem patriarch:e te de-
siderant, apostoli te amplectuntur, et evangeliste te
reverehtur, martyres te venerautur, confessotes te
przedicant, virgines te circumdant, angeli te glorili-
cant, el omnes insimul te exaltant. Ego vero pecca-
tor, qui non sum similis uni ex illis, 4 in laude et
gloriam et honorem tuum offero tibi, Domina, solem
super omnia luminaria speciosum et fulzidum, ut per
me in quarto decimo loco tue coron: nobilis cotlo-
cetur, quatenus corona tua eo amplius clarificetur et
illustretur, copiosiore pulchritudine decoretur. Nam
sol habet altitudinem in situ, agilitatem in motu, ju-
cunditatem in aspectu, fecunditatem in effectu, lumi-
nositatem in actu. Qux omhia eum tibi valde con-
veniant, solem decrevi in tua corona merito inseren-
dum collocare. Tu enim, Doinina, in alto es exzltata,
quia tua conversatio exstitit a peccatoribus elongata ;
siquidem in arduis ccelorum constituisti nidum tuum,
cor tuum suspendisti ad lumen illud purissimum et
* incireumscriptum, omnium rerum fontale princi-
ium, columbino et aquilino oculo coptemplarisDeum
atrem luminum per ardens desiderium divinuin ad-
orans mysterium , exprimens charitatis et devotionis
incensum, f potans et degustans ex torrente divinae
voluptatis, et de dulcedine intern:e suavitatis. Agili-
ter etiam moveris propter pietatem ; gyrum enim coeli
el terrx circuis, ut videas necessitates pauperum, su-
spiria juvenum, dolores senu.n, lamenta viduarum,
languores infirinantium , vota tibi servientium, ut
velut patrona humani generis, et afflictis 6 medica
singularis, subvenis cunctis divino imunere ex officio
misericordie tux, et affectionis visceros:e.

Infers etiam, Domina, 5 jucunditatem intuentibus et
contemplantibus te ; et hoc quia pulchra es ad intuen-
dum, amabilis ad contemplaudum, delectalilis »d
amandum, cujus pulchritudinem sol et luna. miran-
tur, cujus splendore sidera illustrantur, cujus ! po-
testati angeli famulantur. Sed quis ut tu, Domiua,
auimas steriles sic fecundat? quis sic impinguat corda
aventia? quis sic pectora frigida calefacit? Omnia
bona, qu: illic summa majestas decrevit facere, tuis
manibus voluit coinmendare. Commissi quippe sunt
tibi thesauri sapienti:? et scienti:e, jocalia charisma-
tum, decoramenta virtutum, ornamenta gratiarum.
Cuin igitur ex his bvnis super nos seminas, sterilita-
tein nostram fecundas, sic salutaria opera facis ; ro-

teus legendum esse incircumscriptum, prout. reperi-
mus in Ms.

! Portans, Alva.

€ Ms. nost., medicina.

b Ms., novam jucundita:em.,

| Alva, puritati.

30$

APPEND. Il. OPP. SUPPOS. — LiB. DE COR. VIRG.

$06

ducere, et fructus optimos propagare. Quantos la- A tione virtutum, frondes in dilatatione pietatis, fructi-

trones fecisti poenitentes ! quantas meretrices castas
et continentes ! quantos raptores pios eleemosynarios !
quantos ebrios parcos et sobrios! quantos gulosos
abstinentes et modestos ! Quot luxuriosos castilicasti!
ἃ quot iracundos mites fecisti! Clara es etiam ac

lendida, ct tota luminosa. Tu enim amicta lumine
sicut vestimento, per coronam daodecim stellarum
in tuo capite rutilantem, et solare pallium, quo te
Joannes vidit refulgentem, nobis liquide declarasti ,
quod sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic
species et decor tu: refulgentiz b est in ornatum su-
pernz Jerusalem triumpbantis et militantis. Unde
sicut dulce et delectabile est oculis intuentium videre
solem, ita jucundum et suave est valde omnibus tur-
mis angelicis tnam conspicere claritatem. Quam ob
rem mirantur in te angeli siucerissimam claritatem ,
archangeli sanctitatem perfeclissimam, principatus
t superioritatem generandum, potestates coercibilein
potentiam, virtutes operationem mirificam, domina-
tiones victoriam triumpbalem, throni placatissimam
tranquillitatem, cherubim radium sapientize fulgentis,
Seraphim igniculum atuoris zstuantis.

ORATIO.

Cum igitur tanta miracula de te, Domina, pr:e-
dicentur, oro ut tuum amorem mihi infundas. De-
monstra mihi angelicum et venustum aspectum tuum,
sicque letus moriar, grandi spe et confidentia suf-
fultus, et | Suppl. de | in corruptione inea, et inirar-
cescibili gloria securus. Amen.

CAPUT XVI.
Positio Smaragdi pretiosi in corona Virginis.

Thronus sapientialis sancte Trinitatis, cathedra
dignissima Filii Dei Patris, Domini nostri Jesu Christi
mater virginea, et spoifsa speciosa, tu inihi, Domina,
post Deum es salus inea, spes mea, et consolatio mea ;
penes te bonorum omnium est mihi reposita multi-
tudo ; tu mihi es in fluctualione anchora, in 4 nau-
fragio portus, in tribulatione subsidium , in opportu-
nitate auxilium, in prosperitate moderantia, in ex-
spectatione Let tia, in labore recreatio. Ostende ergo
te, occurre mihi hilariter, filia suinmi Regis, dulcedo
anima me», lumen mentis inez, pax et serenitas cor-
dis mei. Videant te, tripudium angelorum, reparatio
perditorum, coron liliorum virginalium. Cognoscant
Le, spes peenitentium, lumen mentium, fons omnium
bonorum, corona triumphantium. Appare inibi, con-
solatrix anims me:ze, sanitas cordis mei, via salutis
mee. Amplectar te sanctis et castis desideriis, Virgo,
l;lium castitatis, * primiceria munditize virginalis. Et
quia decorem et pulchritidinem "tuam honorare de-
crevi, rogo te, Domina, Sinaragdum lapidem pretio-
sum, f quem in quinto decimo loco tu: coron: sta-
tui situare, in laudem et gloriam tuam acceptare di-
gneris. Smaragdus enim est lapis pretiosus, charus
et speciosus, virore placidus, oculis gratiosus. Huic,
Virgo, valde assimilaris, regina el stella orientalis.
Qua enim creatura 5 unquam fuit charior et pre:io-
sior Deo, utilior mundo, necessarior generi humano?
Tu non solum pretiosior es lapidibus pretiosis, νου πὶ
etiam cunctis feininis, sole, luna, et stellis cceli, an-
is, et sanctis universis. Tu etiam es lignum pomi-

m in medio paradisi, quod per ^.rivum fontis
irriguum vires, flores, frondes, οἱ fructificas: vires
in germinatione bonorum morum, flores in ! prola-

à Quot iracundos mites fecisti! Hac verba deside-
rantur in Alva.

» Est deest in Alva.

c Ms. nost., superioritatem generandam. Alva con-
jectabatur generalem.

4 Alva, naufragium.

* Per merita munditie virginalis, Alva.

! Quod, Alva.

δ Num;u-nn, idem.

: riosa Domina, vox (ua in auribus meis

ficas in op ribus sanctz charitatis. ἢ Viror tuus ocu-
los men is ct corporis clarificat, virtus tuorum folio-
rum languentes recreat, odor tuorum florum mortuos
suscitat, 'ulcedo tuorum fructuum poenitentes et de-
speratos salvat.

ORATIO.

k Clarifica ergo, Domina mea, oculos mentis meae
tuo grato virore, recrea animam meam tuo sancto
dulcore, me mortuum suscita tuo miro odore. Possi-
deam to totaliter in medio cordis, et in arcanis po-
ctoris mei, lux muudi. splendor Ecclesize, lxtitia Je-
rusalem, honorificentia populi nostri. Infunde amo-
rem (uum ardentissimum in visceribus meis, ut fcr -
veam ad laudandum te, ad glorificandum te, ad lo-
quendum de te, ad pr:edicandum de te. Sonet, glo-

(Cant. n, 44),
$cntiam venas susurri tui, ostende mihi pulcherri-
mam faciem tuam, et. salva erit anima inea. Et cum
omnia viscera tua pietate οἱ misericordia sint. plena,
! sisque post Deum singulare refugium nostruni, oro
te, ut pie et devote audias planctum dolorum quibus
aflligimur, angustiarum quibus cruciamur ; nain ho-
die pax de terris evanuit, fame huniana natura. lan-
guet οἱ deficit, Christianus Christianum exspoliat et
occidit. Messes et fruges ἃ feris devorantur, fine:e
ab ipsis demoliuntur ; quotidie pullulant vitia, quo-
tidie cumulantur peccata, hinc inde discurrunt d;c-
monia, terrze motus magni quandoque per loca ; pie-
tas et misericordia desiit a lajcis, honestas οἱ casti-
tas a clericis, cupiditas et indevotio regnat in religio-
815, Seculares aurum οἱ argentum aggregant, reli-
giosi liec eadem ambiunt et desiderant. Prlati ad
dignitates anhelant , cveriuntur castra, depopulantur
urbes, s:viunt mortalitates, fiunt. fraudes et dece-
piiones, propalantur mendacia, perpetrantur furta,
exspoliantur inonasteria , constuprantur virgines,
m violantur moniales, deturpantur maritatr. Ecce,

C clementissima Domina, in quantam miseriam cecidit

humana natura, in quantam tristitiam corruit mater
Ecclesia, quanto dolore cruciatur omnis creatura.
Condoleat igitur, pia mater, pius affectus tuus, com-
patiantur generi humano viscera misericordi:e Lu:,
assiste pro nobis ante tribunal Dei, flecte rigorem
Dei Patris, revoca sententiam judicis, frena saevitiam
adversariz pietatis [F., impietatis], nova pax oria-
tur de ccelo, opera pietatis reviviscant in s;eculo,
actus virtuosi ? floreant in claustro, merita tua reco-
lantur in mundo, laus et gloria reddatur. Doinino
Jesu Christo, et Patri, et Spiritui sancto. Amen.

CAPUT XVII.
Positio floris pulcherrimi, scilicet Viole, in sexto
decimo loco in corona Virginis.

Tu Domina nostra speciosa valde, virgoque pul-
cherrima et incognita viro. Speciosa es inler omnes
filias Jerusalem, quia ille sponse Christi tantum, tu

D vero mater et sponsa ; ille uno tantum virginitatis

gaudent privilegie, tu vero fecundaris, et virginitatis
gaudes privilegio ; tu vero fecundaris, οἱ virginitatis
tanquam duplici przetitularis ornamento. Pulchra es
eliam casto amore, pulchrior pietatis opere, pulcher-
rima pro Christi virginea conceptione et parturitione.
Pulchra in virginitate, pulchrior in humilitate, pul-
cherriina in charitate. Pulchram te fecit morum sua-
vitas, pulchriorem operum sanctitas, pulcherriuam

bh Ms. nost., vivum fontis irriguum.

i Alva edebat ex suo imploratione; conjectabatur
tamen forte legendum in ploratioue.

i Corruptione Alva, Virgo tuos oculos.

k Alva, glorifica.

| Alva, sicque post Deum.

m Alva, ttolantur moritalcs.

Ὁ Ms. nost., refloreunt.

2}

lata, omnino fuisti intacta, mente et corpore invio-
lata. Tu es illa maris stella, supremo coeli cardine
Deo proxima, ad quam suspirant Christicole inter
fluctus hujus sxculi navigantes, quatenus czcitati
nostrx: infundas radios fidei, quos infelix homo, nu-
datus justitia, cito a se repulit et abjecit. Idcirco ut
1 te merear illustrari, tuisque meritis salvari , offero
tibi quemdam florem pelcherrimum, scilicet Violam,
qu:ze in sexto decimo loco tux coronz per me nunc
inseritur, ut ejus odore placido respergatur. Est enim
Viola decorus flosculus colore hyacinthino, mire odo-
riferus, in medicina proficuus. Iste flos, o Domina!
valde tu:e coron: congruit, quia tu illum in virtuti-
bas imitaris. Nam tu, sacra irgo, es Viola puritatis,
Viola pudicitiz; , Viola castitatis, Viola ^ convale-
scentis, Viola redolentis, Viola suavitatis, 5 Viola
. sanctitatis. In colore hyacinthino simili ccelo sereno
notatur * affectus tuus de terris ad alta sublevatüs.

Tu enim, Domina, inter astra matatina constituisti p

cubile tuum, ut cum filiis Dei jubilantibus laudares
€reatorem tüum ; ad sponsum enim in dextera ma-
jestatis sedentem suspendisti cor tuum. Unde quidam
sanctus inquit : Sublime sanctum verticem erexisti,
Domina, usque ad sedentem in throno, usque ad Do-
minum majestatis. Sed οἱ fragrantia tu:e mir: sua-
vitatis, οἱ redolentia tu:e dulcis et pis visitationis
eorda te diligentium ketiflcas, et tuo spirituali tactu
languentes recreas atque sanas. ldem dieit quidam
sanctus: Tu patrona generis humani, tu afffietis re-
jus medica singularis.
or4AT!O.

O dulcis medica, 4 animarum curatrix, cordium
Illustratrix ! sana languores meos, illumina czecita-
iem meam, illustra fidem, confirma spem, accende
«haritatem. Tu stella. lucida, qux splendorem pa-
terns glori: in splendoribus sanctorum rutilantem
robis genuisti, zternum mane in umbra mortis se-

dentibus nuntiasti ; velut aurora consurgens cursus C

teterni solis przetulisti, luce. grati: mundum illumi-
nans, jubare virtutum sanctam Ecclesiam illustrans.
Splendor tuus illustrat ccelum, illuminat mundum,
psn:trat infernum , vitia abolet, virtutes refovet,
sanctiiatem ministrat, pacem et charitatem de coelis
tohis procurat. Tu etiam luces innocentia, radias
castitate, tolius sanctitatis magnificaris ornatu. Tu
mater es :etern:e lucis, cujus claritate angeli gratu-
lantur, gaudent homines, et speciali jucunditate spi-
ritus et animze reficiuntur. Tu es aurora solem ge-
ncrans, cui indefesse rutilans continua de lucc ju-
cundat. Hujus splendore irradiaris, feliciter illumi-
naris, excellentissime illustraris. Tu porta templi
clausa, regum principi prxparata, domus Dei sacrala,
sigillo totius Trinitatis signata. Tu nubes lucida, per
quam caligo peccatorum destruitur ; nubes rorida,
qua nostra ariditas dulcoratur, nostra sterilitas fe-
eundatur ; nubes candida, qua caligo dealbatur de
qua nube sic dicitur : .

O nubes lucis fulgida,
In caelis sublimata,
Jesse virgula florida,
Gratia fecundata.
Arca rore madida,
Desursum irrigata,
Irrora corda arida
Stilla dulci οἱ grata.
Tu thronus sapientiz,
Et virga zquitatis,
Tu cedrus pudicitic,
Vitis ubertatis,
Cypressus redolens,
* Ms. nost., convalesceniim... redolentice.
b [dem, Viola sanitatis. "o e ce
* Idem, effectus tuus.
4 Alva, animarum curatarum.
e Alva, Jortem iflfigas.

.. AD S. HILDEFONSI OPERA APPZNDICES.
rogalis nrjestas. Doiestatibus angelicis circumval- A

Oliva lenitatis,
Ad portum indulgentiae
Due nos, fons pietatis.
Tu castitatis lilium,
Porta orientalis,
Trinitatis triclinium,
Thronus imperialis,
Peccatorum refugium,
Naterque principalis,
Ad coelorum fastigium
Trahe nos, flos vernalis.
Sacramentis inventio,
Sidus miri splendoris,
Legis nostrx przfatio,
Textus summi Doctoris,
Esto nostra protectio,
Mater plena dulcoris,
Nostra salutis actio,
Post hanc vallem m«erons.
Amen.

CAPUT XVIII.
Ametliystus lapis pretiosus in corona Virginis.

Salve, sancta Mater Dei, aureum reclinatorium Sal
vatoris mundi, orientale lumen, sanctorum pectora
illuminans et illustrans. Philosophia virtutis, Chri-
stíanorum magistra, claustralium disciplina, doctrina

acis, gladius spiritus, galea victorialis. Tua virtus
irradiat coelos, ketificat angelos, terrificat diabolos,
evacuat tartaros. Tu thronus imperialis, οἱ sedes
sanct:e Trinitatis, dormitorium Jesu Chris'i, a sancto
Spiritu consecratum, sanctificatum, et adornatum.
In terris adoraris, in ccelis coronaris, * fortem alli-
gas, vasa diripis captivitatis. Tu mater virtutis, mor-
Uficatrix criminis, clavis regni ccelorum, castitatis
speculum. Salve, virgo speciosa, terrestria con(cede-
derans caelestibus, homines socians angelis, et sem-
piterno fcedere copulans ima summis. Ὁ Virgo since-
rissima, a patriarchis przfigurata, a prophetis prz-
monstrata, ab apostolis przdicata, a doctoribus prz-
titulata ! Ex quo igitur tot et tantis bonis illustraris,
a cunctis sic magnifice commendaris, justum est ut
modicum quid de mea penuria tibi offeram ad cla-
rificandam majestatem tuam venerandam. Suspice
ergo gratanter, Domina, pretiosum lapidem Ámethy-
stum, quem in decimo septimo loco tux: coronz si»
tuo, ut illi przbeat splendorem suum. Est autem
Amethystus ex parte violaceus, ex parte rosaceus,
super lapides purpureos obtinet principatum. Et quia
huic, Domina, f similaris, debet in tuo diademate
situari. Tu enim fuisti grata et odorifera ut viola
fragrans, atque purpurea velut rosa. In viola parvula
tu: humilitas commendatur, et in rosa colorata tua
charitas designatur ; ut enim ex conceptu tui [F.,
tui Filii] te fecisti Dei ancillam humilem, ita ex amore
flammeo quo eum dilexisti, ipse te fecit gloria et ho-
nore sublimem ; tantaque sunt tibi data charismata

ratiarum atque prerogative virtutum, ut non $0-
um homines przcelleres, verum etiam angelos, οἱ
archangelos, ceelique principatus, ac cherubim, et
seraphim legiones. Superasti virgines per castita-
tem mirabilem ; miranda fuit emim tua virginitas,
quia fecunditate privilegiata. Ex fecunditate tua. γιὲ-
ginea propagasti nobis Redemptorem omnium, Sal-
vatorem salvandorum, Reparatorem angelorum, quod
nulla alia virgu facere potuit. Superasti confessores
per virtuosan operationem , licet enim mira fece-
rint, tamcn tu ipsis fuisti superior, in signis virtutum
et in laboribus poenitentiz, in ribus misericordie,
in fervore spiritus, in affluentia pietatis. Superasti
martyres per victoriam triumphalem ; nulli enim
doli 5 tentatoris claustra tux virginitatis potuerunt

f Similis, Alva.

€ Alva edebat temptares, suspicahatur tamen legen-
dum /entaris. Veralectio ea est. quam ex nost. Ms.
rcpresentamus.

$09

APPEND. 11. OPP. SUPPOS. — LiB. DE COR. VIRG.

510

dirampere, nulla blandimenta seductoris valuerunt A splendore suo illustret et clarificet illam. Luna enim

tuam constantiam emollire, nulla jacula hostis sc-
vientis tuam fortitudinem potuerunt superare. Su-
perasti apostolos per excellentissimam sanctitatem ;
fuisti enim illis superior in amore Dei, in dilectione

roximi, in cognitione mysteriorum Jesu Christi, et
in * capacitate mysteriorum Altissimi, etin degusta-
tione glorie ccelestis. Superasti patriarchas et pro-
phetas in fide, ct spe, et longanimitate, in cliriore
cognitione preteritorum et futurorum, et intelligen-
tia :enigmatum οἱ figurarum. Superasti omnes cho-
ros spirituum supernorum in puritate mentis, in cla-
ritate intellectus, in signis, el virtutibus, et prodigiis,
in refrenando hostiles insultus , in principatu mira-
bili, in dominatu glorioso, in tranquillitate pacis, in
splendore sapientiali, in ardore charitatis.

ORATIO.

Cum igitur, dulcissima Domina, omnia bona a Deo
in manu tuasint posita, utliquel ex pr:zecedentibus,
rogo te, ut hanc orationem digneris placenter susci-
pere, ut pacem et indulgentiam mihi placeas impe-
trare.

0 Virgo splendor gloriz,
Sancuficata Spiritu,
Columba plena gemitu,
Nobis /Egypti exitu,
Occurre plena gratiz,

Et familizxe malign:e
Defende nos a fremitu,
In justorum exercitu,
Dulci fruamur requie.
Gratiarum monilibus
Ornaris Christi gratia :
Pretiosis lapidibus,
Virtutum fulgens gratia.
Tu plena sapientia
Cunctisque eharismatibus,
Nos dz:smonum insultibus.
Tua nos serva potentia :
Da nobis pacem omnibus,
Virginum primiceria.

Tu sempiterno fcedere,
Coelesti sponso jungeris,
Fac nobis dilucescere,
Hunc cujus mater crcderis ;
Et cum sis arca fcederis,
Placatum nobis reddere
Illum vindict:: tempore
Meritis quibus frueris.
Succurre nobis miseris,
Jam lucis orto siderc,

Et digneris occurrere
Nobis in die funcris.

CAPUT XIX.
Luna clara et fulgida in corona Virginis.

Gaude et latare, filia Sion, virgo inclyta, lilium
paradisi, quia in te gaudent angeli atque. archangeli,
cherubim quoque et seraphim, principatus et pote-
states, totiusque ccelestis exercitus legiones. Si qui-
dem tu es reconciliatio mundi, forma pacis, via salu-
tis, regula discipline ; te Salvator adamavit, tua car-
ne se induit, tibi suam gratiam commendavit. 160
pro tantis beneficiis te laudant angeli, adorant domi-
nationes, principatus et potestates colunt et celebrant,
*beatique seraphim extensis alis praeferunt et demon-
strant. Et ego peccator pauperculus et iudignus, ut
tibi aliqualiter complaceam, in decimo octavo loco
tu» corone situo Lunam claram οἱ lucidam, ut

ἃ Alva ex suo, compacitate.

b Ms. nost., beatamque seraphtin, sed forte. scri-
bendum fuit beataque.

c Alva, cumque illuminativa. . . . . . relevativa
latronis, nos vero elimus ad Ms,, cujus veram lc-
eiionem suspicatus est Alva.

D

asolelumen recipit, ^ estque illuminativa noctis,
amica, et diffusiva roris, revelativa latronis. Qu:
cum tibi, clarissima Domina, optime conveniant,
merito debet in tuo diademate collocari. 4. Τὰ ante
illam altissimam majestatem collocata, illi tuos ca-
stos et puros oculos es inflgens, Deum omunipoten-
tem sedentem in throno cupide sitiens οἱ concupi-
scens, qui tibi velut suo amicabilique ohjecto. suam
claritatem transiittit ct comipunicat. Ex qua tu, Do-
mina, peccatorum noctem illumiuas, tenebras noctis
propellis et fugas, ariditatem animarum gratia refi-
cis et impinguas, et pr:edetegis conventieula, illusio-
nes aerearum, machinamenta latronum spiritualium,
et omnes nequitias, et diabolicarum falsitatum. O0
igitur sancta virgo virginum, sanctum et beuedi-
clum triclinium superm:e majestatis! Quautis laudi-
bus tenemur te laudare! Quantis precibus et lacry-
mis te inflectere, ut ab bis spiritualibus nequitiis
nos defendas! Tu enim es gloriosum reclinatorium
Salvatoris sz:eculorum, qui ex tua clara carne ac viir-
ginea in aula castissimi ventris nobile et honorificum
precinctorium sibi fabricavit ad crudelem mortis
principem debellandum. Tu etiam es sanctum, et iu-
violabile, et intemeratum sancti Spiritus sacrarium,
in quo idem Spiritus sanctus reposuit thesauros
gratiarum suarum et charismatum; reconditi nam-
que sunt apud te thesauri indeficientes * virtutis et
gratie, pacis οἱ misericordim, salutis et sapienti,
Yonoris οἱ gloriz. Adhuc etiam idem Spiritus coutu-
lit tibi, ut in nomine tuo omne genu flectatur, cele-
stium, terrestrium, et infernorum, et omuis lingua
confiteatur quia tu, Mater Domini nostri Jesu Christi,
es in gloria Dei Patris (Philipp. 11, 10), sedens ἃ.
dextris amantissimi sponsi, et unici filii tui, immar-
cescibili coroua septem stellarum fulgore radianti in-
signiter coronata, turmis virginalibus constipata, su-
per omnes sanctos imirificentius exaliata, alternan-
tibus hymnidicis angelorum choris, in liliis perpetue
virilitatis, infra curiam paradisi, ad quam nos per-
ducat filius tuus, per hoc carmen tibi oblatum tuis
precibus delinitus.

ORATIO.

Ave, thronus majestatis,
Ave, flos humilitatis,
Et candoris lilium,
Totius divinitatis,
lllibate charitatis,
Templum et sacrarium.
Ave, terra virginea,
Sive coelestis area,
Gerens florem gratum,
Quam fecundavit spiritus.
Obunibravit divinitus
Verbum incarnatum.
Ut lux aurora vernula
Coeli depellit nubila,
Diei dat splendorem ;
f Sic ortus tu: claritatis,
In novella jucunditatis
Profereus Salvatorem.
Nos in mortis agonia,
Virgo pro tua gratia
Digneris visitare,
Fit ad superna gaudia,
Ubi perennis est gloria,
Post mortem convocare.
Amen.

4 Tu autem i'lam, etc. lta Alva, eujus eonjectura

erat (u autem in illa, longe distat ἃ vera lectione
nost. Ms.

e Ms. nost., veritatis, οἱ gratia.
f Sic pro ac habet Ms. nost., in quo paulo infra

pro qgonia legitur augaria.

011
CAPUT XX.
Positio Chrysoliti lapidis pretiosi in corona Vir-
ginis. |

Jucundare, Virgo filia Sion, et exsulta satis Chri-
sti mater et sponsa, quia Dominus est tibi in lucem
sempiternam, et filius tuus amantissimus in glo-
riam tuam. Vox * speculatorum coelestium reso-
nel tibi laudem, et jubilus astrorum matutinorum
distillat tibi canticum glori: et honoris. Et merito
quidem, nam luce miserationum tuarum coeli et
terra illustrantur. Quis enim, viscerosa mater, vi-
tare potest pietatis tux& dulcedinem ? Tuis meritis
confunditur diabolus, evacuatur tartarus, illustra-
tur mundus, tripudiat angelus, repletur paradisus.
Quas enim gratiarum actiones tibi, regina vene-
randa, ego indignus peccalor potero referre? In
tuo sancto ventre latent divina mysteria, in tuo
sancto corde Dei arcana, in tuo sancto pectore re-
sidet Dei sapientia, in ventre Ρ tux matris gratia
fuisti repleta. Nulla sorde unquam polluta, nullo
contagio maculata, Deum caste suscepisti, sacra
carne induisti, illibate peperisti. Et quia, sacra Do-
mina, protulisti nobis dulcissimum puerum in salu-
tem ei gloriam seinpiternam, in laudem et gloriam
tibi offero Chrysolitum, lapidem pretiosum, ut in
loco vigesimo tux coron: nobili collocetur. Chry-
solitus partim aureo colore, partim marino decora-
tur. In auro pietas, in colore maris amaritudo ex-
primitur; nam sicut aurum omnia metalla superat,
sic pietas omnia exercitia corporalia, promissionein
habens vitz, qux» nunc est et futurz, et est proprie
cultus Dei. Tu igitur, Domina, semper fuisti pia
erga miseros, dulcis erga tribulatos, misericors crga
pauperes; fuisti etiam, Domina * purissima, divino
cultui totaliter dedicata, Deum toto corde diligendo,
ipsum totis viribus laudando, in eum tendendo, ejus
faeie:zn semper qu:erendo, ipsum contemplaudo, illi
inh:rendo, illum gustando, et de torrente volupta-
tis ejus potando; et propter hzc ilium in tuo ven-
tre virgineo 4 humanatum portasti, et sine dolore
peperisti, sacro ubere lactasti, flentem dulciter con-
solasti, amieabiliter nutristi, dulcia illi oscula im-

ressisti, ita ut nullis unquam usibus mancipata
ucris nisi divinis. Fuisti etiam ex persecutionibus
οἱ tribulationibus filii tui amantissinii amaricata, οἱ
ex doloribus et passionibus ejus multum angustiata,
et ex ejus morte in anima gladio transfixa, ut tibi
fuerat prophetatum, et tuam ipsius [Suppl. animam]
pertransibit gladius (Luc. vi, 55) .
ORATIO.

Ergo cum tot insignia dete, Domina, przdicen-
tur, verte sanctum et pium intuitum super me pec-
catorem miserum, omni gratia privatum. Illustra
spiritum meum, recrea pectus meum, accende cor
meum, et vivifica animam meam, * renova men-
tem meam. Pia, refice me ; prudens virgo, instrue
me; lucerna mea, illustra me; virtus mea, con-
forta me. Per te dirigatur operatio mea, Per tc gu-
hernetur intentio mea et affectio ; intret lux tua in
corde meo, et amor tuus in visceribus meis, et clia-
ritas tua in pr::cordiis meis, ut dulciter sapiam de
tc, et videam, et intelligam quid placidum et f ac-
ceptum sit coram te omni tempore. Tu, Virgo san-
ctissima, es arca testamenti, circumtecta ex omni
parte auro, in qua sunt. omnes thesauri gratiz et
misericordie Dei; exterius inaurata virtutibus, in-
terius innocentia et pietate: interius fulgens auro
pietatis, exterius rutilans operibus charitatis, et mi-
raculorum claritate. Tota es munda intus in mente,

* |n Alva Edition. , especutorum.

b Dei mutris lcgitur in Ms. absurdissime.

c Piissima, idem.

4 Alva, humanatwm porta ; Ms. nost. , lumani-
tatum. portasti. Ex utroque vera lectio resultat.

e Ara. reroca.

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.
A tota pulchra exterius in operatione, tota carens ma

313

cula, tota Deo sociata, divina claritate fulgens, di-
vinis laudibus resultans. Tu es templum Domini,
ubi est. omnipotentia in charitate, sapientia in hu-
militate, benicnitas in virtute, soliditas in. creduli-
tate, simplicitas in. perfectione, castitas in virgini-
tate, sanctitas in actione et opere. Tu es vita mundi,
medicina animarum languentium, arbor vite in
medio paradisi, cujus fructus sanat contritos, repa-
rat languidos, solatur tristes, sustentat imbecilles.
Tues etiam gloria mundi, columna coeli, firma-
mentum virtutis, romphzea peremptrix diaboli, mor-
sus inferni. Tu exstinguis concupiscentias, frucius
virtutum germinas, tentatos roboras, czcos illu-
minas, sitientes potas, esurientes cibgs, morientes
tuo charactere munis, et salutari ducatu perducis
ad gloriam paradisi, quam nobis concedat Filius
tuus benedictus. Amen.

CAPUT XXI.

b Hic Virgo laudatur devote, et Solseauium in ejus

corona.

Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic spe-
cies tua, virgo Maria, in ornamento totius aul: pa-
radisi: quam speciem concupivit Rex regum, Do-
minus ei princeps regnantium, faciens admirabile
commercium, suam nobis deitatem tribuens, no-
Stram capiens mortalitatem, ut paupertatem nostram
de stercore erigeret, sceptrisque imperialibus, ac
perenni regno illam mirabiliter insigniret. ldeo ab
omnibus sanctissima pradicaris, quia omnium Lo-
norum causa nobis effecta es, non solum salutis
5perpetum, verum etiam totius virtutis et sanctita-
tis vitze. h^ Ex te das nobis exemplum bonorum
operum, et impetras a Domino diversa charisma-
tum [F. , charismata] gratiarum. Nam per te influit
in nobis misericordix: sux dulcedinem, sux pieta-
tis clementiam, et gratiz ubertatem ; per te dispen-

C santur divina charismata, per te reserantur arcana

caelestia, in te latent mysteria ceelica, ex te manant
Ecclesi: sacramenta. Gaudia accumulas angelis,
salutem paras hominibus, pacem terris annuntias,
Deum ad misericordiam inclinas. Per te lux cordil.us
infunditur, dulcedo peccatoribus distillatur, menti-
bus gaudium, tristibus solatium oritur, bravium la-
borantibus, et corona certantibus. Tu es fructus
salvificus, vivo fonte irrigatus, pietatis halsamiti-
cum liquorem distillans. Ex te enim defluunt cha-
ritatis aromata, suavitatis unguenta, odoramenta
virtutum, et irrigua lacrymarum. Tu cinnamomo
fragrantior, tu cedro virtuosior, cypresso redolen-
tor, cibis pigmentorum suavior. Tu animarum
speculum, tu nectar angelicum, imperiale ornamen-
tum. Per te fracta sunt tartara, redempta plebs
captivata, coelestia patefacta. Ex te prodeunt flores
rosarum, et lilia convallium, et omnia genera spe-
cierum. Tu sapphirus Indicus, scintillans carbun-
culus, tu rutilans sapphirus, tu viroris smaragdus.
ln te sunt thesauri pretiosorum lapidum, fragran-
tia omnium unguentorum, suavitas omnium aroma-
tum, οἱ claritas omnium stellarum. Virtutes tux
pretiosiores sunt auro, fragantiores sunt cinnamomo,
pulchriores sapphiro. Merita tua vincunt suavita-
tem unguentorum, decorem ornamentorum regalium.
Fecunditas rutilat ut. stella matutina, splendet ve-
lut luna plena, refulget ut sol i virtute superna.
Ideo pro tantis przrogativis meritorum ego pecca-
tor de mea penuria in honorem et gloriam tuam
offero tibi Solsequium, florem redolentem et gratum,
αἱ in tua corona aífigatur, et in loco vicesimo col-

f Mendose in Alva, et accepto.

€ Alva, perpetuum.

h Ezcedas edidit Alva ; videbat (amen ipse ve
ram lectionem, quam reperimus in nost. Ms.

i Ms. nost. , tn virtute sua.

915

APPEND. il. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG.

514

locetur. Solsequium dicitur, quia sequens solem ; A Deum no5is causa exstiteris, extollo te laude quintu-

nam sole super eum veniente, statim applzudeu:o
se illi aperit; eo vero recedente, * tristis se in
ipso constringit, complicat, atque claudit. Huic
assimiilaris, virgo purissima. Nam cum sol justitize,
videlicet Verbum supernum prodiens, nec Patris
ljequens dexteram, ad opus suum exiens, susceptu-
rus naturam nostram, ingreditur uterum tuum,
volens induere carnis nosire pallium, et ex puris-
simis tuis sanguinibus sibi fabricare indumentum,
quam gratanter, quam festine illi affectum tuum
reserasti, suminz [F. , sinum] mentis dilatasti, de-
siderium extendisti, et ut diu tecum remaneret, il-
lum amoris amplexibus restrinxisti! Cum vero

mortem suam sea tuis aspectibus abeentavit,
remansisti tristis et solitaria, dolens et gemebunda,

multisque calamitatibus oppressa. Et sicut solse-

quium est gratum oculis in colore, sic tü ex humi-
litate et benignitate tua fuisti oculis.superns: ma-
jestatis. grata, totiusque sanctae Trinitatis aspectui
placentissima. Et ut ex odore recreat odoratum,
sic taz virginitatis fragrantia redoluit angelis, sa-
eris puellis Christi, oblectamentum przbuit Dei Filio,
odorem fudit mirificum, et ccelestis Jerusalem cun-
cliscivibus voluptatis spiramentum.

ORATIO.

O igitur, puella virginea, humilitate placida, vir-
tntibus odorifera, charita'e ignifera οἱ luminosa !
Tu cor devotum mira dulcedine delectas et inebrias,
pectus purgas et castificas, animam irradias, ct
illustras, et serenas, omnia interiora illuminas. In
amorem tuum, oro, ut ferveat affectus meus, l:que-
scat anima mea, inflammetur cor meum, gratia tua
refíoveantur viscera mea, dulcore tuo impingue-
scant omnia interiora mea, nunquam deficiat laus
tua de ore meo, nec amor tuus de przcorJiis meis,
nec sanctum nomen tuum de corde οἱ memoria
mea, ut te semper sentiam proteciricem iu tenta-

tione, consolatricem in tribulatione, et in periculis (;

adjutricem, in nubilo illustratricem, in acerbitate
dulcoratricem, in adversitate liberatricem, in neces-
sitate subsidium, in conflictu mortis solatium, dux
ti :elis et socia ad angelorum gaudia. Ámen.

CAPUT XXII.
Chrysopasus in corona Virginis.

Una mulier Hebrea fecit confusionem 1n domo
Nabuchodonosor (Judith, xiv, 16). Mulier Hebrza
e«t virgo Maria, virtutum monilibus adornata, ab
Abraham patriarcba Hebrza nuncupata ; 5 quod de
ra ice Jesse velut virga vernula propagata, florem
protulit pulcherrimum Dominum nostrum Jesum
Christum, cujus odore resurgunt mortui, cujus fra-
grantia « resperguntur cceli et inferi, cujus red-
olentia recreantur homines universi. Tu vero virga
J.:sse gracilis, extenuata carlestibus disciplinis, virga
aromatizans fragrantiam charitatis οἱ sanctitatis,
virga dominationis et virtutis, confusionem in domo
Nabuchodonosor, id est, diaboli fecisti, cum virgam
tyrannicam ejus confregisti, exstinguens Holofer-
nem ipsius principem, principatum et dominationem
ejus 4 a nobis evacuando, crudele jugum ejus a fa-
eie olei fecisti computrescere, et ab oppressione no-
stra sceptrum durissimum deperire. Et ideo beatis-
sima ab omnibus przxdicaris, per quam salus datur
mundo, gaudium ccelo, honor et gloria Deo, pax pec-
catoribus, spes lapsis, lux cxcis, Ecclesi:€ gratia et
benedictio, justis perpetua beatitudo. Propter quod
cusü sis talis, ac tanta, omniumque bonorum post

*3. [dem, velut tristis in se ipso constringens, com-
picat, etc.

b Ms. nost., que.

« RHespergunt, Alva.
p nobile edebat Alva pro a mobis, quod est
i Ms.

D tia muniat

plici, ut gratia tua dignus merear inveniri. Ave,
regina misericordix, sponsa Christi, mater Dei, filia
summi Patris, amica Spiritus sancti, salus mundi,
lumen Ecclesiz, dulcedo pietatis. Ave, regina vir-
ginum, imperatrix angelorum, exsultatio bonorum,
amica pacis. Mater virgo, dulcis femina, lucerna
ustitiz, doctrina sanctitatis. Ave, rosa placentior,
ignum vitz, lilium paradisi, Trinitatis triclinium,
zterni Verbi palatium, felix cceli porta, solamen in
moerore. Ave, plena gratia, mater pauperum, advo-
cata peccatorum, sceptrum zquitatis, gaudium ani-
mz, pax peccatoris, tripudium οἱ lztitia cordis.
Àve, nostra fiducia, firmamentum debilium, splendor
in tenebris, fundamentum fidei, portus indulgentisz,
via poenitentiz, fons dulcedinis, causa nostre sal-
vationis. Sed quia amplius te honorare cupio, Chry-
sopasum lapidem pretiosum tibi offero, quem in vi-
cesimo primo loco tux coronz affigere curabo.

p Chrysopasus aureo pallore refulget, et colore viridi

decoratur. * Cui quia similis efficeris, debet merito
tuz coron:x affigi. Tu enim tanquam aurum ante
Deum rutilasti, et sanctorum operum virore ei com-
placuisti. In auro sapientia, in virore virginitas de-,
signatur. Fuisiti etiam, Domina, virgo pura, virgo
sancta, virgo immaculata, mente et corpore illibata.
Et quia te virginem Deo dedicasti, primaque illi vir-
ginitatem vovisti, scientia et sapientia copiosissime
date sunt tibi; ideo et virgo prudens, et femina
sapiens, construxisti domum tuam, non dico, tibi,
sed Deo. Nam ille qui in celis habet habitationem,
specie tua et pulchritudine tua illectus, in tua san-
cta anima constituit thronum suum, et in tuo alvo
virgineo domicilium suum ; ubi compegit . nostrae
substantie pallium, quo vicit humani generis inimi-
cum; ex quo traxit. sanguinem purpureum, celen-
tem nostr:e perditionis chirographum, placantemque
nobis Deum Patremomnip»tentem. Sed quia f tante
majestatis habitationem non ornatam minime decet
apparere, ille qui in te posuit tabernaculum suum,
ornavit te septein. donis Spiritus sancti, tanquain
septem pretiosorum lapidum nobilissimo ornamento.
Primo ornavit te dono sapientiz, quo tota es ele-
vata in divinis per amorem ecstaticum. Secundo
ornavit te dono intellectus, quo in arcanis es dila-
tata per splendorem hierarchicum. Tertio dono
concilii, quo facla es prudens, sagax, et astuta per
documentum coelicum. Quarto dono scientiz:, quo
facta es in Scripturis educata per Christi magiste-
τίη. Quinto dono fortitudinis, quo sis fortis, con-
stans, οἱ vigorosa contra omnem adversitatem. Sex-
to dono pietatis, quo sis clemens, pia et viscerosa,
propter infusam charitatem. Septimo dono divini
timoris, quo sis 5 mens simplex, et timorosa erga
tremendam majestatem.

ORATIO.

Et ideo rogote, clementissima Domina, ut tua gra-
rontem meam, illustret sensus n:eos,
corpus castificet, sensus sanctificet, cor inflammet.
Virtus intret :n animam meam, illuminet conscien-
tiam meam, purificct carnem meam. Gratia et virtus
tua me tueatur in tentatione, me consoletur in tribu-
latione, mihi assis:at in periculo, me protegat a pec
cato. Gratia tua mihi assistat orando, legendo, medi-
tando, loquendo, comedendo, vigilando et dormiendo.
Misericordia et pietas tua remittet mihi debita, cu-
mulet merita, restauret perdita, acquirat mihi bona
sine mensura. Gratia et virtus tua illustret mor-
tem meam, repellat hostem meum, eruat me de

e Alva, et quia.

f Alva , tante majestati habitationem non. ordi-
natam. Ms. nost., majestatis . . .. non honora-
tam.

5 Ms. nost., mens mitis, simplex, etc. Credimus lc
geudum mente. mitis.

$15

AD S. IHILDEFONSI OPERA APPENDICES.

916

manu inferni , et perducat me ad gaudia paradisi. A terrestria, terrificans inferna, lus reducens erroneos,

Amen.
CAPUT XXIII.

Hic Oriona slella splendida im corona Virginis
collocatur.

Vidi speciosam sicut columbam, et circumdabant .

eam flores rosarum, et lilia convallium. Merito, Do-
nuna, Spiritus sanctus tuum ascensum in hoc verbo
miratur. Tu si quidem es pulchra fide, speciosa facie,
decora mente, formosa * sanctitate; simplex ut co-
lumba, et eandidá in anima, omni munditia οἱ inno-
centia dealbata; quam circumdant astra lucentia
angelorum, et apostolorum, ros: fragrantes marty-
rum, Υἱ 5 redolentes confessorum, lilia candida
virginum. Est auiem rationalis condecentia : nam
innocentia et puritas tua excedit innocentiam angelo-
rum, sapientia tua apostolorum intelligentiam , con-
$tantia (ua martyrum tolerantiam, prudentia tua
confessorum solertiam, eastimonia tua virginum con-
tinentiam. Quis enim angelus in divinis sic rapitur ?
Quis apostolus sic in amore succenditur? Quis mar-
tyrum in patiendo constantior? Quis confessorum it
opére virtuosior? Quz virgo aut sancta femina in
castitate mundior? Idcirco cum tam mirabilis existas
in omni gratia, volens mihi illam a te , Domina, com-
parare, presento tibi Orionam stellam claram et
splendidam, ut in ea corona tua illustretur, et in
loco vicesimo secundo alfigatur. Est autem Oriona
stella splendida, pluviz diffusiva. Tu eniro, Domitia,
fuisti Oriona splendida, cum Deum fide concepisti,
et splendidior effecta, cum post partum inviolata per-
ynansisti ; splendidissima, eum in choro glorlz super
choros angelorum et archangelorum exaltata fuisti.
Et cum sis coelestis area. compluta, coelesti rore
imbuta, infundis nohis pluviam grati: et devotionis,
plaviam penitentie et contritionis, pluviam doloris
ei lacrymationis, pluviam dulcedinis et consola-
tionis. -
ORATIO.

O igitur nobilis et generosa Mater tern et b in-
carnati Verbi Patris, qu: mundo perdito subvenisti
per fructum salvificum, ex immaculata carne tua per
candorem virgineum et rorem mirifice procuratum!
O praeclara puella in matrem summi Regis ab JEter-
no et ante &ecula przparata ! O regina. splendida! a
Spiritu sancto in sponsam omnium virtutum monili-
bus adornatam, a primo diluculo exoptatam, opus
mirificum a summo Conditore varietate mirifica vi-
vifica compactum, totius sanctitatis eL perfectionis
&culptura mirificentius decoratum ! Ego indignus et
vilis peccator, licet pollutus vitiis, maculatus concu-
pisceniiis, et inquinatus sordibus, turpatus volupta-
tibus, involutus tenebris, obscuratus peccatis , vagus
corde, iustabilis mente, majestatem tuam cupio extol-
lere laudibus, tua ssncta merita efferre przconiis,
virtutum οἱ gratiarum tuarum insignia titulis glori-
ficare devotis. Sed o tu, Domina, quz in tuo incessu
habes honestatem, in tuo aspectu venustatem, in
manibus liberalitatem, in oculis verecundiam, in la-
biis facumdiam, in auribus clerhentiam , prudentiam
in verbo, sanctitatem in animo, Dei sapientiam in

Lore, divina arcana in mente, Verbum Patris,
iumanatum in ventre, totaque gratierum omnium
ornamentis circumstantiata, intus et extra rutilans
decore przecipuo, medere nostris langworibus et infir-
mitatibus, infunde lumen sensibus, pectus aridum
perfunde unctione mirifica, et omnia mea intima illu-
minatione gloriosa, ut sic sermones sanctos et glo-
riosos et devotos tibi offeram, et verba flammantia,
iuum amorem re.lolentia tibi devote decantem. Tu
enim, Domina, es illa, de qua scriptum est : Dizit
Deus, fiat luz, et facta est lux (Genes.. 1, 5). O lux
ura, jux pulchra, lux illuminans c :lestia. illustrans

ἃ Alva , sanitate.
b Ms. nost., increati Verbi.

C

b

lztificans languidos, exhilarans angelos, et. oinnes
curix paradisi sanctos et justos! O lux revelans my-
steria , detegens absconsa , irradians latebrosa! no-
stra maculosa detege, nostra ruinosa erige , opacis
et nebnlosis nostris refulge, infirmantibus da sopita-
tet. [F. sospitatem], meerentibus jucunJitatem ,
illustra peccatores ad poenitentiam , confidentes
et sperantes in te perduc ad gloriam ziernam.
Amen.

CAPUT XXIV.

Situatio Berylli lapidis pretiosi. in corona Vir-
ginis.

Facies candelabrum de auro purissimo ( Exod.
xxv, 91). Tu, Domina gloriosissima, candelabrum
hoc fuisti, cui supposuit suam lucernam Dei sapientia,
ut amissam qu:reret drachmam. Te filixe Jerusalem
attentius intuentur, ut currant in odorem unguento-
tum tuorum, in lumine virtutum tuarum. Tu mensa
fuisti per divinx legis studium et agnitionem. In te
fuit propositio panum per patrum exempla, et bono-
rum operum exercitationem. Árca fuisti per glorio-
sum thesaurum fecunditatis ; thuribulum Dei aureum
per devotionem orationis, quam totam incanduerat
amor zsternitatis : urna per circumspectionem ,
tnanna per divini partus suavitatem, virga per regiam
auctoritatem, tabulx testamenti per scientix plenitu-
dinem, propitiatorium per affectum pietatis. In Dei
tabernaculo nihil erat quod non auro vestiretur. Sic
et tu, Domina, quasi tabernaculum es quod * sancti-
ficavit Altissimus ; tota fuisti aurea, quia claritate
plena. Tu es stella maris, quia ad te miseri suspi-
rant, ad te spiritus angelici aspirant. Duo cherubim
obumbrantia propitiatorium sunt, Gabriel archange-
lus, et Johannes evangelista, ante thronum tuum
carmina laudis et glorix jubilantes. De thuribulo au-
reo, id est, de tuo pectore virgineo ascendit fumus
aromatum in conspectu Domini, quia per te, 1015 es
mediatrix et advocata nostra precipua apud Deum,
hostra defertur devotio, et per te propitiari nobis
ejus dignatur miseratio. Idcircec, ut Deum pro me
digneris exorare, illumque mihi propitium reddere,
offero tibi Beryllum lapidem pretiosum quo corona
tua decoretur, locoque vigesimo teftio situetur. Est
autem Beryllus lapis clarus et viridis, efficaciam ha-
bens facere hominem gratiosum, et contra hostes
invictum reddere. Tu enim, Domina, hunc lapidem

uodammodo rcprazsentas ; nam per donum sapientize
uisti clara et splendida, nulla macula denigra!a,
nulla sorde unquam polluta, nullo vitio, conten^bra-
ta; sed per gratiam supernzs illuminationis fuisti,
velut qu:edam emanatio Dei omnipotentis , clara et
sincera, in qua nihil inquinatum incurrit. Clara fuisti
in anima, in vultu lucida, in corpore nitida, in facie
angelica; clara ad discernendum ambigua, clarior
ad cognoscendum mysteria, clarissima ad intelligen-
dum et speculandum divina. Et quia sxternam Dei
sapientiam gestasti in tuo corpore humanatam, habes
venerationem inclytam, claritatem perpetuam, et
gloriam incorruptam Dei; οἱ gratia, qua fuisti re-
pleta, fecit te semper virentem et viridem, produ-
cendo germen justitiz', florem innocentizx, fructum
misericordix. Tu enim emisisti folia bonzxe voluntatis,
lilia castitatis, violam pietatis, rosas patienti:e et vir-
tutis, poma sanct: et perfect:e charitatis. Ex abun-
dantia etiam tu: pietatis et misericordiz tuos ser-
vientes, in (6 confidentes , facis per bona. opera Deo
et angelis gratiosos ct placidos, οἱ contra impetus
di:emonum per. fidei constantiam stare fortes et in-
vicies, coelesti 4 gloria et corona przimnian4os.
Ámen.

€ /Kdificavit, Alva.
4 Dcecst gloria in Alv:e Edit,

AT
CAPUT XXV.

Cainamilla, flos decorus corong Virguns in
ultimo loco.

Fecit rez Salomon tlirorum de ebore qrandem, et
restivit eum. auro fulvo nimis , qui habebat sex gra-
dus (III Reg. x, 18). Salomon noster, Christus
Kex pacificus, sapientia singularis, amabilis gloria et
potentia, thronum sibi zedilicavit, tuum videlicet ute-
rum, in quo ineffabilis illa majestas requievit. Thro-
nus eburneus fuisti, quia tria sunt in ebore quz ple-
nissime in te fuerunt. Est enim mirabilis candoris,
natura frigidus, de casto nascitur elephante. Jta et
tn, gloriosissima Virgo, candida fuisti, qui ab omni
pollutione segregata ; frigidissima, quia ab :zstu car-
nalis concupiscentixz elongata, de castis patriarcha-
rum amplexibus generata. Grandis ideo diceris, quia
si multa in creaturis magna sunt, nihil tamen tam
magnificum fecerunt opera digitorum Dei. Auro
fulvo vestiris, quia purissimo sapienlix nitore co-
loraris. Sex gradus throni sunt sex opera mísericor-
diz, quibus tu, Virgo gloriosa, plena exstitisti, qu:e
opera in tuo bono filio expendisti. Nam ipsum esu-
rientem pavist, lacte virgineo potasti, eum in tha-
lamo tui ventris excepisti, nudum ín pannis invol-
visti, infirmum vagientem sacro ubere recreasti, in
carcere nostrz mortalitatis positum nutristi et fovisti.
Duz manus thronum complectentes, du:e vitzc sunt, sci-
licet activa et contemplativa, δ quie in te cum catena
charitatis conjunguntur. Duo Icones sunt Gabriel ar-
changelus et Joannes evangelista , quorum alter
dexterz tuz, altersinistra casti deputati sunt. Leones
dicuntur propter rugitum altisonz eructationis, quo-
rum unus dicit : Ave, gratia plena, eic. (Luc. 1, 28).
Alius dicit : In principto erat Verbum, etc. (Joan.
j, 1). Vere non est simile opus in omni creatura
compositum, quia istud ordines angelorum tanscen-
dit. Ideo excellentissima Domina, extollens et trans-
cendens omnia, tanquam nobilissimae impceratrici
promisi tihi coronam fabricare, non qualem decuit,
sed qualem mea exiguitas invenire vel cogitare po-
tuit, in eujus loco ultimo restat collocare Camamil-

pro ejus congruo complemento. Est autem
Camamilla flos candidus, sphzxricus et rotun-
dus, odore gratus, quodam in medio aureo nodulo
decoratus. liuic, Doinina, congrua similitudine com-
pararis; nam in anima es dealbata per innocentiam,

2 Àlva, quod in te.

b Alva, pretiosior.

* Deerat scientia in Alvze Edit. Quare suspicaba-
tur legendum (uus intellectus.

4 Ms. nost., (ur rera mundum, etc.

e Alva, populorum. |

! |n Ms. nostro ita desinit hic tractatus : Explicit.
Deo gratias. Deinde hiec habentur: « Arripe eam
et exaltabit te; glorificaveris ab ea cum eaim fueris

APPEND. Il. OPP. SUPPOS. — CONTIN. CHRON. D. UID. — PRIUEF.

918

Α in conscientia munda et nitida per fidem rectam, in

corpore candida et decora per castitatem virgineam.
Ideo ut. regina speciosa, sicut columba liliis virgineis
constipata, una cum eis cantas canticum novum ante
Agnum, super montem Sion stantem, super thro-
num Patris sedentem, quod nemo cantare potest,
nisi in albis ambulantes, nomen Agni et Patfis ejus
scriptum habentes in frontibus suis. Quia, ut dicitur,
veritas non quarit angulos. Propter veritatem et
mansuetudinem, et justitiam, pro quibus mirabiliter
te deduxit Christi dextera, dicta es rotunda, non ar-
gularis. Sed et tuarum virtutum fragrantia superat
omnia genera aromatum, odor tu: pietatis et rmnise-
ricordi:: super thus et balsamum, redolentia .tuz
charitatis et amicitie vincit suavitatem omnium
unguentorum. ln medio tui pallore aureo rutilans,
quia sapientia cordis tui est 5 speciosior sole, pru-

enlia cordis tui et pectoris est splendidior luna, tui
intcllectus * scientia supct. omiem dispositionem
stellarum rutilat decore mirabili. Nec mirum, si ful-

es et rutilas sapientia, cum sempiternam sapientiam

ei Patris in tuis castis visceribus de Spiritu sancto
conceperis, ipsamque carnem velatam in salutem
nosiram mundo protuleris. llzec igitur sapientia incar-
nata estd lux mundum illuminans, peccatores salvans,
colestia irradians, homines et angelos perpetuo
feedere connectens et copulans.

Igitur de hac corona, quam tibi, Mater Dei, virgo
perpetua, pollicitus sum, me dixisse hucusque sulli-
ciat. Εἰ οἱ quid bene, et prout materke competit,
dicere potui, illud divinx grati meritisque tuis
ascribo. Qwu:e vero minus recte seu minus caute pro-
tuli, meze insipienti: imputo, atque peccatis meis.
Et quia tantam majestatem indigne pauco [F., pa-
veo] contreciasse, veniam peto. Indulge, purissima,
poenitenti et supplicanti te, ex malitia non offendenti,
sed de tua benignitate confidenti, seu prxsumenti.
Cum sis regina misericordiarum, advocata peccato-
rum, excusatrix crim num, defensatrix * pupillorum,
qui» in sede imperiali resides, cum unigenito tuo
Domino nostro Jesu Cliristo regnas laudanda et
gloriüicanda, per infinita seculorum secula. Amen.

f Explicit liber de laudibus et honore beate virgi-
nis Marie ex viginti quatuor lapidibus in coront suc
positi capiti gratis Domino nostro Jesu Christo Sal-
valori Lotius mtindi.

amplexatus ; dabit capiti tuo augmenta gratiarum et
corona inclyta proteget te. Gloria in excelsis Deo,
gratiarum actio, et vox laudis; qyi nunc per oracula

e caelo lapsa, nunc per prophetica mysteria, nunc
per lucem evangelicam, nunc per apostolicam tubam
multifarie multisque modis [Forte suppl. provocat
nos] ad amorem virginis Mari», regin2 angelorum
serenissima. »

*

CONTINUATIO CHRONIGORUM D. ISIDORI

$. HILDEFONSO SUPPOSITA.

PIUEFATIUNCULA AD LECTOREM.

Lucas Tudeusis cpiscopus, qui jissu Berengarie reginz Chron.con mundi scribere

aggressus est &venulo

xiv, primus fuit qui iliius operis quasi fundamenta jacturus, post chronicon ab Isidoro. scriptum usque ad
Sisebuti reynum, nobis obstrusit presentem. prosecutionem Chronicorum, tanquam 3b Hildefonso Toletano
presule compositam, cujus operis nulla anterior exstabat memoria. Unde Tudensis illud hauserit, incertum
est. Sunt qui cum Laurentio de Padilla putant. totum id quod s:ib liildefonsi nomine venditavit, fuisse ab
illo cenfictum. A nobis nunquam impetrabunt ut. de viro pro3o ter;ere cogitemus: mirari tamen satis non
possumus tantam viri credulitatem, qui tot fabularum portenta non. viderit, quibus h:ec historie pars tcla

519 AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES. 526

contexta est. Quare jam nullus est historicus, qui eam velut commentum putidem non despiciat, indignum
prorsus quod sancti Hildefonsi aliquando existimatum sit.

Inter ali» quamplurima, sanctum Isidorum sedem llispalensem tanquam primatem obtinuisse diserte
asserit mendacissimus consarcinator nugarum, Theodisclum quemdam introducens illius successorem, nulli
hactenus antea notum, nec ullis przesulum catalogis ascriptum, ob apostasi:e crimina dignitate depositum,
exsulantemque; qua occasione primatialem dignitatejn ad Ecclesiam Toletanam translatam eommen-
tatur.

Huic fabul:e aliam non minus ineptam attexuit de Mabumetis impii prophet: adventu in Hispaniam, ejus-
que Cordubz przdicatione instituta; quem fingit de reditu M. Isidori ex urbe admonitum a diabolo. aufu-
gisse, atque ea ratione vincula, carceres, poenasque jam ab Isidoro indictas evasisse.

Quis hxc legat, qui historiam veram infamis prophet:e ejusque vite chronologiam observaverit, quin ista
portenta non rideat, ac miretur homines fuisse qui tot insulsis anilibus fabulis vel fingendis, vel narrandis,
delectarentur?

H:ec ve] leviter indicata satis sint ad hujus monumenti falsitatem suadendam, atque ab IFildefonso nostro
illius invidiam ablegandam. Qui plura velit, consulat D. Nicolaum Antonium in sancto Isidoro et Hilde-
fonso, ubi has fabulas diffuse insequitur ; tum P. Florez, in tomo V Ilispantz sacr: et alibi, ubi de primatis

dignitate sanctx* Ecclesix* Toletan: verba facit.

os interea ejus Editionem representamus ad exemplar editionis fact: a Francisco Scotto, in tom. ll

Hispaniz illustratz,, qui eam ex

INCIPIT CONTINUATIO CHRONICORUM BEATI ISI- À

DORI ARCHIEPISCOPI HISPALENSIS PER BEATUM
ILLEPHONSUM ARCHIEPISCOPUM TOLETANUM
COMPOSITA.

Quoniam praeclarus doctor Isidorus :etates mundi
el quorumdam imperatorum et regum historias ab
exordio mundi usque ad tempus Sisenandi regis Go-
thorum docili compendio patefecit, nos ἃ tempore
quo ipse desiit sumamus principium, ne przsentium
heroum memoria ἃ futurorum mentibus diluatur.

AEra pnct.xxi, anno imperii Heraclii decimo octavo,
post Suintilanum regem Sisenandus regnat annis
tribus. lste synoda episcoporum erit, patiens fuit,
regulis catholicis orthodoxis s:etit. Tuleti finivit
vitam.

Ἀνὰ pcuxxiv, anno imperii Heraclii vigesimo
prune Chintilanus regnum accepit. Synoda plura

oleti cum episcopis cgit, et subditum regnum in
fide catholica firnavit. WMegnavit annos quinque,
menses quatuor. Ánno sexto regni Chintilani doctor
et legislator Hispaniarum Isidorus stans in ecclesia,

peracto sermone ad populum, et expandens manum:

ad coelum, ac benedicens omnibus, Deo sibi lhacte-
nus traditum gregem commendans, felicissimo somno
obiormivit in Domino, senio sanctissimo decoratus.
Exstitit quippe spiritu prophetiz clarus, in. cleemo-
synis largus, hospitalitate pr:ecipuus, corde serenus,
ScnLentia verax, in. judicio justus, in pr:edicatione
assi.uus, in. exhortatione litus, in lucrandis Deo
animabus studiosus, in expositione Scripturarum
cautus, in consilio provilus, in habitu humilis ,
in mensa sobrius, iu. oratione devotus, honestate
pr:sclarus, semper pro Ecclesia ac veritatis defen-
sione mori pronus, ct in omni bonitate conspicuus.
Preterea. Pater exstitit clericorum, doctor et susten-
tator monachorum ac monialium, consolator meeren-
tium, tulamen pupillorum ac viduarum, levamen
oppressorum, defensor civium, attritor superborum,

persecutor et malleus hzreticorum. Rexit archiprz- (C

sulatum Hispalensis Ecclesi: quadraginta annis, di-
versis fulgens miraculor:m signis, primatiz digni-
tate florens, et Romani pap: in Hispaniis vices ge-
rens. Sacerdotibus, regihus et populis, divinas et
humanas leges tradidit, et Romano antistiti humiliter
obedire prx»cepit. Nolentibus obedire maledictionem
intulit, e& eos a fidelium consortio separavit. Multis
librorum voluminibus Christi Ecclesiam. informavit,
et in. pace quievit :era ncLAxx. Toletum ad synodum
episcopos convocavit, et ore prophetico eis sui obitus
dieu, et Hispaniis ventura pr:edixit.

SiJus honestatis, Jux morum, sol probitatis ,

115. ait in synodo Toleti vir s:cer iilo
Isidorus, per quem floruit a'ua fides.

δὲ servaveritis quae vobis priecipiuntur,
Servabit Christus vos ju :unore suo.

udensi transcripsit cum hoc eodem titulo, quem przefigimus.

Frumeutum dabit se oleum, dashit optima qurque ,
Sj pura mente complaceatis ei.

Sij neglezeritis ea, non impune leretis ,
Cum recte prava puniat acta Deus.

Inde cadent Gothi bellis, et barbarus bostis
Vos premet innumera clade, timore, fame.

Tunc convertimini, tunc crimina plangite vestra ,
Et statim Domines auxiliator erit.

Gloria major erit vobis, et gratia Christi
Extollet Gothos uberiore bouo.

Dc gestis ejus 550 inter regum actus annotavimus,
quia ipse de przeclara regum Gothorum stirpe, patre
Severiano Cartbaginenst duce, exstitit procreatus.
l'ost transitum autem ejus mense uno rex catholicus
Chintilianus Toleti decessit, bono fine perfunctus.
Successit beatissimo doctori Isidoro Theodisclus, na-
tione Grzecus, varietate linguarum doctus, exterius
locutione nitidus, interius autem, ut exitus demon-
stravit, sub ovina pelle lupus voracissmus. Nam
libros quosdam de Naturis rerum et Árte meticin:,
necnon Οἱ de Árte. notoria, quos pater Isidorus fa-
cundo stylo composuerat, et nedum ad publicum
venerant, in odium fidei corrupit, resecans vera, et
inserens falsa ; atque per quemdam Arabum nomine
Avicennam, de Latino in Árabicum transtulit. Hic in
lis et aliis pluribus infidelis inventus, et erroneus in
arliculis fidei comprobatus, per synodum ab archi-
episcopali dignitate degradatus est. Asscrebat enim
Dominum nostrum Jesum Christum cum Patre et
Spiritu sancto non esse unum Deum, sed potitus
adoptivum. Hic, ut dictum est, privatus honore sa-
cerdotii ad Arabes transiit, et sectz:e pseudoprophetae
Mahometi adhzsit, et plura docuit detestanda sub
imperatore Heraclio. Tunc temporis dignitas prima-
ti:e translata est ad Ecclesiam Toletanam.

Heraclius adversus Cosdroam regem Persarum
gessit. bellum anno imperii sui sexto, et Sisebuti re-
gis Gothorum sexto. (Quo devicto οἱ occiso, ac Jero-
solymam delata cruce Domini, et viso angelo super
portas Jerusalem, inde ad propria reversus est. cum
gaudio magrio. Hoc tempore dedignantibus Orientis
gentibus vectigalia et tributa reddere Romanis, ca-

erunt pro viribus rebeliare. Tunc surrexit quidam
iniquus concionator, ortus in. Arabia, nomine Ma-
humct. Qui pessimus seductor videns inter Orienta-
les et Romanos ortam discordiam, se contra Deum
erexit et Christianorum imperium, seduclorie hor-
tans genus Árabum, atque dicens non debere alte-
rius gentis domino subju gari, quia Dotinus illis es-
set provisurus, dec suo genere ducem benevolum
concedendo, quem haberent ut fratrem, cum quo
etiam Dominus loquercctur. H:ec et his similia cum
pr:edicarct illis verbis suasoriis, et virtutes quasdam
simulatas, et miracula artibus magicis facerc viderc-
tur, extemplo Ismae {{{πὸ, sicut bruta aninialia quibus
non est intellectus, paulatim de hono ju malim inu-
tati, derelicta fidc. catholica. ceperant ei ered τες €t

521

APPEND. IIl. OPP. SUPPOS. — CONTIN. CHRON. D. ISID. 222

ciim in tanta veneratione habere, ut eum prophetam A illi preliaturus occurrit; ubi dum inter se acrius di-

pradicarent a. Deo inissum, οἱ sibi eligerent regem,
simulatis illius seducti miraculis, et facundia decepti.
Erat enim pulcher, facundus, et fortis , et. magicis
artibus valle imbutus. Iste Mahoineius Saraceno -
rum et Arabum princeps, ut fertur, fuit de genere
ls:nael (ilii Abrahz. Qui cum in adolescentia coepis-
sel esse mercalor providus, pergebat frequenter
cum camelis suis apu "Egyptum οἱ Palestinan, et
morabatur cum Jud:zis et Christianis, et maxime
cum quodam t:tnonacho Antiocheno superstitionis
amico, qui vocabatur Joannes; a quo tam novum
quam vetus supercialiter et superstitiose didicit
estamentum. ΕΓ cum hac illacque cuin diversis
speciebus aromatum et divitiarum causa lucri per-
geret, contigit ut Corrozatam ingrederetur provin-
ciam. Cujus provincie domina, quie Cadiga vocaba-
tur, ut vidit juvenem, primo in illius pulchritudine
et eloquentia mente capta, cepit diversas species,
quas secum Mahomet attulerat , contemplari , et ei
familiarius adh:erere. Quam Mahomet caute incan-
tationum suarum perstrinxit phantasmale, et astute
ulatim cepit ducere in errorem, dicens ei, quod
ipse esset Messias, quem venturum exspectabant Ju-
cri. Auxiliabantur ei non solum regina Cadiga, quie
ab eo decepta erat, sed etiam mulu Jud:eorum, qui
ad eum de diversis partibus concurrebant. Omnes
etiam Ismaelite et Árabes catervatim confluebant
ad eum, attoniti tanta novitate rei, Quibus coepit
novas leges fingere, eisque tradere, adhibens ipsis
nefandis legibus de utroque Testamento corrup:a
testimonia. Ideo divinx pagin: auctoritates perver-
lit, ut tam Christianis quam Judxis cum Saracenis
aditum prcluderet disputandi. Dedit eiiam suis
edictam, ut cuicunqe alia quam ea qui ab illo
accep2rant pradicaret, animadversione gladii puni-
retur. Huajus sacrilegas traditiones Saraceni Dei le-
fes appellant, eumque s um legislatorem el nuntium
Pei fatentur. Prxfata quoque Cadiga, cum videret il-
lum Judorum et Saracenorum pariter contubernio
vallatum, exis*imabat in illo divinam latere saplen-
tiam, et cum esset vidua, accepit eum sibi mari-
tum; et ipse Mahumet nomen regis assumpsit sibi
imposito diademate regni. Coepit deinde se in artis
gerere strenue, et regis ac prophet: sibi nomen et
msignia usurpare. Post hzec vero coepit cadere Íre-
quenter caduco morbo, et epileptica passione. Quod
regina Cadiga cernens, admodum tristabatur; eo
quod n'upsisset homini quem credebat arreptione
dxinonaan laborare. llle autem astute leniendo de-
cipiebat eam, dicens : Quia angelum Domini Ga-
brielem mccum loquentem contemplor, et non fe-
rens splendorem vultus ejus, utpote carpalis hoino,
delicio et. cado. H:ec dicens, quidam signa et. mi-
racula magicis artibus facer: nitebatur. Verumta-
men, ut fertur, diabolus transfigurans se in angelum
lucis, quxdam ei predicebat futura. Unde est ut
in exorJio su: subdolz pr:edicationis adiret Hispa-
niam, el Cordubz sux perditionis sectam doceret.
Dice»at enim Jesum Christum Dominum de virgine
esse natum operatione Spiritus sancli, non tamen
esse Deum. Quod cuin beatissimo patri [Isidoro nun-
liatum fuisset, qui tunc revertebatur a Romana cu-
ria, confestim misit ministros, qui caperent eum.
Sed diabolus Mahumeto apparuit et quam citius fu-
y CR imperavit. Mahumetus autem post fugam in
fícam οἱ Arabiam innumerabiles plebes seduxit,
et regno adepto, cuin Ismaelitis, qui credebant eum
ab ore Gabrielis archingeli leges, quas ei trade-
bat, recipere, Romanum imp.rium fortiter de-
vastabat. |
Ara pcLvi Mahumetus cum exercitu suo partes
Àrabiz , Syriam οἱ Mesopotamiam hostiliter invasit,
ettam. ipsas quam vicinas patrias funesta depr:eda-
lione occupavit. Quod cum nuntiatum fuisset Theo-
coro fratri Heraclii, qui tunc pr:»erat partibus Orien-
is, uox apad Gabatam eum magno exercitu obviam

micarent, Theodorus interfectus est, et exercitus
Christianorum maxima pars occubuit diro gladio, et
c:eteri fuga lapsi sunt. Tunc Agareni de Roinanorum
fuga validiores effecti, audacius appetunt Syriam, et
depopulantes patriai apud Damascum, nobilem
quondam Christianorum urbem, sibi regni solium
firmaverunt, et dictis Mahumeti tribuebant (idem, di-
viuam in eo latere potentiam asserentes. Mahumetus
autem inter c:zetera nefanda quis docuit, sectam. Ni-
colai advenz Antiocheni, qui unus de scpteiu. apo-
stolorum diaconis fuerat, Jam per apostolos emor-
tuarp, suscitavit. Quam Dominus in Apocalypsi an-
elo Ephesi Ecclesiz scribit, se odire dicens : Odisti
facia icolaitarum, que et ego odi (Apoc. n, 6). De-
cimo autem regni sui anno, quia dixerat se moritu-
rut, et tertia die resurrecturum, Albimor discipulus
ejus volens experiri utrum vere ἃ morte resurgeret ,
callide Mahumeto eflicacissimum venenum obtulit,
quo statim repentina mutatione Mahumet mortis sud
terminum sensit. Unde quibusdam sibi astantibus
dixit quod per aquam rernissionem acciperent pecca-
torum, et statim mortuus est. Discipuli vero ejus dili-
genter custodiebaut corpus ipsius, exspectantes quod
resurgeret. Sed nimio erumpente fetore, cum jam
sustinere non possent, eis abscedentibus Albimor
post undecimam diem reperit corpus ejus a canibus
dilaniatum, et diligenter colligens ossa illius, cum
magno Saracenorum conventu, sepelivit eum in Me-
dina Ruphul, quz Latine Civitas Nuntii dicitur.
/Era pcrixvi, anno Heraclii decimo septimo, post
Mahurnet Abubacar de cognatione ejus electus in re-
em, Arabes fortiter rexit per triennium. Post hunc
omer regnavit, qui multis preliis triumphavit ,
Alexandriam civitatem metropolim suo imp.rio sub-
jecit. l'ost multas victorias in mari et in terra ab ipso
factas, dum quadam die orationi vacaret, a quodam
servo suo sagittatus interiit, expletis in regno decem
annis. Sicque error Saracenoru:n exordium babuit,

C et de Romanis per diversas orbis partes multas ob-

tinu?runt provincias et victorias. Atque, ut fertur,
tantorum malorum causa Romanorum avaritia fuit,

ui sibi subditas nationes jugo servitutis intolerabi-
liter opprimebant; unde opportunitate male habita,
eorum dominium qua:n citius a suis cervicibus ex-
cusserunt, se nefariis ritibus Mahumeti miserabiliter
implicantes. Hic enim fuit cauda draconis, de qua
legitur in Apocalypsi quod dejecit de ccelo tertiam
partem stellarum (Apoc. xu, 4). Sed jam ad reges
Gothorum vertatur stylus.

ΛΕ τὰ pcLxxx, anno imperii Heraclii vigesimo sexto,
post Chintilanum regem Tulga regnat annis tribus.
Iste blandus et catholicus per omnia fuit. Regna sibi
subdita in pace dilatavit, in judicio rectus, et largi-
tate ac lenitate claruit. Synoda a suis decessorilyus
facta firmavit. Toleti decessit.

Ara ncLxxxi, anno imperii Junioris Heraclii pri—
mo, Clhindasvinthus regnavit solus quatuor annis

D mensibus octo, postea vero cum filio suo lteccesvin-

tho annis aliis sex regnavit, et mensibus sepiem.
Iste ἃ Romano papa obtinuit privilegium, ut secun-
dum beneplacitum pontificum Hispanorum primatiz
dignitas essel Hispali, vel Toleti et per multa synoda
firmata cum episcopis erudivit Ecclesiam. Cujus tem-
pore ab omni perturbatione quievit Hispania, adeo
ut nullus in ea infidelis reperiretur, vel qui rebellionis
sumeret arma. Libros sanctorum Patrum diligenter
fecit perquiri, et instituta beati Isidori firmiter ob-
servari. Hic perfiJum Theodisclum Hispalensem epi-
scopum synodali sententia exsulavit, et dignitatem
rimatiie wanstulit ad Ecclesiam Toletanain. Obiit
oleti.
τὰ DCLXXxXxvi, anno imperdi Constantis filii Hera-
clii primo, cum Chindasvintho Reccesvinthus fllius
ejus regnavit annis sez, et postea solus annis duode-
cim. Hic fidem catholicam in tantum dilexit, ut sem-
per perquireret viros litteratos, qui frequenter corate

$25

AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES.

2021

ipso conferrent de articulis fidei. Deleetabatar enim A et in villa nomine Ger.icos, quie in monte Cauriensi

in divinis Scripturis, et altaria Christi auro, argento,
geminis et sericis sumno studio decorabat. Ter sy-
noda cum episcopis Toleti peregit, et leges a przde-
cessoribus suis editas firmavit, atque quasdain ad ii-
dit omnino honestati convenientes. Cunctos mire di-
lexit, et ab omnibus valde dilectus fuit. Erat enim
adeo mitis et humilis, ut inter subditos, quasi unus
ex illis videretur. In pace regnum sibi subditum rexit,

sita est, propria morte decessit sub imperatore Con-
stantino. Hucusque beatus. scripsit llildefonsus Ili.
spaniarum primas et archispiscopus Toletanus ; qui
tempore. dicti regis. Reccesvicthi quasi lucifer inter
sidera, tam morum honestate quam signorum clari- ^
tate, fulsit in Ecclesia Dei. Qui etiam donis coelesti-
bus a perpetua Dei genitrice Maria et Leocadia in
prosenti vita meruit honorari.

EPIGRAMMATA S. HILDEFONSO

À PSEUDO-JULIANO
IN COLLECTIONE VARIORUM CARMINUM ATTRIBUTA.

MONITUM. |

Vel ipsum solum collectoris nomen, nulli hominum non suspectum invisumque, omnem hisce carminibus
fidem abrogavit, adeo ut vix quxrendum Jam sit, quare a nobis ad appendicem inler apocryphos Hildefonsi
fetus amandentur h:ec epigrammata, qux unius Pseudo-Juliani, insignis, fabularum parentis, auctoritate et
testimonio fere omnia tueantur. Dieimus fere omnia, quoniam ex els nonnulla, antequam Pseudo-Julianus
somnia sua vulgasset, ab ipso Hieronymo de la Higuera producta fuerant in sua Historia Toletana, tum
etiam ab aliis antiquioribus citata : qualia sunt tertium pro sancto Heladio przsule Toletano, quartum de
sancto Eugenio, et decimum, quod hic inscribitur de translatione sancti Fulgentii; omnia tamen a collectore
corrupta atque interpolata, ut suo loco notabimus. . ME

Verumtamen non propterea omnia una eademque sententia damnamus. Lubentius sequimur judicium de
illis a cl. Nicolao Antonio latum, qui non omnia improbare ausus est. Tria saltem agnoscit epigrammata,
qua si ἃ versibus interpolatis (ut. ipse putat) purgarentur, Hildefonsi genuina haberi possent. Ea sunt sc-
cundum de hospitio a suis parentibus Toleti zedificato, tertium de sancto Hleladio, et quartum de sancto Eu-
genio avunculo suo. u mE

Reliqua tanquam spuria explodenda putat, nihil przter mera impostoris commenta continentia. Et credi-
mus certe nullum non manus illi daturum, qui paulo serius ea percurrerit. Nos vix ab eo discedimus, ut ex
animadversionibus illis subjiciendis apparebit ; simulque ut lectorem hanc qualemcunque carminum diver-
Bitatem monerermus, diversis characteribus notavimus.

Prater hzc epigrammata ex Pseudo-Juliani collectione desumpta, qu:& sunt xu, alterum ultimo loco edi-
mus in honorem sancti Isidori Hispaleusis, c:eteris non. minus apocryphum, nostro quidem judicio. Verum
protulerat illud, atque sancto Hildefonso ascripserat auctor Vit» sancti lsidori a Bollandianis edite, qui
creditur fuisse Lucas Tudensis, post illud aliud, quod in collectione exstat numero 10, alque incipit : Cruz
hac alma gerit, etc. Itaque necessario reliquis adjiciendum fuit, ne quid de spuriis operibus sancto Hilde-
fonso aliquando attributis in bac Appendice desideraretur.

* EPIGRAMMA PRIMUM.

Lucz sacravit supplex Evantius :&dem,
Cui Nicolaus erat nobilis ipse pater.
Lucia nostra parens ; soror et Evantia, frater
Eugenius przsul hujus et urbis amans.
Lazarus a genitrice mea recta optima pauper
Accipit hospitibus, pauperibusque dorum.
Quin avia illustri de sanguine nata Gothorum, Vivite magnificis tecta assurgentia divis
Templa simul Marco sancta Blesilla facit. Qui regitis vestro moenia prasidio. ὦ
Quin ejus soboles Nicolaique Evantia, conjux
Ophilonis amans, et venerata Deum ; II.
Templa superba Petro sub meenibus erigit urbis,

D Coenobium Eulalix* rex Athanagildus et :edem,
Noster avus, Justz sed prius instituit.
Vir fuit iste pius, nulli pietate secundus :
Sed clam propter eos qui viguere Gothos.
Sebastianus habet templum regnante Liuva
. . Urbe sub ; at reparat Ervigius Marie.
Quin tamen zxdificat rex Constantinus eidem,
Toletique domus tertia sacra fuit.

Auget item redditus, complet honore domum.
Hic Ophilo regis soboles fuit. Athanagildi,
Atque meus genitor frater item Stephanus.

Δ Supposititium est hoc epigramma, inquil Nico-
laus Antonius, continetque cogitationes omnes quas
de sancti Hildefonsi stirpe et cognatione conceperat
artifex ; indignum ut impute'ur sanctissimo viro, a
quo omnis superbizx οἱ arroganti:e fastus abesse de-
buit. γον hxc autem quot falsa οἱ absurda invol-
vit? Attendat lector, Athanagildum regem Gothorum,
quem nulli pietate secundum fuisses dicit, Arianum
vixisse; deinde etiam Ervigii meminisse poetam,
quem tamen Ervigium düodecim annis post Hilde-

Oni 9bitum fuisse inauguratum regem constat; οἱ

DE HOSPITIO A PARENTIBUS SUIS JEDIFICATO.

b Lucia c&m Stephano genitrix, sed avunculus illum
Compulit Eugenius presul ad hospitium.

deinccps de hujus epigrammatis suppositione noti du-
Itabit.

b Agnoscil hoc epigramma pro germano idem Ni-
colaus Antonius. Certe in contrarium uihil cerium
adduci potest ; quan.'o traditio fert s.nctum Hilde-
fonsum Lucia et Stephano genitum, sanctique Eugenii
nepotem fuisse. Addncitur etiam, auctore eodem Ni-
colao, a Hieronymo de la Higuera in sua Historia
Toletana, tanquam ad se ex Germania remissum.
Quod quamvis non gravis momenti sit ad persua

deudum, tamen pro Hildefonsino ut habeatur nop
repugnamus.

225

APPEND. il. OPI' SUPPOS. — EPIGRAMMATA. 54.
Lazarus hoc mendicus habet sub inenibus urbis, A VI.
Qua via Complutum c ruin apta patet. AD SANCTISSIMUM YIRUM ET DOCTOREM FULCENTIUM.

EJUSDEM CARMEN SEPUL.CRALE PRO SANCTO IIETADIO
PR.ESULE TOLETANO.

2 Presulis Heladii tumba requiescit in ista
Corpus, at illius spiritus astra tenet.

Toleti rector [e hic, dum dett in aula ;
Ex monachoque abbas Agaliensis erut.

Hinc Toletanam rapitur violenter ad urbem,
Confeclus senio, sed pietate vigens.

Corporis exuvias martyr Leocadia cepit,
Πα domus reges pontificesque capit.

U nde die extrema surget redivivus ad auras,
Ut capiat meritis premia digna suis.

Jamque octoginta senior transegerat annos,
Gloria pontificum, fax animosa Dei.

lHli!defonsus ego, quem fecerat ille ministruin,
Presolvi suncto qualiacunque seni.

IV.
PRnRO SANCTO EUGENIO AYUNCULO, TOLETANO PONTIUVICE,

L Presulis Eugenii jacet hic venerabile corpus,
Quem Leocadic templa verenda tenent.
lic monachus fit, mortales dum perfugit umbras,
Et Toletano przsul in orbe senex.
Vita beata fuit mores sine labe pudici :
Qualis Isidorus, atque Leander erat.
Discipulus dat dilecto postrema magistro
Et consanguineo funeris officia.

V.
ALIUD PRO SANCTO LEANDRO, ET MASSONA METROPOLI-
TANIS , HOC EMERITENSI, ILLO VERO HISPALENSI.

* Leander Pater excellens, quem suscipit ἘΠ ἢ ον
Ll.audibus ornatum, conspicuum titulis :

Incus Árianz gentis, medicator οἱ idem,
Doctor Isidori, quem generat Domino.

Tu quoque ter felix, Meritensis gloria terr:e,
Mausona, consilio, pectore note, flde.

Àmbo parcs animis, pietate et laudibus anibo,
Inque domo magni murus uterque Dei.

Vicistis tolerando minas animumque rehellcim
legis : eum sceleris peenituisse ferunt.

Vos soboli regis biforem reserastis olympum ;
l'er vos alter enim martyr ad astra volat,

Alter οἱ ad roseas emergit luminis auras,
Et qua luce caret, tunc jubar ejus haket.

Vos memorant genti Gothic: trihuisse salutem :
Linquit et invisum dogma, piumque tenet.

Vos merito victrix laurus, sequiturque perennis
Gloria, tot meritis debita magnificis.

Semper vester honos, atque inclyta fama manebit,
Vosque canent populi, sed magis astra canunt.

Estis enim aeterna przciucti tempora fronde
Inter doctores splendidiore loco.

Fulgenti, nova Carthago quam reddidit auris,
Teque nimis felix postinodo patre fuit.

Inde patrem recipit te gaudens Astigis unda,
Qa fruitur B:tis, teque magis fruitur.

Corrigis effrenes imores, vitamque tuorum
Erudis exemplo doctor et eloquio.

lli- palis ipsa tuos cineres cum fratribus aptat ;
Tres eadein fratres continet urna simul.

VII.
EPITAPHIUM AD SANCTUM JSIDORUM HISPALENSIEM.
Mens penetrat ccelos, hac corpus dormit in urna,
Dulce decus gentis, dux Isidore, tu.
Qu: tibi discipulus sacrat, prsumme m;gister,
Qui fuit exsilii parsque comesque tui,
Carmina sume libens, et quem tu vivus amasti,
Post tua securus fata, magister, ama.

B or pro nobis miseris, clarissime doctor,

O decus Ilesperiz, religionis honor.

Da rogo te facilem, te desine, qu:sso, rogari,
Teque vocant populi, discipulusque vocat.
Quem varix cingunt curz, quem deusa pericla

Infestant, caeli fac statione frui.

VII.
AD SANCTAM VIBGINEM FLORENTINAM.

Florentina micans, decus imraortale pudoris,
lutemerata parens virgineique chori.

P uperiem prafers opibus, Christumque marito,
Qui tibi dives opum plurimus esse cupit,

Oiinia calce premis, 40:5 fallax mundus adorat,
Sponsa Dei pauper pauperis astra petis.

G:ude sorte tua quodvis fruitura per xvum,
Agnumque agna tuum lzta dehinc sequere.

C. stas funde preces pro nostro, virgo, reatu,
Queruque tuus sponsus juvit, et ipsa juva.

IX.

AD SANCTAM LEOCADIAM VIRGINEM ET MARTYREM.

Nam quibus ipse tuos cantabo laudibus actus.
Sanguine clara tuo, clarior ipsa fide,

Leocadia, :eterni sponsi sociata cubili,
Quem modo complexu sed sine (ine tenes.

Toleti decus ipsa tui, quam Hispania tota
Invocat, et precibus supplicat usque suis.

Te Dacianus agit, furiis feralibus actus,
Vincere te diro carcere posse putans.

Ilic crucis auxilio moricntumque acta dolore,
Jam macerata diu, non superata manes.

Omnipotensque tuis faciles accommodat aurcs
Optatis, flagro €xesa per astra volas.

Et mihi ter misero renitenti splendida vultu
E tumulo egrediens cernere das facilem.

In populi ore pii vclum das scindere ferro,

3 De hoc epigrammate, sicut et sequenti, non du- D dia sui parte confictum est, et spurium, a collectore

bitamus quin legitima sint antiquitatis monumenta.
Agnovit etiam illos ante chronicorum falsorum edi-
lionem historicus de la Higuera, sed absque interpo-
latione carininum, àut verborum perversione, quas
eolleciio Pseudo-Jul.ani repraesentat. Namque secun-
dum hujus epigrammatis distichon ita exhibet colle-
εἰ przdicta :

Toleti lector fuit hic, dum degit in aula :
Ex monacbo lector Ayalieusis erat.

fa quo primum lector esse. errorem typoruma puta-
mus ; secundum vero lector in. pentametro repetitum
manum detegit Pseudo-Juliani illius corruptoris.
Deinde distichon penultimum ejus:lem esse not:e vi-
detur ; it:que ab eodem historico in sua Historia To-
letana praetermissum fuit.

b iioc epigramma, quod superius dicebamus altc-
rum esse ex his quie genuina. haberi possunt, dini-

pro libitu interpolatum, ut. placet eidem Nicolao An-
tonio. Equidem non levem injicit suspicionem, quod
ipsum ab historico de la l'iguera citatum dicatur tc-
trastichon, cum hic appareat octastichon ; quare se-
cunduin et quartum distichon rejicienda putat; et
nos propterea diverso charactere no!avimus. l'orte
assecutus est. quod res est. Verum si quis totum epi-
ramma defendere contenderit, uon multum repugttae
imus.

v Quintum hoc epigramma , sicut et sequen'ia,
sex!um de sancto Fulgentio, septimum de sancto lsi-
doro, octavum de sancta Florentina, et nonuin de
sancta Leocadia, absolute putat supposititia idein
Nicolaus Antonius. Scilicet desiderabat in illis, ut
nos putamus, Go:hicam antiquitatem, quam minii?
przseferunt ; praterea unius Pseudo-Juliani testt-
monio consistunt, eX quo cuim suspecta sint opor-
Cr PE

897 AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES. Ca8

Et mandata Dei das Genitricis amans.
Te laudent superi, laudat quam turba piorum ;
Esto memor tui, virgo, clientis ovans.
Toletum te voce vocat»quam sanguine fundis,
Proque tuis solitas civibus addc preces.

X.
IN TRANSLATIONE CORPORIS SANCTI FULGENTII.

a Crux hzc alma gerit geminorum corpora fratrum,

Leandrum, Isidorum pariterque ex ordine vatum ;
Tertia Florentina soror, devota perennis,

O ! quam composite concors h:xec digna quiescit !
Isidorus medius disjungit membra priorum.

lli quales fuerint, libris inquirito, lector.
Cognosces et eos bene cuncta fuisse locutos,

In quibus hic recubat Fulgentius. Inspice tres hos
Spe certa plenosque fide, super omnia charos.
Dogmatibus cernes horum crevisse fideles,

Ac reddi Domino quos impia jura tenebant.
Atque viros credas sublimes vivere semper,
Aspicies puros sursum contende videre.

XI.
DE SYNAGRIA PATRUELE SUA.
b Nunc Ophilonis ego soboles Synagria nupsi
Theodato Arverna nobilitate pari.

[Inque Gothis Ophilo sed Árverua gente maritus,
ir fuit apprune nobilis atque pius. "

Α Ingenio celeri juncta est facundia mira,

udicium gravitas concomitala senis.

Tertia pontificem tantum te viderat stas :

In Leocadix mortuus :zede jaces.

4 ALIUD EPITAPHIUM
IN LAUDEM SANCTI ISIDORI ,

Ex illius Vita a Tudensi, ut creditur, scripta.

In laudem Ecclesi: Cbristo regi glorie
Concinamus jugiter,

Et Virginis unico carmine Davidico
Canamus solemniter.

Gloriam Isidori, meritorum memori
Voce sonent cantici ;

Crescat laudum cumulus, gratuletur populus ,
Et chori angelici.

Nostris in tempor.bus pr:efulgens hic moribus,
[n verbis dominicis

Fidus fidem extulit, fide labem expulit
Erroris h:eretici.

Natus de Cartbagine nihil ab origin?
Fuerile sapiens,

Per fines Hispani:» fontem sapienti:
Fudit, mira faciens.

Hispali dum pra:fuit primas, legem docuit ,
Hispanus Hispaniam.

In doctrina pr:emicans, Crucifixum praedicans ,
Fugans idolatriam.

Conjugio durante viro peperisse Bonitum
Contigit: in multis optimus iste fuit.

Mira canunt puero ssclis volventibus aevi
Eventura : Deus sospitet ista mihi. :

Einorior consorte tori, atque superstite nato ;
Cum matre et charo progenitore cubo.

[n lulgzet si multa Deus miht crimina clemens,
AEterna requie sors erit inde frui.

Qui lcgis hiec, effunde preces, pro meque royubis
Assidua numen candidus ipse prece.

XII. C
SANCTO JUSTO.

« Chare pater nobis, tum re tum nomine Juste,
Qui numeros imples nominis ipse tui.

Heliadii soboles, monachus puerilibus annis :
Is Benedictini splendida norma chori.

Fisque pater monachis multis, servoque tuorum
Alfonso, nutrit quos, Benedicte tibi.

Post Tolentanam raptaris pastor ad x dem ;
Tempora episcopi certa fuere tui.

Dignus eras vita ; sed mors inopina recondit
Spes mu'tas tanti presulis, atque patris.

Stemmate przxaobilis, exstitit immobilis
In Dei magnalibus ,

Affectans coelestium gaudiorum prxmium ,
Spretis temporalibus.

Per [ulgorein operum exemplar fruciiferum
Sese clero tribuit ;

Nihil a certo varians, totus ccelis inhians ,
Vitia perdomuit. ]

Romanorum dogniata cosmi hic per cliinata
Reparavit largius ;

Hesperus Hesperiam, lucifer Ecclesiam
Decoravit clarius.

Orthodoxus Ar;um, dirum adversarium
Rationis calculo

Confudit hic malleus ; cessit hostis felleus ,
Victus in propatulo.

Iberi devotio cleri pleno gaudio
Colat Patrem patriz ;

Contemplando dogmata, cosmi laudent climata

octorem Ecclesix.

Decus archiprzsulum, sacerdotum speculum ,

Scripsit docte modulans

* Hoc epigramma in collectione Pseudo-Juliani in- — dem familia et gente qua Hildefonsus noster erat, ge-
s?rtuai antiquius ea est : nempein Vita sancti Isidori — nitum faciat. Vide Nicol. Antonium.
a Tudensi (ut creditur) scripta reperitur sub nomine ὁ Hoc epigramma (de quo nihil annotatum repe-
sancti Hildefonsi. De ejus verolegitimo auctore non rimus a Nic. Ant.) vera continet. de sancto Jus:o,
putamus judicium exactius fieri posse, quam quod — atque ex elogio illius, quod Hildefonsus scripsit, vi-
pronuntiavit idem Nicolaus Antonius tam spe ap- | detur compositum , si expressam sancti Benedicti
pellatus a nobis: neque Hildefonsi, neque alterius D mentionem excipias, qux illud recentius οἱ apocry-
antiqui putandum esse. Corruptus tamen etiamest, phum aperte demonstrat. '
el iueptissime auctus a collectore, ut de sancto Ful- 4 Exstat hoc epitaphium, ut dicimus, in Vita apud
ento mentionem inJiceret, quemadinodum apparet — Bollandianos edita, quz» Tudensis opus habe:ur. Vi-
acta collatione cum eo quod ex Tudensi transcribi- — detur illud sancto Hildefonso ascribere velle; nam
uus : post illud quod jam superius edimus, quod incipit :
Crux hzc »lma gerit geminorum corpora fratrum, Crur hec alma gerit, etc., ab Hildefonso, ut ipsa
Leauuri , Isidori, patriuioque ex ordine vatum. ait, compositum, nullius alterius auctorius f.
l'ertia Floreutíua soror devota perennis, — mentione adjicit : Jtem aliud, atque hoc aliud epi-
emnes d membre deu. rama describit : In laudem Fccesie, εἰς
; - ! : 2
Hi quales fueriut, ma iuquirito, lector. . Apocryphum tamen esse multis convincitur. Con-
Coguosces et hos bene cuncta fuisse locutos, net enim fere omnes fahulas, quas in Chronici
93,6 certos, plenosque fide, super ouinia charos. continuatione superius edita confu.avimus , de pri-
Doymatibus cernas horum crevisse (i.eles , matia Ecclesix Hipalensis, de Mahometi confutatione
Ac reddi Domino quod impia jura tenebant. atque expulsione.
Utque viros credas sublimes vivere seuper, inde ipsa ratio carminis sxcula posteriora pro-
Aspicietis Sursum pictos couLende videre. dit, in quibus multo post PP. Gothorum :etatem ia
"δος mille, et mille figmenta continet de — usu esse ceperunt Lconini versus , quemadmodu.:
9, Arvernensi episcopo, ut illum ex ez- — alibi nos jam adno'asse meminimus,

De fide catholica carmina mirifica ,
Libros lihris cumulans.

Mahometi c:xecitas, perdens gentes perditas,

. A lilius miracula

Nequiens refellere, maesta fuit cedere
Viro sine macula.

Ut sincere credidit, sincere sic edidit
Formam ponnitudinis.

[n discendis perspicax, in exemplis efficax
Doctor multitudinis.

Quis ad plenum promere posset, vel przescribere
De gestorum titulis?

Lingua non sufficeret, dextera deficeret
In scribendis singulis.

Exoremus igitur hunc, de cujus credilur
Sanctitate lirmiter,

Hosts ab insidiis ut nos et a vitiis
Defeudat perenniter.

O depressor criminum, tua nobis Dominum
Prece reconcilies ;

la spe nos confoveas, noxia submoveas ,
Sordes cunctas expies.

NOTITIA HISTORICA.
A Quem tecum excolimus, fratris tui poscimus

290

Leandri suffragia ;

Preces nostras audiat, audiens suscipiat
AEterna memoria.

Doctoris Fulgentii, horum fratrum socii ,
Recordari volumus ;

Quem per vitx: meritum salutis sollicitum
Esse nostrae qu:esumus.

Virginem egregiam Florentinam sociam
Cum fratribus petimus ,

Ut adjutrix veniat, et offensas leniat,
In quas nos cecidimus ,

Et leniri Dominus velit nihilominus.
Amen clerus concinat.

Interventu virginis labe mundet criminis .
Quos peccatum inquinat.

Pro nobis tam celebris virgo pulsis tenebris
Vitiorum advocet ;

Ut qui regit omnia miranda potentia ,
Nos in coelis collocet.

Amen.

ANNO DOMINI DCL3XXVlII.

S. LEODEGARIUS

AUGUSTODUNENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN S. LEODEGARIUM.

[Ex Gallia Christiana, tom. IV.]

Sancti Leodegarii seu Leutgarii Vitamlitteris con- B ornatissimus evaserit. Hinc ab avunculo « infra vi-

signarunt tres antiqui auctores. Primus est anony-
mus Augustodunensis, episcopo co:taneus, qui li-
bellum suum impolite-quidem, sed graviter scriptum,
Hermenario /Eduensi episcopo nuncupavit. Secundus
est Ursinus, qui paulo post, hortatu Áudulfi sancti
Maxentii abbatis, aliam de sancto prxsule lucubra-
tionem exaravit, et Ansoaldo Pictavorum antistiti
inscripsit. Tertius, monachus natione Alamannus,
epus suum dicavit abbati Murbacensis in Alsatia
monasterii. Denique Audulfus San-Maxentianus ab-
bas de miraculis in ejus translatione patraüs libellum
edidit. Ex his porro, sed prxcipue e duobus primis,
qui fidem omnem merentur, quie deinceps exscri-
bemus mutuati sumus.

Leodegarius nobilissimo inter Francos genere
ortus est. Patris ejus nomen litteris non fuit consi-
faauum ; matrem habuit Sigradam, qu: post mariti
unus in puellari sancte Marie apud Suessionas
ecnobio monacha faeta tam sanctissime vixit, ut in
veteri illius parthenonis Kalendario, quod nunc in

j-Pontis asceterio visitur, quodque a quingentis
annis scriptum est, illius mentio flat Nonis Augusti
eum officio duodecim lectionum, et xvi Kal. Aprilis
eatur: Sigrade commemoratio. I:xec porro sororem

t Berswindam Athici, Leutharii ducis Álaman-
B,rmm filii uxorem, ut Mabillonio visum est.

Prinris :etatis initiis, a parentibus in regis Clotarii
palatium addacius est, ac paulo post, cum decem
annorum esset, ut vult Cointius, ab eodem rege Di-
doni Pictavorum przsuli avunculo suo lilterarum
studiis imbuendus traditur. Ejus cura tantos in stu-
diis ac pietate progressus fecit, ut humaniorum litte-
rarum callentissimus, divinarum Scripturarum sa-
ereque theologiz peritissimus, canonum ecclesiasti-
corum ac juris civilis scientia celeberrimus, virtutum
denique omnium ac castimonix in primis decore

ParRoL. XCVI.

ginti annos ad officium electus diaconatus et conse-
cratus. Deinde non multo elapso tempore archidia-
conus effectus, omnibus diecesis ecclesiis przefectus
est. » Hic exsurgit difficultas, an viginti anni infra
quos Leodegarius ad diaconatum evectus est, ad ejus
aetatem, an ad mansionem quam apud Didonem epi-
scopum egit, referri debeant. Ad ztatem refert Ma-
billon, cumait: «Intra vicesimum :etatís annum,» etc.;
ad mansionem vero Cointius, et quidem maxi-
ma cum probabilitate, tum quia canonibus velitum
erat ante viginti quinque anuos diaconum ordinari,
quos transgressum fuisse Didonem difficile est sibi
persuadere; tum quia multiplici tunc eruditione

emieris antecellebat Leodegarius cum diaconus

consecratus est, uti Vit scriptores testantur; tot
enim scientiarum capax non videtur :etas vicenaiia ^
minor; tum denique quia eodem sensu cum Mabil-
lonio Fortunati verba de sancto Germano Parisiensi
episcopo, his omnino similia, a doctis intelliguntur.
Quanquam his omnibus respondere non est arduum,
nec sua caret similitudine sententia contraria. Utut
est, in archidiaconi munere tanta fortitudinis et sa-
pienti:: pr:buit argumenta, ut antecessores suos,
quotquot exstiterant, longe superaret, moestos letitia
afliceret, criminibus obnoxios ad disciplinx: studium
revocaret, omnes in officio contineret. Pos'ea « cum
Pater monasterii in sancti Maxentii honorem conditi
obiisset, » jussu avunculi « illud regendum suscepit,

uod sex fere annis gubernavit, et magnis opibus

ilavit, » teste Ursino. Unde infert Mabillonius ha-
bitum mutasse et monastica vota fecisse; siquidem
prohibuerat Gregorius Magnus, et jam ante ipsum
velitum erat ne clerici monasteriis prxponerentur.
Ejus sapientiz ac virtutum fama commoti rex Clota-
rius et ejus uxor Bathildis ἃ Didone postularunt
« ut ei faceret copiam cum ipsis in palatio manendi,

11

ὅδι

qui statim jussa complens, magnis rebus instructum A
et sapientie floribus redimitum misit: » perhono-
rifice exceptus, « intra paucos dies » virtute et intc-
gritate morum, verborum comitate, maximaque in
agendo urbanitate et sapientia id consecutus est, ut
rex et regina plerique pontifices ac magnates, eum
precipue charum ei summo in pretio haberent,
consensuque omnium, maxime Francorum, episco-
atu dignus existimaretur. Unde Augustodunensis
Ecclesi tunc temporis a biennio fere vacantis et
afflicte cpiscopus creatus est anno 659, ut ex Ursino
palam est : « Quo munere, inquit, decem annis stre-
nue functus cum esset, Clotarius rex, qui eum pro-
moverat, excessit e vivis.» Obiit enim Clotarius cum
annum in regno decimum quartum ageret, anno 669.
Ecol.'sia &duensis factionibus dilacerata , tumul
bus oppressa, bonis spoliata, novum sub ejus regimine
splendorem accepit. Sic enim habet anonymus:
« In adventu ejus territi sunt omnes Ecclesiie vel ur-
bis adversarii, necnon et hi qui inter se odiis et ho-
micidiis incessanter certabant, ut memoriam trans-
acti scandali nollent audire, quia quos przdicatio
ad concordiam non adduxerat, justitia et terror co-
gebat. Quantum in alimoniam pauperum ejus excre-
verit precipua cura et in sacrorum decorem, testan-
lur opera vel matricula qu: ab eodem instituta re-
sidet ad ecclesiz januam, vel specierum pulchritudo,
quie aurco fulgore rutilant in ecclesie mipisjerio,
vel baptisterii ornamenta mjrisoperibus fabricaja,..
ecclesie pavimenta, vel laquearia, etatril constru
mova, murorum restauratio, domorum reparat
etc. » Anno 661 concilium habuit, Augustoduni,
quo conditi sunt multi canones ad -sanciendam sar-
ciendamque monasticam Benedictinz regule disci-
linam. Ànno decimo Clotarii regis, Cbristi 608, vt
alendas Julii, Drausius Suessionum episcopus bea-
8 Marize parthenoni, qui ea in urbe ab Ebroino con-
structus fuerat, legium concessit ; quod in illius
monasterii historia edidit noster domnus Michael
Germain (Pag. 421). llli. porro, preter comprovin-
ciales, subscripserunt Genesius Lugdunensi: Leut-
pus Auguslodunensi Desideratus Cabilonensis,
,;eudeboldus, etc., epi M
Dum sic in pace Augustoduni degeret sanctus pon-
tifex, dum omnia ei pro voluntate succederent , qui-
dam invidia ducti constantiamque ejus pertimescen-
les, Ebroinum Clotarii majorem domus adeunt, eum-
que apüd ipsum traduennt quasi dum omnesei dieto
obediunt, ille solus ejus jussa contemnat. Excanduit
ille ac in furorem actus est, cum animadvertit. san-
clum antistitem a se in verbo superari non posse, nec
adulationis sibi, omnium more, impendere obse-
quium, imo contra ruinas suas semper intrepidum per-
mansisse; verba sunt anonymi. Sed tunc nihil
tuit tyrannus, idque unum pres edictum scilicet
dedit, « ne quis de Burgundi:e partibus proesumeret
adire palatium, n si qui ejus accepisset inandatum. »
lnanis saue tunc temporis vindicta; mortuo quippe
improle Clotario an. 669, imperio ac libertate cci-
dit. Cui epim Theodoricum loco demortui fratris
regem imponerc constituisset, uL ipae, sicut ante
Clotarii, sic. adolescentis. regnum procuraret, aliter
visuin est. Ausirasiis et Burgundionibus, qui Childe-
ricum, quem sapienter regere fama ferebat, ex. Au-
stria vocarunt, auctore ae incentore in priiis Leo-
degario; advolat ille, ac rex salutatur ab omnibus.
Ebroinus, ab oinnibus desertus, confugit in eccle-
siam, mortemque, deprecante Leodegario, tandem
evadit, et in monasterium Luxoviense relegatur.
Leodegarius e contra summos honores consequitur,
in palatia retinetur, regi est a consiliis, tantum -
πὸ polest apud illum, ut major domus habeatur.
Sic enim loquitur Ursinus : « Lcodegarium rex omui
domui sux prafecit, et in omnibus majorem domus
esse voluit. Is vero, ea accepta potestate, quidquid
adyersus priscorum im et magnorum prooerum
comperit. inepte introductum... ad pristinum

5. LEODEGARIUS AUGUSTODUNENSIS EPISCOPUS.

C

D

253

reduxit statum. Usque adeo vero totum Francorum
inum restituit, uL omnes se gratularentur regem

re Childericum, ac rectorem palatii lega-
rium. » Nec ideo tamen exi: iandum reipsa majo-
rem palatii fuisse sanctum episcopum, tum quia ea

dignilas, utpote laica, ponüfiei minüne convenit ;
tum quia de ea auctor anonymus Ursino przferendus
omnine silet, imo notat Wlloaldum totius monarchie
majorem domus fuisse. Apud Ursinum ergo, majo-
rem domus seu palatii rectorem munus proprie di
ctum interpretor eum, cujus consiliis rex quam pluri-
mum deferre consueverat, οἱ a quo totus pendere
videbatur. Quanquam dici forte posset initio Leote-
rium majoris palatii dignitatem sibi commissam.
revissimo tempore tenuisse, et optimatum, ac in
primis Wlfoaldi sollicitationibus ab eo statim abla-
tam, et in Wifoaldum trauslatam fuisse. Sic enim
secum invicem conciliari possent duo Vita: Leodega-
rii auctores et plana forent omnia. Anno 672 regium
ploma pro Dervensi monasterio, faveniibus Leode-
gario, Nivardo et Atelano episcopis, Bercharius ob-
tinuit datum v Nonas Julii, Compendio palatio, anno
11 Childerici regis. Subscribunt. ΓΝ regem jam no-
mináti prsules, deinde Wifoaldus major domus,
eic. Sed et ipse Bercharius instrumentum edidit
quo monasterio cujus nomen est Puteolus dat omnia
bona sua, tam h:preditaria quam acquisita. Actum
JUiemis civitaje, ji Kalendas. Septembris , presente.
domno et glorioso Childerico rege, anno quarto regni
jus. Subs: int post Nivardum, Átelanus Laudunen-

IUS, etc.
ica est fortuna! quam incertum aule
lagus! Vix « annis tribus » Childerici grati:
iam servavit Leodegarius. O:Tensze ac odii
865, invidia, calumniz, monjta justa quidem sed mo-
lesia. Multa sapienter initio egerat princeps, sed
impellente zetate , malesanis quorumdam aulicorum.
consiliis plus aequo deferens , multa perperam agere
copi qui cum :egre ferret antistes, eum spe de
violatis patriis legibus, et de incestis cuin filja avun-
culi suis nuptiis arguit, Dei vindiclam minitans pisi
Mae gesta corrigeret. Hinc aversum a se gentieus
Illius animum, relicta aula, ad Ecclesiam suam seces-
sit. Paulo post, imminente Paschali fesjivitate, Chil-
dericum , qui tunc non longe ab Augusjoduno ver-
Sabatur, rogavit ut in urbem suain. resurrectionis
Christi mysteria celebraturus accederet; ad(uit, sed
inde preesulis exitium. Eodem venerat Bectur Massi-
lie patricius , ut causam suam adyersus Prajectum,
przdia nonnulla ab ipso repetentem, futarelur. He-
€tori favebat Leodegarius, eumque apud se. hospitio
receperat : atque hinc aulicorum calumnis. "egt
suadent ambos ideo convenisse ut scelesta in regen
et regnum consilia molirentur ; quibus quasi in ra-
biem efferatus, ea dixit, egit et minitatus est, quibus
actum de sc, nisi discederet, persuasum est Leod le-
em assequuntur missi

gai Aufugit, sed fugiente
milites, et comprehensumsignilücant, ac statim jussu
perpetuo multandum
exsilio abducunt. Ebroinum ibi reperit, amice salu-
tat, se in eum aliquid peccasse fatetur, rogatque ut,
data invicem venia mutua. inter sese concordia juu-
gantur.
interempto paulo post Childerico, simul Luxovio
egrediuntur, οἱ Augustodunum versus tendunt : In
itinere Ebroinus in Leodegarium , cui dextram par-
rexerat, manus injecisset, nisi Genesius Lugdunensis
antistes prohibuisset. Leodegarius summa cum Leti-
tia et cum aliqua triumphi specie a suis exceptus
est. Postridie ambo urbe pariter egrediuntur, ut. ad
Theodoricum una pergant; at Ebroinus in medio
itinere a Leodegarii comitatu recedit et ad sua pro-
perat. Acceptus regi Leod»garius, eidem auctor fuit.
ut Leudesium, Erchinoaldi quondam majoris domus.
Sub Clodoveo filium, palatit profectum institueret.
lade reversus dioecesim suam pacilice rexit. Ebroi-
nus Theodorico negotium facescere cupiens, pseudo-

$95 NOTITIA IIISTORICA. " 994

rezem Clodovenm óbjicit, quem Clotrii filiam esse A tuor ministris ab Ebroino submissis cam exscquen-
asserebat, mterfectoque Leudesio, cogit exereitum, — dam permittit, lugente ipsius uxore quod tàm atrox
et perdendi Leodegarii consilium cepit, ut pote quem — facinus viro suo mandatum fuisset. Hanc vero conso-
sn: (Qyrànnidis adversariüm 'esse non duübitabat. — latur Leodegarius, promittitque necem suam nequa-
Waymeri Campani» dücis, Desiderati cognomento — quam ei in maledictionem, sed potius in benedictio-
Didonis Cabilonensis, et Bobonis Vàlentiz: episcopo- ^ nem convertendam, modo ipsa corpus suum scpul-
rum, virorum perditorum, opera utitur. ]i, acceptis — turze tradi curaret. Tum in desipnatam silvam a prz--
&b eo copiis, Augustodunum advolànt. Publicam suo- — dictis satellitibus abducitur, ex^ quibus tres ad ejus
rum desolationem 'miseràtus sánctus pontifex, quid- — pedes provoluti veniam et indulgentiam petunt. 19
quid habebat, lances argenteas et ómnem süppellecti- — vero omnibus qui se divexarant bene precatus, zratiis
lem, monasteriis utriusque sexüs, tam $n divitate Deo actis quod ad ultimum hunc diem pervenisset,
am in pago JEduensi, et egenis distribuit, àc tan- implorata Christi misericordia, cervicem obtulit,
m sponte se dedidit inimicis, a quibus ad Wayme- — quam quartus ex ministris procidit; sicque marty-
rum adductus, crudeliter, ut jusserat Ebroinus, lumi- — rium consummavit v1 Nonas Octobris («) an. 678.
nibus orbatur ; quod dum fieret, pius ac animo invi- — Silva in qua vitam finivit sita est in pago Atrebatensi,
ctus antistes, nec se vinciri passus est, nec modo non et etiam nunc sancti Leodegarii nomine insignitur.
gemuit, sed etiam Dei laudes psálmisque cecinít. Sic — Corpus ejus, jubente Chrodoberti uxore, Sarcinium
mutilatum Weymerus in demum saam abducit, adeo- ἃ snis clarh depórtatur, et In ὙΠ] :0 orátorio sepelitur.
que sacris ejus colloquiis emollitus est, ut argentum — Ibi ferc triennio jacuit sanctus martyr, totque mira-
ecclesi», quod paulo ante pro /Eduensium redem- B culis inclaruit, ut quantumvis ea Ebroinus occultari
ptione acceperat, lubens restituerit. Exinde sanctus ^ ac silentie premi curaret, per universas Gallias diffa-
antistes in quoddain cammobium perducitur, ubi fere — mata fuerint, et interempto Ebroino in aulam Theo-
biennio latuit, eximiaque paGentiz: et. humilitatis — dorici perlata , « qui, inquit anonymus, cum admira-
exempla prebuit. tione credidit factum, et capit venerari martyrem
Summa rerum apud Theodoricum potitus Ebroinus, — quem per accusationem L1yranni crediderat prius
jubet Leodegarium cum Gairino fratre coram rege fuisse culpabilem, » Hinc de sacri ejus corporis trans-
sisti anno 06/6; ibique multis contumeliis et oppro- — latione cogitatum, sed de loco in quem inferretur
briis a tyranno uterque afficitur, quibus his uterque — non mediocris orta contentio, Ausoaldo Pictav., Her-
verbis respondet : « Nos quidem digne hiec patimur, — menario Áugustodunensi, Vindiciano Atrebatensi epi-
quia peccavimus Dómino; tu vere, miser Ebroine, scopis, tantum thesaurum suze ecclesix vindicantibus.
qui tantam injuriam irrogas Francorum genti, in (6-ὁ Indictis jejunio et precibus, tres schedule super pal-
ipsum potiüs ulcisceris dum állis vilam auferre cupis. — lam altaris posite, et post missarum solemnia a ini-
ullos quidem decepisti et paterno solo etsuldre —nistro Ansoaldi scheda producitur, sicque beati mar-
compulisti ; at tu ipse magis exsuleris, quando qui- — tyris corpus ei hac sorte adjudicatur, et ad Maxen-
dem teniporalem οἱ ieternam gloriam cito perdes: — tianum coenobium in Pictav. dicecesi situm trausfer-
dum enim totius Franci homines excellere cupis, — tur, tot miraculis iu itinere editis, ut quisquis, quavis
Luam, qua indignus przeditus es, glotiám amitlis. » — infirmitate detentus, feretrum aut panhum quo tegc-
Ad hiec verba iu furorem actus Ebroinus, alterum — batur manu tangere potuit, illico sanitatem recupc-
ab altero separari οἱ Gairinum statim occidi jubet ; κα raverit. In nonnullis lartyrologiis hujus translationis
Leodegarium vero, ut lento supplicio in desperatio- ^ solemnitas xvii Kal. JApri.is adnotádtur, teste Gode-
nem impelleret, conscissis pedibus, dbscissa lingua, — frido Métischenio in diatriba de tribus Dagobertis.
mutilatis labiis, Waningo acerba custodia servandum — Normannis per Pictavense solum grassantibus, sacras
$radit. Sed quid contra Dcum potest seva malitia? — ejus exuvias primum in Armoricam, deinde ad Ar-
Leodegarius, stupendo prodizio, elinguis distincte lo- — vernos, postea Antissiodoruimn detulerunt. monachi ;
quitur, curatis pro virili a Winoberto et Ertrenatio — tandein zdificato in ejus honorem rionastério Ebrolio
vulperibus, labia et lingua recrescunt. Unde comhio-— in Arvernis, ibldem niajorem earum et Guarini fra-
tus Waningus cum martyre mitius agit, eumque in — tris partem reliquerunt, « przeter manus et caput, »
mohasterium Fiscanum, quod ipse condiderat, per- — qu: Bernardus Guido Lutevensis episcopus apud
ducit, et ibi custodiri quidem, sed humanius tractaii — mondsterium Tlaitmacum coli asseverat. Nihilominus
jubet. lbi « per biennium fere commoratus, mdgnum — támen ejus caput in suo ccemobio asservari conteri-
doctrinz:; su:9 semen ostendit in populo, quandoque — dunt monaclii Murbacenses, Geineticenses et Pratel-
inter virginum ibi Deo nilitantium accedebat cater- — lenses. Brachium quoque alterum Fiscamnenses,
yam, tanta, ut fertur, eloquentia, ut mirarentur alterum Dasolenses, ac unum ex effossis oculis, mi-
quicubpque audientes quanta Dei operabatur clemem- — mutas quoque corporis partes Maxentiani se habere
Ua. Denique ibidem quotidianum immolare studuit — gloriantut.
sacrificium. » Jam antea consolatoriam ad matrem Ejus testamentum retulit Perardus, ihi quo sic lo-
in partbenone Suessiortensi monachatn cffectam scri- — quitur sanctus martyr : « Hxredem statuo ecclesiam
peerat epistolam, ptimis Ecclesie szculis, martyre et |. beati Nazarii, titulum mei przesulatus, de rebus meis,
apostolo dignam. . D poc est de Mariniaco villa super St(antiam flüvium,
Tandem anno678 martyrium consummavit sanctus — quam mihi regina ValJechiluis de proprio suo ii
antistes. Bex et Ebroinus eum ín palatium, ubi tunc proprium meum delegavit ., . . . de Tiliniaco villa,
magnatum et episcoporum conventus agebatur, sisti — quam de jure materno ab avis et proavis mihi com-
jubent, et ne insons puniri videretur, Theodorico sua- — petit: πος hon de Olega et de Canavis villa, quam
det Ebroinus eum Childerici necis conscium esse; — de Dodilone et Sigrada Deo devota eunquisivi, etc. »
instant ut hanc ipse culpam agnoscat, sed se tant Non me latet in editis vitiosos esse elraracteres chro-
facinoris expertem corstanter asseverat: nihilominus ^ nologicos, sed ipsam testamenti substantiam genui-
«in synodo tanquam feus in ΟΥ̓ πὶ reducitar, eju$ — nam esse contendo, tum quia Jonas episcopus illud
sacerdotali tunica a capite conscissa, dehinc Chrodo- ^ aperte indicat in litteris pro canonicis 7ZÉduensibus,
berto traditur in vastze silvze loco occidendus, jussum — quibus predium ea coiditione legat ut non solum pró
wt mortui corpus irr puteum projitiatur osque putei — principibus, ut « sanctus instituit Leodegarius, » sed
sedulo obturetur, ne quis mortuo honos deferatur. pro rectoribus totius Ecclesie et universo grege Dei
file viri sanctitate commotus provinciam :egresus- misericordiam implorent ; tum, secündoó, quia Joan-
Cipit , Ebroini tyrannidem pertimescens, qua- — nes VHI p-ja in diplomate asserit villam Tiliniacum

(a) Annus ex anonymo et ex Ursino colligitur. Uter- — annorum. Ebroinus porro exstinctus est anno regni
que enim Ebroinum obtruncatum fuisse asserit trans- — Theodorici nono ex Sigeberto, Christi 684 ; erg* sau
«cto a passione sancti Leodegarii spatio trium pene — «tus martyr capite truncatus est anuo διὰ.

555

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

3356

proprietatis jure ad sanctum Leodegarium perti- A missarum solemnia celebravit in sancti Symphoriani

Duisge, et sancto Nazario ab eodem fuisse collatam.

Nicolaus πο Augustodunensis Ecclesie przfe-
ctus, in indice quem Demochari suppeditavit, sancti
Leodegarii successores sic recenset: Projectus seu
Prejectus, Herminarius, Aubertus. Eosdem et eodem
ordige enumerant Chenutius et Robertus. Severtius
* ordinem immutat, Hermenarium Przjecto seu Pro-
jecto przponit, huic vero Aubertum subrogat. Hic
postremus est Ansebertus, de quo alibi. Ad Przje-
ctum vero quod spectat, ex ejus Vita constat eum
Arvernensem, non Áugustodunensem praesulem et
vixisse οἱ mortuum fuisse; inde porro error videtur
exorius qued in vigilia Pasch:ze sanctus ille episcopus

zde, rege proceribusque assistentibus ; ac ipso sa-
cratissimo die, Leodegario ac Hectore fuga dilapsis,
rogantibus episcopis, qui tunc /Edusx erant plurimi, re-
liquum peregit officium. Aliquid vero similius dixis-
sent si Bobonem in Leodegarii locum intrusum fuisse
asseruissent; de eo enim sic anonymus, num. 10:
« Waimerus et Dido cuidam Boboni, qui nuper cum
anathemate fuerat de episcopatu Valentinze urbis de-
jectus, Augustodunum assignaverunt in dominium,
imo potius devastandum. Cives vero oppressi rece-
perunt adversarium qui jam pastorem amiserant
suum. »

SANCTI LEODEGARII VITA
AUCTORE URSINO ABBATE EJUS QUALI.

[Ex Mabill., Acta SS. ordinis S. Bencdicti.]

PROLOGUS AUCTORIS

AD ANSOALDUM EPISCOPUM.

Domino mco sanctoque pontifici Ansoaldo pr:esuli
Pictaviensi Ursinus peccator.

Jussioni obtemperans vestre parui, beatissime
papa, insistente maxima ex parte Audulfo Patre mo-
nasterii B. Maxentii, ut de vita vel passione B. Leo-
degarii pauca de multis ejusdem bonis scribendo
narrarem. Quod opus tuis imperiis ebsequendo edi-
cere cupiebam, sed simplicitas cordis mei et iners
facundia non valel explicare (ant viri laudes virtu-

"tum. Cujus patientia modernis temporibus quanta
sustinuit retrorsus, qux: nemo novit nisi ille solus
cui protulit intrinsecus. Qui occultis latibulis priva-

B imitari exempla cujus intellexerint audienio mira-

cula.

INCIPIT PASSIO EJUSDEM.

Ca». I. Leodegarius tum in palatio, tum in avunculi
domo informatur. — Igitur beatus Leodegarius ex
progemie celsa Francorum ac nobilissima exortus,
a primzvz statis infantia a parentibus in palatio
Lothario Francorum regi traditus, ab eodem vero
rege non post multum temporis Didoni [A/., Dudoni]
presuli Pictavensis urbis, avunculo scilicet suo, ad
imbuendum litterarum studiis datus est. Quem idem
presul cuidam Dei sacerdoti, viro eruditissimo, ad
erudiendum tradidit; quem per annos plurimos
magnis curis edocuit, edoctumque pontifici reddidit,

tus oculorum acie, quid et quantum egisset boni quis G receptumque secum in suis cubiculis [A/., cum suis

enarrare possit, ubi nec assistebat minister qui hoc
cernere valeret, ut quod oculis non videbat narrare
quivisset? Nam finis operis ostendit extrinsecus
quanta intus latendo fuisset operatus. Tamen in quo
agnita ejus mihi vita fuit et multorum relatione
comperi, quanquam rustico sermone, vobis impe-
rantibus, edicere non distuli. Si quid quibusdam
longius verbis propagare studui, ad disserendam
veritatis lineam hunc tramitem posui : sin vero de
cjus virtutibus aliquid prwtermisi, nec studiose
gessi, quin vero ignorantia intermittendo przterii.
Hoc etenim sciendum puto, quia quamvis quisquis
alti sermonis eloquentia ejusdem viri Dei acta disse-
rcre cupiat, apertius et absque fallacibus verbis fari
non waleat. Εἰ forsitan valueram et ego annuente
Deo clausis ac ab aliquibus incognitis verbis nar-
rare: ideo autem nolui, ut quique rustici et illitterati
b:ec audierint intelligant, et devoti appetant ejus

* Hic Codex Carnotensis inserit nonnulla in hune
modum : « I[nerat autem ei in parva adhuc :etate
maturum jam studium, adhzrere scilicet dictis ma-
jorum: et si quid dignum potuisset auditu percipere,
non segniteP oblivioni tradebat, sed tenaci potius
meinoric commendabat. Hauriebatque jam tunc siti-

cubiculariis] sub custodia discipline retinuit, ut
quemadmodum idem pontifex se castum corpore
custodierat [Carnot. cod. add. et mente], eumdem
quoque similem sibi effici voluit dicens ei, monendo
summa frequentia, ut se virginem conservaret [A!.,
consecrare!], et vas electionis in Ecclesia Dei di-
gnum fieret, quoniam optabat [Al., oportebat] eum
bujus civitatis post se esse episcopum ἃ.

Cap. I. Diaconus, post archidiaconus efficitur. —
Sed cum ad hoc opus eum cerneret perspicuum, et
cum fere viginti esset annorum, ad oflicium diaco-
natus electus est, atque ab ipso pontifice conse-
cratus. Deinde non post multum temporis archidia-
conus effectus, cura sub pontifice omnibus ecclesiis
ipsius dioecesis est prxlatus. Erat enim multum fa-
cundix honestissimze deditus, statura procerus, inter
plerosque pulcherrimus, aspectu decorus, eloquio
suavis, ingenio aculissimus, prudentia providus,

bundo doctrinz fluenta pectore, qux post congruenti
in tempore mellito gutture aliis erudiendo ructaret. »
Quz totidem verbis de Gregorio Magno a Paulo Dia
cono scribuntur: ex quo aliisque locis patet Codicem
Carnotensem interpolatum esse.

551

VITA, AUCTORE URSINO.

998

zelo Dei et amore fervidus, perpetu:eque virginitatis A bat subrogare fratris in regno. Ipse vero Ebroinus

(ut erat monitus) custos. Scripturis sacris ac legum
doctrinis simulque caponicis prx cunctis przecelle-
bat in parochia |id est dioecesi] quam regendam sus-
ceperat habitantibus. Intantum vero aptissimus
omniun); seniorum ac coequalium ac subditorum
erat, ut eloquentia sua placeret omnibus sibi collo-
quentibus, ita ut moerentibus redderet letitiam,
scelera gerentibus disciplinam. Nam in parvi tem-
poris spatio, sub pontificis scilicet imperio, magnam
pacem providentia sui regiminis tradidit Pictavensi
solo.

Car. III. Abbas deinde. —— In aulam vocatus, /Eduo-
rum creatur episcopus. — Deinde cum quidam Pater
ex monasterio quod est situm in honore beati

erat tunc odiosus inter Francos. Et quia metuebant
hujus ponderis jugum, quod per eumdem sustinue-
rant sub rege Lothario, relicto ejus consilio Hilderi-
cum in toto sublimaverunt regno Francorum. Tunc
Ebroinus videns se destitutum et pro nihilo suum
esse consilium, territus pavore regem petiit ut reli-
ctis omnibus vitam sibi concederet, et in monaste-
rium abire permilteret. Cui deprecanti οἱ domno
Leodegario intercedente rex consensit, et in niona-
sterium Luxovii illico destinavit ut monachus effici
deberet. Rex vero Childericus confirmatus in regno,
germanum suum Theodoricum 5 cuidam Dei servo
conservandum ac nutriendum dedit. Idem vero san-
ctum Leodegarium pontificem super omnem domum.

Maxentii obiisset, jussu pontificis idem suscep regen- B suam sublimavit, et « majorem domus in omuibus

dum : quod per sex fere annos strenue rexit, illud-
que magnis opibus ditavit. Sed cum juxta monita
sui pontificis idoneum se prapararet, et clarus ha-
beretur prx: omnibus, tunc odor ejusdem suavitatis
- Wm.iantum processit, ul usque in palatium regis re-
doleret. Erat enim eodem tempore minor Lotharius
cum Baltechilde matre rex regens Francorum re-
gnun. Quiagnita ejus prudentia, cupientes eum secum
. habere in aula regia, petierunt pontificem ut suam ei
daret licentiam secum inhabitare palatium. Qui statim
jussa complens, magnis rebus ditatum et sapientie
floribus adornatum obtemperans eorum voluntati
visus est destinare virum. Quem rex atque regina
videntes honorifice susceperunt, et in paucis diebus
dulcia sua verba et bonitatem ostendit, intantum ut
rex simul et regina, plerique pontifices et proceres,
supra omnes eum in amorem susciperent. Et quia
euim videbant dignum ad suscipiendum honorem,
cunctorum consensu przcipui Francorum ad hono-
rem pontificalem eum esse idoneum proclamaverunt.
Quem ad hoc omnes electum, Augustoduni, qux est
A duorum civitas, creaverunt pontificem.

Car. IV. Clotario mortuo favet Childerico , contra
Ebroinum Theodorici fauterem. — Ebroino monacho
fado Childerici aule praeficitur. — Quam cum 8 per
annos decem strenue gubernaret, eodem tempore
rex Lotharius, qui eum constituerat episcopum,
defunctus est. Tunc idem przsul πὸ audiens, con-
cito cursu in palatium perrexit, ac cum suis simili-
bus de rege tractare copit. Qui audientes Hilderi-
cum Ausirasiorum regem in adolescentia regnum
juxta sui temporis :tatem optime disponentem, ele-
git quxsdam pars Francorum, volentes eum habere
regem. Nam Ebroinus, qui major domus fuerat sub
rege Lothario, Theodoricum germanum ejus cupie-

* Ergo anno Clotarii principatus quarto, Christi
659, Leodegarius in sedem Augustodunensem as-
sumptus est, siquidem Clotarius annos 14 regnavit.

b Nimirum abbati monasterii S. Dionysii, quod ex
Vita altera constat. Attamen Hadrianus Valesius
Theodoricum monachum factum negat, sed tantum
in eo cenobio custodiri jussum esse affirmat, ibique
cxspectare dum coma incisa rec resceret. Valesii sen-
tenti? favet auctor anonymus; hic vero Theodoricus

' constituit.

Cap. V. Post tres annos regi fit invisus. — Paschae
pervigilium cum rege Augustoduni celebrat. — Qui
acceptis hujus regni gubernaculis, quidquid maxime
adversus leges antiquorum regum ac magnorum
procerum, quorum vita laudabilis constabat, reperit
ineptum, ad pristinum reduxit statum. Intantum
vero usquequaque omnia regna Francorum restituit,
ut omnes se gratularentur regem sibi habere Chit-
dericum ac rectorem palatii Leodegarium. Cum hzc
pene anrtis tribus cum decore magno agerentur, tunc
adversarius, cujus est consuetudinis invidia condi-
tionis sux bona destruere, co»pit sodales suos quos.
secum elegerat idem pontifex habere socios guber-
naculi, per invidiz malum instigare, et inter ipsum
et regem zizania discordie seminare. His itaque
diebus jam eminebat celeberrimus Paschalis dies.
Tunc flagitante pontifice ut apud Augustodunum
urbem suam ipsum sanctissimum diem rex juberet
celebrare, ille nequaquam renuens implere nititur
votum deprccantis. Qui cum appropinquante jam
die ad missarum solennia celebranda qux est sabba-
torum (ut mos erat antiquis) quz est in vigilia Pa-
sche, irent paritet 4, et 11alum seminarium odli
simul haberent absconditum ; tunc instigator utrius-
que malorum accedens eidem pontifici dixit : Ob-
serva te, inquit, sancte pontifex, quia transacta
celebritate missarum a rege scias te esse interficien-
dum, quoniam semen nequam adversus tc ab inimicis
tuis, quemadmodum et in ejus corde jam quidem
olim est seminatum, in hac nocte consummari est
decretum.

Car. VI. Sacris peractis clam abscedit.—Hege an-
nuente Luxovium se recipit atque Ebroino reconcilia- '
tur. — Quod audiens pontifex dissimulando distulit, '

abbati conservandus ac nutriendus tantum dicitur
atus.

c Hadrianus Valesius in. Rer. Franc. lib. xxi, et
post eum Carolus le Cointe, ad ann. 670, Majorem
domus hoc loco consiliarium interpretantur : conten-
duntque majoratum domus regi» fuisse laicam di-
gnitatem qua. pontifici minime conveniebat.

d [n Vita altera rex cum Leodegario Pascha cele-
brare noluisse dicitur, sed cum Marclino recluso
apud S. Symphorianum id celebrasse.

0259

S. LEODEGARII AUGUSTODUÜNENSIS EPISCOPI

510

et se letum ostendit, nec pro magno ducens appa- A rent, cupiebat in crasünum dilatum Ebroinum cum

ruit vultu clarus, et solemnia missarum qux? ceeperat
honesüssime consummavit. Sed. communionem san-
ctam cum ipse ac rex percepissent, rex ad palatium
pergens abiit pransurus : pontifex vero cum suum
perconsummasset officium, et merum cum suis
accepissel, sicu£ est fragilitatis humans, metuens

animositatem regis, tractare cum suis copit quid in.

hoc conflictu agere. deberet. Cogitans et orans ad
Dominum consilium reperit melius ei esse omnia
relinquere et Christum sequi quam locum regi dare,
et ntanus regis sanguine sacerdotum in tam magno
die festo coinquinari, ne forte fleret regni Franco-

rum opprobrium, et per se unum hominem in tota.

plebe fieret disceptatio. Tun relicto rege et omnium

potestatum sublimitate, pro nibilo reputans qnod.B.

habetur in mundo, eadem nocte procedens cum
paucis ire coepit ubi pauper Christi fieri potuisset.
ljJoc rex audiens contristatus est valde, ac m«erens
quemdam ex suis fidelibus cum exercitu maguo
post ipsum misit. Et secutus eum per totam noctem
illam diluculo reperit, et juxta jussum regis eum
reduxit. Ipsoque pontifice deprecante, ad Luxpvii
cenobium ut ei liceret relicto szculo vacare Deo,
humili poposcit prece se dirigendum : quem protinus
illuc dirigere non distulit, Qui festinus in monaste-
rium perveniens, ibidem Ebroinum jam clericum
[14 est, monachum] invenit, dicens se aliquid (Al.,
graviter] in eo peccasse; vicissimque veniam peten-
tes steterunt concordes. Jubente tamen abbate se-
juncti , aliquod spatium temporis utrique peniten-
tíam agentes, inter contubernia mopacborum stre-
nue habitare quasi perpetui monachi conati sunt.
Car. VII. Childerico mortuo, in sedem suam revo-
catur Ebroino comite. — Per idem tempus Hilderico
rege defuncto, ejus germanus Theodoricus in regno
sublimatur. Hzc audientes utriusque amici, deside-
rantes aspectum eorum cernere, cum favore magno
vota complentes ad propria nituntur reducere, per-
gentes de utrisque partibus ad supradictum mona-
sterium cogebant eos procedere et ad eorum domos
remeare. Qui angore multum zstuantes, tandem
dilectignls amicitiarumque gratia, quia fatigati spa-
tiis terrarum longzvis valde fuerant, consentientes

magnis honorum muncribus ad. propria destpare.
Idem. vero Ebroinus non, est passus suos vel modi-
cum requiescere, sed. fugaciter noctu ab hac absces-
sit civitate, et curo Áustrasiis quos aliquando. ha-
buerat adversarios, se sociavit ut amicis. Sed. non
post multum, temporis multis sceleribus geslis, colle-
ctis sibi malorum sociis, Francorum per vim pene-
travit fines : et cum tyrannide crudelissime se ge-
rens, Theodorici gloriosi regis se przsenfaxiL obtu-
tui, atque ab. eodem rege restitutus est in. priore
gradu.

Cap. VIII. Ebroinus restitutus de perdendo Leo-
degario cogitat.—.Edua urbe obsessa, inimicis obviam
procedit Leodegarius, —Et cum major domus effectus
esset, cogitare ccpit d ultione inimicorum qui eum
noluerant habere subregulum. Qui ut leo rugiens
inter exteras feras, resonult rugitus ejus per Fran-
corum terras. (mnes vero qui adversus eum olim
cogitaverant mala tremefacti, qui remanserant ex
ejus c:ede perrexerunt in fugam. lis itaque diebus
vir Dei Leodegarius cum ad suan) plehem restauran-
dam resideret urbe sua ΖΕ ἀν, reminiscens Ebroinus
malorum omnium quz circa eum cum rege Hilderico
egisse illum putabat, tunc adjunctis sibi nequissimis
inimicorum sociis consulere. ccepit quema2dmodum
eumdem pontificem destruere potuisset. Ex his con-
siliariis duo, videlicet 4 Diddo et Waimerus, ex no-
mine caput effecti malitiz, dixerunt se posse eum
rapere. de civitate et in eum facere vindictam, ex
qua malitia Ebroini esset satiata. Gavisus itaque
Ebroinus de eorum responso dedit eis, exercitum
copiosum valdc. Qui festini perrexerunt ad civitatem
JEduorum, et circeumdantes eam eodem exercitu
devastabant circa muri circuitum. Ὡς vir Dei pro-
spiciens, zelo magno accensus, super. plebe sibi
commissa, Domini secutus exemplum, animam suam
malens ponere pro ovibus suis, easque cupiens lucri-
facere, quam suam temporalein querere saluteni,
omnem clerum civitatis aggregare jussit, οἱ cum
reliquiis et crucibus et choris psallenium obviam
abiit cum Dei laudibus suis inimicis, et sponte se
obtulit ad palmam martyrii, si voluntas non ἀεί δεῖ
percussoris.

acquieverunt deprecantihus. Cuin benedictione quippe Ὁ Car. IX. Oculis privatur.— Biennio in monasterio

Patris monasterii ipsius conglutinati pacis concor-
dia, procedentes venerunt simul Ebroinus scilicet
cum pontifice Leodegario ad civitatem suam Augu-
stodunum. Quam rem tota civitas audiens suscitata
est in gaudium : et cives procedentes obviam, rece-
perunt eos cum gaudio et magno tripudio Lxtantes,

'eo qnod recepissent Patrem, quem amisisse plange- '

bant olim gubernatorem. Quem receptum collocave-
runt in sedem pristinam, ut frueretur cum suis lzeti-
tia. Qui cum simul Lxtati summo, gaudio tripulia-

* Dido seu Diddo « in urbe Cabilone quondam ha-
buerat principatum, » Waimerus vero dux Campa-
nie erat, uti dicitur in Vita altera, postea episcopus
Aticassinus,ex Vita S. Pr:ejecti episcopi. S. Berchia-

Ἂ

' detinetur. — Qui autem venérant ad eum puniendum,
alsque reverentia.reliquiarum eum comprehende-
runt. Qui exclamans fertur dixisse : Gratias .ago Deo
omnipotenti Redemptori, qui me dignatus est hodie
glorificare. Qui pergentes duxerunt eum extra civi-
tatem, et implentes jussa principis Ebroiui, eruerunt
oculos ejus a capite. Sed cum ei lumen sustulerunt
forinsecus humanum, intrinsecus incluserunt divi-
num. Et tradentes custodibus in quoddam cum per-
duxerunt cenobium, in quo latuit per annorum cir-

vits abbas Dervensis « adiens Hierosolymam, fertur
duxisse secum Waimerum tormentorum S. Leodcga-
ril reum, » inquit monachus Dervensis in lib. Mirac.
S. Bercharii, num. 11:

SA

VITA, AUCTORE URSINO.

212

eulum duorum, ibique magmum reliquit humilitatis A clavi incidentes acuti. Deinde terrx prostrato inci-

suz exeritplum et patientis.

Car. X. Cum [ratre accusatur. coram rege ab
Ebroino. — Calumniis impositis respondent. — Eodém
tempore ejusdem germanus Gairinus [Af., Warinus]
nomine, qui ob metum supradicti Ebroini cum"aliis
quos fugaverat ex Francorum proceribus Wacsorum
[Jd est, Vascotum] lustraverat partes, jussu regis
gloriosi Théodorici ac principis »Ebroini decretum
est ut ad palatium reverteretur. Tuüc etiam beatum
Leodegariuüm ex monasterio in quo teriebatur abs-

conditus egredi et in prxsentiam regis jussum est

accersiri. Qui cum simul conjuncti et obtutibus
principum fuissent oblati, multis contumeliis affecti
et opprobriis ab Ebroino susceptis respondisse ferun-

tar [A/., conjicitur] : Hzc digne patimur, quia Do- B

mino peccavimus ; sed major est ejus clementia
qui nos dignatus est vocare ad talem gloriam. Sed
ta, miser Ebroine, qui tantam penam ingeris Fran-
corum genti, potius in te ulcisceris, qui vitam aliis

auferre cupis. Multós equidem decepisti, et exsules:

a solo paterno fecisti ; sed magis tu exsulabis, quia
et temporalem et futuram gloriam cito perdis : quo-
niam dum copis superare omnes habitatores in
tota Francia, tuam potius aufers quam indignus ac-
cepisti gloriam. .

Cap. XI. Guarinus, acceptis fratris monitis, lapi-
dibus obrwitur.—Tunc audiens hxc Ebroinus, furore
magno repletus, jussit ministris Gairinum abstrahi
et a germano suo separari, ut separatim viderentur
puniri, ne simul eos delectaret talia verba fari.

Cum autem duceretur, beatus Leodegarius eum:

alloquitur dicens : « /Equo animo esto, frater cha-

rissipe, quoniam oportet nos hzc pati, quia non:

sunt condignz passiones hujus temporis ad futuram
gloriam qua revelabitur in nobis (Rom. xin). Pec-

cata etenim nostra multa sont, sed misericordia

Omnipotentis supereminet magna, qux? ad abluenda
delicta $e laudantium semper est parata. Hxc ad
tempus patimur, quia morti debitores sumus, sed
illa nos exspectat vita, si patienter ferimus istam
penam, ubi sine fine letabimur in coelesti gloria. »
Tanc ministri ad stipitem legatum Gairinum lapidi-
bus obruere cceperunt. llle vero Dominum depreca-

dere linguam labiaque precepit, ut dum oculi ablati,
pedes jam forati,-lingua ac labia incisa, et dum a se
cernebat omnem felicitatem membrorum ablatam,
corporisque pariter vires undique paruissent negatz,
dum nec oculis cerneret viam, nec pedibus incede-
ret callem, nec linguz officio laudare quiret Creato-
rem, ac per hoc incideret in blasphemiam despe-
rans, auferendo sibi salutem, quam laudando ecelitus
adipisci meruisset ingentem. Sed qui absque vocibus
cordium est auditor Deus, magisque cor contritum
quam elatione superbum complexatur, suscepit vo-
cem tacentis magis quam elate loquentium; postu-
lantis sibi auxilium, non sono vocis, sed humilitate
cordis. Nam cum se cognovisset prwsidium omne
amisisse humanum, totis viribus sibi petiit adesse
divinum. Nam quantum impietas numana revocare
eum cupit ab alto, tantum pietas divina sociare fecit
eum ccelo.

Cap. XII. Fiscamnum relegatus, usum lingue reci-
pit.—Tunc Ebroinus quemdam accersivit virum no-
mine Waningum, et ait * Accipe, inquit, Leodega-
rium, quem aliquando vidisti virum tam superbum,
et constitue sub tuta custodia. Erit enim tempus
$u:x vocationis, ut recipiat quod meretur a suis int-
micis. Tunc acceptum ad suum perduxit cenobium,
quod vocatur Fiscamnus, ubi erat congregatio sancti-
monialium virginum, quibus przerat Cbildomerga
famula Christi : in quo multis diebus conversans
habitator stetit sub custodia. Nam et lingua przcisa
solitum recepit officium, et magnum doctrin:x 50:8
semen ostendit in populo. Quandocunque inter vie-
ginum accederet catervam, tanta (ut fertur) dulcia
sua fulgebant eloquia, ut miraréntur quicunque au-
dientes, quanta Dei operata sit clementia, et con-
versi a pravis operibus velociter peterent peenitentizx
fructus. Nam diebus ac noctibus in Dei cultu pervi-
gilans astabat, ut vel paululum ad necessaria corpo-
ris vix aliquando ab ecclesia procederet, vel quip-
piam somni ac ciborum perceptionefn capere potuis-
set.

Cap. XIV. Ejus vexatores dant penas. — Eodem
tempore vir gloriosus Theodoricus rex et idem Ebroi-
nus synodum convocarunt, et ad quamdam villam

batur dicens : Domine Jesu bone, qui non venisti |). regiam venientes, multam episcoporum turbam ades-

vocare justos sed peccatores, suscipe spiritum servi
wj; et qui mihi dignatus es in similitudine marty-
rum lapidibus vitam istam mortalem auferre, jubeas
cementissiine veniam scelerum meorum tribuere.
ἔξος dicens, orando ultimum efflavit spiritum.
Car. XII. Leodegarius jussu Ebroini dire muti-
latur. — Beatus itaque Leodegarius cupiebat cum
germano suo vitam (inire, ut simul mererentur fu-
turam vitam ac beatam participare. Sed Ebroinus
. differre volens cjus exitum, ut per penas longe
dilatas ei przpaáraret :ternas, et ne coronam acci-
peret martyrii, quin potius careret premiis glorize
gempiternz, jussit eum nudis gressibus per quam-
dam piscinam transduci, in qua erant petra sicut

se fecerunt. Ibique inter czeteros Diddo, qui sanctum
virum Leodegarium cum Waimero expulit de sede
sui episcopatus, et poen: tradidit illectus, condem-
natus ab ipsa synodo calvariam accepit in capite, ct
expulsus segregalur a sancta congregatione. Deinde
exsilio condemnatus, morteque secula poena capitis
gessit quidquid dolose in sanctum virum exercuit.
Alii vero episcopi tunc a rege per Ebroinum in ipsa
synodo pene similem sortiti poenam, perpetuo exsi-
lio sunt deputati. Waimerus etiam similem excepit
sententiam cum cxteris. Tunc Ebroinus dixit ad
beatum Leodegarium : Quid tantos persuades lo-
quendo? Martyr esse suspicaris. ideo te tam temera-
rium ostendis. Adhuc multum, inquit, dilataberis,

943

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

ok

frustra tale desideras habere premium. Nam ut me- A Domine Deus omnipotens Pater Doniini nostri Jesn

rueris ita eris accepturus martyrium. Optabat enim
eum fuaditus exstinguendum, ut quia ἃ sxeculi glo-
ria jam videbat. consumptum, revocare potuisset sal-
tcin a meritis sanctorum. Nam unde eum putabat
abscidi, inde potius eum faciebat Christo quem de-
siderabat adhsrere, quia quantum protendebatur
ejus poena, tanto magis ei augebantur premia.

Cap. XV. Chrodoberto traditus, celico lumine il-
lustratur. — Tunc tradidit eum cuidam viro Chrodo-
berto [Al. Ruotberto]. Accipe, inquit, eum sub ma-
gna custodia servandum : adhuc namque tempus ve-
niet mortis sux. Acceptum eumdem cum ad suam
domum deduceret, cernens eum ex itinere ac infir-
mitate defessum, jussit ei dari ad refocillandum po-
tum. Ánte quem cum pincerna assisteret, lumen
magnum quasi in rote circulum e ccelo descendens
super caput ejus refulsit. Tunc trementes omnes
qui hoc signum viderunt : Quid est hoc, inquiunt,
domine, quo paret super caput tuum quasi in cir-
culi modum lumen splendidissimum emissum de cc-
lo? nunquam a nobis simile est visum. Ille protinus
in terram cadens adoravit dicens : Gratias tibi, om-
nipotens Deus, consolator omnium, refero, qui super
servum tuum ostendere dignatus es tale miraculum.
Tunc videntes omnes quasi in excessu mentis sunt
positi, sed tamen spiritu resumpto, simul gloritlcan-
tes Deum omnipotentem conversi sunt alter ad alte-
rum dicentes : Vere hic homo servus Dei est. Εἰ pol-
licebantur ad Deum prorsus totis tendere viribus.
Tunc deiuceps ejus prxsdicationibus pene omnes pa-
rentes, conjux ac familixte domus ejus sunt conversi
ad Dei cultum; ac per hoc ejus famam audientes per
circuitum loci concurrebant ad eum, verbum salutife-
rum audire cupientes. llle vero non cessabat &ua
predicatione cunctos instruere, qualiter ad regna
coelorum valerent pervenire.

Cap. XVI. Equites quatuor ad necandum sanctum
mittuntur. — Sed non post multum temporis cum
jam Deus omnipotens pro tantz patientizx dono de-
crevisset remunerare suum fidelem famului, Ebroi-
nus jam obstinatus crudelitatem suam volens in eum
perficere, velocissimos post eum emisit equites ni-
mium perniciosos qui eun morte perimerent. Qui

venientes susceperunt eum de domo viri cui fuerat D

traditus ad custodiendum, et ducentes eum per loca
incognita usque in quemdam locum in quo substitit
inquiens : Non necesse habetis, filii, longius fatigari :
ad quod venistis cito facite ut impleatis votum mali-
gni. Hi vero qui venerant ad eum perimendum erant
quatuor numero. Tres etenim ex his provoluti sunt
ad pedes ejus, deprecantes ut eis indulgentiam a Deo
daret, et benedictionem suam super eos dignaretur
tradere. Quartus vero superbus (Wadardus] astabat
evaginato gladio paratus ad eum interimendum.
Car. XVII. Oratione facta capite plectitur. — Sar-
. cingi sepelitur. — Verum postquam benedictionem
suam super eos tradidit, et suis interfectoribus verbum
Dei annuntiavit, tune vir Dei incumbens orationi ait :

B

Christi, per quem notitiam tui accepimus, Deus vir-
tutum et omnis creaturz creator, ac totius generis
humani redemptor, te benedico, te glorifico, qui me
dignatus es ad hanc certaminis diem perducere. Ro-
go deprecorque, Domine, ut ipse mihi jubeas miseri-
cordiam pietatis tux largiri, et meritis sanetorum
tuorum me dignum facias participem el vitie ster-
Die.consortem : et tribue indulgentiam bis qui me
tribulant, quoniam pereos in conspectu tuo credo, cle-
mentissime Pater, glorificatus fieri. Cum hxc dice
ret, percussor extendens manum, evaginatogladio am-
putavit caput ejus, et corpus ejus substitisse erectum,
quasi unius hor: spatio dicitur. Sed dum non statim
eum cadere gladiator cerneret, ipsum pede percussit,
ut sic citius in terram decideret. Sed non multo post
percussor ejus arreptus a dxemonibus et mente ca-
ptus ac Dei ultione percussus in ignem se projecit
ibique vitam finivit. Tunc jussu conjugis hujus. viri
Chrodoberti in quamdam villam Sarcingo [Sorcin]
nomine cum magno fletu plangentium a ministris
deportatus est hujus feminz decreto, cum vestibus in
quibus trucidatus fuerat, in parvulo oratorio beatus
martyr est sepultus. Hoc vero die sexto [Al. , quinto]
Nonarum Octobrium actum esse creditur ; in quo se-
pulcro annis duobus et dimidio humatus fuisse dici-
tur.
INCIPIT TRANSLATIO EJUSDEM.

Cap. XVII. Miracula ad sepulcrum facta. — Fu-
res sacrilegi, omnibus restitutis, puniuntur. — His
itaque diebus sacerdos quidam, qui hujus oratorii
fungebatur officio, lumen splendidum absque mini-
sterio humano in eodem cognovit noctibus fulsisse
loco. Unde rumor magnus emanavit in circuitu loci
hujus. Verum venientes ad hujus beati martyris ve-
nerandum oratorium, multam turbam languentium
diversis infirmitatibus detentos sanavit, claudis sci-
licet gressum dedit, c:ecis lumen tribuit, obsessos a
dzmonibus mundavit, multisque virtutibus in hujus
loci martyr venerando habitaculo emicuit. toc ita-
que ejusdem ecclesie attestatur sacerdos. Nam et
hujus sacerdotis minister clericus et ipsius ecclesiz
custos quadam nocte latrocinium passus est, ita ut
alatronibus omnis substantia sua fuisset ablata, in-
ter quam caligulam beati martyris, quam pro reve-
rentia sibi habebat absconditam, latro nesciens se-
cum deportavit. Qui mature ab oratorio consurgens
et ad domicilium suum pergens, invenit omnia sua
furata. Festinus igitur pergit ad hujus viri sepulcrum,
deprecans ut ei redderet quod furtim perdiderat.
Nam tota illa die et sequente nocte in oratione ad
ejus tumulum jejunans et psalmodiz insistens asta-
bat. Cum vero expleta oratione ad suam cellulam re-
measset, omnia qu: perdiderat et nihil ex eis dinii-
nutum cum caligula beati martyris salva invenit.
Dominus vero latronis, qui pro servo jurejurando ju-
raverat quod nequaquam hoc malum egisset, rever-
sus domum vitam finivit; servus vero scelus quod
fecerat male consummavit.

345

VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO.

319

Car. XIX. Ebroini explorator impius penas luit. — A rat exslinguere, sermo divinus in eolem impletur.

Ebroinus eiiam ipse. — Tunc magis magisque fama
sanctitatis beati martyris late prorupit, qux paulo
post per ea qu:xe gesta sunt Ebroino non latuit. Quo
audito, nuntium misit occulte, qui hoc inquirens stu-
diose sibi vera nuntiaret. Qui nuntius jussis ejus ob-
temperans ad ejus accessit tumulum : et interrogans
diligenter, a custode didicit ubi sanctum corpus re-
quiesceret. Sed accedens orationi distulit incumbere,
quin potius despiciens humum pede percussit et stulte
loquitur dicens eo quod nesciret virtutem Dei : Ete-
nim, inquit, mortuus virtutes nequaquam facit. Nam
miser reversus priusquam renuntiaret huic a quo
wissus fuerat, in semetipso cognovit quantum san-
cius martyr virtutibus polleret. Dum vero iter car-
peret, illico vitam perdidit, et ei à quo missus fuerat
minime renuntiavit. His itaque cogn:tis Ebroinus ta-
cito corde retinebat, et tremens intra se verecundia
praeter conjugem nemini manifestare audebat, ne
forte crescente gloria martyris, sua (qui tale lumen
exstinguere cupiebat) esset diminuta in populis. Nam
his spatiis dierum quantum ille miser hoc bonum
latere cupiebat, tanto magis ubique ruinor virtutum
supradictarum bcati martyris dilatatus radiabat.
Transacto vero sp:tio pene annorum trium * sem-
per lugendus EbroinusS, qui hanc lucernam nisus fue-

ἃ [ilem habet anonymus auctor ca 17: «Transacto
spatio trium pene annorum, » etc. Hinc annum quo
sanctus Leodegarius obiit colligere licet. Ebroinus

i Theodorici anno 9 (si Sigeberto credimus),

Christi 681 aut insequenti, exstinctus est, et quidem Q

Vos tres fere annos quam martyrio affectus fuerat
degarius : qui proinde anno Christi 678 necatus
est, uti etjam Carolus Le Cointe censet. Hic calculus
confirmatur ex eo quod Ebroinus palaiii prazefectu-
ram anno regni Theodorici piimo iterato adeptus
est, paulo post cepit vexare Leodegarium, qui sub
aimeri Campanix ducis custodia per biennium in
quodam monasterio detentus; postea Waningo com-
missus, « multis diebus, » hoc est annos fere duos
ὅθι. Fiscamnum exsulsvit. Tandem post synodum
3un0 Theodorici regis 6 (ut Sigebertus scribit) ha-
biam, jussu Ebroini abductus est 8 Chrodoberto in
Pagum Atrehatensem, ubi paulo post capite percu-
Uur vi Nonas Octobris : ipsoque die in antiquis

Nam quia gladiis multos interemit, percussus gladio.
ipse periit. Infelix ac miser, qui tantis hcnoribus su-
blimatus, in tribus mundi partübus dilatata fama in.

dustrize sux pollebat inter homines ; et quoniam no-

luit suis inimicis Dei mandatum implendo indulgen-

tiam tribuere, eos ulciscendo multos ad regna c«q-

orum fecit ire. Quamobrem verendum valde est ut

qui tantos sacerdotes ac proceres ultionis sux cru-

delitate interemit, ne se potius zeternze poen: przpa-

raverit. Et tam celsam quam nullus Francorum ha-

bere meruit gloriam perdidit, et beatam vitam, quam

per patientiam adipisci quiverat, amisit.

Cap. XX. — Sed postquam infelix Ebroinus vitze
finem dedit, quod invidia ductus de Dei servoabs-
conderat, magnis laudibus longe lateque percrebuit.
Tunc perlatum est cum laude in palatium, quod mul-
tis diebus ab zmulo latuit absconsum. Erat enim
ibi multitudo maxima episcoporum scilicet ac pro-
cerum, qui dum collationem de sancto martyre in-

.ter se haberent, et admirarentur quod de co auie-

batur, tunc vir mir: sanctitatis Ansoaldus antistes
verbum intulit dicens : Utinam daretur mihi optio,
et cetera, que ex Vita altera, cap. 17 et sequentibus,
repetenda sunt.

Martyrologiis (si Bed: fastosexcipias) commendatur,
apud siucerum Usuardum hoc modo : « In territorio
Adartensi passio B. Leodegarii Augustudunensis epi-
s8copi, quem variis injuriis οἱ diversis suppliciis pro
veritate afflictum Ebroinus major domus regix inter-
fecit. » Ado vero : « In Atratis, villa Siricynio, pas-
sio B. Leodegarii, » etc., ut Usuardus, addito, « cu-
jus sacrum corpus in dicecesi Pictavoruim translatum,
in monasterio B. Maxentii est huinafum. » Adarten-
ses seu Adarctenses vocabantur olim Atrabates ad
Arctum, Ostrebates qui ad ortum, qui vero ad Au-
strum Aus rebates, uti Malbrancus in lib. i1 de Mo-
rinis, cap. 57, recte observavit. Et tamen Sarcingum,
Leodegarii sepultur:ze locus, uti et locus ubi necatus
est, uterque vicus S. Leodegarii dictus (ille quidem
ad fontes Alteize fluvii, hic versus caput Quanti:e),
Austrebatibus occidentalis est; quanquam posterior
locus, paululum ad septentrionem vergens, Ádar-
tensibus attribui potest.

SANCTI LEODEGARII VITA ALTERA
AB AUCTORE ANONYMO.

PROLOGUS AUCTORIS
AD ERMENARIUM EPISCOPUM.

Domino vere sancto et apostolica veneratione co-
lendo Ermenario Augustodunensis urbis episcopo.

Per&epe ἃ vobis jussus et spiritualium fratrum
fsgitatione compulsus, gesta beati Leodegarii marty-
ris atque pontificis tandem scribere sum aggressus.
idco enim diu implere jussa vel petita distuli, quia
duplicem penam contra me videham consurgere,
unam ignoranti:e caliginem metuens et ignavi:e, aliam
prulentibus inde risu [risui] verens. patescerc. Oro

D ergo vestram fidelem devotionem inprimis ut. mea:

rusticitati veniam detis, et tantummodo qus vobis
placuit clam soli interim lectitelis, donec aut al-
tiori sermone ea quz nos vobis jubentibus usurpa-
vimus reparetis; aut aliorum sapientum correcta ju-
dicio irreprehensibilis, quam posl legatis, a vobis
probata placeat dictio. Hoc autem specialiter peto
ut vires ad hoc opus exsequendum, quas mihi con-
scientix denegat imperitia, vestrarum precum solerti
studio aped Dominum obtineant opportuna sulfra-
gia.

$41

INCIPIT VITA SEU PAssIO. ^

CAPUT PIUMUM.

Leodegarius in omnibus perfectus, ab' Adone 1n
struitur. — Archidiaconus ut se gerit. — Episcopus
"Eduorum orta contentione ordinatur. — Quid in: epi«
scopatu. egerit. — Gloriosus igitur ae preclarus Leo-
degarius urbis Augustodunensis episcopus, qui
Christianorum temporibus effectus est martyr novus,
ut terrena generositate nobiliter est exortus, ita di-
vina gratia comitante dum a primzeva tate in virili
robore accresceret, in quocunque gradu vel ordine
provehebatur, exstitit prze czeteriselectus: Cumque ἃ.
Didone [Al., Adone] avunculo suo Pictavis urbis
episeopo, qui ultra adfines suos insigni copia pru-
dentiz: divitiarumque opibus erat repletus, fuisset
strenue enutritus, et a diversis studiis, quibus szxculi
potentes studere solent, adplene in omnibus discipli-
me lima esset politus, in eadem etiam urbe ad archi-
diaconatum fait electus. Tantx in eo subito fortitu-

5. LEODEGARiI AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

dinis atque sapientix robur emieuit,. ut impar pre.

suis antecesseribus appareret, pr:esertimn cum mun-
dan: legis. censuram non ignoraret , szxcularium

terribilis judex fait. Et dum canonicis dogmatibus:

esset repletus, exstitit clericorum doctor egregius.
Erat quoque in disciplina delinquentium vividus, qui

carnis luxu hunquam exstitit resolutus; sagaci cura.

pervigil in ecclesiasticorum officiis, strenuus in ra-

tiociniis, prudens in consiliis, ratilans in eloquiis..

Incubuit interim ceusa necessitatis, ut in Augusto-
dunensi urbe eum ordinare deberent episcopum ἃ.

C

Siquidem nuper inter duos contentio de eodem epi-:

ECopatu exorta fuerat, et usque ad sanguinis effusionem
certatum. Cumque unus ibidem occubuisset in morte,
et alter pro perpetrato scélere datus fuisset in exsilii
extrusionem , tunc Balthildis regina, quze cum Clo-
tario filio Francorum regebat palatium, divino (ut
. eredimus) inspirata consilio, ad memoratam urbem
hunc strenuum direxit virum ibidem esseepiscopum:
quatenus et Ecclesia qux pene biennio jam quasi
viduata in szculi fluctuatione remanserat, hujus gu-
bernatione vel fortitudine tueretur, et ab iis quibus
impugnpabatur defensaretur. Quid multa? ita in ad-

ventu ejus territe sunt omnes Ecclesizx vel urbisillius :

adversarii, necnon et hi qui inter se odiis et homici-
diis incessanter certabant, ut memoriam transaoti
scandali nollent audire, quia quos przdicatio ad
concordiam non adduxerat justitia et horror cogebat.
Jam enim ad episcopatum dispensante Domino ele-
vatus, quantum in alimonia pauperum ejus exstitit
precipua cura longum est enarrare per ' singula. Sed
nobis ita tacentibus ejus testantur opera, vel matri-
cula qu: ab eodem instituta residet ad ecclesi ja-
nuam, vel specierum. pulchritudo qux aureo fulgore
rutilant in ecclesi:* ministerio, necnon οἱ baptisterit

* Omisit iste auctor commissam Leodegario curam
abbatialem in S. Maxentii. monasterio, id quod ex
prima Vita repetenduin est. Ferreolo episcopo Augu-
Stodunensi mortuc contentio bic descripta exorta est :

913

ornamenta misis operibus fabricata. Quantum quoque
in amore martyrum ejus mens fuit devota, silentibur

indicat sancti Symplioríani martyris sepultura sei

translatio saneti corporis gloriosa. Prxterea innuunt
ejus. industriam ecclesix€ pavimenta vel latuearia
aurea et atrii constructio nova et nmíurorum urbis:
restauratio e£ domorum reparatio et quxe erant. ni.
mia vetustate consumipta per se erecta reddunt vera:
videntibus testimonia. Sufficiant hzc inprimis pauca
deplurimis. Ad illud tempus convertamus eloquium,

quo athleta Christi contra diabolum dimicandi sum-
psit exordium. |

CAPUT II.

Ebroinum adversarium patitur. — Sanctus itaque
pontifex Leodegarius dum in Augustodunensi urbe
felix in pace conversatus est episcopus, postquam.
omnia quz diruta fuerant innovasset et divinis officiis
clerum erudisset, przdicationeque assiduus celestia
alimenta populum commoneret, et eleemosynarum
largitete foveret, et in Dei custodiendis mandatis.
ejus animus esset totus intentus, ita efficax fuit illius
voluntas in omnibus, ut quxque implere decrevisset,
ei a Domino absque difficultate tribueretur effectus.
Nec enim immerito suam Omnipotens illi contulit
gratiam, quia prius ipse se totum devoverat custo-
dire ejus mandata. Sed quia a bona voluntate sem-
per discordat malitia, οἱ antiquus serpens invidus
semper invenit per quos scandálum seminet, aliqui
honorati spiritalia nescientes, sed potius potentiam
szecularem timentes, videntes hunc virum inflexibi-
lem per justitiz:: culmen existere, invido coeperunt
livore torqueri, et statuunt st sit aditus ejus obviare
profectibus. Erat enim in illis temporibus Hebroi-
nus [A/. Ebroinus] (^ ut dixlmus) major domus, qui
sub rege Clotario tunc regehat palatium. Jam re-
gina quam supra diximus, in monasterio quod sibi
antea preparaverat residebat : propterea memorati:
invidi adeunt Hebroinum, et contra Dei virum ejus
in furore suscitant animum : et dum veritatis accu-
sationem non invenerunt, mendacium falsitatis comp-
fingunt, quasi dum omnes Ilebroini jussionibus:
obedirent, solus Leodegarius episcopus ejus jussa
contemneret. Erat enim memoratus Ifebroinus 1ta
cupiditatis face suceensas et in ambitione pecuni:e
deditus, ut illi coram eo justam cauüssm tantum
haberent qui plus pecuniz detulissent. Cumque ali
causa timoris, alii pro redimenda justitia, eum auri
argentique replessent pecunia, quorumdam animi ob
hujus causam exspolii aolore tacti contra eum fuerant
jam commoti. Et quia non solum rapacitatis exerce-
bat commercium, pro levi offensa sanguinem nobi-
lium multorum fundebat innoxium.

CAPUT 1.
Qua causa. — Clotario mortuo, optimates in Chil-
dericum consentiunt. Cur. — Ebroinus coMrarius

tandemque post bieniium suffectus Lcodegarius anno
regui Clotarii 4, uti in Vita prima dicitur, Christi vero
658 aut insequenti.

b Nihil supra de Ebroino.

549

S. Dionysii monasteriwn. relegatur. — Sanctum | i1a-
que Leodegarium ideo habebat suspectum, quia eum
superare non valebat in verbo, nec adulationis. ut

cxteri ei impendebat obsequium, et contra omnes.

minas suas super eum cognoverat permanere intre-
piduin. Tyrannicum enim tunc dederat edictum, ut
de Burgundi:x partibus nullus pr:sumeret adire pa-
litium, nisi qui ejus accepisset. mandatum. Tunc
de metu. prioris omnes fuerunt. suspecti, quod hoc
excogitaret ad suum facinus cumulandum, ut aut

quosdam capitis amissione damnaret, aut dispendia.

facultatum infligeret. Interim, donec causa.suspendi-
tur, rex Lotharius. a. Domitio. vocatus de hac luce
migravit (An. 669). Sed cum llebroinus ejus fra-

trem. germanum nomine Theodoricum convocatis B

eptimatibus solemniter (ut. nos est) debuisset subli-
mare in regnum, superbi:xe spiritu tumidus eos noluit
d.inde convocare ἃ : ideo magis cceperunt metuere,
quod regem quem ad gloriam patrix& publice debue-
rat suhlimare, dum post se eum retineret pro nomino,
cu malum cupierat ille audenter valeret inferre.
Cumque multitudo nobilium qui ad regis novi pro-
petabant. occursum, mandante Hebroino itineris ac-
cepissent repudium, inito in communc consilio,
relicto eo omnes.expetunt Hildericum ejus. fratrem
j'siorem, qui in Austro sortitus erat regnum. Quo-
rum consilio qui tunc noluit acquiescere, aut fugaciter
evasit, aut cum vitx periculo incendio comminatus
acquievit invitus. Cum enim o:nnes ob Hebroini ty-
rannicum metum Hilderico induxissent tam Neustri-
cum quam Burgundix regnum, agnocens tyrannus
suum hoc facinus perpetratum, ad ecclesie. confugit
allare, ejusque in multis partibus subito thesaurus

fuit direptus ; et quod iniquus diu congregaverat male, .

dispersum est subito bene. Episcopis tunc quibusdam
igercedentibus, et przecipue. interventu antistitis Leo-
degarii, eum non interficiunt, sed Luxovio monaste-
rio dirigitur in exsilium, ut faciuus quod perpetra-
verat evasisset paenitendo. Sed quia terrenzx cupidita-
tispulvere oculos cordis habuit c:ecos, ideo in animam
malevolam spititàlis non profuit sapientia. Cum enim
Hiljericus gerinanum suum supra quem petitus ve-
nerat, sibimet prasentari jussisset ut colloqui ei
deberet, tunc quidam qui in regno videbantur esse
primarii, et liderico cupiebant placide adulando
placere, crinem sui domini temeritatis ausu jusserunt
amputare, sicque fratri suo eum. studuerunt przsen-
Gare. Sed cum rex ab eo interregaret quid.de seagere
vellet, ille vero hoc solum quod injuste fuerat deloco

r'eni dejectus, judicem sibi Deum coli est exspect»- .
re professus. Tunc ad monasterium sancti martyris .

lionysii residere estjussus, ibique usquesalvatus, do-
nec eripem quem amputaverant enutriret ; et Deus coeli
quem se judicem est habere professus, feliciter posta
inodum ipsum permisit regnare.

* Quippe tum. solebant optimates -Francorum ad:

constituendum regem. convenire, ac in electi: singuli:
verba jurare, traditaque in manum hasta pro sceptro,

VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO.
apud Luxotium exsulat , Theodoricus tonsus ad A

958
CAPUT IV.

Childericus edictum justum condit moxque rescindit.
— Rez in Leodegarium commovetur. Ab eo correptus de
ejus nece cogitat. — Interea Ililderico regi expetuat
universi, ut talia daret decreta per tria qux obtinuc-
rat regna, ut uniuscujusque patrie legem vel con-
suetudinem observaret, sicut antiqui judices conser-
vavere, el ne de una provincia rectores in aliam in-
troirent : neque ullus ad instar Hebroini tyrannidem
assumeret, et postmodum sicut ille contubernales
suos despiceret : sed dum mutua sibi. successione cul-
minis habere cognoscerent, nullus se alii anteferre
auderet. Ut vero illi libenter petita concessit, stul-
torum et pene gentilium depravatus consilio, ut erat
juvenili atate praeventus, subito quod per sapientum
consilia confirmaverat refragavit. Sanctum igitur
Leodegarium eo quod cognoverat prx: omnibus sa-
pientize luce esse conspicuum, secum assidue retinebat
in palatio. Hujus rei causa crevit malorum invidia
rediviya, atque oontra eum rursum accusationum
exquirebant initia, iia ut qu:eque rex ageret aut justo
injustave judicio, dicerent illius crimine factum.
Cujus si obtemperasset: consiliis, in mandatis ambu-
lasset divinis. Sed quia coelitus jam supervenerat data
sententia, ideo oor ejus non valuit apprehendere ju
δι 11 disciplinam : sed judicium quod Theodoricus
se a Deo exspectare professus est, celeri meruit sen-
tentia terminari. Vir antem Domini ut cognovit
centra se invidiam diaboli recalescere, tunc juxta
Apostolum sumens loricam fidei el galeam salutis
et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. v1,
17), contra antiquum hostem inivit singulare certa-
men. Et quia sacerdotalis integritas minas regis
nescit metuere, Hildericum coepit arguere, cur consue-
tudines patrias quas conservare praeceperat tam su-
bito immutasset, simulque fertur dixisse quod regina
quam habebat conjugem filia.sui esset avunculi : et
nis) hac. facinora cum reliquis. illicitis sceleribus
emendatione corrigeret, divinam certe sibi ultionem
subito intminere. cognosceret. At. Hildericus quidem
primitas libenter. ccepit auscultare : sed satellitum
preventus consillis, dum verba ejus debuerat ad
emendationem Bptare, de illius morte occasiones
cepit inquirere, $üadentibus hoc illis, quijustitiam cu-

D Piebant evertere, tt indisciplinati juvenilia opera regit

favebant exercere, necnon et his quisuum decretum
ei elicuerant irrupisse. Metuebant entm hi omnes et
herum similes in voluptatibus szculi conversantes, a
Dei homine sua opera destrui, dum eum jam nove-
rant per justitix callem inflexibiliter gradi : virilita-
tem.enim celestis civis senescens mundus gravatus
vitiis non valuit sustinere.
CAPUT V,
Nova causa protexitur. — Pasche- vigilia ad . ne-

cem queritur sanctus. Regem adit intrepidus. Mor-

fem ob diem sacrum declinat. — — Hectar occiditum.

excelso solio impositum debito honore venerari ,
quemadmodum Hadrianus Valesius in. Rer. Franc.
lib. xx1 observavit.

$51

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

$22

— Adfuit enim tunc in illis diebus vir quidam nobi- A tus ira persisteret. Nam dum illius ineffabili sapien-

lis Hictor [Hector] vocatus nomine, qui tunc gerebat in
fascibus patriciatum Massilix, quique generis nobili-
tate et prudentia sxculari, ut claro stemmate ortus,
ita erat pr cxteris prxditus. Hic enim ad Hilde-
ricum regem pro quadam causa ἃ advenerat, et
per viri Dei intercessionem obtinere petita spera-
bat, eumque gratia hospitalitatis in. urbe sua Dei
sanctus receperat, donec sicut petierat suis inter-
cessionibus eum regi commendaret. Nam szpedi-
ctum Hildericum in ecclesia urbis συ in paschali
solemnitate rogaverat advenire. Hanc invidi repe-
riunt occasionem, per quam nequitiam, quam nu-
per in cor regis effuderant, adimplerent. Majorem
domus tunc. nomine Wolfaldum [A/. , Wlfoaldum]
in sua accusatione conjungunt, mendacem fabulam
de Leolegario et Hictore confingunt, quasi ideo
insimul fuissent conjuncti uL regiam doininationem
everterent et potestatis jura sibimet usurparent.
Aderat etiam tunc quidam sub religionis habitu ad
monasterium sancti. Svmphoriani martyris, corpore
non mente reclusus, nomine Marcolinus [Chesnio
Marcolimus], sed, ut postea publice patuit, potius
pro ambiendis humanis laudibus vel honoribus spe-
cie religionis cupidus nimium. De cujus conversa-
tione, maxime dum omnibus patuit, melius puto si-
lere quam loqui. Hunc ergo sxpcdictum rex iguo-
rans, quasi Dei proplietam habebat in. omnibus, eo
quod de viri Dei accusationibus ejus voluntati fa-
vendo adulabat prx omnibus. Ea igitur nocte qua
sanct» Pasche vigili celebrabantur in urbe, rex
jam quasi suspectus, ibidem noluit advenire b,
sed cum paucis tunc fautoribus ad prxfati hypo-
crit: recurrens consilium, jam con:ra Dei famulum
malignum gestans animum, illic temporaneum non
metuit Paschale recipere sacrificium : postea vero
cum dedecore jama vino temulentus aliis jejunis
sancta solemnia prastolantibus cum ecclesiam fuis-
set ingressus, Leodegarium clamitans requirebat ex
nomine, ut eum quasi in fugam verteret, dum gla-
dii persecutione jam inter nuntios minitans terruis-
set. Cumque eum sxpius clamitans esse in bapti-
sterio cognovisset, ibi quoque introiens, ad tanti
luminis claritatem seu odorem chrismatis, quz illic
in baptizatorum sanctificatione gerebantur, obsiu-
puit. Sed cum ad clamorem ejus ipse responderet,
Adsum, ipsum nullatenus recognoscens pertransiit,
atque in ecclesiz: domum ubi paratum erat resedit.
Episcopi vero alii qui cum Dei viro vigilias celebra-
verant, redierunt ad hospitia : ipse vero ut sacrum
peregit officium, regem intrepidus adiit, iratumque
eum verbis mitibus requisivit, cur ante vigilias non
venisset, vel in tam sacrata noctis solemnia reple-

» Nempe ad repetendam a.rege Claudix socrus
sux hereditatem, quam Claudia Árvernensi Eccle-
six. frustrata filia reliquerat.

b Et tamen in Vita prima communioxem sanctam
cum rege percepisse legitur : quod forte non in ca-
dem ecclesia, sed in eadem urbe factum intelligere

licet. Sanctus Prejectus Arvernorum episcopus co-
raum rege sacra celebrasse in propriis Actis dicitur.

tie aliud turbatus non valuisset respondere, su-
spectum se eum quadam de causa dixit habere,

Igitur vir Dei Leodegarius cernens apud animum

ejus esse defixum, quod suadentibus satellitibus eum
una eum llictore, sicut decreverat, redderet inter-
fectum, aut llictor in angustia sicut timebat contra
regem subire conteinptum ; non de sua veritus morte,
sed illorum qui ad eum causa tuitionis advenerant
pertractans salutem, elegit potius interim latere per
fugam, quam occasionem pr:bere ut per ejus mar-
tyrium resurrectionis Christi solemnia cruentaren-
tur, vel diriperetur ecclesia, ut ne * hi qui ad eum
convenerant inconsulte amitterent suam vitam. Nec
enim quis eum zstimet formidasse adeousque mar-
tyrium. Nam cum pridem per quemdam monachum
nomine Bercharium ei in dominica cona de suo
interitu fuisset nuntiatum, die Passionis Domini
crastino regis adiit palatium, et ultro se ingerens
in eo dic sanguinem offerre voluit Christo quo pro
mundi salute sanguinem Christus effuderat suum.
Nam et rex eadem die ipsum propria manu percu-
tere voluit, sed ob Dei reverentiam optimatum quo
rumdam sapientum consilio prohibitus fuit. Indubi- -
tanter vero credendum ad boc eum divinitus tunc
fuisse servatum, ut si quid humana conversatione,
quz sine culpa non ducitur, aliquid contrarium for- ,
tassis attraxerat, longz persecutionis fornax exure-
ret, ut postea d velut aridum mundum in ea de manu
sui regis impositus, ad instar gemmarum fulgen-
tium miraculorum virtutibus coruscaret. Cum igi-
tur ab his qui occasionis hujus exspectabaut even-
tum, persecutio velox fuisset. commota post eum,
preiictus liictor ibidem est interfectus: et quia
viriliter se fuerat defensare conatus, permittente
Domino a multitudine fuit oppressus cum aliquibus
qui comitabantur cum eo. Nec enim impossibile
creditur sancti martyris meritis posse apud Deum
illis animabus veniam obtinere, qui cum eodem in-
nocenter persecutionis procellam voluerunt dccli-
nare.
CAPUT VI.

Detentus ab invidis, Luxovium relegatur. — Ab
imminente nece per. Hermenarium liberatur. — lgi-
tur Leodegarius Dei famulus cum a quibusdam fuis-
sel detentus, Hilderico subito nuntiant factum:
maximam gratiam regis se credidit habiturum, qui
valuit comprehendere Leodegarium. Per consilium
tunc optimatum vel episcoporum jubetur interiin
duci Luxovio monasterio, donec in commune consu-
lerent quid facerent de tanti nominis viro. Interea
cum hi qui primi videbantur esse palatii, cum si-
mul ab Hilderico fuissent conquisiti quod judicium

* Apud Chesnium: ut ne id quod contra se fiebat,

in consulem verterent, et sic idem. consul vitam amit-
teret.

4 Chesnius legit, velut arido mundo despecto in
diadema sui regis impositus. Legendum videtur, vel-
ut aurum mundum, inea (id est persecutionc) de

manu sui regis impositus.

333

VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO.

854

de sancto Dei decernerent, hoc consona responde- A tiata fuisset, tunc hi qui ob ejus jussionem exsilio

runt voce, ut si ei vitam concederet, sub perpetuo
exsilio eum in Luxovio permanere juberet: confir-
mans subito super hoc decretum judicum, episco-
pis vero aliquibus vel sacerdotibus ideo consentien-
tibus, ut ad przxsens eum ab ira regis redderent
liberum. Nam szpedictus rex pravorum illectus
consilio eum adduci jusserat de Luxovio, ut ad vo-
luntatem causantium cum irrisione depositum, pro-
' ut voluissent, redderet interfectum, sicut quondam
Herodes disposuerat Judzxis facere Petrum. Aderat
sutlem venerabilis vir abbas sancti Symphoriani ba-
silicz? nomine Hermenarius [A/. , Ermenarius] , cui
post discessum viri Dei rex petitionibus populi Au-
gustodunam commendaverat urbem ; cum immensi-
bus (sic) precibus crebro regis pedibus est provolutus,
ut eum in Luxovio residere permitteret, ne δὰ ex-
spectationem crudelium, quos diabolus contra eum
ia furore succenderat, juberet adduci. Taliter ab
bujuscemodi precibus et tunc ab interfectione salva-
105, falso quidam opinantes, quasi ideo regis babi-
tacula frequentaret, ut accusantium primus esset,
quo facilius ei episcopatum illius tenere liceret.
Nam longe aliter exstitit, et quia carnalis oculus
spiritualem delectationem non vidit, testes ei postea
exstiterunt illius opera, quia quousque przsenti su-
perfoit vitz, ejus necessitatibus in quo valuit cha-
ritate ministravit devota.
CAPUT VII.

uwm Ebroino reconciliatur. — Regni status post
Hilderici mortem. — Cometes. — In illis igitur die-
bus adhuc exsul in Luxovio residebat Hebroinus
monachili habitu tonsoratus, simulatam gerens con-
cordiam, quasi dum uterque unam, sed dispares
exsilii accepissent sententiam, concordem ducerent
vitam. His interim ita gestis divina non diu distulit
ulio suum de Hilderico dare judicium. Nam ejus
dissolata conversatio omnibus increveral palatinis
optimatibus. Tunc unus ex eis hoc molestius ferens
pre caeteris, dum venationem in ἃ silva securus
exerceret ,eum vulnere mortis percussit. Igitur prius-
quam hzc evenissent, dum duces quidam duo,
quibus jussum fuerat sanctum Lceodegarium adduci
de Luxovio eatenus demorassent, conspiraverat unus
eorum minister, ut si famulum Dei extra Luxovium
cerneret, ipsum gladii percussione occideret — Ut
autem ad hoc perventum fuit, ita cor ejus intolera-
bilis pavor perfudit, ut non solum dixisse, sed cur
etiam de Dei famulo tam gravia cogitasset, voce
pablica confiteretnr, et tremens ejus pedibus est
provolutas, indulgeri sibi ab eo hanc nequitiam de-
precaretur. Igitur cum Hilderici mors subito nun-

* Nempe in silva Lauconia, Cale ville regi:
poma, ubi cum Childericus in palatio moraretur, a
ilone armato quem paulo ante virgis fcede ceci-
derat, aliisque satellitibus crudeliter interimitur
eam Bilichilde uxore przgnante anno regni 4, Chri-
κὶ 675: 402 res in gestis Franc. cap. 45 describi-
fer; Quorum corpora in basilica S. Vincentii, quz
munc S. Germani Pratensis dicitur, sepulta, anno

fuerant condemnati, tanquam veris tempore post
hiemem solent de cavernis serpentes venenati proce-
dere, quidam sine, metu fuerunt reversi : quorum
debacchante furore surrexit magna turbatio patriz,
ità ut manifeste crederetur adventus imminere An-
tichristi. Hi vero qui rectores regionum esse debue
rant, continuis odiis se invicem co'perunt lacescere ;
et dum rex tunc non erat stabilitus in culmine, quod
unicuique rectum videbatur in propria voluntate,
hoc agebat sine formidine disciplin:. Adeo tunc
iram Dei manifeste cognovimus evenisse, ut etiam
5 stella appareret in sidere, quam astrologi come-
tem vocant, in cujus ortu asserunt fame terram
turbari, mutationem regum, vel commotionem gen-

B tium, percussionis gladium imminere. Hzc cnim

hj

omnia manifeste tunc constitit evenisse. Sed quia,
ut scriptum est, stulti non corriguntur verbis, quan-
tum minime siguis, hi qui cum malevolo animo
redierunt de exsilio, quidquid propter sua pertulis-
sent facinora, Leodegarii factionibus hac se incu-
sant fuisse perpessos.

CAPUT VIII.

Leodegarius a. viris religiosis protectus. — Ebroi-
nus Luzovio egressus de perdendo Leodegario coygitct ;
a sancto Genesio impeditus, Augustoduni cum Leo-
degario excipitur ; Theodoricum adit, monastica ve-
ste abjecta, resumpta uxore ; thesaurum sacrum di-
ripit; Leodegarium rursus exagitat ; Clodoveum,
Cloturii filium — supponit. — His enim diebus vir
Dornini a commemoratis ducibus erat ob salvatio-
nem detentus, a quibus nuper de Luxovio fuerat edu-
ctus. Tunc enim famulo suo gratia superna conces-

serat venerabilem dignitate.n, utin illis locis tam

praodicti duces quam eorum matronz, simulque mi-
nisi universeque famili: necnon et vulgus populi
ita imminerent, ut semetipsos pro eo non dubitareut
offerre. Cumque illi qui secum Dei famulum retine-
bant, circa se manentibus potestatibus aliis nuntias-
sent, eo quod divinam gratiam super Dei famulum
Leodegarium cognovissent , religioso Christianitatis
amore ita in ejus auxilium fuerunt sociati, et conspi-
ranles inter 86 confirmaverunt, ut dum indiscipli-
nata μος dominata erit exorta turbatio, si priusquam
Theodoricum pariter sublimassent in regno, aliqui
forsitan sanctum |. voluissent ledere Leodegarium,
eorum protegeretur auxilio. His enim dichus egres-
sus est de Luxovio etiam Hebroinus Juliano simi-
lis, qui vitam fictam monachorum tenuit. Etenim
cum ipse tam amicorum quam famulorum constipa-
retur subito comitatu, predicti exsules ejus expe-
tentes obsequium, malum quod de sua accusatione

1656 detecta sunt.

b Venerabilis Beda in l. iv Hist., c. 12: «Anno
Dominicz Inc. 678, inquit, apparuit mense Augusto
stella quze dicitur cometa et tribus mensibus perma.
nens, » elc. Quo circiter anno Theodoricus cum
Dagoberto Sigeberti filio, Dagoberti senioris nepote,
de regno apud Lingonas decertasse legitur in Actis
S. Salabergz ad aun. 655 relatis.

255

S. LEODEGAful AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

996

confhuxerent, ipsum in csput constitummnt, ut ejus A lio jam c:xecati, non invdnerunt per quod destruerent

auxilio vel consilio usi in Dei homrmem valerent uma-
nimiter vindicare. Ipse enim Hebromus caput releva-
vit venenesum, et quasi vipera restaurans venema
$ua, simulans se esse tunc Theodorici regis fidelem,
et ob hoc ad eum cum sociis quamocius festimare.
Cum enim vir Demini cum socis suprascriptis eo-
dem festinarent itinere, quantem mec unius diei
factum est iüneris spatjum ; antequam Augustodu-
num urbem 3ccederemt, urgentibus fauteribms He-
broinus üimssemor amicitie dudum promisse, ewm
ibidem voluit comprehendere, nisi Genesii metropo-
lis Lugdunensis episcopi consiliis fwisset prohibitus,
aut manu valida qux» cum eo aderat perterritus : et
fictam rursus simulans amicitiam misto agmine pa-
riter pervenerunt in urbem. L:tatur civitas et om-
nis Ecclesia de pastoris praesentia rediviva : plates
ornantur, aptant diaconi cereos, clerici tripudiaat
cum antiphonis, gaudet civitas tota de adventu sui
pontificis post persecutionis procellam. Nec imme-
rito laudum exhibebantur excubi», quia presente
[przsciente] Domino ad coronam properabat mar-
Lyrii : ibique pro adventu przsulis delicias parave-
runt etiam adversariis. Crastina vero die exinde
pariter promoventes, ut ad occursum Theodorici re-
gis Francorum pervenirent uniti. Interim, dum isti
coepto itinere pervenissent ad regem, de ipso itinere
pene jam medio Hebroinus tyrannus eorum dese-
rens comitatum, ad suos usque pertransiens, cleri-
.catum [Id est, monachatum, seu monasticam vestem]
abjiciens, * ad mulierem, ut canis ad vomitum, post
sacrum velamen rediens. Et quia in castris Christi
militare non potuit, cum adversariis szecularia arma
arripuit. Et dum jam dereliquerat fidem et Deum,
contra terrenum dominum etiam apertum se pro-
didit adversarium. Noviento enim villa jam recupe-
rato regno tunc Theodoricus residebat securus, cum
repentino superventu venit Hebroinus cum Austra-
siis. Quis enim enumerare plene valeat qux tunc
fuit direptio de regali thesauro vel Ecclesix mini-
slerio, quod ob amorem Christianitatis catholici re-
wo principes devoti in Dominicum contulerunt san-
tluarium, Ῥ majore domus tunc etiam interfecto ἢ
Jdeo autem perpetravit hoc malum, quia a diaboli-
Cis viris invido armabatur consilio. Dolebant enim
$e abjectos esse per meritum, dum populum uni-
yersum fideliter cernebant declinare post Theodori-
rum, eumque jam confirmatum in regno, et Dei
famulum Leodegarium cum illius gratia iu soa urbe
residentem ; livore invidiaque uri ceperunt iterum,
quia dum justi stabant erecti, ad recuperationem
aecedere non valebant perversi. Et quia suadente
diabolo, qui eos fide nudaverat, dum veritatis consi-

* Ebreini uxor fuit Leudutrudis, qu: marito au-
etor fuit condendi parthenonis B. Marie apad Sues-
tat. Loge admota dubio velum tonso Ebroino aecepe-
rat. adnotata inferius ad S, egarii episte-
laa. Chesnio vox velum deest. ἫΝ

b is fuit. Leudesius Erchinoaldi quondam majoris

' deeim
potuerit, idque populo persuadere.

Dei sanctum, declinant ad majorem interitum per
falsitatis commentum, per quod in regnum intule-
runt magnum malum et stragem depopulationis in
persecutione multorum. Denique acceperunt quem-
dam puerulum, quem * Clotarii fuisse confinxerunt
fillum, hunc in partihus Austri secum levantes in
regnum. (Qua de re multum collegerunt hostiliter
populum, eo quod verisimile cunctis videbatur esse.
Etenim cam depopulando patriam suhjugarent, etiam
in nomine soi regis quem falso fecerunt, prxcepta
judicibus dabant; tunc qui 615 volens notuit acquie-
scere, ant jura potestatis amisit, aut si non fuga
latenter discessit, gladii intermecione deperiit.
Quanti enim per hoc calliditatis figmentum "Theodo.

U ricum. tonc defunctum , et Clodoveum Cliotarii

esse filium crediderunt ? Erant enim in hoc men-
dacium primi et quasi rectores palatli Desideratus
cognomento Diddo [Sic fere mss. ; al., Divo], qui
in urbe Cabilone quondam habuerat principatam,
necnon et ejus collega Abbo [Al. , Bobo], qui ci-
vitatem Valentiam habuerat in dominium. Nec
enim digni sunt ut hi nominentur episcopi qui m$»
gis terrenis desideriis vel lucris temporalibus au-
genda pecunia vigilant, dum de animabus slbi com-
missis unde districto Judici reddituri sunt rationem
nil curant. Horum talium sacerdotum δι similium
optimatum Hebroinus tyrannus usus consilio, adeous-
que elevatus et exc:ecatus est in hoc s:eculo, quous-
que imponitens przcipitatus ést in inferno. Re-
deamus ad opus ceptum.
CAPUT, IX.

Didoni et Waimero perdendi Leodegarii manda
tum committit Ebroinus. Aduam urbem obsident, —
Sanctus thesauros suos in pios usus expendit ; egregia
suis dat monita; jejunia et. supplicationes indicit ;
in ecclesia indulgentiam petit αὖ amnibus ; conflictu
interdicto inquirit. adversariorum consilium, — [n
illis diebus ita gestis et per singula "*olutis ,
postquam Childoricus est interfectus, postquam epi-
scopi vel patricii cum optimatibus de Neustrico vel
presentia Theodorici partibus rediissent Burguridise,
otiam in regno confirmato ad propria residerent se-
curi ; interim invidi hostem (Kbroinum scilicet) mo-
verunt ex adverso, primoque circa eum cum quo Pe-
gem Childerieum egisse putabant. Tunc adjunctis
sibi in eonsiliis nequissimis inimicorum soeiis cen-
sulere coepit quemadmodum eumdem pontiflcem de-
sirucre potuisset. Ex his enim eonsiliariis duo, vide-
lieet Diddo et Waimerus, ex nomine caput effecti
malitix, dixerunt posse secum rapere de civitate, 6
in eum facere vimdictam, ex qua malitia Hebroini
esset satiata. Gavisus namque llebroinus de eorum

dorms filius, de eujus nece lege Gesta Reg. Franc.
c. 45.

ς Hinc reete eolligit Hadrianus Valesime, Clete-
rium moriente patre vix quadrimmn, non a2*"wos
tantum quatuor, u$ quidam scribugmt, sed quatuor-
na6se, ut ei filium Ebromus substitaese

951

VITA ALTERA. AB AUCTORE ANONYMO.

$58

responso, dedit eis exercitum copiosum valde. Qui A omnia stabilissent in ordine propugnacula, jussit vir

festine perrexerunt ad civitatem Augustodunum. Vir
autem Domini Leodegarius cum ad suam plebem
restaurandam resideret urbe sua, ubi destinatum
contra hostium sensit impulsum, pon est passus ut
ultra fugaciter tenderet gressum, sed intrepidus de
se Domini exspectabat judicium. Cum enim tam fa-
miliares quam clerici vel fideles imminerent, ut the-
sauros quos sibi ipse contulerat auferret et abscede-
ret, quatenus hostes hoc audito a perditione civitatis
vel illius persecutione desisterent , ille hzc nullate-
nus acquiescens, sed eos continuo in thesauros con-
vocans, omnia quz ibi addiderat assignans, talia
prosequens verba : Hxec omnia qu: cernitis, fratres,
quandiu terrenorum hominum me voluit gratiam
Deus habere, ad communem ornatum prout potui
huc fideliter contuli. Nunc vero forsitan ideo mihi
irati sunt homines terreni, quia Dominus nos vocare
dignatur ad gratiam coeli. Ut. quid enim hzc hinc
auferam, quzx: mecum in coelum non tollam? Ergo si
vobis placet, ego eligo consilium hzc potius dare
in usus pauperum, quam cum turpi sarcina huc illuc-
que oberrare per seculum : ut imitemur beatum
Laurentium, qui pro eo quod dispersit et dedit pau-
peribus, justitia ejus manet in seculum szculi, et
cornu ejus exaltatum est in gloria. Statimque jussit
custodi discos argenteos reliquaque vasa quamplu-
rima foras ejicere, et argentarios cum malleis adesse,
qui minutatim cuncta confringerent qua per fide-
lium dispensationem jussit pauperibus erogari. Quz
autem exinde fuerunt ecclesiasticjs usibus apta, ec-
clesie addidit rijnisterio. Monasteriorum sane tam
virorum quam virginum infra urbem vel territorium
de eodem argento consolatus est paupertatem mul-
torum. Qua fuit tunc vidua vel orphana, vel omnis
in commune paupertas quz ibi adfuit, qu:e de ejus
largitate consolationem non habuisset? Vir autem
Domini, ut erat plenus spiritu sapientixz, hzc verba
locutus est fratribus : Ego, fratres, decrevi jam de
hoc sxculo nihil penitus cogitare, sed magis spirita-
lem nequitiam quam terrenum hostem metuere.
Terrenus homo si talem a Deo accepit potestatem ut
persequatur, comprehendat, perdat, incendat, inter-
ficiat, hxc nullatenus possumus declinantes effu-

Domini universos ingredi in ecclesiam, cunctorum
insimul postulaps indulgentiam, ut si quempiam illo-
rum, ut aseolet, dum pro zelo rectitudinis increpas-
Set, aut in verbo lLesisset, ei indulgentiam darent.
Sciebat autem vir Dei iter passionis ingrediens, non
prodesse martyrium, ubi livore deterso non prius
fuerit cor emundatum vel charitatis lampade i!lustra-
tum. Nullus fuit tunc ibidem tam ferrcum possidens
pectus, qui etiam si fuisset graviter lzsus, non om-
nem cordis malitiam indulsisset devotus. Post hac
necdiu vallatur civitas ab exercitu, eodemque die ab

utroque populo fuit fortiter usque ad vesperam dimi-

catum. Sed cum ab aguige hostium esset civitas
obsidione valida circumdata, et die noctuque vocife-
Tantes ut canes circumirent urbem, prospiciens vir
Domini civitatis imginere periculum , compescuit
omnem syper murale conflictum, et his verbis suum
exorare aggressus est populum : Sinite, quaxeso, con-
tra hos pugnando confligere. Si mei tantum causa
huc isi advenerunt, de me ipso paratus sum eo-
rum salisfacere voluntati , eorumque mitigare fu-
rorem. Tamen ne inauditi videamur egredi, mittatur
unus e fratribus eos inquirere qua de causa hanc ob-
sederunt civitatem. Cum subito hi Meroaldo abbati
per muri repagulum [Chesnio repugnaculum] paras-
sent descénsum, perveniens ad Diddonem ait ei :
Si hac nostra commiserunt facinora, peto ut interim
evangelicam recorderis sententiam, ubi Dominus
dixit : Si non dimiseritis hominibus peccata eorum ,
nec Pater vester dimittet peccata vestra (Matth. v1, 15).
Et illud : In quo enim judicio judicaveritis, judicabi-
mini (Matth. vi, 2). Simulque deprecans tit hostem
compesceret, et redemptionem quam volebat accipe-
ret. Sed quia tanquam lapidis duritia, sicut quondam
rex /Egyptius obduraverat cor, ad verba divina nul-
latenus potuit emolliri. Comminatus est quippe non
se ab impugnatione civitatis discedere, quoadusque
Leodegarium valeret comprehendere, et sui furoris
vesano desiderio satisfacere ; et nisi Clódoveo, quem
falso regem fecerant, promitteret fidem. H:ec enim
erat simulata occasio, quia omnes cum sacramento
Theodoricum regem asserebant fuisse defunctum.

CAPUT X.

gere. Et si hic trudimur [Al., tradimur] de rebus p — Theodorico fidem renuit violare; hostibus savienti-

trapsitoriis ad disciplinam, non desperemus, imo
polius gaudebimus in futuro de venia. Muniamus
ergo virtutibus animam simul et civitatis custodiam,
ne inveniant utrique hostes aditum per quod inferre
possint periculum. Commovens igitur universum
urbis illius populum, cum triduano jejunio, cum si-
gno crucis et reliquiis sanctorum, murorum circum-
iens ambitum, per singulos etiam aditus portarum
terrz: adhx»rens, Dominum deprecabatur cum lacry-
mis, ut si illum vocabat ad passionem, plebem sibi
creditam non permitteret capüvari : et ita przsti-
tum est evenisse. Itaque cum ob metum hostium
certatim populi undique se recepissent in urbe, et
meatus portarum forti obturassent seratu, et. super

bus sese offert sumplo viatico; oculorum evulsionem
sine gemilu patitur. — Boboni Augustodunum | assi-
gnatur in predam. — Auditis itaque vir Domini his
verbis, hzee dedit illis responsa: Hoc vobis notum sit
omnibus, tam amicis et fratribus quam inimicis etl
hostibus, quia quousque me Deus in hac vita jusse-
rit superesse, non mutabor a fide quam Theodorico
promisi coram Domino conservare. Corpus meum
decrevi potius in mortem offerre, quam animam pro
indelitate turpiter denudare. Hostes vero, his audi-
tis responsis, cum telorum jaculis ac cum incendio
festinanter undique insistebant irrumpere civitatem.
Ipse vero universis fratribus valedicens, panis et vini

. participatione communicans, eorumque dubia corda

959

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPT

$60

confirmans, suam eis ut. Christus discipulis memo- A scens Waimerus humanam in eo naturam non aliter

riam passionis commendans, ad portarum aditus
perrexit intrepidus, apertisque claustris sponte se
obtulit pro civibus inimicis. Adversarii vero gavisi,
tanquam ovem innocuam ipsum ut lupi susceperunt
in predam. Qui exclamans fertur dixisse : Gratias
ago omnipotenti Deo, qui me dignatus est hodie glo-
rificare. Illi autem iniquissimum pene excogitantes
[excogitarunt] commentum, nam ab ejus capite lumen
evulserunt oculorum : in qua evulsione υἱἱγὰ humanam
naturam incisionem ferri visus est tolerasse. Testes
enim sunt multi illustres viri qui aderant in przsenti,
quia nec vinculum in manibus est passus imponere,
nec gemitus processit ab ore, dum ejus fuerunt oculi
abstracti a capite, nisi glorificans Dominum semper
modulamina studuit canere Psalmorum. Inter czte-
ros dux quidam erat Campaniz, Waimerus vocatus
in nomine, qui ad hoc malum perpetrandum a fini-
bus Austri venerat cum Diddone. Hi duo cuidam Bo-
boni, qui nuper cum anathemate fuerat de episco-
patu Valenti» urbis dejectus, Augustodunum assi-
gnaverunt in dominium, imo potius devastandum.
Cives vero oppressi receperunt adversarium, qui
jam pastorem amiserant suum, per cujus dispensa-
tionem pene omue praesidium asportaverunt eccle-
ske. Nam pro civitatis redemptione, occasione re-
perta, in quinque millibus solidorum fuit ecclesi
argentum distractum, przeter spolia civium. Et quan-
quam Ecclesia pertulisset de transitoriis rebus dis-
pendium, nullum exinde permisit Dominus abduci
captivum.
CAPUT XI.

ΤΥ cimero sanctus committitur. — S. Genesius a si-
mili casu eripitur. — Ebroinus inedia consumi jubet
Leodegarium. — Waimerus erga eum mollitus. —
Leodegarius acceptum α Waimero argentum /Eduen-
sibus dirigit. — lgitur cum hostes l»tanter divisis-
sent spolia, suprascripto Waimero Dei hominem
tradiderunt in custodiam, qui cum codem vel exer-
citü repedavit ad patriam. Desideratus vero cogno-
mine Diddo una cum Bobone et cum Adalrico [Al.,
Chaldarico] duce, quem ipsi volebant patricium esse
provincie, ad patriciatum subjugandum perrexerunt
usque ad Lugdunum, ut ita exinde abducerent Gene-
sium, sicut de Augustoduno dudum expulerant Leo-
degarium. Sel anu valida populi undique collecti
urbem hanc maximam Deo prxsulc non permiserunt
irrumpere. Hi vero qui Dei famulum duxerunt Leo-
degarium , ut nunüaverunt Hebroino quod fuerat
factum, in silvarum secreta eum jubet retrudi, et de
ejus morte quasi enecati in aquis fabulam mendacem
confingi, etiam tumulum sepulturz ejus constitui,
donec ipsum longzx famis inedia deberet consumere.
Quod qui audire potuit aut videre ^, verum credidit
esse. Sed qui Eliam per corvum pavit in eremo, nec
suum ibidem deseruit famulum. Etenim post longam
quam Dei martyr pertulit famis inediam, remini-

ἃ [lic seipsum auctor designare videtur, eum ad
modum quo sanctus Joannes in Evang., cap. xiv :

ita posse durare, nisi eum Christi gratia sustentaret,
in domum suam eum jubet perduci : dura etenim
viscera pietate cceperunt emolliri. Cum enim in fa-
miliari colloquio ei fuisset assuetus, ita feritatem
illius in parvo tempore prostratam edomuit, et tam
ipsum quam conjugem ad Dei timorem convertit,
uL argentum ecclesie quod nuper pro redemptione
civitatis Augustoduni receperat, ei devotus offerret,
ut faceret quidquid exinde facere decrevisset. Quod
vir Dei acceptum per quemdam fidelem abbatem
nomine Bertonem ad prxdictam redirigens urbem,
ipsumque juxta Aposto'um (Gal. vi, 10) ad domesti-
cos fidei dividens, voluntatem ejus opere charitatis
fideliter adimplevit.

CAPUT XII.

Ebroinus , Pseudo-Clodoveo rejecto, major domus
Theodorici efficitur ; edictum 1njustum condit ; savit et
grassatur in omnes; Leodegarium de Childerici nece
accusat. — Leodegarius germanum hortatur ad paticn-
tiam. — Igitur cum, sicut supra dictum est, suum fa-
cinus diutius Hebroinus perditus occultare non pos-
set, de rege quem falso fecit declinat ingenium, ut
in Theodorici rediret palatium. Quorumdam factione
suscipitur, et iterum subito palatii major domus effi-
citur. Sed cum eum alii gaudentes, alii timentes in
culmine sublimassent honoris, continuo tale dedit
edictum, ut si quis quid cuiquam dum in turbatione
fuerat intulisset. dispendium vel przedam, nullius ex
hoc generaretur calumniàá. Hzc fuit occasio ut non
redderet spolium, quod ministri sui ei contulerant
de prz:datione multorum. Cum autem » in rediviva
coepisset superbia, ἀ0]. 58 simul et metuens ne super-
stites haberet :emulos, quorum parentibus intulerat
malum : jam enim jura potestatis adeptus, duplica-
vit malitiam cum invidia. Nam priores- optimates
coepit instanter persequi, quos autem comprehendere
valuit, aut gladii interfectione prostravit, aut ad
gentes extraneas ablatis facultatibus effugavit. Sane
feminarum nobilium monasteria destruens [destruxit],
earumque religionis primarias in exsilium dirigens.
Et quia margaritarum ornamenta conculcandi acce-
perat potestatem, ideo sine u!la miseratione ut por-
cus non timuit thesaurorum ornamenta conculcando
irrumpere Christi. Et quoniam non valebat respicere
ccelum, ideo cor ejus in terrenis cupiditatibus luto
ultra modum fuit defixum. Etenim cum Ilebroinus
crudelis de supradictis rebus suum satiasset furorem,
rursum occasiones capit exquirere ut. blasphemiam
sux crüdelitatis valeret ab oculis humanis auferre.
Tunc Childerici mortem simulabat se velle vindicare,
cum nullus eum prior quam ipse voluisset interire
(publice enim aliter quem odisset non audebat per-
sequi), jusserunt principes una cum germano 8.110
sanctum Leodegarium ex monasterio in quo teneba-
tur absconditus egredi, et in przesentia regis jussus

Et qui vidit. testimonium perhibuit.
b Chesnio. tumeret in rcdivivam. superbiam.

361

i

VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO.

502

est accersiri. Qui conversus ad Hebroinum dixit : A se cognovisset nrzsidium omne amisisse humanum,

Dum superare cupis omnes habitatores in tota Fran-
cia, tuam potius aufers quam indignus accepisti glo-
riam. ἃ Hoc audiens Hebroinus nequissimus, furore
wagno repletus, jussit ministris Gairinum fratrem
ejus foras abstrahi, et a germano separari, ut sepa-
ratim juberentur puniri, ne simul eos delectaret talia
verba fari. Cum autem duceretur, beatus Leodega-
rius fratrem suum alloquitur dicens : /quo animo
esto, frater charissime, quoniam oportet hxc nos
pati, quia non sunt condigax passiones hujus tempo-
ris ad futuram gloriam que revelabitur in nois
(Rom. vim , 19). Peccata etenim nostra multa sunt,
sed misericordia Omnipotentis supereminens magna-
que ad abluenda delicta se lauJantium semper est
parata. H:ec ad tempus patimur, quia mortis debito-
res sumus, sed illa nos exspectat vita si patienter
ferimus istam penam, ubi sine fine letabimur in
ccelesti gloria.
CAPUT XHI.

Gairinus lapidibus obruitur; Leodegarius pedibus,
lingua ac labiis mutilatur et Waningo custodiend:s
traditur ; vocis usum recuperat ; αὖ Hermanario cu-
ratur; ejus lingua et labia recrescunt. — Auctoris
eias. — Fiscamnum perducitur Leodegarius. — Tunc
ministri Hgatum ad stipitem germanum lapidibus
obruere coeperunt. llle vero deprecabatur Doininum
dicens : Domine Jesu bone, qui non venisti vocare
justos sed peccatores, suscipe spiritum servi tui, ut
qui dignatus es ad similitudinem martyrum lapidibus
a me vitam istam mortalem auferre, jubeas clemen-
lissime veniam scelerum meorum tribuere. lLec
dicens orande ultimum efflavit spiritum. Beatus ita-
que Leodegarius cupiebat cum germano vitam finire,
ut s:mul mererentur futuram ac beatam participari.
Sed Hebroinus tyrannus differre volens ejus exitum,
ut per poenas longe dilatas ei przeporaret :eternas, et
Be coronam acciperet martyrii, quin potius careret
premiis glorie sempiterne; tunc jussit eum nudis
gressibus per quamdam piscinam transduci, in qua
erant petrz? quasi clavi incidentes acuLze. Quamobrem
labia ejus et faciem concavam crudeliter jussit incidi
ferro, nec nen et linguz plectrum ferro secante au-
ferri, ut dum oculi ablati, pedes jam foraüi, lingua
ac labia essent incisa, el dum sibi cernebat omnem
felicitatem ablatam, corporisque pariter vires undi-
que defecissent negat3BS, dum uec oculis cernere
viam, nec pedibus incedere callem, nec lingua ofli-
cum dante laudare quiverit viris undique Creato-
rem, ac per hoc caderet in blasphemiam desperans,
auferendo sibi salutem , quem laudando coelitus
adipisci reruissct ingentem. Sed qui absque vocibus
cordium auditor est Deus, mais amat cor contri-
tam quam elatione superbum, et suscipit. vocem ta-
centis mayis quam elate. loquentium ; non postulat
sibi auxilium vocis, sed humilitatein cordis. Nam cum

* flic articulus cum scquenti ad verbum scri-
ptori primo concordat, uti capita 11 et 12 Vitze prze-
cedeniis confercnti pateit.

PaTHoL. XCVI.

totis viribus sibi petiit adesse divinum. Nam quan-
tum impietas humana revocare cupivit ab alto, tan-
tum pietas divina sociari eum fecit ccelo. Sanctum
itaque Domini Leodegarium diutius ad vindictam
servaverumt vivum, et turpiter denudatuimn per pla-
tearum palustria jusserunt pertrahi nudum, eumque
ad vindictam quasi deformatum tradiderunt viro
nomine ^ Waringo, ut sub ejus gravi dominio emit-
teret cruciatus spiritum. Cui ait iniquus Hebroinus :
Accipe, inquit, Leodegariam quem aliquando vi-
disti superbum virum, et constitue sub tuta custo-
dia ; erit enim tempus su:xe vocationis, ut recipiat
quod meritus est a suis inimicis. Cum autem longe
esset ejus hospitium, sanctum Dei martyrem impo-
suerunt super vile jumentum. Et ut cognovit ita esse
impletum, arripiens hunc psalmi versiculum : Ut
jumentum, inquit, factus sum, et ego semper tecum
(Psal. txxit, 25). Et cum labia jam. non haberet. ct
linguam, laudes Dei silere non potuit, sed mens de-
vota voce qua valuit de cordis arcano insonuit. Cum-
que omnes eum cruenlatum graviter cernerent, cre-
diderunt ut ob hoc dimitteret spiritum. Etenim cum
unus e nostris fratribus abbas, nomine Winobertus,
przdictam sanctum Dei usque ad hospitium a longe
secutus fuisset, deprecans custodes ut sibi latenter
ad ipsum accedere liceret, invenit eum jacentem in
stramine opertum de vetusio panno tentorii, tenui
spiritu palpitantem. Et dum ntum ad yrxsens cre-
ceret exspirare, insperatum invenit miraculum.
' Nam inter. sputamina sanguinum incisa lingua sine
labiis solitum ccepit reddere eloquium. Et quia de-
sec:io labiorum ordines nudaverat dentium, ab intus
afflatum tantum sonitum reddiderunt verborum.
Tunc is qui ei excubias venerat exhibere ad transi-
tum, cepit flere prx gaudio, et concito gradu Her-
menario episcopo nuntiat factum. lpse quoque au-
diens Waringum postulat ut ad Dei martyrem se
intromiitat. Cumque etiam sui merito ci fuisset
concessum (omnes enim ut leonem iratum metue-
bant * Ebremerdum, id est Hebroinum, filium per-
ditionis et stipulam inferni, s::vum tyrannum), idem
bon: memorie Hermenarius, qui post eum ( sicut
supra taxavimus) episcopatus honore sublimatus est,
vulnera ejus diligenter studuit curare, et arte qua
valuit, potu ciboque reficere, vestemque quam ha-
buit meliorem induere. Non enim ut jam terreno
homini, sed ul translato martyri reverenter imper-
tuntur honorem. Qua de re non solum indulgentiam
de przteritis, verum etiam ab eo promeruerunt de
futuris. Postquam enim Waringus eum duxit ad
propria, Dci comitante gratia cceperunt velocius con-
tra naturam cjus labia recrescere, similiter una cum
lingua nec non et verba vidi ultra solitum ab ejus
ore effluere. Cum hoc miraculum cognovisset Wa-e
ringus, non obdurat animum ei impendere malum,

b AL, Waningo; àl., Warnigom.
€ Chesnius habet : Omnes enim ut leonem iratum
meluebcnt siviun. tyrannum.

13,

565

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

564

uta tyranno fuerat jussum, sed versa vice jam Dei A perpetuo exsilio sunt. deportati. Waimerus etenim qui

martyrem recognoscens, acceptum eum ad suum
perduxit coenobium quod vocatur Fiscamnum, ubi
erat congregatio virginum, quibus prxerat Childe-
inarca famula Christi : in qua multis diebus habita-
tor conversans sub custodia stetit. Nam et lingua
procisa solitum :ecepil officium, et magnum doctri-
nmm sum semen ostendit in populo. Quandoque in-
ter virginum accessit catervam , tantum (ut fer-
tur) dulci suo fulgebat eloquio, ut mirarentur qui-
eunque audientes quanta Dei esset clementia,
οἱ conversi a pravis operibus velociter peterent
poenitentia: fructum. Ubi dum intra parvum spa-
tium labiorum, faucium vel lingux recepisset offi-
cium, eo quod oblatus fuerat ipse jam Domino,

ad supradictum Dei famulum capiendum ad explenda
Hebroini dicta socius pernicici exstiterat, postea-
quam ab ipso, eo quod in ejus ultione consenserat,
episcopatus gradu dolose fuerat sublimatus, post
paululum intervallo posito in offensam cjus decidens,
Dei (ut opinamur) nutu multis flagellationibus obru-
tus est, nempe (ut fertur) laqueo fuit suspensus , ac
morte turpissima (ut decebat justi proditorem) con-

, demnatus, transmissus est ad tartarum. Adhuc enim

vir Dei sanctus Leodegarius in eodem monasterio
sanctimonialium in quo ad custodiendum positus
fuerat commorabatur. lgitur ad beati martyris per-
fabricandam coronam arüifex versutus ex illis Ile-
broinus tyrannus superfuit vivus [Al., unus], qui ea

quotidianum immolare studuit sacrificium. Et dum B qux passionis ejus gloriz supererant adimplere de-

intrinsecus eum lux spiritualis impleverat, de cor-
poreis oculis nil curabat. Nam diebus ac noctibus in
Dei laudibus pervigil astabat, ut vel paululum ad ne-
cessaria corporis vix aliquando ab ecclesia proce-
deret, ut vel quippiam somni cibique capere po-
tuisset.

CAPUT XIV.

Inimicorum ruinam luget ; episcopis sibi contrariis
in synodo exturbatis, ad synodum ipse sistitur; Chil-
derici necem a se deprecatur; regi multa praedicit;
Chrodoberto, post scissam (unicam, traditur perimen-
dus ; lumine calesti commendatur ; morlis sententiam
equo anime excipit. — Igitur cum post tot flagella,
uL decebat martyrem, fideles populi ei famulatum
exhiberent venerabilem, quia non potest sub mo-
dio lucerna abscondita lucere, manifeste omnipo-
tens Deus omnibus declaravit. Namque co»pit adver-
sarios ejus ulcisci derepente. Nam dum per bien-
nium fere ibidem in Dei laudibus resideret, eos illi
nuntiaverunt interfectos, aut pro infidelitatis culpa
iu reyionibus aliis effugatos. Quos ille graviter de-
flens, non de ultione gavisus, sed cur sine poeniten-
tia eos comprehenderit mortis occasus. Eodem tem-
pore vir gloriosus Theodoricus rex et idem He
broinus synodum convocaverunt, ad quamdam vil-
lam regiam convenientes multam episcoporum tur-
bam adesse fecerunt, ibique inter czeteros Diddoneu,
qui sanctum virum Leodegariun cum Waimero
expulit de sede sui episcopatus et tradidit pasnze il-
lectus, condemnatum ab ipsa synodo calvaria ac-
cepta in capite expulsum segregant a sancta congre-
gatione. Deinde exsilio condeninatus morteque se-
euta peena capitis exsolvit. quidquid doli iu. sancto
viro exercuit. Alii vero episcopi tunc a rege per Ile-
broinum in ipsa synodo pene similem poenam sortiti,

* Hoc in articulo duos observaius modos redi-
gendi episcopos in ordinem, seilicet per decalvatio-
hem, οἱ per. tunicxe scissionem. Primi modi speci-
wnen habemus in regula prima S. Fructuosi episc.
Bracarensis, cap.16, ubi praecipit ut « Monachus parvu-
lorum aut adolescentium consectatur, » exceptis aliis
poenis, « coronam quam gestat capilis amittat, decal-
vatusque turpiter opprobrio pateat. » Secundi vero
modi exemplum exstat spud Gregorium Turonicum

beret. Iterum antiquus serpens invidus, moleste fe-
rens se ab eodem loco ejus orationibus fuisse expul-
sum, stimulare rursus cepit Hebroinum, atque re-
duci eum precepit ad palatium, ut episcoporum
consilio ἃ ejus disrumperet vestimentum, quatenus
ob hoc esset ei interdictum ut ultra non prassumeret
offerre sacrificium. Ubi dum deductus fuisset ad me-
dium, inquirebant ab eo verbum ut de Hilderici morte
confiteretur se conscium. Cognoscens per diabolicum
commentum rursum sibi imminere conflictum; ut
de humano 86 non excusaret delicto, ita de hoc fa-
cinore nullatenus dixit fuisse se conscium, sed Deum
potius quam homines hoc est scire professus. Tunc
et ipsum ad eamdem synodum accersierunt ; non ta-
men infra concilium confirmatur fuisse, sed seor-
sum. Eo tempore cum rege eodem collationem fe-
cisse dicitur, in qua ei multa preedixisse futura, qua
evenisse manifeste conjiciuntur. Et cum diu flagitan-
tes ei aliud non valuissent elicere, ejus tunicam con-
sciderunt a capite : euinque Chrodoberto [ A/., Ruot-
berio| cuidam, qui tunc. comes erat palatii, jussit
tyrannus impius tradi, el praesentem vitam in gladii
percussione auferri. Letabatur enim Dei martyr iu
omni patieutia. quia debitam sibi, remunerante Do-
mino, martyrii sentiebat appropinquare coromam.
Acceptum cumdem Chrodobertus ad suam domum
deduxit : cernens eum ex ilinere ac infirmitate de-
fessum jussit ci dari ad refocillandum potum. Ante-
quam ei pincerna assisteret, lumen magnum quasi
in rot:e circulo de ccelo descendens super caput ejus
refulsit. Tunc trementes omnes qui hoc signum vi-
derunt : Quid est hoc, inquiunt, domine, quod appa-
ret super caput tuum, quasi in circuli modum splen-
didum de ccelo, quod nunquam a nobis simile est
visum ? llle pronus in terra adoravit dicens : Gratias

episc., in lib. v cap. 19, uhi agit de concilio Pa-
risiaco in causa Pr;etestati Rothomagensis. antislilis
habito, nutu Chilperici regis, qui Praetextati. deposi-
tionem urgens, petiit « ul aut tunica ejus scindere-
tur, aut centesimus octavus psalmus, qui maledictio-
nes Scarioticas continel, super caput ejus recitaretur,
aut certe judicium contra eum scriberetur, nc in per-
petuum communicaret. »

23)

VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO.

$060

tibi ago, omnipotens Deus consolator omnium, atque Α ginato gladio paratus eum ad interimendum. Post-

refero, qui super servum tuum ostendere dignatus es
116 miraculum. Tunc videntes omnes quasi in ex-
cessu mentis positi, tandem quidem resumpto spi-
ritu simul glorificantes omnipotentem Deum, et con-
versi aller ad alterum dicebant : Vere hic homo
servus Dei est. Et pollicebantur ad Deum prorsus se
tendere pro viribus. Etenim commemoratus vir cum
eum in domum suam perduxisset, ita in ejus ad-
ventu benedictionem caelestem recepit, ut cum
..omnes illic habitantes hoc cognoscerent, peccata pro-
pria confitentes certatim ad poenitentiz: medica-
menta confugerint. Hac enim gratia suum fama-
Jum Dominus illustraverat, ut ubicunque exsul fuis-
sel traditus ut ei inferrentur nequitiz: , versa vice
famulabilem illi omnes impenderent reverentiam.
Tandem pervenit dies muneris, in quo persecutionis
ejus esset jam finis. Tunc a palatio sententia manda-
tur decreti Leodegarium diutius vivere non debere.
Cum autem impius Hebroinus vereretur ne a fideli-
bus Christianis honor ei impenderetur martyrii, in
silvarum condensa jubet perquiri puteum, et ibidem
corpus ejus immergi trucidatuim, quatenus os putei
terra vel lapidibus obturatum, incognitum homini-
bus faceret illius scpulerum. Przffatus autem Chro-
dobertus interim pradicante eo jam aliquantulum
exceperat esse conversus. Ideoque non valens mortem
viri Dci conspicere, injunxit quatuor e famulis ut ea
quie fuerant sibi jussa. explerent. Ut enim in illius
doinum pervenit hoc nuntium, ejus conjux luctu (lere
ccpit amaro, eo quod in viri sui ministerium perve-
Disset tam crudele flagitium.
CAPUT XV
Hospitam consolatur, in locum martyrii deductus,
carnificibus Deo commendatis, datis cervicibus per-
'€ws5us subsistit, percussor impius perit ; sanctus sepe-
litur.—gitur ut cognovit vir Domini suum jam adesse
terminum, mulierem cepit consolari lugentem di-
cens: Noli, quxsso, mei transitus causa flere, quia
nequaquam libi Iinors mea ad vindictam requiretur,
sed potius benedictio de celis dabitur a Deo, si cor-
pusculum meum devote condideris in sepulcro. Et
cum hzec dixisset, urgentibus ministris valedicens, in
silvam eum ducunt ut jussionis implerent senten-
liam. Jam enim antea quiesierant puteum ubi cor-
pus ejus absconderent, sicut fuerat jussum, sed nul-
latenus fuit ultra ab eis repertum. Et ducentes eum
per loca incognita usque in quemdam locum in quo
astiüt inquiens : Non necesse habetis , filii, longius
fatigari : ad quod venistis cito facite, ut impleatis vo-
tum maligni. Hi vero qui eum ad perimendum du-
cebant, erant quatuor nuinero. Tres enim ex his pro-
voluti ad pedes ejus depreeati sunt ut eis. indulgen-
lam daret, et benedictionem suain super eos digna-
retur tradere. ^ Quartus vero superbus astabat eva-
a Àl., Quartus nomine Wadardus ; cod. Carnot.
W adhardus.
^ b Baldericus Noviomensis ac Tornacensis episco-

pus in Chron. Airebat., lib. 1, cap. 20, hanc histo-
riam sic breviter perstringit : « In territorio Atreba-

quam benedictionem super eos tradidit, et suis in-
terfectoribus verbum Dei annuntiavit, tonc vir Dei
incumbens orationi ait : Domine Deus omnipotens,
Pater Domini nostri Jesu Christi per quem tui noti-
tiam accepimus, Deus virtutum ac totius creature
creator, te benedico, te glorifico, qui me dignatus es
ad hanc certaminis diem perducere. Rogo deprecor-
que, Domiue, ut ipse in me jubeas misericordiam
tuam largiri, et.meritis sanctorum tuorum me di-
gnum facias participem et Υἱέ ΘΓ consortem, et
tribue indulgentia his qui me tribulant, quoniam
ego per eos credo in conspectu tuo , clementissime
Pater, glorificatus fieri. Et exsurgens cervicem te-
tendit, gladiatorem commónuit ut quod sibi jussum

B fuerat adimpleret. Cumque hzc diceret, percussor

extendens gladium amputavit caput ejus. Et ere-
ctum corpus ejus substitisse quasi unius horz spatio
dicitur. Sed dum non statim eum cadere gladiatoe
cerneret, eum pede percussit ut sic citius in terram
decideret. Sed non multo post percussor ejus arrc-
ptus a dxmonibus et mente captus ac Dei ultione
percussus in ignem se projecit, ibique vitam finivit.
Tunc jussu conjugis hujus viri Chrodoberti in quam-
dam villam 5 Sarcinio cum magno fletu plangentium
latenter a suis deportatus, et hujus femin:e decreto
cum vestibus in quibus trucidatus fucrat in parvulo
oratorio beatus martyr est sepultus.
CAPUT XVI.

Sepulture locus coelitus illustratur. — Fures sacri-
legi, omnibus restitutis, puniuntur. — Ebroinus ad
Iumulum mittit exploratorem, cujus impietas morte
punitur. — Ebroinus impamnitens exstinguitur ; qua
occasione. His itaque diebus sacerdos quidam qui
hujus oratorii fungebatur officio, lumen splendidum
absque ministerio humano in eodem cognovit nocti-
bus refulsisse loco, et terribiliter cum jurcjurando
canticum se illic asseruit audisse angclicum, adeo ut
treinens refugerct, * ne insolens spiritali visa interes-
set. Unde rumor magnus emanavit in circuitu loci
hujus. Qui venerabilis martyr multas tutbas languen-
lium et. diversis inürmitatibus detentas venientes ad
ejus venerandas orationes sanavit, claudis etiam
gressum dedit, c:ecis lumen tribuit, obsessos a d:c-
monibus mundavit, multisque virtutibus in hujus
loci venerando habitaculo emicuit : hoc cjusdem ec-
clesie saeerdos atlestatur. Nam et hujus sacerdotis
minister clericus et ipsius ecclesie custos quadam
nocte latrocinium passus est, ita ut a latronibus
omnis substantia sua. fuissct ablata ; inter quam ca-
ligulam beati martyris quam pro reverentia sibi ha-
bebat absconditam, latro nesciens secum deportavit.
Qui mature ab oratorio consurgens, et ad domicilium
suum pergens invenit omnia sua furata. Festinus
igitur pergit ad hujus viri sepulcrum, deprecans ut
tense. trafisductum decollari fecit. Ebroinus , in loco
qui dicitur Silva S. Leodegarii, sepultusque est iu
viila quie dicitur Sorcin, qux est in confinio Came
racensis episcopii et Morinensis. »

€ Forte, solus spiritali visui, ec.

$61

5. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

908

ei redderet «uod furtim perdiderat. Nam tota illa die A pene auferret omne ejus prz:dium : insuper minuaba-

et sequente nocte in oratione ad ejus tumulum jeju-
nans et psalmodisx insistens astabat. Cum vero ex-
pleta oratione ad suam cellulam remeasset, omnia
qus perdiderat et nihil ex eis diminutum cum cali-
gula beati martyris salva invenit. Dominus vero la-
tronis qui pro servo jurejurando juraverat quod ne-
quaquam hoc malum egisset, reversus domum vi-
tam finivit; servus vero scelus quod fecerat male
consummavit. Tuuc magis magisque fama sanctitatis
sancti inartyris .latebras rumpit , et paulo post ea
qui gesta sunt Hebroino non latuit. Quo audito
nuntium misit occulte, qui hxc inquirens studiose
sibi vera nuntiaret. Qui nuntius jussis ejus obtempe-
rans ad ejus accessit tumulum, et interrogans a cu-
stode didicit ubinam Leodegarius jaceret. Cum cz-
cus qui visum receperat in virtutibus Dei huic ubi
corpus sancti requiesceret diceret, et cui ipse recepto
Jumine serviret, hoc nullatenus credidit, sed super-
bia tumidus accedens orationi distulit incumbere,
quin potius despiciens humum pede percussit, et
stulte locutus est eo quod nesciret virtutem : Etenim
mortuus, inquit, virtutes nequaquam faciet. Nam
miser reversus priusquam ea nuntiaret huic ἃ quo
missus fuerat, in semetipso cognovit quantum san-
cius martyr virtutibus polleret. Dum vero iter car-
perct, ille vitam perdidit, et ei a quo missus fuerat
ininime nuntiavit ; et quem elatus non credidit, alli-
815 compulsus est cognoscere quem despexit. Sed
cum tanLe rei divulgaretur opinio, et fidelibus pro-
venissel ad gaudium, his ita cognitis llebroinus ini-

quissimus tacito corde retinebat, el tremens intra -

86 verccunde prster conjugem nemini manifestare
. audebat, ne forte crescente gloria martyri, sua, qui
tale lumen exstinguere cupiebat, esset dimiuuta in
populis. Nam his spatiis dierum quantum ille miser
hoc bonum latere cupiebat, tanto magis ubique ru-
mor virtutum supradictarum beati martyris dilatatus
radiabat. Mox etiam ut Hebroino fuit percognitum,
noluit corrigere malum, sed corde jam cxco cum
suis sequacibus incredulitatis obduratur obstaculo.
Jubebat enim minando abscondi quod Christus Do-
miuus ad confortandum incredulos ad gloriam sui
mariyris supra candelabrum Ecclesie positi ad
illustrationem fidelium dignatus est demonstrare. Ei-
enim cum mens tyranni hzxsitans errabunda nutaret,
et nullatenus ad humilitatem vel emendationem sui
converterelur, etiam ultra solitum in fastu superbix
cervicem suam contra omnes diabolus ἃ eriguisset,
tunc in eo fuit impletum Salomonis proverbium :
Priusquam humilietur cor hominis, elevatur , et. ante
ruinam exaliatur spir tus (Prov. xvi, 18). Et ne tanti
piaculi factum impunitum evaderet, ipse sibi velut
phreneticus articulum mortis inquirit. Nam cuidam
optimati, qui tunc functionem fiscalem ministravit,
inventa occasione eo usque intulit spolium, doncc

Δ Lege erezisset. Brevius in Vita altera Ebroini in-

teritus cap. 19 describitur.
b Mos ergo tum temporis erat Christianis, quan-

tur etiam mortis periculum. Cernens autem vir ille
jam post exspolium mortis sibi imminere exitium,
obfirmat animum atque ad ejus ostium ante lucem
observat egressurum. Dies autem agebaturDominica,
ideoque b processurus erat ad Matutinarum solem-
nia. Cum enim ille pedem foras misisset de limine,
ecce iste insperate prosiliens gladio eum percussit in
capite : cujus ictu duplicem decidit in mortem. Et
ita est ablatum de regno ejus iniquum dominium,
sicut quondam David a filiis Israel abstulit oppro-
brium prostrato allophylo Philisthaeo.

CAPUT XVII.

Quo tempore. — Contentio de S. Leodegarii corpore
oritur ; Ansoaldus sorte acceptum Pictavos deferri cu-
rat. — Ermenane abbatisse rogatu hec scribit auctor.
— Audulfus sancti miracula descripsit. — Transacto
vero spatio trium pene annorum, in semper lugendo
Hebroino qui hanc lucernam nisus fuerat exstin-
guere, sermo divinus impletur. Nam qui multos gla-
dio interemit, percussus gladio et ipse periit. Infeliz
ac iniser qui tantis honoribus sublimatus in tribus
mundi partibus dilatata fama industrie sux pollebat
inter homines, quoniam noluit suis inimicis Dei man-
datum implendo indulgentiam tribuere, ulciscendo
eos multos adregna celorum fecit abire. Quamobrem
verendum valde est ut qui tantos sacerdotes acproce-
res ultionis suze crudelitate interemit, sibi potius pog-
nam prxparasset [przpararet] :eternam: et qui tam
excelsam quam fullus Francorum habere meruit glo-
riam perdidisset, et beatam vitam, quam per patien-
tiam adipisci quiverat, amisisset. Sed postquam in-
felix Hebroinus vitz finem dedit, quod invidia du-
ctus de Dei ser:o absconderat, magnis laudibus longe
lateque percrebuit. Post hzc igitur ut serenitati re-
gis ejusque palatio de virtutibus sancti martyris
veraciter fuit cognitum, quod Christus Dominus ad
titulum sux laudis eum clarificasset signis virtutum,
eum admiratione rex credidit factum; et coepit ve
nerari ut martyrem, quem per accusatione.n tyr:nni
prius crediderat fuisse culpabilem. Tunc perlatumest
cum laude in palatio, quod multis diebus ab aemulo
latuit absconsum. Erat enim ibi multitudo magna
naaximorum episcoporum scilicet ac procerum, qui dum

D collationem de sancto martyre interse haberent, et

mirarentur quod de eo audiebant ; vir magnze sancti-
tatis Ansoaldus urbis Pictavensis antistes verbum in-
tulit dicens : Utinam daretur mihi optio, quia no-
tum est meum esse parentem, οἱ ex parochia mihi
comunissa a4 honoris processit gratiam, ut vel ejus
corpusculum meruisseimn habere mecum. Ibi enini ad-
erat Hermenarius pontifex, qui ei successerat in
episcopatu Augustidunensis urbis, et ipse ait : jure
mihi datur hujus viri corpus, quoniam justum cest ibi
eum requiescere ubi fuit episcopus. Tunc etiam Vin-
dicianus prx:sul Atrebatensis, in cujus fuerat dice-

tumvis remissis aut spectabilibus, ut die Dominica
Matutinis interessent ofliciis.

509

VITA ALTERA, AD AUCTORE ANONYMO.

510

€esi interfectus, dicitur respondisse : Ncquaquamita A luisset, ad magnitudinem rei in scribendo volumen

fiet ut vos sancti pontifices locuti estis, sed mihi do-
netur facultas hujus beati corporis habendi, quoniam
buic Joco datus est in quo dignatur requiescere.
Astante vero cunctorum turba praesulum, decernunt
ut jejunia et orationes in hoc conflictu fierent, ut per
hoc dignaretur Dominus osten lere in cujus dicecesi
jure deberet requiescere. H:ec audientes acquieve-
runt decreto, et facta oratione cum jejunio in tribus
parvis epistolis definitionescripta et super altare po-
sitis, ut transacta oratione Dominus declararet in
eujus sorte hoc sanctum beati martyris corpusculum
perveniret. In crastina die oratione completa ac
missarum solemniis consummatis, unus ex ministris
jussus a pontificibus manum incognitam [Al., inco-
gnite] subter pallam posuit, et cognitio veritatis in
maanusua venit. Quod cuncti videntes qui huic spe-
eiaculo aderant, cegnoscentes conclamaverunt An-
soaldi pontificis esse justitiam, quoniam hujus rei
epistola apparuisse declarabatur quod veraciter
teneretur. Jam tunc sine ambiguitate confir-
mato consilio, cuidam viro Dei abbati suo nomine
Audulfo isdem pontifex Ansoaldus jussit ut festinus
propter hoc sanctum corpus pergeret, et cum reve-
rentia debita ipsum usque solum Pictavense deferret,
ut ubi prius ceperat cultum Dei exercere, ibi ejus
lucerna omni tempore emicaret. Tunc vir Dei sancti
sui pontificis jussis obtemperans, gaudens cum fe-
stinatjone perrexit ad locum ubi requieverat corpu-
sculum. Quod audientes qui inhabitabant in circuitu
loci monachi ceterique viri ac mulieres, devotione
magna compuncti festinantes concurrebant ad locum.
Ubi cum sanarentur multi a languoribus diversis,
exsultabant ac Lletantes cum magnis laudibus, et
turba multorum canentium simul et flentium, ipsius
sancti martyris (sicut jussum erat a glorioso domno
rege Theodorico) promoverunt hoc sanctum corpus.
Ergo cum iter jam pergerent, divulgatum est per iti-
meris loca, ceperuntque undique sponte dextra Le-
vaque concurrere ex monasteriis, viculis ac villis
tarbe monachorum ac clericorum per publicum cum
crucibus accensisque cereis et suavitatum odoribus
obviam procedentes. Tanta etenim multitudo erat,
ut vix quisquam accedere posset ad feretrum, et
acceptis cornibus deferre posset scapulis. Nam quis-
que qua detinebatur infirmitate, etiam si feretro ac-
cedens tangere potuisset manu, statim ad pristinam
revertebatur sanctitatem. Nulli enim negabatur
sanitas, si cum fide tangeret hujus feretri opertorii
fimbrias. In pago enim Caturcino [Al., Caturvino],
quibusdam fidelibus poscentibus fratribus, et precipue
petitionibus Ermenanz abbatisse (que ad hoc opu-
seculum impatienter inter exteros nos compulit scri-
bere de sanctis qu:& comitabantur virtutibus ) relatio-
nem veram misit memoratus Audulfus, ubi inseruit
quedam, pro multitudine non valere scribere, so-
lummodo dum ferretur quanta cooperante Domino
viderat miracula coruscare; sed asserens, inquit,
δὲ ea qux» viderat quisquam pagine inserere vo-

Psalmorum excedere. Nos vero quod per eamdem
relationem cognovimus, audire desilerantibus bre-
viter intimamus.

CAPUT XVIII:

Varia ad sancti feretrum miracula. — ἴῃ qua-
dam villa cujus est. vocabulum Gaudiacus (Jouy),
erat puella quedam omine Radinga, qux ab annis
septem in parentum ,domo jacebat cxca, muta et
paralytica. Sed cum allata a parentibus ad feretrum
beati martyris fuisset, eadem nocte sopore detenta
visu vidisse dicitur duos viros splendidos in equis
Sibi assistentes. Sed cum evigilasset, et secum vi-
sionem miraretur, oculi ejus receperunt visum et pe-
des gressum et lingua locutionis officium , ita ut

B ipsa exclamaverit dicens : Gratias ti;i ago, omnipo-

tens Deus, qui per sanctum martyrem Leodegarium
ad integram sanitatem restituta sum. Ab hac laude
[Al., clade] erecta, omnibus membris sana, cum
parentibus perrexit ad propria longo tempore post-
modum victura. Deinde cum in territorium Turo-
nicz civitatis pervenissent in vico Solnaco (Sonay)
qui prope erat, quzedam mulier a demonio vexata
a parentibus trahebaturad feretrum sancti viri : συ
cum tandem invita atque coacta adveniens tetigis-
set hujus feretri vestimentum, mundala protinus cst
a d:emonio : et reversa ad sensum proprium, magis
adhuc volebat circa feretrum assistere, quoniam ab
adversario metuebat se iterum arripi. Ilis ita gc-
stis perlatum est ad urbem. Hoc audiens ejusdem
civitatis pontifex, qui tunc erat vir Dei Bertus (Al. ,
Theodebertus], processit obviam cum choris psallen-
tium, cum lampadibus et cum magno honore susce-
pit feretrum. Et cum percivitatem transirent, quie-
dam mulier accusata pro morte viri sui collo ac ma-
nibus catenata ducebatur. Illa autem cum traheretur
sic clamabat : Subveni mihi, beate Leodegari, quia
innocens pereo falsis accusatoribus alligata. Cum hoc
dixisset, illico confracta catena ex collo cecidit, et
manibus suis eamdem catenam mox mulier projecit
sub feretro, et apparuit idonea qu: fuerat absque
poena punita. Cum vero idem pontifex cum magnis
laudibus per suam parochiam hoc sanctum corpus
deduxisset, et intravisset Pictavense solum ad quod
erat destinatum, requievit paululum ín quodam vi-
culo Igorande (Ingrande) vocabulo : ubi obviam oc-
currens quidam claudus, cum se in orationibus ad
sancti viri corpus in terram projecisset, statim sanus
factus et super pedes suos erectus ad propria incolu-
mis est regressus. Tunc audiens quedam mulier a
cujus manibus ablata fuerat species, et facti erant ejus
digiti curvi, ita ut medio infix:€ essent palm, in-
tantum ut ungues in carne absconse propria;
amiserant virtutem; ipsa tamen cum appropinquas-
sel ad feretrum, invocato nomine Domini et sancii
martyris directa ad pristinam sanitatem magnas gra-
tias agens Deo reversa est ad propriam domum. Sc:
et hoc non est silendum miraculum, quia vir Dei
Ansoaldus pontifex audiens sanctum. appropinquasse

311

8. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

519

jam corpus, velocem ministrum direxit, qui ex Inte- A chorum de sancti Maxentii monasterio, in quo prius

ramnis vila sua daret abundantiam vini, unde pau-
peres et reliquum vulgus, qui comitabantur sanctum
corpus, habere potuissent ad refocillandum se refe-
ctionem. Sed cum hoc fuisset actum, non multum
post spatium, nuntiatum est quod omnia vascula
que intra apothecam, unde ipsum vinum exie-
rat, pene vacua remanserant, tam plena esse vi-
dehantur, ut etiam supereífluentia vina in pavimento
deciderent, ipsa tamen plena rémansissent. Post hzxe
cum ad Vigennam fluvium in vicum Sannone voca-
bulo pervenissent, erat ventus contrarius superemi-
nens ipsum flumen tumidum undis. Unde metuen-
tes naute coeperunt prohibere navigantes introire,
ne periclitarentur in flumine. Tunc vir Dei ab-

abba fuerat constitutus, obviam processerunt, pasto
rem cum magno favore suscepturi devotione magna
el psalmodia in eadem ecclesia pernoctantes. Dilu-
culo vero quxdam accedens mulier deferens semi-
vivum in brachiis infantulum pene annorum trium,
qui, priusquam ad sanctum corpus perveniret, ami-
sisse fertur spiritum, peraccessit. Quem deportando
accedens posuit sub feretro, et cum fletu invocavit -
sanctum virum dicens: Domine mi, redde filium
meum. Et cum fere horarum trium spatio hzc depre-
cando clamaret, quasi de gravi somno evigilans in-
fans voce qua valebat matrem requirens ait: Mater,
ubi es? Ipsa gaudens recepit filium redivivum, quem
amiserat mortuum. Hoc magnum et mirabile fuit

bas jam dictus cujus curz erat deferre sancti cor- B miraculum, ex quo magna fides processit in populo

pus, confidens de meritis sancti martyris, compulit
eos dicens : Mittite in navim et transite securi,
quia Dominus potens est per hujus sancti meritum
has undas compescere. Cum autem positum fuisset in
navi et navigare cepissent naut, statim undae
quieverunt et prospere ipsum flumen transierunt. Sed
cum noctu in ceclesia requievissent, qusedam peregrina
mulier dum cum infantulo c: co advenisset, tota illa
nocte pervigilans in oratione, diluculo infaus lumen
quod amiserat recepit. Inde recto itinere per-
ventum est ad quamdam villam Gelnacum, ad quam
vir Dei Ansoaldus antistes obviam processit cum
multitudine clericorum, vulgi populorum et paupe-
rum, cum thuribulis ac incensi fragrantia, cum
crucibus et cereis accensis, agminibusque multis ca-
nentibus : hoc sanctum corpus suscipiens pergere
cepit ad urbem. Tunc ibidem quxdam aderat fe-
mina multis jam annis intantum curva, ut etiam
caput ipnflexum pene adhzreret genibus, cum paulu-
lum oculos erexisset orans ad sancti martyris fere-
trum, reversum est ad pristinum vigorem ejus cor-
pus. Mirante pontifice et omnibus cum ipso astan-
tibus virtutem Dei ac beatissimi martyris, tunc cum
canticis et magnis laudibus perventum est ad urbem.
Est in suburbano basilica in qua beata Radegundis
requiescit, in. quam introivit pontifex cum sancto
corpore martyris, ibique aderat quidam paralyticus
qui in ejus adventu sanus effectus est. Sed cum.ad

de tam perfecto viro, cujus gloria magna manet in
colo. Deinde vero sublatum est corpus beatissimi
martyris, et quemadmodum decebat talem virum de-
ferri, perlatum est. Et coeperunt ire ad monasterium
beati Maxentii, in quo prius Pater fuerat monacho-
rum. Et qui: inibi ceperat prius mentes hominum
perversorum mutare ad cultum divinum, justo judicio
Dei ac providentia censetur ut virtutibus fulgendo
summis exemplis plurimos adnecteret Dei operibus.
Cum autem deferretur, occurrunt eiin via duo pau-
peres, scilicet vir cum uxore, vir enim unum oculum
ablatum habens, conjux vero duos, uterque acceden«
les ad feretrum, mulier fide lumen recepit oculorum,
vir ejus dubitans recessit cum uno c:xecus. Prius enim
quam accederent, vir trahebat funiculo czcam, rece«
dentes vero uxor reddens vicem viro trahebat post»
modum cadcum. Nam cum prius monachi ex ipso cos»
nobio in ejus properarent occursum, quzdam puella
qua jacebat in atrio beati Maxentii paralytica, omnia
membrorum amiserat, ut notum erat, officia. Quas
eum nomen audisset beati Leodegarii, manus ei una
restituta est sanitati. Cum vero die tertia beati naar
tyris corpus in ipso perventum fuisset atrio, omnia
membra ejus dissoluta, omni infirmitate amissa im
pristinis reversa sunt officiis, ac ipsa tota incolumis
est reddita. Hoc videntes qui ibidem aderant miracu-
lum, tanta undique congressa fuit populi multitudo,
ut vix ecclesie seu atria capere potuissent omniunt

basilicam [A/., monasterium] sancti Hilarii delatum p advenientium populorum catervas. Interea maulief

fuisset beatum corpus, alius paralyticus jacens in via,
hujus tangens feretrum, sanus protinus factus est,
Paulo post quzxedam puella cxca saneium Dei invo-
cans, lumen amissum recepit : quz secuta usque ad
ejus tumulum perveniens huc usque devota deser-
vit.

CAPUT XIX.

Monachi S. Mazentii excipiunt sacrum corpus. —
Miracula alia. — Igitur cum ipsum sanctum corpus
amotum fuisset ab urbe, et ab ipsius civitatis prassule
cum suis sacerdotibus et ministris propriis humeris
fuisset quibusdam spatiis loci deportatum et usque
Zezinoialo [ Al., Zizolliolo] quodam viculo cum ma-
guo tripudio fuisset delatum , ibi turba magna mona-

alia ex longinquo veniens, lumen oculorum eum 88
sancti martyris accessisset. tumulum, recepit quod
amiserat. Quidam adolescens simul et puella dzemo-
niis vexati cum tremefacti ad locum sancti martyris
pervenissent, vomitu sanguinis evulsis daemonibus
ad suam pervenerunt sanitatem.

CAPUT XX.

Fidelium religio in sacrum corpus; in basilica nove
sanctus sepelitur. — Mult» et innumerabiles virtutes
illis diebus per eumdem martyrem operate sunt. Nam
quicunque venissent multorum languentium, caco-
rum, surdorum, mutorum, aridorum, claudorum at
que a d:monibus vexatorum, reddita est eis sanitas
incolumilatis, Nam dum in itinere deferretur , pene

᾿ 75

EPISTOLA CONSOLATORIA.

914

sine numero fuit inultitudo portantium. Matron: vero A sepelivit corpus beati martyris, in quo loco operatur

nobiles vestiincntorum ornamenta gestantes , oblatis
palliis velamenta ex auro et holoserico et ornamenta
offerentes super feretrum martyris, intantum ut ea
melior in meritis esse gauderet, qux in honoreim mar-
tyris prius votum suum Domino obtulisset. In ipsius
heatissimi martyris honore, jussu pontificis domni
. Ansoaldi, opere abbatis Audul(i patris monasterii, mi-
re magnitudinis fabricata est domus, cujus fabricze
zedificatio est dissimilis omnibus basilicarum constru-
etionibus. Qua supradictus pontifex votum perficere
volens, huic loco accessit cum omnibus sux ecclesi
sacerdotibus ac turba magnificorum catervaque po-
puli magna. Et quidem cum maagnis laudibus sanctum

culmina virtutum. Ubi ad laudem nominis Christi
perpetuo fit gaudens recursus, et ad medelam populi
indulgentiamque peccatorum οἱ omnibus qui ex fide
adeunt, precum suarum obtinere concedatur supple-
mentum, regnante Domino nostro, cui est houor et

imperium, virtus et potestas per infinita secula sx-
culorum. Ámen.

CAPUT XXTI.
. Martyrii, etc., tempus. — Consummatum est sancti
Leodegarii martyrium quinto Nonas Octobris, et de-

dicatio basilic:e ipsius tertio Kalendas Novembris,
trauslatio vero sancti corporis medio mense Martii.

EPISTOLA CONSOLATORIA ,

Quam sanctus LeopggaRIUs episcopus Heduorum post. obitum germani sui Gairem, post
amissos oculos et labia incisa, direxit ad genitricem suam Suessionis in ^ canobio puella-

rum.

UB xy.
Cv
. vC?

. -*
.

(Ex Mabi'l., Act. SS. ord. S. Dened.)

1. Domin:e et sanctissim:ze genitrici Sigradz, qux: B taneum οἱ leve tribulationis nostre supra modum in

antea per cognationem carnis, modo per conjunctio-
Bem spiritus facta est vera mater, et. impletum est
illud quod sancta Veritas dictt : Quicunque enim fe-
cerit voluntatem Patris mei qui in colis est, ipse meus
frater, soror, et mater est (Matth. xn, 50). Leodega-
rius servus servorum Jesu Christi Salvatoris nostri,
gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino

Jesu Christo. Gratias ago Deo meo, qui non abstulit

misericordiam suam a me, sed dedit auditui mco
gsudium et ketiUam pro fide nostra et patientia in
omnibus persecutionibus et tribulationibus ejus [ Bol-
land., tuis], quas sustinuisti in exemplo justi Judicis
Dei, ut digna habearis in regno Dei, in quo elcgit te
Dominus Deus noster Jesus Christus ante constitu-

tionem mundi, et dedit tibi non solum ut in eum €

credas, sed etiam ut pro illo patiaris, si qua conso-
latio in Christo, sí quod solatium charitatis, si qua
societas spiritus, si qux viscera misericordie in
ipso, implestf sanctorum gaudium, omnis tristitia

versa est in l:etitiam, quia nullo modo oportebat tri-.

stari, sicut ait beatissimus Peirus : Modicum nunc
si oportet contristari in. variis tentationibus, ut proba-
tio vestre fidei multo pretiosior sit auro quod per ignem
probatur (1 Petr. 1, 6, 7). Ita et beatus Paulus tc-
statur dicens : Jd enim quod in prasenti est momen-

8 Monasterium puellare sanctz Marix apud Sues-
siomas orlinis sancti Benedicti, hactenus tflorentissi-
muip, condidit Ebroinus cum Leutrude uxore sua et
Bovone filio, primo quidem in angusto fluvii Axonze
meditullio extra. urbem, postea intra ipsius urbis
menia : « quo monasterio ita fundalo, inquit scri-
Bor Vitse S. Drauscionis, maximam ibi sancliinonia-
ium catervam aggregavit Drausius, eisque abbatis-
sam praefecit nomine Ztheriam (a Leodegario supra
IrugxiaM dictam) quam ex religioso Jotrensi caenobio
sibi asciverat. » Exstat apud Melchiorem Reginaldum
in Compendio Ilistor. Sucssion. privilegium eidein

sublimitate cterne glorie pondus operatur in nobis,
etc. (11 Cor. iv, 17). Et alibi : Rememoramini pri-
&tinos dies in quibus illuminati magnum certamen su-
stinuistis passionum, etc. (Hebr. x, 52). Et ut confir-
matio et retributio maneat in zxternum, addidit di-
cens : Nolite itaque amittere confidentiam vestram,
qua magnam habet remunerationem. Patientia enim
necessaria esl ut facientes. voluntatem ejus reportetis
promissionem, adhuc enim modicum aliquantulum,
qui venturus est veniet : Justus autem ex fide vivit.
Quod si subtraxerit se, non placebit anime mec. Nos
autem non sumus subtractionis in perditione, sed filii
in acquisitione anime (Ibid., vers. 55-59).

2. 0 domina, quantum gaudium oportet te hahere
in Domino, nec lingua effari, nec pagina valet con-
tinere. Dereliquisti quod derelinquendum erat, ade-
pta cs quod desideravit anima tua. Exaudivit Doii-
nus orationem tuam et vidit lacrymas tuas, quas mul-
tis peractis fudisti in conspectu ejus, et quod paulu-
Inm videbatur impedire ad capiendam zternam bea-
titudinem truncavit a te, ut soluta a vinculo familia-
rium et libera ab omni compede mundi hujus vaces
et vivas Domino, et gustes quam suavis est Christus.
Ipse est Deus noster, ipse est tex noster, ipse est
Redemptor noster, ipse via et veritas et vita in agni-

monasterio concessum a Drauscione, prolixius apud
Bollandum, ad diem 5 Martii, et in addendis, datum
« Auguste Suessionum anno 14 regni domini nostri
Clotarii regis, » in quo « secundum regulam san-

D cti Benedicti, 4d modum Luxoviensis monasterii quod

beatus Columbanus tenuit, » militare jubentur puellas
Deo sacrate. Eamdeim regulam Leodegarius supra
« regulam sanctam » appellat. Illuc successerat Si-
grada Leodegarii mater, aequam Ὁ ab Ebroino
vexari coeperat, nisi si forte eo loci ab Ebroino re-
legata, volens in vota religiosa concessit.

515

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

φῦ

tionc Dei Patris, οἱ Filii, οἱ Spiritus sancti; ipsi ser- Α tamen in id quod conditi sunt non sunt οἀϊδηύϊ,

viendum e:t in perpetuo, de quo Psalmista ait:
Quid retribuam Domino pro omnibus que retribuit
mihi ? (Psal. cxv, 12.) Significans quid retribuendum
sit, illico adjunxit : Cdficem salutaris accipiam et no-
men Domini invocabo (Ibid., vers. 13).

9. O felix mors que vitam tribuit! felix amissio
rcrum, qua divitias restituet sempiternas ! felix tri-
stitia, qux» gaudium affert angelorum! [mprzsentia-
rum probasti quantum cleinentissimus Doininus Je-
sus Christus misertus est tui, qui devotionem spiri-
tualem et eustodiam saneta disciplinz et contemptum
mundi tibi habere concessit, et pignora uteri tui de
serumna hujus sculi et de errore przsentis vite eri-
puit, et dedit spem vite zternx iis quos lugere po-
teras quasi mortuos, si superstites reliquisses in
mundo; de quibus non est habenda mestitia, sed
multimoda gratiarum actio referenda Deo Patri et
Domino Jesu Christo. Ecce ablata est caligo qux ob-
scurabat pupillam animze, ecce abjecta est subfasci-
nalio et cura presentis vitz, Jam non habet nudus
ἃ lucLain. ubi adhz;ereat manus sua. suscepto jugo levi
portans cruceni Christi.

4. Sequentes itaque Dominum, ejus przxcedente
misericordia, intrepidi procedamus ad certamen : fi-
«115 enim est, dabit nobis victoriam, quia ipse prze-
liabitur pro nobis, et conteret Satanam sub pedibus
nostris velociter. En quo Deus suos milites vocat ad
ccriamen, quibus post victoriam paratas habct co-
ronas, et talibus armis induit, qualia inimici eorum
non habent, id est scutum fidei, loricam justitiz,
gelcam salutis, in quo possint omnia tela nequissimi
ignita exstinguere, et gladinm spiritus quod est ver-
bum Dei, per omnem orationem et obsecrationem
erantes omni tempore in spiritu, el in ipso vigi-
lantes.

5. Nihil vult Rex noster in suis militibus de veteribus
armis, nec de veleri vestimento reperire, sed innova-
tos vult probare ad przlium; et si aliquid fuerit
(quod absit) de vetusta consuetudine, quamvis par-
vum videatur, maximum generat detrimentum, praz-
cipue si aliquid odii contra inimicos fuerit in corde,
- quod avertat Deus ab animo Christianorum fidelium.
Qux enim potest perfectior esse virtus, ut diligendo
wimicos mereatur cffici filius Dei, et dimittendo de-
bito mereatur absolvi ἃ vinculo delictorum suorum?
dicente Domino : Si quis mihi ministrat, me sequatur,
εἰ ubi sum ego, illic et minister meus erit (Joan. n,
26). Qualem viam Dominus docuit sequi, audi eum
dicentem cum ad crucem iret : Domine Pater, dimitte
ilis, quia nesciunt. quid. faciunt. (Luc. xxi, 54). Si
auctor vite zterns qui carnem de Virgine absque
peccati macula assumpsit, pro inimicis orabat; quan-
to magis nos, qui pleni sumus peccatis, oportet ini-
eicos diligere et orare pro eis, ut imitando Domi-
num et sequenjo illum mereamur partem habere in
rcgno illius cum sanctis? Et δὲ sunt nonnulli quos
p»rversitas vite in. communione a nobis separabat,

4 Boll«nd. ccrjiciunt (uctans. Epit

sed potius propter przcepta Dei diligendi.

6. lllud namque summopere cavendum cst, ut
quos divina pietas de cura rerum temporalium líbe-
ravit, nullatenus nec eorpore, nec animo revertantur :
et si qua sint qux jure legitimo debentur, cum omni
festinatione vendita aut data, vel etiam dispensata
pauperibus b, ad thesaurum regni ccelestis et aeter-
nam beatitudinem animus incalescat. h iic exemplo
Maria obsequens, quie sedebat ad pedes Dominl, au-
diebat verbum illius : Martha autem satagebat. ctrca
frequens ministerium. Que stetit et ait : Domine, non
est tibi cure quod soror mea relinquit me solam mini-
strare ; dic ergo illi wt me adjuvet, et respondens dizit
illi Dominus : Martha, Martha, sollicita es, et turbaris
erga plurima, porro unum est necessarium : Maria op-
timam partem elegit que non auferetur ab ea (Luc. x,
59-45). Tanti amoris zstu Maria intrinsecus anhela-
bat, ut etiam a corporali ministerio Domini vacaret,
et solam ejus potentiam deitatis, in quantum Dominus
ei preestabat, contemplaretur. Ideo oportet ut qnisquis
ad hanc contemplationem surgere meruerit, et malis
impediatur obstaeulis, die ac nocte psalmis et hym-
nis et canticis spiritualibus vacans, οἱ obedientiam
sancte regule custodiens, prastoletur venientem
Dominum accensa lampade, ut cum venerit et pulsa-
verit, confestim aperiatur ei. Nihil melius quam
timor Dei, nihil dulcius quam respirare in mandatis
ejus.

1. O bona domina, quod tibi pius Dominus praepa--
ratum habet, nec oculis vidit, nec auris audivit, nee
in cor hominis ascendere potest. Qualiter in przesen-
tem vitam te Dominus remuneravil, audi et ausculta.
Pro obsequio famularum dedit tibi omnes fratres
sanctos, qui quotidie pro te orant, pro servitio an-
cillarum dedit tibi sorores sanctas, quarum consor-
tio frueris; pro labore przsentis vitz, quietem iu
congregatione monasterii; pro amissione rerum
Scripturam divinam et meditationem sanctam et ora-
tionem assiduam; pro amissione parentum, habes
venerabilem et sanctam dominam ltheriam abba-
tissam : est tibi mater, est tibi soror, est tibi filia.
Tu itaque ei vicissitedinem redde, quia, ut. certus
sum in Christo Jesu, est vohis cor unum et anima

p una. Ideo te confido ita omnia accepisse, quia non

meis meritis, sed sola misericordia Christi per tuam
orationem et sanctitatem omnia mihi a Christo col-
lata sunt. Fidelis sermo et omni acceptione dignus,
quia Christus Jesus venit in hunc mundum peccatores
salvos (acere, quorum primus ego sum, sed ideo misc-
ricordiam consecutus sum , ut. in me clementissimus
Jesus ostenderet patientiam suam | ad consolationem
omnium peccatorum et spem venie (] Tim. 1, 15,
16). Quod minus apud nos terrena habetur subsian-
tia, de thesauris sacrarum Seripturarum vobis di-
reximus ; et cum legeritis et audieritis, gratias agito
Domino per secula zeterna. Amen.

b Forie addenduin dum fuerin!. BoLtLAND.

SYNODALIA PRAECEPTA QU/EDAM.

518

* SYNODI Α S. LEODEGARIO CELEBRAT/E

CANONES ALIQUOT.
(Ex Mansi, Conciliorum Collect. ampl.)

MONITUM.

In antiquissima collectione canonum e bibliotheca
ecclesie Andegavensis producuntur titulo xciv, qui
est De monachis et monasteriis, canones aliquot ex hac
synodo, qui omnes ad disciplinam monasticam spe-
etant, inscribunturque : Canones Augustodunenfes S.
Leodegarii episcopi. Neque tamen universi eo loco
describuntur, sed, quibusdam praetermissis, hi dun-
taxat qui sequuntur. Post hsc, repetita jam data
inscriptione , eo quo reperit ordine, recenset cano-
nes, quos et nos, ut pote pretiosum antiquitatis
monumentum ac sollicitudinis sancti Leodegarii ad
restaurandam firmandamque in sua dioecesi discipli-
mam etiam monasticam evidens testimonium, huc
referendos censemus.

]. Primus titulus hic est monasticze disciplinas,
ut abbates vel monachi peculiare non habeant, et
monachi ab abbate victum et vestimentum consuetum
accipiant.

V. Ut compatres nullus eorum audeat habere.

VI. Ut in civitatibus errare non inveniantur.
Quod si causa utilitatis monasterii, "cum litteris
abbatis sui ad archidiaconum civitatis scriptis di-
rigantur.

VIII. Ut abbati suo ac preposito

sint obedientes.
X. Ut nullus familiaritates externarum mulierum
presumat habere; et qui inventus fuerit, severius
corrigatur. Ut mulieribus in monasterium monacho-
rum nullatenus ingredi liceat.

Statuimus atque decefhimus ut nullus monachum

A sancti Benedicti edocet, et implere οἱ custodire ín

omnibus debeant. Si enim hzc omnia fuerint legi-
time apud abbates vel monasteria conservata, et
numerus monachorum, Deo propitio, augebitur, et
mundus omnis per eorum orationes assiduas malis
carebit contagiis. Sint monachi omnes omnino obe-
dientes, sint frugalitatis decore pollentes, in opere
Dei ferventes , orationi instantes, in charitate per-
severantes, ne propter negligentiam aut inobedien-
tiam, hoste cireumeunte ac rugiente et qu:zrente
quem devoret, cibus efficiantur. Sit eis cor unnm et
anima una. Nemo suum aliquid dicat, sed sint cis
omnia communia. In commune laborent, hospitalita-
tis omnino sint receptores.

Quisquis autem hzc a nobis, Deo przcipiente, di-

p ctata in confirmationem regularem monachorum, te..-

taverit aliqua transgressione cassare, si abbas est,
anno uno ei communionis potestas suspendatur; si
propositus, annos duos; si monachus, aut fustibus
verberetur, aut a communione ^ et missa et chari-
tate annos tres suspendatur. Justum enim est ut su-
bripientia vitiorum semina falce ;ustitize resecentur,
ne, dum simulatione continenti: nutriuntur, ita sil-
vescant , ut nec securibus excidantur.

Ad Augustodunensem pr:eterea sancti Leodegarii
synodum referendus videiur canon, qui in altera col-
lectione canonum e bibliotheca sancti Benigui Divio-
nensis, atque in aliis citatur, appellaturque primus
canon Augustodunensis, his verhis :

Canones Augustodunenses cra 1.

Si quis presbyter, diaconus, subdiaconus, vel

allerius absque permissu sui abbatis prxsumat re- C clericus symbolum quod sancto inspirante Spiritu

linere : sed cum inventus fuerit vagans, ad cellam
propriam revocetur, ibi juxta culparum merita coer-
cendus.

XV. De abbatibus vero vel monacbis ita observare
convenit, ut, quidquid canonicus ordo, vel ^ regula

* [n Codice Bonzvallis, itemque in Andegav., Di-
vionen. et aliis, qui elenchos exhibent episcoporum,
quet numero in synodis singulis fwerint et canones
edideriut, postremo loco hzc leguntur : « Consensus
domini Leodegarii cpiscopi Augustodunensis. Ego
Leodegarius, ac si indignus peccator episcopus, cum
consensu fratrum meorum polliciti sumus, et perpe-
. waliter placuit observandum. » Quz subscriptio vi-

deri potest ad concilium hoc nostrum pertinere.
Jacos. Sin. — Ad canones supra editos alium ad-
dit Petrus de La Lande V.C. ex collectione canonum
que est in bibliotheca Thuana; qui cum ibi xiv
appelletur , exeo constat plures olim fuisse quam
qui nunc exstant, nec ad monasticam disciplinam
omnes pertinuisse. Fuisse autem a sancto Leodega-
rio Àugustodunensi episcopo diclatos, patet ex duo-
bus hujusce collectionis indicibus , quorum prior
continet capitula canonum Gr:zecorum οἱ Latinorum,
in cujus fine sunt hzc verba : « Can. Augustodunen-
siuin. sancti Leodegarii episcopi : » oosterior autein

apostoli tradiderunt , οἱ fidem S. Athanasii praesulis
irreprehensibiliter non recensuerit, ab episcopo con-
demnetur.
d Canon Augustodtnensis.
XIV. Seculares vero, qui Natale Domini, Pascha,
Pentecostes non communicaverunt, inter catholicos

index sic habet: « Episcopi qui hos canones dictave-
runt, quorum nomina desiderantur. » Et ad calcem
hujus legitur, consensio et confirmatio domini Leode-
gorii episcopi Augustodunensis. LapB. οἱ CossaRT.

b Canonum ordo vel regwla, ms. Einsidlens., a
Mabillonio allatus.

c Et mensa, ms. Einsild.

4 Burchardus in sua canonum Collectione , lib.
xix, cap. 74, canonem affert ex concilio Eduensi,
seu quod idem est Áugustodunensi, can. v. ille vero,
quanquam acceptus ex concilio sancti Leodegarii,
ibidem non legitur, cum tamen ad nullum aliud re-
ferri commode possit (neque enim ante Burchardum
ullum aliud legitur Augustodunense concilium); ideo
buc referendum non immerito censui. lvo quidem,
et ex eo Labbeus , canonem quintum Augustodunen-
sem sancti Leodegarii plane ab hoc Burchardiano
diversum affert; sed apud istos decretorum collc-
ctores in signando canonum numero non semel etra
tum constat.

5719

S. LEODEGARII AUGUSTODUNENSIS EPISCOPI

non habitent. Nullus presbyter confertus cibo, aut A maneat in potestate pontificis vel veraciter afflictos
non diu suspendere, vel desidiosos prolixione tem-

crapulatus vino, sacrificia contrectare, aut missas

facere pr:ssumat

quod si quis prxsumpserit ,

amittat honorem. Mulieres ad altare ingredi non

oportet.

Ex concilio /Eduensi
Cax. v. Si qui altario Domini deserviunt, si suhito
flenda carnis fragilitate corruerint, et Domino ΓΟ-
spiciente digue poenituerint, ita ut mortificato cor-
pore cordis contriti sacrificium Domino offerant;

pore ab Ecclesi:e corpore segregare. lta tamen ut sic
olficiorum suorum loca recipiant, nec possint ad al-
tiora officia ulterius promoveri. Quod si iterato, velut
canes ad vomitum reversi fuerint, et velut sues in vo-
lutabris emersi jacuerint, non solum dignitate officii
careant, sed etiam sanctam cominunionem nonnisi in

exitu percipiant.

^ TESTAMENTUM SANCTI LEODEGARII.

(Ex D. Pitra, Hist. de S.

. Pérard, Monum.

list, Burguud., p. 5. Mi-
rzeus, Opp. d plum.)

[Anno incarnationis Do-
minice Dei et Salvatoris
Domini nostri Jesu Christi
DC quinquagesimo tertio,
Indictione decima, regnan-
té Theodorico filio Clo-
tharii, gloriosi regis, ma-
jore vero domus Leodegiso,
fiio Herchinoaldi * :] ego
Leodeg.rius, etsi indignus
episcopus /Eiduorum, se-
ptime * episcopatus mei
anno, con-iderans varias

(Interpretatio vetus szeuli

xvi, — kx. Hisoria ms.
episcoporum — /Eduenu - B
sium.)

[ L'An de l'incarnation
de nostre Sauveur Jésus-
Christ, 655, en l'indiction
deux, regnant Théodoric
fils du roi Clautaire, estant
maire du Paluis Landeges-
me, fils de Herchion.] —
Je, Léger, encor que in-
digne évéque d'Autun et
en la scptiesme année de
mon épiscopat, — consi-
dérant les variables mu-
tatious des choses et iné-

4 Vulgatam ἃ Perar.lo ( Monumenta histor. Bur-
qund. p. 5) cujus lectionem sequimur, et a Mirzo
( Opp. diplomatica ) cum discrepantiis quas margini
apposuimus. lllud examinandum susceperunt Cointius
οἱ Mabillonius, Cointius (Annal., t. 111, p. 581), post
Perardum, hoc 6556 neoterici opus pronuntiavit. Ma-
hillonius ( Annal. t. 1, p. 418 ) corruptos characteres
chronojogicos fatetur, sed legitimam esse testamenti
substantiam conten:lit ex posterioribus instrumentis.
Legitur praterea inter ejus opera. posthuma (1. 7, p.
9230) epistola q*a ipsos chronologicos characteres tue-
Lir, non omnes quidem ; nec enim hujus xtatis mos
füit annos ab incarnatione repetendi, ncc annus Chri-
sti 655 cum regno Theodorici lll. occurrit; nec indi-
ctio 10 nec Leodegisi majoris domus tempora facile
cum his conciliari queunt, sed has notas expungendas
censet. Huic favet Mirzus, apud quem ex notis chro-
nicis nulla prorsus apparet, prxter sep:imum episco-
patus Leodegarii annum et regai Theodorici annum
tertium. H:ec autem duo non consonant; aunus enim
episcopatus Leodegarii 7 concurrit cum anno Chr.
603 (Gall. Christ., t. IV , p. 550). Mabillonius quidem
annum episcopatus 17 ο΄ Τὸ jubet pro septimo et
conjicit notam decussatam per amanuensium in apo-
graphis omissam fuisse; regis autem Theodorici an-
num $ recte illigit cum anno Christi 676, sub quo

lestamentum Leodegarii collocandum arbitratur.

6.

rum id consistere non potest, cum jam ab anno 674,
ab Ebroino coinprehensus Leodegarius et in carcerem
conjectus foret, donec avulsis oculis interemptus est.
UnEQUIGNY. — [n his tantorum virorum duis, viz
ΔΗ͂Θ᾽ Sumus novam tentare víam ad reducendas in
"num ac fersan in verum varias hinc inde dilapsas
scutentias. Nobis enim utcunque ratum aut saliem

rerum immutationes, sed
et inevitabilem,mortis ter-
minuni, ac formidabilem
[41 641 οἱ cunctis tremen-
dam districtionem judicis
horam, simul pro his hu-
juscemodi ad illam disci-
plinan recurrens que
pr:ecipit : Date et dabitur
vobis, et facite vobis ami-
cos de mammona iniquita-
t:5, qui vos recipiant in εὐ-
lis (Luc. xvi, 9), et illud
recordans Sapienti:e mo-
nentis: Redemptio anima
viri divitie ejus, et sicut
aqua ignem exslinguit, ita

vitable terme de la mort,
et espouvantable heure du
jugement de Dieu, — 8-m-
blablement, et pour ces
choses et autres sembla-
bles, retournant à cette
discipline qui dit et com-
mande: Donnez, et il vous
sera donné, οἱ faictes vous
des amis d'iniquités, qui
vous recepvronl aux cieusz,
— ei me ressouvenant de
ce qu'est escript : le ra-
chapt de l'áme de l'homme
sont ses richesses et com-
me l'eau estaing le feu,
aussy faict l'aumosne la-

C probabile visum est tres distinguendas esse in hoc in-

strumento temporis notas. 1» Ali:e ad ejus creationem
referuntur, nempe insignis illa Liv episcoperum con-
firmmatio sub finem laudata ac forsan septimus episco-
patus Leodegarii annus, ad mentem eorum, inter
uos Mabillon in Acta sanctor. O. S. B. tom. If, prze-
atio, qui initium episcopatus anno 659, οἱ concitium
sub sancto Leodegario auno 665 ascri:unt. 2» Alis
uot: ad ultimam hujusce codicilli confirmationem
faciunt, nempe terliu; annus regni Theodorici, ac sy-
nolus Christiacensis, qux in fine tantam ac veluti
secunda mánu reposita fuere. 3* Alie demum note
initio pr:efix:e haud. incunctanter supposititize ab al-
(cra interpolatoris mauu, ac, ni fallor, a notario qui
$rculo x hoc instrumentum in tabulario ecclesi:e
Δὲ duensis rescripsit, ac plura ejusdem apographa edi-
di*, cum dilitigantibus acriter hinc cpiscopis, illine
comitibus A duensibus, res ad Joannem VIII S. Pon-
tificem dirimenda delata est. His positis, cum hoc in-
«trumentum publice confirmaverit prefatus Joannes

*.

papa Vill, ac de ejus auctoritate perpetua traditio in
^cclesia ZEduensi, multis licet impetita litibus, firma

tamen permanserit, imo cum per multa tempora vi-
guerit matricula ἃ sancto Leodegario instituta, ae
seculo usque decimo quarto Denarii S. Leodegarii
nomine insignita duraverit, nihil jam obstat quin vel
criticus asperior totus aheat in celehr. Mabilloni sen-

tentiam, peccare nempe hoc instrumentum
dam temporum notis, quoad vcro substantiam,

""ibus-
am

habenduin esse ac genuinum.

b Hxc omnia uncinis inclusa, ut

propostere subdi-

titia, omnino omisit Mira'us ac Italico charactere si-

gnanda censuit.

ec Mabillon. addit decimo.

δὶ
ei.emoeyna exstinguit pec-
catum (Prov. tit, 8): pro
amore Divinitatis, pro re-
missione peccatorum, pro
pia quoque recordatione
domini Clotharii et Valde-
childis reginz , pro statu
necne regis Theodorici et
regni ac cunctorum pro-
cerum ejus, precipue pro
his qui in dicendis rebus
conquirendis adjutores et
eollaboratores nobis ex-
stiterunt, dono, trado,
transfundo et heredem
statuo ecclesiam — beati
Nazarii, titulum mei prz-
sulatus, de rebus meis.
Hoc est, de Mariniaco
villa, qux jacet super ^
Stantiam | Mir., Sconem]
fluvium, quam michi jam
dieta regioa de proprio
suo in proprium meum
delegavit et per regale in-
strumentum chartz ha-
bere concessit: nec minus
de ^ Tiliniaco villa, que
de jure materno ab avis
et proavis michi compe-
üt, eL est super fluvium
t Sagonam; 4 necnon et
de Olgea at de * Cananis
villa, quam de Bodilone
δι Sigrada, Deo devota,
conquisivi, cujus terra
sila est tam infra Divio-

TESTAMENTUM.
quelle estaing le pesché, — A nem castrum quam circa.

pour l'amour de la divine
bonté, — pour la remis-
sion des peschés de dom
Clautaire et de Zelchedine
reyne — pour l'estat du
roi Théodoric, et du ro-
yaume et de tous ses priu-
ces et seigneurs, princi-
palement de sa race, qui
nous ont esté coadjuteurs,
conlaborateurs et dona-
teurs és dits hiens — don-
ne ei transporte οἱ fais
héritiére l'église Saint-
Nazare, titre de mon évé-
ché, de tous mes biens,
scavoir :

De Marignac sur la ri-
viére de Sicanan, aprés
dit Rouche, que la dite
revne m'avait donné du
sien en propriété, signé
par le cachet royal; —
coinme aussi du village de
Telma, qui nYappartieut
du cóté de ma mére et de
mes grands-aieux, estant
iceluy sis sur la riviére
de Saóne —et du village

Quas villas cum f catallis
suis, servis utriusque se-
xus, vineis, pratis, aquis,
stagnis, cursibus, recur-
sibus, sylvis, piscuis ma-
joris peculii vel minoris,
de s!atu nostro proprio
in statum matricule no-
str:e, quam [Add. ad] os-
tium ecclesi: sancti Na-
zarii fabricavimus, cum
omnibus suis appendiciis
delegamus , seceruimus,
transfundimus, ea ratione

B ut tam a ὃ pr»posito ,

ejusdem matricule re-
ctario, quam a successo-
ribus ejus, quas nostri
successores pontifices or-
dinaverint , quadraginta
fratres quotidiana diaria
el stipendia omni tempo-
re accipiant, ut liberius
pro salute regni et prin-
cipum ac totius orbis do-
minici ( Mir., Deum ] de-
precari possint.

Si vero ullus majorum
hereduin vel alicujus per-

de Canabis , dist aprés C sonx lomo lianc nostram

Chenóve, que j'ai acquis
de Daudillon et Sigrate,
deverg laquelle ferre, est
assise tant au-dessous de
Dijon-le-Chasteau ( qu'à
l'entour ) : — tous lesquels

el communem cleemosy-
nain, et liujus instrumenti

" chartam violare praesum-
. pserit, ut reus majestatis

noverit se coram majore
palatii vel capite vel cen-

933

villages et chapelles avec
leurs hommes de quelque
sexe qu'ils soient, terre,
vigne, pays, deux estangs,
cours, bojs, pasquiers,
petitz οἱ grandz, trans-
portons de nostre propre
matriculle que nous avons
baptis à la porte dudit
Saint-Nazare avec toutes
dépendances. — A telle
conditiun que, tant du
prévost de ladite église,
Bereaire, que de ses suc-
cesseurs , qu'aussy nos
Successeurs évesques au-
ront mis et eslevé en la
place de ce bien, parce-
vront quarante fréres par
chacun tour un chacui sa
direet gage en tout temps
pour plus celébremeut
prier Dieu pour l'estat du
royaume, des princes, et
detoutle monde. — Quesi
quelqu'un de mes plus pro-
ches héritiers ou descen-
dants d'iceux ou bien qui
ce soit, présume de rom-
pre et vieler ceste nostre
aumosne eL codicille te-
slament, qu'il sache qu'il
sera puny comme astaint
et convaincu de léze ou
de la vie ou amandable
de cent livres d'or envers
le maire du palais. —

Δ Stantiam fluvium, hodic vulgo dicta la Canche.

b Tiliniacum vulgo Tillenay.

« Sagonam vulgo la Saóne.

4 Nec non εἴ de Olgea desunt in Mirxo. — Olgea
mihi hactenus ignotum.

e Canapis villa quam de Bodisona, Mir.eus. — Ca-
nanis vel Canapis, hod:e Chenóve.

f Et capellas cum servis suis. Miracus ac vet. inter-

» — Cum catallis. Catallum idem quod capitale,

omnia qux in pecudibus sunt. Ex capitale enim D iransférés à une maison situ

(ormata vox Captale, et ex Captala, Catallum ; ut ex
Chaptel Gallico Chatel et catel. CaNciis. Ejusdem ge-
neris et originis cst vox Gallica ad eadem pr:ediorum
bona referenda nempe: Cheptel. Notare pretium est
veterem interpretem legisse, uL Mir:eus, capellas cum
servis.

δ Praeposito ejusdem ecclesie Dercario, Mirxus ac
vetus interpres.

Il est certain qu'outrel'établissement central de cha-
rité établi à Saint-Andoche et la matricule de Saint-
Nazaire, il y avait quatre petits établissements hospita-
liers ou diaconies, situés aux quatre portes principa-
les de la ville. — C'est dans la diaconie de la porte
Saint-André, un peu au dehors de la ville, prés du
Champ des exéculiops à mort, que fut enterré saint
Racho. — Cette diaconie fut donnée, au moyen áge,
à la Charité-sur-Loire ; elle faisait partie des établis-
scnients hospitaliers de Besancon, de Nevers, et jus-

qu'en Angleterre, qui firent le fond de la dotation
dc la Charité-sur-Loire, comme on peut le vérifier
dans la liste des prieurés de Cluny. ( Biblioth. Clunia-
censi, p. 4717-1719.) — Prés du temple de Janus, au-
tre lieu d'exécution et de justice, se trouvait un établis-
sement de charité, existant encore aux χη el χη!" sié-
cles, comme l'attestent plusieurs titres de cette épo-
que. Quand cet établissement eut complétement dis-
aru, les droits et les devoirs qu'il représentait furent
de ἃ l'entrée du clottre,

vers la porte des Bancs. Le droit le plus particulier
du proprictaire de la maison dite de la Genetage était
de laver les pieds de l'évéque quand ce prélat prenait
possession de son siége. — Cette action de laver les
pieds était chez les anciens le symbole le plus expres-
sif de l'hospitalité exercée, et un des soins les plus
recominandés aux diacres placés dans les diaconies.
— La troisiéme diaconie était placée au lieu oü est
aujourd'hui le cimetiére de l'hopital, au-dessous de
la porte de Rome. Au x11* siecle, on 1ransporta l'éta-

blissement au lieu dit le Mal-Dieu ou de Saint-Lau- .

rent. — La quatriéme était prés de Saint-Andoche,
du cóte de Fleury ou Parpas. — Nous devons cette
note el plusieurs renpeignements de ce genre à l'obli-
geantle amitié de M. l'abbé Devoucoux, chanoine
d'Autun, qui a fáit une étude spéciale des antiquités
éduennes.

585

tum libris auri mulctan-
dum. Episcopis autem
successoribus nostris hzec
ita observare [Mir., de-
servire] volumus, sicut
et plura in partem illorum
contulimus et sicut hzc
coram Deo digno consi-
deraverint. Si vero dein-
ceps alicujus obstinatio
contra hic se erexerit,
noverit se etiam quinqua-
ginta quatuor coepisco-
porum, * qui a principi-
bus nostris 5 Christiaco
congregati sunt, quibus
presentibus, vel quorum
consilio hanc donationem
ecclesi: matricul:, quam
nostre celebravimus, et
nostra, quamvis ad extre-
ma, auctoritate excom-
municatum et invocatione
sancte Trinitatis, pote-

LEO PAPA Ii.
Voulons aussi que nos À state beali Petri aposto-

successeurs évesques
soient assujettís à tout ce-
ci, comme aussi en faveur
d'eux avons faict plu-
sieurs donations sans con-
sidérer icelle estre digne
devant Dieu. — Que si
quelqu'un d'eux se dresse
et léve contre cette mien-
ne volonté de courage ob-
stiné, qu'ils sachent aussi
qu'ils sont excommuniés
de l'autoritéde cinquante-
quatre évéques congrégés

lorum principis, cum Ju-
da traditore Domini, qui
loculos habebat, et qui
res Domini furabatur et
pauperum , aeternaliter
damnandum cunr Datlian
et Abiron, quos vivos Ler-
ra absorbuit inconsueta
et desperahili morte, in
omnium. viventium ter-
rore, nisi digna satisfa-
ctione resipuerit, profli-
gatum, in perpetuum pu-
niendum. ÀÁmen. Amen.

par nos princes à Chri- D Acta Christiaco, publice,

stiac, par l'advis du con-
seil desquels nous avons
faict cette do::ation à no-
stre dite église et matri-
culle; — comme aussi de
notre dite auctorité, en-
core que dernier d'iceux
nous les excommunions

terijo anno regni Theo-
dorici regis. Ego * epi-
scopus Leodegarius huic
donationi factae sub ana-
themate subscribo, et ma-
nu propria firmo.

554

de la part de saint Pierre»
praince des apótres, à
estre — perpétuellement
damnés avec le proditeur
Judas qui portait la bour-
se et bien de Nostre Sci-
gneur, desrobantles biens
des pauvres, — et avec
Datham et Abiron que la
terre agloutit tout vifz
d'une mort inacoutumiére .
et désespérable, à 1a ter-
reur et épouvantement de
tout le monde; — s'ils ne
se retournent à résipi-
scence et satisfaction en-
tiére. — Faict aud. Chri-
Stiac, publiquement, le
troisiesme an de Theodo-
ric roi. Je, Léger, eves-
que, cy soubsigne cette
donation de ma propre
main et sur peyne d'ex-
communication.

& Ex his verhis, iisdem quz supra. pro salute regni
εἰ principum, recte licet concludere magnam inter
reges Francoruin pacem floruisse, dum hzc scribe-
rentur, ac proinde scripta fnisse, quoad summam,
initio episcopatus Leodegarii, regnantibus cum fra-

terna pace Clotario in Neustria et Hilderico i^ Amn-

strasia.
b Cressiaco, Mabillon. Deest in Mirxo.
. ὃ Episcopus deest in Miro.

ANNO DOMINI DCLXIXIII.

LEO PAPA II. |

NOTITIA HISTORICA IN LEONEM PAPAM Tl.

(Ex Mansi, Concil. Collect. ampl.)

(a) Leo *, natione Siculus, ex patre Paulo, (5) se- C tus], exhortator omnium bonorum operum, pleris-

dit menses decem, dies septem [octo] et decem. Vir
eloquentissimus et in divinis Scripturis sufficienter
instrucius, Grzca, Latinaque lingua eruditus, canti-
lena ac psalmodia praecipuus, et in earum sensibus
jiubtilissima exercitatione limatus; lingua quoque
scholasticus, eloquendi majori lectione polita [poli-

que florentissimam ingerens scientiam [eorumque
scientiam plehi ferventissime ingerebat], paupertatis
amator, et erga inopem provisor [inopum provisio-
nem], non solum mentis pietate, sed et studii sui la-
bore sollicitus. (c) Hic suscepit sanctam sextam sy-
nodum, que per Dei providentiam nuper in regia

VARIANTES LECTIONES.

! Cod. Luc., Leo junior.

(a) Leo. Ex canone secundo concilii Toletani xiv
infra aperte colligitur, Leonem creatum esse pontifl-
cem anno Domini 683. Cum enim menses duntaxat
decem sedem pontificiam tenuerit, fueritque adhuc
superstes tempore habiti concilii Toletani xiv, prout
* manifeste indicat canon 2 ejusdem concilii, certis-
simo indicio cognoscitur, ipsum non ante annum Do-
mini 683 thronum apostolicum conscepdisse. S&v.

IN.

* Errat hie Binius, qui οἱ ipse postea conc. hoc Tol. xiv
sub Benedicto II, collécat. Mix

NOTE.

(b) Sedet menses decem, dies 17.) Defunctus 1v Ka-
lendas Julii, quo die in ecclesiasticis tàpulis inter
sanctos annumeratus babetur, sedit menses decem,
et dies octo. Baron. ammo 684, num. 1. I».

(c) Hic suscepit sanctam sextam synodum. Quando
Leo pontifex arbitrio imperatoris electionem pap:e
confirmantis pontificatum administrandum accepis-
set, permisit idem imperator Romam redire sedis
apostolice legatos, quos hactenus persuasu Theodori

nstantinopolitani episcopi fortasse Constantinopoli
diutius detinuerat. Acta synodalia Graece conscripta,
a Theodoro, ut diximus, depravata, non autem (ut

385

NOTITIA HISTORICA.

$86

urbe celebrata est, Grzeco eloquio conscriptam, exse- A nollent a suo recedere proposito pcr [de suprascriptis

quente ac residente piissimo et clementissimo magno
principe Constantino intra regale palatium ejus,
quod appellatur Trullus : simulque cum eo legati se-
dis a lice, et duo patriarchze, id est Constauti-
nopolitanus et Àntiochenus, atque centum quinqua-
inta episcopi, in qua et condemnati sunt Cyrus,
rgius,(a) Honorius, et Pyrrhus, Paulus, et Peirus,
nec non et Macarius cum discipulo suo Stephano, sed
et Polychronius novus Simon, qui unam voluntatem
et operatione:n in Domino Jesu Christo dixerunt, vel
predicaverunt, aut qui denuo predicaturi fuerint
ant defensaverint. Sed ut et nunc duz voluntates et
operationes ipsius dispensatoris Christi et Salvatoris
Dei nostri dicantur, sicut eadem synodus studiosis-
sime in Latinum translata declarat. Verumtamen !
suprascripti defensores malorum hereseos *, dum

defensoribus majores, scilicet Macarius, Stephanus,
Polychronius et Anastasius, dum nollent a suo rece-
dere proposito ltom:e per] diversa monasteria sunt
reirusi. Qui pr:edictus sanctissimus vir [Leo] absolvit
duos vires in percipienda communione, qui de regia
urbe cum suprascripto Macario οἱ c:eteris in Roma-
nam directi sunt civitatem, qui [quia] nec dum a sy-
nodo anathematizati erant, id est, Anastasium preshy-
terum, et Leontium diaconum ecclesie Constantiuo-
olitanz in die sancto Theophani:e, exponenies vide-
icet per propria scripta fidein suam, juxia quod οἱ
sancta synodus determinavit, anathematizantes vide-
licet omnes [duos] h:ereticos, sed et suprascriptos
viros compiices quos sancta synodus vel sedes apor
stolica anathematizavit.
Hujus temporibus percurrente divali jussione cle-

VARIANTES LECTIONES.

! Cod. Luc., quam et studiosissime in. Latinum
translatavit. Verumtamen, etc.

* Cod. Luc., hereseos Macarium, Stephanum, Po-
lychronium, Anastasium dum nollent, ctc.

NOTE.

ille prae se ferebat)
renda iisdem tradidit. Quz. cum sanctus Leo acce-

isset, Latinitate donavit. Sed an eadem imposturam
heodori Monothelite corrupta approbaverit ? Nisi
commentitiam esse dixeris ejusdem Leonis epistolam
primam, cum communi sententia necessum est aflir-
mare, quod sanctus Leo ea acta confirmaverit, quie
per legatos acceperat, quive "Theodorus inserto no-
mine Honorii corruperat, pluribusque addititiis scri-
ptis auxerat : atque ita pro defensione Leonis dicen-
dum est, vel quod eam iniquissimam conditionem
subire necessitas temporis exegerit, adco ut si id non
fecisset, damnata h:resis iterum revixisset, actaque
synodalia abolenda fuissent : vel quod Leo przterita-
rum rerum ignarus nescivisset acta legitima synodi,
eamque defensionem, qua Joannes p: pa et Maximus
abbas Honorii epistolas declaraverant et defenderant.
Sed cum horum neutrum in pontifice culpa caruisset,
alterutrum horum necessario est statuendum ; vel
acta concilii ante tempora Leonis incorrupta
quidem extiterint, fuerintque tum demum depravata,
eum Leonis epistola , quando post ainos decem et
viginti Monothelit» decreta synodi impugnare co-
runt : vel quod ipsa epistola Leonis, sicut asserit
ronius, commentitia existat. Quibus conjecturis
banc suam sententiam auctor annalium confirmet,
dicam iufra in notisejusdem epistole. Ip. —
(a) Henorius. Acts illis, qux Leoni pontifici ob-
lata fuerunt, nomen Honorii per imposturam Theo-
dori dolose superadditum fuisse sentit Baronius. Quid
de bac re judicent alii, supra dixi. Ip.

OBSERVA TIO PIHILIPPI LABBE, 8. J.

In tota pontificum Romanorum serie vix quidquam
in priscis recentisque memori:xe scriptoribus occurrit
intricatius initio, gestis atque obitu Leonis pap: Il ;
quare, ut mihi lectoribus que meis faciam satis, pauca
bic in antecessum ἀρχοστιγῶς attingam. atque obser-
vabo. Anno Christi 682 ineunte, die 10 Januarii,
iidictione 10, obiit aut. saltem sepultus est Agatho
p.pa post sedem annorum trium, mensium 6 et die-
rum 25, cum jam a die 16 Septembris absolutum
fuisset concilium CP. i1, sive cecumenicum sextum
labente adhuc apud Latinos ind. 9. Leo ll, paulo post
Agatbonis mortem electus est Romanus pontifex.
Audita morte Agathonis et electione Leonis, Constan-
ius imperator die 15 Aprilis (non Decembris ut in
vulgata editione legitur) ad Leonem scribit epistolam
gue exstat Grzce et Latiue in fine sessionis 18.

ense Julio ind. 10, redeunt legati ab Agathone papa
ano 680 ad concilium generale missi, ejusque acta
cum Constantini epistola referunt. Die 15 Augusti, ind.
10, Leo II, accepta confirmatione, ordinatur ponti-
le Lum ab aliis, tum a Joanne Portuensi episcopo

castigata, ad pontificem perfe- B qui unus luerat ex legatis, ideoque dicendum est 86-

isse annum unum eum mensibus decem et diebus
14. Vulgo tamen consecratio ejus die 15 Augusti anni
seq. 685 affigitur, vergente ad finem indictione 114.
Quod si verum est, fatendum erit Leonem Il a Roma-
nis electum atque interim pontificium munus pro di-
gnitate obeuntem vix ac ne vixtandem post annum ac
sex circier menses consensisse in suam consecratio-
nem pr» summa animi demissione, aliasve ob cau-
sas. Anno 685, ind. 11, die 16 Aprilis post cceenam
Domini luna tota pene nocte in sanguineo vultu ela-
boravit, et non nisi per galli cantum, hoc est paulo
post mediam nocten: inchoata jam feria sexta majoris
hebdomadz ex tenebris coepit emergere, tcste. Ána-
stasic. Lec vero eclipsis contigit tempore hujus
pap: Leonis, aut duntax:t electi, aut. etiam conse-
crati ex diversa numerandi ratione. Maio mense in-
dictionis (non 10 sed) 11, examinatis per otium actis
sextx€ synodi qux» cum imperatoris epistola m. nse

C Julio anni superioris revertentes legati retulerant,

D

Leo aut electus tantum, aut jam ab anno superiori
soleinni more ordinatus, rescripsit ad imperatorem,
quaxque gesta fuerant in sexto ccumenico concilio
approbavit. Sunt et qui hujus anni mense Junio Leo-
nem mortuum velint. Sub autumnum anni 6853, in-
choata jam, ut par est. credere, indictione 12, misit
Leo acta concilii eecumenici in Hispaniam per Petrum
regionarium S. R. E. notarium cum epistolis quz
exstant : sed cum ea jam die 4 Novembris perfecto
concilio Toletano xui dimissisque in suas civitates
Patribus delata fuissent, eorum lectio in anni sequen-
tis Novembrem mensem prorogata est, quo concilium
Toletanum xiv celebratuin fuit, τὰ 7292. Interim die
28 Junii anui 684, ind. labente 12, obiit Leo, eique
die 20 Augusti successit Benedictus II, qui ad eumdem
Petrum regionarium et ad Ervigium regem scripsit,
obiitque die 7 Maii anni 685, ind. 15. Illi porro chro-
nologi qui mortuum Leonem contendunt anno 6835,
Benedicti primordia anno 683 consignant, ejusdem-
que aut successoris pontificatum uno anno productio-
rem fuiss» affirmant. Sed non est necesse circum-
scriptos a nobis aliisque limites perrumpere. Cum
enim Petrus regionarius a Leonc anno 685 missus in
Hispaniam jam absoluto concilio Toletano xiu ibi-
dem substituisset donec in sequentis concilii Toletani
xiv conventu annuo actis synodi cecumenic:e Hispani
episcopi subscriberent, auditaque morte Leonis
segnius forle urgeret Petrus 4: fuerant a Leone
mandata, Benedictus ejus successor paulo post elc-
ctionem ordinationemve suam eumdem data qu: ex-
stat epistola hortatus est, ut pro apostolice fidei flv-
mitate cun. summo pietatis studio commissum mini-
sterium perageret : quod et fecit mense Novewbxl
anni 684, ut ex can. 2 Tolet. xix ἄλλα Wwe.

581

LEONIS PAPE ll

588

Wenüssimi ἢ principis restituta est. ecclesia. Raven- A norem beati Sebastiani edificata est, nec non in ho

natis sab ordinatione sedis apostolice, defuncto ἢ
| Ravennatum] archiepiscopo, qui electus fuit ? juxta
antiquam consuetudinem in civitatem Romanam ve-
niat ordinandus (ad ordinandum]. Hic fecit constitu-
tum, quod archivo ecclesi: continetur, ut qui ordi-
naius fuerit archiepiscopus nulla consuetudine pro
usu pallii aut diversis officiis ecclesi: persolvere de-
beat, sed et ne. Mauri quondam episcopi anniversitas
aut agenda celebretur [sed et ne Mauri quondam episco-
pi anniversarius aut agenda celebraretur prohibuit] :
sed et typum autocephalie, quem sibi elicuerant ad
amputanda scandala sedis apostolice, restituerunt.
Ilic fecit ecclesiam in urbe Roma juxta sanctam Bi-
bianam, ubi et corpora sanctorum Simplicii, Faustini,
et Beatricis, atque aliorum martyrum recondidit, et
ad nomen beati Pauli apostoli dedicavit. Hujus almi
pontificis jussu ecclesia juxta velum aureum in ho-

nore martyris Georgii. Hujus temporibus * die dc-
cima sexta ὅ mensis Aprilis, indictione undecima,
luna eclypsim pertulit. Post cceenam Domini nocte
pene tota in sanguineo vultu elaboravit, et nisi post
galli cantum coepit. paulatim deli:npidare, et in suum
reverli respectum * [satum]. Hic fecit ordinationem
unam per mensem Junii [Maium], die vigesima se-
prima, presbyteros novein, diaconos tres ", episcopos
per diversa loca numero viginti tres. Qui etiam se-
pullus est ad beatum Petrum apostolum, sub die
quiuto Nonas Julias [1v. Kal. Julias]. Et cessavit ep:-
scopatus menses 2 *, dies 22. Qui suprascriptus san-
ctissimus vir ordinatus est a tribus episcopis, id est
Andrea Ostiensi, Joanne Portuensi [Qui interfuit
sextx synodo], et Placentino Veliterniensi , pro eo
quod, Albanensis ecclesia episcopum inimime ha-
uit *.

VARIANTES LECTIONES.

! Cod. Luc., piissimi.
* Cod. Luc., ut defuncto.
* Cod. Luc., fuerit.

* Cod. Luc., dedicavit sub die 29, mensis Februarii, -

ubi et dona oblulit. Hujus temporibus (intermedia
desunt).

* Cod. Luc., die 15.

* Cod. Luc., respectum non habet.

'* Cod. Luc., diaconos xxv.

* Cod. Luc., menses x1.

9 Cod Luc., Albanensem minime habuü.

LEONIS PAPE II
EPISTOLA.

EPISTOLA PRIMA

CONSTANTINI IMPERATORIS AD LEONEM 11 PAPAM.

"Αντί
ἰστον βασιλέως κωνσταντίνον γενομένης πρὸς
Λέοντα τὸν ἁγιώτατον xal μαχαριώτατον πάπαν τῆς
πιεσδυτέρα; 'Ῥώμης, σταλείσης διὰ τῶν ἐγεῖθεν ἀπο-
σταλέντων συνοδιχαρίων παρὰ περιώντος ᾿Αγαθωνος
τοῦ τῆς ὁσί.ς μνήμης. ᾿Απελνθη uml Δεχεμόρ᾽ῳ ty.
ἐἰνδιχτιῶνος δεχ.της. :

Αἴοντι τῷ ἁγιωτάτῳ xal μακαριωτάτῳ ἀρχι:πισχόπῳ
«ἧς ἀρχαίας καὶ περιδόξον πόλιως 'Poune, ναὶ oix)u-
μενιχῶ πάπα.

Τῆς τῶν οὐρανῶν ἀκαταλήχτον βασιλείας τε xal μα-
φαριότητος ἐψιέμενοι, val πρὸς τὴν πνευματικὴν νἱοθε-
Gia» τὸν φςιλενσεξζῇ axonóv ἡμῶν διευθύνοντες, ἐχεῖνα
διαμελετῶμεν καὶ πράττομεν, ὅσα τοῦ σπουδαζομένον
τυχ:ῖν ὑποτίθεται. Τὶ οὖν ὁ κύριος ἐν Εὐαγγελίοις
ἐπηγγείλατο; € Μαχάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ, τι αὐτοὶ viol
Θεοῦ κληδήσονταζ.» Ταύτης δὴ τῆς ἐπαγγιλίας τῆς καὶ
πρὸς θείαν ἡμᾶς ἀναθδιθαζούση; σνγγίνειαν, καὶ τὴν τῆς
υἱοθεσίας χαριζομίνης ε, γένειαν ἐντὸς γενέσθαι βουλὸ-
ptvot , xal τὸν περιστέψαντα ἡμᾶς Χριστὸν αὐτὸν ἐχ-
μιμούμενοι, καὶ τὸ πᾶν ἐν ἑαυτῷ τῷ Θεῷ χαταλλάξαν-
T&, πρὸς εἰρήνην τε καὶ ὁμόνοιαν τὴν ἡμετέραν φιλό-

a Sacrum rescriptum. Hanc cpistolam Constantini
ad Lconem de fide suspectam esse asserit Baronius
ex conjecturis bisce : primum, quod Leonem mense
Augusto creatum non prius certiorem reddiderit de
rebus in synodo gestis, quam post menses quatuor,
in Decembri nimirum ; cui statim statum fidei indi-
rasse oportebat. Secundo, quod initio epistolze scri-
batir ipsam indictione decima ad Leonem esse da-
tun, quo tempore Leo nondum pontifex erat. Nain

D

y pegoy θείας σάγρας τοῦ εὑσεδεστάτον »«' φιλο- Q * Exemplar divine sacre ptissim et Christum. dili-

gentis imperatoris Constantini ad Leonem sanctis-
simum et beatissimum papam senioris Rome ,
missum per eos qui illinc directi erunt a superstite
Agathone sancte memorie. Missa est mensis De-
cembris decimo tertio, indictione decima.

Leoni sanctissimo et beatissimo archiepiscopo
veteris et. clarissime urbis Roms, et ccumenico
pap:e.

Celorum :eternum regnum et beatitudinem expe-
lentes, et ad spiritualem adoptionem pia nostra con-
silia dirigentes, ea meuitamur ac gerimus, quibus
studia nostra bene evenire possint. Quid igitur Do-
minus in Evangeliis pollicitus est? Beati pacific: ,
quoniam ipsi filii Dei vocabuntur (Matth.v). Ad boc
aulem promissum, quo ad divinam cognationem
extollimur, et adoptionis nobilitatem assequimur ,
pervenire cupientes, ipsumque Christum imitantes, a
quo sumus corona redimiti, quique in seipso omnia
Deo reconciliavit, ad pacem et concordiam adducere
studemus nostram Christi amantissimam rempu-

primus annus Leonis incidit in finem indictionis un-
decimze, et principium indictionis 12, ut ex przecc-
dentibus patet. Tertio, quod in ipsa epistola dicatur
de synodo cogenda scriptas esse litteras imperatoris
ad Agathonem; cum certum sil ex precedentibus
non ad Agathonem, sea ad Donum papam hac de
causa litteras scripsisse. Vide Baronium anno 685,
num. 6 οἱ 8. Sev. ΒΙΝ.

389

EPISTOL.£.

390

blicam : przcipuc vero nobis cura est sanctarum Dei A χριστον πολιτείαν ἄγειν σπουδάζομεν" iba. ρέτω; δὲ

Ecclesiarum ordo, assidueque hoc prospicimus, ut
uuitatem fidei conciliemus. Quamobrem valde suc-
censebamus, nec forle amplius poteramus tantuin
hoc, quod diuturnitate temporis corrobora'um est
dissidium , ut et ab infidelibus ii, qui Christum
diligunt, irriderentur, illisque Lketiti» fuerint odia
iater se Christianorum : nam illorum oppugnationem
omittentes, alii in alios linguas, quasi novaculam
acutam, maledictis et. conviciis armabant, fidemque
dissensionibus discindebant. Hzc ante :tatem no-
stram c«cepta, et ad tantam progressa malitiam, ut in-
sanabile illud malum esse videretur , comprimere
difficile ac molestius vero prwtermittere. lIrritabant
Deum, nostram quoque mansuetudinem irritabant.
Non aliter igitur morbum Ecclesias Dei opprimentem
curare in animum induximus, quam ut Dei sacer-
dotes, et cultores, taliumque curatores malorum, ad
deliberationem et consilia habenda hortaremur.
Compluries enim Ecclesia impressionibus hireseon
periculose :xgrotavit: at non aliter orthodoxizx ac-
cepit medicinam, quam piorum et Christi amantium
imperatorum adhortatione, sacerdotum vero a Deo
instinctorum consensionibus ac cetibus. Quapropter
sancti papx Ágathonis beatitudinem piis apicibus
noslris sumus hortati, ut aliquot mitteret, qui ejus
personam obtinerent : c:eterisque sanctissimis praesu-
libus denuntiaviinus, ut sibi quisque subditos vene-
rabiles sacerdotes, omnes simul in nostram a Dee
conservandam, et regiam urbem convenirent, ut

τῆς τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐχχλησιῶν εὐταξίας φροντίζομεν,
καὶ τὴν τῆς πίστεως ἕνωσιν διὰ παντὸς ἐμπορεύεσύαι
προνοούμεθα. Aix» τοίνυν xxi οὐ μ:τρίως ἐχαλεπα vos
μεν. xai τὸ λοιπὸν οὐχ ἐφέμομεν τὴν τοσαύτην τῷ
χρόνῳ διάστασιν συνυχμάσασαν, ὥστε χυὶ τοὺς ἀπί-
στοὺς τοῖς φιλο ρίστοις ἐπιγελᾷν, καὶ εὐφροσύνην ἡγεῖ-
σθαι τὴν τῶν Χριστιανῶν εἰς ἀλλήλους ἀπέχθειαν" τὴν
πρὸς ἐκείνους γὰρ ἀφέντες ἀντιπαράταξιν, κατ᾽ ἀλλήλων
τὰς γλώσσας ἠχονημένῳ ξυρῷ ταὶς δυσφημί:ις ἐξὼπλε-
ζον, καὶ τὴν πίστιν ταῖς διχονοίαις συηγκατεδίχαζον.
Ταῦτα πρὸ τῶν ἡμετέρων χρόνων ἀρξάμενα, x«l εἰς
τοσοῦτον χαχίας ἐδάσαντα, ὥστε x«i τὸ πάθος ἀνίατον
μένει» δοχεῖν, στῆσαι μὲν ἦν χαλεπὰν, μὴ στῆσαι δὲ
χαλεπώτερον. Καὶ παρώργιζον μὲν Θεὶν, παρώργιζον

B δὲ xal τὴν ὑμῶν ἡμερότητα. Οὐχ ἄλλως τοίνυν τὴν

συνέχουσαν νόσον τὰς Ἐχχλησίας τοῦ Θεοῦ θεραπεῦσαι
διέγνωμεν, εἰ μήπως δὴ τοὺς τοῦ Θεοῦ μὲν ἱερεῖς xal
θεράποντας, τῶν δὲ τοιούτων θεραπεντὰς εἰς ἐπίσκε-
ψιν προτρεψόμεθα. Πολλάκις γὰρ ἡ Ἐκχχλησία ταῖς
εἰσθολαῖς τῶν αἱρέσεων ἐπικινδύνως ἐνόσησεν, ἀλλ᾽ οὐχ
ἑτέρως ἐδέξατο τῆς ὀρθαδοξίας τὴν ἴασιν, εἰ μὴ ταῖς
τῶν εὐσεδῶν xal φιλοχρίστων βασιλέων προσχλήσεσε,
ταῖς δὲ τῶν Θεοφόρων ἱερέων συννεύσεσὶ τε xal συνε»
λεύσεσι. Διὸ δὴ τὴν μὲν τοῦ ἐν ἁγίοις πάπα ᾿Αγάθωνος
μαχαριότητα δὲ εὐσεδῶν ἡμῶν χεραεῶν arte τινας
τοὺς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐπίχοντας προετρέψαμεν .
τοὺς δὶ λοιποὺς ἁγιωτάτους προέδρους διηγορεύσαμεν
τοὺς ὑπ᾽ αὐτὸν ἔχαστον ὁσιωτάτους ἱερεῖς σνγκχαλέ-
σαντα, πάντας ὁμοῦ κατὰ τὴν θεοφρύλαχτον ἡμῶν χαὲ

putrefacti εἰ scandalizantis membri inutilitatem ex- C βασιλίδα συναγείεεσθαι πόλιν’ ὥστε τοῦ μὲν cta anu ó-

scipderent, cum maxime nollet cufam recipere,
eeterumque Christi totum corroborarent corpus ,
doctrina e£ cataplasmatibus pietatis. Exp 'dit enim, ut
evangelice dicatur, ut unum membrum pereat, et
conservetur totius Ecclesie plenitudo. Ut quidem, ex
Dostra advocatione el jussione, cum et ii qui ἃ parte
sunt vesiraze beatitudinis, et qui cum ipsa post ipsam
solium obtiaent sanctissimi patriarcha, ceterique
omnes almi episcopi convenissent el consedissent
una eum nostra pietatis studiosa tranquillitate, de
βόε tractatus est habitus. Cumque protinus sugge-
sionem sancti pap:? Ágathonis ad potestatem nostram,
ii qui vice ejus fungebantur, obtulissent , nempe
Abundantius, Joannes, et Joannes sanctissimi
episcopi; Theodorus et Georgius Deo amabilissimi
presbyteri, Joannes Deo amabilis archidiaconus, et
Constantinus venerabilis liypodiaconus, ac Theodorus
Deo amabilis presbyter ecclesie Ravenne, quique
cum ipsis : eam serenitati nostrz porrexerunt, quam
cum jussissemus omnibus audientibus recitari, sanie
nec adulterat:e fidei characterem in ea perspeximus.
Perpensis enim evangelicis et apostolicis vocibus,
comparatisque cum ipsa iis, qux a sanctis ei univer-
sMlbus conciliis statuta ac definita suni: collatis
Paierea testimoniis, qui afferebat, cum paternis
hbris, nihil non concinens inventum est, ac nihilum
immntata verzx confessionis ratio in ea perspecta. Ac
*eluti ipsum principem apostolici chori, primaque

τος ἢ σχανδαλίζοντος péloug τὸ ἀλυσιτελὲς Exceptiv ,
ἡνίχα μὴ βούλητε μάλιστα τὸ θεραπεύεσθαι δέχεσθαε "
τὸ δὲ λοιπὸν ἄπαν χαταῤῥῶσαι σῶμα Χριστοῦ τοῖς τῆς
εὐσεξείας δόγμασί τε x«l καταπλάσμασι. Συμφέρει 97 p
εὐαγγελικῶς εἰπεῖν, ἵνα ἕν μέλος ἀπόληται. καὶ σὼ-
ζηται τῆς Ἐχχλησίας ὅλης τὸ πλήρωμα " x«i δὴ κατὼ
τὴν ἡμετέραν πρόσχλησίν τε xai πρόσταξιν τῶν τε τοῦ
μέρους τῆς ὑμετέρας μακαριότητος, τῶν τε συνθρόνων
αὐτῇ μετ᾽ αὐτὴν ἁγιωτάτων πατριχρχῶν, καὶ τῶν λοιπῶν
ἁπάντων ὁσιωτάτων ἐπισχύπων τῇ ἡμετέρα συνελθόντων
τε xal συνεδρευσάντων φιλευσεύεζ γαληνότητι τὸν περὲ
πίστεως διεγυμνάζομεν λόγον. Αὐτίχα γοῦν τὴν πρὸς
τὸ ἡμέτερον χράτος τοὺ ἐν ἁγίοις πάπα ᾿Δγάθωνος ἀνα-
φορὰν οἱ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐπέ οντες προχομίσαντες ,

D φαμὲν δὴ, ᾿Αὐουνδάντιος, Ἰωάννης, xal Ἰωάννης oi

ἁγιώτατοι ἐπίσχοποι " Θεόδωρος x«i Γεώργιος οἱ Θεογε-
λέστατοι πρεσδύτεροι, xal Ἰωάννης ὁ Θεοφιέστατος
ἀρχιδιάκονος, xai Κωνσταντῖνος; 0 εὐλαδέστατος ὑπο à-
xovog , x«l Θεόδωρος ὁ Θεογιλέστατος πρεσδύτερος τῆς
ἐχχλησίας Ῥαθέννης καὶ ol σὺν αὐτοῖς τῇ ἡμετέρᾳ γαλήνφῳ
ταύτην ἀνέτειναν, ἦν εἰς ἑπήχοον πάντων ἀναγνωσθῆᾶναε
χελεύσαντες τῆς ὑγιοῦς tt xal ἀνοθεύτον πίστιως ἐν
αὐτῇ τὸν χαραχτῆρα χατωπτρισάμεθα. Τὰς τε γὰρ
εὐαγγελικάς τε καὶ ἀποστιλιχὰς ψωνὰς ἀναχρέναντες,,
τά τε παρὰ τῶν ἁγίων xai οἰχουμενιχῶν συνόδων σνγκρυ»
τηθέντα καὶ ὁρισθέντα ταύτῃ συγνρούσαντες, xai ἅσπερ
ἔφερε χρήσεις τοῖς πατριχοῖς παραθαλοντες συν»
τάγμασι, καὶ μηδὲν εὑρητότες ἀσύμφωνον, ἀπαραχώ-

$91

LEONIS PAD.E Il

302

ρακτον τῆς ἁληθοῦς ὁμολογίας ἕν αὐτῇ τὸν λόγον χατε- Α Cathedrze antistitem Petrum contuiti sumus mentium

νοήσαμεν. Kai ὥσπερ αὐτὸν τὴν ἐξάρχοντα τοῦ ἀποστο-
λικοῦ χοροῦ τὸν πρωτοχάθεδρον Πέτρον τοῖς νοητοῖς
κατενοήσαμεν ὄμμασι τὸ τῆς οἰχονομέας ὅλης θεολογοῦντα
μυστήριον, καὶ διὰ τῶν γραμμάτων τῷ Χριστῷ προσ-
φθεγγόμενον * « Σὺ εἴ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θιοῦ τοῦ
ζῶντος.» Αὐτὸν γὰρ ὅλυν Χριστὸν ὑμῖν τὸ ἑερὸν αὐτοῦ
γράμμα τῷ λόγω διέγραφεν " ὅπερ ἅπαντες ἀσπασίως τε
καὶ εἰλιχρινῶς ἐδεξάμεθα, καὶ οἷον αὐτὸν Πέτρον ταῖς τῆς
ψνχῆς ἀγκάλαις ὑπεδεξχαεθα. Μόνος δὲ σὺν οἷς ὑπεσύ-
ρέτο Μακάριος ὁ μὰ μανάριος ἀπεστάτησεν, ὃς τῆς
᾿Αντιοχέω. προήδρευσε" καὶ τοῦ μὲν ξνγοῦ τοῦ Χριστοῦ
ἀπεναντίας ἐκ. τὸν ὑπεξήγαγι, τῆς δὲ ἱερατικῆς Opm-
ύρεως ἀπεσχίρτησε" μηδὲ γὰρ ὅλως συνθέσθαι τοῖς
πανιέροις ᾿Αγάθωνος γατένενσε γράμμασιν, ὥσπερ ἄν
£ xal κατ᾽ αὐτοῦ τοῦ κορυφαίον Πέτρον μαινόμενος.
Πολλὴ μὲν οὖν ἡ παραίνεσις, πολλὴ δὲ χαὶ ἡ παρά-
χλησις αὐτῷ προσεφέρετο. Πάσης γὰρ ἐπιστροφῆς ὁδὸν
ὑπεδείξαμεν᾽ τί μὲν οὐ λέγοντες ; τί δὲ οὐ τε χναζόμενοι
τῶν, ὁσα μάλιστα μὲν. . . . . τοῦ ἱερατιχοῦ συλλόγου
χωρίζονσι. Διεπόμεθα γὰρ αὐτῷ [ἴσ., ἐλυπούμεθα γὰρ
αὐτῷ], πῶς γὰρ οὐχί; xxl τοῖς οἰχτιρμοῖς τὸ σπλάγχνον
ἐσπαρασσόμιθα, ὃ ασπωμένῳ τῆς τοῦ Κυρίον ἀγέλης.
"AMA ὄψις πόρνης ἐγίνετο αὐτῷ, καὶ τὸ τῆς ἀναισχυν-
τίας ἐνεδύσατο πρόσωπον, καὶ σὺν τῇ παρακλήσει x«l
τὴν εὐσέδειαν ἀπεκρούσατο᾽ οὐ γὰρ συνῆχε τοῦ συνιέναι"
καὶ λόγον ὅσιον ἐδδελύξατο. καὶ τί μηχύνομεν τὴν περὲ
τούτων ἐξήγησιν, περὶ ὧν διηγεῖται λεπτομερέστερον
τῶν πεπραγμένων ἡ δύναμις ; δὲ ὧν σταλέντων ὑμῖν τῶν
κινηθέντων ἁπάντων τὴν εἴδησιν ἀνιχνεύετε. Ἐπεὶ δὲ
οὕτως ἐσχλήρυνε, x«l νεῦρον σιδηροῦν τὸν tok 1209
ἀνετείνατο, xai τὸ πρόσωπον ἀπεχάλχωσε, τά Tt ὦτα
τοῦ μὴ ἀγούειν ἐθάρννε, x«l τὴν καρδίαν ἔταξεν ἀπει-
0i τοὺ μὴ εἰσακοῦται τοῦ νόμον " νόμος γὰρ ἐκ Σιὼν
ἔχπορεύεται, τῆς ἀποστολικῆς ἀκρωρείας τὰ δόγματα"
διά τοι ταῦτα x«l ἡ ἁ κα τε καὶ οἰχουμενικὴ σύνοδος
τὸν αὐτὸν φρενούλαδῆ Μαχάριον σὺν τοῖς αὐτῷ συναι-
βέταις τοῦ μὲν ἱερατικοῦ σχήωατος ἀπεγύμνωσε.
κοινή δὲ πάντες δὶ ἐγγράψον δεήσεως τὴν ἡμετέραν
γαλήνην ἱχέτενσαν πρὸς τὴν ὑμετέραν τούτους παραπέμ-
yet μαχαριότητα. Τοῦτο δὴ xal πεπράχαμεν, καὶ πρὸς
ὑμᾶς ἐχείνους ἑστάλχκαμεν, τῇ ὑμετέρᾳ πατρικῇ κρίσει
τὸ πᾶν περὶ αὑτῶν ἐπιτρέψαντες. Θεῖον δὲ xai σεβάσ-
pov. ὅρον ἡ ἁγία σύνοδος ἐξεδύησεν, ᾧ καὶ συνυπε͵ ρά-

nostrarum oculis totius dispensationis mysterium
divinitus eloquentem, verbaque hxc per eas litteras
Christo facientem: Tu es Christus Filius Dei vivi
(Matth. xvi). Nam ipsum totum Christum nobis
sacra ejus litter» disserendo exprimebant; quas
omnes libentibus animis sincereque accepimus, et
veluti Petrum ipsum ulnis animi suscepimus. Solus
autem cum iis, quibuscum abreptus est, defecit a
nobis Macarius, qui pro suo nomine felix non est, is
qui Antiochensium urbis presul fuit, et ab jugo
quidem Christi se adversando subduxit, a sacerdo-
tali vero conventu exilii; renuit enim omnino sacra-
tissimis Ágathonis litteris assentiri, veluti in ipsum
coryph:eum ac principem Petrum insaniens. Non

B defuere monita, crebra hortatio adhibita est ei,

omnes enim conversionis vias monstravimus ; quid
non dicentes ? quid non molientes atque intentantest
eorum maxime... qux a sacerdotali collegio separant.
Dolebamus propter ipsum: quidni enim? et ob com-
miserationem viscera nostra lacerabantur, cum ille
disjungeretur a Domini grege. Sed facies meretricis
facta est ei, ac inverecundi» induit personam ,
unaque exhortationem et pietatem depulit; non enim
intellexit ut intelligeret, et verbum sanctum abomina-
tus est. Cur autem in hac narratione longiores sumus,
cum ea in actis subtilius et accuratius explicentur ἢ
quz:e cum ad Yos missa sint, omnium quz mota et tra-
ctata sunt, cognitionem investigare [investigate]. Quo-
niam vero ita obduruit, ac nervum ferreum cervicem
intendit, faciemque suam fecit xream, aures aggra-
vavit ne audiret, et cor statuit pervicax ne audiret
legem: lex enim de Sion exit, ab apostolici montis
cacumine doctrina: propterca sanctum quoque et
universale concilium eumdem insanum Macarium cum
ejus hzxreseos sociis pontifleali habitu nudavit.
Omnes vero scriptis precibus serenitatem nostram
communiter precati sunt, ut eos ad vestram beatitu-
dinem mitteremus. Sic igitur fecimus, eosque ad vos
misimus, vestro paterno judicio omnem ipsorum
causam permittentes. Sacram autem ac venerabilem
definitionem sacrum concilium edidit, cui et sub-
scripsimus, ac piis nostris edictis eam sancivimus,
adhortati omnem Christi amantem populum nostrum,

ψαμεν, x«i δὲ εὐσεθῶν ἡμῶν ἡδίχτων τοῦτον ἐπεχυρώ- Ὦ Ut fidei ibi prescripta: obsequeretur, nec ullam

σαμεν, προτρέψαντες ἅπαντα τὸν φιλόχριστον ἡμῶν
λαὸν τῇ ἐν αὐτοῖς ἐγγεγραμμένῃ πίστει συνέπεσθαι,
χαὶ μηδὲν τὸ παράπαν ἐφευρίσχειν αἱρεσιούργημα . καὶ
δόξα τῷ ποιοῦντε δεδοξασμένα Θεῷ, τῷ παῤ ὑμῖν τὴν
πίστιν ἀπαρεγχείρητον διασώσαντι. Πῶς γὰρ οὐχ ἔμελ-
λεν, ἐν ᾧ πέτρᾳ τὴν ᾿Ἐχκλησίαν ἐθεμελίωσε, τὸ πύλαις;
δου ταῖς αἱρετικαῖς ἐνεδρεύσεσι μὴ χατισχυθήσεσθαι
προηγόρευσεν ; i$ ἧς ὥσπερ ἐξ οὐρανίων ἁψίδοιν τὰς
ἀληθοῦς ὁμολογίας ὁ λόγος ἀνέλαμψε, xai τὰς ψυχὰς
τῶν Ῥιλοχρίστων ἐγώτισε, xal τὴν ὀρθοδοξέαν χατε-
ψυγμένην ἀνεξωπύρησε. Ταῦτα xarà σκοπὸν Θιοῦ συν-
γεύσαντος διηνύσαμεν, xai εἰς μίαν ποίμνην τὰ τοῦ
Χριστοῦ πρόδατα συνηλάσαμεν, οὐχέτι μὲν οὖν τοῖς
“παβωτοῖ xat οὐχ οὖσι ποιμέσιν ἱξαπατώμενα, καὶ διὰ

prorsus h:xreticam sectam comminisceretur. Gloria
Deo, qui gloriosa facit, et fidem apud nos integram
conservavit. Quomodo enim id facturus non erat, in
ea petra, super quam ipse Ecclesiam fundavit, ac
praedixit nunquam fore, ut port inferi, hoc est,
lieretics insidize, adversus eam przvalcrent? ἃ qua,
tanquam e colorum convexis , ver: confessionis
sermo effulsit, animas diligen:ium Christum illustra-
vit, suscitavitque refrigeratam orthodoxiam. Hzc
pro voto Deo adjuvante confecimus, Christique oves
in unum gregem adduximus, 40:5 mercenariis pasto-
ribus, qui nec pastores sunt, ampliusnon decipiuntur,
nec luporum przda sunt: sed ab uno et solo pastore
bono pascuntur, quo cum et vos pascere, ac pro

οὐδ᾽

EPISTOLA.

394

ovibus animam ponere jussi estis. Quamobrem viri- À τοῦτο τοῖς λύχοις ἁλώσιμα᾽ ἑνὶ ji xxi μόνῳ ποιμένι

liter age, et confortare, et verbi gladio accingere, -

eumque exacue zelo divino: sta firmus propugnator
pietatis, omnemque hzereticum': auditum οἱ introdu-
ctionem pr:ecidere stude : quemadmodum et primitus
Judaici auditus sensum gladio percutiens Petrus
abstulit, legalis et servilis synagog:? przesignificans
surditatem :.extende securim Spiritus, et omnem ar-
borem ferentem fructus h:ereseos, aut transplanta
erudiendo, aut canonicis penis exscinde, et igni
faturz gehennz transmitte, ut, prxcisis iis omnihus,
qu:» fidem labefactant, valens sit atque integrum
Ecclesiz corpus, pace Spiritus connexum et coagmen-
tatum: qua stante et immota, conquassatur inimi-
corum factio atque impugnatio, per petram fidei

τῶ χαλῷ ποιμαινήμενσ, ὦ vol ὑμεῖς σνυναποιμαίνειν
ἐτάχθητε͵ x«i ὑπὲρ τῶν προβάτων τιθέναι τὴν ψυχὴν
διιτάχθητε. Οὐχοῦν &vüpitoo, xul ἔσχνε, χαὶ τὴν τοῦ
λήγου ῥομφαίχν περίζωσαι" καὶ θείῳ ξήλῳ ταύτην
παράθηξον, χαὶ στῆθι ἑδραῖος τῆς εὐστέείας ὑπέρ-
μαχο;, καὶ πᾶσαν αἱρετικὴν Axe» καὶ εἰσύψησιν
ἐχτεμεῖν προθυμήλητι, καθὰ καὶ Πέτρος, τὸ πρότερον
τὸ τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀκροάσεως αἰσθητήριον τῇ μα-
χαίρα πατάξας ἀφείλετο, τῆς νομικῆς τε χαὲ ἀν-
δραποδώδους συναγωγῆς προδιαγράφων τὴν χωφευσιν"
ἀνάτεινον τὴν ἀξίνην τοῦ Πνιύματος, γαὶ πᾶν δινόρον .
καρπὸν ἐνφύον αἱρέσεως ἢ κατηχήσεσι μεταψύτενσον,
ἢ χανυνιχαῖς ἐπιτιμήσεσιν ἔχχοψον, xal εἰς τὸ πῦρ
τῇ μελλούσης γεέννης παράπεμψον, ἵνα πάντοθεν

confirmatur solium nostrz serenitatis, consilia, et B τῶν τὴν πίστιν λυμαινουένων ἐχτεμνομένων, loco

conatus potestatis nostrz ad id quod utile est diri-
guntur, ac totius Roman: reipublice status cum
tranquillitate fidei tranquillatur. Hortamur porro vc-
$tram sacratissimam summitatem, ut quamprimum
mitiat designatum ab ea apocrisiarium, ut is in regia
et a Deo conservanda nostra urbe degat, et in emer-
gentibus, sive dogmaticis, sive canonicis, ac prorsus
in omnibus ecclesiasticis negotiis, vestre sanctitatis
exprimat ac gerat personam. Vale in Domino bea-
ssime, pro potestate nostra majori studio orare.
intende. |

* - ?. 4
πόλιν, xui ἐν τοῖς ἀναχύπτουσιν εἴτε δογκατικοῖς , εἴτε χανονιχοῖς xci ἁπλῶς ἐχαλησιαστιχοῖς ἄπασι
πράγμασι τὸ τῆς ὑμετέρα; ἁγινισύνης ἐξεικονίζειν πρόσωπον. Ἔῤῥωσο
ὑπκερεύχεσθαι τοῦ ἡμετέρον χράτονς συντονώτερον διανάστηθι.

Subscriptio piissimi imperatoris.
Deus te in multa tempora custodiat, sanctissime et
beatissime Pater.

μένον ἡ καὶ ὁλόχληρον τῆς Ἐχκλησίας τὸ σῶμα, τῇ
εἰρήνη τοῦ Πνεύματος συσφιη γόμενόν τε xal συναρβ-
αὐἡλογούμενον" ἧς ἀχλονήτον μενούσης κλονεῖται μὲν
τῶν δυσμενῶν ἡ στάσις τε καὶ ἀντέττασις. ἐρείδεται
δὲ τῇ πέτρᾳ τῆς πίστεως ὁ θρόνος τῆς ἡμῶν γα-
ληνότητος, ἰθύνεται δὲ πρὸς τὸ συμφέρον τοῦ ἡυε-
τέρου γχράτους τὰ βουλεύματα καὶ κινήματα, τῆς
ὅλης δὲ πολιτείας "Poualxü; ἡ γχατάστασις σνγγαλή-
νιᾷ τῇ γαλήνη τῆς πίστεως. Προτρέπομεν δὲ τιν
ὑωετέραν πανίερον χορυψὴν ἀνυπερθέτως ἐχπέμψαι τὸν
παρ᾽ αὐτῆς ὁριζόμενον ἀποχρισιάριον. ἐφ᾽ ᾧ τοῦτον
κατὰ τὴν βυσιλιδα, καὶ θιοφύλαχτον ἡμῶν διάγειν
ἐν Κυρίῳ, μαχαριώτατε, xal
'H ὑπογραφὴ τοῦ εὐσεδεστάτον βασϑεως.

Τὸ Θεῖόν σε περιφυλάξῃ ἐπὶ πολλοὺς χρόνους, ἁγιώ»

τατε καὶ μαχαριώτατε Πότερ.

EPISTOLA 1l.

EJUSDEM IMPERATORIS AD SYNODUM ROMANAM.

Exemplar divine jussionis domini Constantini, directe (] ᾿Αντίγραρος θεῖα σάχρα τοῦ αὐτοῦ ὁσιωτάτου καὶ

ad synodum apostolice sedis antique Rome per
eosdem qui illinc missi fuerant ad synodum.

Omnibus ubique sanctissimis conciliis spectan-
tibus ad synodum apostolice sedis [In cod. Bell. ,
In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Christi
imperat. piissimus Flavius Constantinus fidelis in
lesu Christo imperator].

Clarus et speciosus sacratissimus vester ceetus exsti-
tit, quem pro Ecclesia congregavit Spiritus sanctus, et
pietatis armavit sermonibus, in quibus debellati sunt
insidiatores fidei, doctoribus [G., ductori] sacerdotalis
ordinis pontificii, verum etiam et universalis patri
auxiliantibus [G., universali patriarch:e auxiliantem],

eum quo et pacificare didicistis, et compugnare eru- D

fiti estis. Tempus est enim omni rei (Eccle. 11), sicut
Salomoni videtur. Unde bonum quidem est pacem
habere ad omnes, qui concordiam erga pietatem
habent: melius est autem pugnare, quando actio
pacis consensum in malum operatur. Nam Dominus
inquit : Non veni mittere pacem in terram, sed gladium

PaTROL. XCVI.

φιλοχρίστου βασιλέως Κωνσταντίνον γενομένη πρὸς
, 4. ? ^- - , ,
τὴν ἁγίαν Guvwodo) τοῦ" ἀποστολιχοῦ θρόνυν Ῥώμης,
χαὶ σταλεῖσχ διὰ τῶν αὐτῶν συνοδικαρίων-
Πάσαις ταῖς ἁπανταχοῦ ἁγίαις σννόδοις ταῖς ἀνη-
χούσαις τῇ συνόδῳ τοῦ ἀποστολικοῦ θρόνον.

φαιδρὸς ὑμῶν xai περιθλεπτος ὁ πανίερος σύλλογος,
ὅν ὑπὲρ τῆς Ἐκχλησίας συνήθροισε τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον, val τοῖς τῆς εὐσεβείας λόγοις ἐξώπλισε" δι᾽
ὧν τοὺς ἐνεδρεύοντας τῇ πίστει κατεμαχήσασθε.
ταξιάρχη τῷ ἱτράρχῃ καὶ οἰγγυμενιχῷ πατριόρχη
πυρασπίζοντα, o xal συνειρηνεύειν ἐμάθετε, x«i cuu-
πολιμεῖν ἐδιδάχθητε. € Καιρὶς γὰρ τῷ παντὶ πρώ-
ματι ? τῷ Σαλουμῶντι δοχεῖ. καλὸν μὲν γὰρ ἦν καὶ
τὸ εἰρηνεύειν πρὸς ἅπαντας, ἀλλ᾽ ὁμονοοῦντας πρὶς
τὴν εὐσέζειαν᾽ χρεῖττον δὲ τὸ πολεμεῖν, ὅτε τὸ εἰ-
ρηνεύειν τὴν ἐπὶ τῷ xoxà συμηγχωνίαν ἐργάζεται.
"Auf, δὴ καὶ ὁ Κύριος (gacxrv € Οὐχ xv; βαλεῖν
εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν, ἀλλὰ μάχαιραν. νΜαχαΐρα δ᾽ à

313

590

LEONIS ΡΑΡΙΕΠ Il

or

λόγος τῆς πίστεω; ἀμφιστόμῳ παρείχαπται διαιρῶν, X (Matth. x). Gladio enim bis acuto fidei verbum simu-

xal διακρίνων τὸν πιστὸν χαὶ τὶν ἄπιστον" xal τὴν
μὲν πρὸς ἀσέδειαν διχοτομῶν συγγένειάν τε καὶ
σύμβασιν, τῷ Θεῷ δὲ προσοιχειῶν xal συνάπτων
διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν εἰρήνης, χγαὶ ἀγχπήσεως. Οὐδὲν
γὰρ τῆς πρὺς αὐτὸν ἀγάπης διὰ πίστεως προτιμό-
τέρεν. Οὐ πατὴρ, οὐ μήτηρ τὰς; ὠδῖνας τοῖς τέχνοις
συναποτίχτουσα, οὐκ ἀδελγοὶ τὴ τῆς φύσεως ἀνάγχῃ
δεσμούμενοι, x«l τὰς γνώμας λνόμενοι" οὐ νομικῆς
συΣυγίας παχεῖά Tt x«l οὐχ ἀπαθεστάτη συνάφεια,
xxi τῇ θατέρου λύσει τὴν σχέσιν συνδιχλύουσα᾽ οὐδὲν
γὰρ τούτων ἡμᾶς θιίας φύσεως μετόχους ipya-
ξιται, μόνη δὲ πίστι; ἡ πρὸς Θεὸν καὶ ἀγάπησις"
ij ὧν συωπλοχῆς ἀνεγεννήθημέν τε καὶ ἀνεπλάσίημεν,
χαὶ τῆς πρὸς τὸν Πλάστην οἰχειώσεως ἠξιώθημεν. Καὶ
: EP - T
yp αὐτὸς ἔλεγιν ὁ Xevop' € Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μη-
τέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστι 4ou ὑξιος, Kai ὃς οὐ λαμ-
βάνει τὸν στανοὸν αὐτοῦ, x«l ἀχολουθεῖ ὀπίσω μου,
οὐκ ἔστι μου ἄξιος. ) E rto οὖν οἱ τὴν εὐαγ᾽ ελικὴν
«ρίδον ἐχνηλατεύειν προαιρούμενοι, καὶ τῆς ἀποστο-
lue ἱεραρχίας τὸ ἀξίωμα χληρωσάμενοι πάντα πε-
ριφρονοῦσι, val πάσχουσι, xxi τὸν ἔσχατον, εἰ vxo,
διὰ τὴν πρὸς Θεὸν giu» φιλοῦσε χαταχριθῆναι θά-
varo», τὶ οὐχ ἃν xai παθεῖν xal δρᾶσαι προθυμηθή-
σονται, ὅτε τὴν πίστιν πολεμουμένην xatidouy δι᾽ ἧς
ἡ πρὸς Θεὸν τα πορίζοται᾽ ὅτι τὴν Ἐχχλησίαν
πορθουμένην αἱρετιχαίς m, οσδυλαῖς κχυτοπτεύουσιν ;
ott τὶν ἀλήθειαν τῷ ψεύδει βαλ'ομένην συναίσθονται,
ἀρα τὸ πολεμεῖν x«i ἐχδιχεῖν ἀρέντες τοῖς πολεμίοις
χαταλλα ήσινται, καὶ τῆς εὐαγγελικῆ; ἐντ λὴς ἐπιλή-
σονται; xai πῶς ἀνεύθυνυν τοῦτο χαὶ ἀτιμώρητιν ;
Οὐδιμῶς" οὐχοῦν ἀναλαδιντες τὴν πανοπλίαν τοῦ
Ιἱυεύματος; τοῖς π΄ραταξαιλένοις; ἀνθοπλίζηνται. Τοῦτο
δὴ τοῦτο καὶ ὁ πανέερος ἡμῶν ἐπεδείξατο σύλλογος,
γαὶ τῆς εὐσεθδείας ὑπερεμάχυσε, δ᾽ ὧν τῷ κοινῷ
πατρὶ συνεμήχησε, καὶ τῆς αἱρετικῆς κατηνδραγά
θησε qülay;o;' &)& τῇ pin τῶν λεχθησομένων
ὁ λόγος συστίλλετσι, xul προσωτέρω βαίνειν ἀνα-
χαιτίξεται. Ὑραγ' δία γὰρ πενϑικὴ τῶν ἐπιόντων ἡ
ἐνφράσις. Αἱρεσιάρχαι οἱ ἱεράρχνε γεγόνασι" «αἰ ἀντὶ
μὲν εἰ. νης ἔριν τῷ σῷ προσ:φώνησαν " ἀντὶ δὲ
σίτου ζιξάνια ταῖς ἐκχλησιαστιχαῖς ἀρούραις ἐνέσπει-
ραν τὸν οἶνον ἐμιξαν ὕδατι xal τὸν πλησίον ἐπό-
τισαν ἀνατροπὴν θολεράν᾽ ὁ λύχος ὡς ἁωνὸ;, xxl ὡς
λύχος ὁ ἀμνὸς ὑπιχρίνιτο τὸ ψεῦδος ἀλήθειχ, x«l
ἀλήθεια ψεῦδος παρελογίξετο. Πέρυρται πάντα τῆς
᾿Ενυχλητίας τὰ πράγωατα. Ἐπεὶ δὲ οὕτω ταῦτα διέχειτο,
xai τὴν εὐσέ ειαν ἡ ἀσέδιια χατεδόσχετο, πρὸς τὸ
μάλιστα πρέπον aiv εὐθυδολῆσαι προήχθημεν, xal
τῷ μόνῳ σοφῷ καὶ τῶν τοιούτων γνώστη Θεῷ τὸ
τῆς διανοίας ἀνετείνολεν Ouua* χἀνεῖθεν τῶν ἀπόρων
τὴν λύσιν συχναῖς προτευχαῖς ἑ ητούμιθα. Διὸ τῷ
Tas αὐτοῦ φωταγωγούμενοι πνεύματι, τοὺς τῆς Ἐχ-
χλησίας ὀφθαλυοὺς, τοὺ; ἑιρέας φαμὲν, πρὸς τὴν τῆς
ἀληθεία; x«rovongty συγκαλέται διέγνωμ v. Τοσοῦτον
γὰρ ὑπεραθλοῦμεν τῆς πίστεως, xai πρὸς τὴν εὐσέ-
(ειαν συντιινόμλεθα, xal τῆς ἐκχλησιαστιχῆς 5v πρώτοις
φροντίζυημεν γχαταστάστως . ὥστι γαὶ πηλελιχαῖς μὲ-
pnvato mA TU οὐ κενοι, xui. πολεμικοῖς βουλεύμχσω

latur, dividens et discernens credulum et incre-
dulum: et cognationem quidem vel consensum que '
ad impietatem declinant, separans, Deo autem ac-
commodans, seu connectens per pacem et dilectionem
erga ipsum positas. Nihil enim propius ad ipsum
pertingit dilectione, qux [nihil cnim a:.tiquius dile-
ctione q.] per fidem est, erga ipsum. Nam nec pater,
nec mater, quae cum filiis dolores comparit, nec
fratres necessitate naturz alligati, sed volun:atibus
dissoluti; nec ex lege conjünctionis crassa et non
impassibilis connexio , alterutrius solutione affe-
ctionem dissolvens , nullum ex his divin: nature
participes efficit: sed sola circa Deum fides et dilectio,
quorum complexione regenerati et reformati sumus,

D οἱ commenditione erga Creatorem digni [digpati]

sumus. Ipse enim dicebat Salvator: Qui ama! pat:e:n
aut matrem p'usquam me, non est. me dignus : el qui
amat fiium aut fi iam super me, non est me dignus. Et
qui non accipit crucem. suam, et sequ lur me, non est
me dignus (Matth. x). Si ergo qui evangelicam se-
mitain investigare proposuerunt, et apostolicze digni-
L.Lis pontificatum sortiti, omnia contemnunt, et pa-
tiuntur ad extremam (si contigerit propter Dei
amicitiam) condemnari mortem, an non duri:sima
quieque pati. et agere didicerunt, cum fidem vident
depopulari, per quam erga Deum amicitia acquisita
est: cum Ecclesiam h:zereticis invasionibus oppugnatam
speculantur? quando veritatem projectam mendacio
sentiunt? putasne quod offendere p^stponentes, r.-
conciliabuntur hostibus evangelicum obli.i mandatum?
noxios sinent impunitos? (et quomodo secutum hoc
atque impunitüm erit ?] Nullatenus, sed sumentes ar-
maturam Spiritus, his qui adversus eos pugnare co-
nati sunt, resistere certaut. IIoc vero et vestrum sa-
cerdotale collegium exhibuit, et pro pietate pugnavit,
in quibus communi patri auxiliatuin est: et hiereti-
corum fortiter devicit acies, sed memoria eorum qu:e
dicenda fuerint, corripitur sermo, et amplius egredi
premitur. Lugubris enim tragoedia, sequentum
est explanatio. H:ercseoa enim inventores facti sunt
pntifices: et pro pace contentionem populo annun-
tiaverunt, pro frumento zizania sulcis Ecclesize semi-
naverunt: vinum iniscuerunt aque, el proxiun

D potum dederunt eversionem turbidam: et tanquam

lupus agnos simulabant mendacium, el veritas |lupus
ut agnus, et agnus ut lupus simulabatur, mendacium
ut veritas, et ver.] ut mendacium refutabatur. Con-
turbabantur res (οἷδε ecclesiastic:, cum quod nocere
queat, non erat qui discerneret. Et quoniain. hzc
quidem sic disponeban:ur, et pietatem impietas
dep:scebat, profecti sumus illuc quo nos decebat
dirigere gressum: et soli sapienti, eorumque cogni-
tori Deo, mentis nostr: extendiumus oculum : et inde,
eorum quz interpretando dubium ingerunt, solutio-
nem continuis orationibus dare nobis postulovimus.
Propter quod nutu [spiritu] ejus illustrati Ecclesiae
oculos, id es: sacerdotes, ad couteimplandam veri-
tatem concitari dignoscimus. Tanto enim amplius

507

primis de ecclesiastico statu procuramus, quanto et
civilibus circumdati sollicitudinibus, bellicisque con-
siliis retracti, summum sacerdotalem hunc coetum
non destitimus congregare, ut Ecclesiarum distantía
procul expulsa [dissidio pr. expulso], pacis con-
jupctione coaptetur. In pace namque fidei pariter
compacatam a Christo dilectam Romanam rempu-
blicam nostram confidimus , et nunc congregatum
[atque ita cong. est] venerabile vestrum concilium.
laterfuistis namque et vos cum universali principe
pastorum, simul cum ipso divinitus loquentes tam in
spiritu, quamque littera. Suscepimus enim non tantum
ex beatitudine ejus, verum etiam a sanctitudine
vesira directas nobis litteras, qua prolatz, lectae
sunt, et veritatis verum stylum declaraverunt, or-
thodoxamque fidem depinxerunt. Tote enim convc-
uienter, et non differenter, posite sunt ad imita-
ionem : et tam synodicis, quam et paternis doctrinis
consentiunt. Neque enim negleximus, sed diligentius
eas comparavimus [expendimus ] : idcirco et omnes
consonanter mente et lingua concredidimus, et simi-
liter confessi sumus: et tanquam ipsius divini Petri
vocem , Agathonis relationem supermirati sumus ,
bemo enim discrepavit, nisi unus. Namque nemo ab
omnibus periit, wisi filius interitus, pater contu-
macie: el hic una cum propriis discipulis sponte
assumptus est ab angelo sibi decibili, et suo exse-
crabili choro [G., abscissus est ab angelo decibili, et
sacratissimo choro]. Quem cum propheta collugere
opportunum est, eo quod condoluimus. Qualiter ceci-
disti ex colo de sacerdotii culmine, o lucifer, qui
mane oriebaris? Luce certissimz scientie fidelium
animas lustrare ordinatus es, et iu nubibus ponere
arrogantizxe sedem vanis dogmatibus elatus es? Qua-
modo fuga l:psus es, vitato agmine angelos imitante
tantorum sacerdotum ? An superbie alis ad altam
ruinam elevatus, a mystica mensa temetipsum alie-
nasti, zemulator factus Judaicze discessionis? Quo-
modo non suscepisti cohortationem fratrum, impe-
rialem et apostolicam celebrantium solemnitatem?
Quomodo recalcitrasti , qui dilectus es diligen-
tibus te, et ad poenitentiam te invitantibus? Nunquid
qui cadit non resurgit ? aut se averlens non
convertitur? Quare avertis aversionem improbam
[aversus ex aversione improba], et detentus es in
beretico proposito tuo; et noluisti converti ad pie-
tatem? confusus es utique, in quibus male docebas
convictus. O dementiam simul et obczecaüionem!
ldem enim esse utrumque videtur. Harum namque
glia vestigia corporis, alia autem gressus anima se-
ducit decipiens : male docere non erubescebat, et bene
doceri erubescebat, hic quidem, qui Antiochensium
factus est presul Macarius, quem non oportet dicere
Macarium [beatum], et qui cum ipso de ordine
Christi discesserunt: cujus universalis conventionis
communi sententia de sacerdotali dignitate re-
pulsi sunt, et probationi sanctissimi pape traditi sunt.

Defini&ionem autem adorandam et venerabilem

EPISTOLAE.
pro fide certamus, alique pietati attendimus, οἱ in A

558
ἀνθελχόμενιε τὴν πανίερον ταύτην συναθροίζειν οὐχ
&rtx&áuopt» σύνοδον, ἕνα τῆς τῶν Ἐχ΄λησιῶν διαστά-
σεως ἐκποδὼν ἐλαυνομένης ὁ τῆς εἰρήνης ἁρμοσθή-
σηται σύνδεσμος. Τῇ γὰρ εἰρήνη τῆ; πίστεως συν-
εἰρηνεύειν πιστεύομεν ἡμῶν

χαὶ τὸ φιλόχριστον
Ῥωμαϊκὸν ἅπαν πολίτευμα, xai δὴ τὸ πάνσεινον
ὑμῶν συνελέγη συνέδριον : ὃΠαρῆτε γὰρ καὶ ὑμεῖς σὺν
τῷ οἰκουμενιχῷ ἀρχιποιμένι συνθεολογοῦντες αὐτῷ
xxi τῷ πνεύματι xxi τῷ γράμυατι. Τά τε γὰρ παρὰ
τῆς αὐτοῦ σταλέντα μαχοριότητος, τά τε καρὰ τῆς
ὑμῶν ἁγιότητος ἐδεξάμεθα γράμματα' προενομίσθη-
σαν, ἀνεγνώσθησαν. τὸν τῆς ἀληθείας λόγον διήρ-
θρωσαν, καὶ τὸν τῆς ὀρθοδοξίας χαραχτήρα διεζω-
γράφησαν. Πάντες γὰρ ἐμφερῆ τε καὶ ἀπαράλλακτα
ταῖς τε συνοδιχαῖς xoi πατρικαῖς διδασχαλίαις ἀπε-
μιμήσαντο. Οὐδὲ γὰρ ἠμελήσαμεν, ἀλλ᾽ ἐπιμελῶς
αὐτὰ σωνεχρίναμεν᾽ διὸ καὶ mavtt; συμφώνως ai
γνώμῃ xal γλώττῃ, τῇ μὲν συνεπιστεύσαμεν, τῇ δὲ
συνωμολογήσαμεν᾽ x«l ὡς αὐτοῦ τοῦ θεσπεσίου Πί-
τρον φωνὴν τὴν ᾿Αγαθωνος δέλτον ὑπερηγάσθημεν.
Οὐ διεφώνησε γὸὺρ οὐδεὶς, εἰ μὴ εἷς. Οὐδεὶς γὰρ τῶν
πάντων ἀπώλετο, εἰ μὴ ὁ vioóg τὴς ἀπωλείας, ὁ
πατὴρ τῆς ἀπειθείας, καὶ οὗτος τοῖς ἑαντοῦ φοιτη-
ταῖς σνναποῤῥαγεὶς ἐκ τοῦ ἀγγὲλοπρεποῦς xxl πανιέρου
χοροῦ. “Ὃν εὐχαίρως τῷ προφήτῃ συνταλανίζομεν.,᾿
διότι xal συνηλγήσαμεν. πῶς ἐξέπεσες ἐξ οὐρανοῦ
τοῦ τῆς ἱερωσύνης ὑψώματος ὁ ἑωσφόρος, ὁ Tpet
ἀνατέλλων, xai τῷ φωτὶ τῆς ἀψευδοῦς γνώσεως τὰς
τῶν πιστευόντων τεταγμένος διαυγάζειν ψυχάς;
O ταῖς νεφέλαις τοῖς χούφοις σοῦ δόγμασι τὸν τῆς
ἀλαξοντίας ἐπιτιθέναι θρόνον ἀναπτερούμενο; ; Πῶς
ἐδραπέτευσας τοσούτων ἱερέων ἀγγελομίμητον συν-
ταγμα, x«i τῷ τῆς ἀπονοίας πτερῷ πρὸ; βαθντάτην
ἐπήρθης κατάπτωσιν; Διὰ τί τῆς μυστικῆς t.e ng
ἀπηυτομόλησας, xxi τὴν Ἰουδαϊκὴν ἀποστασίαν ἐξή-
λωσας ; Πῶς οὐχ ἐδέξω παράχλησιν ἀδελφῖν βασι-
λιπὴν τε x«i ἀποστολικὴν συγχροτησάντων πανήγυριν;
Πῶς ἀπελάχτισας ὁ ἠγαπημένος τοὺς ἀγαπῶντας,
γαὶ πρὸς μετάνοιάν σὲ προτρέποντας; Μὴ ὃ πίπτων
οὐχ ἀνίσταται. ἢ ὁ ἀποστρέφων οὐχ ἐπιστρέφεται ;
Διὰ τί ἀπέστρεψας ἀποστροφὴν ἀναιδῆ καὶ κατεχρα-
τήθης ἐν τῇ αἱρετικῆ mpootpíctt σον, x«i οὐχ ἡθέ-
λησας ἐπιστρέψαι πρὸς τὴν εὐσίδειαν; πάντως ἠσχύν-
θης, ἐφ᾽ οἷς κακῶς ἐδίδασκε; ἐλεγχόμενος. 'Q παρα-

“᾿ς " 1 , . € * o8 * -
D νοίας ὁμοῦ x«l τυγλώσεως. Ταὐτὸν γὰρ εἶναι δοχοῦσιν

ἑκάτερα. Ἢ μὲν γὰρ τὰ ἴχνη τοῦ σώματος, ἡ δὲ
τὰς βάσεις τῆς ψυχῆς περιπλανᾷ παρασφγάλλουσα, τὸ
χαχῶς διδάσχειν οὐχ ἐπησχύνετο, xxl τὸ χαλῶ; μαν-
θάντιν ἠσχύνετο, ταῦτα μὲν ὃ τῆς ᾿Αντιοχέων γενό-
μένος πρόεδρος Μαχάριος ὁ ἀυακάριος, καὶ οἱ σὺν
αὐτῷ τῆς τοῦ Χριστοῦ ταξιαρχίας ἀποστατήσαντες"
ἧστνος οἰχουμενιχῆς συνελεύσεως xxl ψήφῳ κχοινῆ
τῆς ἱερατιχῆς ἀξίας ἐξώσθησαν, ri τῇ τοῦ παναγίου
πάπα δοχιαῆ παρεπέμφθησαν.

*Opoy δὲ σεπτὸν xal σιβάσγμιον ὦ eium. συνῶ

499

LEONIS PAPE Il

46

ἐθεμάτισε, ταῖς τὲ ἁγίαις συνόδοι; καὶ ἐχχοίτοις πα- A Sanctissimum concilium decrevit, lam sanctissimis

τράσι συμβαίνοντά Tt χαὶ συνεπόμεν,ν᾽ c) xai τὸ
ἡμέτερον κράτος συνυπέγραψε, καὶ δι᾽ εὐτιδῶν ἡμῶν
ἡδίχτων τοῦτον ἐχύρωσε, δι᾿ οὗ ταῖς εὐχαῖς Qu» τὸ
flou ποτε
ἄρα εἰσὶν οἱ τὸ σχάνδαλον τῆς συντετριμμένης αἷ-
ρέσεως τεχτονεύσαντε: ; ποῦ ποτέ εἰσιν οἱ τὴν πε-
τλασμένην εὐλάδειαν ψενδοδιδασχαλίας ὑπόλεσιν ἐν
δυόμενοι ; ᾿Αφηρέθη τῶν προσωπείων τὰ περιθέματα"
διηλίγχθη τῶν φενακιζόντων τὰ πλαστουργήματα᾽ τὴν
$opà» ὁ λύχος ἀπημφιάσατο, καὶ λύχος γυμνὸς
ἐχπομπεύεται" χαὶ τοῦτο μένει φαινόμενος, ὅπερ ἐχρύ-

τῆς Ἐχχλησίας πᾶν εἰρήνευσε πλήρωμα

vtito μὴ φαινόμενος. Ἱ ὑπόχρισις κατακέχριται" f

ἀλήθεια πολιτεύεται" τὸ ψεῦδος ἐξώρισται" ὁ σπορεὺς
τῶν ξιζανίων [ ἴσ. ζιζανιωδῶν } δογμάτων ἐχκέχοπται.
'O dito; , ὁ λαὸ; ὁ φιλόχριστος. εἰς μίαν ἀποθήχην
τῆς Χριστοῦ Ἐχχλησίας εἰσχεχόμισται. Τὸ τῆς ὁρῆο-
δοξίας φῶς ἀνατέταλχε᾽ τὸ τῆς πλάνης σκότος; χαθυ-
ποδέδυχεν. 'H χατήγεια μιτημρίασται, τὸ πένθος εἰς
εὐφροσ vq», τὸ σκυθρωπὸν εἰς χαρὰν, πάντα πρὸς

τὸ χρεῖττον μεταπεφοίτηχε. Διὸ x«i ἡμεῖς ταῖς Ἔχ-

χλησίαι; τοῦ Θιοῦ τὴν τῆς εἰρήνης ἀπολαθούσαις
χάριν συγχαίρυντες ἀποστολιιῶς ὑμᾶς προσγθεγγὸ-
μεθα" € Χαίρετε. χαίρετε, καὶ πάλιν ἐρῶ, χαίρετε"ν
τριαδιχὴν γὰρ χαρὰν ἡμῖν ἡ Τριὰς ἐχαρίσατο. ἜἜῤῥωσθε,
πανίεροι τῆς εὐσεδιίας ὑπεριστάμενοι, x«i τοῦ ὁμετέοον
«ράτους ὑπερευχόμενοι. Καὶ ἡ θεία χεέρ᾽ ᾿Ανέγνωμεν.

conciliis, quam et probabilibus patribus convenien-
tem et subsequentem ; in qua et impcrium nostrum
subscripsit, et per pia edicta nostra comprobavit
cam, per quam orationibus vestris cuncta Ecclesize
plenitudo pacificatur. Ubi sunt, qui scandalum con-
trit» conditionis [C., hxrescos] fabricaverunt? ubi
sunt, qui simulatam reverentiam [religionem] ad
argumentum false doctrinze induebantur? Detracta
sunt p»rsonarum vclamina, convictz sunt decipien-
tium falsitates, pellem lupus abjecit, et nudus lupus
publicatur : et hoc manet dum apparet, quod tege-
batur, cum non apparebat. Simulatio damnata cst,
veritas fiducialiter agit : falsitas exterminata est, ci
ejus qui seminavit zizania, dogmata abscinduntur.

B Triticum, quo: est Christo dilectus populus, in

unum horreum mitti:ur, scilicet in Ecclesiam Christi.
Lux orthodox:z fidei orta est, erroris tenebrz; de-
merguntur. Tristitia transfiguratur, et luctus in Le-
titiam, et contristatio in gaudium, omnia ad meliora
transgrediuntur. Propter quod et nos Ecclesiis Dei,
qu:e dudum pacís gratiam acceperunt, congratulan-
tes, apostolica traditione alloquimur vos : Gaudete,
gaudete, et i'erum dico, gaudete (Philip. 1v) : ternum
enim gaudium Trinitas nobis concessit. Bene valete,
sacratissimi auxiiiatótes pietatis, orant^s pro nostro
imperio. Et manu diva : Legimus. Data decimo Ka-
lendas Januarias Constantinopoli, imperiali domo,
piissimo perpetuo Augusto Constantino imperatore,
anno vigesimo nono. Et post consulatum cjusdem

' (c anno decimo tertio, indictionc decima.

"^ EPISTOLA tl

LEONIS 11] A5 CONSTANTINUM IMPERATOR:.M.

᾿Αντίγραφης ἀναφορὰ σταλεῖσα παρὰ Λέοντο; t"U ἁγιω-
τάτον ral μαχαριωτάτου πάπα τῆς προεσθυτέρας
Ῥώμης πρὸς Κωνσταντῖνον τὸν εὐσεδίστατον xai
φρόχριστον βασιλέα. ἐπι υροῦσα καὶ ἀποδὲχομένη
τὰ ἐν τῇ ἁγίᾳ xal οἰκονμινικῇ Exrn συνόδῳ πραχθέντα
τε xai ορυσθέντα.

Τῷ εὐσεδεττάτ,»» xai γαληνοτάτῳ δισπότη, νιγητῇ
«i τροπαιούχῳ., τέχνω ἀγαπητῶ τοῦ Θεοῦ x«i Σωτῆρος
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Κωνσταντίνῳ βασιλεῖ Λέων ἐπί-
σχοπος δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ.

Τῷ βασιλεῖ τῶν βασιλευόντων, οὗτινος ἐν τῇ ἐξουσία
εἰσὶν αἱ τοῦ κόσμου βασιλεῖαι, αὐτῶ μιχροί τι καὶ
υεγάλοι εὐχαριστοῦμεν, τῷ οὕτως εἰς ὑμᾶς μεταγα-
ὄντι τὴν ἐπίγειον βασιλείαν, ὅπως τὴν οὐράνιον
μᾶλλον φιλοτιμήύσεται ὑμᾶ; πεοινοσιῆσαι |ἴ,., φιλο-
rtutig os ὑμᾶς παραστήσαιΪ. Πλεῖον γὰρ ἐστιν, ὅτι
προσηλωμένοι τῷ Θιῷ παῤὝῥησιάξεσθε, ἥπερ ὅτι dx

& Epistola. Hanc epistolam Baronius allegato loco
spuriam esse judicat. Primum ideo quod circa finem
monse Maio indictionis decime [Leg. undecime
Mawsi] rescripta ponatur ad epistolam imperatoris,

uam se mense Julio ejusdem indictionis accepisse
atetur, qui, nisi mendosa probentur, manifestissime
sibi contradicunt. Secundo, quod nullus mense Julio
poniifex esse polucrit, qui mense Augusto creatus,
^ "lantum mensibus pontificatem administravit.

.Φ

Exemplar relationis misse a Leone sanctissimo ac
beatissimo papa senioris Rome ad Constantinum
piissimum, et Christi amatorem imperatorem, con-
firmantis et approbantis que in sancto et universali
sexto concilio gesta et definita sunt.

Piissimo, et tranquillissimo domino, victori, et
triumphatori, filio dilecto Dei, et Salvatoris nostri
Jesu Christi Constantino imperatori Leo episcopus
servus servorum Dei.

D Regi regum, in cujus potestate sunt regna mundi,

pusilli cum magnis gratiam agimus, qui ita in nobis
terrenum contulit regnum, ut coelestia vos magis
amare concederet. Plus est enim, quod in Deo defixa
mente confiditis, quam quod de collato vobis divi-
nitus honore regnatis. lllud enim vobis, hoc proficit
omnino subjectis. Nam triumphalem paterni diade-

Tertio, quod profiteatur se lianc epistolam scripsisse
indictione decima, qua nondum pontifex creatus erat.
Quarto, quod Honorium in Monothelitarum hzeresi
defunctum , adeoque justa anathematis sententia
condemnatum esse scribat, quem publico funere Bo-
mana Ecclesia sepelivit inter sanctos pontifices in
ecclesia sancti Petri, cuique ut catholico pontifici ia
omnibus parentavit. Sev. Bi.

£01

EPISTUI..T.

403

malis gloriam, nascendo scperna miseratione obti- A τῆς θεόθεν ὑμῖν προσπορισζείσης τιμῆ; βασὰεύετι.

netis : pietas enim vestra, fructus misericordizx est:
potestas autem custos est disciplinz. Per iHa igitur
regia mens Deo jungitur, per isiam vero censura
sabditis adhibetur. Illius opes, inopes adjuvant:
hujus autem sagacitas, a vero tranite deviantes
emendat. Non enim minor regnantium cura est,
prava corrigere, quam de adversariis triumphare:
quia ei nimirum potestatem suam serviendo subji-
ciunt, cujus profecto munere et protectione iimpe-
rare noscuntur. Unde divinitus prxordinata vestra
Christianissima pietas, et habitaculum dignissimum
»ancli Spiritus in sui cordis arcano przeparans,
quanto caput Ecclesie dominum Jesum Christum,
verz pietatis regulam amplectendo, concessi sibi ab

eo regni monstrat auctorem, tanto sanctum venera- Β

bile corpus ejus, qux est sancta mater Ecclesia, ut
sincerus et principalis filius, largiendo atque fovendo
inconcussa facit soliditate gaudere. Scriptum est igi-
tur de vobis, clementissinie principum, et de eadem
1ancta Ecclesia toto terrarum orbe diffusa : Erunt,
inquit, reges nutritii tui (Isa. xix); pariterque scri-
pium est; Honor regis judicium diligit (Psal. xcvi).
Quia dum divina rebus humanis przponitis, et ortlie-
doxam fidem curis :Z»cularibus incomparabiliter
antefertis, qui! aliud quam judicium rectum Dei
cultu veneramini, et sacrificium purissimum 2tcue
holocaustum divinze suavitatis odore ffagrans in ara
vestri pectoris ejus invisibili majestati mactatis?
Hzc de piissimi animi vestri proposito, Christianis-
sime augustorum, efficaciter dici, Dei gratia ope-
rante, confidimus, qua sola et error omnis evictus
est, et rectitudo evangelic:e atque apostolicze fidei
«um sincera charitatis cop:la apud cunctos Ecclesia-
"um Christi presules obtinetur. Ibi enim Christian:e
fidei veritas lucet, ubi gemina, Dei videlicet et pro-
iimi, charitas fervet. Proinde nisi hoc utrumque
'ex regum omnipotens Deus suis 'sacerdotibus con-
donare disponeret, nunquam se regia generositas
ad infimos famulos inclinaret, et paululum regah fa
Sligio seposito, unum se de collegio sacerdotum pro
1elo Dei adnumerari concupisceret. Ὁ quam gloriosa,
et precelsa, veraque humilitas, qux:* pro amore
divino se inclinare dignata est ! Quid igitur restat
auguste, regie et sublimissime princeps, nisi ut Deus,
qui incrementum dat, h:zec opera cordi regio dignan-
ter inspiret, augeat, et impleat in vobis lucem ca-
lholici dogmatis, qua fugentur hxreticze nebulx pra-
vitatis? Denique legatos hujus apostolice sedis ma-
vis vestrz Roman:e Ecclesiz pietatis vestrze famu-
los, id est, Theodorum et Georgium presbyteros, et
Joannem diaconum filios nostros, atque Constanti-
nun subdiaconum regionarium sancte nostre Ec-
clesie, una cum personis, qu: cum eis profectze
fnerant, qux ἃ przdecessore meo apostoliczte memo-
rie Agathone papa per octavam indictionem pro
causa fidei, vestra pietate jubente, illuc directe fuc-
rant, per nuper elapsam decimam indictionem mense
Jalio, cum divalibus clementize vestrae. apicibus et

Τοῦτο γὰρ ixtivo ὑμᾶς ὠφελεῖ [L., ἐχεῖνο γὰρ ὑμᾶς
τοῦτο τοὺς ὑπὸ χεῖρα ὠφελεῖ). Τὴν γὰρ δόξαν τοῦ
πατριχοῦ διαδήματος ἐπιτιχτόμενοι χαρποῦσθε τῇ
οἱρανίῳ εὐσπλαγχνίᾳ" ἡ γὰρ ὑμῶν εὐσέθεια καρπὸς
ἐστιν οἰχτιρμοῦ, ἡ δὲ ἐξονσία φύλαξ τῆς χαταστά-
σεως. Τοιγαροῦν δι᾽ ἐκείνης ἡ βασιλικὴ διάνοια τῷ
Θεῷ προσαρμόξεται, διὰ ταύτης δὲ τὸ διχάζειν cu
ὑπηχόοις προσμένεται. Ἐκείνης ἡ εὐπορία τοῖς mTw-
χοῖς βοηθεῖ, ταύτης δὲ [L., ταύτης δὲ ἡ ἀγχίνοια]
τοὺς ἀποπλανηθέντας ἐκ τῆς ἀληθοῦς ὁδοῦ διορθοῦται.
Οὐδὲ γὰρ μιχρὰ τι; τῶν βασιλενόντων τυγχάνει ἡ
φουντὶ; τοῦ τὰ σφαλερὰ διορθοῦσθαι, ὥσπερ x«l ἐπὶ
τοῖς ἐναντίοις θριαμθεύειν " ἐπειδὴ ὡς νομίζω, οὐτῷ
τὴν ἑαυτῶν ἐξονσίαν ὑποτάσσουσι δουλεύοντε;, οὗ
δηλονότι τῇ σχέπη xai τῷ δώρῳ βασιλεύουσι. Διὸ
xai θεόθεν προτυπωεῖσα ἡ φιλόχριστος ὑμῶν εὑσέ-
δεια, xui ἄξιον γατοικητήριον τοῦ Πνεύματος τοῦ
ἁγίου ἐν τῷ χρυπτῷ τῆς οἰχείας καρδίας ἱτοιμάσασα,
ὅσον τὴν χιγαλὴν τῆς Ἐνχχλησίας τὸν κύριον Ἰησοῦν
Χριστὸν. τὸν χανόνα τῆς ἀληθοῦς εὐσεξείας περι-
πτυσσομίνη τῆς ἐξ αὐτοῦ δωρηθείσης αὐτῇ βασὼὺ εἰας
ἀρχηγὸν ἀποδείχνυσι, τοσοῦτον τὸ σδιμα υὐτοῦ τὸ

[ . Φ * * ς. 9 t'« , ? «0
σεθάσμιον, ὅπερ ἰστὶν ἡ ἁγία υήτηρ "Exx)naia, ὡς
e : M

ἡνήσιον καὶ πρωτότυπον αὐτῆς τίχνον περιθάλπον τε
x«l φ(οτιμούμενον, ἐπὶ τῇ οἱγείᾳ “ διαχοτμήτῳ [ὑδια-
κινήτο [ στεῤῥότητι χαίρειν ἐποίηπε. καὶ φψὰρ γέ-
ἡραπται περὶ ὑμῶν. φιλανθρωπότατε βασωέων, καὶ
πιρὶ τῆς αὐτῆς «γίας Ἐχχλησίας τῆς ἐν Qe δια-
χειμένης τῷ κόσμῳ" «Ἔσοντοι, φησὶ, βασιλεῖς οἱ τροφεῖς
σοῦ ν ὡσαύτως δὲ γέγραπται᾽ € Tii) βασιλέως κρίσιν
ἁ απᾷ. ν Ἐπειδὴ τὰ θεῖα τῶν ἀνθρωπίνων προτιμῶντες
πραγμάτων, καὶ τὴν ὀρθύδοξεν πίστιν ἀπροσποθῶς
τὴν βιωτικῶν προχρίνοντες φροντίδων, τί ἕτερον, ἧπερ
ὅτι τὴν ὀρθὴν τοῦ Ot.U κρίσιν σεύάξεσθε, καὶ γαθα-
ρωτάτην θυσίαν xol ὁ! οχαύτωμα ἐκκαῖον θείαν εὐω-
τοῦ ὑμετέρον στήθους σφαγιάζετε
τῇ αὑτοῦ ἀοράτῳ μεγαλειότητι. Ταῦτα ἐναργῶς λέ:
“εσθαι περὶ τῆς προθέσεως τοῦ εἰσιξοῦς ὑμῶν
λογισμοῦ, Χριστιανιχώτατε βασιλέων, τὴς τοῦ Θεοῦ
“χάριτος ἐνεργούσης, θαῤίοὔμεν. Δι᾿ ἧς x«l μόνης πᾶσα
κλάνη νενίχηται, χαὶ ἡ ὀρθότης τῆς εὐαγγελικῆς καὶ
ἀποστολικῆς πίστεως σὺν τῷ συνδέσμω τῆς εὗλωιρι-
νοῦς ἀγάπης παρὰ πᾶσι τοῖς προίδροις τῶν τοῦ

δίαν ἐν τῷ βωμῷ

Ὁ Χχοιστοῦ Ἐκχχλησιῶν ἐπικρατεῖ. Ἐχεῖ yop ἡ ἀλήθεια

τῆς τῶν Χριστιανῶν πίστεως διαλάμπει, ἔνθα ὁμο-
λογουμένως ἡ διττὴ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ xal τοῦ πλησιον
ὑπερξίει. Διόπερ εἰ μὴ τὸ ἑνάτερον τούτων ὁ συμ
δασιλεὺς τῶν βασιλευόντων, ὁ παντοδύναμος Occ
ἐφιλοτιμήσατο τοῖς ἑαυτοῦ ἱερεῦσιν. οὐδαμῶς à βασι
λικὴ εὐγένεια τοῖς ἐσχάτοις ἑαυτῆς δονλοις cvyxe
τίδαινε, καὶ πρὸς ὀλέγον τοῦ βασιλικοῦ ὕψους He!
οἶτου τυγχάνοντος ἑαυτὴν [L., ἐξηρημένον, ἑαντὰν]
ἐπεπόθει συναρίθμιον εἶναι τοῦ τῶν ἱερέων καταλόγου
Cux τὸν πρὸς Θεὸν ζῆλον. *Q ποία ἔνδοξος xal vin
λοτάτη καὶ ἀληθὴς ταπείνωσις, ἥτις διὰ τὸν πρὸς
Θεὸν πόθον συγχαταβῆναι χκατηξίωσε. Τοίνυν τί περι-
λέλειπται, ἐξοχώτατε σεθαστῶν, καὶ πιστότατε 6«cc
λίων, εἰ μή τοί γε ἵνα ὁ Θεὸς ὃ reréyev τὴν ἐπίδοτεν,

40»

LEONIS PAPE II

10}

ταῦτα τὰ πονήματα ἀξίως ἐμπνεύσῃ ἐν tà “ασιλικῇ Á synodalibus gestis, cum magno jueunditatis gaudio

ὑμῶν γχαρδίχ, xxl αὐξήσῃ, καὶ minpócn iv ὑμῖν τὸ
, φῶ; τοῦ χαθολικοῦ δύγματος, ἵνα φωτίζωντα! [L., φυ-
γαδεύωνται] τῆς αἱρετικῆς φαυλίτητος αἱ συννέφειαι;
Ἔπειτα καὶ τοὺς ληγαταρίους τούτου τοῦ ἀποστολι-
χοῦ θρόνυυ τῆς μητρὸς ὑμῶν τῆς Ῥωμαων Ἐχχλη-
σίας, τοὺς οἰκέτος τὸς ὑμετέρας εὐσεβείας, Θεόδωρην
xxi Γεώργιον τοὺς πρεσδνυτέρους, xai Ἰωάννην τὸν
διάχονον τὰ ἡμέτερα τέχνα, xal Κωνσταντῖνον τὸν
ὑποδιάκονον xzl ῥεγιωνάριον τῆ; ἁγίας ἡμῶν Ἐκχ)η-
σίας μιτὰ τῶν σὺν αὐτοῖς ἀποδημησάντων προσώπων,
τῶν xai παρὰ 120 προηγησαμίνον ἡμᾶς τῆς ἀποστο-
xüe μνήμης Ἀγάθωνος τοῦ πάπα χατὰ τὴν ὁγδόην
ἐπινέμησιν txt) τοῦ τῆς πίστεως πράγματος κατὰ
χέλευσιν τῆς ὑμῶν εὐσεθείας αὐτόθι σταλέντων, διὰ
τῆς ἔναγχος διελθούσης δεχάτης ἐπινεμήσεως τῷ
Ἰουνίῳ [1...,.ὄ Ἰουλίῳ] μηνὲ μετὰ θείων κεραιῶν τῆς
ὑμῶν φιλανθρωπίας, ὦμα καὶ συνοδιχοῖς ὑπομνήμασι
μετὰ μεγάλης χαρᾶς x«l εὐφροσύνης ἐπὶ τῷ κυρίῳ
ἀγαλλιώμενοι ἐδεξάμεθα" καὶ ὥσπερ ἀπὸ τινων χυμάτων
λύπης εἰς εὐχταῖον γαλήνης λιμένα συνελθόντες καὶ
ἐνισχύσαντες μετὰ εὐχαριστίας ἠρξάμεθα βοᾶν" Κύριε,
σῶσον τὸν Χριστιανιχώτατον ἡμῶν βασιλέα, xal ἐπά-
χουσον αὐτοῦ, ἐν ἦ ὧν ἡμέρα ἐπικαλέσηταί σε,"
οὗτος διὰ τῆς θεοπνεύστον σπουδῆς χατὰ πᾶσαν
τὴν οἰχουμίΐνην ἡ εὐσέδεια τῆς ἀποστολικῆς x«i ἀλη-
θηῦς παραδόσιως ἀναζ, πυρεῖ, xal ἡ δυσώδη; τῆς
α'ρετικῆς φαυλότητος ἀχλὺς ἐματαιώθη. Αξιον οὖν
ἐστι τῷ προρήτῳ σνωψάλλειν, xai λέγειν" € Κύριε ἐν τῇ

δυνάμει σοῦ εὐφρανθίσεται ὁ βασιλεὺς, ναὶ ini τῷ C

σωτηρίῳ σοῦ ἀγαλλιάσεται σφίδρα. Τὴν ἐπιθυμίαν
τῆς καρδίας αὑτοῦ ἔδωχας αὐτῷ, x«i τὴν θέλησιν
τῶν χερέων αὑτοῦ οὐχ ἐστέρησας αὐτόν. 'O γὰρ € βα-
σιλεὺς χαθήμενος ἐπὶ θρόνου, ? καθώς πού τις σοφώ-
τατὸς φησι, € τῷ οἰχ:ίῳ αὐτοῦ σχοπῷ ὃ toxiüvct πᾶν
πονηρῶν.» kai γὰρ τοῖς μόχθοις τῆς ὑμῶν εὐσεξείας τοῦ
κυρίου συνεργιῦντος τὸ πονηρὸν διεσγορπίσθη, ὅπερ
ἡ τοῦ διχθόλου πονηρία πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώπων
ἀπάτην ἐπήγαγε᾽' καὶ τὸ ἀγαθὸν τῆς; τῶν Χριστιανῶν
πίστεως, ὅπερ ὁ Χριστὸς πρὸς σωτηρίαν τῶν ἀν-
θρώπων ἐχαρίσατο, τοῦτο ἐπιχρατεῖ. Τοιγαροῦν τῶν
σννοδικῶν τὸ ὕψος ἀναδραμόντες, ναὶ ἐπιμελῶς mi-
ριεργατάμενοι, x«i ἕκαστα τῶν ὑπομνημάτων ἀπαι-
τήσαντες, τὰ αὐτὰ, ἅπερ καὶ οἱ τοῦ ἀποστολιχοῦ

θρόνου ληγατάριοι ἐξηγήσαντο, roi; συμφωνοῦσιν ἐγ- ἢ

γράψοις. ηὕρομεν συμθαίνειν. καὶ y?p ἐπέγνωμεν.
ὅτι ἡ ἁγία χαὶ μεγάλη xai οὐκου μενικὴ ἔχτη σύνοδος
ἥτις χατὰ Θεοῦ χάρι) τῷ βασιλικῷ προστάγματι
ἔναγχος ἐν τῇ ῥασιλιδι συνη)ροίσθη πόλει, τὰ αὐτὰ,
ἅπερ καὶ ἡ οἰκουμενιχὴ σύνοδυς [| L., ἅπερ καὶ ὅλη ἡ
σύνοδος ] ἡ τῷ ἁγίῳ καὶ ἀποστολιχῷ τούτῳ θρόνῳ
σνγκειμένη ὦτινε xal τὴν διαχονίαν ἐκτελοῦμεν, συνή-
νεσὲ τὲ xoi ἐψηφίσατο ἐπὶ τῇ ὁλοχληρίᾳ τῆς ὁρθο-
δόξον πίστεως, x«i τοῖς τῶν πατέρων vav.ct, καὶ
ὁμογ-ωμόνως ἅμα ἡμῖν συνωμολόγησε τὸν ἕνα τῆς
ὡ ἰας καὶ ἀχωρίστον Τριάδος εἶναι τὸν Κύριον ἡμῶν
"Ιητοῦν Χριστὸν ἐν δύα φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀχω-
pues , ἀδιαιρέτως τυγχάνοντα, ὡς ἀληθῶς Θεὸν

ia Domino exsultantes, suscepimus : et quasi de quo- ;

dam -meroris fluctu optat;z tranquillitatis portum

ingressi, receptis viribus, eum grat'arum actionihus
exclamare coepimus : Domine, salvum fac Christia-
nissimum regem nostrum, ct exaudi eum in die, iu
qua invocaverit te (Psal. xix) ; per cujus a Deo in-
spiratum siudium per totum orbem terrarum apo-
stolic:e et verz traditionis pietas flagrat, dum tetra
caligo hxreticz pravitatis evanuit. Meriio igitur
cum propheta canendum est ac dicendum : Domine,
in virtute tua exaltabitur [letabitur] rer, et super sa-
lutare tuum ezsultabit vehementer. Desiderium anime
ejus tribuisti ei, et voluntate labiorum ejus non frau-
dasti eum (Psal. xx). Rex enim qui sedet in solio,sicut
sapientissimus quidam ait, intuitu suo dissipat omne
malum (Prov. xx). Etenim dissipatum est, Domino
cooperante, vesir:e pietatis laboribus malum, quod
diaboli nequitia ad decepiionem hominum induxerat :
et bonum Christiana: fidei, quod Christus ad salutem
hominum contulit, obtinet. Igitur gestorum syuoda-
lium seriem recensentes, curiosaque diligentia sin-
gula, quisque gesta sunt flagitantes, eadem qua
apostolice sedis legati narraverant, scriptis conso-
nantibus convenire reperimus. Cognovimus enim
quod sancta et universalis e& magna sexta( Synodus,
qu:e per Dei gratiam imperiali decreto in regia url e
nuper congregata est, eadem, qui et universum
concilium assidens huic sancte sedi apostolice,
cujus ministerio fungimur, senserit, atque decreverit
sub orthodoxz fidei integritate, regulisque majorum,
atque concorditer nobiscum confessa est*, unum
esse de saneta et inseparabili Trinitate nostrum Domi-
num Jesum Christum, ex duabus et in duabus naturis
inconfuse, inseparabiliter, indivise consistentem , ut
vere Deum perfectum, et hominem perfectum eumdem
ipsum, salvaque proprietate uniuscujiíísque in eo
convenientium naturarum, eumdem ipsum divina
operatum ut. Deum, et humana iuseparabiliter ope-
ratum ut hominem, absque solo peccato : et duas
idcirco naturales voluntates , duasque naturales
operationes eum habere veraciter prxdicavit, per
quie principaliter et naturarum ejus veritas de-
monstratur, usque ad cognoscendam profecto diffe-
reniiam, quarum sunt naturarum, ex quibus et in
quibus unus idemque Dominus noster Jesus Chri-
»ius consistit; per qui revera probavimus, hauc
sanctam et laudabilem atque predicabilem sextam
synodum, per misericordiam Dei, qui Christiau:e
fidei veritatein suis fidelibus reserat, apostolicam
praedicationem inoffenso pede fuisse secutam, ' san-
ctorumque οἱ universalium quinque concilioruin
delinitionibus in omnibus consentientem, nihil su-
per statuta. orthodoxze fidei augentem aut. minuen-
tem, sed regiam el ev;ngelicam semitam rectis-
sime gradientem, et in his atque per eos sacrorum
dogmatum lima, et probabilium catholic: Ecclesi
patrum doctrina servata est, et regularis lima ad

& Ut in Epist. ejusdein Lconis ad episcopos Hispanic. Han».

405

EPISTOL.E.

400

omniu; zedificationem prolata. Sed et hoc vere di- A τέλεε ν χαὶ ἄνθρωπον τέλειον τόν αὐτὸν τοῦτον, σω-

gnum, Deoque gratissimum existit, quod apostolice
praedicationis veritas, quae imperialem exornat po-
tentiam, et principalem clementiam servat, per au-
gustissime pietatis edictum in toto orbe terrarum
percrebuit, et sicut. solis radius omnium hominum
corda lustravit, ut inde rursus doctrinam pietatis
spiritaliter perceperint, unde juste dispensationis
gubernacula benigne sibi przberi cógnoscunt. Syn-
odali ivitur sententia, et imperialis edicti censura,
" tanquam ancipiti spiritus gladio, cum priscis hzere-
sibus etiam nov: pravitatis error expunctus est : et
qui auctores falsitatis exstiterunt, cum su:e blasphe-
mix labe prostrati sunt : qui ore sacrilezo tentave-
runt asserere unam voluntatem et unam operationem

in duabus subsistentialiler unitis naturis Domini no- B

stri Jesu Christi, ex quibus et in quibus indivisibi-
liter et inconfuse constitit. Hanc igitur recte atque
apostolic:e traditionis normam przedecessor meus
Agatho, apostolicze memori:e papa, cum sua synodo
predicavit : hanc scriptis percurrentibus sux sug-
gestionis pagina vestre pietatis per suos legatos
emisit, approbans et confirmans testimoniis sancto-
rum ac probabilium Ecclesixe doctorum, quam sancta
nunc et magna synodus, Domini et vestro favore
celehrata, suscepit, et in omnibus nobiscum amplexa
est, ut pote beati Petri apostolorum principis since-
ram doctrinam in ea agnoscens, et immutilate pie-
latis in hac signa contrectans. Sancta igitur univer-
galis et n agna sexta synodus, quam nutu Dei vestra

elementia sedule convocavit, et cui pro Dei ministe- C

rio przefui!, apostolicam in omnibus, et probabilium
patrum doctrina secuta est. Et quia definitionem
rect: fidei, ut dictum est, plenissime prwdicavit,
quam et apostolica sedes beati Petri apostoli (cujus
licet impares minrsterio fungimur) veneranter susce-
pit. idcirco ct nos, et per nostrum officium hzec vene-
randa sedes apostolica concorditer ac unanimiter
his, qux» definita sunt ah ea, consentit, et beati Petri
auctoritate confirmat, sicut supra solidam petram,
qui Cliristus est, ab ipso Domino adcptis firmitatem.
Propterea sicut suscepimus atque firmiter pr:edica-
0115 sancta quinque universalia concilia, Niczenum,

Constantinopolitanum, Ephesinum primum, Chalce-*-—- καθ᾽ ὑπόστασιν ἡνωμένων δ'ο φύσεων τοῦ

donense, et Coustantinopolitanum, qui et omnis
Christi Ecclesia approbat et sequitur : et ita. quod
nup.r in regia urbe pio vestrw serenitatis annisu
celebratum est sanctum sextum concilium, ut eoruin
p dissequum et ea interpretans pari veneratione at-
que cen-ura suscipimus, et hoc cuin eis digue con-
uumerari, tanquam una et :equali Dei gratia congre-
gatum decernimus : et qui in eo fideliter convenerunt
Christi Ecclesi: sacerdotes, inter sanctos Ecclesi:
Patres atque doctores adscribendos xque censemus.
Nam et istis, sicut et illis, idem Dei Spiritus salutem
animarum operatus est, et hujus immarcescibilis
Íructus imperiali pietati vestrz: a Domino rcputabitur,
cujus et per s:ecula przedicando labore (mirabiliter
Dei gratia cooperante) perfectum est. Anathematiza-

Co:fv&g τῆς ἰδιότητος μιᾶς ἑγώστης τῶν ἐν αὐτῷ
συνελθουσῶν φύσεων" τὸν αὐτὸν τοῦτον τὰ θεῖσ
ἐνεργοῦντα ὡς Θεὸν, xul τὰ ἀνθρώπινα ἀχωρίστω;
ἐνεργοῦντο ὦ: ὄνθρωπον χωρὶς μόνης ἁμαρτίας" καὶ
διὰ τοῦτο δύο φυσικὰ θελήματα, x«l δύο φυσιχὰς
ἐνεργείας ἐσχηκέναι ἀληθῶς ἐκήονξε, δι ὧν xal ἡ τῶν
φύσεων ᾿αὐτοῦ πρωτοτύπως ἀλήθεια ἀποδείκυνται"
πρὸς ἐπίγνωσιν δηλονότι τῆς διοψορᾶς ὧν εἶσι yv
σίτων, ἐξ ὧν xal ἐν αἷς εἷς xal ὁ αὐτὸς κύριος ἡμῶν
᾿Ιησοῦ; Χριστ᾽ 2 συνέστηχτ᾽ 0C ἄπερ ἀληθῶς ἔδειξε [ L.,
πεῖρα ἔγνωμεν] ταύτην τὴν ἁγίαν καὶ ἀξιεπαίνετον
x χηρυγμίνην ἔχτην σύνοδον, ἥτις διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ
εὐσπλαγχνίας τῆ; Χριστιανιχωτάτης
φανεροῖ, ἀπροσχόποις ποσὶ
καταχολουθήσασα τῷ τῇ ἀποστολινῷ χη ὕγυστι, vel

τὴν ἀληθειαν
πίστεως τοῖς πιττοῖς

"Tol; ὅροις τῶν ἁγίων xai οἰχουμενιχῶν πέντε συυνό-

δων, σνναινοῦσαν ἐν ἅπασι, καὶ τοὺς αὐτῶν περι-
πτυσσομένην γχανόνας, x«i μηδὲν προστιθεῖσυν f|
ὑπεξαίρουσαν παρὰ τὰ ὁρισθέντα τῇ ἐρθοδύξ,» πίστει
ἀλλὰ τὴν βασϑιχὴν r.0 εὐαγγελικὴν τρίδον ἐξ εὖ
θείας βαδίξουσυν" x«i ἐν αὐτοῖς, καὶ δι᾽ αὐτῶν ὃ
σχῆμα τῶν ἱερὼν δογμάτων, xxl ἡ διδασχαλία τῶν
τῆς κχαθολιχῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐχχλησίας ἐχαρίτων πα-
τέρων ἐψυ)λάχθη, ἔτι δὲ x«l ὁ χανονικὸς θεσαὸς τῶν
προυχυμισθεισῶν [ ἴ,.. προεχομίσθη] πρὸς οἰχοδομὴν
πάντων. Δλλὰ καὶ τοῦτο ὑπάρχει ἀληθῶς ἄξιον καὶ
τῷ Θεῷ εὐάρεστον, ὅτι ἡ ἀλήθε κ« τοῦ ἀποστολιχοῦ
κηρύγματος; ἥτις τὴν αὐτοχρατοριχὴν δυναστείαν χα-
ταχοσμεῖ, καὶ τὴν βασϑικὴν φιλανθρωπίαν φυλάττε',
κατὰ τὸ διάτχημα τῆ; σεβασμιωτάτη; εὐσε“είας ἐν
ὅλῳ τῷ κχόσλῳ ἐπηύξησε, χαὶ χαθάπερ xti; υλίον
τὰς πάντων περιεγάγαρε καρδία; " ὅπως πάλιν ἔνθεν
[L., itis] τήν διδασχαλίαν πνευματιχῶς τῆς εὑ-
σεθείας χομίσωνται, ὅθεν ἐπιγινώσχειν ὑγτίουσιν εὺ-
μενῶς αὐτοῖς παεασχεθεῖσαν τῆς δικαίας o χονουίας
τὴν χυθδέρνησιν. Τοιγαροῦν συνοδιχῇ ἀποφάσει, καὶ
ψήγῳ βασιλιχοῦ διατάγματος, χαθάπερ τῇ τοῦ πυεύ-
μυτος διστόμ» ῥομφαίᾳ, ἅμα ταῖς παλαιαῖς αἱρέσεσι
x«i ἡ T4) τῆς καινῆς ψαυλότητος üixtvytü n , γκαὶ
οἱ ἀρχηγοὶ τοῦ ψιύδου; σὺν τῇ ἑαυτῶν ῥβλασφημίᾳ
ἐξωλίσθησαν " o wi; ἐπεχείρησαν στόματι ἱεροσύλῳ
ἐχτίθεσθαι ἕν θέλημα χαὶ μίαν ἐνέογειαν ἐπὶ τῶν
Κυρίον
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐξ ὧν xal ἐν αἷς
x«i ἀσυγχύτως συνέστηχε. Τοῦτον τοίνυν
χαὶ ἀποστολιχῆς παραδόσιω; τὸν τύπον ὁ

ἀδιαιρέτως
τῆς ὀρθῆς
πεοοηγησά-
μενὸς με ᾿Δλγάθων ὁ τῆς ἀποστολικῆς ἀνήμης πάπας
ἄμα τῇ τιμίᾳ συνόδῳ ἐκήρυξε" x«i τοῦτον τοῖς
προλαβοῦσιν ἐγγράφοις ἐν τῷ τῆς τιμίας ἀναφορὰς
παγηνῷ τῇ ὑμετέρᾳ εὐσεύεία διὰ τῶν οἰχείων λη.
γαταρίων ἀνέπεμψεν, ἀποδεικνύων vel ἐπιχυρῶν τυὶς
τῶν ἁγίων xai ἐχγρίτων τῆς Ἐκχχλησίας διδασκάλων
χρήσεσιν, ὅντινα ἐπὶ τοῦ παρόντος ἡ ἁγία χαὶ με-
γάλη τοῦ κυρίου σύνοδος ἡ διὰ τῆς ὑμετέρας γενο-
μένη συνόδον ἐδέξατο [L., ὅντινα ἐπὲ τ΄ m. ἡ ἀ. vod
p. σύνοδος ἡ διὰ τοῦ κυρίον, xxl τῆς ὑμ. yv.
σπουδῆς ἐδέξατο], xai ἐν ἅπασιν αὐτὸν σὺν xus
περιεπτύξατο, ὡς τὴν εἰλικρινῆ διδοισχαλίαν τοῦ uu

'981

LEONIS PAPE 1l

988

mentssini ἢ principis restituta est ecclesia Raven- A norem beati Sebastiaui zdificata est, nec non in ho

natis sob ordinatione. sedis apostolicze, defuncto ἢ
| Ravennatum] archiepiscopo, qui electus fuit * juxta
antiquam consuetudinem in civitatem Romanam ve-
niat ordinandus (ad ordinandum]. Hic fecit constitu-
tum, quod archivo ecclesi: continetur, ut qui ordi-
natus fuerit archiepiscopus nulla consuetudine pro
usu pallii aut diversis officiis ecclesi: persolvere de-
beat, sed et ne. Mauri quondam episcopi anniversilas
ant agenda celebretur [sed et ne Mauri quondam episco-
pi anniversarius aut agenda celebraretur prohibuit] :
sed et typum autocephalie, quem sibi elicuerant ad
amputanda scandala sedis apostolice, restituerunt.
llic fecit ecclesiam in urbe Roma juxta sanctam Bi-
bianam, ubi et corpora sanctorum Simplicii, Faustini,
et Beatricis, atque aliorum martyrum recondidit, el
ad nomen beati Pauli apostoli dedicavit. Hujus alii
pontificis jussu ecclesia juxta velum aureum in bho-

nore martyris Georgii. Hujus temporibus * die dc-
cima sexta * mensis Aprilis, indictione undecima,
luna eclypsim pertulit. Post cenam Domini nocte
pene tota in sanguineo vultu elaboravit, et nisj post
galli cantum cepit. paulatim deli:npidare, et in suum
reverti respectum * [satum]. Hic fecit ordinationem
unam per mensem Junii [ Maium], die vigesima se-
prima, presbyteros novem, diaconos tres *, episcopos
per diversa loca numero viginti tres. Qui etiam se-
pultus est ad beatum Petrum apostolum, sub die
quiuto Nonas Julias [1v. Kal. Julias]. Et cessavit ep:-
scopalus menses 2 *, dies 22. Qui suprascriptus san-
ctissimus vir ordinatus e*t a tribus episcopis, id est
Andrea Ostiensi, Joanne Portuensi (Qui interfuit
sexe synodo], et Placentino Veliteruiensi, pro eo
quod, Albanensis ecclesia epiScopum inimime
uit *.

VARIANTES LECTIONES

! Cod. Luc., piissimi.

3 Cod. Luc., ut defuncto.

* Cod. Luc., fuerit.

* Cod. Luc., dedicavit sub die 29 mensis Februarii,
ubi et dona obtulit. Hujus temporibus (intermedia
desunt).

* Cod. Luc., die 15.

* Cod. Luc., respectum non habet.

' Cod. Luc., diuconos xxv.

* Cod. Luc., menses ΧΙ.

9 Cod Luc., Albanensem minime habuit.

LEONIS PAPE II
EPISTOLJE.

EPISTOLA PRIMA

CONSTANTINI IMPERATORIS AD LEONEM 11 PAPA).

᾿λυτέγραφον , , c
ἰστον βασιλέως κωνσταντίνον γενομένης πρὸς
Λέοντα τὸν ἁγιώτατον χαὶ μακαριώτατον πάπαν τῆς
πιεσδυτέρα; 'Ῥώμης, σταλείσης διὰ τῶν ἐχεῖθεν ἀπο-
σταλέντων συνοδιχαρίων παρὰ περιώντος ᾿Αγάθωνος
τοῦ τῆς ὁσί.ς μνήμης. ᾿Απελυθη uml Δεχεμύρ᾽ ῳ ty.
ἰνδιχτιῶνος δέχ΄της. ᾿

Αἴοντε τῷ ἁγιωτάτῳ x«i μακαριωτάτῳ ἀρχι:πισχόπῳ
tnc ἀρχαίας καὶ περιδόξου πόλιως Ῥώμης, γαὶ οἰχυυ-
μενιχῷ πάπα.

Τῆς τῶν οὐρανῶν ἀκαταλήχτον βασιλείας τε xol μα-
φαριότητος ἐφιέμενοι, val πρὸς τὴν πνευματιχὴν νίοθε-
σίαν τὸν ςιλενσεξῇ σκοπὸν ἡμῶν διευθύνοντες, ἐχεῖνα
διαμελετῶμεν καὶ πράττομεν, ὅσα τοῦ σπουδαζομένον
TuX:i» ὑποτίθεται. Ti οὖν ὁ κύριος ἐν Εὐαγγελίοις
ἐπηγγείλατο; € Μαχάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ, ὅτι αὐτοὶ viol
Θεοῦ κχληδήσονταζ:ν» Ταύτης δὴ τῆς ἐπαγγιλίας τῆς x«l
πρὸς θείαν ἡμᾶς ἀναθδιθαζούση; συγγένειαν, καὶ τὴν τῆς
υἱοθεσίας χαριζομένης ε, γένειαν ἐντὸς γενέσθαι βουλό-
μένοι, xal τὸν περιστέψαντα ἡμᾶς Χριστὸν αὐτὸν ἐχ-
μιμούμενοι, χαὶ τὸ πᾶν ἐν ἑαυτῷ τῷ Θεῷ χαταλλάξαν-
τα, πρὸς εἰρήνην τε καὶ ὁμόνοιαν τὴν ἡμετέραν qOó-

a Sacrum rescriptum. Hanc cpistolam Constantini
ad Leonem de fide suspectam esse asserit Baronius
ex conjecturis hisce : primum, quod Leonem mense
Augusto creatum non prius certiorem reddiderit. de
rebus in synodo gestis, quam post menses quatuor,
in Decembri nimirum ; cui statim statum fidei indi-
vasse oportebat. Secundo, quod initio epistolz scri-
batir ipsam indictione decima δὰ Leonem esse da-
tus, quo tempore Leo nondum pontifex erat. Nain

D

θείας σάχρας τοῦ εὑσεθεστάτον xa' gOo- (Qj * Exemplar divine sacre pussim et Christum dili-

gentis imperatoris Constantini ad L:onem sanctis-
simum et beatissimum papam. senioris Rome ,
missum per eos qui illinc directi erant a superstite
Agathone sancte memorie. Missa est. mensis De-
cembris decimo tertio, indictione decima.

Leoni sanctissimo et beatissimo archiepiscopo
veteris et. clarissime urbis Roma, et «ccumenico
pape.

Celorum zeternum regnum et beatitudinem expe-
tentes, et ad spiritualem adoptionem pia nostra con-
silia dirigentes, ea meuitamur ac gerimus, quibus
studia nostra bene evenire possint. Quid igitur Do-
minus in Evangeliis pollicitus est? Beati pacifici ,
quoniam ipsi filii Dei vocabuntur (Matth.v). Ad boc
autem promissum , quo ad divinam cognationem
extollimur, et adoptionis nobilitatem assequimur ,
pervenire cupientes, ipsumque Christum imitantes, a
quo sumus corona redimiti, quique in seipso omnia
Deo reconciliavit, ad pacem et concordiam adducere
studemus nostram Christi amantissimam rempu-

primus annus Leonis incidit in finem indictionis un-
decimze, et principium indictionis 19, ut ex
dentibus patet. Tertio, quod in ipsa epistola dicatur
de synodo cogenda scriptas esse litteras imperatoris
ad Agathonem; cum certum sit ex precedentibus
non ad Agathonem, sea ad Donum papam hac de
causa litteras scripsisse. Vide Baronium anno 685,
num. 6 ci 8. Sev. ΒΙΝ.

989

EPISTOLAE.

399

blicam : precipue vero nobis cura est sanctarum Dei A χριστον πολιτείαν ἄγειν σπουδάζομεν" ἑξαιρέτω; δὲ

Ecclesiarum ordo, assidueque hoc prospicimus, ut
unitatem fidei conciliemus. Quamobrem valde suc-
eensebamus, nec forle amplius poteramus tantum
hoc, quod diuturnitate temporis corrobora'um est
dissidium , ut et ab infidelibus ii, qui Christum
diligunt, irriderentur, illisque Lketitie fuerint odia
ipter se Christianorum : nam illorum oppugnationem
omittentes, alii in alios linguas, quasi novaculam
seutam, maledictis et conviciis armabant, fidemque
dissensionibus discindebant. Hzc ante ztatem no-
stram c«pta, et ad tantam progressa malitiam, ut in-
«anabile illud malum esse viderelur, comprimere
dif&cile ac molestius vero prwtermittere. Irritabant
Deum, nostram quoque mansuetudinem irritabant.
Non aliter igitur morbum Ecclesias Dei opprimentem
curare in animum induximus, quam ut Dei sacer-
doles, et cultores, taliumque curatores malorum, ad
deliberationem οἱ consilia habenda hortaremur.
Conpluries enim Ecclesia impressionibus hxreseon
periculose sgrotavit : at non aliter orthodoxis ac-
epit medicinam, quam piorum et Cbristi amantium
imperatorum adhortatione, sacerdotum vero a Deo
instinctorum consensionibus ac coetibus. Quapropter
sancti papx Agathonis beatitudinem piis apicibus
bostris sumus hortati, ut aliquot mitteret, qui ejus
personam obtinerent : ceterisque sanctissimis przsu-
libus denuntiaviinus, ut sibi quisque subditos vene-
rabiles sacerdotes, omnes simul in nostram a Dee
conservandam , et regiam urbem convenirent, ut

putrefacti et. scandalizantis membri inutilitatem ex- C

sinderent, cum maxime nollet cufam recipere,
eterumque Christi totum corroborarent corpus ,
doctrina e£ cataplasmatibus pietatis. Exp 'dit enim, ut
evangelice dicatur, ut unum membrum pereat, et
conservetur totius Ecclesix plenitudo. Ut quidem, ex
bosLra advocatione et jussione, cum et ii qui a parte
sunt vestrze beatitudinis, et qui cum ipsa post ipsam
sium obtinent sanctissimi patriarcha, c:elterique
omnes almi episcopi convenissent et consedissent
usa cum nostra pietatis studiosa tranquillitate, de
de tractatus est habitus. Cumque protinus sugge-
sionem sancti pap:? Agathonis ad potestatem nostram,
ii qui vice ejus fungebantur, obtulissent , nempe
Abundantius , Joannes , et Joannes sanctissimi

τῆς τῶν ἀγίων τοῦ Θεοῦ Ἐχχλησιῶν εὐταξίας φροντίζομεν,
καὶ τὴν τῆς πίστεως ἕνωσιν διὰ παντὸς ἐμπορεύεσθαι
προνοούμεθα. Λίαν τοίνυν καὶ οὐ μετρίως ἔχαλεπα v^»
μεν, x«i τὸ λοιπὸν οὐχ ἐφέμομεν τὴν τοσαύτην τῷ
χρόνῳ διάστασιν συναχμάσασαν, ὥστε χυὶ τοὺς ἀπὶ-
στοὺς τοῖς φιλοχρίστοις ἐπιγελᾷν, καὶ εὐφροσύνην ἡγεῖ-
σθαι τὴν τῶν Χριστιανῶν εἰς ἀλλήλους ἀπέχθειαν’ τὴν
πρὸς ἐχείνους yop ἀφέντες ἀντιπαράταξιν, xav. ἀ)λήλων
τὰς γλώσσα; ἠχονημένῳ ξυρῷ ταῖς δυσφημίτες ἐξώπλε-
Üow, x«i τὴν πίστιν ταῖς διχονοίαις συ γχατεδὶχαζον.
Ταῦτα πρὸ τῶν ἡμετίρων χρόνων ἀρξάμενα, x«l εἰς
τοσοῦτον χαχίας D)acovt« , ὥστε x«i τὸ πάθος ἀνίατον
μένει" δοκεῖν, στῆσαι μὲν ἦν χαλεπὰν, μὲ στῆσαι δὲ
χαλεπώτερον. Καὶ παρώργιξζον μὲν Θεὶν, παρώργιζον

B δὲ χαὶ τὸν ὑμῶν üuspóruta. Οὐκ ἄλλως τοίνυν τὴν

συνέχουσαν νόσον τὰς Ἐχχλησίας τοῦ Θεοὺ θεραπεῦσαε
διέγνωμεν, εἰ μήπως δὴ τοὺς τοῦ Θεοῦ μὲν ἱερεῖς x«l
θεράποντας, τῶν δὲ τοιούτων θεραπευτὰς εἰς ἐπίσκε-
Ye προτρεψόμεθα. Πολλάχις γὰρ ἡ Ἐχχλησία ταῖς
εἰσθολαῖς τῶν αἱρέσεων ἐπιχινδύνως ἐνόσησεν, ἀλλ᾽ οὐχ
ἑτέρως ἐδέξατο τῶς ὀρθοδοξίας τὴν ἴασιν, εἰ μὴ ταῖς
τῶν εὐσεδῶν xal φιλοχρίστων βασιλέων προσχλύήσεσι.
ταῖς δὲ τῶν Θεοφόρων ἱερέων συννεύσεσί τε χαὶ συνε"
λεύσεσι. Διὸ δὴ τὴν μὲν τοῦ ἐν ἁγίοις πάπα ᾿Αγάθωνος
μαχαριότητα δὲ εὐσεθῶν ἡμῶν χεροαμιῶν στεῖλαὶ τινας
τοὺς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐπέκοντας προετρέψαμιν..
τοὺς δὲ λοιποὺς ἁγιωτάτον; προέδρους διηγορεύσαμεν
τοὺς ὑπ᾽ αὐτὸν ἔχαστον ἑὁσιωτάτους ἱερεῖς συγχαλέ-
σαντα, πάντας ὁμοῦ χατὰ τὴν θεοφύλαχτον ὑμῶν xci
βασιλίδα συναγείεεσθαι πόλιν" ὥστε τοῦ μὲν σεσηπὴ ὁ-
τος ἢ σγχανδαλίζοντος μέλους τὸ ἁλνυσιτελὲς ixcsptiv ,
ἡνίχα μὴ βούλητε μάλιστα τὸ θεραπεύεσθαι δέχεσθαι"
τὸ δὲ λοιπὸν ἅπαν χαταῤῥῶσαι σῶμα Χριστοῦ τοῖς τῆς
εὐσεξείας δόγμασὶ τε xal καταπλάσμασι. Συμφέρει γ᾽ p
εὐαγγελικῶς εἰπεῖν, ἵνα ἕν μέλος ἀπόληται. Καὶ ge
ζηται τῆς Ἐχχλησίας ὅλης τὸ πλήρωμα " καὶ δὴ xere
τὴν ἡμετέραν πρόσχλησίν τε xal πρόσταξιν τῶν τε τοῦ
μέρους τὴς ὑμετέρας μαχαριότητος, τῶν τε συνθρόνων
αὐτῇ μετ᾽ αὐτὴν ἁγιωτάτων πατριχρχῶν, xal τῶν λοιπῶν
ἁπάντων ὁσιωτάτων ἐπισχόπων τῇ ἡμετέρα συνελθόντων
τε χαὶ συνεδρευσάντων φιλευσεύεῖ γαληνότητε τὸν περὲ
πίστεως διευμνάζομεν λόγον. Αὐτίχα γοῦν τὴν mpg
τὸ ἡμέτερον χράτος τοῦ ἐν ἁγίοις πάπα ᾿Δλγάθωνος ἀνα-
φορὰν οἱ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐπέ οντες προχομίσαντες,,

episcopi; Theodorus et Georgius Deo amabilissimi D φαμὲν δὴ, ᾿Αδουνδάντιος, "loving , καὶ Ἰωάννης οἱ

presbyteri, Joaunes Deo amabilis archidiaconus, et
Constantinus venerabilis hypodiaconus, ac Theodorus
Deo amabilis presbyter ecclesie Ravennae, quique
cum ipsis : eam serenitati nostrz porrexerunt, quam
cum jussissemus omnibus audientibus recitari, sanie
nec adulteratz (dei characterem in ea perspeximus.
Perpensis enim evangelicis et apostolicis vocibus,
comparatisque cum ipsa iis, qux a sanclis el univer-
salibus conciliis statuta ac definita suni: collatis
preterea testimoniis, qui afferebat, cum paternis
libris, nihil non concinens inventum est, ac nihilum
immatata verzx confessionis ratio in ea perspecta. Ac

veluti ipsum principem apostolici chori, primaque

ἁγιώτατοι ἐπίσχοποι " Θεόδωρος x«i l'topyto; οἱ Θεογι-
λέστατοι πρεσθύτεροι, xai Ἰωάννης ὁ Θεοφιλέστατος
ἀρχιδιάκονος, χαὲ Κωνσταντῖνος; 0 εὐλαξέστατος ὑπο ἀ-
xovog , x«i Θεύδωρο; ὁ Θεογελέστατος πρεσόντερος τῆς
ἐχχλησίας ῬΡαδέννης γαὶ οἱ σὺν αὐτοῖς τῇ ὑμετέρᾳ γαλήνῃ
ταύτην ἀνέτειναν, ἦν εἰς ἑπήχοον πάντων ἀναγνωσθῆναε
κελεύσαντες τῆς ὑγιοῦς τε χαὶ ἀνοθεύτου πίστιως ἐν
αὐτῇ τὸν χαραχτῆρα χατωπτρισάμιθα. Τὰς τε γὰρ
εὐαγγελικὰς τε καὶ ἀποστιλικὰς φωνὰς ἀναχρέναντες,
τά τε παρὰ τῶν ἁγίων xai οἰχουμενιχῶν συνόδων Guyxpus
τηθέντα καὶ ὁρισθέντα ταὐτῇ συγνρούσαντες, καὶ ἅσπερ
ἔφερε χρήσεις τοῖς πατριχοῖς παραθαλοντες σνυ»
τάγμασι, καὶ μηδὲν εὑρητότες ἀσύμφωνον, ἀπαραχώ-

5.

LEOMS PAP;E 1l

392

ρακτον τῆς ἁληθοὺς ὁμολογίας ἐν αὐτῇ τὸν λόγον χατε- À cathedr antistitem Petrum contuiti sumus mentium

νοήσαμεν. Καὶ ὥσπερ αὐτὸν τὸν ἐξάρχοντα τοῦ ἀποστο-
λικοῦ χοροῦ τὸν πρωτοχάθεδρον Πέτρον τοῖς νοητοῖς
κατενοήσαμεν ὄμμασι τὸ τῆς οἰχκονομέας ὅλης θεολογοῦντα
μυστήριον, καὶ διὰ τῶν γραμμάτων τῷ Χριστῷ προσ-
φθεγγόμενον " € Σὺ εἴ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ toU
ξῶντος. » Αὐτὸν γὰρ ὅλον Χριστὸν ὑμῖν τὸ ἱερὸν αὐτοῦ
γράμμα τῷ λόγῳ διέγραφεν " ὅπερ ἅπαντες ἀσπασίως τε
καὶ εἰλιχρινῶς ἐδεξάμεθα, καὶ οἷον αὐτὸν Πέτρον ταῖς τῆς
ψυχῆς ἀγκάλαις ὑπεδεξάμεθα. Μόνος δὲ σὺν οἷς ὑπεσύ-
ρέτο Μακάριος ὁ μὰ μαχάριος ἀπεστάτησεν, ὃς τῆς
᾿Αντιοχέω". προήδρευσε" xai τοῦ μὲν ξυγοῦ τοῦ Χριστοῦ
ἀπεναντίας duró» ὑπεξήγαγε,. τῆς δὲ ἱερατιχῆς pm
χύρεως ἀπεσχίρτησε" μηδὲ γὰρ ὅλως συνθέσθαι toic
πανιέροις ᾿Αγάθωνος χατίνευσε γράμμασιν, ὥσπερ v
& x«l xaT! αὐτοῦ τοῦ κορυφαίον Πέτρον μαινόμενος.
Πολλὴ μὲν οὖν ἡ παραίνεσις, πολλὴ δὲ xai ἡ παρὰ-
ἄλησις αὐτῷ προσεγέρετο. Πάσης γὰρ ἐπιστροφῆς ὁδὸν
ὑπεδείξαμεν᾽ τί μὲν οὐ λέγοντες ; τί δὲ οὐ τε ναξύμενοι
τῶν, ὁσα μάλιστα μὲν. . . .«. τοῦ ἱερατικοῦ συλλόγον
χωρίζονσι. Διεπόμεθα γὰρ αὐτῷ [ἴσ.., ἐλυπούμεθα γὰρ

, αὐτῷ), πῶς γὰρ οὐχὲ; καὲ τοῖς οἰχτερμοῖς τὸ σπλάγχνον

ἐσπαρασσόμιθα, ὃ ασπωμένω τῆς τοῦ Κυρίον ἀγέλης.
"AA" ὄψις πόρνης ἐγένετο αὐτῷ, καὶ τὸ τῆς ἀναισχυν-
τίας ἐνεδύσατο πρόσωπον, καὶ σὺν τῇ παραχλήσει καὶ
τὴν εὐσέδειαν ἀπεχρούσατο᾽ οὐ γὰρ συνῆχε τοῦ συνιέναι"
καὶ λόγον ὅσιον ἐξδελύξατο. καὶ τί μηχύνομεν τὴν περὶ
τούτων ἐξήγησιν, περὶ ὧν διηγεῖται λεπτομερέστερον
τῶν πεπραγμένων ἡ δύναμις ; δὲ ὧν σταλέντων ὑμῖν τῶν
χινηθέντων ἁπάντων τὴν εἴδησιν ἀνιχνεύετε. Ἐπεὶ δὲ
οὕτως ἐσκλήρυνε, x«i νεῦρον σιδηροῦν τὸν τράχηλον
ἀνετείνατο, xai τὸ πρόσωπον ἀπεχάλχωσε, τὰ τε ὦτα
τοὺ μὴ ἀγούτιν ἐδάρννε, xal τὴν χαρδίαν ἔταξεν ἀπει-
θῆ τοὺ μὴ εἰσακοῦται τοῦ νόμον " viuoc γὰρ dx Σιὼν
ἐχπορένεται, τῆς ἀποστολιχῆς ἀχρωρείας τὰ δόγματα"
διά τοι ταῦτα xai ἡ ἁ (α τε καὶ οἰχουμενιχὴ σύνοδος
τὸν αὐτὸν φρενοδλαθῇ Μαχάριον σὺν τοῖς αὐτῷ συναι-
ρέταις τοῦ μὲν ἱερατιχοῦ σχήματος ἀπεγύμνωσι.
κοινή δὲ πάντες δὲ ἐγγράψου δεήσεως τὴν ἡμιτέραν
γαλήνην ἱχέτενσαν πρὸς τὴν ὑμετέραν τούτους παραπέω-
ψαι μαχαριότητα. Τοῦτο δὴ xal πεπράχαμεν, καὶ πρὸς
ὑμᾶς ἐχείνους ἐστάλχαμεν, τῇ ὑμετέρᾳ πατρακῇ χρίσει
τὸ πᾶν περὶ αὑτῶν ἐπιτρέψαντες. Θεῖον δὲ xal σεθάσ-
Μιον ὄρον ἡ ἁγία σύνοδος ἐξεδόησεν, ᾧ καὶ συνυπε͵ ρά-

nostrarum oculis totius dispensationis mysterium
divinitus eloquentem, verbaque hxc per eas litteras
Christo facientem: Tu es Christus Filius Dei vivi
(Matth. xvi). Nam ipsum totum Christum nobis
sacre ejus litterz» disserendo exprimebant; quas
omnes libentibus animis sincereque accepimus, et
veluti Petrum ipsum ulnis animi suscepimus. Solus
autem cum iis, quibuscum abreptus est, defecit a
nobis Macarius, qui pro suo nomine felix non est, is
qui Ántiocheusium urbis presul fuit, et ah jugo
quidem Christi se adversando subduxit, a sacerdo-
tali vero conventu exilii; renuit enim omnino sacra-
tissimis Agathonis litteris assentiri, veluti in ipsum
corypheum ac principem Petrum insaniens. Non

B defuere monita, crebra hortatio adhibita est ei,

omnes enim conversionis vias monstravimus ; quid
non dicentes ? quid non molientes atque intentantest
eorum maxime... qu: ἃ sacerdotali collegio separant.
Dolebamus propter ipsum: quidni enim? et ob com-
miserationem viscera nostra lacerabantur, cum ille
disungeretur a Domini grege. Sed facies meretricis
facta est ei, ac inverecundie induit personam ,
unaque exhortationem et pietatem depulit; non enim
intellexit ut intelligeret, et verbum sanctum abomina-
tus est. Cur autem in hac narratione longiores sumus,
cum ea in actis subtilius et accuratius explicentur ?
qua cum ad vos missa sint, omnium qu:x mota et tra-
ctata sunt, cognitionem investigare [investigate]. Quo-
niam vero ita obduruit, ac nervum ferreum cervicem
intendit, faciemque suam fecit ream, aures aggra-
vavit ne audiret, et cor statuit pervicax ne audiret
legem: lex enim de Sion exit, ab apostolici montis
cacumine doctrina: propterea sanctum quoque et
universale concilium eumdem insanum Macarium cum
ejus h:reseos sociis pontificali habitu nudavit.
Omnes vero scriptis precibus serenitatem nostram
communiter precati sunt, ul eos ad vestrain beatitu-
dinem mitteremus. Sic igitur fecimus, eosque ad vos
misimus, vestro paterno judicio omnem ipsorum
causam permittentes. Sacram autem ac venerabilem
definitionem sacrum concilium edidit, cui et sub-
scripsimus, ac piis nostris ediclis eam sancivimus,
adhortati omnem Christi amantem populum nostrum,

ψαμεν, xai δὲ εὐσεθῶν ἡμῶν ἡδίκτων τοῦτον ἐπεκυρώ- Ὁ Ut fidei ibi przscripte obsequeretur, nec ullam

σαμεν, προτρέψαντες ἅπαντα τὸν φιλόχριστον ἡμῶν
λαὸν τῇ ἐν αὐτοῖς ἐγγεγραμμένῃ πίστει συνέπεσθαι,
καὶ μηδὲν τὸ παράπαν ἐφευρίσχειν αἱρεσιούργημα . καὶ
δόξα τῷ ποιοῦντι δεδοξασμένα Θεῷ, τῷ παῤ ὑμῖν τὴν
πίστιν ἀπαρεγχείρητον διασώσαντι. Πῶς γάρ οὐκ ἔμελ-
λεν, ἐν ᾧ πέτρᾳ τὴν ᾿Εχχλησίαν ἐθεμελίωσε, τὸ πύλαις
δον ταῖς αἱρετικαῖς ἐνεδρεύσεσι μὴ χατισχνθήσεσθαι
προηγόρενσεν ; ἐξ ἧς ὥσπερ ἐξ οὐρανίων ἁψίδων τῆς
ἀληθοῦς ὁμολογίας ὁ λόγος ἀνέλαμψε,, xal τὰς ψνχὰς
τῶν φιλοχρίστων ἐγώτισε, xxl τὴν ὀρθοδοξίαν χατε-
ψνγμένην ἀνιξωπύρησι. Ταῦτα κατὰ σχοπὸν Θεοῦ συν-
νεύσαντος διηνύσαμεν, x«i εἰς μίαν ποίμνην τὰ τοῦ
Χριστοῦ πρόθατα συνηλάσαμεν, οὐχέτι μὲν οὖν τοῖς
“᾿αθωτοῖς καὶ οὐχ οὖσι ποιμέσιν ἱξαπατώμενα, καὶ διὰ

prorsus h:xreticam sectam comminisceretur. Gloria
Deo, qui gloriosa facit, οἱ fidem apud nos integram
conservavit. Quomodo enim id facturus non erat, in
ea petra, super quam ipse Ecclesiam fundavit, ac
przdixit nunquam fore, ut porte inferi, hoc est,
h:retic:e insidize, adversus eam prevalerent? ἃ qua,
tanquam e celorum convexis, ver:e confessionis
sermo effulsit, animas diligen:ium Christum illustra-
vit, suscitavitque refrigeratam orthodoxiam. Hec
pro voto Deo adjuvante confecimus, Christique oves
in unum gregem adduximus, qu:e mercenariis pasto-
ribus, qui nec pastores sunt, ampliusnon decipiuntur,
nec luporum przda sunt: sed ab uno et solo pastore

bono pascuntur, quo cum et vos pascere, ac pro

295

EPISTOL.4..

394

ovibus animam ponere jussi estis. Quamobrem viri- Δ τοῦτο τοῖς λύχοις ἀλώσιμα᾽ ἑνὶ δὲ xxi μόνῳ ποιμένι

liter age, et confortare, et verbi gladio accingere, -

eumque exacue zelo divino: sta firmus propugnator
pietatis, omnemque h:ereticum: auditum οἱ introdu-
ctionem przecidere stude : quemadmodum et primitus
Judaici auditus sensum gladio percutiens Petrus
abstulit, legalis et servilis synagog:x pr:esigniticans
sarditatem : extende securim Spiritus, et omnem ar-
borem ferentem fructus hzreseos, aut transplanta
erudiendo, aut canonicis penis exscinde, et igni
faturze gehennz transmitte, ut, przecisis lis omnibus,
qu» fidem labefactant, valens sit atque integrum
Ecclesiz corpus, pace Spiritus connexum et coagmen-
tatum: qua stante et immota, conquassatur inimi-
corum factio atque impugnatio, per petram fidei

τῷ xao ποιμαινόμευσ, ὦ vol ὑμεῖς συᾳκποιμαίνειν
ér&y ntt, καὶ ὑπὲρ τῶν προβάτων τιθένχι τὴν ψυχὴν
διιτάχθητε. Οὐχοῦν ἀνδρίζη», x«l ἴσχνε, χαὶ τὴν τοῦ
λόγου ἐομφαίχν περίζωσαι" xxi θείῳ ζήλῳ ταύτην
παράθηξον, xxi στῆθι ἑδραῖος τῆς εὐστέείας ὑπίρ-
M&XO;, καὶ πᾶσαν αἱρετιχὴν Gon)» καὶ εἰσήψησιν
ἐχτεμεῖν προθυμήθητι, καθὰ καὶ Πέτρος, τὸ πρότερον
τὸ τῆς Ἰουδαϊχῆς ἀνροάσεως αἰσθητήριον τῇ μα-
χαίρα πατάξας &prÜsro , τῆς νομιχῆς τε γχαὲ ἀν-
δραποδώδους σνναγωγῆς προδιαγράφων τὴν χώφευσιν"
ἀνάτεινου τὴν ἀξίνην τοῦ Πνιύματος, γαὶ πᾶν δινδρον
χαρπὸν ἐνφύον αἱρέσεως ἢ χατηχήσεσι μεταφύτενσον,
ἢ γχαννικαῖς ἐπιτιμήσεσιν ἔχχοψον, xal εἰς τὸ πῦρ
τῇ μελλούσης γεέννης παράπεμψον, ἵνα πάντοθεν

conlirmatur solium nostre serenitatis, consilia, et B τῶν τὴν πίστιν λυμαινοαένων ἐχτεμνομένων, ἐῤέίω-

conatus potestatis nostrx ad id quod utile est diri-
guntur, ac totius Romanz reipublice status cum
tranquillitate fidei tranquillatur. Hortamur porro vc-
stram sacratissimam summitatem, ut quamprimum
mitiat designatum ab ea apocrisiarium, ut is in regia
εἰ a Deo conservanda nostra urbe degat, et in emer-
gentibus, sive dogmaticis, sive canonicis, ac prorsus
in omnibus ecclesiasticis negotiis, vestre sanctitatis
exprimat ac gerat personam. Vale in Domino bea-
lissime, pro petestate mostra majori studio orare.
intende.

L] ε - rf »
πόλιν, xml ἐν τοῖς ἀναχύπτουσιν εἴτε δογκατιχοῖς , εἶτε γανηνιχοῖς xul ἁπλῶς ἐχυλησιαστιχοῖς ἅπασι
πράγμασι τὸ τῆς ὑμετέρα; ἀγιρισύνης ἐξεικονίζειν πρόσονπον. Ἔῤῥωσο
ὑπερεύχεσθαι τοῦ ἡμετέρου χράτους συντονώτερον διανάστηθι.

Subscriptio pitssimi imperatoris.
Deus te in multa tempora custodiat, sanctissime et
latissime Pater.

μένον 5 x«i ὁλόχληρον τῆς Ἐχκλησίας τὸ σῶμα, τῇ
εἰρήνη τοῦ Πνεύματος συσφιηγόμενόν τε καὶ συναρ-
αὐλογούμενον" ἧς ἀχλονήτον μενούσης κλονεῖται μὲν
τῶν δυσμενῶν ἡ στάσις Tt χαὶ ἀντίττασις. ἐρείδεται
δὲ τῇ πέτρᾳ τῆς πίστεως ὁ θρόνος τῆς ἡμῶν γα-
ληνότητος, ἰθύνεται δὲ πρὸς τὸ συμφέρον τοῦ ἡυε-
τέρον χράτους τὰ βουλεύματα καὶ κινήματα, τῆς
ὅλης δὲ πολιτείας Ρωμαϊχῆς ἡ κατάστασις σνγγαλή-
νιᾷ τῇ αλήνη τῆς πίστεως. Προτρέπομεν δὲ v.v
δωετέραν πανίερον xopugn» ἀνυπερθέτως ἐχπέμψαι τὸν
παρ᾽ αὐτῆς δριξόμενον ἀπουρισιόριον, ἐφ᾽ ᾧ τοῦτον
κατὰ τὴν βυσιλίδα, καὶ θεορύλαχτον ἡμῶν διάγειν
ἐν Κυρίῳ, μαχαριώτατε, xol
Ἢ ὑπογραφὴ τοῦ εὐσεξεστάτου βασϑεως.

τὸ Θιῖόν σε περιφυλάξῃ ἐπὲ πολλοὺς χρόνους, ἁγιώ»
τατε xal μαχαριώτατε Πότερ.

EPISTOLA 1l.

EJUSDEM 1MPERATORIS AD SYNODUM ROMANAM.

Esemplar divine jussionis domini Constantini, directe Qj 'Avrigpapog θεῖα σάχρα τοῦ αὐτοῦ ὁσιωτάτον χαὲ

ad synodum — apostolice sedis antique Rome per
eosdem qui illinc missi fuerant ad synodum.

Omnibus ubique sanctissimis conciliis spectan-
libus ad synodum apostolice sedis (In cod. Bell.,
In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Christi
imperat. piissimus Flavius Constantinus fidelis in
lesu Christo imperator].

Clarus ei speciosus sacratissimus vester ccetus exsti-
tit, quem pro Ecclesia congregavit Spiritus sanctus, et
pietatis armavit sermonibus, in quibus debellati sunt
insidintores fidei, doctoribus [G., ductori] sacerdotalis
erdinis pontificii, verum etiam et universalis patri
auxiliantibus (G., universali patriarch:e auxiliantem],

cum quo et pacificare didicistis, et compugwnare eru- D

diti estis. Tempus est enim omni rei (Eccle. n1), sicut
Salomoni videtur. Unde bonum quidem est pacem
babere ad omnes, qui concordiam erga pietatem
habent: melius est autem pugnare, quando actio
pacis consensum in malum operatur. Nam Dominus
inquit: Non veni mittere pacem in terram, sed aladium

PaTRaOL. XCVI.

qOoxpiccou βασιλίως κωνσταντίνον γενομένη πρὸς

τὴν ἁγίαν συνηδον toU: ἀποστολιχοῦ θρόνον Ῥώμης,

xoi σταλεῖσα διὰ τῶν αὐτῶν σννοδυιαρίων-

Πάσαις ταῖς ἁπανταχοῦ ἁγίαις συνόδοις ταῖς Xvn-
κούσαις τῇ συνύδω τοῦ ἀποστολιχοῦ θρόνου.

φαιδρὸς ὑμῶν xai περίιθλεπτος ὁ πανίερος σύλλογος,
0v ὑπὲρ τῆς Ἐχχλησίας συνήθροισε τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον, xal τοῖς τῆς εὐσεδείας λόγοις ἐξώπλισε" δι᾿
ὧν τοὺς ἐνεδρεύοντας τῇ πίστει χατεμαχήσασθε.
ταξιάρχηὴ τῷ ἱτράρχῃ καὶ οἰγουμενικῷ πατριόρχη
πυρασπίζοντα, ᾧ xal συνειρηνεύτεν ἐμάθετε, xai. σνμ-
πολιμεῖν ἐδιδάχθητε. € Καιρὶς γὰρ τῷ παντὶ πρώγ-
ματι ν τῷ Σαλομῶντι δοχεῖ. καλὸν μὲν γὰρ ἦν καὶ
τὸ εἰρηνεύειν πρὸς ἅπαντας, ἀλλ᾽ ὁμονοοῦντας πρὸς
τὴν εὐσέδειαν᾽ κρεῖττον δὲ τὸ πολεμεῖν, ὅτε τὸ εἰ-
ρηνεύειν τὴν ἐπὶ τῷ γαχῷ συμηωνίαν ἐργάζεται.
"Auf)s. δὴ καὶ ὁ Κύριος ἔφασνεν᾽ € Οὐχ ἦλθο, βαλεῖν
εἰρήνην ἐπὶ τὴν γὴν, ἀλλὰ μάχαιραν. ? Μαχαίρα à: ὁ

12

205 LEONIS PAPE Il

26

λόγος τῆς πίστεω; ἀμφιστόμῳ παρείχασται διαιρῶν, À (Matth. x). Gladio enim bis acuto fidei verbum simu-

xal διακρίνων τὸν πιστὸν vai τὴν ἄπιστον" xal τὴν
pi» πρὺὶς ἀσέδειαν διχοτομῶν συγγένειάν τε xol
σύμβασιν, τῷ Θεῷ δὲ προσοιχειῶν xai συνάπτων
διὰ τῆς πρὸς αὐτὸν εἰρήνης, χαὶ ἀγχπήσεως. Οὐδὲν
γὰρ τῆς Tphe αὐτὴν ἀγάπη; διὰ πίστεως προτιμό-
τερεν. Οὐ πατήρ, οὐ μήτηρ τὰς ὠδῖνας τοῖς τέχνοις
συναποτίχτονσα, οὐχ ἀδελγοὶ τῇ τῆς φύσεως ἀνάγχῃ
δεσμούμενοι, καὶ τὰς γνώμας λνόμενοι" οὐ νομιχῆς
συζυγίας παχεῖά τε x«i οὐκ ἀπαθεστάτη συνόφεια,
xxi τῇ θατέρου λύσει τὴν σχέσιν συνδιαλύονσα᾽ οὐδὲν
γὰρ τούτων ὑμᾶς θείας φύσέως μετόχους ἐργα-
ζεται, μόνη δὲ πίστις ἡ πεὸς Θεὸν xal ἀγάπησις"
ἐξ ὧν σνυπλοκῆς ἀνεγεννήθημέν τε xal ἀνεπλάσίημεν,
x«i τῆς πρὴς τὸν Πλάστην οἰκειώσεως ἠξιώθημεν. Καὶ
J*p αὐτὸς ἔλεγιν ὁ Σωτήρ᾽ « Ὁ φιλῶν πατέρα ἡ μη-
τέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστι «οὐ ὀξιος. Καὶ ὃς οὐ λαμ-
βάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, xal ἀχολουθεῖ ὀπίσω μον,
οὐκ ἔστι μου ἄξιος. ν É veo οὖν οἱ τὴν εὐαγ᾽ελιχὴν
«ρίθον ἐχνηλατεύειν προκιρούμενοι, καὶ τῆς ἀποστο-
λικῆς ἱεραρχίας τὸ ἀξίωμα χληρωσάμενοι πάντα πε-
ριφρονοῦσι, x«l πάσχουσι, xxl τὸν ἔσχατον, εἰ Uxor,
διὰ τὴν πρὸ; Θεὸν φιλίαν φιλοῦσι χαταχριθῆναι θά-
νατον, τὲ οὐχ ἂν x«i παθεῖν καὶ δρᾶσκχι προθυμηθή-
σονται, ὅτε τὴν πίστιν πολεμουμένην χατίδοιεν δι᾽ ἧς
ἡ πρὸς Θεὸν 404a πορίζεται" ὅτι τὴν Ἐχκχλησίαν
πορθουμένην αἱρετιχαῖς π͵ οσδολαῖς κχυτοπτεύουσιν ;
ὅτε τίν ἀλήλειαν τῷ ψεύδει βαλιομένην σνναίσθονται,
&px τὸ πολεμεῖν x«i ἐχδιχεῖν ἀφέντες Tol; πολεμίοις
χκταλλα ήσινται, καὶ τῆ; εὐαγγελιχῆ; ἐντ λῆς ἐπιλή-
σονται; χαὶ πῶς ἀνεύθυνυν τοῦτο χαὶ ἀτιμώρητον ;
Οὐδχιμῶς " οὐχοῦν ἀναλαῦιντες τὴν πανοπλίαν τοῦ
ξύματο; τιῖς π΄ραταξαιένοις ἀνθοπλίξονται. Τοῦτο
δὴ τοῦτο x«i ὁ πανίερος ὑμῶν ἐπεδείξατο σύλλογος,
γαὶ τῆς εὐσεδείας ὑπερεμάχιησε, δ᾽ ὧν τῷ κοινῷ
πατρὶ συνεμάχησε, x«l τῆς αἰρετιχῆς χατηνδραγά
θητε φάλανο; " ἀλλὰ
ὁ λόγος συστέλλεται,
“»αιτίζεται. Τραγ’ δία
ἐνφρασις. Αἱρεσιάρχαι οἱ ἱεράρχτνι γεγόνασι" «xi ἀντὶ
μὲν εἰ.ἠνης ἔριν τῷ Deo προσ:φόνησαν ^ ἀντὲ δὲ

τῇ μνή ἡ τῶν λεχθησομένων
καὶ προσωτέρω βαίνειν ἀνα-
γὰρ. πενθικὴ τῶν ἐπιώντων ἡ

σίτου ζιξάνια ταῖς ἐχχλησιαστικαῖς ἀρούραις ἐνέσπει-
p^» τὸν οἶνον ἐμιξαν ὕδατι " x«i τὸν πλησίον ἐπό-
τισαν ἀνατροπὴν θολεράν᾽ ὁ λύχο; ὡς ἀμνὸ;, καὶ ὡς
λύχος ὁ ἀμνὸς ὑπεχρίνιτο τὸ ψεῦδος ἀλήθεια, καὶ ἡ
ἀλήθεια ψεῦδος παρελογίξετο. [Πέρυρται πάντα τῆς
᾿Εχχλητίας τὰ πράγυατα. Ἐπεὶ δὲ οὕτω ταῦτα διέχειτο,
xui τὴν εὐσέειαν ἡ ἀσέδιια χατεδόσχετο, πρὸς τὸ
μάλιστα πρέπον wXaiv εὐθυδολῆσαι προήχθημεν, καὶ
τῷ μόν» σοφῷ xxi τῶν τοιούτων γνώστῃ Θεῷ τὸ
τῆς διανοίας: ἀνετείνομεν ὁμιχ' χἀνεῖθεν τῶν ἀπόρων
τὴν λύσιν συχναῖς προσευχαῖς ἑςητούμιθα. Διὸ τῷ
T&2 αὐτοῦ φωταγωγγύμενοι πνεύματι, τοὺς τῆς Ex-
xAngi«: ὀφθαλυοὺς, τοὺς; ἱερέας φαμὲν, πρὸς τὴν τῆς
ἀληθείας κατονόησιν συγχαλέται διέγνω v. Τοσοῦτον
γὰρ ὑπεραθλοῦμεν τῆς πίστεως, xai πρὸς τὴν εὐσέ-
Cte συντεινόμκεθα, xal τῆς ἐχχλησιαστιχῆς ἐν πρώτοις
φροντίξιμεν γχατχστάξτως. ὥστι γαὶ πηλελιχαῖς με-
PMuvetg πήρεστιε, οὐμένοι, xui πολεκικοῖς βονλεύμχσιν

latur, dividens οἱ discernens credulum et incre-
dulum: et cognationem quidem vel consensum que '
ad impietatem declinant, separans, Deo autem ac-
commodans, seu connectens per pacem et dilectionem
erga ipsum positas. Nihil enim propius ad ipsum
pertingit dilectione, qu: [nihil cnim a:.tiquius dile-
ctione q.] per (idem est, erga ipsuni. Nam nec pater,
nec mater, qua cum filiis dolores comparit, nec
fratres necessitate naturx alligati, sed volun:atibus
dissoluti; nec ex lege conjunctionis crassa et non
inpassibilis connexio . alterutrius solutione affe-
ctionem dissolvens , nullum ex his divin: nature
participes efficit: sed sola circa Deum fides et dilectio,
quorum complexione regenerati et reformati sumus,

D οἱ commendatione erga Creatorem digni [dignati]

sumus. Ipse enim dicebat Salvator: Qui amat pat: e:n
aut matrem p'usquam me, non est. me dignus : ei qui
amat fiium aul fi iam super me, non est me dignus. Et
qui non accipit crucem. suam, et sequ'tur me, non est
me dignus (Matth. x). Si ergo qui evangelicam se-
mitam investigare proposuerunt, et apostolicze digni-
L.tis pontificatum sortiti, omnia contemnunt, et pa-
tiuntur ad extremam (si contigerit propier Dei
amicitiam) condemnari mortem, an non duri-siima
quisque pali et agere didicerunt, cum fidem vident
depopulari, per quam erga Deum amicitia acquisita
est: cum Ecclesiam h:reticis invasionibus oppugnatam
speculantur? quando veritatem projectam mendacio
sentiunt? putasne quod offendere postponentes, r.'-
conciliabuntur hostibus evangelicum obli.i mandatum?
noxios sinent impunitos? [et quomodo secutum hoc
atque impunitüm erit?] Nullatenus, sed sumentes ar-
maturam Spiritus, his qui adversus eos pugnare co-
nati sunt, resistere certant. Hoc vero et vestrum sa-
cerdotale collegium exhibuit, et pro pietate pugnavit,
in quibus communi patri auxiliatum est: et hiereu-
corum fortiter devicit acies, sed memoria eorum qux
dicenda fuerint, corripitur sermo, et amplius egredi
premitur. Lugubris enim tragedia, sequentum
est explanatio. Hereseou enim inventores facti sunt
p:utifices: et pro pace contentionem populo annun-
tiaverunt, pro frumento zizania sulcis Ecclesi:e senti-
naverunt: vinum miscuerunt aque, et proximo

D potum dederunt eversionem turbidam: et tanquam

lupus agnos simulabant mendacium, et veritas [lupus
ut agnus, et agnus ut lupus simulabatur, mendacium
ut veritas, et ver.] ut mendacium refutabatur. Con-
turbabantur res totze ecclesiastice, cum quod nocere
queat, non erat qui discerneret. Et quoniam hzc
quidem sic disponebaniur, et pietatem impietas
depiscebat, profecti sumus illuc quo nos decebat
dirigere gressum: et soli sapienti, eorumque cogni-
tori Deo, mentis nostra extendiiuus oculum : et inde,
eorum quz interpretando dubium ingerunt, solutio-

. nem continuis orationibus dare nobis postulovimus.

Propter quod nutu [spiritu] ejus illustrati Ecclesize
oculos, id es: sacerdotes, ad conteniplandam veri-
tatem concitari dignoscimus. Tanto enim amplius

$07

primis de ecclesiastico statu procuramus, quanto el
civilibus circuindati sollicitudinibus, bellicisque con-
siliis retracti, summum sacerdotalem hunc ccetum
non éestitimus congregare, ut Ecclesiarum distantia
procul expulsa [dissidio pr. expulso], pacis con-
junctionc coaptetur. In pace namque fidei pariter
compacatam a Christo dilectam Romanam rempu-
blicam nostram confidimus , et nunc congregatum
[atque ita cong. est] venerabile vestrum concilium.
Interfuistis namque et vos cum universali principe
pastorum, simul cum ipso divinitus loquentes tam in
spiritu, quamque littera. Suscepimus enim non tantum
ex beatitudine ejus , verum etiam a sanctitudine
vestra directas nobis litteras, qui prolatz, lectze

sunt, οἱ veritatis verum stylum declaraverunt, or- B

thodoxamque fidem depinxerunt. Tot enim convc-
uieüter, et non differepnter, posit: sunt ad imita-
lionem : et tam synodicis, quam et paternis doctrinis
consentiunt. Neque enim negleximus, sed diligentius
eas comparavimus [expendimus ] : idcirco et omnes
consonanter mente et lingua concredidimus, et simi-
lier confessi sumus: et tanquam ipsius divini Petri
vocem , Agathonis relationem supermirati sumus ,
bemo enim discrepavit, nisi unus. Namque nemo ab
omnibus periit, nisi filius interitus, pater contu-
macie : et hic una cum propriis discipulis sponte
assumptus est ab angelo sibi decibili, et suo exse-
crabili choro [G., abscissus est ab angelo decihili, ct
sacratissimo choro]. Quem cum propheta collugere
opportunum est, eo quod condoluimus. Qualiter ceci-
disti ex colo de sacerdotii culmine, o lucifer, qui
mane oriebaris ? Luce certissimz scientie fidelium
animas lustrare ordinatus es, et iu nubibus ponere
arrogantixe sedem vanis dogmatibus elatus es? Qua-
modo fuga l:psus es, vitato agmine angelos imitante
tantorum sacerdotum ? An superbis alis ad altam
ruinam elevatus, a mystica mensa temetipsum alic-
nasi, zemulator factus Judaicz discessionis? Quo-
modo non suscepisti cohortationem fratrum, impe-
ralem et apostolicam celebrantium solemnitatem?
Quomodo recalcitrasti , qui dilectus es diligen-
tibus te, et ad penitentiam te invitantihus? Nunquid
qui cadit non resurgit ? aut se averlens non
eonverlitur? Quare avertis aversionem improbam
[aversus ex. aversione improba], et detentus es in
hxretco proposito tuo; et noluisti converti ad pie-
tatem? confusus es utique, in quibus male docebas
convictus. O dementiam simul el obczcationen!
ldem enim esse utrumque videtur. Harum namque
4112 vestigia corporis, alia autem gressus anim se-
ducit decipiens: male docere non erubescebat, et bene
doceri erubescebat, hic quidem, qui Antiochensium
[actus est presul Macarius, quem non oportet dicere
Macarium [beatum], et qui cum ipso de ordinc
Christi discesserunt: cujus universalis conventionis
eommuni sententia de sacerdotali dignitate rc-
pulsi sunt, et probationi sanctissimi papze traditi sunt.

Definitionem autem adorandam et venerabilem

EPISTOLAE.
pro lide certamus, atque pietati attendimus, et. in ἃ

458
ἀνθελχύμεν κι τὴν πανίερον ταύτην συναθροίζειν cox
ἀπεχάμομεν σύνοδον, ἵνα τῆς τῶν Ἐχ΄λησιῶν διαστά-
σεως ἐχποδὼν ἐλαυνομένης ὁ τῆς εἰρήνης ἁρμοσθή-
σηται σύνδισμος. Τῇ γὰρ εἰρήνη τῆ; πίστεως συν-
ειρηνεύειν πιστεύομεν xal τὸ φιλόχριστον ἡμῶν
ἹῬωμαϊχὸν ἅπαν πολίτευμα, xxi δὴ τὸ πάνσεινον
ὑμῶν συνελέγη συνέδριον : Παρῆτε γὰρ καὶ ὑμεῖς σὺν
τῷ οἰχονμενικῷ ἀρχιποιμένι συνθεολογοῦντες αὐτῷ
xxi τῷ πνεύματι xxi τῷ γράμματι. Τά τε γὰρ παρὰ
τῆς αὐτοῦ σταλέντα μαχοριότητος, τὰ τε παρὰ τῆς
ὑμῶν ἁγιότητος ἐδεξάμεθα γράμματα' προενομίσθη-
σαν, ἀνεγνώσθησαν, τὸν τῆς ἀληθείᾳς λόγον διήρ-
θρωσαν, καὶ τὸν τῆς ὀρθοδοξίας χαρακτήρα διεξω-
γράγησαν. Πάντες γὰρ ἐμφερῆ τε καὶ ἀπαράλλαχτα
ταῖς τε συνοδιχαῖς καὶ πατρικαῖς διδασχαλίαις ἀπε-
μεμήσαντο. Οὐδὲ γὰρ ἠμελήσαμεν, ἀλλ᾽ ἐπιμελῶς
αὐτὰ σωνεχρίναμεν᾽ διὸ xai vtt; συμφώνως καὶ
γνώμῃ χαὶ γλώττῃ, τῇ uiv συνεπιστεύσαμεν, τῇ δὲ
συνωμολογήσαμεγ" xal ὡς αὐτοῦ τοῦ θεσπεσίου Πί-
τρον φωνὴν τὴν ᾿Αγαθωνος δέλτον ὑπερηγάσθημεν.
Οὐ διεφώνησε 2p οὐδεὶς, εἰ μὴ εἷς. Οὐδεὶς γὰρ τῶν
πάντων ἀπώλετο, εἰ μὴ ὃ vió; τῆς ἀπωλείας, ὁ
πατὴρ τῆς ἀπειθείας, καὶ οὗτος τοῖς ἑαυτοῦ φοιτη-
ταῖς συναποῤῥαγεὶς ἐκ τοῦ ἀγγελοπρεποῦς xal πανιέρου
χοροῦ. 'Ov εὐχαίρως τῷ προφήτῃ συνταλανίζομεν,
διότε xal συνηλγάσαμεν. πῶς ἐξέπεσες ἐξ οὐρανοῦ
τοῦ τῆς ἱερωσύνης ὑψώματος ὃ ἑωσφόρος, ὁ mpet
ἀνατέλλων, xai τῷ φωτὲ τῆς ἀψευδοῦς γνώσεως τὰς
τῶν πιστενόντων τεταγμένος διαυγάξειν ψνχάς;
O ταῖς νεφέλαις τοῖς χούφοις σοῦ δόγμασι τὸν τῆς
ἀλαζοντίας ἐπιτιθέναι θρόνον ἀναπτερούμενο; ; Πῶς
ἐδραπέτευσας τοτούτων ἱερέων ἀγγελομίμητον συν-
ταγμα, καὶ τῷ τῆς ἀπονοίας πτερῷ πρὸ; βαθυτάτην
ἐπήρθης χατάπτωσιν; Διὰ τέ τῆς μνστιχῆς τραπέξης
ἀπηυτομόλησας;, xxi τὴν Ἰουδαϊκὴν ἀποστασίαν ἐξή-
λωσας ; Πῶς οὐχ ἐδέξω παράχλησιν ἀδελφῖν βασι-
λιχήν τε χαὶ ἀποστολικὴν συγχροτησάντων πανήγυριν;
Πῶς ἀπελάχτισας ὁ ἠγαπημένος τοὺς ἀγαπῶντας,
χα! πρὸς μετάνοιάν σὲ προτρέποντας ; Μὴ ὁ πίπτων
οὐχ ἀνίσταται, ἢ ὁ ἀποστρέφων οὐχ ἐπιστρέφεται ;
Διὰ τί ἀπέστρεψας ἀποστροφὴν ἀναιδῆ xai κατεχρα-
τήθης ἐν τῇ αἱρετικῆ προαιρίσει σον, καὶ οὐχ ἠθέ-
λησας ἐπιστρέψαι πρὸς τὴν εὐσίθειαν ; πάντως ἡσχύν-
θης, by οἷς χακῶς ἐδίδασκε; ἐλεγχόμενος. 'Q παρα-

5m ε -- 4 , - P δ on , -
D voa; ὁμοῦ xxi τυγλώσεως. Ταὐτὸν γὰρ εἶναι δοχοῦσιν

ἑχάτερα. Ἢ μὲν γὰρ τὰ ἴχνη τοῦ σώματος, ἡ δὲ
τὰς βάσεις τῆς ψυχῶς περιπλανᾷ παρασγάλλουσα, τὸ
χαχῶς διδάσχειν οὐχ ἐπησχύνετο, χαὶ τὸ καλῶ; μαν-
θάντιν ἠσχύνετο, ταῦτα μὲν ὁ τῆς ᾿Αντιοχέων γενό-
μενος πρόεδρος Μαχάριος ὁ ἀμακάριος, καὶ οἱ σὺν
αὐτῳ τῆς τοῦ Χριστοῦ ταξιαρχίας ἀποστατήσαντες"
ἧστνος οἱχουμενικῆς συνελεύσεως xal ψήφῳ κοινῇ
τῆς ἱερατικῆς ἀξίας ἐξώσθησαν, x«i τῇ τοῦ παναγίον
πάπα doxtur παρεπέμφθησαν.

“Ὅρον δὲ σεπτὸν xol σιδάσμιον ἃ wie συνλὰ

599

LEONIS PAPE Il

496

ἐϑεμάτισε, ταῖς τὲ ἁγίαι; συνόδοι; καὶ ἐχχοίτοις πα- A Sanctissimum concilium decrevit, tam sanctissimfs

τράσι συμβαίνοντά Tt xal συνεπόμεν,ν᾽ ᾧ x«l τὸ
ἡμέτερον χράτος συνυπέγραψε, καὶ δι᾽ εὐτεβῶν ἡμῶν
ἠδίχτων τοῦτον ἐχύρωσε, δι᾽ οὗ ταῖς εὐχαῖς ju» τὸ
τῆς Ἐχκχλησίας πᾶν εἰρήνευσε πλήρωμα Ποῦ ποτε
ἄρα εἰσὶν οἱ τὸ σχάνδαλον τῆς συντετριμμένης αἷ-
ρέσεως τιχτονεύσαντε; ; ποῦ ποτέ εἰσιν οἱ τὴν πε-
'τλασμένην εὐλάβειαν ψευδοδιδασχαλίας ὑπόλεσιν ἐν
δυόμενοι ; ᾿Αφηρέθη τῶν προσωπείων τὰ περιθόματα"
διηλίγχθη τῶν φεναχιζόντων τὰ πλαστουργήματα᾽ τὴν
δορὰν ὁ λύχος ἀπημφιάσατο, καὶ λύχος γυμνὸς
ἐχπομπεύεται" xal τοῦτο μένει φαινόμενος, ὅπερ ἐχρύ-

πτιτὸ μὴ φαινόμενος. Ἢ ὑπόχρισις κατακέχριται᾽" 3

ἀλήθεια πολιτεύεται" τὸ ψεῦδος ἐξώρισται" ὁ σπορεὺς
τῶν ξιζανίων ἴσ. ζιζανιωδῶν } δογμάτων ἐχκέχοπται.
'O σῖτο;, ὁ λαὸ; ὁ φιλόχριστος. εἰς μίαν ἀποθήχην
τῆς Χριστοῦ Ἐχχλησίας εἰσχεχόμισται. Τὸ τῆς ὁρῆο-
δοξίας φῶς ἀνατέταλκε' τὸ τῆς πλάνης σχότος χαθυ-
ποδίδυχεν. 'H χατήγεια μιτημρίασται, τὸ πένθος εἰς
εὐφροσ νην, τὸ σκυθρωπὸν εἰς χαρὰν, πάντα πρὸς

τὸ xp&ittov μεταπεφοίτηχε. Διὸ x«i ἡμεῖς ταῖς Ἔχ-᾿

χλησίαι; τοῦ Θεοῦ τὴν τῆς εἰρήνης ἀπολαθούσαις
χάριν συγχαίροντες ἀποστολικῶς ὑμᾶς προσγθεγγό-
μεθα" € Χαίρετε. χαέρετε, καὶ πάλιν ἐρῶ, χαίρετε"»
τριαδικὴν γὰρ χαρὰν ἡμῖν ἡ Τριὰς ἐχαρίσατο. ἜἜῤῥωσθε,
πανίεροι τῆς εὐσεδτίας ὑπεριστάμενοι, xxi τοῦ ἁμετέρον
«ράτους ὑπερευχόμενοι. Καὶ ἡ θεία χείρ᾽ ᾿Ανέγνωαιν.

conciliis, quam et probabilibus patribus convenien-
tem et sabsequentem ; in qua et imperium nostrum
subscripsit, et per pia edicta nostra comprobavit
cam, per quam orationibus vestris cuncta Ecclesizx
plenitudo pacificatur. Ubi sunt, qui scandalum con-
write conditionis [G., hxrescos] fabricaverunt? ubi
sunt, qui simulatam reverentiam [religionem] ad
argumentum fal&» doctrine induebantur? Detracta
sunl. p»rsonarum vclamina, convict:e sunt decipien-
tium falsitates, pellem lupus abjecit, et nudua lupus
publicatur : et hoc manet dum apparet, quod tegc-
batur, cum non apparebat. Simulatio damnata est,
veritas fiducialiter agit : falsitas exterminata est, οἱ
ejus qui seminavit zizania, dogmata abscinduntur.

B Triticum, quo: est Christo dilectus populus, in

unum horreum mitti:ur, scilicet in Ecclesiam Christi.
Lux orthodox:z fidei orta est, erroris tenebrz de-
merguntur. Tristitia transfiguratur, et luctus in ke-
titiam, οἱ contristatio in gaudium, omnia ad meliora
transgrediuntur. Propter quod et nos Ecclesiis Dei,
qu:e dudum pacis gratiam acceperunt, congratulan-
tes, apostolica traditione alloquimur vos : Gaudete,
gaudete, et i:erum dico, gaudete (Philip. ww) : ternum
enim gaudium Trinitas nobis concessit. Bene valete,
sacratissimi auxiiiatOtes pietatis, orant'*s pro nostro
imperio. Et manu diva : Legimus. Data decimo Ka-
lendas Januarias Constantinopoli, imperiali domo,
piissimo perpetuo Augusto Constantino imperatore,
anno vigesimo nono. Et post consulatum cjusdem

' * C anno decimo tertio, inJictione decima.

"^ EPISTOLA iil

LEONIS 1!

᾿Αντίγραφος ἀναφορὰ σταλεῖσα παρὰ Λέοντος; τοῦ ἀγιω-
τάτου xal μαχαριωτάτου πάπα τῆς πριεσδυτέρας
Ῥώμης πρὸς κωνσταντῖνον τὸν εὐσεδίστατον καὶ
φρόχριστον βασιλέα. ἐπι υροῦσα καὶ ἀποδεχομένη
τὰ £v τῇ ἁγιὰ xxl οἰχουμε:νιχῇ ἔχτη συνόδῳ πραχθέντα
τε χαὶ ὁρισθέντα.

Τῷ εὐσεδεττάτο x«l γαληνοτάτῳ δισπότη, νιχητῆ
xxi τροπαιούχῳ., τέχνω ἀγαπητῷ τοῦ Θεοῦ x«i Σωτῆρος
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κωνοταντίνῳ βασιλεῖ Λέων ἐπί-
σκοπὸς δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ.

Τῷ βασιλεῖ τῶν βασελενόντων, οὗτινος ἐν τῇ ἐξουσίᾳ
ticly αἱ τοῦ κόσμου βασιλεῖαι, αὐτῷ μιχροί τε καὶ
σεγάλοι εὐχαριστοῦμεν, τῷ οὕτως εἰς ὑμᾶς μεταγα-
γὐντι τὴν ἐπίγειον βασιλείαν, ὅπως τὴν οὐράνιον
μᾶλλον φιλοτιμήσεται ὑμᾶ; πεοινοστῆσαι [Ϊ,., φὶλο-
τιυεῖσθαι ὑμᾶς παραστήσαιΪ. Πλεῖον γὰρ ἐστιν, ὅτι
προσηλωμένοι τῷ Θιῷ παῤῥησιάξεσθε, ἥπερ ὅτι dx

ἃ Epistola. Hanc epistolam Baronius allegato loco
spuriam esse judicat. Primum ideo quod circa finem
mense Maio indictionis decimx [Leg. undecime
Mansi] rescripta foror ad epistolam imperatoris,

uam se mense Julio ejusdem indictionis accepisse
atelur, qua, nisi mendosa probentur, manifestissime
sibi contradicunt. Secundo, quod nullus mense Julio
ponlifex esse potuerit, qui mense A creatus,
decem tantum mensibus pontificam administravit.

AD CONSTANTINUM IMPERATOREM.

Exemplar relationis misse a Leone sanctissimo ac
beatissimo papa senioris Rome ad Constantinum
piissimum, et Christi amatorem imperatorem, con-
firmantis et approbantis qut in sancto et universali
sexto concilio gesta et definita sunt.

Piissimo, et tranquillissimo domino, victori, et
triumphatori, filio dilecto Dei, et Salvatoris nostri
Jesu Christi Constantino imperatori Leo episcopus
servus servorum Dei.

D Regi regum, in cujus potestate sunt regna mundi,

pusilli cum magnis gratiam agimus, qui ita in nobis
terrenum contulit regnum, ut celestia vos magis
amare concederet. Plus est enim, quod in Deo defixa
mente confiditis, quam quod de collato vobis divi-
nitus honore regnatis. lllud enim vobis, hoc proficit
omnino subjectis. Nain triumphalem paterni diade-

Tertio, quod profiteatur se hanc epistolam scripsisse
indictione decima, qua non:lum pontifex creatus erat.
Quarto, quod Honorium in Monothelitarum h:eresi
defunctum , adeoque justa anathematis sententia
condemnatum esse scribat, quein publico funere Ro-
mana Ecclesia sepelivit inter sanctos pontifices in
ecclesia sancti Petri, cuique ut catholico pontifici in
omnibus parentavit. Sev. Bix.

401

EPIS foi..T.

403

matis gloriam, nascendo scperna miseratione obti- Α τῆς θεόθεν ὑμῖν προσπορισζείσης τιμῇ; βασὰεύετι.

netis : pietas enim vestra, fructus misericordie est:
potestas autem custos est disciplina. Per iHa igitur
regia mens Deo jungitur, per is:am vero censura
subditis adhibetur. Illius opes, inopes adjuvant:
bujus aulem sagacitas, a vero tramite deviantes
emendat. Non enim minor regnantium cura esl,
prava corrigere, quam de adversariis triumphare :
quia ei nimirum potestatem suam serviendo subji-
ciunt, cujus profecto munere et protectione impe-
rare noscuntur. Unde divinitus przordinata vestra
Christianissima pietas, et habitaculum dignissimum
»ancli Spiritus in sui cordis arcano prxeparans,
quanto caput Ecclesie dominum Jesum Christum,
veraz pietatis regulam amplectendo, concessi sibi ab

eo regni monstrat auctorem, tanto sanctum venera- B

bile corpus ejus, qux» est sancta mater Ecclesia, ut
sincerus et principalis filius, largiendo atque fovendo
inconcussa facit soliditate gaudere. Scriptum est igi-
tar de vobis, clementissime principum, et de eadem
4ancta Ecclesia toto terrarum orbe diffusa : Erunt,
inquit, reges nutritii (sti (Isa. χε ΙΧ); pariterque scri-
plum est; Honor regis judicium diligit (Psal. xcvtu).
Quia dum divina rebus humanis prxponitis, et orthe-
doxam fidem curis 2ecularibus incomparabiliter
satefertis, qui! aliud quam judicium rectum Dei
cullu veneramini, et sacrificium purissimum 2tcue
holocaustum divin: suavitatis odore flagrans in ara
vestri pectoris ejus invisibili majestati mactatis?
Mec de piissimi animi vestri proposito, Christianis-
sime augustorum, efficaciter dici, Dei gratia ope-
rante, confidimus, qua sola et error omnis evictus
est, et rectitudo evangelic:e atque apostolice fidei
«cum sincera charitatis cop::la apud cunctos Ecclesia-
"um Christi presules obtinetur. Ibi enim Christian:e
fidei veritas lucet, ubi gemina, Dei videlicet et pro-
imi, charitas fervet. Proinde nisi hoc utrumque
lex regum omnipotens Deus suis sacerdotibus con-
donare disponeret, nunquam se regia generositas
ad infimos famulos inclinaret, et paululum regah fa
Stigio seposito, unum se de collegio sacerdotum pro
1elo Dei adnumerari concupisceret. O quam gloriosa,
et przacelsa, veraque humilitas, qux pro amore
divino se inclinare dignata est ! Quid igitur restat
auguste, regie et sublimissime princeps, nisi ut Deus,
qui incrementum dat, hrec opera cordi regio dignan-
ter inspiret, augeat, et impleat in vobis lucem ca-
ibolici dogmatis, qua fugentur h:eretic:e nebul:e pra-
vitatis? Denique legatos hujus apostolice sedis ma-
wis vestrz Roman:e Ecclesiz pietatis vestre famu-
los, id est, Theodorum et Georgium presbyteros, et
Joannem diaconum filios nostros, atque Constanti-
nmn subdiaconum regionarium sancte nostre Ec-
clesie, una cum personis, qu: cum eis profecte
faerant, qux ἃ przdecessore meo apostolicze memo-
rie Agsthone papa per octavam indictionem pro
causa fidei, vestra pietate jubente, illuc direct:e fuc-
rant, per nuper elapsam decimam indictionem mense
Jalio, cum divalibus clementize vestr:e. apicibus et

Τοῦτο γὰρ ἐχεῖνο ὑμᾶς ὠφελεῖ [ L., ἐχεῖνο γὰρ ὑμᾶς
τοῦτο τοὺς ὑπὸ χεῖρα ὠγελεῖ). Τὴν γὰρ δόξαν τοῦ
πατριχοῦ διαδήματος ἐπιτιχτόμενοι χαρποῦσθε τῇ
οὐρανίῳ εὐσπλαγχνίᾳ" ἡ γὰρ ὑμῶν εὐτέθεια καρπὸς
ἐστιν οἰχτιρμοῦ, ἡ δὲ ἐξουσία φύλαξ τῆς γαταστά.-
σιως. Τοιγαροῦν δι᾿ ἐκείνης ἡ βατιλικὴ διάνοια τῷ
Θεῷ προσαρμόξεται, διὰ ταύτης δὲ τὸ διχάζειν τοῖς
ὑπηχόοι; προσμένεται. "Exsivng ἡ εὐπορία τοῖς πτω-
χοῖς βοηθεῖ, ταύτης δὲ [L., ταύτης δὲ ἡ ἀγχίνοια]
τοὺς ἀποπλανηθέντας ix τῆς ἀληθοῦς ὁδοῦ διορθοῦται.
Οὐδὲ γὰρ μιχρά τις τῶν βασιλενόντων τυγχάνει ἡ
φροντὶς τοῦ τὰ σφαλερὰ διορθοῦσθαι, ὥσπερ xai ἐπὶ
τοῖς ἐναντίοις θριαμθεύειν " ἐπειδὴ ὡς νομίζω, οὐτῷ
τὴν ἑαυτῶν ἐξουσίαν ὑποτάσσουσι δουλεύοντε;, οὗ
δηλονότι τῇ σχέπη xai τῷ δώρῳ βασιλεύουσι. Διὸ
xxi θεόθεν προτυπωεῖσα ἡ φιλόχριστος ὑμῶν εὑσέ-
δεια, xmi ἄξιον γατοικητήριον τοῦ Πνεύματος τοῦ
ἀγίον ἐν τῷ κρυπτῷ τῆς οἰχεία; καρδίας ἱτοιμάσασα,
ὅσον τὴν κιγαλὴν τῆς Ἐνχχλησίας τὸν κύριυνν Ἰησοῦν
Χριστὸν. τὸν χανόνα τῆς ἀληθοῦς εὐτεδείας περι-
πτυσσομίνη τῆς ἐξ αὐτοῦ δωρηθείσης αὐτῇ βασι) εἰας
ἀρχηγὸν ἀποδείκνυσι, τοσοῖτον τὸ σδιμα αὐτοῦ τὸ

σεβάσμιον, ὅπερ ἰστὶν ἡ ἀγίχ ur-no Ἐχγλησία, ὡς
. pao» , P ἀγα uneno EXEHMQEGUX,

qwágiov καὶ πρωτότυπον αὐτῆς Tix» περιθάλπον τε
x«l ψιλοτιμούμενον, ἐπὶ τῇ οἰχείᾳ : διαχοτμήτῳ [ὑδια-
xwüte] στεῤῥότητι χαίρειν ἐποίητε. καὶ “ὰρ γί-
ἡραπται περὶ ὑμῶν. ς(ρῥανθβρωπότατε βασώέων, καὶ
περὶ τῆς αὐτῆς ἁγίας Ἐχχλησίας τῆς ἐν Oe δια-
χειμένης τῷ χόσμῳ" «σονται, φησὶ, βασιλεῖς οἱ τροψεῖς
co): » ὡσαύτως; δὲ γέγραπται" € Τιμὴ βυσιλέως κείσιν
ἀ απᾶ.ν Ἐπειδὴ τὰ θεῖα τῶν ἀνθρωπίνων προτιμῶντες
πιαγμάτων, x«l τὴν ὀρθύδοξεν πίστιν ἀπροσποθῶς
ti» βιωτικῶν προχρίνοντες φροντίδων, τί ἕτεξον, vrtp
ὅτι τὴν ὀρθὴν τοῦ Ot.U χρίσιν σεῤάξεσθε, καὶ xaÜa-
ρωτάτην θυσίαν καὶ δ' οχαύτωμα ἐχναῖον θείαν εὐω-
δίαν ἐν τῷ βωμῷ τοῦ ὑμετέρου στήγους σφαγιάζετε
τῇ αὑτοῦ ἀοράτῳ μεγαλειότυτι. Ταῦτα ἐναργῶς λέ:
“ισθαι περὶ τῆς προθέσεως τοῦ ε΄ σιθοῦς ὑμῶν
λογισμοῦ, Χριστιανικώτατε βασιλέων. τὴς τοῦ Θεοῦ
χάριτος ἐνεργούσης, θαδ' οὔμεν. Δ ἧς val μόνης πϑσα
πλάνη νενίχηται, καὶ ἡ ἐρθότης τῆς εὐαγγελικῆς καὶ
ἀποστολικῆς πίστεως σὺν τῷ συνδέσμῳ τῆς εὗλωιρι-
νοῦς ἀγάπης παρὰ πᾶσι τοῖς προίδροις τῶν τοῦ

ῦ Χοιστοῦ Ἐπχχλησιῶν ἐπικρατεῖ. Ἐχεῖ yop ἡ eun

τῆς τῶν Χριστιανῶν πίστεως διαλάμπει, ἔνθα ὁμο-
λογουμένω; ἡ διττὴ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ minaci
ὑπερζέει. Διόπερ εἰ μὴ τὸ ἑνάτερον τούτων ὁ συμ
Δασιλεὺς τῶν βασϑενόντων, ὁ παντοδύναμος Ode
ἐφιλοτιαήσατο τοῖς ἑαυτοῦ ἱερεῦσιν. οὐδαμῶς à βασι
λικὴ εὐγένεια τοῖς ἐσχάτοις ἑαντῆς δούλοις σνγχα
τίθαινε, xui πρὸς ὀλέγον τοῦ βασελεκοῦ ὕψους ἕξαι
οἰτου τνγχάνοντος ἑαντὴν [L., ἐξηρημένον, ἑαντὰὴν]
ἐπεπόθει συναρίθμιον εἶναι τοῦ τῶν ἱερέων καταλόγου
διὰ τὸν πρὸς Θεὸν ζῆλον. 'Q ποία ἔνδοξος xal ὑψη:
λοτάτη καὶ ἀληθὴς ταπείνωσις, τις διὰ τὸν πρὸς
Θεὸν πόθον συγχαταδῆναι χατηξίωσε. Τοένυν τί περι-
λέλειπται, ἐξοχώτατε σεθαστῶν, καὶ πιστότατε ὄασε
Mov, εἰ μή τοί γε ἵνα ὁ Θεὸς ὁ παγέχων τὴν ἐπίδοτεν,

405

LEONIS PAPE ΤΙ δ

ταῦτα τὰ πονήματα ἀξίως ἐμπνεύση ἐν τὴ “ασιλιχῇ Á sy uodalibus ges!'is, cum magno jueunditatis gaudio

ὑμῶν χαρδίχ, xxi αὐξήση, καὶ πληρώσῃ ἐν ὑμῖν τὸ
, φῶ; τοῦ χαθολιχοῦ δύγματος, ἵνα φωτίζωντα: [L., φυ-
γαδεύωνται] τῆς αἱρετιχῆς φαυλίτητος΄ αἱ συννέφειαι;
Ἔπειτα καὶ τοὺς ληγαταρίους τούτου τοῦ ἀποστολι-
χοῦ θρόνου τῆς μητρὸς ὑμῶν τῆς Ῥωμαίων "Exxn-
σίας, τοὺς οἰχέτος τὸς ὑμετέρας εὐσεθείας, Θεόδωρην
xai Γεώργιον τοὺς πρεσδυτέρους, xai Ἰωάννην τὸν
διάχονον τὰ ἡμίτερα τέχνα, xai κωνσταντῖνον τὸν
ὑποδιάχονον χχὲ ῥεγιωνώριον τῆ; ἁγίας ἡμῶν 'Exxn-
σίας μιτὰ τῶν σὺν αὐτοῖς ἀποδημησάντων προσώπων,
τῶν xai παρὰ τὴῦ προηγησαμίνου ἡμᾶς τῆς ἀποστο-
λιχῆς μνήμης 'Ay4Ümwog τοῦ πάπα κατὰ τὴν ὀγδόην
ἐπινέμησιν ἕνεκεν τοῦ τῆς πίστεως πράγματος κατὰ
κέλευσιν τῆς ὑμῶν εὐσεξεία; αὐτόθι σταλέντων, διὰ
τῆς ἔναγχος διελθούσης δεχάτης ἐπινεμήσεως τῷ
᾿Ιουνέῳ [L.. Ἰουλίῳ] μηνὶ μετὰ θείων χεραιῶν τῆς
ὑμῶν φιλανθρωπίας, ἅμα xal σννοδιχοῖς ὑπομνήμασι
μετὰ μεγάλης χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης ἐπὶ τῷ κυρίῳ
ἀγαλλιώμενοι ἐδεξάμεθα" καὶ ὥσπερ ἀπὸ τινων χυμάτων
λύπης εἰς εὐχταῖον γαλήνης λιωένα συνελθόντες xol
ἐνισχύσαντες μετὰ εὐχαριστίας ἠρξάμεθα βοᾶν" Κύριε,
σῶσον τὸν Χριστιανικώτατον ἡμῶν βασιλέα, xai ἐπά-

χουσον αὐτοῦ, ἐν ἡ ὧν ἡμέρα ἐπιχαλέσηταί σε,"

οὗτοος διὰ τῆς θεοπνεύστον σπουδῆς γατὰ πᾶσαν
τὴν οἰχουμίνην ἡ εὐσέδεια τῆς ἀποστολιχῆς x«l ἀλη-
θοῦς παραδοστως ἀναξ, πυρεῖ, x«i ἡ δυσώδη; τῆς
αἰρετικῆξ φαυλότητος ἀχλὺς ἐματαιώθη. "Αξιον οὖν
ἐστι τῷ προφήτῃ σνμψάλλειν, καὶ λέγειν" € Κύριε ἐν τῇ

δυνάμει συῦ εὐφρανθίσεται ὁ βασιλεὺς, ναὶ ἐπὶ τῷ C

σφόδρα. Τὴν ἐπιθυμίαν
- , U - LÀ $; 9 4 , ,^
τῆς χαρδίας αὐτοῦ ἔδωχας αὐτῷ, xxi τὴν θέλησιν

σωτηρίῳ σοῦ ἀγαλλιάσεται

τῶν χεϑέων αὑτοῦ οὐχ ἐστέρησας αὐτόν. Ὃ γὰρ € βα-
σιλεὺς χαθήμενο; ἐπὶ θρόνου, » καθὼς πού τις σοφὼ-
τατὸὺς φησι, € τῷ οἰχ:ίῳ αὐτοῦ σχοπῷ ὃ εἐσχέδυσε πᾶν
πονηρὸν.» Καὶ γὰρ τοῖς μόχθοις τῆς ὑμῶν εὐσεξείας τοῦ
κυρίου συνεργιῦντος τὸ πονηρὸν διεσχορπίσθη, ὅπερ
ἡ τοῦ διχδόλου πονηρία πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώπων
ἀπάτην ἐπήγαγε᾽ xxi τὸ ἀγαθὸν τῆς τῶν Χριστιανῶν
πίστεως, ὅπερ ὁ Χριστὸς πρὸς σωτηρίαν τῶν ἀν-
θρώπων ἐχαρίσατο, τοῦτο ἐπιχρατεῖ. Τοιγαροῦν τῶν
σνυνοδιχῶν τὸ ὕψος ἀναδραμόντες, ναὶ imag πε-
ριεργατάμινοι, χαὶ ἔχαστα τῶν ὑπομνημάτων ἀπαι-

τύσαντες, τὰ αὐτὰ, ἅπερ καὶ οἱ τοῦ ἀποστολιχοῦ

θρύνου ληγατάριοι ἐξηγήσαντο, roi; συμφωνοῦσιν ἐγ- ἢ

γράφοις, ηὔρομιν συμθαίνειν. Kai qp ἐπέγνωμεν,
ὅτι ἡ ἁγία xci μεγάλη καὶ οἰκου μενικὴ ἔχτη σύνοδος
ἥτις χατὰ Θιοὺ χάρι, τῷ βασιλιχῷ προστάγματι
ἔναγχος ἐν τῇ ῥασιλιδι συνη)ροίσύη πόλει, τὰ αὐτὰ,
ἅπερ καὶ X οἱκουμενικὴ σύνοδυς [ L., ἅπερ x«l. ὅλη ἡ
σύνοδο; | ἡ τῷ ἁγίῳ xxi ἀποστολιχῷ τούτῳ θρόνῳ
συγχειμένη ὦτινε χαὲ τὴν διαχονίαν ἐκτελοῦμεν, συν -
vici τε xai ἐψηφίσατο ἐπὶ τῷ ὁλοχληρίᾳ τῆς ὀὁρθο-
δόξου πίστεως, x«i τοῖς τῶν πατέρων xav.ct, καὶ
ομογ-ωμόνως ἅμα ἡμῖν συνωμολόγησε τὸν ἕνα τῆς
é&,ixg καὶ ἀχωρίστον Τριάδος εἶναι τὸν Κύριον ἁμῶν
᾿Ιητοῦν Χριστὸν ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀκχω-

pates , ἀδιαιρέτως τυγχάνοντα, ὡς ἀληθῶς Θεὸν

ia Domino exsultantes, suscepimus : et quasi de quo: :

dam -mororis fluctu optats tranquillitatis portum

ingressi, receptis viribus, cum grat'arum actionibus
exclamare cepimus : Domine, salvum fac Christia-
nissimum regem nostrum, et exaudi eum in die, in
quà invocaverit te (Psal. xix) ; per cujus a Deo in-
spiratum siudium per totum orbem terrarum apo-
stolic:e el verze traditionis pietas flagrat, dum tetra
caligo hiretic: pravitatis evanuit. Meriio igitur
cum propheta caneudum est ac dicendum : Domine, -
in virtute tua exaltabitur [letabitur] rex, et super sa-
lutare tuum exsultabit vehementer. Desiderium anime
ejus tribuisti ei, et voluntate labiorum ejus non fraw-
dasti eum (Psal. xx). Rex enim qui sedet in solio,sicut
sapienlissimus quidam ait, intuitu suo dissipat omne
malum (Prov. xx). Etenim dissipatum est, Domino
cooperante, vestr:e pietatis laboribus τα, quod
diaboli nequitia ad decepiionem hominum induxerat :
et bonum Christianz: fidei, quod Christus ad salutem
hominum contulit, obtinet. Igitur gestorum synoda-
lium seriem recensentes, curiosaque diligentia sin-
gula, quique gesta sunt flagitantes , eadem quao
apostolicze sedis legati narraverant, scriptis conso-
nantibus convenire reperimus. Cognovimus enim
quod sancta et universalis οἱ magna sexta( Synodus,
quie per Dei gratiam imperiali decreto in regia url e
nuper congregata est, eadem, qui οἱ universum
concilium assidens huic sanct» sedi apostolice,
cujus ministerio fungimur, senserit, atquc decreverit
sub orthodoxz fidei integritate, regulisque majorum,
atque concorditer nobiscum confessa est*, unum
esse de sancta et inseparabili Trinitate nostrum Domi-
num Jesum Christum, ex duabus et in duabus naturis
inconfuse, inseparabiliter, indivise consistentem , ut
vere Deum perfectum, et hominem perfectum eumdem
ipsum, salvaque proprietate uniuscujiísque in eo
convenientiuan. naturarum, eumdem ipsum divina
operatum ut. Deum, et humana iuseparabiliter ope-
ratum ut hominem, absque solo peccato : et duas
idcirco naturales voluntates, duasque naturales
operationes eum habere veraciter praxdicavit, per
qui principaliter et naturarum ejus veritas de-
monstratur, usque ad cognoscendam profecto diffe-
rentiam, quarum sunt naturarum, ex quibus et in
quibus unus idemque Dominus noster Jesus Chri-
stus consistit; per qui revera probavimus, hauc
sanctam et laudabilem atque pr:xdicabilem sextain
synodum , per misericordiam) Dei, qui Christiane
fidei veritatem suis fidelibus reserat, apostolicam
praedicationem inoffenso pede fuisse secutam, ' san-
clorumque el universalium quinque concilioruin
delinitionibus in omnibus consentientem, nihil su-
per sta!'uta orthodoxe fidei augentem aut. minuen-
tem, sed regiam et ev.ngelicam semitaur rectis-
sime gradientem, et in his atque per eos sacrorum
dogmatum lima, et probabilium catholice. Ecclesize
patrum doctrina servata esi, et regularis lima ad

4 Ut in Episl. ejusdein Lconis ad episcopos Hispanic. Han».

405

EPISTOL.E.

400

omniuin zdificationem prolata. Sed et hoc vere di- A ze ν xai. ἀνθρωπὸν τέ)ειον τόν αὐτὸν τοῦτον, σω-

guum, Deoque gratissimum existit, quod apostolice
praedicationis veritas, que imperialem exornat po-
tentiam, et principalem clementiam servat, per au-
gustissimz pietatis edictum in toto orbe terrarum
percrebuit, et sicut. solis radius omnium hominum
corda lustravit, ut inde rursus doctrinam pietatis
spiritaliter perceperint, unde juste dispensationis
gubernacula benigne sibi prz beri cógnoscunt. Syn-
odali igitur sententia, et imperialis edicti ceusura,
tanqu:im ancipiti spiritus gladio, cum priscis h:ere-
sibus etiam uov;e pravitatis error expunctus est : οἱ
qui auctores falsitatis exstiterunt, cum sue blasphe-
mi: labe prostrati sunt : qui ore sacrilezo tentave-
runt asserere unam voluntatem et unam operationem
in duabus subsistentialiter unitis naturis Domini no-
stri Jesu Christi, ex quibus et in quibus indivisibi-
liter et inconfuse constitit. Hanc igitur recte. atque
apostolice traditionis normam praedecessor meus
Agatho, apostolice memorix: papa, cum sua. synodo
predicavit : hane scriptis percurrentibus sux sug-
gestionis pagina vestre pietatis per suos legates
emisit, approbans et confirmans testimoniis sancto-
rum ac probalilium Ecclesizxe doctorum, quam sancta
nunc et magna synodus, Domini et vestro favore
celehrata, suscepit, ct in omnibus nobiscum amplexa
est, ut pote beati Petri apostolorum principis since-
ram doctrinam ii ea agnoscens, et immutilat:e pie-
tatis in hac signa coutrectans. Sancta igitur. univer-
salis eb 1 agna sexta synodus, quam nutu Dei vestra

-lementia scdule convocavit, et cui pro Dei ministe- C

rio praefui', apostolicam in omnibus, et probabilium
parum doctrina secuta est. Et quia definitionem
rece fidei, ut dictum est, plenissime przdicavit,
quam et apostolica sedes beati Petri apostoli (cujus
licet impares minssterio fungimur) veneranter susce-
pit, idcirco ct nos, et per uostrum officium h:ec vene-
randa sedes apostolica concorditer ac unanimiter
his, qux definita sunt ah ea, consentit, et beati Petri
aucloritate confirmat, sicut supra solidam petram,
qui Christus est, ab ipso Domino adeptis fivmitatem.
Propterea sicut suscepimus atque firmiter pr:edica-
(us sancta quinque universalia concilia, Niczeenum,

Constantinopolitanum, Ephesinum primum, Clialce-*« x40 ὑπόστασιν ἡνωμένων 3:0 φύσεων τοῦ

denense, et Constanüunopolitanum, qui et omnis
Christi Ecclesia approbat et sequitur : et ita quod
Ruper in regia urbe pio vestr:s serenitatis annisu
celebratum est sauctum sextum concilium, ut eoruin
p dissequum et ea interpretans pari veneratione at-
que cen-ura suscipimus, et hoc cum eis digne con-
numerari, tanquam una et :equali Dei gratia congre-
gatum decernimus : et qui in eo fideliter convenerunt
Christi Ecclesi:€ sacerdotes, inter sanctos Ecclesi:
Patres atque doctores adscribendos :?que censemus.
Nam et istis, sicut et illis, idem Dei Spiritus salutem
animarum operatus est, et hujus immarcescibilis
Íructus imperiali pietati vestrz:e a Domino reputabitur,
cujus οἱ per secula przdicando labore (mirabiliter
Dei gratia cooperante) perfectum est. Anathematiza-

Co:iv.g τῆς ἰδιότητος μιᾶς ἑἐγώστης τῶν ἐν αὐτῷ
συνελθουσῶν φύσεων" τὸν αὐτὸν τοῦτον τὰ sic
ἐνεργοῦυτα ὡς Θεὸν, xol. τὰ ἀνθρώπινα ἀχωρίστω,
ἐνεργοῦντο ὦ: ὄνθρωπον χωρὶς μόνης ἁμαρτίας" καὶ
διὰ τοῦτο δύο φυσιχὰ θελήματα, xe δύο φνυσιχὰς
ἐνεργείας ἐσχηκέναι ἁληθῶς ἑἐχήονξε, δι ὧν xai ἡ τῶν
φύσεων ᾿αὐτοῦ πρωτοτύπως ἀλήθεια ἀποδείκυνται"
πρὶς ἐπίγνωσιν δηλονῆτι τῆς διοφορᾶς ὧν εἶσι yy
σίτων, ἐξ ὧν γαὶ ἐν αἷς tig val ὁ αὐτὸς κύοιηςς ἡμῶν
᾿Ιησοῦς Χριστ᾽; συνέστηχι᾽ δι' ἄπερ ἀληθῶς ἔδειξε [ L.,
πεῖρα ἔγνωμεν ταύτην τὴν ἁγίαν καὶ ἀξιεπαίνετον
x χγηρυγμένην ἔχτην σύνοδον, ἥτις διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ
εὐσπλαγχνίας τῆς Χριστιανιχωτάτης
φανεροῖ, ἀπροσκόποις ποσὶ
χαταχολουθήσασα τῷ 1: ἀποστηολινλθῷ χη ύγματι, xul

τὴν ἀληθεικχὺ
πίστεως τοῖς πιττοῖς

τοῖς ὅροις τῶν ἁγίων καὶ οἰχουμενιχῶν πέντε συνό-
δων, συναινοῦσαν ἐν ἅπασι, χαὶ τοὺς αὐτῶν περι-
πτνσσομένην γχανόνας, xai μηδὲν προστιθεῖσυν [|
ὑπεξαίρουσαν παρὰ τὰ ὁρισθέντα τῇ ἐρθοδύξ,» πίστει
ἀλλὰ τὴν βασιλιχὴν γ΄ ὁ εὐαγγελιχὴν τρίδον ἐξ εὖ
θείας βαδίξουσυν" x«i ἐν αὑτοῖς, καὶ δι αὐτῶν ^^
σχῆμα τῶν ἱερὼν δογμάτων, καὶ ἡ διδασκαλία τῶν
τῆς χαθολικῆς τοῦ Χριστοῦ ᾿Εχχλησίας ἐχαρίτων πα-
τέρων ἐψυλάχθη, ἔτι δὲ χαὶ ὁ χανονικὸς θεσωὸς τῶν
προχυμισθεισῶν [ L.. προεχομίσθηϊ πρὸς οἰκοδομὴν
πάντων. Αλλὰ καὶ τοῦτο ὑπάρχει ἀληθῶς ἄξιον καὶ
τῷ Θεῷ εὐάρεστον, ὅτι ἡ ἀλήθε « τοῦ ἀποστολιχοῦ
κηρύγματος Tig τὴν αὐτοχρατοριχὴν δυναστείαν χα-
ταχοσμεῖ, x«i τὴν βασϑιχὴν φιλανθρωπίαν φυλάττε',
xat& τὸ διάτχημα τῆ; σεθασμιωτάτης εὐσεείας ἐν
ὅλῳ τῷ χόσμῳ ἐπηύξησε, x«l χαθάπερ xti; v.v
τὰς πάντων περιεχάθαρς χαρδία: " ὅπως πάλιν ἔνθεν
[L., ἐχεῖθεν] τὴν διδασχαλίαν πνενματιχῶς τῆς εὖ-
σεδείας χομίσωνται, ὅθεν ἐπιγινώσχειν ὀφεῦουσιν εὺ-
μενῶς αὐτοῖς παρασχεθεῖσαν τῆς δικαίας o χονομίας
τὴν χυδέρνησιν. Τοιγαροῦν συνοδιχῇ ἀποφάσει, καὶ
Ψψήγῳ βασιλικοῦ διατάγματος, χαθάπερ τῇ τοῦ πνεῦ-
μυτος διστόμ, ῥομφαίᾳ, ἅμα ταῖς παλαιαῖς αἱρέσεσι
xai ἡ πιάνη τῆς; καινῆς ψαυλότητος ἐξεχεντήζη, xad
οἱ ἀρχηγοὶ τοῦ ψιύδου; σὺν τῇ ἑαυτῶν ῥβλασφημικ
ἐξωλίσθησαν " οτινες ἐπεχείρησαν στόματι ἱεροσύλῳ
ἐχτίθεσθαι ἕν θέλημα χαὶ μίαν ἐνέργειαν ἐπὶ τῶν
Κνροίον
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐξ ὧν xai ἐν αἷς
xxi ἀσνγχύτως σννέστηχε. Τοῦτον τοίνυν
x«l ἀποστολικῆς παραδόσεως τὸν τύπον ὁ

ἀδιαιρέτως
τῆς ope
ποοη ησά-
μενὸς με ᾿Αγάθων ὁ τῆς ἀποστολικῆς ἀνήμης πάπας
ἅμα τῇ τιμία συνόδῳ ἐἑκήονξε * x«l τοῦτον Toig
προλαβοῦσιν ἐγγράφοις ἐν τῷ τῆς τιμίας ἀναφορᾶς
παγηνῷ τῷ ὑμετέρᾳ tüció:a διὰ τῶν οἰχείων ^n.
γαταρίων ἀνέπεμψεν, ἀποδεικνύων vai ἐπιχυρῶν τοῖς
τῶν ἁγίων καὶ ἐχκχρίτων τῆς Ἐχχλησίας διδασχάλων
χρήσεσιν, ὅντινα ἐπὶ τοῦ παρόντος ἡ ἁγία x«l με-
γάλη τοῦ κυρίου σύνοδος ἡ διὰ τῆς ὑμιτέρας γενο-
μένη συνόδον ἐδέξατο [L., ὅντινα ἐπὶ v. v. ἡ &- vai
p. σύνοδος ἡ διὰ τοῦ κυρίον, xal τῆς ὑμ. γεν.
σπουδῆς ἐδέξατο), xai ἐν ἅπασιν αὐτὸν σὺ» ἡμῖν
περιεπτύξατο, ὡς τὴν εἰλικρινῆ διδασκαλίαν τοῦ u«-

407
wapíow Πέτρου τοῦ γορυγαίου τῶν ἀποστόλων
αὐτῷ ἐπεγινώσχκηυσα, vai σημεῖα ὁλοχλήρου εὐσεξείας
dv αὐτῷ τούτω διασχεπτομίνη. Ἡ οὖν ἁγία oixov-
᾿μενικὴ xal μεγάλη ἔχτη οὐνοδας, ἣν ἐπινεύσει Θεοῦ
σπουδαίως ἡ ὑμῶν φιλανθρυπία συνεχάλετέ τὲ καὶ
' προηγήσατο ἕνεχεν τῆς εἰς Θεὶν ὑπουργία;, £v πᾶσι
-à ἀποστο b) χανόνε xai τῇ διδατχαλία τῶν £x.
χοίτων πατέρων ἐξηχολούθησεν. καὶ ἐπειδὴὼ, ὡς
προείρηται, τῆς ὀρθῆς πίστεως τὸν ὅρον τελείως
ἐχήρυξεν, ὄνπερ καὶ ὁ ἀποστοηλιχὸς θρόνος τοῦ μακα-
pios ΤΠἰτρου τοῦ ἀποστόλον, οὗτινος τὴν διαγονίαν
εἰ χαὶ ἀνάξιοι ὄντες ἐχτελοῦμεν, στεζασμίω; ἐδέξατο"
διὸ δὴ x«l ἡμεῖς, x«l διὰ τῆς ἡμετέρας τάξεως o)-
τος ὁ προσχυνητὸς x«i ἀποστολιχὸς θοόνος ὁμογνωμό-
woe t£ xal ἐμοψύχως τοῖς παρ᾽ αὐτῆς ὁοισθεῖσι
συναινεῖ, καὶ τῇ αὐθεντίᾳ τοῦ μαχαρίου Πέτρον β:-
Óutoi, καθάπερ ἐπὶ στερεᾷ πίτρα, uci; ἐστὶν ὁ Χρι-
στὸ;, &m αὐτοῦ τοῦ κυρίου τὴν στεῤῥότητα χομιξο-
μένοις. Διὰ ταῦτα οὖν χαθὼς δεχόμεθα, xai β:δαίως
χηρύττομεν, τὰ; πέντι ἁγίας xai οἰχουμενικὰς Guy-
60ouc, τήν τε ἐν Νιχαίᾳ,, xal κΚωνσταντινουπόλει, xoi
τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην, χαὶ τὴν ἐν Χαλκηδόνι, xoi πάλιν

τὴν ἐν Κωνσταντινο πόλει" ἄστινας χαὶ πᾶσα ἡ τοῦ

Χριστοῦ Ἑχχλησία χυροῖ, x«i ταύταις ἀνγολονθεῖ *
|o te ai τὴν νεωστὲ iw τῇ βασιλενούση πόλει εὐ-
ci ἐπινεύσει [ ἐπαγωνίσυατι, ἴ,..] τῆς ὑμετέρα;
»γκαληνότητος ἐπιτελισθιῖσαν ἁγίαν ἔχτην σύνοδαν, ὡς
ταῦτα ἑρμηνεύουσαν, xxi ταύταις ἐπακχόλονθον, τῷ
ὁμοίῳ σεδίσματι χρίνοντε; δεχόμεθα, xai ἀξίως
ἅμα ταύταις συναριθμηθῆνχι αὐτὴν Ψψηφιζόμεθα, ὡς
xai αὐτὴν ὡσαύτω; τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι συναθροι-
σθεῖσαν, εἴτα δὲ xui τοὺς ἐν αὐτῇ πιστῶς ουνελ-
ὑάντας irai; τοῦ Χριστοῦ μετὰ τῶν ἁγίων Πατέρων

xxi διδατχάλων τῆ; τοῦ Θεοῦ ἸἘχχλησίας poing
ἀναγέρισθαι χρίνομεν. Καὶ γὰρ καὶ ἐν τούτοις,
γαθὼς x«i ἐν ἐχείνοις τὸ αὐτὸ τοῦ Θεοῦ Πνεῦμα

τὴν τῶν ψυχῶν συτηρίαν ἐνήρησε" x«l ὁ ταύτης
χαρπὴς ὁ ἀμάραντο; τῇ ὑμετέρα εὑσεθεῖ βασιλείᾳ
γατα)ογισθήσεται παρὰ τοῦ κυρίγυ, ἧστινος τῷ
μόχθ.» συνεργούσης τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος θαυ-
μαστῶς ἀπετελέσθη εἰς; αἰῶνα; χηρυττομένῳ Προσε-
πιτούτοις συνανχθευατίζομεν πάσας τὰς αἱρέσεις,
x«i τοὺς τούτων ἅπαντας ὑρχηγοὺς vai σπεύστας,
οἴτινε; κατὰ τῆς ὀρθοδοξὴν καὶ ἀποστολιχῆς πίστεως
διαδόλον ἀπάταις χρατυνόμενοι πλάνας
ψεύδους ταῖς Ἑνχλησίαις ἐπεχείρησαν παρεισαγα-
qui» τουτέστιν "Apttos, Σαδέλλιον, Μακεδόνιον, ᾿Απολ-
λινάριον, Ἑύνόμιον, Νεστόριον, Ἑὐτυχέα, Διόσχορον,
Τιμόθεον, Σεδῆρον, Θεμέστιον, Ὠριγένην τὸν xal ᾿Αδα-
μάντιον, Δέδυμον, xai Ἐὐάγριον. ὡσαύτως τὰ σνγ-
γράμμστα Θεοδωρίτου τὰ γατὰ τῶν δεχαδύο : ἐφαλαίων
τοῦ ἁγιωτάτου Κυρίλλον μετὰ τῆς ἐπιστολῆς τῆς
λιγομένης δα πρὸς Νάρην τὸν Πέρσην σταλείσης"
ἅμα δὲ αὑτοῖς x«l Ἰακωῦον, xxi Θεόδωρον | L.. Θεο-
δόσιον)], x«i Γαϊανὸν, ἼΑνθιμον, Ζωόραν, Δονάτον, Νο-
βάτον, Πρισχιλλιανὸν, Παῦλον, Φωτεινὸν, Πελάγιον,
Κελέστιον, Ἰουλιανὸν, Φαῦστον καὶ Μαξιμῖναν " oo; ἡ
ἁγία καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ Ἐχχλησία ix τοῦ χα-
ταλόγου τῶν πιστῶν Πατέρων, ἅτε δὴ ζιζάνια τῆς

τὰς τοῦ

LEONIS PAP.E ἢ

408

ἐν À mus przterea, atque exsecramur omnes haereses,

oiimesque carum auctores atque fautores, qui adver-
sus apostolicam et orthodoxam fidem diabolicis de-
cepti f«llaciis, falsitatis errores in Ecclesiam conaü
sunt introducerc, id est, Arium, Sabellium, Macedo-
nium, Apollinarem, Eunomium, Nestorium, Euty-
chem, Dioscorum, Timotheum, Severum, Themi-
stium, Origenem, qui et Adamantius, Didymum, et
Evagrium, similiter scripta Theodoriti adversus duo-
decim sancti Cyrilli capitula, cum epistola, qu:e dicitur
ἴθι, missa ad Marim Persam, et una cum eis Jaco-
bum, Theodosium [G., Theodorum], Gajanum, Anthi-
mum, Zoaram, Donatum, Novatum, Priscillianum,
Paulum, Photinum, Pelagium [G., Celestium, Ju-
lianum] Faustum, Maximum, quos sancta catholica
atque apostolica Ecclesia de catalogo fidelium Pa-
trum , ut pote zizania de area dominicz Ecclesiz,
gehennz supplicio abdicanda, per ventilabrum divinze
discretionis abjecit. Pariterque —anathematizamus
novi erroris inventores, id est, Theodorum Phara-
nitanum episcopum, Cyrum Alexandrinum, Sergium,
Pyrrhum, Paulum, Petrum, Constantinopolitanze Ec-
clesix* successores [subsessores, id est, insidiatores
magis quam presides] magis quam przsules, nec non
et Honorium, qui hanc apostolicam Ecclesiam non
apostolicze traditionis doctrina lustravit, sed persana
proditione immaculatam fidem subvertere conatus
est [G., immaculatam maculari permisit]. Et omnes,
qui in suo errore defuncti sunt : similiter anathema-
tizamus, et abominamur imitatores eorum et com-
plices, qui dudum fuerunt, vel nunc usque sunt, id
est Macarium quondam fallacissimum Antiochizx Ec-
clesize deceptorem, cum sui erroris discipulo, imo
magistro Stephano: et cum eis Polychronium no-
vum, ut vere dictum est, Simonem, qui h:reticze
pravitatis delusus phantasmate, mortuos suscitare

pollicitus,dum vanam ejus przsumptionem effectus

non sequitur, fallax et in hoc omnibus comprobatus
est: et qui similia eorum sapuerunt, vel sapiunt, et
qui unam videlicet voluntatem et unam operationem
dicere presumpserunt, vel presumunt in duabus
naturis Domini nostri Jesu Christi, quos et sancta
universalis supra memorata sexta synodus abdicavit :
et Macarium quidem de pr:esulari dignitate dejecit,
discipulumque ejus Stephauum, et Polychronium se-
nem vanissimum, sacerdotii honore frustravit, eo-
rumque participes atque socios, qui noluerunt intel-
liz 1e ut bene agerent, et iniquitatem ineditati sunt
in cu' ilibus sui (Psal. xxxv), qui suos et presertim
Macarius errores huc illucque disseminari conati
sunt. Et dum sub cvili tegmine litens lupus ap-
par:ret, et pro pastore fur et latro coinpertus est,
a vero pastore ovium Christo, ut pestifer ac devasta-
tor abjectus est. Idcirco digne anathematis stylo [telo]
percussi sunt, et zternis vinculis colligati, paenitere
nolendo, insolubiliter tenentur obstricti.: ne rur-
sus iu effrenat»e presumptionis audaciam , concitati,
δ: pcstifer:e doctrin:e contagio quemquam de sim-
plicihus feedarent ; qui etiam nunc usque in sua ob-

EPISTOLE.

410

stinatione pervicaciter perseverare maluerunt, quam A δεσποτιχὴς ἅλωνος, λέγω δὴ τῆς Ἐχχλησίας ἀποχη-

ad veritatis cognitionem, ut salvarentur, peenitudo [pce-
nitentes] converti. Obduravit enim coreorum diuturna
malitia, et omnibus claruerunt conscientiz: magis
cuam ignoranti? labe [clade] prostrati, ut sponte rebel-
les apostolicze veritatis, et suam magis quam Dei glo-
riam inquirentes, cum Deus moneat ad ponnitentiz
correctionem delinquentes exhortans : Nolo mortem
peccatoris, sed ut convertatur, et vivat (Ezech. xvni).
Nam quod per divalia scripta vestra pietas nostram
exiguitatem commonere dignata est, ut salutari
doctrina et orthodox:z fidei dogmatibus imbueren-
igr, quatenus ad sans fidei scientiam perveni-
rent, ut :xgrotis et naufragantibus circa fidem,
sedulo eis manum spiritalis doctrinze porreximus, ut
ad portum veritatis pertingerent , et medicinalia
monita ad cognoscendam san: scientizx rectitudinem
indesinenter contulimus : et quod ad nostrum mini-
sterium congruit, admonitionis remedia non omisi-
wus cupientibus exhibere. Licet autem scripture
ttylus, pro statu apostolic:ze et evangelic:ze fidei admi-
randa certamina vestre clementi et vigilantiam
siagularem narrare non sufficiat, non tamen ideo
pretermittenda sunt fortitudinis insignia, dum ubi-
que orbis universus ejus canit przxconia. O sancta
mater Ecclesia, exsurge, depone pallium moeroris, et
indae te stolam jucunditatis tux. Ecce filius tuus
consantissimus priucipum, defensor tuus, adjutor
tuus. Ne commovearis, accinctus est gladium verbum
Dei, quo dividit incredulos a fidelibus, induit se lo-

ρυχθέντας ταῖς χο)άσεσι τῆς γείννης τῷ πτύῳ τῆς
θείας κρίσιως ἀπεβάγετο. καὶ ὡσαύτως ἀναθϑιματί-
Copt» tuo; ἐφευρετὰς τῆς νέας πλάνης “ τοτέστι
Θεόδωρον τὴν τὸς Φαρὰν ἐπίσχοπον, Κῦρον τὸν ᾿Αλε-
ξανδρείας. Σέργιον, Πύῤῥον, Παῦλον, Πέτρον, τοὺς τῇ;
Ἐχχλυσίας Κωνσταντινουπόγ)εως ὑποκαθιστὸς μᾶλλον,
ἧπερ χαθηγητὰς, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ Ὁνώριον, ὅστις
ταύτην τὴν ἀποστολιχὴν Ἐχχλησίαν οὐκ ἐπεχείρησε
διδασχαλίᾳ ἀποστολιχὴς παραδόσεως ἁγνίσαι, ἀλλὰ
τῇ βεδήλῳ προδοσίᾳ ἃ ανθῆναι τὴν ἄσπιλον παρεχὦ-
puc:. καὶ πάντας δὲ τοὺς ἐν τῇ ἑνυτῶν πλάνῃ
τελευτίσαντας᾽ ὡταύτω; δὲ βδελυττόμεθα x«l ἀνα-
θιματίζομεν τοὺς τούτων μιμητὰς γαὶ συνίστορας,
τούς τε ἤδη ἔχπαλαι val μέχρε τοῦ νῦν ὄντας,
τουτέστι Ναχάριον τὸν γενόμενον ἀπατεῶνα τῆς ᾿Αν-
τιοχέων 'Exxhucia; ἅμα τῷ σὺν αὑτῷ τῆς πλάνης
μαθητῇ, μᾶλλον δὲ διδασχάδω Στεφάνῳ" x«i σὺν
αὐτοῖς ἸΙολυχρόνιον τὶν νέον ὡς ἀληθῶς Σίμωνα"
ὅστις τῇ φαντασία παιζόμενος; τῆς αἱρετιχῆς φαν-
λύώτηξζος ἐγείρειν νεχροὺς ἐπηγγεῶατο" v v δὲ &mo-
τελίσματο; τῇ μὴ
ἑπομένου, ἐν πᾶσιν ἀπατεὼν ἐδείχθη ^ ἔτι δὲ xul

ματαία αὐτοῦ κατατολμήσει
τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῶν φρονήσαντας, ἢ φρονοῦντας,
τοὺς δηλονότι ἔν θέλημα x«i μέχν ἐνέργειαν φάσχειν
χι τατολμήσαντας, n χατατολμῆντας, n μέλλουτα; να-
τοτολμᾶν ἐπὶ τῶν δύο φύσεων τοῦ Βυρίον ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὺς ἀπεχήρυξεν ἡ προμνημονε"ο-
μένη ἁγία καὶ οχουμενιχὴ ἔχτη σύνοδο;. καὶ τὸν
Μαχάριον μὲν τοῦ τῆς προεδρίας ἀξιώματος ἀπείά-

rieam fidei, et galeam salutis spem. En propugnater C λετο » Tv. δὲ μαθητὴν αὑτοῦ Στέφανον, xal lMoÀo-

twus, con&de, ne metuas, novus David, non ille rex
usius gentis Judaicee, sed hic tuus Christianz plebis
piissimus princeps, Nazareni sanguine purpuratus,
dejecit Goliam magniloquum hostem tuum, et cun-
dum agmen ejus huc illucque dispersit : percussit
frontem ejus jactu lapidis (/ Reg. xvn), ubi non
inerat signaculum pietatis, amputatum est caput ejus,
et in membris ejus nullus vigor relictus est. En ubi-
que triumphus portatur in pilo. Congregamini pari-
ter et venite, o religiosissimse Christi Ecclesise, cum
sacerdotibus plebes toto orbe diffusz, canite magna
voce, et dicite : Vicit novus David ^ constantissimus
Augustorum, non in millibus solum ( nec enim gene-
ralem evangelicz przdicationis victoriam numerorum

vineulis quisquam poterit comprehendere), sed et D

ips: m principem et hostem, et ducem, ac incentorem
emnium inalorum et eorum diabolum, cum suis le-
gionibus atque fautoribus, per arma verx atque
orthodox:ze, οἱ apostolic:e traditionis οἱ confessionis
esstinxit. Exsulta nune secura sancta mater Ecclesia
de libertate tua szepius impugnata, sed non derelicta.
Sescitavit rex tuus invictissiinus Christus principem
püssimum propugnatorem tuum, henefactorem tuum
atque opulentissimum largitorem, cujus studio ortho-
doza fides recollecto splendore toto orbe irradiat, fideles
omnes gratiam referentes exsultant, infideles moeror
3ique dejectio comprimit et confundit, Ecclesizx Christi

ἃ Allusio ad nomcn Latinum Constantini. llanp.

χρόνιον τὸν μεματαιωμένον γέριντα τῆς ἱερατιχῆς
ἐξέχοψε Tip, τούς τε τούτων μετόχους καὶ étoi-
ρους. οἵτινες οὐχ ἠθουλήθησαν συνιέναι τοῦ ἀγα-
θῦναι, ἀνομίαν δὲ ἔλογίσαντο ἐπὶ ταῖς χοίταις αὐτῶν"
οἴτινες τὰς ἰδίας πλάνας πανταχοῦ ἐπεχείρησαν
χατασπεῖραι, κατ᾽ ἐξνίρετον ὁ Μαχάριο;. Καὶ ὑπὸ
τὴν δορὰν τοῦ προθάτον λαυθάνων ἐπανεφάνθη λύχος,
x«i ἀντὲ ποιμένος ηὐρέθη κλέπτης, γχαὶ ληστὴς
ἀπιῤῥίγθη ἀπὸ τοῦ ἀληθινοῦ τῶν προβάτων ποιμέ-
νος, τουτίστι τοῦ Χριστοῦ ὡς πολιοοχητής x«l λοι-
μοφθόρος. Διὸ καὶ τῷ τοῦ ἀναθέματος δόρατι ἀξίως
ἐπλήγησαν, καὶ αἰωνίοις συνδιθέντες δισμοῖς, μὴ
ξουλόμεν.ι μετανοῆσαι ἀνευλύτως ἀναφραγίντες χοτέ-
χουται" μήπως πάλιν διαναστάντις τῷ μιασαῷ τῆς
οἰκεία; λοιμοφθόρον διδασχαλίας, τῇ ἀχαλινώτῳ αὑτῶν
τόλαη τινὰς τῶν ἁπλουστέρων μολύνωσιν" οἴτινες
χυὶ μέχρι τοῦ παρόντος ἐπιμόνως τῇ οἰχεὶκ αὐτῶν
ἐνστάσει προσμεῖναι ἠθέλησαν, ἧπερ [εἴπερ] ἵνα
πρὸς ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας; ὑποστρέψαντες cw ὦσι.
Τὴ γὰρ χρονίᾳ κακίᾳ ἐσχληρύνθη ἡ χαρδία αὐτῶν"
xai παρὰ πᾶτων ἐφάνησιν συνειδήσει μᾶλλον, ἧπερ
ἀνοίᾳ ἐξολισθήσαντες, ὡς ἑκονσίως ἐπιμα χόμενοι τῇ
ἀποστολικὴ ἀληθείᾳ " xal μᾶλλον τὴν ἑαντῶν, ἧπερ
τὴν τοῦ Θεοῦ δοξαν ἐπιξητοῦντις, ἑπόταν ὁ κύριος
ὑπομιμνήσχη τοὺς πλημμελοῦντας προτρέπων πρὸς
διόρθωσιν μετανοίας. € Οὐ γὰρ βούλεται τὸν θάνατον

τοῦ ἀναρτωλοῦ, ἀλλνχ ἐπιστραφῇ ταὶ ζήσητοι. P

VU

"Ort γὰο ὑποπιμυήσχειν
σέδεα διὰ θείων αὐτῆς γοκλυάτων τὴν ἡμετέραν
ο ἢενύτητα, ἵνα αὐηλῆσιν ἐν τοῖς δόγασσι τῆς ὁρθο-
λόξον πίστεως, γχαὶ τῆς σωτηριώδους διδασκαλίας,
ὅπως φθάσωσι mi^ τὴν τῆς ὑγιοῦς πίστεως γνῶσιν͵
ὡς; ἀσθενοῦσι xul περὶ τὴν πίστιν ναναγοῦσι τού-
τοις χεῖρα πυιυπατιχῆς διδατγολίσς ἐπιδεδώχαμεν
σπουδαίως, ἵνα πρὶς τὸν τῆς ἀληθείας ἃ μένα ἀγί-
xuvtxt* χαὶ πρὸς τὸ ἐπιγνῶναι τῆς ὑγιαινούσης
πίστεω; τὴν ὀρθύτητα ἀδιχλείπτω; ἰατριχὰ βοηθή-
uxtx παρεχόμεθα χατὰ τὸ ἁρμόζον τῇ ἡσνετέρᾳ
διαχονίᾳ,, οὐ παρελίπομεν ὑπομνήσεως; ἰατρεῖον πα-
ριστὴν τοῖς ἐθέλουσε κἂν εἰ δὲ πρὸς τὴν χατά-
στασιν τῆς εὐαηγελιχῆ; x«l ἀποστολιχῆς πίστεως ὃ
χαραχτὴρ τῆς ἡραφῆς τοὺς θχυμαζομένους ἀγῶνος
τῆς ὑμετέρας πραότητος, val τὴν μονογινῶς ἐνοῦσαν
οὐτῇ ἀγρυπνίαν οὐκ αὐταρχεῖ Our, ἡσασθαι, ἀλλ᾽ οὐ
δὰ τοῦτο τῆς ἀνδρείας ὑμῶν τὰ ἐξαίρετα σιωπῇ

παρεπέμφηη τιῦ παντὸς χίσμον πανταχοῦ ταῦτα

LEONIS PAP.T. if

χατηξίωσεν ἡ ὑμ τέρα εὐ- Α de cunctis oppressionibus liberate respirant, donis

413

imperialibus confoventur, principali prxsi-lio muniun-
tur, quibus Doiinicis verbis augusta vestra benigni-
(15 Christum imitando pollicetur! Ecce ego vobiscum
sum usque ad consummalionem seculi (Matth. xxvivi),
ut Dominus Jesus Christus, cujus exemplis utitur,
ct :eterno ejus regno et perenni gloria potiatur, el in
orbem terrarum generaliter atque perenniter ejus iim-
pzrium dilatetur. Pr:esentis denique suggestionis exi-
guum por:atorem Constantinum subdiaconum regiona-
rium hujus sanctze apostolice sedis, qui et nuper cum
legatis apostolicz:e memorix prazedecessoris mei inter-
fuit sancte synodo inibi celebratz, clementia consue-
ta dignum exceptione censeat vestra regalis magnani-
mitas , cjusque suggestionibus aurem pietatis accom-

B mode', ut autem ministrum dignanter suscipiat. Piis-

simum domini imperium gratia superna custodiat, οἱ
eiomnium gentium colla substernat. Data Nonis Maii,
in 'ictione decima 5. [Data... decima desunt in Graco.

βοῶντος. Ὦ ἁγία μῆτερ Ἐκχλησία, ἀνάστηθι, ἀπόθου τὸ ἔνδυμα τῆς στυγνότητος. καὶ ἔνδυσαι τὴν στολὴν
ἧς εὐγροσύνης σου. Ἰδοὺ ὁ υἱὸς cou ὁ συστατιχώτατος βασιλίων, ὁ σὸς ἐχδιχητὴς καὶ ont); σοῦ. Μὴ ταραχθῆῇς "
Ἱτεριεξώσατο γὺρ ῥομφαίαν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἐν c διχιρεῖ τοὺς ἀπίστους ἀπὸ τῶν πιστῶν᾽ ἐνεδύσατο πίστεως
Jopax«. χαὶ περικεταλαίαν σωτηείας ἐλπίδα. ᾿Ιδοὺ ὁ σὸς mpiuaxo; ὁ νέος Δαδιδ. Μὴ φοβηθῆς, θάρσει" οὐ γὰρ
ἐχεῖνο; ὁ ἑνὸς τοῦ ᾿Ιουδαϊχοῦ ἔθνους βασιλεὺς, ἀλλ᾽ οὗτος ὁ σὴς, ὁ τοῦ φιλοχρίστυυ λαοῦ εὐσεξέστατος βασιλεὺς
ποργυρωθεὶς ἐν τῷ τοῦ Ναζτραΐον αἴματι, τὸν σὸν πολέμιον voy. μεγαλοὐῥήμοηνα Γολιὰθ κατέδ.λε, xai πᾶσαν αὐτοῦ
τὴν φάλαγγα πανταχοῦ διεσκόρπισε, xai ἐπάταξεν αὑτοῦ πληγὴ λίθου τὸ μέτωπον, ἔνθα σγεαγὶς εὐσεδείας οὐχ
ὑπίρχε" καὶ τῆς χιφαλῆς ἀ,α ριθείσης οὐδεμία ἰσχὺς περιελείψθη. καὶ ἰδοὺ πανταχοῦ ἐπὶ δόρατος θοιαμδεύ:-
ται. Συναθροίσθητε οὖν xai συνέλθετε, ὦ θεοσε ἕττατοι παντὸς τοῦ χόσμηυ οἱ λαοὶ, &ux τοῖς ἱερεῦσι τῶν τοῦ Θεοῦ
᾿Εχχλησιῶν, ἄσατε μεγλη τῇ φωνῇ λἭγοντες Ἐνίκησεν ὁ νέος Δαδὶδ, ὁ συστατινώτατος τῶν Αὐγ7ὸ στῶν, οὐ [10763
ἐν χιλιάσιν" οὐδὲ γὰρ τὴν χαθολικὴν νίκην τοῦ εὐαγγελιχοῦ χηρύγματος δυνήσεται τις ἀριθμητιχῶς συμπεριλαβεῖν *
ἀλλ᾽ ἔτι μὴν χαὶ αὐτὸν τὸν ἀρχηγὸν xai πολέμιον vai ἡγεμόνα χυὶ ἐρεθιστὴν πάντων τῶν γαχῶν xal τῆς πλάνος τὸν
διάδολον μετὰ τῶν αὑτοῦ ταγμάτων xal τῶν συνδρόμων τῷ ὅπλῳ τῆς ἀληθοῦς ὀρθοδίξον xal ἀποστολικῆς παραδὸ-
σεως x«l διολογίας xactaG:g:w. Εὐφοάνθητι οὖν, ἁγία μῆτερ "Exx)ncia, ἀμέριμνος ὑπάρχουσα περὶ τῆς σῆς ἐλευ-
θερίας, ἡ πολλάχις χαταπολεμηθεῖτα,, ἀλλὰ μηδαμῶς ἐγκαταλειγθεῖςα. ᾿Ανέστησε γὰρ ὁ σὸς ἀήττητ'ς βασιλεὺς ὃ
Χριστὸς βασιλέα φιλύχριστον τὸν σ ν ὑπέρμαχον, t' v σὸν εὐεργέτην xal πάροχον [εὐπάροχον]᾽ οὕτινο; τῷ σπου-
δάσματι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως τὴν ἑαυτῆς ἐπισυνάγονσα λαυνπρότητα ὅλον χαταυγάζει τὸν χύσμον" xoi πάντες οἱ
πιττοὶ ἀγαλλιῶνται εὖ͵ αριττίος ἀν πέυποντες, τοὺς δὲ ἀπίστους ἡ λύπη x«i ἡ γατάδλησις καταπαύει, καὶ
guytiti* αἱ τυοῦ Θεοῦ "Exz)ncizt ἀνέπνευσαν ῥυσθεῖσαι ἀπὸ πασῶν τῶν ἰδίων περιστάσεων, x«l τοῖς βασιλικοῖς
περιθάλπουται δώροις, xai τῇ αὐτοχρατορικῇ ὀχυροῦνται προστασία" αΐστισι γαὶ ἡ σεθασμιωτάτη ὑμῶν εὐσέξεια
τοῖς Δεσποτιχοῖς ῥήμασι τὸν Χριστὸν μιμουμένη ἐπαγγέλλεται" «Ιδοὺ ἐγὼ μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι ἕω; τῆς συντι είας τοῦ
ule vog,» ὥσπερ ὁ κύριος Ἰωσοῦς Χριστὸς, οὗτινος τοῖς διδάγμασι κέχρηται, xxl τῆς αἰωνίου βασιλείας xai διηνεχοῦς
δόξης ἐν ἀπολαύσει γένηται" χαὶ καθολικῶς ἀνὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην τὸ χράτος αὐτῆς αἱωνιζόντως πλατύνηται. Τῶν δὲ
παρυυσῶν ἀναφυρῶν ἐλάχιστον ἀποχομιστὴν Κωνσταντῖνον τὸν ὑ ποδιάκηνον καὶ ῥεγιωνάριον τούτον τοῦ ἀποστολικοῦ
ὑρόνου, τὸν x«i πρὸ μιχροῦ μετὰ τῶν )ληγαταρίω" τοῦ τῆς ἀποστολικῆς μνήμης τοῦ προηγησαμένον με παραγενό-
pivoy ἐν τῇ yix συνίδῳ τῇ αὐτόθι ἐπιτελεσθείσῃ, τῇ συνήθει φιλανθρωπίᾳ ἡ ὑμετέρα βασιλικὴ μι γαλοψυχία
δέξασθαι χαταξιώση, καὶ ταῖ; ἀναφοραῖς αὐτοῦ τὸ οὗς τῆς; εὐμενείας ἐπιχλίνη, καὶ ὡς διάγονον &;iec δέξηται. Τὸ
εὐσεθὲς τοῦ δεσπότου χράτος ἡ οὐράνιος διαγυλάξῃ χάρις, καὶ πάντων τῶν ἐθνῶν τοὺς αὐχένας ὑποτάξη.

b EPISTOLA IV.
LEONIS I1 AD EPISCOPOS TIISPANLE.

B Christo volentatibus οἱ operationibus promu!gat:
fuit, quam transmittit omnibus manifestandam, cu:-
que ipsi episcopi subscribere debeant.

Sexti generalis concilii acta narrat, in quo damnatis Dileclissimis fratribus universis ecclesiarum Chri-

harreticis, cathotice fidei definitio de. duabus in

à Auno 682, cum Leo non dum esset papa. Han».
b Epistola. lTauc. cum tribus sequentibus Da*onius
velut spurias rejecit, quod in omnibus et singulis
inculcetur concilium ccumenicum nona indictione
(7) absolutum fuisse, cuin tamen acta. novissimarum

— ——— —MM—————————ÓMM - —

0 Ponti'ex non dixit omui ex parte absolutum TX ind.,
&ed tantum celebratum, quod verissimuin est. Adde quol
due tantum actiones XXVII et Vil, jain iuchoata apu

sti przesulibus per Hispaniam constitutis Leo.

actionum lestentur ipsam synodum decima action *
ahsolutam esse. Ev maxime quidem ideo quod his
litteris dicantur. mitti in Iispaniam non ipsa ac'a
synodalia , sed tantum definitio synodi, edictum ira-
peratoris , et synodalis sermo acclamatorius , qu:»

CP. X iud. diebus 11 et 16 Sept. celebrats sint, autei;uar
Romz et in Occidente ind:ctio X a die 24 ejusdem Sept.
numerari cupissel, MANsI. .

415

EPISTOL4E.-

411

Cum diversa siut hominum studia, quibus humana A bis destinati, qui cum pio principe simul et omnibus

dispensari creditur vita, unum est tamen pietatis of-
üicium, quod potest ad :xlerrze vitx: perducere qua-
stum et meritum; in quo omnem consortem ficci
Christianz :quum est studere. Cui nempe Spiritus
sancti dignalio su;e gratix inspirat affectum, et inof-
fensum demonstrat operum bonorum effectum, quia
Spiritus (ut Dominus docel) ubi vult spirat, et vocem
ejus audis (Joan. n) et quia ejus est incomprehensi-
bilis gratia, connectit et perhibet, et nescis unde ve-
siat. Scientes igitur ac satisfacti, quia est in vobis
Christian: religionis flagrans studiuin, ulnisque spi-
ritualibus amplectimini semina coelestis doctrinz2, οἱ
evangelice atque apostolice traditienis in vobis fru-
ctificat fervor et puritas, pro qua hic sancta eccle-
siarum omnium mater apostolica sedes usque ad vi-
ctimam desudavit semper et desudat, οἱ prius (si hoc
divina majestas censuit) animam ἃ corpore teinpora-
liter eligit sequestrari, quam proditione sacrilega se
a confessione veridica pro temporali delectatione vel
afflictione sejungi. Quia citra hanc sicut sterns
beatitudinis premium, quam sanctis suis Dominus
praparavit, adipisci non suppetit; ita quo lugubri-
ter ejulandum est, a Deo vivo et vero per errorem
falsidici dogmatis factum extorrein zeternis cruciati-
hus evenit mancipari. Sed quia nunc per gratiam Dei
Christianissimo filio nostro Coustantino imperatore
regoante (quem ad hoc pietatis officium elegit atque
praicelegit superna clementia) rect:e confessionis atque
apostolice traditionis fulgor hzxretic:e pravitatis ex-
pulsa caligine per totum orbem terrarum veluti cla-
rum jubar effulsit, el pax atque concordia veritatis
inter cunctos ecclesiarum Christi przesules regnat de
pacifica in Christum confessione descendens, qui pax
vera et salutaris est, per quem reconciliamur ad
Deum. Sciat vestra sinceritas, et Christianis omni-
bas innotescat Dei omnipotentis mira magnalia : quia
in Constantinopolitana urbe clementissimus noster,
im» beati Petri apostoli filius imperator, armatus zelo
Dei, ac desiderio pietatis accensus, episcopis ex to-
lius mundi partibus aggregatis, quan:lo [ Edit. Rom.,
quod] ex multo tempore lideliter cupiebat, dum cen-
suit majestas superna per nuper elapsam novam
[ponam] indictionem explevit. Universale itaque san-
emm sextum concilium celebratum est, ad quod ce-
lebrandum ex pr:odecessoris nostri apostolicz me-
morie domini Ágathonis pap» persona presbyteri
diaconique directi sunt. ^ De diversis autem b con-
(1115 huic sancte apostolice sedi, cujus ministerio
fangimur , suljacentibus, archiepiscopi sunt a no-

sunt minima pars synodalium actorum. Verum cano-
he secundo concilii Toletani XIV testantur episcopi
"6 cum epistola Leonis ipsa (7) integra acta synoda-
lia accepisse. Veram igitur Leonis epistolam ad epi-
scopos Hispani: cum aetis synodalibus transmissam
excidisse. oportuit, solum spuriis et commentitiis
idhoc exstantibus. Manuscriptan hanc ex bii.liotheca

(*) Vox ilis abest a canone, neque vero integra mittere
m, cum nondum fuissen!, ipso Leone teste, e Grzeco
tige versa. Iv.

D

D

qui ejus mandato convenerunt ecclesiarum przsuli-
Lus prxsidentes ac considentes , primum quidem
s:ncta quinque universalia concilia,' et venerabiles
Ecclesiz:e Patres, quorum libri ac testimonia hinc fue-
rant destinata, cum tomo dogmatico apostolic:e me- —
niorizxe nostri decessoris domini Agathonis papa: atque
pontificis, et responsis totius nostr: synodi pro con-
firmatione duarum naturalium voluntatum et opera-
tionum in uno Domino nostro Jesu Christo, et cor-
demnatione eorum qui aliter docuerunt vel credide-
runt, et hiec sivgula relegerunt ac retractarunt. Et
quia qu:e. Dei sunt. cum ejus timore atque amore
scrutati sunt, ejus nutu ^ vere per eos confessionis
sinceritas demonstrata ac confirmata est : erga quod
synodalis definitio dictis apostolicorum virorum cor:-
sona protestatur ; ex quibus vestram satisfieri dilc-
ctionem confidiinus. Qui vero adversum 2opostolica
wraditionis puritatem perduelliones exstiterant, ab-
euntes quidem :eterna condemnatione multati sint,
il est, Theodorus Pharanitanus, Cyrus Alexandri-
nus, Sergius, Pyrrhus, Paulus, Petrus Ccns:antino-
politani, cum Honorio, qui flammam lhivretici
dogniatis, non ut. decuit apostolicam auctoritatem,
incipientem exs:inxit, sed negligendo confovit : qui
vero superstites ad veritalis conf. ssionem per medc-
lam poenitentize converti noluerunt, de prwsulari ac
sacerdotali gradu dejecti sunt, id est, Macarius ex
Antiocheno prxsule, cum Stephano ex abba presby-
tero ejus disc pulo, imo erroris h:xretici incentore,
et quondam sene Polychronio ex abba presbytero
novo Simone : qui merito de ecclesiis Christi ut mer-
cenarii infideles expulsi, quorum noxii successores et
perversores exstiterant, et huc exsules deportati sunt,
ut reatus sui et blasphem:iarum in Deum opproltria
recognoscant, sub contemptum ac denotationem fide-
lium omnium constituti. Et quia queque in Constar:-
tinopolitana urbe universali concilio currente cele-
brato gesta sunt propter lingus diversitatem, in
Greco quippe conscripta sunt, et rectum in nos:rum
eloquium examinate translata ; definitionem interit
ejusdem sancti sexti concilii et acclamationem, quo.
prosphoneticus dicitur, totius concilii fact m ad piis-
simum principein, pariterque edictum clementissinii
imperatoris ad omnium cognitionem ubique dire-
cium, in Latinum de Grzco translatum, per latorem
presentium. Petrum notarium regionarium sancte
nostre ecclesiv, vestrae dilectioni direximus ; ctiane
ac!a totius venerandi concilii directuri dum fuerirt
elimate transfusa, si hoc et vestra bonis siuciis fer-

Toletana nobis communicavit reverendus et eximius
vir dominus Jacobus Hutterus sancte theologi: doctor,
et metropolitanzx ecclesi: Coloniensis canonicus pres-
hyter, quam et cum editione epistolarum Romanorui
vontificum contulimus. Sev. Biw. "

4 lnsinuat bic auctor epistole quod concilium Qc:
menieun ad sua usque tempora durarit: unde patct
Leonem liujus epistol:e scriptorem non fuisse. Baroa.,
an. 685, num. 18. Masst.

b Concilia hoe loco provincias significant. Ir.

c Lege rera. Han».

p

415

LEONIS PAP;E 1l

416

vens charitas delectatur. Hortamur proinde vestram ἃ cum tractoria ad omnes una nobiscum Christi ec-

divinis ministeriis mancipatam in fidei veritate con-
cordiam, ut summam sedulitatem atque operam prz-
beatis, paribusque laboribus accingamini pro amore
atque timore Dei, Christianzeque profectu religionis,
et apostolice przdicationis puritate, ut per univer-
805 vestra: provincie prxsules, sacerdotes et plebes,
per religiosum vestrum studium innotescat, ac salu-
briter divulgetir, et ab omnibus reverendis episco-
pis una vobiscum subscriptiones in eadem defini-
tione venerandi concilii subnectantur, ac sit profe-
clo in libro vit: properans unusquisque Christi ec-
clesiarum antistes suum nomen aseribere, ut in
unius evangelic:e atque apostolicae fidei consonantia
nobiscum et cum universali sancta synodo per su:e
subseriptionis confessionem tanquam pr:esens spiritu
conveniat : quatenus Do nino nostro Jesu Christo,
cum in glorioso ac terribili potentatu ad judicandum
advenerit, cum titulo ortlhiodox:» confessionis occur-
rens consortem se traditionis apostolice per manus
δι. demonstret signaculum : δ ut dum apostolorum
Christi quoque confessionem zelo vere pietatis am-
plectitur, beato consortio perfruatur, revolvens sem-
per in cordis arcanis sententiam Domini pr:edicantis :
Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor
eim: coram. Patre meo, qui in colis est. (Matth. x).
Quia et nos, qui licet impares, vice tamen apostolo-
rum principis fungimur, dum vestrarum subscriptio-
num paginas P cum Dei prasidio per latorem prz-
sentium susceperimus, has apud beati Petri aposto-

. “Γ΄
lorum principis confessionem deponimus, ut eo mc- C

diante atque intercedente , a quo Christianze fidei
descendit vera traditio, offeratur Domino Jesu Chri-
sto ad testimonium et gloriam cjus mysterium fideli-
ter confitentium ac subscribentium, qui vere de se
confessionis przeconium, quod per tol temporuin la-
psus luereticis opprimebatur insidiis, ex inspirato
per sedulum pii principis studium, clare veritatis ra-
diis ubique concessit fulgescere. Ohlata itaque salu-
tis opportunitate, ut vere divinum munus efficaci se-
dulitate fructuosum vos hortamur ostendere, ut gloria
vobis ante Deum accrescat de conscientiz puritate.
Deus vos incolumes custodiat, dilectissimi fratres.

c EPISTOLA V. T
LEONIS 11 AD QUIRICUM EPISCOPUM.

Petrum α se cum epistola [fuisse destinatum | scri-
bit : qui synodi ad definitionem el quedam munera
defert.

Dilectissimo fratri Quirico Leo.

Ad cognitionem ver: dilectionis deducimus, quod
latorem presentium Petrum notarium regionariun
sancte nostre ecclesi: illie properavimus destinare

a Card. de Aguirre legit ex ms., Ut cum apostolo-
rum principibus, quorum confessionem, eic. —

b Card. de Aguirre, ex ms., vestras subscriptiones
in paginis. .L u

ς Epistola. Ex uomine Quirici imposturam colligit
f'aronius : nullus enim Hispanix episcopus hoc no-
minc appellatus reperitur alius quam ille Quiricius
Toletanus episcopus, qui ante annos septem vita de-
functus , Julianum, qui Toletano. xiu. temporis Lco-

B

clesiarum antistites, simul etiam ad prxcellentissi-
mum atque Christianissimum regem filium nostrum,
ad gloriosum comitem, contradictaque facientes 4 ci-
dem responsa circa definitionem venerabilis synodi,
quie per nonam nuper elapsam indictionem in Con-
stantinopolitana urbe cum Dei pr:esidio pro stabili-
tate orthodox:ze nostr:e fidei celebrata est : acclama-
tionem quoque reverendissimorum episcoporum in
ea convenientium, οἱ edictum piissimi filii nostri
atque clementissimi imperatoris, cui pro Dei ini-
nisterio, quod suscepimus, et rectitudine apostolicze
fidei (per quam salvari tam nos, quam commissas
nobis animas prxstolamus) providentiam atque con-
cursum oinnem exhibeat vestra in. Christo dilectio,
vut pro flagrantibus stidjis evangelic:e atque aposto-
lice fidei zterno beatitudinis cum beatis Christi
apostolorum principibus habere consortium me-
reamini. Deus te iucolumem custodiat, dilectissime
[rater. Denedictiouis itaque gratia. crucem, clavem
habentem de sacris vinculis auctoris nostri beati
Petri apostoli, tuxs dilectioni direximus, ut presu-
lare meritum Dei οἱ proximi charitas vinciat, et per
vexillum salutiferz: * crucis, Christo , qui in ea sus-
pensus est, totius corporis membra clavis divino-
rum mandatorum obstringat , ut f signaculo commu-
nitum, rescratis januis regni celestis, apostolorum
princeps ad secum perfruendum beatitudine zeterna
suscipiat.
EPISTOLA VI.
LEONIS 1 AD SIMPLICIUM COMITEM.

Narrat acta. concilii : definitionem transmittit, — cwi
episcopi subscribant, petens ut ea in sua editione
omnibus innotescere curet.

Domino glorioso filio 5 Simplicio comiti Lco epi-
scopo servus servorum Dei.

Cum sit vestrz salutis remedium vera in θοῦ
confessio ex apostolica traditione descendens, cum
qua beati martyres temporalia detestantes, et zeter-
ni: vite premia meruerunt, pro qua probatissimi
sanctm Ecclesie patres atque doctores diversa cer-
lamina et. immeusas afflictiones perpessi animam
tradere, quam fidem veram prodere delegerunt : ex
quorum regulari doctrina, «quam nuncusque hzc
sancta Christi Ecclesia ab. ejus apostolorum principe

D constructa atque perstructa praedicare cognoscitur,

et per apostolicos suecessores Salvatoris institutio
per Dei gratiam ad nos usque pertigit, sed et prze-
cessorum nostrorum pro ejus stabilitate nimium
desudavit instantia. Verum post tol certamina et
afflictiones iunvmeras diversis temporibus a vcr:
fidei infestis eiTectas, tandem superna clementia cor

nis II interfuit, succ. ssorem habuit. Baron., przedicto
anno, num. 19. Sev. Ihx.

d Card. de Aguirre, ex ms., sic emendat : ad glo-
riosumque comitem : contradi quoque facientes, etc.

e Card. de Aguirre, ex ms., Crucis Christi. —

! Card. de Aguirre, ex uns., ut tali signaculo.

δ Hujus nomen non invenitur intcr comites concil.
Toletano xin subseriptos.

M

EPISTOL;E.

418

imperiale coelesti gratia praeservans, οἱ fervore. sux A Christi Evangelium. collaborantium , et commenda-

gratixe ad indicandam ver: pietatis integritatem: ac-
cedens, de diversis mundi partibus nuper concilium
universale congregari disposuit , in quo etiam legati
hujus sanctze apostolic:e ΕΟ δία" (quam divina di-
gnatione dispensandam suscepimus) et conciliorum
εἰ eidem * subjacentium responsales, una cum sere-
nissimo filio nostro imperatore pietatis insignibus et
infulis redimito , in eodem sacro concilio convenien-
tes , ex scriptis pontificalibus sanctorum patrum
testimoniis roboratis, apostolicze traditionis regulam
hane sanctam ecclesiam divino subnixam auxilio in-
tegre prxedicare atque servare totis nisibus [ Ms., vi-
ribus] probaverunt. Tomus enim domini Agathonis
apostolice memorix iragni pontificis, nostrique de-
cessoris, quem ad tranquillissimum imperatorem
direxerat , ita erat ex sanctorum conciliorum defini-
tionibus, beatorum patrum testimoniis et assertio-
nibus veritatis instructus, ut et integritatem aposto-
licze dei lucidissime patefaceret, et erroris h:eretici
latebras revelaret, et ex ejus inexpugnabilibus dictis
per gratiam Dei de hominum cordibus hzretici
dogmatis sublata caligine lumen verz confessionis
effulsit. In quo mansuetissimi principis labor pro
rectz fidei pielate przeclaruit , in seculis omnibus
collaudandus, ut eo favente cum Dei pr:esidio veritas
apostolice fidei bravium victori: sumeret, divini-
tusque concessum imperium pietatis insignibus de-
coraret : ideoque et vos, gloriossimi Christi Ecclesiz
fi'ii, in quibus pietatis desiderium pollet, evangelicz
atque apostolice przdicationi manum suffragando
porrigite , ut et vestras Christianissimas regiones
sincerz fidei, quam diligitis, fulgor irradiet, ut apo-
stolicze pradicationi faventes atque collaborantes ,
consortium fidelium apud Deum habere mereaniini ,
δὲ quem redigitur de eo verz confessionis integritas.
Quod enim ad nostrum officium, quibus animarum
dispensatio commissa est, competebat; definitionem
sancli sexti concilii per nonam indictionem in Con-

stantinopolitana urbe celebrati, et acclamationem-

universorum reverendissimorum episcoporum , quz
ei Prosphoneticus dicitur, sed et edictum fidei a
piissimo Augusto nostro serenissimo filio huc desti-
Batum vestris quoque provinciis innotescere per
latorem przsentium Petrum notarium regionarium
sancte nostre ecclesiz et illuc dirigere affectu pa-
terbo maturavimus, ut de profectu evangelic:e atque
apostolicze pr:edicationis et merito fidei verx con-
sortes nobiscum unanimiter lztemini. Hortati autem
sümus reverendissimos ecclesiarum omnium pra-
sules, ut subscriptiones suas eidem apostolice syn-
odali definitioni subnectant, et ut pote pro filiis atque
cum filiis patres sua nomina in hujusr:odi libro vitze
describant , ad laudem fideliter concurrentium et

ὁ Card. de Aguirre, ex ms., et concilio eidem. ——

b Hac epistola tribuitur etiam Benedicto Leonis
successori, sub hoc titalo: Benedictws gratia Dei
presbyter, et electus sancte sedis apostolice, domino ez-
cellentissimo filio Ervigio. HARD.

« Lege ex ms. card. de Aguirre, illustratum.

tionem ad Deum , quem tunc meremur habere pro-
pitium, dum ejus fidem immutilatam fine tenus con-
servamus incolumem. Gloriam vestram gratia superna
custodiat. Ad perpetuam proinde vestre gloriose
Christianitatis protectionem , venerabilem crucem,
et clavem habentem de salutaribus vinculis auctoris
nostri Petri Christi apostolorum principis, per prz-
sentem gerulum direximus, ut cujus sinceram di-
lectionem geritis, ct luminaribus fideliter providetis,
traditionisque rectitudinem veraciter amplectimini ,
ejus jugiter apostolica tuitione salvemini.,
b EPISTOLA VII.
LEONIS 1I AD ERVIGIUM REGEM HISPANLE.
Ejusdem argumenti cum superiore.

B Domino excellentissimo filio Ervigio regi Leo.

Cum unus exstet rex omnium Deus, qui cuncta
creavit ex nihilo, qux vero creavit regit et continet ,
quia vere rex regum est, et dominus dominantium,
idem incomprehensibilis, providentiz sux libramine,
tam temporaliter quamque localiter diversos in ter-
ris regnare disponit. Quorum etsi divisa sunt regna,
zqualiter tamen de singulis rationem dispensationis
expetii, unamque de eis vere [Forte, vere] de se
confessionis hostiam laudis exspectat. Et hoc solum
munere circa hominum genus complacatur ejus ma-
jestatis immensitas, dum a cunctis vera de eo con-
fessio przedicatur, ut etsi dispos:tionum temporaliuin
videtur esse diversitas, circa ejus fidei rectitadinem
unitatis consonantia teneatur. Hoc etiam et in sanctis
suis discipulis salvator mundi Dei Filius esse consti-
tuit, qui beatum Petrum sui vice discipulorum suo-
rum instituit principem, cujus salutari przedicatione
atque traditione ab hac cuncta [Forte , sancta] apo-
stolica Christi ecclesia, velut a fonte przdicationis
progrediente, cuncte regiones, quibus etiam vestrum
fastigium przsidet, ad cognitionem veritatis et vitam
vitze perductze sunt, regnique vestri culmen illustrat « :
et dum per gratiam Dei pietate regnatis, de tempo-
rali regno :tern:z beatitudinis regnum acquiritis, ad
quod perfectius obtinendum, sicut instanter oramus,
dum Dei dignatione patrum ordine fungimur, et beati
Petri apostolorum principis, licet impares, pro com-
misso divina ope ministerio locum implemus ; ita
prxdicando atque commonendo ad beatz vitz: meri-
tum curamus provehere. Initium quippe :xternz bea-
titudinisobtinend:? recte apostolicze praedicationis est
regula : quam etsi labefactare olim quidam moliti
sunt, h:ereticos in ecclesiam Christi intromittere
enitentes errores, sed evangelica veritas vincit pro
ejus 4 subtilitate etimmutabilitate servanda diversas
afflictionum insidias, hxc apostolica Christi Ecclesia
sustinuit semper et sustinet, et superna gratia suffra-
gante illesa persistit. e Nunc autem (quod cum gra-

4 Lege ex ms. card. de Arguirre, pro cujus.

ὁ Hic locus evidenter arguit imposturam episto-
le : nam de convocando ccumenico concilio scripsit
imp. non ad Agathonem, sed ad Donum papam , de-
ditque eamdem non indictione nona, sed sexta, ut
videre est ex eadem sacra imp. ad Donum data. Mass.

18

LEONIS PAP; ΤΙ EPISTOLAE.

420

tiarum actione. in. Deum exsultantes effamur) per A per per h:ereticze. przedicationis fiduciam polliceba-

nonam nuper elapsam indictionem , piissimus atque
Christianissimus noster, imo Dei Ecclesix filius im-
oerator ad apostolicz:e memori:e nostrum decessorem
Agathopem papam atque pontificem scripta irperia-
lia dirigens, affatim hortatus cst, ut ab sancta apo-
stolic;:& sedis Ecclesia de omnibus adjacentihus ei
reverendis conciliis legatos tam de Ecclesiarum prz-
sulibus, quamque de aliis ordinibus ecclesiasticis cum
dogmaticis litteris venerabiliumque Patrum libris ac
testimoniis instructos, in regiam Constantinopolita-
nain urbem dirigeret, quod Dei nutu effectum atque
perfectum est. Quibus illuc ab hoc adventantibus,
concilium ex diversis partibus ejus pietas congrega-
vit, et commiss:e reipublice curis parumper sepo-
sitis, in venerando episcoporum fratrum concilio re-
sidens, veritatem apostolicz traditionis, οἱ rectitu-
dinem fidci per sanctas synodos, venerabiliumque
Patrum testimonia, et assertiones przedictorum no-
surorum apostolicorum pontificum subtiliter atque
a;tente examinari fecit, et verz» fidei sinceritatem
ἃ legatis hujus sancte. apostolice sedis monstrari.
Quod per Dei gratiam imperii a!mittente ^ przesidio
iuccptum atque peractum est, et perfec:issime claruit
verze fidei nostrze veracitasjuxta veneran la concilia,
et probabilium Patrum doctrinas, ut in uno Domino
nostro Jesu Christo Filio Dei, eodemque Deo vero
atque perfecto, et eodem homine vero atque per-
fecto, sicut duas inseparabiliter et iuconfuse confi-
temur naturas, id est, divinam et humanam, ita

duas naturales voluntates, et duas naturales opera- C

Liones eum omnes habere predicemus, sccundum
qualitates et proprietates iu eo. concurrentium na-
turarum. Quia etsi cum unum Christum unamque
personam sancte Trinitatis esse credamus, at el di-
vinam et humanam naturam et harum naturarum
proprietates inconfuse, indivise, et indiminute eum
habere przedicemus. Verum piissimus imperator
gratia sancti Spiritus animatus, et laborem pro
Christian: fidei puritate sponte perpessus, eccle-
siam Dei catholicam ab erroris harretici macula
summis nisibus purificare molitus est, et quidquid
offensionem Christianis populis poterat generare, de
niedio Dei ecclesi: fecit auferri, omnesque h:eretic:e
asserlionis auctores, venerando censente concilio
condemnati, de catholicze ecclesi» adunatione pro-
jecti sunt, id est, Theodorus Pharauitanus episco-
pus, Cyrus Alexandrinus, Sergius, Paulus, Pyrrhus
et Petrus, quondam | Constantinopolitani praesules,
ct una cum eis Honorius Roinanus, qui immacula-
tant apostolice. traditionis regulam, quam a przde-
cessoribus suis accepit, maculari consensit ;' sed et
Macarium Antiochenum cum Stephano ejus disci-
plo, imo hzreticz pravitatis magistro, et Poly-
curonio quodaai insano scne novissimo b. qui * nu-

ἃ Card. de Aguirre, ex ms. adnitente.

b Lege, novo Simone, et supra in epist. Leonis
ail episc. Hispanke, et ita card. de Aguirre

v Card. de Aguirre ex ms. lcgit, qui suscitatione

tur implere, neque rursus ad viara ver: confessionis
salutem 4 confusus converti :eterna condemnatione
multatus est, et. omnes hi cum Ario, Apollinario,
Nestorio, Eutyche, Severo, Theodosio, 9 Themesio
in deitate atque humanitate Domini nostri Jesu Chri-
sti unam voluntatem unamque operationem pradi-
cantes doctrinam hzxreticam impudenter defendere
conabantur: neque enim, ut sacerdotes oportuer:t,
sanctarum Scripturarum et Patrum testimoniis hoc
demonstrabant, sed mundanis sophismatibus evan-
gelium Christi callide machinabantur pervertere
Quos omnes cum suis erroribus divina censura de
sancta sua projecit Ecclesia : et nunc, superno fa-
venie presidio, in unam ver:x fidei consonantiam
omnes Dci ecclesie przsules ubique concordant, et
factum est unum os, et labium unum, unusquisque
grex, et unus pastor Christus Filius Dei, qui unani- -
miter a cunctis ejus sacerdotibus atque sinceriter
praedicatur. Idcirco et vestri Christiani regni fasti-
giun studium pietatis assumat, quatenus hxc 0m-
nibus Dei ecclesiis, prxsulibus, sacerdotibus, cleri-
cis οἱ populis, ad laudem Dei, pro vestri quoque
rcgni stabilitate atque salute omnium przdicetur.
Ut Deus omnipoteris ab omnibus populis unanimiter
glorificetur ac collaudetur. Definitionem proinde
sancti concilii, et acclamationem reverendis:imorum
episcoporum (quod Prosphoneticus dicitur) ad piis-
simum imperatorem, et edictum clementissimi im-
peratoris pro verz fidei confessione constructum,
et ubique mandatum per latorem pr:sentium Pe:ruimn
notarium regionarium sanctx: nostrae Ecclesiz illuc
przevidimus destinare, ut in eadem sacrae synodi de-
finitione, tanquam pro spiritualibus filiis patres,
omnes vestri religiosissimi regni ecclesiarum anti-
stites juxta tenorem a nobis luc destiuatum sub-
scriptiones suas sicut in libro vite per 5125 confes-
sionis signaculum ascribendus unusquisque subjun-
gat, ut pax et concordia in ecclesiis Dei, vestri
sublimis regni temporibus Deo concedente, vestra-
que Christianitate favente, crebrescat, οἱ maneal :
ut qui vestrum culmen regnare disposuit, sux fidei
stabilitate subnixum concedat per plurima tempora
prospere ac sibi placite coninissum populum dispen-
sari. Incolumem excellen&am vestram gratia su-
perna custodiat.

FRAGMENTUM

Eyistole Leonis 11 ad episcopos et regem Dulma-
tiarum.

Si quis amodo episcopus, presbyter, ciaconus
feminam acceperit, vel acceptam retinuerit, proprio
gradu decijat, usquequo ad satisfactionem veniat,
nec in choro psallentium maneat, nec aliquain per-
tionem de rebus ecclesiasticis habeat.

mortui, heretice, eic.
d Al. , conc'usus voluit converti.
e Pro Themis:io. HARD.

ANNO DOMINI DCLLXXt'v.

BENEDICTUS II

ROMANUS PONTIFEX.

NOTITIA HISTORICA IN BENEDICTUM II.

(Ex Mansi, am] ss. Conc. Collect.)

(a) Benedictus * natione Romanus, ex patre Joan- A rium porphyr»ticum cum cruce et gemmulis, qua-

), sedit meuscs decem, dies duodecim [menses

8 dies 11]. Hic ab ineunte ztate sua ecclesi: * mili-
tovit, atque se sic in divinis Scripturis, et cantilena
a puerili :etate, et in. presbyterii dignitate exhibuit,
ut decet virum suo nomine dignum, in quo verz su-
bened ctionis gratia redundavit, et nomine pa-

riter et operibus, ut dignus ad pontificii regimen
perveuirct. Paupertatis ama'or, humilis, mansuetus,
p:tientiam liahens ?, atque manu. l:rgissima [largis-
simus]. Hic ecclesiam beati Petri apostoli, sed οἱ
beati Laurentii martyris, qu:e. appellatur Lucinze,
restauravit. llemque im ecclesia beati Valentini via
Flaminia fecit coopertorium super altare cuim clavis
et fastellis * |fistellis], et in circuitu palergium |per-
largum] chrysoclavum pretiosissimum : similiter et
in ecclesia beate Mari: ad martyres aliud cooperto-

tuor chrysoclavos, et incircuitu * palergium de holo-
serico pulcherrimuim, uec non et in titulo suprascri-
pioLucin:x alium coopertorium ornatum holosericum.
Fecit autem calices aureos ministeriales duos pen-
santes singulos lihras'siifgulas (c). Hic sus: epit diva-
les jussiones. clementissimi Constantini magni prin-
cipis.ad venerabilem clerum et populum atque felI:-
cissimum exercitum Roman» civitlaiis, per quis
concessit, ut persona qui electus. fuerit. ad seicm
apostolicam e vestigio absque tarditate pontifex crii-
netur. Hic una cum clero ct exercitu (4) SuSccpit n ad-
leones capillorum domni Jusiiniani et Heraclei filic-
rum clemeniissimi principis, simul et jussionem, per
quam significat eosdem capillos direxisse. lIujus tein-
ribus apparuit stella * noctu juxta vigilias [Fort.,
'ergilias] per diem cxlo sereno inter nativitatem

VARIANTES LECTIONES.

* Cod. Luc., Benedictus junior.

* CoJ. Luc., sue Ecclesie, etc.

3 Cod. Luc., omnibus compatientiam habens, etc.
* Cod. Luc., infiris, et infistellis.

5 CoJ. Luc., cruce, et gammules, et clavos, 1v curo-

clavos, et in circuitu, elc.

* Cod. Luc., stella noctu per dies veluti luna. sub
nube, in nativitate Domini, et. Thephanie. ltem nro e
ezium mensis Februarii in die ab occasu exiil si. i-
d, ctc.

NOT.A£.
(a) Benedictus. Anno 684, die vigesima Augusti, B scopo, dum ait: « Librum de tribus substantiis,

Benedictus creatur pontifex, postquam sedes pontifi-
cia uno mense οἱ 22 diebus vacasset. Hispaniarum
episcopos per litteras Christiana. charitate, et. citra
omnem con'entionem admonuit, ut. corrigerent, vel
potius declararent, quo:nodo in sua epistola, quam
ipsi per Petrum regionarium ad sedem apostolicam
reddiderant, tres substantias in Christo assererent.
Verebatur enim vigilantissimus praesul Ecclesizx, ne
hoc suo dogmateiu Domino constituerent tres volun-
tates, divinam scilicet, rationalem, et sensualem, sic-
uL in eodem Christo Domino tres substantias, unain
divinitatis, alteram animz, tertiam carnis humana
asserebant. Dcinde petebat per eosdem declarari, quod
in eadem sua epistola aiebant, quomodo sapientia
sapientiam , voluntas voluntatem genuisset : idque
exp»ni volebat, ne quis posset. suspicari, quasi duas
voluntates in Christo catholici profiterentur. Hxc
constant ex actis concilii Toletani xv. Quxmnam fue-
rint duo alia capitula, αι eidem Benedicto exa-
eliori elucidat:one. indigere videbantur, nescimus :
ea tamen ex sententia sanctorum Patrum Ambrosii
zuque Fulgentii posse defendi, iidem Patres qui dicto
concilio interfuerunt testati sunt. Quo pio sensu prz-
dictum capitulum secundum Hispani ex sententia
sancià Áugustini asseruissent , declarant Magister
sent. lib. 1, dist. 17; D. Thom. 1 part, q. 59, art. 5
et 6. In concilio Toletano xv, pro sui excu-atioue
dixerunt, se id non secundum relationem, sed seccun-
dnm substantiam asseruisse. Vide Garsiam, verho
Papa Benedictus. Unde patet inique et calumniose
Benedic:um redargui a ltoderico Toletano archiepi-

C

uein dudum Romam transmiserat sanctissimus Ju-
lianus, et. minus caute trac!zndo Benedictus p: pa
Romanus indixerat reprobandum, ob id quod voluii-
tas genuit. voluntatem. » Hasc. enim assertionem
Hispanorum non in libro, sed epistola Mispanorum
contentam DBeiedictus papa non reprobavit, sed de-
elarari petivit, idque non scripto, sed verbo ore te-
nus per hominem quemdam fidelem fieri postulavit.
ldem Benedictus summo studio laboravit, ut post
obitum Theophauis Antiocheni, Macarius olim Autio-
chenus episcopus in ordinem redactus Rom: exsul
degens, damnata h:eresi, Antiochenz Ecclesizx resti-
tueretur; sed homo cervicosus contempsit. Vide
actionem primam concilii Niceni secundi. Sev. Bix.

(b) Sedit menses decem, dies 12. Octo mensibus ct
17 diebus Benedictum sedisse, colligitur ex ejus obitu,
qui sacra anniversaria. memoria 7 Maii in Ecclesia
recolitur. Ip.

(c) Hic suscepit divales jussiones c'ementissimi Con-
stantini Magni, etc. R. manam Ecclesiam in pristi-
nam libertatem restituit imperator Constantinus,
concedens ei, ut libere pontificem consecret, nullam-

ue imperatoris confirmationem, quam exemplo Go-
thicorum regum nonnulli Orientalium imperatorum
sihi vindicaverant, deinceps exspectent. Quam gra-
tiam dum Constantinus imperator Ecclesi:€ contu-
lisset, annosque decem et septem imperasset, mortuus
est, relicto Justiniano filio imperii hxerede. De quo in
Vita Joannis V. Anastasius. lp.

o Suscepit mallones capillortm. Per mallones iu-
telligit ciros capillorum. Μαλλὸς enim Graece. idein

435

BENEDICTI Hl. EPISTOLA.

424

Domini et Theophaniam omnimodo obumbrata, veluti A schze honoribus ampliavit. Qui e vestigio in intirmi-

luna sub nube. Itemque mense Februario post natale
sancti Valentini in die an occasu exiit stella meridie,
et in partes orientis declinavit. Post h:ec mons Be-
bius | Fort., Vesuvius], qui est in Campania, mense
Martio eructavit per diem, et omnia loca cireumqua-
que pr:e pulvere cineris illius exterminata sunt. Cle-
rum * videlicet diversis ordinibus in die sancto Pa-

ttem incidit *, et post. dies aliquot defunctus est.
Hic dimisit omni clero, monasterii, diaconi:ze 5, et
mansionariis auri lihras triginta. Fecit autem episco-
pos per diversa loca numero duodecim. Qui etiam
sepulius est. ad beatum Petrum apostolum, sub die
octavo Idus Maii, et cessavit episcopatus menses

duos, dies quindecim. ,

VARIANTES LECTIONES.

1 Cod. Luc., sunt. Qui sanctissimus vir. clc-

rum, eic.

3 Cod. Luc., infirmitate detentus.
* Cod. Luc., diaconibus.

NOT.£.

od Latine vellus. Quid autem hoc symbolum signi-
caretur, ex Pauli Diaconi loco possumus intelligere,
qui lib. v1 dialog. cap. 15 antiquz cditionis hzc ait :
« Circa h:ec. tempora Carolus princeps Francorum
Pippinum filium suum ad Luitprandum direxit, ut
ejus (juxta morem) capillum susciperet. Qui ejus
cwsariem incidens, ei pater effectus est multisque
eum ditatum regiis muneribus genilori remisit. »
Hzc ille. Ex quibus intelligis eam his temporibus

/
στα»

viguisse consuetudinem, ut kr ejusmodi capillorum
exhibitionem quis alicui offerretur in filium ei qui
eos acciperet. Unde manifeste cognoscitur quod im-
perator Constantinus filiorum suorum capillos pon-
tifici offerens voluerit ab iis Romanum pontificem,
velut parentem honorari, diligi οἱ observari, eosque
ejusdem monitis impensius parere et obtemperare.
Vide Baronium anno 684, num. 7

BENEDICTI II
EPISTOLA.

a EPISTOLA PRIMA.
BENEDICTI 11 AD PETRUM NOTARIUM REGIONABRIUM.

Monet illum ut acta synodalia sexti. concilii (quorum
gratia a Leone 11 in Hispania missus erat) episco-
porum Hispanie subscriptione muniri curet.
Benedictus presbyter, et in Dei nomine electus

sancte sedis apostolicz, Petro notario regionario.
Juxta quod tuam strenuitatem apostolic:e memo-

rie dominus Leo papa Hispaniam provinciam ire
disposuit ad przcellentissimum οἱ Christianissimum
regem, et sanctissimos archiepiscopos, et eccl.:siarum
omnium przsules ibidem constitutos, simul ct glorio-
sum comitem, pro innotescenda venerabilis sext
synodi definitione, acclamatione quoque; qu;e et pro-
sphoneticum dicitur, reverendissimorum episcopo-
rum, qui in eodem a Deo congregato concilio conve-
nerunt, ad clementissimum principem, et edicto
ejusdem piissimi principis ubique generali:er desti-
nato, pro apostolic:e nostre fidei firmitate, cum
summo pietatis studio commissum ministerium per-
age. Subscriptiones quoque reverendissimorum
episcoporum post eamdem synodicam definitionem

^ « Hasduas epistolas non csse germanas, sed
nomine Benedicti suppositas, acta synodalia con-
cilii Toletani xiv, inquit Baronius, aperta luce te-
Stantur, dum se per deputatum Leonis lI acta syn-
olalia Constantinopolitani concilii accepisse pro-
filentur. Si ergo ii Leo ante prestilerat, illique
eadem acceperant, quid opus fuit Benedicto eadem
iterum isthuc mitiere? Potuit accidisse casus,
qno necessarium fuerit uL iterun. mitterentur, sel
is erat in litteris exprimendus, neque tam aperte
insinuare debuisset se primum acta synodalia

B cum summa sedulitate atque. vigilantia procura sub-

jungi : ut et iidem reverendissimi episcopi omnisque
per eos religiosa provincia, consortes nobiscum ca-
tholic:e atque apostolicze traditionis et fidei compro-
bentur; et apud Deum, ad cujus gloriam laus et
stabilitas fidei Christianz:» redigitur, commendatio
eis atque susceplio ad salutem animarum proveniat.
Officium perinde pietatis assumptum, vigilantia atque
solertia condecorans, festina perficere; quia et tihi-
met ipsi thesaurizas boni operis fructum, et susci-
pientibus provides ccelestis regni beatitudinem, per
recte atque apostolic:e fidei confessionem, adi-
pisci.
EPISTOLA H.

BENEDICTI 11 AD ERVIGIUM REGEM.

Significat se Petrum notarium regionarium mittere,
qui secum ferret sexto synodi definitionem, simul-
que Constantini imperatoris edictum, atque libellum
acclamatorium ejusdem synodi ad eumdem impera -
Lorem.

Exs:at supra col. 418, suo nomine Leonis 11. In-
cipit sic: « Cum unus exstet rex omnium Deus, » ete.

sexte synodi in llispaniam transmittere. Sed cum
harum posterior plane eadem sit cum illa Leo-
nis H ad Ervigium regem scripta, de ejus impo-
stura censuram consulas, qu:e superius posita ha-
betur. » Vera et germana epistola Benedicti papa
est ista; quam dedit ad episcopos Hispanix ; mo-
nens 608, υἱ qux de voluntate aliisque tribus ca-
pitulis obscurius scripserant, declararent. Hujus
mentio duntaxat reperitur aliqua in actis concilii
Toletani xiv. Vide qui dixi supra in notis ad
Vitam Benedicti H. Sev. Dix.

ANNO DOMINI DCLXXXVI.

JOANNES PAPA V.

NOTITIA HISTORICA IN JOANNEM PAPAM V.

(Ex Mansi, smpl. Cone. Collect.)

(a) Joannes, natione Syrus, ex provincia Antiochia, A Qui clementissimus princeps, Domino auxiliante, pa-

ex patre Cyriacó, sedit annum unum, dies novem
[undecim]. Vir valde strenuus, atque scientia predi-
tes, et omnimodo moderatus. llic post multorum
ponatiicum tempora, vel annorum, juxta priscam
consuetudinem a generalitate in ecclesia Salvatoris
qux appellatur Constantiniana electus est, átque
exinde in episcopio [episcopium] introductus. Hic,
dum esset diaconus, missus est ἃ sancte. memorie
Àputbone papá in regiam urbem cum aliis sacerdo-
tibus, repr:esentans locum apostolicz sedis in sancta
sexta synodo, νὰν Dei providentiam ibidem con-
gregata [Cod. Luc. add. vel celebrata est] est. Ex-
autem exinde ἃ clementissin:o principe relaxa-

tus, magnum gaudium Ecclesiz secum detulit. Id est,
ipsam sanctam sextam synodum, vel edictum cle-
maentissimi principis confirmans eamdem synodum.
Nec non et alias divales jussiones relevantes annon:x
tapita patrimonioram Sicilizs, et Calabrix non pau-
ea, et ceptum [Cod. Luc., coemptum; al. przece-
pum frumentum] frumenti similiter, vel alia diver-
88, quz? Ecclesia Romana annue minime exurgebat
(poterat] persolvere. Hic consecratus est a tribus
episcopis, Ostiensi, Portuensi, Veliternensi, sicuti
praedecessor ejus Leo papa. Hujus temporibus re-
avit domnus Justinianus Augustus defuncto patre

jo mensis Septembris, indictione decima quarta.

A Joannes. Ex sententia Anastasii in locam Be-
ic(i die 92 Aprilis anno Domini 685 subrogatus
αἱ Joaunes. hujus nominis V, qui primus inexspé-

elata Constantitopolitami imperatoris auctoritate ín.

cem constituit, cum nec dicenda gente Saracenorum
decennio terra marique, sed et provincia Alrica sub-
jugata est Romano imperio atque restsurata. Hic
post multorum annorum curricula propter transgres-
sionem ordinationis Ecclesix* Turritanz (in Sardi-
nia], quam sine auctoritate pontificis fecerat Citona-
tus archiepiscopus Calaritanus, pro eo quod antiqui-
tus ordinatio fuit sedis apostolice, et ad tempus con-
cessa fuerat ipsa [ipsius| ordiualio eidem Ecclesi.
Postmodum protervia faciente archiepiscoporum per
precepta pontificum ab eadem ofdihatione suspensi
sunt juxta determinationem sancte memori» Marti-
ni papa. Et facto concilio Sacerdotum Novellum epi-
scopum, qui ab eódem archiepiscopo ordinatus fue-
rat sub ditione sedis apostolicze redintegravit atque
frmavit, quorum chi phus archivo ecclesizx de-
tentus est [retinetur]. Qui sanctissimus vir diutina
infirmitate detentus est, ut. etiam vix ordinationem
sacerdotum explere potulsset. Hic dimisit omni clero,
monasteriis, diaconibus el mansionariis solidos mille
ét noningentos. Fecit autem episcopos per diversa
loca numero tredecim. Qui etiam sepultus est ad
beatum Petrum apostolum sub die secundo mensié
Augus!l, et tessavit episcopatus menses duos, dics
ccim.

Romahuth pontificem consecratus est, sancteque
sexta: synodo legationis apostolicas munere condeco-
ratus interfuit. Sev. Dix,

^ . D

* EXEMPLAR DIVINJE JUSSIONIS

JUSTINIANI AUGUSTI

Direte αὐ Joawxgw. papam urbis Rome fn confirmationein secte synbdi Constantino-
| poRtana.

ln nomine' Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu (? stus; Joanni vero [viro] sanctissimo ac beatissimo

Christi, imperator Cxesar Flavius Justinianus, fide-
lisia Jesu Christo, pacificus, pius, perpetuus Áugu-

ε Exemplar. H:ec epistola de fide suspecta esse vi-
delur, tum quod in nota temporis apertasit repugnan-
lia, tum etiam quod non sit credibile pro delensione
ὃς eus!o:!ja fideli actorum synodalium sexti concilii
erumenici ea gessisse imperatorem, quem non san:
fei extitisse constat ex epistola Nicolai 1 ad Michae-
la imperatorem. Adde quod Anastasius in Vita Co-
aonis papae refert, vel hanc, vel aliam ejusdem argu-
inenti epistolam scriptam esse ab imperatore ad
honem papam : « Hic, inquit de Conone, suscepit di-
valem jussionem domini Justiniani principis, per
quam significat se reperisse actà sexto synodi, el

PaTRoL, XCVI.

archiepiscopo antiqu:e aliae urbis Romi atque. uni-
vérsali pape.

apud se habere, quam pix: memori» domtíius Con-
stantinus patet ejus fecerat, et promisit ejus pietas il-
libatam et inconcussam perenniter custodire el con-
servare. » Auctoritate Anastasii epistola l:;ec ab im-
tura et surreptione defetidi posset, qduatitumvis in
inscriptione fortasse mendosa existeret, si auctorem
illius Nicolaus papa inter imperatores improbos et
h:xtreticos (^) non referret. Sev. Bin.
(^) In aliis esto fuerit malus, δὶ nau in lis quie spectant
»d lidem a sexta syBodo adversus Monotlielitas saucitatu,
AKSI,

VS

437

S. JULIANUS 'TOLET., IDALIUS BARCINON., FELIX TOLET.. EPP.

498

' * Magnum studium, magnam sollicitudinem nos A gressl sunt, et jussimus pr»fatas synodslium gesto-

habentes pro stabilitate immaculatx Christianorum
fidei, dehinc namque clementissimum nostrum Dcum
adjutorem, et susceptorem nostro serenilatis esse
confidimus, adversus emnem inimicum Christo dilc-
ctze nostra reipublicze, dum cognitum est nobis quia
synodalia gesta, eorumque definitionem, quam et in-
stituere noscitur sanetum sextum concilium, quod
congregatum est in tempore sanctz: memorizx nostri
patris, in hanc a Deo conservandam regiam urbem,
apud quosdam nostros judices remiserunt. Neque
enim omnino przvidimus alterum aliquem apud se
detinere ca, sine nostra piissima serenitate, eo quod
nos copiosos [copiosa] misericordia noster Deus cu-
stodes constituit ejusdem immaculatz? Christianorum

rum chartas in medium adduci, et coram supradictis
omnibus lectionem eorum fleri : omnesque diligenter
audientes siguare ipsae fecimus : quorum auditorum
mniversitas in sostris manibus eas prebuit chartas,
ut debeamus nos tenendo inviolatas conservare ipsas,
ut non licentia fuerit in quolibet tempore his qui ti-
morem Dei noluat babere, aliquid corrumpere aut
submutare ab his qux inserta sunt in. prznominatis
synodalibus gestis, quas totas chartas bene definitss
in temporibus sanct: memorix nostri patris, ex pro-
babilibus sanctis patribus, qui propriz lingux et ma-
nuum fidem apud Dominum nostrum Jesum Chri-
stum verumque Deum existentem, confirmasse di-
gnoscitur, et conlitentes eam docuisse, Dossperamus

fidei : sed mox adduximus nostros Patres .sanctisei- B clementissimum nostrum Deum, quia usque dum 80-

2208 86 beatissimos patriarchas eum vestr:» beatitu-
dinis apocrisiario, et sanctissimum senatum, verum
etiam Deo amabiles metropolitas et cpiscopos, qui
bic in regia urbe commorantur, et deinceps militan-
tes 1colas sancti palatii, nec non et ex collegiis po-
pularibus et ab excubitoribus, insuper etiam quos-
dam de Christo dilectis exercitibus, tam ab a Deo
conservando imperiali obsequio, quamque ab orien-
tali [F. deest. conjunctio et ] Thraciano, suniliter et
ab Armeniano, etiam ab exercita 4115, deinde ex
^ Cabarisianis et Septensianis, seu de Sardinia atque
de Africano exercitu, qui ad nostram pietatem in-

vetus bac Latinitas est ex
a. Hanb.

' & Greca non exstant :

priore editione

b In codice Bellovacensi hzc subjiciuntur verba : C Amen. »

« Scriptus est Codex temporibus domni Sergli (obiit

ster spiritus statutus est ex Deo esse in nobis, ipsas
chartas illibatas et incommutabiles semper conserva-
birsus. Ad insiasnandum itaque vestra patern:z bea-
titedini hujusmodi capituli motiones, przvidimus et
carum scientiam motam fecisse beatitudini vestrae,
Et mans diva [Sive divina]. Divinitas te servet pe»
multes annes, sanctissime ae beatissime Pater. Data
decimo tertjo Kalendas Martias, Constantinopol im
imperiali domo, piissimoque et perpetuo Augusto δὼ»
stiniano imperatore, anno secundo, et post consala-
tum ejus anno secundo (hoc. est, anno Christi 687),
indictione decima quinta 5.

an. 101) sanctissimi ac beatissimi ge et ip patriar-
chio sanctz ecclesie Roma recluduur. Deo gratias.

ANNO DOMINI DCZXC.

SANCTUS JULIANUS

TOLETANUS EPISCOPUS A

NECNON

IDALIUS ET FELIX

DARCINONENSIS ET TOLETANUS EPISCOPI.

NOTITL£ HISTORICJAE.

(Ex Antonio, Diblioti. vetus Hisp. )..

Jelieanm Toletaungm antisitem Felix, et ipse ali-
uande cidem sedi prefectus, graphice descripsit ee
quod Hüdefonsi de Scriptoribus
libello subjici consuevit. Distinctum esse bunc a Ju-
lano Pomerio, quem cum laudasset sub nudo Pome-

P De Seript. cap. 98.
b) De Script. cap. 12.
(ς ationibus tainen agant Morales lib. xii, c. 58.

rii nomine Gennadius (a), revocavit iterum In scripto-
rum Catal sub integro Juliani, cogneanento Ὁ»
merii, nomine sanctus Isidorus (ὁ): seneuló aeri,
piorem, Mauritaaum, sed ia Galli ; nemini
dubium est (c). Áttamen noa pauci ceatendunt Julia-

Vossius de II. L. lib. 1, c. 27. Baronius ad 8 Martii,
Vasxus in Chronic. Ifisp. ad an. 685. Padilla Hist.
Ecc. de Espasia centur. " cap. 66.

num
similiter uisse €ognominatum, quos inter Bellarmi-
lius (e ei Labbeus (b), et Barthius lih. Adversar. x,
cap. 14. Innituntur nempe Roderici Toletani testi-
monio, qui et lib. m, cap. 15, sic appellat; et libri
tv, capite $, detulisse ait Urbanum pariter Toleta-
num episcopum ád Asturias ob Maurorum metum
scripta beati Hildefonsi et Juliaui Pomeril : quo no-
mine verisimilius est non alium quam nostrum in-
telligi. Sed plane Rodericus, aut falli equivoco no-
mnis, aut glossemate ascititii cognominis ἃ tran-
scriptore aliquo faedari potuit. Saltem is auctor in
eausa videtur fuisse alils (c), ut ex duobus eumdem
lacerent : i0 quo errore conlüirmati sunt exinde quod
alter Progaosticum scripserit futuri s:eculi ut ex Fe-
lice, alter Prognosticos tres de futurze vitae contem-
platione libros, ut ex Honorio, post Isidorum, con-
stat. Plane nullus dubito, quin si Toletano huic no-
prasuli Pomerio nomen fuisset, id. Felix Vitze

riptor non reticuisset. Quinimmo tertlum. Pome- B ron

rium o*trusit Pseudo-Julianus in Chron. n. 369 duo-
bbs non contentus. Frustra tamen jacitur rete ante
6culos pennatorum, ut sacro utar eloquio.

Increbuit apud posteros fama, Julianum ex traduce
Judzorum, utl idem Rodericus Toletanus loquitar,
productum fuissé : quod cum annotare idem Vite
auctor omiserit, subdubitari a quibusdam (d) video.
Plures tamen Roderico credunt (e) nec temere; Cum
Isidorus ci Pacensis (f) iisdem verbis auctor rei fuerit.
Naius autem, baptizatus, et educatus Toleti, tam
itterarum, quam verz sapientie studiis, sub Euge-
mio secundo lliklefonsi detessore, una cum Gudila
diacono, quem strictissimo amicitia: vinculo habuit
ebstrictum, mire profecit. Avebant ambo sese addi-
cere monastice vite; sed lrustratam fuisse eorum
devotiouem apertissimis verbis ait Felix. Quare im-
petentia quadam favendi rcbus suis actos jure dixe-
ris, qui catalogo Deaedictinorum Julianum adscri-
bunt (9).

NOTITLE IHiSTORIC AE. 9
e Toletanum de quo agimus Pomerium A eleganti sermone, ingeni

40
facili, copioso, at-
que suavi, quod Joannes Mariana censuit, novi-
mus.

Prognostícorum futuri sacnlii librum, ad beatum
Idalium episcopum (Barcinonensem) directuim, haben-
tem ín capite epistolam, qux» ipsi est directa, οἱ
orationem. Superest quidem hoe Prognosticon futuri
s:eculi, quomodo id ab auctore appellatum ex cpistola
constat ldalii. Barcinonensis episcopi, ejtis ad eujus
preces sese operi accinxit Julianus : quam nobis con-
servavit Codex monasterii Corveiensis, indeque d'A-
cherius in Spicilegium suum immisit (Temo 1, pag.
513). Qux ipsa, credo, cst epistola ipsi (boc est Ju-
liano nostro) ah ldalio directa, cujus meminit Felix.
Ac descripsit quidem is germanis notis Prognosti-
cum. « Cujus Codicis opus, ait, discretum in tribus
libris habetur, ex quibus primus De origine mortis
human:e est editus : secundus De animabus defun-
ctorum, quomodo sese habeant ante suorum corpo-
resurrectionem : tertius De suprema corporum
resurrectione.» Non he: divisio ah alio quam ab au-
ctore, quantumvis Felix id subindicare videri possit,
quod ex [dalio hac de toto opere censura, quam
subjecimus, constat. « In quo quidem quamlibet pri-
mus liber quadam ex parte peccantibus aspcritatem
Taetumque incutere videatur t duo tamen sabsequentes
libri maxima fiducia christicolarum relevant corda ob
spem futura: resurrcetionis, et regni, quod se fideli-
bus Christus daturum promisit. »

Editum est hoc Prognosticen in Bibliothee:e Y V. PP.
voluinine nono; olim tamcn Lipslm in Germania pu-
blicatum per Michaelem Bltm anno 1556, in-4*.
cundo Parisiis 1554, eujus editionis Morales meminit
(Lib. xn, cap. 58) ; et ad henc Andreas respexit Rc-
sendius, quim in ad Quevedimn epistola doctissima
eoque viro digna, sublatum sihi refert ἃ Parisiensi

uodam hospite ante annos viginti suum hujus libri
odicem : quem librum postmodum ait se recepisse

Àtque ideo alium fuisse oportet Julianum sancti C typis exeusumy non tamen a mendis, qnibus seate-

Michaelis abbatem, qui Toletano concilio uadecimo
imer alios subscriptus legitur in cadem ecclesia To-
leapna. Levita fuit, presbyter, ac demum post Qui-
riam, qui anno obiit 681, electus antistes; iisque
In sacerdotio isto virtutibus vere pastoralibus instru-
eam sc prodidit, quas Vite scriptor sigillatim enu-
merat, nsque ad Egicanis tertium scilicet. annum,
redemptionis vero humanz 690, pontificii ejus ulti-
mwm. Interfuit, et ante alios subscripsit quatuor
emciliis Toletanis * duodecimo, anno 681, decimo
terio, anno 685, decimo quarto, anno 684; Ervigii
tgis primo, quarto, et quinto; necnon decimo
«10, esi canis primo, redemptionis autem Chri-
Wiang 688. Sanctorum legitur albo adscriptus, non
solum in Breviario Toletano die 8 Martii, οἱ aliis no-
Warum ecclesiarum (ἡ); sed et apud Usuardum 6
tjusdem ita : « Civitate Toleto, depositio Juliani cpi-
Xopi, qui apud ciusdem loci incolas famosissinus

habetur, » lipomanum, Suriumque 25 Junii, et rc- D

ventiora Martyrologia cum Romano, die octavo.
Murima is reliquit doctrinz» sux monumenta po-
Veris commendata, qux: tamen magnam partem per-
Et ex illorum serie, quam Felix accurate
Wrsecutus fuit, scripsisse eum sancti Spiritus uber-
lle repletum, et. irrigui foutis alfluentia praedituin,
εἰ idem ait Felix, latino, et ultra vires illius. aetatis

&) De Script. ad anhum 680.

b) Disscrt. De Script. tom. I, pag. 653.

t€) Trithemio de Script. eccles. et, ut videtur, Ma-
lmoro de Academiis, etc. Roderico Sanctii Palent.
Ppist., part. n Mist. Hisp. c. 55. Alph. a Carthagena
hnaceph, Reg. Hisp. cap. 40. Lucio Marínze Siculo
de reb. Hfisp., lib. v. Padillze De los santos de Espaüa,

50, Fisensgreinio in. catal. tes;iium verit.

(ἢ Vaszo ad an. 685. Pisa ffist. de Toledo lib. 1],
ap. 24. Thoma Tamaio Verdad de Deztro pag. 125.

bat, repurgatum. Tertio inde Duaci, 1564, per Ludo-
vícum de Winde, auspiciis tamen et opera Boethii
Eponis Belge doetissimi, qui tamen ignorasse mihi
videtur superiores editiones. Manu exarati. epeiris

$ Codices asservantur apud nos in monasterio
Spinz Cisterciensium, quem vldit Morales (i), ubi
proponi huic aHud. opus de doctrina novitiorum in-
seriptum asseverat, Vidimus nos unum et alterum
in-Á* et Ín-8* penes Martinum Vasquium Siruelam
Hispalensem portionarium , eruditissimum virum.
Exstat et altus im bibliotheea Basileensi, de quo
Spizelius testis est (J). Alius ille est, quem Resendius
sibi involatum dolebat.

Responslonum item librum, ad quem supra (Ida-
lium) directum, in defensionem | canonum et legum,
quibns prohibentur Christiana mancipia dominis in-

delibus deservire. Cautum id Toletano concilio ui,
cap. 14, et iv, c. 66, lege 15 et 14& ( qu» Siscbuti
sunt) tit. 2, lib. xii Legum Visigothorum. Post. hee
omnia Ervigius rex primo regni'sui anno prohibiltio-
nem eandeni instauravit ; poena tamen capi:is, quam
Sisebutus transgressoribus indixerat, sublata et iu
molliorem transformata, lcg. 22, et 15, et 16, tit. 5,
eodem lib. xit. Quam spero illustratum ct confirma-
tuin ivissc Julianum veterum testimoniis οἱ congruis
argumentis in his responsionibus.

Joanne Tamaio ad diem 8 Martii.

() Mariana lib. vi, cap. 18. Moralcs lih. xit, cap. 58.
Did. Rodriguez de Almela, Valerio de lus historias
lib. 1, cap. 5. tit. 1.

(n Àd xram pccxxvin, in rebus Ervigii Regis.

(g) Arn. Uvion. in Ligno vitz. Menardus lib. 1 Ob-

servat. ad Martyrologium Bonedictinum, fol. 200.

h) Vide Tayalium hac die, pag. 125.
) Refert in Relatione sui itiperis incdita.
In Arcanis Bibliothecarum retectis, pag. 40.

ἐδιὶ

S. JULIANUS TOLET., IDALIUS DARCINON., FELIX TOLET.,EPP.

452

Apologeticum Fidei, quod Benedicto Roman: A homini nonnulla verbis intimavit, qux in laudato

(ebis papae directum est (a). Et occasione hujus
scripti.

Aliud item Apologeticum De tribus capitutis, de
quibus loman:e urbis przsul frustra visus est du'i-
Lasse. Res sic se liabet. Sub Agathone papa. et Con-
sLantino Pogonato imperatore Constantinopoli babita
fuit sexta cecumenica synodus contra Monothelitas,
qui negabant in Christo esse duas voluntates, duabus
naturis divinz? atque human:e correspondentes, anno
G30, et sequenti. Cuius pr:ecipuam actorum partem,
id est diffinitionem, Leo 1l, pontifex, qui Agathoni
diem suum obeunti anno 682, post scptem inenses
co.lem anno successerat, ad Hispaniarum ecclesiain
&olemniter misit, ut predicta synodalia instituta,
auctoritate etiam huius uostratis ecclesi suffulta
manerent, ut loquuntur Patres Toletani decimi quarti
coucilii cap te. s-cundo. Leonis epistolas ad episco-
pos Hispani:e unam, ad Quiricum tunc adhuc in vivis

Apologetico exorbitare quidem a recto Ecelesie do-
gmate sibi viderentur : nempe quod dixisset auctor,
* voluntatem genuisse voluntatem in divinis, » sicut
el « sapientiam sapientiam : » item « tres substan-
tias in Christo esse, » corpus scilicet, animam, at-
que deitatem ; duoque alia, qux ignoramus. De qui-
bus omnibus explicate magis pro^itis ac recto sensu
donatis, veterumque patrum testimoniis confirmatis,
Julianus ipse statim ad Benedictum responsionent
adornavit, cujus meminit ipse, Toletanorum, qi
concilio decimo quinto interfuerunt, patrum ore;
atque ipsum est alterum, sive secundum Apologeti-
cum, cujus Felix meminit, De tribus capitulis, de
quibus Komanz urbis przsul frustra visus est. dubi-
tasse ; cujusque tenorem 'contextumve, patres iidem
Toletani si actis cjusdem xv Concilii intexcrent,
operze pretium sese facturos existimavere (d). Quod

recte, ut. solet, Ambrosius Morales lib. xu, cap. 58,

agentem Toleti pr:esulezm alteram, Simplicio quoque p aliique (e).

comiti tertiam directam, Garsias Loaisa noster ex
Codice cenobii sancli Joannis Regum Toletani pu-
hlicavit in notis eiusdem concilii (Pag. 650). Quarta
ad Ervigium regem adjecta est ab aliis. Exstantque
omues in comaunibus editionibus conciliorum V
Quas injuriane excluserit Daronius(Ad an. 685, n. 16
tom. VIII) ἃ Leoninis eoimperte fidei monumentis
inquirendi non est hic locus.

llat:e sunt Leonis hz litter: ad Hispanias hieme
exeuntis anni 685 aut ineuntis 684, post nuper ditnis-
sum concilium Toletanum decimum tertium , quod
Novembri mense anni | 6835, sub Ervigio rege, et Ju-
liauo jam tunc przesule Toletano, habitum fuit, ut
colligi datur ex canone lertio sequentis deciii quarti
concilii. Cum autem importunuim esset dimissos e
Tolelana urbe οἱ nationali concilio patres adhuc hie-
mali stricta gelu terra, ut aiunt, singulos provincia -
rum conventus iterum convocare : placuit. interim
Juliano nostro Apologeticum scriptum ad eumdem
Woumnum pontificem, Constantinopolitanz fidei con-
firmatorium, dirigere, interim dum cogend:e synodi
ex dicecesis sux episcopis opportunitas adveniret.
liuius Apologetici mentio exstat in eiusdem decimi
quarti "Toletani concilii capite quarto. « Placuit
proinde illo tanc tempore, atunt Patres, apologeticze
responsionis nosirx& responsis satisfacientes Romano
poutifici ca ipsa gesta (Constantinopolitana) firmare,

etc. Sed cuinam pontifiei ? Non Leoni, qui paulo post :

datam epistolam, cujus antea. memini:nus, eodem
scilicet anno 685, Junio inense obierat; sed Denedi-
eto ll, cjus successori, qui post decem a Leouis
obitu menses. anno 684 fuit creatus poutifex (c).
lta expresse Felix in huius Apologetici mentione.
Paulo post eodem anno convocata dioccesanorum
provincie Carthaginensis, synodus abeodem Juliano
(quo est inter Toletana. decimum quartum conci-
ium), cui et vicarii ceterarum provinciarum metro-
politanorum suorum nomine interfuerunt : Constau-
tinopolitana eadem acta (Cop. 9 et seqq.), nccuon et
Apologeticum supsr iisdem przemissum (Cap. 11),
plene laudavit et approbavit. De Apologetico auteai
nocce Juliani scripto non ita solide placuit Benedicto
pontifici, Quinimo Juliano resceribeus, cuidam cjus

(a) Non exstat; eius tamen argumentum, quaque
occasione scriptum fuerit, exprimit SS. PP. Toleta-
norum Editionis curator T. ll in Not. ad Vitaiu sive
Elogium sancti Juliani, pag. 19, n. 9.

b) Noviss. Paris. tomo VI, column. 12106.

c) Baronius hoc anuo 681, n. 2.

) Vide quie consequuntur. Symbolum ὃ Post
huius, in edit. Loais:e pig. 602.

(e) Baronius ad an. 635, num. 5, 6, 7. Loaisa in
notis ad xv, conc. Toletanum. Biuius ex Baronio,
ut solet, in notis ad Benedicti papze Vitam. Vasquez
| V pars, dist. 57, cap. ὅ, in fiue. Padilla cent. vii,
cap. 65.

Kem quoque narrat Rodericus Toletanus lib. ΠῚ,
cap. 14. « Ejus in tempore (Ervigii rezis) libram be
vribus substantiis (ab uno e tribus capitulis, quod
majores forsan turbas deerat, ita denominatum)

uem duduia. Romam miserat primas. sanctissimus
wlianus, et. minus caute tract:uido Benedictus papa
Romanus indixerat reprobandum (non co usque per-
ductam rem fuisse Concilium innuit), ob id quod (f)
voluntas genuit voluntatem : sanctus Julianus veri-
dicis testimoniis in hoc concilio ad exactionem prz-
fati principis per oracula eorum qu: [Forte quos]
Romain trausmiserat, verum esse firmavit ; et Apo-
logeticum fecit, et Romam misit per suos legatos
presbyterum, diaconum et subdiaconum, viros eru-
ditissimos et in omnibus Dei servos et in divinis scri-
pturis imbutos, cum versibus etiam acclamatoriis,
secundum quod et olim transmiserat, De Jaude 1io-
mani imperatoris. Quod Roma digne et pie recipiens,
cunctis legendum indixit, atque imperator accla-
mando : Laus tua, Deus, in fines terre, lecium sapius
notum fecit. Qui et rescriptum domino Juliano per
suprafatos legatos cum gratiarum actione, et. eum
honore remisit; et omnia quaecumque scripsit justa
et pia esse deprompsit (g).»

C:xsar Baronius (Ad an. 685, n. 5, 0 et 7) in-
crepat Rodericum, eo quod dure nimis expresserit
Benedicti pap:e de Apologetico sententiam, reproba-
tionis usurpato nomine; quodque minus caute hanc
cum in;erposuisse, inconsulte idem scripserit. Sed
durius plane concepta sunt concilii xv Toletani hxc
de eadein re. verba, quie tacito Benedicti nomine,
quod decuit, cetera Kodericianis longe mágis acu-
lzata sunt. « Jam vero si post. hzec, etab ipsis do-
gmatibus patrum, quibus fh:ec prolata sunt, in quc-
cuinque dissentiant, non jam cum ill s est ainplius
contendendum ; sed m.;jjorum directo calle inh:eren-
tes vestigiis, erit per divinum judicium amatoribus
veritatis responsio nostra sublimis, etiamsi ab igno-
rantibus :nulis censeatur indocilis. Qu:e aliquanto
liberiora, quam ut Juliani modestiam (fuit absque
dubio is auctor) erga Romauuin pontificem decerent,
Joanni Marianx visa sunt (Lib. vt, cap. 18) (h). Non
autem dubito quin in errore cubet cjusdem Roderici

(f) Dcesse aliquid videtur.

(g) Longe afiter postrema hzc apud Loaisam tn
Not. ad concil. Tolet. xv, pag. 682, leguntur. Noster
autem in describendo hoc tractu videtur ob oculos
habuisse Roderici Toletani llistoriam L. 11, c. 14,

ualis exstat T. II Hisp. illustr. p. 61. Cl. Florezius

. V, pag. 298. Isidorum Pacensem secutus non..ihil
discrepat : de quo mox aliquanto fusius.

(Δ) « Eam Juliani disputationem (inquit Mariana
De reb. llisp. vi, 18) Sergius Romanus pontifex,
Benedictointerea defuncto, magnis laudibus celebra-
vit, ut Rodericus prxsul est auctor : nobis aliquanto
liberior visa cst, quam ut Juliani modestiam eryoa

455

lectio vulgaris : duin imperatori (Constantino scilicet A Constantii

Pozonato, aut Justiniano (sccuu:o) ejus successori)

Romanum pontificem summum Ecclesie rectorem
deceret. Et. nimirum de. ingenii la»de qui cuiquam
concedat rarus est; et in ardore disputandi modum
tenere d fficile. Erat enim. Julianus eru-'itionis laude
ca «λα celebris, ete. » Quibus vi'e quanta. super-
swrauat. Caveus ad annum 080 in. Juliano Toletano,
quem falso. Pomerium coznominat, inquiens T. I,
» 596 : « [a postrema hac synodo (nimirum xv To-
etana) libri sui De tribus substantiis, quem in Tta-
liam perlatum miuus orthodoxnm censuerat, Denedi-
cius papa vindicias operose egit Julianus, Benedictum
tamquam s'upidum quemdam ete trivio petitum
doctorem concilii Patribus deridendum propinans,
ac frivolas eiusdem pontificis cavillationes tusuper
hahendas esse demonstrans : in quibus tot. fere splial-
m3ta dixeris esse quot verha; sed ea nil moror.
Acrius me pungit allatus Marianz locus, in quo si
virum eximium misere lapsum αἱ Juliano nostro
insigniter injurium dixero, non ego id gratis neque
sponte mea, scd unius veritatis amore compulsus
f2ciam. Res narranda est orc'ine, et primum omnium e
Felice notandum, duplex Apolegeticum a Julisno
scriptum fuisse, cujus utriusque et Julianus meminit
in Actis xv Synodi c. 9, si subobscura eius verba
beue perpendimus : primum scilicet, in quo Leoni Il,
qui ad eum defluitionem et acclamationem sive pro-
sphoneticum sexte generalis Constantinopolitanse
synodi ab universis Hispani:e Patribus subscribenda
iTexerat, privato respondet nomine, concilii quidein
delinitionem amplectens, modeste tamen se excusans
a cogendis denuo in synodum Patribus, qui nuper,
mediaque ac sxvissima hieme ἃ Toletana xim cui
l'terfuerant dimissi, vix dum ad proprias sedes re-
dierant. Hoc primum Apologeticum, quod. proprius
exeusationem dixeris (nam utra: que significationem
vocabulum Grz:um recipit), Julianus autem s»pius
Librum responsionis fidei suxe vocat: inclinante sa-
is anno 684, per Petrum notarium regionarium,
q«i Constantinopolitanz: synodi definitionem et pro-
Ssphoneticum in Hispaniam detulerat, Romam perlatum
hit : quo tempore in Leonis mense Julio ejusdem
anni defuncti locum Benedictus ll jam suffectus. aut
diem sufficiendus erat. In eo autem Apologetico
tanus Constantinopolitani dogmatis uberius expli-
tandi gratia scripserat « voluntatem in divinis gignere
voluntatem, sícutct sapientia gignit sapientiam. » — E
dem anno 6*4 sub dic 18 Kal. Decom*.rium coacta per
hdlianum fuit xiv Toletana provinci:e Carthaginensis
synodus 17 episcoporum, cui etiam interfuere vicarii
Melropolitanorum Tarraconensis, Narbonensis, Eme-
n ensis Dracarensis et Hispalensis ccelesiaruin ; et in
e sexte synodi Constantizopolitanz — delinitio et
prosphoneiicu.n unanimi: Hispanorum Patrum. con-
sensione, tanquam Nicen: et generalibus. qu: prze-
tesserant synodis in omnibus consona, a 1nissa, sub-
vripta de'iioque. post. concilium — Chaleedonense
bonore, loco et ordine collocata sunt. Hujus concilii
Toletani Ac:a. Julianus ineunte salutis anno 685 Ro-
mam deferri curavit, misso ad Benedictum sp ciali
Buntio, quein ipse hominem nostrum vocat, cum
Wleris, ut credibile est, in quibus ut Apollinarem
εἰ latentes, ut idcm ait, Manich;eos. confutaret, tres
ia Cliristo substantias fuisse edixit. Atque in. Urbe
quidem concilii Toletani xiv Ácia. summo Bomaui
pontificis atque omnium ordinum plausu et acclama-
lione recepta fuere; Juliani autem nuntio in Iispa-
kam cogitanti nonnulla Benedicius ex ejus o1e. ex-
epienda atque ad Julianum perferenda. dictavit, de
eo nimirum quod iu priore ad Leonem ll epistola per
rum regionarium transmissa, et novissime ad eun-
dem scripserat, « de voluntate in Divinis a Voluntate
pebita; ac de tribus in Christo substantiis, » quasi
üraque minus caute a Juliano prolata essent : sub-

NOTITIA HISTORIC.E. 54

li desenti, id quod Rom: factum fnit,
nempe Apologcetici a Juliano transimissi, lectionem

codem quibus posset sacrze Scripture ae Patrum testi-
moniis munirentur, ac solidu fierent : id quod e ve-
slizio atque ahimde a Juliano prestitum fuisse concilii
Toletani xv Ácta mos docent. Atque. hoc est alte-
rum Juliani apologeticum sive responsum, cui Bie-
nedictus, atque co przdefuncto Romana postea Se-
des videtur acquievisse; periit autem. funditus, non
secus ac prxcedens ad Leonem ΠΠ per Petrum regio-
narium transmissum ; atque. utriusque — Apologetici
nihil prxter titulos exstare Cellierius docet T. XVII,
pg. 728, n. 11. ΠΧ nos e xv Toletanz synodi. actis,
In quorum cap. 9 harc legimus : « Post hujus igi-
tur pi:e confessionis prolatam devotis vocibus regulam,
ad illa nos illico convertimus contuenda . capitula,
pro quihus muniendis, ante hoc biennium, beate imnce-
morie Romanus papa Denedictus nos litterarum
suarum siguificatione monuerat. Quie tamen. non
in scriptis snis annotare curavit, sed homini π0-

B stro verbo renotanda iujunxit : ad quodilli jam codem

anno (685) sufficienter congrueque responsum est.
Nos tamen nunc eandem renotatiorem hominis
nostri studio:ius relegentes, invenimus quo: in li-
bro illo Responsionis fidei nostr: quem per Pe-
trum regionarium. Romane ecclesi: miseramus,
id primum capitulum janwlicto papae itnicaute. visum
fuisset a nobispositum, nbi nos secundum divinam
essentiam diximus : roluntasgenuit voluntatem, etc.»
— lntere3. vero reverso in. Hispaniam Juliani nun-
fio, cum innotuisset Julianum de hinis qu:e prz-
diximus capitulis 4 Benedictio admonitum fuisse,
non pauci adversus eum Toleti atque in proviucia
rumores ab ignorantibus, ut ipse ait, alque aemulis
excitati sunt. Quos ut comprimeret atque ut omnem
ἃ sc levitatis aul erroris *u picionem aimoveret, cu-
ravit ut. in xv Toletana nationali ΟἹ episcoporum
synodo, qua anno 688, sub die v lóuum Maiarum
coacta fuit, bina de quibus ambigebatur capitula de-
nuo discuterentur, « et synodica, ut ipse ait, ite-
ΤΏΙ examinatione decocia, si orthodoxo fidei
per omnia consona inveniren'ur, a Patribus dcefi-
nita, subscriptaque, salubri etiam divulgatione in
agnitionem p.ebium transirent : quod ab. universa
synodo pr:zestitum continuo fuit. — Ex quibus clicimus
1. Marianam in adductoloco deApologetico quod nun-
quam viderat adversus Julianum | nibil tale meritum
pronuntiasse. ]l. Ad Sergium, qui exeunte. tandet
anno 687 pontifex electus fuit, re:ulisse. xiv. To-
letane synodi acclamationem, et alia quiae solido
ante eum Liennio a Benedicto gesta fuerant. lil.
Non jure Rodericum Toletanum ]audasse quasi is
Apologetici encomium Sergio tribuerit; cin. in
vulgatis Roderici exemplis, atque in vetustis. ejuse
dem codicibus, Deneiicius cjus cncemii per-
hibeatur auctor. — Ac de Serzio οἱ IRoderico ἴη-
"irere non vacat un.le ea. Mariana. hauserit. De
uliano autem existimo falso. sibi virum cxi-
mium persuasisse, que in. Actis xv synodi deb -
nis quie praxdiximus czpitulis leguntur, partem esse
sive fraginentum Juliani ad. Benecictum | Apologe-
tici; ac totidem ipsisque austeris et aculeatis ver-
lis qu:e holie in ejus synodi Áctis exstant, olim
in Apologetico extitisse : quo posito, nil jam miran-
dum, si debitum summo Ecclesi: pastori honorem
et reverentiam, imo si modestiam in Juliano de-
Bideravit, Atque eodem prajudicio ron modo no-
strum hoc loco, sed et cl. SS. PP. Toletanoruin
editionis cur. torem abreptum fuisse. existin;o ; qui
xv Toletan: synodi Ácia pro integro fere Juliuni
Apologetico habuit ediditque (T. Il, pag. 20 inNot.);
atque ut duriorem ex iisdem actis verborum in-
vidiam (quie nulla omnino est aut. unquam fuit)
ab universa synodo arceret , in unius Juliani ca-
put immerentis atque innoxii transtulit. (Monit. ad

dens optare sese ac Julianum hortarj, ut ab — Apeleg. pag. 11.)— ἃς. de patrum qádem ww

435

S. IULIANUS TOPET., IDALIUS BARCINON., FELIX TOLET., EPP.

436

εἰ approbationcm ys quidem non alii quamsummo B cesserunt Joannis V et Cononis obitum, nen ante

esizm prz»su!l ad quem directum fucrat, compe-
tebat) incongruenter attribuit (a). —

Clariasimus vir mihique pro Theseo nostratis histo-
ri: Ambrosius Morales, ad hunc locum veniens, obser-
vavit plura inlibris Roderici vulgaribus menda centra
veterum, quos se vidisse testatur, manuscriptorum (ο-
dicum fem, atque inler alia istud quod nunc ar-
guioius, de. imperatoris importune facta hoc loco
mentione, cujus loco mentionem tificis laudati
Codices diserte habent, inolevisse. In duobus etiam
Codicibus Toletanis, altero ccenobii sancti Joannis
HRegum ordinis sancti. Francisci, altero bibliothecze
Templi maximi, ex quibus variantes lectiones curio-
sissime olim decerptas apud me habeo, pro illis :
atque imperator acclamando, etc., constanter legitur ;
atque imperatori (b) acclamando : quam lection *m ab-
surdi nihil continere contendinus; si nempe sum-
mus pontifex lecti et approbati Juliansi opusculi
exemplum (c), cum acclamatione seu elogio : Laus
tua, Deus, 1n fines terrw, ad imperatorem Constan-
tinum religiosigsimum principem, qui Constantino-

olitane magnx synodi congressum, ei Monothe-
itarum damnationem promoverat, i(estimouio οἱ
futurum , ultim:z orbis terrarum llispan:e ecclesize,
cum Grecaet universali conspirantis, transmise-
rit.

Nisi plaocat Rodericum ex Isidoro Pacensi, e
cujus ore verba sepius capere amat, corrigere :
ut aique sunmo imperatori acclamando, quomodo
editum est in Sandovalia Isidoro, legatur, Sergium
quidem papam laudant Morales et Marlana, at-
que hic Rodericum in re laudaus ad cujus manus
jam Petri regentis cathedram liber pervenerit.
Ego in ltoderico Sergi nomen haud invenio. ltem
cum hic post Denedicti, et qui Benedicto suc-

tiis et sacra Scripture testimoniis, necnon de ra-
tionum momentis qux» pro Juliano in Actis xv
synodi afferuntur, nihil dubito
Apologcetioo olim exstiterint; sed quam sine felle
et aculeis ἃ viri, qualem Julianum describit Felix,
modestissimi atquo aljeetisstme de se sentientis ore pro-
diisse, summoque Ecclesi:x pastori exposita fuisse exi-
stimanda sunt! An qui se, in epistola ad Idalium, in-
dignum. Toletanum episcopum, idalium autem. domi-
num. εἰ (ratrem. sanctissimum vocat : qui ejus pru-
dentiz, si qux» in Prognosticorum libris aliter quam
dici cportuit dicta repererit, corrigenda, elucidanda,
atque exormanda permittit, parciorem oum Benedi-
eto Ecclesie universalis presule — Christique in
terris vicario fuisse, ac minus liberaliter atque ur-
bane cum co egisse credendus est? Longe tamen
aliam ejusdem dicendi vim atque energiam fuisse
oportuit, dum in generali Hispanorum Patrum cui
prxerat concione oreditos sibi ulos in Fidei do-
gmate instrueret, et maxime dum impactam sibi ab
wmulis atque obtreetatombus levitatis aut erroris

annum 687 exaltatus fuerit : vix adinitteudum ex.
istimo, 81} quam Benedicto (d) Apologeticum dire-
etum, quod ait Felix; aut ab alio quam a Josume
eju& successore, qui Nove;nbri mense 686 in ponti-
ficatum ascendit, receptum fuisse. Quocum bene
convenit quod Julianus ipse inter Patres To-
let:nos anno 688 concilium xv celebrantes, anto
biennium sese scriptum illud ad partes direxisse
asserit. His sane, inquit, quatuor specialitates ca«
pitulorum (tria tancum libri titulus apud Felicem
cur expresserit scire aveo) qui:» ut a nobis solida
effcerentur, hortati sunt, quid a quo luerit do-
ctore prolatum, congesto iu uno responsionis no-
stre. libro catholicorum. dogmate Patrum, antc hoe
biennium parti illi porrexissemus dignoscendum.
(Edit. Loaise pag. 6811.)

Unum aute:n. et alterum, antequam ah. Apologe-
tici hujus mentione discedamus, anwotare opus.
Primum est Pseudo-Julianum falsa dicere in sup-
posititio chronico ( num. 561), quum ita ait : « San-
ctus Julianus mittit Apologeticum cum cxpositio-
nibus ad papam Sergium, et carmine ad impera-
torem Heraclium Justinianum in. laudem ipsius,
Respondent illi eleganti epistolze [Forte cpistola].»
Similia Pseudo-Luitprandus ad annum 689. Sergius,
utijam monuimus, auno 637, cathedrz Petri fuit itn-
positus. Julianus vero in synodo Toletana sequen:
anno 688 habita professus fuit se ante biennium Ro-
mam direxisse, Non ergo ad Sergium nondum eq
tempore pontificem, quod ait Julianus, mittere po-
tuit, nisi ter scripsisse Romam asseramus antisti-
tem Julianum : semel quidem cum confessione ec-
clesie Hispanz, seu. Constantinopolitani dogmatis
approbatione : iterum privata destinatjione Benedi-
eto dirigens Apologeticum (e) jam dictorum, tandem

indixit, atque imperator acclamando ; Laus tua, Deus,
in fines terre lectum sapius notum fecit, etc. » Loaisa :

ün omnia in ejus C « Apologeticum fecit et Romnam misit. . . cum versibus

etiam acclamatoriis secundum quo:J et olim transmise-
rat De laudeRomani imperatoris.Quod romanus pontifex

* Benedictus digne et pie recipiens cunctis legendum

indixit; atque acclamando Laus tua Deus im finea
terre lcotum szpius notum fecít. Not. ad conc. Tol.
xv, pag. 682. Qu:e quanquam prioribus tolerabiliora
sint, nzevis tàmen non carent, ao propterea incudi
denuo reldenda ac repurganda sunt, Ád Constanti-
num autem Pogonatum, cujus hortatu Leo H. delini-
tionem et |rosphoneticum sext generalis synodi ad
episcopos lI spani:e transmiserat subscribenda, nul-
lum e binis Juliani Apologeticis perlatum fuit, nee
quidquam ad eum attinebant ; AÁcia tantum xiY
Toletanz syno.i, in qua Hispani Patres deflnitioni οἱ
prosphonelico sexi: generalis synodi unanimi om-
nium consensione subscripsere.

(b) Escurialenses codice? jam nobis ad manum noa
sunt : regius tamen Matritensis circa annum ut videtur

suspicionem οἱ maculam elueret. Nam et l'aulus cum D 1300 exaratus sic habet : Atque. imperatori adcla-

inüirmantibus coinfirmus, quique vix discpulos ad
horam contristari sustinet, non tantum ipsi sibi,
sed et. Angelo de coelis anathema interminatur, si
quii iisdem aliter quam ipse evangelizaverit. Atque
hunc etíam in rebus fidei disputandi morem ab ecclesie
l'atribus Athanasio, Hieronymo, Augtnstino οἱ aliis
perpetuo observatum scimus. Quo nos non tantum
pro instituti nostri ratione, sed et pro asserenda at-
«we ad posteros illibate propaganda memoria sanc-
tissimi doctiseimique przsulis Toletanz ecclesize,
cui olim cimeliarchz» et canonici sacerdotiis hone-
stati, libenter inservivimus, fusius aliquanto quam
par erat persecuti sumus.
a) Allata Roderici a nostro verba hxc sunt :
« Ápologeticum fecit (Julianus) et Romam ini:it. . .
cuni. versibus etjam acclamatoriis secundum quo. et
olim transmiserat De laude Romani imperatoris.
Quod Boma digne et pie recipiens, cunctis legendum

mando. Tractus cjus integer liic est : « Cum versibus
etiam adclamatariis, secundum quo: el olim trans-
miserat, de lai1de Romani imperatoris : quod Roma
digne et pic recipiens cinctis legendam | indixit, at-
10 Imperatori adclamando : Lotus. tua, ctc. » Pro *
laude autem Romani imperatoris, restitui debere
existimo : Er laude. Versus item acclamatorios, ut
apud Isidorum Pacensem et Rodericum, subscriptio-
nes episcoporum intelligo; qu:e singularibus lineis ut
versus, s^u στιχῃοῶς scribi soleLant.

(c) Non Julianei op:isculi, sive Apologe:ici, quod
nihil, ut paulo. ante innuimus , ad Constantinum
pertinebat; sed Actorum xiv Toletane synolfi, in
quibus et subscriptiones Hispanorum Patrum sexte
generalis. Constantinopolitan:e definitioni et prospho-
netico, quoJ imperator optaverat, continebantur.

d) Dictum late de hoc &up?rius col. 453.

6) Àn privata Julianus destinatone Apologeticum

431

NOTITLE IH STORICAE.

438

que terio eumdem concilii nomine et auctoritate A Non enim alia quam e Juliani Tseudo-Chronice

prasignatum, cum Sergius jam esset pontifex. Quod
quidem innuere videtur Isidorus Pacensis.

l'lane tamen a vero abit In eo quod Justinianum II
cognomento Hhinotmetum, hoc est, naso trunca-
tum, Constantini Pogonati filium, Heraclium Justi-
mianum appellat. Silent enim de hoc agnomine
Grxci omnes et Latini : quo tamen alicubi, scilicet
apud Lucam Siculum veterem historicum appel-
latum fuisse Constantinum saltem T'ogonatum

trem, testimonio contendi potest Baronii cardina-
is (Ad an. 685, n, 3). llic est Petrus Siculus, non
Lucas, De vana et stolida Manichzorum hzresi
scriptor : quefh. cum Latina versione publicavit
primus Ingolstadii Mattb:eus Raderus (Am. 1604);
quemque laudatus cardivalis nunc Lucam, nuuc Pe-
trum, annotante Vossio in libro De Historicis
Graecis (lib. 4, cap. 19) vocat. Sed fefellit. sum-
mum virum is, qui ei Grzca Siculi Latine sub-
ministravit. Quiz enim Latine apud Baronium so-
nant, « de singulis e vestigio refert. (cpispopus Co-
loni: Armeni) ad imperatorem Justinianum Au-

gustum, qui post lleraclium Constantinum imperii -

sceptra gubernavit; » Grace aliter habent, scilicet
ἀνήγαγε περὶ τούτων βασιλιὶ Ἰονστινιανῷ, τῷ μετὰ 'Hr&-
gno» βασιλεύσαντι. Qux Raderus vertit : « De singu-
ls e vestigio refert ad Julianum Augustum, qui
t Heraclium imperii sceptra gubernavit. » Mi-
nime quidem Heraclii nomine Constantinum Justi-
giani Junioris patrem, ac in imperio antecesso-
rem, significare voluit, quod existimavit Daronius,
Graecus auctor ; sed cum Justinianos duos, alterum ante
allerum post Heracljum imperio profuisse noyset :
iorem hunc intellexit subindicavitque. Nec
neyum est aut infrequens, cum bono illo. Homero,
pseudo-bistoricos dormilare nositos.,
᾿ Prosequitur idem hypobolimaeus Julianus, misisse
julianum Toletanum una cum Apologetico et ejus
expositionibus, carmen ad imperatorem in. laudem
ipsius. Quinimo et ad Sergium papam carmen aliud.
bidorus Pacensis ansam dedit. « Apologeticum fa-
dum Rom: (Roman dicere voluit) per suos legatos,
eic. lerum : cum versu acclamatorio (a), secundum
quod et otim transmiserat, De laude imperatoris,
mittit. » Hac super lsi/ori area (bone Deus!) quam
&mptuose :edilicavit Pseudo-Juliani architectus !
ixam quidem totius rei narrationem cum duplici
carmine, aliero ad Justinianum imperatorem, altero
δὲ Sergium papam, tamquam Chlirouici partem, ab
lieronymo Higuera in notis ad Luitprandum (ad an.
88 pay. 369) exhibitum legimus. Quis quidem olim
W coagmentaretur postea corpori formata, przter-
wissa est lamen eo imnitti; et in armariis Toletani
Promethei tamquam truncus iners relicta; c qui-
les tandem a Ramirezio (b) educta, insignem oppido
&glinze Toletanz indicem atque vestigium chartis
impressit. Tota enim illa, αι: uti Julianzei Cbronici
jo ab Iliguera laudatur, e Chronico nunc abest.
ware nec pr:estabimus ei fidem, qu:e et auctori pr
Pmrum digna etinepta etiam Julianxis quisquiliis
cmnisceri, visa esL.

Qua in censura, interim dum nobis de Codice Ju-
lani archiepiscopi carminum aliquo prasjudicatae au-
doritais non alias constat, duo illa carmina, ad
vl eratorem et ad Sergium papam, comprehensa

ν lasnquam supposititia el recentioris manus (c).

deiribus in Christo substantiis ad Denediotum misc-
rit. iucertum es:. Concilii xv Toletani Acta nihil ha-
ket nisi : « Ad quodilli (Benedicto) jam eodem
inosuflicienter congrueque responsum est.

(n) Male apud Sandovalis edi:ignem :- versus accla-
Wetorios. ᾿

(9) Edidit hic Luitprandi opera cum flieronymi

iguera notis ad Chronicon, Autuerpix 1011.

(c) Exstant bina hzc epigrammata iu noviss. san-

excerpta verba producere voluit notze auctor Higuera ;
quantumvis partem ejus rotundo, uti vocant, partem
vero cursivo charactere, quasi non ejusdeimn auctoris
verba essent, typographus Rer errorem ediderit.
Quod enim se e manuscripto libro sanctz Justze car-
mina ista deprompsisse auctor ait: non ad Higue-
ram, qui nulla fuit unquam sancte Justo biblio-
tlieca aut Codice usus; sed ad eam, qui simulavit
se Julianum S. Just» archipresbyteru:», absque du-
bio referri debet, Sed jam Dergamus ad alia opera.

De ltemediis blasphemi:ze libellum, cum epistola ad
Adrianum abbatem (d).

De βοχία :tatis comprobatione [A/. demonstratione]
adversus Jud:eos: qui habet in capite, ait Felix, ora-
tionem et epistolam ad Dominum Ervigium regem.
Describit et ipse argumentum et partitionem 18 :
« Est tamen, ait, idem Codex tribus libris distin-
ctus. Nam primus corum bahet Veteris Testamenti
quamplurima documenta quibus absque aliqua sup-
putatione annorum Christus Dei iilius, non nascitu-
rus, sed jam natus, patule declaratur. Secundi vero
series libri decurrit per ostensam apostolorum do-
cirinam, qux» dilucide monstrat Christum in pleni-
tudine temporis de Maria Virgine natum, non in
annis ἃ principio niundi collectis. Tertii quoque li-
bri excursus sextam aetatem, in qua Christus natus
est, haud dubie adesse veris documentis ostendit :
in quo quinque preteritz: zetatis &pculi, nou in an-
his, sed przefixo generationum limite, distinguuntur. »
Huc usque Felix.

Exstat opus inter veterum Patrum opcra volu-
mine quarto, quod οἱ olim,-ac primum lucem vide-
rat Ilagenox per Joannem Secerium 1532 in 8* una
cum Testamento xin. patriarcbarun filiorum Jacobi,

τ Robertum Lincolniensem episcopum e Graco in

alinum converso. Suam huic editioni commodavit
operam Menardus Moltherus Augustanus, velugto
exemplari usus Laurentii, monasterii Ebcrbacensis
in Phenigoia abbatis, prxfationemque multa cum

ris commendatione adjecit. Laudavit quoque

im [sidorus Paccnsis in fine sui Chronici : « Sic
enim, ait, sanctissimus Julianus Toletanus episcopus
in librum libro] » quem contra Jud:eos de sex arta-
tibus srculi. scripsit, dicens, ete. » Sequuntur verba
ipsius Juliani, ac post integrum cjus testimonium ;
« Denique, ait, sauctissimus et valde in. hoc ra
pretium [An pretioso 3] doctissimus Julianus sic in
ibello inquit, quem supra fati sumus. » Αἱ que lj-
bro tertio huius demonstrationis contiuetur, anno-
rum supputationem, paulo aliter digestam et emen-
datiorem ea qux apparet in editionibus Billiothecz
sanctorum Patrum Parisiensi et Coloniensi, inven-
tam a se in ms. exemplari, annotatum voluit Philip-
pus Labbeus in Nova bibliotheca mss. librorum, sive
specimine antiquarum lectionuin (Pao. 9 edit. Paris.

399). Possevinum consule in Ápparatu (Tom. 7,
pag. 986), Barthium lib. xix, Adversariorum cap. 14,
ubi et multis aliis operis vasti ac doctissimi locis

uxedam ejus sanat, explicat, illustratve. testimonia.

bsolutum sane hoc à se opus fuisse anno Domini
686, sub Conone pontifice Itormano, jussuque Ervigii
regis, testatur ipse auctor in epistola preliminari
ad Ervigium, el in fine libri tertii.

Librum carminum diversorum, ip quo sunt hymni,
epitaphia, atque de diversis causis epigramimata

ctorum Patrum Toletanor. collectione T. 11, pag.
981 seq. inter supposita Juliano. Quinam autem
acclamatorii in synodis versus fuerint supra col. 438.
diximus.

(d) Omnino hunc Juliani Jibellum periisse 1nonet
Bovissim:e sanetorum Patrum. Toletunorum colle-
cLonis curator T. i, in not. ad Felicis de Juliauo
clogium Dag. xx, οἱ Cellierius T. XVII, pag. 758,
y. a

439

S. JULIANUS TOLET., IDALIUS BARCINON., FELIX TOLET., EPP.

uo

numerosa. Ita Felix. Andreas noster Resendius ad A quod incipit: Cur in Genesi septem, Richardo tri-

Bartholomxum Quevedum scribens (a) ait se in Ger-
mania vidisse carminum Juliani libellum, sed apud
hominem, qui nequé unius dici usuram praestare vo-
fuerit Yenctiis in. bibliotheca. sancti dtonii, qua

it cardinalis Grimani, opusculum quoddam Juliani
Toletani ecclesie episcopi exstare docet Thomassi-
nus (b): cur annectitur, ait, opusculum carminibus
exaratum antiquissimo charactere. (Qua verba an
buc pertineant, lectoris judicium esto. De carmiui-
bus ad Sergium papim et ad. Justinianum Junio-
rem Cesarem directis, interim abstinemus, dum
non ostendatur nobis unde ad posteros ea perveno-
tupt, censuram aljicere,

Librum Epistolorum plurimarum, ut ait Felix.

Librum Sermonum | in quo (klem ait) est opuscu-
lum medicum de vindicatiope domus D i, et eorum
qui ad eam confugiunt (c). De eodem argumento cst
liber Responsionum, de quo infra.

᾿Αντιχειμένων librum, de quo Felix : It m librum,
ait, De contrariis, | Griee ὠντιχειμένων voluit
litulo adnotari ; qui in duobus divisus est libris, ex
quibus primus dissertationes continet Veteris Testa-
mcnti, scoundus Novi. S. Isidorus lib, Originum n,
cep. 94. Contrariorumque genera quatuor sunt, quz
Aristoteles anticirpena, idest opposita, vocat, Sive
τὰ xsiusve apud Graecos ii sunt loci, sive saerze Scri-
pturz, sive aliorum auctorum qui explieandi propo-
nuntur, quos vulgo dicimus Textus. Sanctus Joan-
nes Chrysostomus hoinilia 39, in Genesin : "Edittt,

τοὶ, πῶς οὐδὲν ἀργὸν τῶν παρὰ τῇ θείᾳ "pes
x nium * hoe est, vidistis, dileetissinii, quoiho Ὁ
nihil est otiose in divina Scriptura positum. Ex
quo pr:cipue testimonio hunc vocabuli usum aliud
agens coníirmavit vir doctissimus ac diligentissi-
mus Petrus Lambecius Ceesareus Leopoldi 1. impe-
ratoris chronozraphus οἱ hibliothecarius, Commen-
tar. de bibliotheca Ciesarea lib. v1, pag. 71: ᾿Αντεχείμενα
igitur contraposita, sive opposita utriusque Testa-
menti suut, quie explanantur, testimonia.

Editum fuit jam olim absque auctoris nemine
Joannis Alexandri Brassicami jurisconsulti epere
Dasilee 1530. Deird» ex officina Coloniensi Cervi-
corni in 85, anno 1532, ex codice, ni fallor, Ful-
densi longe antiquissimo, Parisiis quoque eum Ju-
nilio Africano ἐπ Genesin prodiit. δρᾷ Andreas
S;hotus Juliano Toletano restituit, πὶ insereretur
cum cjus nomine. magnz Veterum. Patrum . biblio-
thecze Coloniensi, in cujus xv volumine nunc legitur.
Felicis. quippe fidom seeutus, habuit et alium rei
sponsorem, Samsonem abbatem in libro adhue in-
edito, seda Garsia Loaisa in bibliotheca Toletane
ecclesi: reperto, adversus lfostigesium Malacitanum
episcopum, qui sub annum 864 scriptus fuit.

Xystus tamen Senensis (d) hoc ᾿Αντικειμένων opus,

(a) Exstat cpistola bene docta tom. 1| llisp.
illustrata.

) Bibliotlicc:c Venet:e. pag. 9.

t Terna h:c quoque Carminum, Fpistolarum
et. Sermomim — opuscula, inter deperdita. Juliani
recenset sanctorum Patrum Toletanorum collectio-
nis curator T. 5, in not. ad Felic. οἷον. p. xx, not.
15, atque. item Cellierius xvit, p. 758. n. 11.

d) Libro iv Bibliothecz.

M lu Supplemento lib. xs, ad an. 1142.

(f) Anthropologie, 1 b. xx, sub. tit. Benedictus,
cjusque ordo multiplex.

(g) Lib. iv Adv. hzrcses.

(^) Priter seriptores a nostro. Yaudatos, Cellierius
T. XVI, pag. 758, n. 10. Du-Pinius T. V, paz. 128
seq. et. fortassis. alij librum ᾿Αντικειμένων 1} rtbario
abhiati Casinensi adscribunt. Novissinye. sanctorum
Patrum Toletanorum collectionis curator T. I1, p. 141,
id opus ex Felice et Samsone Gordlubensi: adversus
Caveum et Fabricium Juliino asserit οἱ vinJicat. In
cudice autem Escurialensi: aera 1085, sive auno 10917,

buit Cluniacensi monacho, qui floruit xii szeeulo snb
Adriano IV papa, et imperatore Frederico L, eui ta-

: men unicum, quod exstaret, historicum opus ὃ ni-

lippus Bergomas (e), et Raphael Volterranus (f) tri-
buere. Alphonsus Castreusis (4) Salviano Massiliensi
eadem adsceribil 'Avreztie va . Necnon. et. similiter
inscrptum opus e:i.lisse olim Berthariumm Casinen-
sem abbatem, testes sunt Leo Ostieusis lib. 1, cap.
93, Chronici Casineusis, et Petrus Diaconus De viris
illustribus Casinensibus cap. 12, quod Berthario huic
acscriptum possedisse olim D. Constantinum Cajeta-
hum, testis est Leo Allatius in Apibus Urbanis ; et
vel nune exstare in. Casinensi. bihliétheca, D. Ange-
lus de N«ce Rosaneasia archiepiscopus amicus ne-
ster vir optimus et eruditissimus, in notis ad Leenis
Chronicon (Cap. 25) monitum voluit. Fortasse ta-
men hic diversus liber. est a superiore, quamtumvis
similiter inscriptus. Us ut sit, procul dubio esse de-
bet, ᾿Αντιχειμένων opus Julianum Toletanum seri-
psisse (A).
Librum item historie, prescsmitur Felix, de ee
quod Wamb:e principis tempore in Galliis exstita
estum. Inseruit historiz suze haue historiam Lucas
udensis ; ediditque cum nota diversi auctoris Fran-
Ciscus Scbotus in quarto volumine Hispani:e illustra-
te ; seorsumque, et Duchesnius postea inter Scripto-
res historix Francorum tomo 1 (pag. 821), in multis
autem diverse. Incipit : Solet virtutis esse animorum
incitameatum, etc. Vestigiaque exstant, vel in prin-
cipie ipso, wqualis eorum temporum gestorumque
scriptoris. « Ilac de re, inquit, ut timidis et pigris
mederi possit, relationem pr:eterit:e. rei nostris tem-
poribus gestam in:ucimus per quam ad virtutem
subscquentia ssecula provocemus. Affuit in dielws
nostris Wamba, etc. » Quam quidem Juliani histo-
riam in Wambanis in Toletanam urbem ingressu
triumphali, et illis verbis « zternis proscriptionibus
recognoscat », tam priore Schoti, quam px

C Duchesnii editione concludi, pon recte, judicio men,

existimabimus. Julianum enim prorsus est, qued
ad finem hune in utraque editione pr:eseriptam se-
uitur; deestque in Duchesnima, exstat vero in
Schoti alia, sed tanquam Luc:e Tudensis jam scrip-
tura sit ; incipitque : Perfidorum denotata transgres-
sio, etc. Quod cuicumque, vel minus attente legenii,
statim liquido apparet. His quidem nunc primum a
nobis Juliano restitutis, Lucas pradictns. sermonis
sui tenorem ibi tandem attexit : Et quia prapediente
malignitatis auctore, etc. Et historiam hanc publici
eo tempore quo dicimus juris factam esse non anim-
advertit, cum De historicis Latinis scriberet Vossius:
dum ignorare an lucem viderit, attamen prope d
visuram sperare se ait (Lib. uw, De H. L. cap. 91).
Hic et Pseudo-Luitprando argutari in mentem ve-

ut in eodem legitur exarato, Digramm. οἱ Plut. I,
n. ὅ, exstat Tuseredi cujusdam ad Ascaricum incertze

: sedis episcopum epistola hactenus, ut putamus, ine-

dita et à nobis suo loco evulganda, in qua interro-
ganti de nonnullis circa resurrectionem Christi dubiis
Ascarico respondet, inquiens : « llli vero qui contra-
dicunt (nimiram qui. affirmabant. surrexisse quideni
cum Christo resurgente multorum oorpora, n
tamen cum co ad colos ascendisse, sed in terris per-
mansisse iterum moritura) dicentes : Nemo ascendit
in caum, nisi qui descendit de celo Filius. hominis:
legant. librum beati Juliani, non Pomerii sed. Tole-
t ui, qui vocitatur Anticiména : qii pa ratus est. de
his rehus quie. contraria in Scrip uris resonant,
non contraria ab hiis qui vigili sensu Scripturam ri-
mandam inquirunt..... Si anticiména abest, currant
ad Agustinu:mn in libro Oineliarum cataJoannem, ete,,
ad cap. nimirum, sive int-rrogatum 25, Li!ri tw
᾿Αντιχειμένων CX Novo. Testamento et sancti. Juanuis
Evangelio ascetieum ganuguceus * quo loco. de. hoc
argumcpto agitur. '

4M

NOTITLE HISTORIC.E.

43

ait; sed quam frizide et incozitanter (a)! « Sanctus A ma pii qnidem atque modesti principis appellationem

lulianus scripsit Vitam sancti Hildefonsi. Felix pr.e-
terea scripsit Vitam sancti Juliani Toletani episcopi.
idemque adjecit Chronico, quod sic ineipit : In no-
mine Domini iucipit Chronicon, quod sanctus Julia-
aus composuit. Illud : Natus est autem Witiza ; alii
tribuunt Gunderico. Nihil! de additione certe hacte-
nus reperitur. Falsus est et stupiditate sua se prodit
planus. Julianus non scripsit Chronicon, sed de uno
regis Wambanis bello Gallico historiam. At in quo
historia et Chronicon differant, gerinanus Lui:pran-
dus ignorare non potuit, quod pueri sciunt.

lic non tamen moratur in hujus loci notis pater
Higuera. Ait enim : « Chronicon quod nomine Wuls:e
circumfertur, etiam est Juliani; nisi quod illud de
Witiza additum est a Gunderico, quamquam hoc ul-
timum lamquam incertum relinquit. » Scripsit igi-
tur, si fidem huic babemus, Chronicon Julianus no-
ster. Ha videtur is ceusuisse de Wuls:e Chronico, et
hane suam sententiam ut proferret, iiposuisse huic
suo Luitprando, necnon geinello ejus J.iliano ad an-
anm 693, num. 359, de quo nos alihi. Verba etenim
illa, t Felicis esse aut Gunterici annotat, in Ju.
liani qua de loquimur bistoria, non leguntur.
Forte autem in illa sunt quie Wulse adscribitur,
weque hactenus prelo subjesta fuit; sed tamen pro-
prium hoc fuisse nomen illius, qui perhrevem Go-
therum usque ad Hispani:e excidium sub quo vixisse
creditur historiam seriptam reliquit, et absque ulla
causa Juliano attribui, loco suo, ubi de Wulsa nobis

dum erit, confirmmabimus. Profecto haec Juliani
historia, veluti eontinuatio Isidorianze de Gothorum
ibus histori:e, atque Hil.lefonsi appen licis, habita
[gisee videtur; imo et cum lsidorianis confusa,
Chronici etenim Exiliensis auctor anonymus Isidoro
tribuit, et Gothorum ab eo scripte histori:e Wamba-
Bi$ adversus rebellein Paulum gesta, uti jam dixi-
mes in [sidoro (5).

Librum Sententiarum ex decade psalmorum beati
Aagustini breviter summatimque collectum. lta Felix
ehwcura sententia. Nisi decadem tantum. primain
palmorum innuere voluerit (c).

Excerpta de libris sancti. Augustini contra Julia-
wm hereticum collecta. Hi sunt elaboratissimi | illi
Aegustini, vel ipsius judicio ( Lib. n Hetract. cap.
&), contra Julianum Eclanensem episcopum libri
wt, de quibus post alios llenricus de Noris Augusti-
Rianus noster agit lib. 1 Historie pelagian:e, cap. 91.

De divinis judiciis libellum ex sacris voluminibus
cllectum, in eujus pr.ncipio, inquit Felix, est epi-
«ela ad dominum Ervigium comitatus sui tempore
fioc est cum sub Wambane comes a.lliuc et privatus
tet, ut constat ex fine, quem assiznavimus.histo-
"eie Juliani de Wambane rege in. Lucie Tud.nsis

$ronico) pro eodem libello directa. llie postea. Er-
Wfius adversis regein conspirans, exauctoravit euim,
& monasterio. inclusit. judiciorum divinorum. secu-
ns; Casilone autem filia et lizerede in uxorein data
Bice Wainbanis consobrino, justaque regnap Ji for-

(a) [n Chronic. ad an. 960, num. 561.

(8) Gerimanam Juliani de Wambaue historiam hoc
Ulo : Liber de historia Gallize, quae temporibus di-
ve memorie principis Wamnb:e ἃ domino Juliano
oletan:e sedis episcopo edita est e vetustis Toletanz
eclesie Codicibus, cum eadem a Luca Tudensi ἰη-
rpolata, collatam ; necnon Judicium in tyrannorum
ΗΜ} promulgatum, cum opusculo iuscripto : In-
δ αἰ vilis Storici in tyrannidem Galli: hactenus
laedito, exhibet novissima sanctorum Patrum Tolc-
που! editio T. Il, a pag. 250.

(c) Sancius Augustinus peculiare. psalterium, seu
Perhreve opusculum e variis psalmorum versibus cou-
ureinatum pro Monic;e matris usu. et spirituali con-
satione co.npasuisse dicitur : quod tamen. ad sup-
Psifitia aut saHem ad dubia saucti docioris scripta
Povissimi eoruindein. editores Beuedie ini. rejiciunt.

obtinuit.

Libru:n Responsionum contra eos qui confugientes
ad ecclesiam. persequuntur. Oportet. diversum opus
lioc esse ab co, quod app^llavit Felix De vindicatione
domus Dei, et eorum qui ad eain confugiunt, de quo
supra, ejuslem tamen argumenti. Que. quidem duo
scripta pro sacrarum :edium i:nmuuitate occasione
forsan dedere concilii Toletani xii Patribus quos in-
ter fuit Julianus noster, de hac. re, canone. nempe
decimo, cavendi; cum scilicet. Ieccesvin:hi regis
quadam leze (quie nune d.cima sexta est quinti ti-
tuli sexti libri Legis ut liber audit. Wisigothorum),
minus ad religionem templorum attente aut pie san-
citum non ita pridem fuisset.

Librum Missarum de toto circulo anm 1n quatuor
paries. divisum, in quibus aliquas vetustatis tneuria
vitialas ac semiplenas. emendavit atque. complevit,
aliquas vero ex toto composuit. ll.ce Felx. Pars igi-
tur fuit Julianus integri corporis Isidoriani (quo.! no-
men vulgo assumpsit) libri Missalis, quo Mixtarabes
usi postea sunt de quo egünus in lsidori et Ilildefonsi
monurentis.

Libru:n item, Felix tandem ait, Orationum de festi-
vitatibus, quas Toletana Ecclesia per totum circulum
anni est solita cele rare, parti stylo sui iugenii de-
promptus, parti;n etiam inolita antiquitate viliatum,
studiose correctum, in unum cóngessit, atque Ecele-
sie Dei usibus ob ainorem reliquit. since. religio-
nis (d). Huuc li'rum, et vasto quidem voluiniue, in
Toletan:e Ecclesi:e biblioteca servari docuit me olim
Hieronymus Romanus de la Ilizuera, historiam ejus
adhuc ineditam Toletame urbis et regni in. schedis
legentem, In eo autein, qui penes nos est, accuratis-
sime trauscripto ojusdem biblioth το catalogo, nihi
quod a.| hunc Orationum libruin respicere videatur,
offendimus.

Adjicienda sunt ad Felicis hane librorum Juliani
enarrationem, que alias de his legitur. Ilujus nam-
que esse pro certo habetur.

Appendix ad librum sive ad litione'n sancti IHildo-
fonsi De viris illustribus : sive potius unicum ejus-
dein saneti viri elogium, Quod tamen cardinalis Ba-
ronius Juliano alteri, hoc est l'oletane Ecclesi, non
quidem episcopo, verum diacono, attribuit (Ton.

11], ad an. 631, n. 45); exstareque ait loco pr-
fationis in volumine sancti. Hlillefousi operum, qu.e
in lucem protulit Franciseus Fevardentius. Manuscri-
pti libri, vel Juliano diacono, vel Juliano episcopo
adscribunt. Nec diversi sunt inter se, Julianus enim
quum llildefon-us ad superos abiit, diaconus adliuc
fuisse refertur, unde potuit elogio inscribere Julia-
uum diaconum. Patet. id quo assumiünus ex Felice:
« Post decessoris sui obituin divin:e memorie Hilde-
fonsi ἃ decimo septimo ferme anuo Beccesvinthi
priucipis; necnon et per omne Wambanis. imperii
tempus, usque ad tertium regni gloriosissimi Exicanis
regis annum, ia levitici, presbyterii, ac pontilicatus

D honore consistens celebre nomeu obtinuit. » Sunt

Fortassis hue respexerit Felix in recens:one. Juliani
operum. Cellierius T. XVII, p. 758, n. 11, ac Du-P^i-
nius T. V, p. 124. Opusculum inscribunt : Collectm
Sententiarum e commentariis Augustini super psal-
mos. Inter deperdita Juliani scripta; sicut et. terna
u: sequuntur, nempe 1. Excerpta de libris sancti
Augustini contra Julianum, etc., Hl. De Divinis judi-
ciis, etc., HI. Liber responsionum contra eos qui
confugientes ad ecclesiain. perseq:iuatur.

(d) Missarum libri de tato διαὶ circulo, atque al-
terius : Oratiomun de Festivitatibus, ete., quarum
utriusque Felix meminit, si quie in. Missali Mixtara-
bico aut alibi exstant, vix iuteraosci poiest. Julia-
numne, an [sidoruin aut alium auctorem: habeant.
Fragmenta sive corum gustum. vulgavit el. sancto-
rum Patrum Toletauorum «di ionis curator T. ll, ἃ
pog. 530.

4 .

S. JULIANI TOLETANI EPMSCOPI

448

et Codices, qui Felici duo hec elogia, et IHildefonsi A concihum cum celebratum fuerit anno 688, Idalii in

et Juliani, attribuunt (a). Ediderunt hanc appendicem
Lipomanus ct Surius die xxu Junii. Quse et exstat
in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum, qui editus
fuit in sancti baadori operum Matritensi editione,
unde Mir:eus ad suam transtulisse videtur(5).

Ilenricus Canisius ex Codice bibliothec:e Bavaricze
ms. publicavit tomo I bibliothec:e sanetorum Patrum
Bignei, Juliano nostro adjudicans, Commentarium
in Nahum prophetam; attamen mutilum, aut vix
eaptum : quatuor enim tantum expositionem pro-

hete versuum laudatus Codex continebat. Sed de
uliano,h:c satis (o).

Idalius ad nos pertinere videtur, si vera sunt qua
de eo llieronymus Paulus, vir doctissimus ducentis
ab hinc fere annis, et Franciscus Tarafa, Hieronymi
luiades testimonio (d) scriptum reliquere; plurs
nempe ipsum elpeubrasse opera, e quibus pauca
exstant.

eo locus satis indicat antiquioris ordinationis przro-
gativa ceteros processisse. Certe in buic proxime
antecedenti Nationali, quod inter Toletana decimum-
tertium audit, ante quinquennium habito : Laulfes
diaconus ejusdem ldalii vices egit. In xii similiter
totius Hispaniz, quod in annum 681 incidit, ejus
nomen desideratur; sed neque ullius Barcinonensis
exstat episcopi. Quare ab anno 674 successisse Ray-
mundo lJaliam credit Puiades (Lib. vi, cap. 125 et
e" 153) due usque ad annum 690, vcl circiter
cap, 1 .

dem Julianum Toletanum antistitem laudavit
sive elogio ornavit Felix, et ipse Toletanus poet Hi-
spalensem (quod ex Concilii xvi hac in urbe celebrat
constat actis presul. Subjicitur vulgo id elogium
Hildefonsi libello De Scriptor. ecclesiast. et Juliani,
ejusdem De Hildefonso appendici (g). Erat in vivis;
adhuc anno 694 quo celebratum fuit concilium Tole-

Habemus certe unam et alteram epistolam, qua- p tanum xvi, cui hunc interfuisse, sabscriptiones lioet.

rum prior ad Julianum directa est, cujus supra men-
tionem fecimus in Spicilegio d'Acheriano (Tom. ἢ,
pag. 515), conservata ex ms. libro Corbeiensis mona-
sterii (e). Posterior hanc sequitur ig eodem Spicile-
gio ad Sunifredum Narbonensis primzx sedis episco-
pum, mittens ad eum Juliani Toletan:e prims sedis
episcopi, hocest metropolitani, Prognosticon faturi sce-
cati.(f)In qua epistola notandum est parvam4unc fuisse
urhem, qus nune aceo increbuit, Barcinonem; si-
qu:dem ait, « cum devotus essem in hac civitatula,
cui indignus przsideo. Hunc Narbonensem antisti-
tem Sunifredum vocat Rodericus Toletanus lib. t1:
Histor. Hisp. cap, 43 ct 15, ex eoque Gallix Chri-
tian:& auctores. Concilio quidem is interfuit Tole-
tano decimoquinto primus po.t metropolitanos : quod

(a) Notas consule Jo. Bap. Perezii ad hoc Hilde-
fons! elogium in edit. Matrit. Oper. sancti Isidori
tomo 1, pag. 137.

(b) Exstat in Escurialensi seculi x Codice Lit. A, C

Pint. 5, n. 9. atque in recentiore alio Digramm. οἱ
Plut. iv, n. 23.

(c) Recusus est hic in prophetam Nahum Com-
mentarius T. ἢ], pag. 263, novissimz» sanctorum Pa-
trum Toletanoruin collectionis sub Juliani nomine:
quem ut ipsi adscribat atque asserat. εἰ. ejus editia-
nis curator nullum non movet lapidem adversus Na-
talem Alexandrum et alios. Videmus, — De Wisi-
gothorum Chronico quod Wulse nomine circumfer-
wir, necnon de quatuor. Hildefonsi οἱ Quirici Toleta-

S. JULIANI

interciderint, Rodericus Toletanus docet. Hunc Fe-
licem Pseudo-Luitprandus lriensem fuisse ante alia,
episcopum, Julianique Chronicon nonnihil auxisse,
concionatorem magnum , necnon acerrimum fidei de-
fensorem ac beats» virginis Marie clientem exsti-
tisse, credere nos voluit (Chronico ad an. 695 et T00)-
lriz fuit revera episcopus Felix quidam, ut ex s
ptionibus conciliorum Toletanorum xi auno 681, xit
6853, xv 688, novimus. Hunc tamen Felicem lrieu-
sem, Hispalensibus inde mactum infulis, ut creda-
mus, aliis testimoniis p.rvincendum est. Quale au-.
tem Juliani Chronicon idem continuaverit Felix,
edoceri cupimus : qui nec fidem habemus Pseado-Ju-.
liano eundém libelli de xiu Scriptorum Vitis aucto-
rem jactanti (Chromico num. 565).

norum przesalum, et Gudil:e ac Wamba) regis epita--
phiis, qux» Pseudo-Chronicorum Juliani et Luitprandi
figulus Juliano. adscribit, agit idem cl. editor T M,
pag. 585, eaque omnia ut spuria ct Juliano supposita,
rejicit.

d) Lih. vt. De la corona de Catalunya, c. 152.

e) Exstat in noviss. sanctorum Pajrum Toletano-.
rum collectione T. II, pag. 6.

(f) Edidit hanc quoque cpistolam cl. Matthzeus;
Aymericus in Catalogo Barcinonensium presulum
Barcinone 1760, pag. 461, qui et plura de ldalio,
pag. 262, seq. .

"to Habetur in Escurialensi s:eculi xiv Cedice Di-
granim. et Plut. iv, num. 25.

TOLETANI EPISCOPI

VITÀ SEU ELOGIUM,

AUCTORE FELICE TOLETANO ETIAM EPISCOPO.

?

MONITUM.

Quod nos facturos promisimus, et vero fecimus in sancti ITildefonsi Vita, ut PP. Toletanorum gesta vh.
teque historiam noa proprio stylo persequeremur, sc:l nonnunquaro. vetustiora aliorum de illis testimonia
roduceremus, qu;e firmiorem facerent fidem, il. ipsum in przesentiarum. efficimus, sancti Juliani Tolctani
itam ex Felice archiepiscopo item Toletano transcri*entes, qui elogium ejus adjecit ad sancti. Hikdefonsi
librum de Viris illustrius, jam ssepius laudatum. Neque enim erat eur nostram hujus narrationi przferremms,
Ὁ Cetera omnia testimonia et aptiquitate et auctoritate longe superat. Habet. enim antiquitatis, quantam
esiderari potest, cum a Felice conscriptum sit, Juliani coetanco, omniumque fere qui narrat oculato
teste, atque calente adhuc memoria hiec de Juliano scribenti. Auctoritatis vero habet non minus, cum ah eo
viro tesumónium proliciscitur qui Juliano ipsi post Sisbertum in episcopatu successit Ecckesiamque Tole-

[. nnd

ἐμ"

VITA.

446

tanarm septem annos summa eum laude gu'ernavit, mortuus anno 700 aut circiter. Accedit etiam quod in
iujuscemodi monumentis multum valet, non ad unum, sed ad quamplurimos mss. Codices exactum hoe

'o2ium a pobis in lucem proferri, rire inter se consentientes, in designanda presertim ejus Vit:e chrono-
logia, ut optime animadvertit P. Florez tom. V Hispanis sacene de Juliano agens, cujus editionem reprzsen-
tamus. No$ ergo in eo non tantum quod corrigeremus, non vidimus, sed ejus potius verbis nonnullos errores
de Juliani rebus profligavimus, atque quasi adhibita luce dissipaviuus in notis adjectis, qu;e in. eo fere ver-

santur omnes, Yale.

ῳυυτκαιοιι cc E MEER En ne std dios

— 5.888. τὸ

INCIPIT VITA.

4. * Julianus discipulus ^ Eugenil secundi, Cartha- A4 sum 4, non tamcn desicrunt a pe devotionis studio,

sjpis provincie metropolitanus, post beatz:: memorize
Quiricum quarto in loco preceptorem suum sequens,
urbis regie pontificale culmen adeptus est : cujus
videlicet civitatis proprius civis exstitit *, atque in
ejusdem urbis principali ecclesia sacrosancti bapti-
smatis fluentis est lotus, et illic ab ipsis rudimentis
Infantie enutritus,

9. Denique dum ad puerilis form:e devenisset xeta-
tem, sanetx memori: collegze sui Gudilanis levitze
ifa sociali vinculo est innexus, ct indivídu:x cbaritatis
unione conjunctus, ut ct ambos inviolabilis charitas
unum esse ostenderet, ct unitas in ambobus praefixa
Bon duas animas, sed unam his inesse monstraret.
Tanta itaque erat inter eos adepte unanimitatis
eommunio, ut secundum Actuum apostolorum hi-
storiam in duobus corporibus unum cor tantum pu-
laretur εἰ anima una ; sistcbant quippe in consilio
providi, et in definitione uni, in laudabili operatione
concordes : quique díviuo afflante Spiritu theoretic:e,
Mdes', contemplativz quietis, delectati sunt perfrui
beno, et monastcpe insülulionis constringi repa-
gulo.

9. Sed qui: aliter in superni numinis fuit judicío,
erum est nibilominus frustrata devotio. Quanquam
hmen minime peregissent desiderati itineris cur-

ὁ Ín ipso vestibulo multorum error occurrit, qui
lilianum nostrum Pomerium appellatum, cumdemque
cmn Juliano. Africano fuisse putaverunt, nominis
similitudine decepti. De quo vix jam hoc tempore
Monendus est lector vel minimus eruditus, qui quan-

um inter utrumque distct non ignorabit. Julianus C

idem Pomerius e Mauritania Afric: provincia
enundus, sub Marciano imperatore floruit medio
&culo v, scilicet duobus ante Julianum nostrum
&eeis: itaque non semel ab hoc laudatur ille iu
libro Prognosticon, cujus libri similem alium sub
code titulo conscripsisse Africanum dicitur : unde
error de utriusque indistinctione mirifice confirmatus
αἱ, Lector itaque, si sapit, utrumque distinguet, at-
que a S. Juliano. Toletano cognomen Pomerii falso
li ascriptm avertet, quod in inss.. seculo xii. anti-
quioribus frustra requiret,

* Sanctum Eugenium, quem nos tertium coinpu-
lamus, pr:eceptorem S. Juliani fuisse, testatur ipse
Ma semel in op?re Proguosticon, pag. 58 et 59, bis
Wrbis : Preceptor noster sacer Eugenius. Quare vero
eun secundum app.llet Felix, vix erit quem lateat.
Nempe Gothis bominibus ignotus fuit S. Eugenius
MWous Ecclesie Toletanye parens atque fundator,
quem Galli a decem fere s:eculis, nos vero sexcentis
αἱ amplius abhinc aunis colimus, quemadmodum ex

ne Bapt. l'erez adnotaviinsis ad librum de. Viris

LL Preter Juliani patriam, quam Toletum apertis-
wee hoc loco dicit Felix, de cjus genere parentibus-

D iocus est Valdecaba nominatus, quem hic a

Et dum sibi maijlent tantum prodesse per fugam,
ca»perunt postmodum proximorum salute votis glis-
cepnlibus niti. Erant enim in subditis docendis opc-
rosm virtutis, in profectu eorum desiderabiles, in
servitute Dei ferventes, in desiderio decoris domus
Domini strenui, in seniorum obedientia przesto, atque
δὶ fleri posset, ut omnium emolumentorum obtine-
rent virtutum, animis ferventioribus studebant. Igitur
divinorum judiciorum dispens:tione, sanct: recorda-
tionis Gudila diaconus sexto Idus Septembris funestze
mortis eventu, anno octavo Wanmbanis principis sub,
digna confessione Dei clausit supremum curriculum ;
cujus corpusculum in monasterio S. Felicis, quod
est * Cabensi in villula dedicatum, dilectissimi soci

B sui exhibitione honorifice requiescit huinatum.

4. Post ejus itaque discessum aliquantula interca-
pedine temporum, post sancte memori: Quiricum
idem egregius Julianus pr:efat»e urbis est unctus pri-
matu, tanto laudis titu!o przelicandus, quanto diver-
sarum virtutum ope sufful:us, suis temporibus mirifice
composuit Ecclesiam Dei. Quinimo αἱ ex quo tem-
pore clarescere coeperit, per hunc textrinum cl telain
stamine pix relationis pan:am. Post decessoris sui
obitum divine memori: llildefonsi, ἃ decimo 80-
ptíimo ferme anno Iteccesvinthi prüicipis, necnon el

que nihil omnino commenorat. Cavcat itaque lector,
ut facile Isidoro Pacen3i credat. scribenti Julianum
€ Ju.liea gente, quasi rosain inter spinas, ortum fuis-
sc : e quibus enun imonumentis illud acceperit, adhuc
ignoramus. Forsan autem Pacensis in hoc olfenci:,
uti in multis alii:, qu:e de S. Hildcfonso scribit, hi-
storicus c:eteroqui veritatis studiosus. Nisi illud cre-
dere malimus fuisse nonnullos qui, quod exstiterit
in Hispania Rabbi quidam Po:nerius sive Pomarius
dictus, quo cognomine Julianuin. nostrum falso ab
aliquibus appellatam superius diximus, nunc propter
hujus cognominis cum Judi nomine affinitatem,
Jud:um etiam Julianum no trum. evediderint, ex
turpi errore, ut fit, turpiorem alium elicientes.

4 Qui S. Julianum u.onachis annumerarunt, ut
Arnoldus Wion in Ligno vits, ct llugo Menardus
in Menologio Benedictino , forte in lec Felicis verba
nunquam intenderunt animum, q ibus aperüssime
testatur, monas:icam vivendi ralionem iu votis ha-
buisse ; repugnante tamen Deo, aLque ad aliud. vite
et conversationis genus evocante, volorum suorum
nunquam compo'en factum fuisse.

* Octavo (non deciro, ut ait. Papebrochius) ab
urbe Toletana milliario ad. australem Tagi ripam,
elico
signilicari, arbitratur idem Papebrochius. Sed in
tanta Lemporum longiaquitate, simul et locorum no-
miunumque perturbatione, sicut non est dillicile mil;e
conjecturas facere, ita pronum est decipi.

Mt

S. JULIANI TOLETANI EPISCOPI

448

per omne Wam*onis imperii tempus usque ad ter- A ret, et hominibus propter Deum, si fleri. potest, do-

tium regni gloriosissimi Egicanis regis annum, in
levitici, presbyterii ac pontificatus honore consi-
stens, celebre nomen ob:inuit 5.

5. Fuit enim vir timore Domini plenus, prudentia
summus, consilio cautus, discretionis bono pr:ci-
puus, eleemosynis nimium deditus, in revelatione
iniserorum promptissiinus, in su(fectu oppressorum
devotus, in interveniendo discretus, in negotiis diri-
mendis strenuus, in providendis judiciis zequus, in
sententia parcus, in vindicatione justitix singularis,
in disceptatione laudabilis, in oratione jugis, in divi-
narum laudum exsolutione mirabilis. Quod si forsan
in officiis diviuis quidquam, ut solet, difficultatisoc-
curreret, ad corrigendum facillimus, pro sacris lumi-
nlbus vehementer admonitus, in defensione omnium
Ecclesiarum eximius, in. reg»ndís subditis pervigil,
ín comprimendis superbis erectus, in sustentatione
humilium apparatus, debita auctoritate maunificus,
amplectendz humilitatis bono opiinus, ac generaliter
universa morum probitate conspicuus, in pietate
afflueus, ut non esset cui in augustiis constituto non
subvenire vellet; ità unius charitatis exuberans, ut
non a se boni quidpiam cuique postulanti ex cbari-
tate przestare desisteret : sic denique se Doo charem
maluit exhibere in omnibus, et przstabilem homini-
bus cunctis ostendere, ut et illi usquequaque place-

^ Si lector expendat tempus a Juliano in inferiorum

ordinum gradibus exactum secundum Felicis testi-
monium, antequam | ad episcopatum assumptus fue-

vota satisfaceret mente. Tanto nobilium przceden-
tium virorum dignis inerilis coxquans, quanto ab
eis in nullo virtutum corpore exstitit infimus b.

6. Ecclesiasticos itaque bene habitos ordines in
sui regiminis sede sollicitiori cura servavit; vitiatos
uiiliter subcorrexit : minus habitos prudenti dispo-
sitione instituit, ac de officiis quam plurima dulcifluo
sono composuit. Αἱ nunc, quoniam sancti Spiritus
ubertate repletus, ct irrigui fontis affluentja praeditus
fulxit, summam librorum ejus, quos per eum Deus
ad utilitatem Ecclesix su:ze deproinpsit, istinc lector
aiddisce.

7. Conscripsit etenim librum * Prognosticorum

B futuri &eculi ad boat:e memorke Idalinm. episcopum

directum, habentem in capite cpistolam, qu:e. ipsi
est directa, οἱ orationem. Cujus Codicis opus dis-
cretum in tribus lihris habetur. Ex quibus primus
de origine mortis human:e est editus; sccundus de
animabus defunctorum, quomodo sese habeant ante
suorum corporum resurrectionem ; tertius desuprena
corporum resurrectione. ltem librum responsionum
ad quem supra directum in defensioncm canonum
et legum, quibus probibeutur Christiana mancelpia
dominis infidelibus deservire.

8. Item 4 Apologeticum fidei , quod Benedicto
Intern:e. pietatis sensus. quihus Interdum animo af-

ficiebatur, in. diviuarum rerum melitatione defixus,
legat attente ejus-lem epistolam ad I 'alium Barchiuo-

rit, deprehendet profecto ante annum 667, quo su- C nensem episcopum, ejus opusculo, quod Prognosticon

premum diem obiit S. lMildefonsus, Julianum in
diaconatus gradu constitisse, quippe qui ab co tem-
pore inm levitici, presbyterii ac pontificatus. honore
clarere coepit. Quo magis mirabitur, qui scribi po-
tuerint quie in breviario ecclesie Bracharensis ,
ΠΟΥ ssime aucto anno 1708, leguntur ad diem 8 Martii,
lu lectioni^us secundi Nocturii, quibus Vita S. Juliani
Toletani continetur. Dicitur enim Julianum, ante-
quam ad Ecclesiam Toletanam accerserctur in. Qui-
rici locum, Bracharensi totos 13 anncs pr:wfuisse,
ipsumque cumdem esse Julianumqui concilio 1n Bra-
charensi subscr psit his verbis : Ego Leodicisius,
cognomento Julianus. Nullam adbuc vidimus fabulam
ineptius confictam, minusque cum histori: veritate
coli;erentem. Si cuim tredecim annis ante Quirici
obitum episcopus Bracharensis erat Julianus, id sci-
licet. vivente adliuc Hillefonso contigisse oportuit.
At vero testatur Felix, post hujus excessum in. levi-

tici et presbylerii gradibus stetisse. Deinde octavo Ὁ cilium nationale Toletanum xm. Julianus c

Wawmhee regis anno, Toleti degebat Julianus, ubi
familiarissimi sui Gudilze levit:e funus curavit : con-
cilium autem Bracharense m) ante tres annos cele-
hratum fuerat; octavus enim regis Wambg annus
incidit in annum 0719. Concilium vero illud celebra-
tum fuit anno 6725, ut notum est. Ad lec qui prz-
dieto concilio subscripsit, non Julianus nomine, sed
Leodicisius cornomento Julianus appellatur. Sed ne-
que przedictus Leodicisius unquaminter sanctos viros
velatus est. Restat ergo ut apertissimum crassissi-
murmnque errorem esse dicamus ; quem errore: opta-
re.nus ab his corrigi quoru:n. est. invigilare ut in
sanctorum historiis qux im ecclesia leguntur una
veritas dominctur, fabulzeque omnes quam longis-
sime absint.

b Papz! Quantus vir apparet Julianus in hac T'e-
licis narratione! Nulla prorsus virtus, sive privatam,
«ive publicam vivendi rationem species, in eq. desi-
derabatur. Qui vero singillatim cognoscero velit

futuri sxculi inscribitur, przefixam.

c llic liber ipse est proxime a nobis laudatus, omni
nostra commendatione inajor, quemque omniu pri-
mum ediimus.

d Hioc primum Juliani Apologeticum non exstat.
Erit tamen opere pretum intelligere quid in eo
contineretur, quaque illud occasiene scriptum fuerit.
S. Leo papa hoc nomine secundus miserat in Hispa-
niam acta concilii v1 generalis Constantinopolitani,
una cum epistola ad Q iricum Toletanum antistitem,
quem vivum credebat anno 683, sed qui jam ante

uos annos e vivis excesserat. Miserat autem eo fine
ut ab Hispanizx episcopis proharentnr, anathemaque
ἃ Constantinopolitanis Patribus in pestiferam Apol-
linaris h:xresim latum eorum suffragiis magis ma-

isque confirmaretur. Epistolam Leonis Julianus
Ouiriei successor accepit exeunte anno 685 aut. Ín-
eunte 684, quo tenipore recens dissolutum fucrat con-
in pos-
sihile reputans, ut anni ten:pus erat, media nempe
hieme, eaque rigidissima, Patres denuo cogere, in
suam unumquemque provinciam jam dimissos , si-
mul vero cupiens iuterea. S. pontifici satisfacere;
dum novum cogeretur concilium, hocce primum
Apologeticum conscripsit, Romamque direxit, in quo
etsuo et totius Hispanize Ecclesix: nomine testab tur
acta concilii gencralis suscip»re, omniaque in Apol-
linaris errores jacta anathemata probare, significans
simul quid de Christo Domino sentiret, ac firma fide
crederet. universa lHispaniarum Ecclesia. Atque hoc
ipsum Apolageticam est quod Patres concilit Tole-
tani xiv, eodem anuo 684 habiti, num. ὁ laudarugt
unaniimesque comprobarunt. Dicit autem Felix fuisse
ad Benedictum papam directum , quoniam S. Leo νἱ
ipso anno 685, paulo post datam epistolam, ax superes
evolaverat : sedebat autem Rome pro illo i
eo nomine Il.

44θ

VITA.

4b0

Roman: urbis pape directum est. Item aliud * Apo- A qui ad eam confugiunt. * Item librum de contrariis,

logeticum de tribus capitulis, de quibus Romaue
urbis prxsul frustra visus est dubitasse. Item libel-
lum » de remediis blasphemix cum epistola ad Adria-
num abbatem. * ltem librum de sexte zlatis coimn-
probatione, qui habet in capite orationem οἱ cpisto-
lam ad dominum Ervigium regein. Est tamen idein
Codex tribus libris distinctus. Nam primus eorum
hahet Veteris Testamenti quauplurima documenta,
quibus absque aliqua supputatione annorum, Christus
Dei Filius non nasciturus, sed jam natus patule de-
claratur. Secundi vero series libri decurrit per. os-
lensam apostolorum doctrinam, quxe dilucide mon-
sirat Christum in plenitudine temporis de Maria Vir-
gine natum, nonin annis a principio mundi collectis.
Tertii quoque libri excursus sextam zxtatem, in qua
Ubristus natus est, haud dubie adesse veris documen-
tis eetendit. In quo quinque pr:eterit:e xtates secu i
noa in annis, sed prafixo generationum limite, distin-
guuntur.

9. 4 Item librum carmnum diversorum, in quo
sux hyini, epitaphia, atque de diversis causis epi-
gramaata numerosa. ltem librum plurimarum epi-
stolarum. Item liberum sermonum, in quo est opus-
cuum modicum de vindicatione domus Dei, et eorum

* Quoniam de primo Apologetico locut! sumus,
eliam bujus secundi conscribendi causa, quam indi-
e Felix, apertius exponenda a nobis est. Nemp»
accepto primo S. Juliani Apologetico, cum c:etera in

quod Gi:ece ᾿Αντιχειμένων voluit titulo adnotari, qui
in duobus divisus est libris: ex quibus primus disser-
tationes continet Veteris Testamenti, secundus Novi.

10. Item f librum historie de eo quod Wambze
principis tempore Galliisexstitit gestum. Item librum
sententiarum, ex decade psalmorum B. Augustini
breviter summatimque collectum. Item excerpta de
libris S. Augustini contra Julianum hereticum col-
lecta. Item. libellum de divinis judiciis, ex sacris
voluminibus collectum, in enjus principio cst epistola
ad dominum Ervigium, comitatus sui tempure pro
eodem libello directa. ltem librum responsionum con-
tra eos qui confugientes ad ecclesiam perseqnuutur.

11. lem 5 librum missarum de toto circulo anni,

B in quatuor partes divisum ; in quibus aliquas vetu-

statis incuria vitliatas ac semiplenas emendavit atque
complevit, aliquas vero ex toto composuit. Item li-
brum orationum de festivitatiius, quas Toletana
Ecclesia per totum circulum anni est solita celebrare,
partim stylo sui ingenti deproimptuui, partim etiaum
inolita antiquitate vitíatum, studiose correctum in
unum congessit, atque Ecclesiz: Dei usibus ob amos
rem reliquit sanct religionis.

12. * Presulatus autem honorem et sacerdotii di-

ἃ Carminum, epistolarum et sermonum volumina
universa periere, una cum opusculo de vindicatione
domus Dei : quorum voluminum jactura eo magis
deflenda est quod ex eis, epistolis przeserti;/n, multa

eo contenta probasset Denedictus ll, pauca qu:edam (Σ et egregia monumenta peti possent. ad illustrandam

illi minus placuerunt, quz comiter humanissimeque
certum hominem, quem cum mandatis suis a4
iam misit , Juliauo significanda curavit. Eo-
rum autem summa erat quod Julianus scripserat vo-
lantatem in Deo gignere voluntatem, sicut. et sapien-
Ge sapientiam : deinde quo.l in Christo Domino tres
Wbstantias assereret, et alia duo capita, quze omnino
ramus; qux» omniz S. pontifici aut obscurius
. aut minus caute prolata videbantur. Qua de
re admonitus Julianus noster, ut erat. orthodox:e
&i, veritatisque studiosus, multaque doctrina
abandams, continuo responsionem adornavit, quam
elicum similiter inscripsit, in qua tam dilucide
S)pienterque sensum aperuit quo pr:edietas senten-
lis unliaverat, idque tot, tamque luculentis
88. Patrum testimoniis confirmavit, ut plane evice-
rt, se non aliud, neque aliter quam Augustinus,
Cyrillus et Isidorus, fuisse locutum; adeoque nihil
ἐμὲ in sua -onfessione censura. vel reprelieusione
fignum. Qua responsione apud Romanum pontificem
ἢ quod optabat assecutus est, ut omnem erroris cu-
"scunque suspicionem a se aioveret, doctrinanque
:iam velut orthodoxam atque catholicam illi apy;ro-
'arel. Itaque propter eam | mirilice fuit deinceps ab
laudatus commendatusque, ut asserit Isidorus Pa-
tensis. Nenio ergo miretur quod Patres concilii To-
ltani xv, 3nno ex nniversa Ilispania congregati,
Mtt editam fidei confessionem , Apologeticum hoc a
$. Juliano ante duos annos Romam missum, nedum
tgerint, sed et communibus sullragiis probatum ac-
lis ipsius concilii fere integrum inseruerint, quo ejus
ina magis confirmata ad posteros traduceretur.
BOS ex ipso concilio trauscriptum inter genuina
hiliani scripta edimus.
δ De remediis blasphemie liher periit omnino.
* De comprobatone sext :etatis adversus Judiros
ePsculum exstat, uon seinel recusum, tanóeaigue ὃ
kobiS.

ecclesiasticam illorum temporum in Hispania disci-
linain. Forsitan ex illis (neque enim aliud opuscu-
um occurrit, ad quod spectare possint) desum
sunt ἢ: du:e sententize, quas sub Juliani nomine lau-
dat Alvarus Cordubensis in epistola 10, qus est
cfiseopi ad episcopum, inter editas a P. Florez tom.

I Hisp. Sacr., pag. 158, his verbis : « Insani capi-
tis censetur esse et vani, qui illic pedes erexerit,
ubi capitis ratio non suaserit ; » et pag. 165, circa
finem : « Non minoris est provideniie necessitati
imminenti consulere, quam plenitudinis discretionis
gubernaculum adl;bere. » Sicut et. illa alia a Sain-
sone abbate laudata in opusculo a Florezio eodem
tomo edito, qu:e folio 5806 |egitur : « Pr» fide nolle as-
serere, id ipsum est quod negare. »

* Hunc de contrariis librum in duos divisum, ut ait
Felix, habemus integrum, antea jam editum, nunc a
nobis recusuim cum aliquarum interrogationum adjec-
tione.

f Exstat hsc historia de gestis Wamblre regis in
Gallia, a Juliano conscripta, atque post alios a nobis
accuratius edita. De qua, sicut et in snperioribus,
legend:e sunt. pr:vie aduionitiones nostre. Verum
cetera quatuor sequentia opuscila, a Felice recen-
Sita, iniquum edaxque tempus invidit et nobis
eripuit.

€ Missas et orationes a Juliano vel confectas, vel
emendatas, Missale absdubio Mozarabicum continet.
Quinam vero ille sint, preter eas quas edimus om-
nino nos latet ; itaque non potuiinus eruditorum vo-
tis bac in re satisfacere. Earum nainque fragmenta,
υ ab Elipando l.udantur in suis epistolis, consulto
hic omittimus, alibi recudenda. Quo in 10co nobis in
animo est otiosius inquirere, utrum Elipandus
predecessorum suorum verba subdole corruperit,
necne.

^ Non potuit S. Juliani pontificatus chronologia cla-
rioribus notis designari, neque ad pr:eflgendanm ipi -

ἀῦ]

S. JULIANI TOLETANI EPISCOPI

433

gnitatem annis decem obtinuit, mense uno, diebus A vitze clausit extremum, acsic ia basilica gloriosissimz:

septem. Quique etiam inevitabilis mortis praventus
occasu, anno tertio Egicanis principis , pridie Nonas
Martii, xra sepüngentesima vigesima octava, diem

üi cjus exitusque diem hoc Felicis testimonio aper-
tius ullum desiderari poterat. Sic ergo statuimus,
Diem vitze extremum clausit Julianus pridie Nonas
Martii (scilicet die v1) δορὰ 738 (hoc est anno Dom.
690), postquam decem annos, mensem unum diesque
&cptem in episcopatu exegerat. Aperte eryo colligi-
tur episcopum consecratüm fuisse anno 680, die
januarii. Namque si ab hac die computaveris annos
decem, mensem ununi, dies septem, redibit dies ob-
itus a Felice designatus. Qux: omnia, cum ex Felice,
ut vides, teste omnium locupletissimo, expresse de-
ducuntur, tum mire inter se οἱ cum toi. illorum
temporum bistoria conveniunt. Namque annus 680
"tertius fuit absdubio Egicanis regni, quod a die 24
Novembris anni 687 supputari coepit, qua nempe die
rex imauguratus est. Deinde quod anno 630 Ju-
lianus Toletanam sedem jam obtineret, aperussime
evincitur ex concilio Toletano xu, anno 681 cele-
brato, in cujus capite primo asserunt Patres, Wam-
ham, cum regium diadema deposuisset, Juliano Tole,
tanx sedis episcopo denunttasse, αἱ brvigium ig
regem ungeret. At sceptri regii dimissio ἃ Wamba
anno 080 facta est : tunc ergo Julianus Toleti episco-
pus sedebat ; minime enim regis unctionem nisi ab
episcopo excgisset. Diem vero consecralioni ejus at-
tribuimus 29 Janusrü, propter diem obitus cjus sex-
tam Martii a Felice designatam , de qua temere dubi-
taremus, consentientibus omnibus Felicis Codicibus,
uibus et Loaysa, et Ecclesie Toletan» catalogus
Üsuardique Martyrologium consonant, insuper etiam
ftomanum correctum, auctore Pisa, et $t Tamayo
credimus, Breviaria antiquissima, Zamorense οἱ
Cartbaginense. Non est itaque audiendus Ainbroslus
Morales, qui vitiato Codice usus confidenter asseruit
certam diem initii pontificatus Juliani, omnino nisi
temere designari non posse, neque amplius quam
Dovem annos, quatuor menses et quinque sexve dies
in Toletana cathedra sedenti esse attribuendos t uti-
que contra Felicis testimonium, quem orroris accu-
sat. Neque nos commovet quod Ecclesia nostra Tolc-
tana Juliani memoriam ad diem octavam Martii nunc
Tecolit, non sextam ut oportebat. Valent'enim magis
apud nos antiquissima monumenta superius laudata,
nedum externa, sed et domestica simul, quale est
Ipsius S. Ecclesiz: Toletanz catalogus przesulum, ín
uo dies sexta Martii, non octava obitus S. Juliani
signatur : qui dies constanter legitur in omnibus
Martyrologiis ad usque illud Baronii, ante quod, ut
asserit Papebrochius, nullum est quod non eadem die
sexta exhibeat Juliani memoriam. Non itaque Felis,

sanctze Leocadiz virginis sorte sepulcrali est tumu-
latus.

passi sunt, qui inde in externarum Ecclesiarum anti^
quissima Martyrologia fluxerit, potius quam in ipsam
Ecclesiam 'Toletanam, « qu:e festum 5. Juliani (sl
l'apebrochium audimus) die octava Martii colendum
assumpsit, priusquam aliquid de ipso Felix scribe-
ret. » Quam vellemus, ut rei sane admirabilis vir
plane doctissimus prodidisset monumenta! Habere-
mus insignem laudandi Juliani matericm , quod
nempe ante decem post obitum annos (ante quos
Felix, qui vix anno 700 vivebat, hocce elogium con-
scripsit) solemni in Ecclesia Toletana ritu ejus me-
moriz dies sacra designata fuerit. Sed vero ipsi
Felicis silentium hujusmodi commentum evertit, et
ex antiquissimis hujus senctze Ecclesie Breviariis
coutrarium apertissime evincitur, in quorum nullo
ante seculum xvi conscripto dies Juliano sacra repe-
ritur t adeo ut prima de S. Juliano commemoratie
Toletanis fastis iuserta illa sit, quz» anno 1500 in
Missali Mozarabico edita est. Itaque suspicamur,
nec temere omnino, propter alicujus Codicis lectio
nem, qui in Juliani elogio diem obitus sui octavam
Martii habebat , cum de conscribendo illius officio
ecclesiastico cogitatum est, pradictum errorem in
Breviarium Toletanum irrepsisso, de quo emendando,
tanquam non magni momenti , neque hactenus satis
demonstrato atque aperto, non est curatum.

tamen aliquando , si Dominus voluerit, fiet, oninis-
que occasio hice impingendi czeteris auferetur, qui ad
Papebrochii exemplum tantum Ecclesi: nostrz: hoc
joco tribuer mt , ut ex ejus consuetudine, quam anti-
quissimam crediderunt, Julianum celebrandi octavo
Idus Martii, vel vetustissimos codices, potius quam e
eontra, emendare maluerint, Unum reliquum est

C de quo nihil a Felice est adnotatum in elegto, a nobis

nullo jure pretermittendum. Nempe concifiorum
Toletanorum numerus , quibus Julianus jam episco
pus subsceripsisse compentur. Fuere autem. illa ab
anuo 680 usque ad 690, quo ad superos abiit, tuor
celebrata , quibus omnibus non solum interfuit sed
et profuit, quantum ex subscriptionum foco colligere
»sumus. Seilicet concilio xit anno 081, xii anno

, XIV anno 684, xv anno 638. E quibus, si xtv ex-
eipias provinciale, reliqua fuere nationalia. Quales
veroin hujusmodi congressibus Juliani partes fuerint,
quantumque apad illorum Patres auctoritate et do-
ctrina vsluerit, non mciius quan legendis eorum δεῖ
cognosei poterit ? in quibus quantum Juliani sentea-
tiis, dictis scriptisque deferrent, concep'issimis ver-
bis nen semel testantur, nosque in superioribus notie
de cjus Apologetico loqnentes, satis. indicasse pu-

non ejus librarii in die sexta designanda errorem D tanus.

ADMONITIO IN SEQUENTEM TRACTATUM.

Damus prithutm locum, lector optime, huic opusculo, quod Πρ
ejus S. Julianus, propterea quod postremis licct vitre sux tempori

tono». futtri seculi inscripsit aüctor
elaboratum, ceteras ejus lucubratio-

: nes lenge antecellit cum argumenti dignitate, tum doctrine praestantia, Hes siquidem pertractst gravissi-

mas per sese, et. quibus nibil fere est in hominum vita, universaque theologia majus. Quid enim

mius,

quid atigustius, δὲ prope dixerim divinius, quam de animorum nostrorum statu tum mortis tempore, tum

[9st fort ante judicium extremum, tam denique in ipso judicio quiestio?

Prognoeticum omaium absdu-

seimorm, εἰ friseinosissimum, cujus cognitione nullum nop delcetari quammatime oporteret
manibus iHie popularibus divinationibus, quibus liomines etiam minime vulgares swpissime capiuntur.
vero minus scita digna sunt quamplurima alia, qu:e in przedicti argumenti tractatione pr:estringit : de

providentia, et tinatisne divina, de peccato originali, de baptiemo parvulorum, de officiis angelo

erga homines, de orationibus et oblationibus peo defenctis, de pia cadaverum bumatione, de igne infcr-
nali, de poenis pergatorii, etc., φ oumia quanti siat momenti nemo non videt.

453 PROGNOSTICON LIBRI Ill. — PIUEFATIO AUCTORIS. 431

Jam autem ratio in eis exponendis adhibita non parum habet commendationis. Nom et argumentum
est perspicne congruenterque in tres libros jistributum juxta. triplicem animorum nostrorum statum, in
saorte, post mortem usque δὰ judicium extremum, ct in ipso judicio; deinde umuequisque liber in mul-
tipliees ac jucundissimas questiones (quotquot fere de proposito argumento institui possunt) divisus est :
quis tamen auctor ita dissolvit, ut perpe.u:s sanctorum Patrum antiquorum sententiis usus, nihil prorsus przeter
eorum effata de suo se addere velle profiteatur. Genus scribendi, sicut prudentissimum, et iu loco tutis-
simum, sine Scriptura sacra, Ecclesirve traditione atque auctoritate nihil de religione concludere, ita
singularem animi moderationem demonstrans, eo magis przdicandam, quo in virum cadere intelligimus,
in omni disciplina versatum, et in re prwsertim theologica erudiiissimum, quique jugem veterum lectio-
nem, ae pene infinitam memorie vim, cum ingenii acumine, scribendique facultate minime vulgari con-
ἡπαροτεῖ. Dignus propterea quem cur doctioribus, samctioribusque prxdecessorum suorum conferamus,
ne dicamus quodammodo superasse.

loco, qua occasione, et ad quem bujusmo:li opusculum scriptum fueri*, supervacancum est comme-

morare, cum omnia abunde exponantur ab ipso Juliano in epistola (qux opusculo eidem przfationis loco

Wmititur) ad Idalium Barcinonensem episcopum, virum satis doctum, et egregic pium, qui Julianum
oletanum velut omnis doctrine virtutisque magistrum.colebat. —

Quo vero anno, non est ita facile definire. (uod si conjectura aliquid assequi possumus, ad annum 688
vel 689 ejus scriptio referenda videtur. Narrat enim Julianus enatam hujus disputationis occasionem ex
mutuo colloquio habito cum Idalio, cum hic Toleti sub Pasch: tempus versaretur. ddalium vero non
eonstat Toletum venisse, przxterquam ad concilium Toletanum xv, quod anno 688 celebratum est. Acce-
dit eodem ipso anno rex ad bellum profectus dicitur, cum Julianus de absolvendo opusculo cogitavit.

de Egica rege interpretamur, cum Ervigius ejus przdecessor pacis studia perpetuo secutus sit. At

ica, qui jam exeunte anno 687 regnum est adeptus, bellum suscip»re non valuit ante annum 688. U
sit, in postremis Juliani lucubrationibus hxc procul dubio recensenda est.

Quarto jam (quod seierimus) przxla subiit hic tractatus. . Primo Lipsie anno 1556 cura Joannis Co-

i; secundo Parisiis anno 1554 ex ms. Andre: HResgendii, ut asseritur. Tertio Duaci anno 1564 pro»
esrante Boetio Epone, in academia Duacena profes&ore regio: codem pio consilio, quo Joannes Co-
ehkeus ante annos 28 usus fuerat ; nempe ut hoc veteri monumento, religionem ab hereticis impudenter
i tam defenderent, opponendo illorum temeritati ac novitati, in unias hominis testimonio, qui 888»

septimo vixerat, totius retro antiquitatis doctrinam circa precipua controversiarum capa: Qua de
t digna est qu: ab omuibus legatur supra laudati Boetii Eponis przfatio ad Philippum 11 Hispanix rc-
gem, ejus editioni przxílxa, qux prxter summam pietatem et eloquentiam quam pre se fert, magnam
continet landem et operis et auctoris. Omnes hie tres editiones co pluris xstimandse sunt, quod ex di-
vereis Codicibus mss. sint expressze, ἃ e sibi mutuo lucem aliquando sdferant. Namque illa alia quar-
&, quam significavimus, ab editoribus Bibliothec:e Patrum profecta, nibil per se babet commendationis,
mippe qua. ad exemplar Duacen:e conformata est.

am autem accipe, quid nos in hac nostra: przstiterimus. Cum nullum Codicem antiquum ad msnus
bsbuerimus ( ille namque, quem vidit Ambrosius de Morales in monasterio Cisterciensium de la Espina,
deplorando illo incendio absumptus cst, quo totum monasterium anuo 1731 conflagravit) editiones duas
Lipsiensem et. Duacenam inter se diligenter contulimus, ex quibus neutram perpeluo secuti sumus, sed cx
allera all'eram mutuo emendavimus, si quando aperte peccant. Interea variantes utriusque lectiones de-
wripsimus, et propria loca, unde sanctorum Patrum sentent: verbave desumpta sunt, quseque auctor
minime indicavit, diligenter inquisita atque collata designavimus, annotantes si quid edita a nostris dis-
weparent. Quie tamen opera nostra in sancti. Eugenii et Juliani Pomerii testimoniis nequidquam fuit. Pe-

tiere enim absdubio opuscula in quibus Julianes laudatas sententias perlegerat ? cujus tamen diligentke
inc fragmenta debemus.

L ut

SANCTI JULIANI

TOLETAN EPISCOPI
nrorNoxrikaN FUTURI SJECULI

LIBRI TRES.

AUCTORIS EPISTOLA,
Que pre[ationis locum habet in veteribus Codicibus
1188;
Sanctissimo ac prz cxleris familiarissimo mihi
in Domino Idalio, Barcinonensis sedis episcopo, Ju-
lianus indignus Toletanz cathedrz episcopus.

A dium ardore suscepimus, quis recolendum dignis τς
lcat affectibus explicare? lllo tmnc 5 actum est, ut
eongrua tantz festivitatis silentia expetentes, reino
tiorem secreti locum intraremuüs. Illic divina passio-
nis compluendi imbribüs, discretis ambo stratibus
lectulorum excipimur, ubl dum :zternz Iucis spicu-

Diem illum clara redemptorum omnium exceptione
perspicuum, quo * przsenti anno pariter ia urbe
regia positi passionis Dominic: festam festivo. cor-

a Lipsiensis, Redemptoris omnium... conspicuum,

NEW ,.e.
b Quis recolendo dignis queat explicare affatibus?
Jilud tunc, etc. E3dem,

lo * communius tangeremur, sacra lectio in manibus

sumpta est. Lectum est in diurho silenfio 4, Domi

nicz tunc passionis secreta, congesus Evangeliorurr
c Speculo. Lips.

d (uam avide scrutantes, lectum est in diuturro sl-
lentio, Ead. .

ἀ5ὺ

S. JULIANI TOLETANI EPISCOPI

concordiis, scru'abamur. At ubi ventum est ad A vires suavissimo familiaritatis imperlo coegit, et ln«

quemdai lectionis desiderabilem locum, quem nunc
record:ri non valeo, concutimur, gemimus, suspira-
inus. Sublime quoddam jubilum in nostris mentibus
nascitur, et subito in quamdam contemplationis ar-
cem perirahimur. Oborte lacrymi conatum lectio-
nis avertunt, communis moror rejicit librum, et
solius mutuz collationis fecundari munere opperitur.
Quis ibi divinus sapor nostros animos attigerit,
qux supernze charitatis dulcedo mentibus mortalium
se illapsa diffuderit, quis aut scriptis ^ explicet , aut
relatu condign:e vocis sufficiat explicare? Eras enim
tunc. (fateor, mi domine et frater * sanctissime) po-
dagrici doloris contortionibus tabidus, sed rmulto
amplius spe divin:s contemplationis erectus. Credo
quod tune omnis tibi dolor corporei cruciatus fugerit,
cum divinum illud inter nos ccpit colloquium agi-
tari. lbi tuncd plenissime sensi quam bonum sit et quam
jecundum 9 habitare fratres in unum (Psalm. cxxxu,
1); quando illud sancti Spiritus unguentum quod a.
Deo capite nostro in oram vestimenti ejus (quse nos
forsitan tunc eramus) descenderat, magna necessa-
riasque perquisitionis f nos accensione lustrabat. His
ergo 5 ferculorum dapibus invitati, co pimus inter
nos quxrere quomodo se habeanth animz defun-
ciorum anie illam ultimam corporum resurrectio-
nem, sicque collatione ! mutua nosceremus, quid
futuri post hauc vitam essemus : ut vivaciter et ve-
raciter de hoc negotio cogitantes, tanto certius pra-
sentia fugeremus, quanto futura perscrutantes nosce-
remus avidius.
Orte ergo ex hoc negotio quxdam quzestiuncule
$unt, quz diversitate sui non leniter | animos no-
stros attigerunt. Sed de his optimam solutionem vel
definitionem sensus brevitate non valentes colligere,
ereclus est nostrorum pariter animus, ut qui:quid
nobis de hac re in quxstionem venisset, stylo per-
currente annotari deberet ; sicque quidquid k ex hoc
ipso respondendum ratio posceret, quidve catholico-
rui: magistrorum sensu. definitum existeret, memo-
ria sacrz lectionis nobis exprimeret : nec librorum re-
volutione ! continua, sed vivze vocis id ageretur recor-
dationis industria Ὁ. Tunc ego 5, ni fallor, urgenti-
bus vobis, accito notario, capitula de prxinissis qu:e-
stiunculis eodem die in przesentia vestri, quanta po-
tui brevitate, collegi. Sed in divinis rebus impatiens,
ut assolet, tu:& sanctitatis ? animus, tenuitatis ime:

4 Nostros nostrum animos. Lips.

b Quis unquam aul dicere scriptis, aut. L.

€ Confrater. L.

4 Ubi tunc. L..

* Atque jucundum. L.

f Quando illud oleum sancti Spiritus, quod a ca-
pite nostre in oram vestimenti ejus... magnaque neces-
sari perquisitionis, etc. Editio Duacena,

11 itur. L.
aberent. L.
i Collocutione. L.

k Sic quidquid. D.
l| Tunc revolatione. L.
m$ Kt recordationis industria. L.

dividuz societatis prz:cepto constriuxit, ut hzc ipsa,
quas superius in quxestionem venerant, el qux ἀμ
gesta titulorum nobis Ρ jam formatione placeant,
mox ut datum mihi divinitus otium persensissem, et
uno tota et brevi volumine complicanda congererem,
et quid ex hoc majorum auctoritas senserit, appositis
eorum sententiis 4 demonstrarem; ut jam in per-
quisitione talium quzestionum, numerositas librorum.
quzrenti anim: laboriosa non esset, sed multiplicem
lectoris sitim h:zec collecta brevitas satiaret. Insuper
quoque definitum est a nobis, alterne charitatis
commercio, ut de resurrectione ultima corporum,
quantz possent * cause vel quxestiunculze memoriz
nostra se recolende * ingerere, simili titulorum

B stylo renotanda curarem. Extra hos ergo duos li-

bros * illud quoque socio moestificati cordis affectu
fieri censuimus, ut his duobus praecedentibus libellis,
primus liber conderetur de hujus corporis morte,
qui titulorum simili distinctione contormatus " prae»
cederet, ct legentis animum immoderato mortis me-
tu perterritum, spe coelestium erigeret gaudiorum ;
sicque post depositionem * vel receptionem corpos
rís hujus, quis et quantus sit sanctis animabus :zetet'nas
beatitudinis fructus, sequentium librorum haberetur
renotatione expressus. Hzc igitur tota illa tunc de-
siderabili die x acta vel definita mecum ipse co*
gnoscis.

At modo, quia bellica profectio glorlosi principis
ab urbe regia turbulentos cuneos populorum secum

C abegit, quo credo actum esse, ut salum mentis 0.

etra post turbines ? placidis aurarum flatibus inci-
peret reserenari ; et tui przccepti et. mei promissi re--
cordari me contigit. Egi ergo, etsi non ut dehui, sal
tem ut potui, qu:e promisi. Primum librum de ori-
gine human: mortis ; secundum, quomodo se animae
defunctorum ante resurrectionem corporum habeant ;
tertium de ipsa resurrectione conformans. * Quod
totum sub uno volumine in tribus libris fore consti-
tuens, hoc principaliter huic vocabulum libro dedi-
mus, ut ex ineliore et majore parte Προγνωστίχων fu-
(uri scculi appelletur. Iu quo tamen 88 non. mea, sed
majorum exempla doctrinamque reperies; οἱ tamest
si alicubi parum aliquid vox mea insonuit, non aliud
quam quod in eorum libris legisse me memini, pro-

D prio stylo conscripsi. Sed et ibi si qua forsitan aliter

quain dicenda sunt dixi, aut. aliter quam formanda

5 Ergo. L.

o Sanciitudinis. L.

P Vobis. L.

4 Apostolicis etiam sententiis. Duae.

r Possunt. D

* fiecolendo.

t Extra duos igitur libros. L.

υ Confirmatus.

* Dispositionem. 1.

x kaxpressum. Hoc ergo toto illo tunc desiderabili
die, elc. L.

y Profecturus secum, quod credo actum esse, ut sa-
[um mentis nostre post ruinas, vel turbines, oic. l4

* Futura conformans. L.

δὲ dppelluretur. In quo tum. . L.

41

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — AUCTORIS PRAEFATIO.

458

erant 8, temerator apposui, charitas quie omnia suf- A missum, spem magnam repositam habens in Domino

fert et tolerat, confitenti mihi ignoscat : idque apud
animum P» tu:e sanctitatis obtineat, ut quod imbecilli-
tatis nostrzxe sensus minus docte formavit, prudenti
vestrz * supplementum corrigat, clucidet. et cxor-
net : atque hoc prz czteris a Domino obtentu pre-
cum 4 obtineat, ut quidquid in hoc opere male cautus
forsan delictorum contraxi, abolere jubeat commer-
cium illud pii sanguinis Jesu Christi * et Salvatoris
nostri. Hoc igitur opus, non ad hoc tantum mihi for-
mare perplacuit, ut quasi incognita legentibus de-
monstrarem, cum multos non dubitarem f harum re-
rum scientiam multiplicium librorum voluminibus
didicisse ; sed potius, ut sub uno collecta futurorum ὃ
rao mentes mortalium eo vehementius tangeret,
quo sine labore hic posita perlegisset, et eo. com-
pancta mens redderetur ad tempus, quo facillime hic
ii cibus occurrisset oblatus 5. H»c. ergo. librorum
formatio ordinata, pro notitia collecta sufficiat, ut in
hoe speculo noster sese animus recognoscat. Nam si
iJ quod futuri sumus, sedula meditatione ruminave-
runus, credo, quod aut raro aut nunquam i peccabi-
mus. Sic enim scriptum est : Fili, in omnibus operi-
Ius tuis memorare novissima (ua, εἰ in aternum uon
peccabis (Eccli. vii, 40). His igitur peractis, quie re-
cordationis ) causa pramissa sunt, id precor, id ex-
peto k, ut librorum h:ec oblata formatio, sive pla-
cens, sive displicens sit, aut censure vestre stylo
meliorem sui ! subeat palmam, aut judicii vestri 7
debeat publicari sententia.
IDALII RESPONSIO ».

Sanctissimo, et mihi prz cxteris peculiari domi-
»oJuliano Toletanze prima sedis episcopo, ldalius
llarcinonensis sedis episccpus.

Recordatione peccaminum mcorum pavidus, et me-
woria ingentium criminum usquequaque perterritus,
putaveram divinas aures in mcis penitus obduratas
fuisse clamoribus, cum promissionis vestrx:£ minime
percipcerem opus. Et licet hujuscemodi causa nunc
diversis perturbationibus agitatus, nunc etiam optate
opportunitatis eventu privatus, aut (ut assolet) obli-
vone detentus, suggestionibus meis valcfactionem
alternans, sanctitudini vestrae intulerim minime pre-
ces ; fretus tamen Salvatoris οἱ Redemptoris nostri
oraculo, quo discipulos sacravit, dicendo : Si do ex
tobis consenserint super lerram, de omni re quam-
cunque petierint, fiet illis a. Patre meo qui in. celis

est (Matth. xvin, 19); vestre quoque promissionis
fiducia uberrime fretus, fixum corde tenebam, quod
neque veritas mentiri ullatenus posset, neque
veritatis cultor atque discipulus mendaciis deser-
viret. Exspectabam ergo sanctitudinis vestre pzo-

3 Formandum erat. Duac.

b Animos. L.

c Twur.L.

4 Precis. L.

e Domini nostri Jesu Christi. V..
f Dubitem. I.

Ε Hic futurorum. L.

b Optatus. L.

ParnOoL. XCVI.

Jz;su Christo : orabim tamen, etsi non quotidie,
certe sepe, ut i.'ein qui übique prasens est, cordi
nostro inspirator adesset, et. votis nostris effectum
tancem pr:zestaret.

Nunc ergo, quia Dominus memor fuit mei, et vo-
torum mcorum ie compotem fecit, gaudio os meum
et linguam exsultatione replevit, cuin et vos perfe-
ctione sancti operis cumulavit, et me laboris vestri
effectu ditavit. Dicam ergo illi cum exsultatione men-
tis Prophet»: sui verbis : Benedictus Deus, benedic.
tus Dominus, de die in. diem (Psal. vxvii, 20). Ad
veniens namque quidam Jud:us, nomine Restitutus,
quasi brutum, ut ita dixerim, animal, materiam lu-
mini congruentem deportans, librum quem studiosa

B brevitate, non solum ex antiquorum sanctorumque

Patrum sententiis, verumetiam, inspirante et do-
cente Christo, labore ac studio proprio consum-
mare, et nostre inepti: sanclitudinis vestrae pruden-
tia mittere procuravit, gemellis manibus obtulit.

Quem aviditate noscendi rapiens potius quan ac-
cipiens, citissime pandi, titulumque contra suspi-
ciens, miratum me esse fateor, cur tanti et tam pra--
clari mercimonii causa (tam infido, et a cultu fidei
alieno, vestra sanctitas crediderit bajulo. Sed illice
illa ratione imbutus, qua thesaurus fictilibus vasis
committitur, praefato Jud:eo cur ea quie acceperat,
illesa detulerit, privs potius quam vobis, gratias
egi, cousiderans ne jorsitan iimutatione dextra: Al-
tissiini agerelis, uL is qui caduca merciimonia vectore
solitus erat, divinis zeternisque mysteriis pararetur.
Intellexi tamen | in hac parte sancti et artificiosi cor-
dis ves:ri humilitatem, quic omne quod in dictis ve-
stris venustum, nitens, et purum existit, cum gra-
tiarum actione referendo a: Deum, cujus vobis mu-
nere venit, ingeis Οἱ optimum rediit; vanam vero
gloriam respuendo, co idipsum abjectum videntium
obtutibus ostendere nititur, quo viliori gerulo lioc
idem credidisse cernitur.

Inspecto igitur przscripti codicis discussoque vo-
cabulo, nullum penitus aliud reperire valui nomeu
eidem operi congruentius, nisi quod ipse in principio
sui voluminis gestare videtur. Appellatur enim Pro-
gnosticon futuri seculi, quod Latine prwscientia fu-
turi s:eculi dici non. incongrue potesl. In. quo qui-
dem quamlibet primus liber quadam ex parte pee-
cantibus asperitatem metumque iucu:ere videatur;
duo tamen subsequentes libri maxima fiducia christ:-
eolarum relevant corda ob spem futur:e resurrectio-
nis, et regni, quod se fidelibus Christus daturum
promisit. Reliquum vero totius codicis corpus le-
gendo transcurrens, reperi illud quod Jesus Chri-

i Nunquam aliquando. L.

j Que dignoscentie, vel recordationis. L.

k Et erpeto. L.

! Deest sui in L.

m Deest restri. D.

n Exstat hiec. epistola Idalii in. editione Lipsiensi
Joan. Coclil;ei, ad calcem Prognostici; deest veto in
Duacena.

10

359

doctus in regno colorum similis est homini patrifami-
lias, qui profert de thesauro suo vetera et nova (Matth.
xin, 52). Evidenter enim οἱ dubia effugata, et ob-
scura in lucem producia sunt, cum et antiquorum
Patrum decreta, et nove brevitatis indicia artificii
vestri fructuoso labore ad medium sunt deducta.
Manet ergo ex illorum sententia veritas, ex vestro
autem labore nova et verissima brevitas.

Quidquid igitur veraciter illi, caste οἱ sobrie in
Dei causis senserunt, est tibi commune cum illis,
ad cujes notitiam doctrina Domini hoc ipsum de-
duxit. Vestre tamen sollicitudini tantumdem ap-
plaudit, quod curiositate instante, illorum senten-
tias in unum collectas, pigris et torpentibus contiguo

S. JULIANI EPISCOPI TOLKTANI
stus Dominus in Evangelio loquitur : Omnis scriba A

460
EJUSDEM JULIANI ORATIO AD DEUM.

Desertum idum: czcus et morbidüs possessor
inhabitans, clamo ad te, Fili David, miserere mei.
Patriam enim meam szternam Jerusalem quzro,
cives ejus contemplari desidero; sed quibus * du-
ctoribus illuc transeam, non invenio. Tu ergo qui
temetipsum dignatus 5 es ostendere viam, porrige
mihi manum tuam, qua illuc non jam c:ecus, sed
videns, sine aliquo latrocinantium impedimento per-
veniam. Tu enim solus, et talis es via, quz latronem
non habet. Ecce anxicm cor meum 5, pro reditu pa-
trie illius diu tibi suspirans, immensa futurorum
cura distenditur : cupiens, ut antequam illuceatur,
hic jam futurz illius beatitudinis gaudia contemple-

relatu manifeste aperuit. Propter quod licet illi mi- B tur. Quzrens enim, quis defunctorum animas 4 fru-

nistraverint donante Christo materiam, vestro tamen
operi totius laboris astipulabitur summa. Nam et
aurum quamlibet originis ac nature sux obtineat
splendorem, cum per formas. aut etiam figurarum
varietates perite deducitur decenterque politur, ar-
tificis ingenium non immerito pradicatur. Hujus rei
exemplo permo:us, ingenii efficaciam, quam divina
cordi vestro intulit. gratia, insigneque studium, quo
vos in causis Christi desudasse cognosco, attollere
laudibus procurarem, aut quia ego nequeo, alios
pradicare przcarer, nisi quia id ipsum vobis displi-
cere soleat, conscius essem. Restat ergo faciam
quod vestrx sanciitas desiderat anim.

lvefert itaque mea pusillitas, imo mccum Eccle-

ctus post. mortem corporis hujus maneat, qu: etiam
glorificatio post receptionem corporum eos * attin-
gat, pro modulo virium mearum, ac quantum ex
disputatione majorum f dignoscere potui, quaedam
in hoc opere causarum instrumenta curavi colli-
gere δ. Sed hxc quoque, quantum potest dici a mor-
talibus, dicta sunt; non tamen omnia dici potue-
runt, 4015 futura esse necesse 651}, quia inscrutabi-
les sunt semitz: judiciorum tuorum. Ego tamen in
illius patrix& sinum, de qua i tanta dicuntur, cupiens
evolare, peto ut per te, qui via es, gradiar, im te,
qui es veritas, non offendam, ad te, qui es vita, per-
veniam. À teergoi, qui summze felicitatis es via,
nullis casibus dividar, nullis rerum impedimentis

si» universitas, ad cujus notitiam insignia operis C abrumpar; sed in te gradiens, latronem moriturus

vestri deduxit nostra tenuitas, immens: et ineffabili
Trinitati, non quantas debet, sed quantas valet gra-
tiarum copias, quia in fine temporum aut pene ( ut
verius dixerim) in consummatione mundi, effudit in
corde beatitudinis vestrz: donuin gratiz sux simul et
studium operis sancü, deditque in ore vesiro dire-
ctum et bene sonaniem sermonem, quo et delinquen-
tium corda terrendo sonaret, οἱ bonis operibus de-
ditos, in sanctis actibus conürmandos, igni coelesti
affatim animaret.

Oramus deinde majestatis supernx profusissimam
pietatem, ut in przsulatu Ecclesi:e sux ad illumina-
lio;em fidelium aunos vite vestrze protelando con-
servet : et ita donum gratiarum suarum, quod cordi

non paliar, mortuus k accusatorem non perferam.
Angelicis morientem me excubiis protege ; evocatum
ad te, extenso ! pietatis gremio consolare, ut ad te
sine con'usione veniens *, videam qux bona sunt in
Jerusalem. Jam jam, Domine, satis est, quod hucus-
que peccatorum tenebris fuscatus, non interii. Unde
ut et hoc ipsum, quod mihi vel fratribus gneis 5 ad
remedium pr:paro, ne offensibile flat in aliquo, te
obsecro, te peto, per gloriosum illud sacri sanguinis
tui commercium, ei crucis tux invictum, et venera-
bile signum, ut non pro his velut temerarius 5 ar-
guar, non ut crroneus contabescam, non cum illis
puniar judicandus, qui magna de corde suo, non de
spiritu tuo, loquuntur. Ecce habes, mi Domine, me

vestro ditiudit, exuberare concedat, ut catholicam D pauperem tuum mendicantem et pulsantem, nec su-

plebem studiosis operibus doctrinisque sanctimoniz
vestrz:, bonorum omnium compotem reddat, proque
laboris vestri saucta instantia, post longissima vitz
hujus spatia, remissis iniquitaiibus, tectisque pec-
catis, cum sanctis οἱ electis suis ceelestia vobis ad
possidendum regna concedat.

* Et quibus. L.

b Mihi dignatus. L.

ς Ecce auxium est cor meum. D.
4 Defunctis animabus. L.

e Eas. L.

f Aliorum. L.

δ Coilegi. L.

b Necesse sunt. D.

δ De ytuo. L.

perbe nescita definientem, sed humiliter, quz scienda
sunt, agnoscere cupientem. Ciba ergo me, Domine *,
de omnibus promissis gratie tux, qu:xe hic etsj at»
tingi 4 non possunt, perfici tamen vera fidei firmitate
creduntur; ut gaudium illud quod nullo hominum

j Érgo decst. L.

k Mortis. L. ἊΝ
1 Protenso. L. E
m Perveniens. L.

2 Deest meis. L.

ο Et quatenus pro his non ut temerarius. L.

P Deest Domine in L.

4 Attinai sensu. L.

481

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. 1.

162

stylo valet comprehendi , quod oculus non vidite, et A hic feliciter prostolari b, ei illic pleuiori rerum evt-

in cor hominis non ascendit, dones mihi misero et

4 Nelius oculus vidit. L.

dentia contueri.
b Perfírui. L.

INCIPIT

PROGNOSTICON S. JULIANI
LIBER PRIMUS.

DE ORIGINE HUMANX MORTIS.

. CAPUT PRIMUM.
Quomodo primum mors in mundum intraverit.
Peccato primi hominis actum esse, ut mors in
mundum intraret, Paulus apostolus docet : Per
wnum hominem, ajt, peccatum intravit in mundum,
et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors
periransiit, in quo omnes peccaverunt (Rom. v, 12.)

GAPUT il.

Quod Deus immortales angelos creaverit, peccantibus
autem hominibus mortem sit comminatus.

Morá& in bominibus de peccati propagine venit.
Non enim eodem modo Δ, quo angelos condiderat
Deus, ita et homines condidisse credendus est; ut
etiamsi peccassent, mori omnino non possent. Sed
ita conditus est homo, ut perfunctus obedientiz mu-

nere, sine interventu mortis, augelica eum immor- C

talitas sequeretur, :eternitasque beata; inobedientem
autem, mors plecteret justissima ^. Unde eosdem
primos. homines peccatores videmus ita fuisse *
morte mulctatos, ut etiam quidquid ex eorum stirpe
etet exortum, eadem poena teneretur obnoxium;
non enim aliud ex his, quam quod 4 ipsi fuerant,
gasceretur. Pro magnitudine quippe illius reatus na-
turam damnatio * mutavit in pejus, ut quod puna-
liter praecessit in peccantibus primis hominibus, etiam
naturaliter sequeretur f in nascentibus ceteris.
CAPUT Iii.

De qualitate primi hominis 5, vel de pena mortis,
qua post peccatum juste damnatus sit.

Primus homo ea nature qualitate creatus est, ut
immortalitatis et mortis admodum capax, nec sic
immortalis fieret, ut etiamsi peccaret ^, mori non
posset; nec ita mortalis, ut si noluisset peccare,
morti succumberet. Arbitrii quoque libertate dona-

* Eo modo. L.

b Damnatione justissima. L.

€ Primos peccatores ita fuisse. D.

4 Deest quod in D.

e Jllius naturarum damnatio. D.

f Sequeretur in ceteris hominibus. D.

δ Creati hominis. L.

à Et mortis capax fieret , ut nec sic immortalis fue-
rit. ut etiamsi peccaret, etc. D.

i P recte [actum : quia nec peccatum dici pos-
set. D.
) Ft justam esse penam. L.
k Ex hoc loco. confirmatur lectio aliquorum cod.

B (us est, ut jure aut beatus esset qui noluisset pec-

care cum posset, aut miser, qui cum potuisset pec-
catum vitare, non aliqua necessitate, sed propria
voluntate peccasset. Et quia nec recte factum, nec
peccatum dici potest i sine alicujus custodia vel de-
sertione pr:ecepti, in paradiso praeceptum consüitu-
tus accepit, ut qui posse non mori, et posse mori
habuit in natura, aut exsecutione przcepti vitalis
probatus obediens, sic fieret immortalis, ut mori ul-
tra non posset; aut provaricatione ejus deprehen-
sus inobediens, sic inciperet esse mortalis, ut mor-
tem vitare non posset. Hzc mibi videtur causa, qua
primus homo preceptum accepit : et justa pana
esse ), quie peccanti merito suz przvaricationis ac-

cessit.
CAPUT IV.
Unde dicta sit mors.

Mors dicta est, quod sit amara, vel a morsu primi
hominis appellata *. Nam cum primus humani gene-
ris parens lignum vetitum per inobedientiam conti-
git, Der morsum mortem incurrit !.

CAPUT V.
Tria esse genera mortis.

Et sciendum quod * tria sunt genera mortis, id
est, acerba, iminatura, naturalis. Acerba infantum,
immatura juvenum, naturalis Ὁ senum.

CAPUT VI.

Quam aspera sit mors carnis, et quod plerumque mo-
lestiam ejus non sentiant. morientes.

Quod attinet ad corporis mortem, id est, separa-

D tionem anim: a corpore, cum eam patiuntur qui

morientes appellantur, nulli bona est. Habet enim
asperum sensum ?, et contra naturam vis ipsa, qua
utrumque divellitur quod fuerat in vivente corjun-

mss. sancti Isid. (Lib. 11 Etym. cap. 2) in quibus to-
tidem verbis continetur hzc altera mortis etymolo-
gia a morsu ducta. Quam lectionem cum indicasse
editio Parisiensis sancti lsid. regia nostra editione
antiquior, quare in hac non solum rejecta sit a
textu, sed et omnino in margine pretermissa, non
videmus.

! Prosequitur editio Lips. Unde et a morsu more
ipsa utique appellatur.

m Ekt.sciendum quod ; desunt h:ec verba. L.

δ Matura, id est, naturalis. L.

? À spiritu sensum. L..

465

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

464

ctum atque consertum, tandiu moratur, donec om- A vit:econtrariam, instrumentum feret, per quod trans-

nis necetur et adimatur sensus, qui ex ipso inerat
animx carnisque complexu; quando tantam mole-
stiam * nonnunquam unus ictus corporis, vel animx
raptus intercipit, nec eam sentiri przveniente cele-
ritate permittit. ,

" CAPUT Vil.

Quod plerumque contingat, uM per asperam mortem b
liberetur anima a peccatis.

Quidquid illud est in morientibus, quod cum gravi
sensu adimit sensum, pie fideliterque toleratum *,
auget meritum patientie , non aufert. vocabulum
poenz. Ita cum ex hominis primi perpetuata propa-
gine proculdubio sit mors poena nascentis, tamen si
pro pietate justitiaque perpendatur, fit gloria re-
nascentis. Et cum sít mors peccati retributio, ali-
quando impetrat, ut nihil retribuatur peccato. Ita
ex hoc? beatus Gregorius dicit : « Scriptum est : Ju-
stus qua morte praventus fuerit, anima ejus in refri-
gerio erit (Sap. 1v, 7). Electi ergo qui ad perpetuam
vitam tendunt, quid eis abest, si ad moJicum dure
moriuntur *? est enim nonnunquam fortasse eorum
culpa, licet minima, qux in eadem debeat morte
resecari. Nam vir Dei contra Samariam missus, quia
per inobedientiam in itinere comedit, hune leo in
eodem itinere occidit. Sed statim illic scriptum est,
quia sietit leo juxta asinum , et non comedit de cada-
vere ejus ! }}} Reg. xin, 28). Ex. qua re ostenditur,
quod peccatum inobedientiw in ipsa fuerit morte
laxatum, quia idem leo qui viventem praesumpse-
rat 8 occidere, occisum non prxsumit attingere. Qui
enim occidendi ausum habuit, de cadavere occisi co-

C

medendi licentiam non accepit (Greg. Dial. lib. iv, .

cap. 94). » Unde ita esse credendum est, quod ple-
rumque de culpis minimis ipse solus pavor egredien-
tes justorum animas purget. Nam in ipso exitu vitze
animx electorum nimio terrentur metu, incerte
utrum ad prxmiam, an ad supplicium transeant.
Quidam autern electi in fine suo purgantur a quibus-
dam levibus peccatis; quidam vero in ipso suo fine
hilarescunt, seternorum contemplatione bonorum b.

CAPUT Vill.

Quod mors bonum aliquod non s.t i, et tamen bonis
ona sit.

Mors, qua separatur corpus ab anima, est plerum-
que bonis bona; quia per eam pertransitur ad im-
inorialitatem futuram. Non quia mors bonum aliquod
facta est, qu:e antea malum fuit, sed tantam Deus
fidei pr:estitit gratiam, ut mors, quam constat esse

à Quuntum totam molestiam. L.

b Mortem carnis. L.

€ Tolerando. L.

4 Item ex hoc. D.

e Moriantur? L.

f Deest ejus. L.

δ Quia idem quem viventem pra'sumypsit. L.
h Bonorum deest in D.

| Nec boni aliquid sit. L..

j Subsequatur. L.

k Attendant hanc optimam rei hujus solutionem. L.
! Impartitwr. 1.

iretur ad vitam.

CAPUT IX.

Contra eos qui dicunt , si in baptismo peccatum primi
hominis solvitur, quare mors baptizatos homines
subsequitur } ?

Quos movet, cur mortem homines patiantur, quo-
rum per gratiam baptismi reatus absolvitur, inten-
dant *. Qui enim h:zec dicunt, solent argutis proposi-
tionibus dicere : Mors qux in primum hominem ve-
nit, de malo inobedientizx accidit, et ideo pro origi-
nali illo peccato mortis unicuique conditio imperti-
tur). Nos autem quorum originale peccatum in
baptismate solvitur, cur mortis hujus supplicio tenea-
mur? His objectionibus ratio probata πὸ respondet.
Sic enim de his doctor egregius Augustinus loqui-
tur, dicens : « Ad hoc relinquitur amims eaperi-
mentum separationis a corpore, quamvis ablato jam
criminis nexu, quoniam si regenerationis sacramea-
tum continuo sequeretur immortalitas corporum,
ipsa fides enervaretur, quz tunc est fides, quando
exspectatur in spe, quod in re non videtur ^ (S. Aug.
lib. n de Peccat. merit. et remis., cap. 51 et 52). »

Fidei autem robore atque certamine, in majoribus
duntaxat statibus, etjam mortis fuerat timor supe-
randus : quod in sanctis martyribus maxime emicuit.
Cujus profecto certaminis esset nulla victoria, nulla
gloria, quia nec ipsum omnino esset certamen 9, si
post lavacrum regenerationis jatn sancti non possent
mortem perpeti corporalem. Cum parvulis autem
baptizandis, qui non ad baptismum propter Christ
gratiam, sed propterea po:ius currerent, ne a cor-
pore solverentur, atque ita non invisibili praemio
probaretur fides : sed jam nec fideles essen!, confe-
stim P sui operis qu:erendo et sumendo mercedem.
Nunc vero majore et mirabiliore gratia Salvatoris,
in usum 4 justitizv peccati poena conversa est. De hoc
quoque ita Julianus Pomerius ait : « 1469 regenerati
hinc ad :eternam beatitudinem transire sine carnis
morte non possunt, quia non presentis est vits, sed
futurz omne bonum, quod in eis sacramenta, quibue
regenerantur, efficiunt. Et utique, si spe salvi fiunt
quicunque salvantur, et spes non temporalis vitze,
sed zternz est, non spe aliqua salvarentur regene-

Ὁ ταῦ in Christo, si non ad zternam beatitudinem

consequendam, qu:e non videtur, cui militat spes,
sed propter hanc visibilem vitam sine termino pos-
sidendam, viderentur velle in Christo renasci : atque
ita nec fideles essent, in quibus nulla esset invisibi-

m Prolata. D.

Ὁ Prosequitur editio L. « Hinc Paulus ad Rom.
Spe salvi [acti sumus ; spes autem, que videlur non
est spes, nam quod videt quis, quid sperat? δὲ autem
quod non videmus speramus, per palicnam. apecta-
mus. )

9 Posset esse certamen. L.

PAliter editio Duac. Cum parculis autem bayti-
2uundis qnis nom ad. Christi graliam propterea potius
curreret, nea corpore solveretur ?.... sed jam nec fidcs
esset, confestim, elc.

4 [n usus. L.

465

PROGNOSTICON LIBRI TRES. —- LIB. I.

466

lium fides, ct ad bona invisibilia promerenda tepidi A viverent, reservabant. Quis non continuo prodidit ne

redderentur vit? hujus temporalis amatores 8. »
CAPUT X.
Quod presto sint angeli, quando homines moriuntur.
Cum, imminente morte, anime a corpore sepa-
rantur, angelos ibi adesse fatendum est, qui exeun-
tes a corporibus animas justorum suscipiant, et pio-
rum receptaculis introducant. Unde cum in Evange-
lio mentio divitis et Lazari pauperis ageretur, sic
&criptum est : Contigit mori inopem illum, οἱ deferri
αὖ angelis in sinum Abrahae (Luc. xvi, 22). Qua sen-
tentia verissime confirmamur b, quod in separatione
sanciarum animarum, et egressu a corpore, angelo-
rum semper habeantur excubiz.
Nam el aanctus Augustinus ex illa oplnione disse-

percuteretur, et post proditionem fortasse percussus
est? Quis non continuo, ut viveret, prodere voluit
unde viveret, eligens vitam mendicantem, quam ce-
lerem mortem ? Cui dictum est, naviga ne moriaris,
et distulit? Cui dictum est, labora ne moriaris, et
piger fuit? Levia Deus jubet, ut in :x:ternum viva-
mus, etobedire negligimus. Non tibi dicit Deus : per-
de quidquid habes, ut vivas exiguo tempore in labore
sollicitus; sed : da pauperi unde habes, ut vivas sem-
per sine labore securus. Áceusant nos amatores
vitz: temporalis, quam nec cum volunt, nec quandiu
volunt, habent. Et nos invicem non accusamus, tam
pigri, tam tepidi ad capescendam vitam :xternam ,
quam si voluerimus, habebimus : cum habuerimus,.

rens, qua voluit ostendere, si sciant mortui quid B non amittemus. Hanc autem mortem quam timemus,

agant vivi, hoc quoque in disputatione predicte
quistionis interserens, ait : « Nisi enim essent an-
geli, qui possent interesse vivorum et mortuorum
locis, non dixisset Dominus Jesus : Contigit autem
inopem illum ffori, et efferri ab angelis in sinum
Abrahae. Nunc ergo hic, nunc ibi esse potucrunt, qui
hinc illuc, quem Dominus voluit, abstulerunt» (Aug.,
De cura gerenda p. mort., cap. 15). Item idem do-
ctor in libris de Trinitate sic dicit : « Quicunque de
die in diem proficiendo renovatur in agnitione Dei,
justitiaque ac sanctitate veritatis, transfert amorem
de temporalibus * ad xterna. In quo profectu et ac-
cessu, tenentem mediatoris fidem cum dies vilae
hujus ultimus d quemque compererit, perducendus
ad Deum quem coluit, et ab eo perficiendus, exci-
pietur ab. angelis sanctis, incorruptibile corpus in
fine βου δ non ad poenam, sed ad gloriam receptu-
rUs. »
CAPUT XI.
De timore mortis corporec.

Mortem carnis omnis homo timet, et mortem
anims pauci. Pro morte carnis, qux sine dubio
quandoque ventura est, omnes curant ne veniat :
inde est quod laborant. Laborat, ne moriatur,
homo moriturus, et non laborat, ne peccet, homo in
zlernum victurus. Et cum laborat ne moriatur, sine
causa laborat. Id enim agit, ut multum mors diffe-
ratur, non ut evadatur *. Si autem peccare nolit,
non laboravit f, et vivet in zternum. O si possemus
excitare homines, et cum ipsis pariter excitari, ut
tales essemus amatores vite permanentis, quales
sumus vit:e fugientis 5! Quid non facit ^ liomo sub
mortis periculo constitutus ? Gladio impendente cer-
vicibus, prodiderunt homines quidquid sibi, unde

Δ Hujus temporis amatores. D.

b Confirmamur. D.

* In agnitionem Dei justitia et sanctitate veritatis,
trans(ertur a morte ad vitam, et a temporalibus, etc. L.

4 Deest ultimus in D.

ὁ Evadat. L.

f Noluerit, non frustra laboravit. L.

5 Quales sunt homines amatorcs vite fugientis. L.

h Fecit. L.

i Qua se. L.

) Lips. addit: Et nullam deinceps formidare, an

eliamsi noluerimus, habebimus.
CAPUT XII.

De differentia timoris, quare 1 unusquisque exploret,
utrum tolerabilius sit plura genera mortium vivendo
formidare, an unam ex his, que contigerit, su-
&tinere.

« Quid interest, ait beatissimus Augustinus, quo
mortis genere vita ista finiatur, quando ille cui fini-
tur, iterum mori non cogitur? Cum autem unicuique
mortalium sub quotidianis vita hujus casibus innu-
merabiles mortes quodammodo comminentur, quan-
diu incertum est quxnam earum ventura sit, quxro
utrum satius sit, unam perpeti moriendo), an om-
nes timere vivendo. Nam nec ignoro, quam citius
eligatur diu vivere sub timore tot mortium, quam se-
mel moriendo, nullam deinceps k formic'are. Sed
aliud est quod carnis sensus infirmiter paviJus refu-
git, aliud quod mentis ratio diligenter enucleata con-
vincit. Mala mors putanda non est, quam bona vita
praecesserit. Neque enim facit malam mortem, nisi
quod sequitur mortem. Non itaque multum curandum.
est eis qui necessario morituri sunt, q'iid accidat ut
moriantur, sed moriendo quo ire cogantur. Cum igi-
tur Christiani noverint, longe meliorem mortcm reli-
giosi pauperis fuisse inter lingentium canum lingus3s,
quam impii divitis in purpura et bysso, horrenda ilj&
genera mortium quid mortuis obfucrunt qui bene vi-
xerunt?»(De Civ. Dei cap. 11.)! Cuidcstista mors? Re-
lictio corporis, depositio sarcin: gravis : sed si alia sar-

p cina non portetur, qua homo in gehennam przcipitc-

tur. Deipsa ergo morte Dominus dicit : Mortem uon vi-
debit in cternum, qui sermonem meum servaverit (Joan.
viii, 51). Non expavescamus istam mortem 7, sed illam
timeamus qu:e gravior est. Quod autem est gravius,
multi perverse timendo istam, inciderunt in ijlan:..

omnes semper, ew. Quod nec habent edit. S. Aug. a:
Sant-Maurinis.

k Nullam deinceps. L. et edit. S. Aug. Duacena
vero deinceps non [ormidare.

! Ab his verbis in editione Lips. incipit alterum
caput cum hoc titulo: Qua ratione consolentur hi, qui
mortem corpoream timent. Unde hic primus liber in
editione Duacena constat capitibus 21, ct in Lips. 22.

m FÉrpavrescumus istam mortem. L. in qua etiam
deest que gravior est.

461

9. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

4608

Dictum aliquibus est: « Adorate idola : quod si non A ampleeteris, et quod diabolo careas, gratularis ? Sí-

feceritis, interficieminl, aut quemadmodum ille Na-
buchodonosor dixit: Si non feceritis, mittemini in ca-
minum ignis ardent.s ( Dan. qi , 15). Multi timue-
runt, et adoraverunt, nolentes mori, et mortui sunt:
timendo mortem qux non evaditur, inciderunt in
mortem, quam evadere feliciter possent, si istam qux
non evaditur infeliciter non timerent. » Natus homo
es, moriturus es. Quo ibis ut non moriaris? Quid fa-
cies ut non moriaris? Ut Dominus tuus necessitate te
moriturum consolaretur, voluntate mori dignatus
est. Quando vides Christum mortuum 8, dedignaris
mori ἢ Ergo moriturus es; quo evadas hoc, non ha-
bes; hodie sit, cras sit, futurum est : debitum est
reddendum. Quid ergo agit homo fugiens, timens, oc-

meon denique ille justus, qui vere justus fuit 4, qui
fide plena Dei prxcepta servavit, cum ei divinitus
responsum fuisset quod non ante moreretur quam
Christum Domini videret, et Christus infans in tem-
plum cum matre venisset, agnovit in spiritu natum
esse Christum 5, de quo sibi fuerat ante przdictum.
Quo viso, scivit se cito esse moriturum. L:etus ita-
que de morte jam proxima, et de vicina accersione t
securus, accepit in manus puerum, et benedicens
Deum, exclamavit et dixit: Nunc dimittis, Domine,
servum tuum in pace , secundum verbum (uum : qiia
viderunt oculi mei salutare tuum (Luc. τι, 95-30). Pro-
bans scilicet 5 atque contestans tunc esse servis Dei
pacem, tunc liberam, tunc tranquillam quietem,

eultans se, ne inveniatur ab inimico? Nunquid agit B quando de istius mundi turbinibus extracti, sedis et

ut non moriatur? non 5, sed ut serius paulo moria-
tur : non accipit debiti securitatem, sed przstolatio-
nem. Quamtumlibet diu'differatur, veniet tamen quod
differtur. lam mortem timeamus secundam, quz
istam carnis mortem excipit primam. Servemus ergo
sermonem Dei in fide, perventuri ad speciem, cum
acceperimus plenissimam fibertatem. De patritus
enim olim mortuis tale Dominus responsum Judzis
dedit, dicens : Ego sum Dcus Abraham, et Deus Isaac,
et Deus Jacob. Non est Deus mortuorum, sed vivorum
(Matth. xxu, 32). Si ergo illi vivunt, laboremus sic
vivere, ut cum illis vivere mereamur ^, cum mortui
fuerimus; hoc enim illud est, quod Dominus dicit :
Qui eredit in me, ctiamsi mortuus fuerit, vivet ( Joag.

securitas :eternze portum petimus, quando exfuncta
vita hac, morte ad immortalitatem 5 venimus. lila
est enim pax nostra, illa flJa tranquillitas, illa sta-
bilis et firma et perpetua securitas » (Lib. de Mortali-
tate, p. 229, edit. Paris. 1726).

CAPUT XIV.

Quibus ex causis timor mortis humane valet. tempe-
rari; et ut diem mortis potius amplecti quam timere
debeamus ; et quod magnus illic charorum numerus
nos exspectet.

Predictus doctor ait: « Regnum Dei, fratres cha-
rissimi, esse capit in proximo: premium vitz, οἱ
gaudium salutis ἴα της, et perpetua letitia, et pos-

xn, 25); id est, qui credit in me, etiamsi mortuus C sessio paradisi nuper amissa ἱ, mundo transeunte, jam

fuerit ad tempus in carne, vivit in auima, donec re-
surgat et caro, nunquam postea moritura.

CAPUT XIII.
De non timenda Christianis morte corporis, propterea
quod justus ex fide vitit.

Ut ait ex hoc doctor et martyr beatus Cypria-
nus. « Ejus est mortem timere, qui ad Christum
non vult ire; ejus est ad Christum nolle ire, qui
&e non credit cum Christo incipere regnare. Scri-
ptum est enim: Justus autem ez fide vivit (Rom.
1, 17). Si justus es, et ex fide vivis, si vere in Deum
credis, cur non cum Christo futurus, et de Domini
pollicitatione securus, quod ad Christum vocaris,

ἃ Sine necessitate mortuum. L.

b Deest non in L.

c Pariter vivere possimus. L.

4 Quivere justus fuit : desunt hzec verba ined. Duac.,
sed habet Lip. et etiam Paris. a quodam monacho
sancti Mauri absoluta anno 1726, cum «ua cetera
testimonia contulimus. Verum admonemus hoc loco
lectorem, quod quamvis edit. Lip. Joan. Cochlzi fre-
quenter consentiat cum editionibus sanctorumPatrum,
quorum sententie in hoc opusculo laudantur, con-
aulto tamen a nobis lectiones editionis Duacen:e, li-
cet ab illis aliquanto diversas, in contextum admissas
esse, quando aperte non repugnant auctoris senten-
tix*. Cujus deliberationis duplex nobis ratio fuit : pri-
muu, quod consensus editionis Lips. cum editionibus
sanctorum Patrum nobis valde suspectus sit, magis-
que videatur editoris diligentiz tribuendus, qui san-
ctorum Patrum testimonia ad proprios fontes con-
formare curavit, opuscula yinde desumpta sunt, anno-
tay-!o ad marginem: quie diligentia in Duacena desi-

veniunt. Jam terrenis coelestia, οἱ magna parvis, et
caducis celestia succedunt i. Quis bic anxietatis et
sollicitudinis locus est? Quis inter hzc trepidus et
moestus est, nisi cui spes et fides deest?» (S. Cypr.
Lib. de Mort.) ltem idem doctor post aliqua : « Quid
aliud in mundo quam pugna adversus diabolum quo-
tidie geritur, quam adversus jacula ejus et tela con-

᾿ flictationibus assiduis dimicatur? Cum avaritia nobis,

cum impudicitia, cum ira, cum ambitione congres-
sio est; cum carnalibus vitiis, cum Llecebris sszecu-
laribus assidua et molesta luctatio est. Obsessa mens
hominis, et undique diaboli infestatione vallata, vix
occurrit singulis, vix resistit. Si avaritia prostrata

deratur, ut dubitare non liceat, Boetium ejus curato-
rem nihil de suo codice pro arbitrio immutasee.
Deinde, cum ipse Julianus asserat, in libello conscri-
bendo majorum sententias semper atque doctrinam,
non semper tamen illorum verba adhibuisse, sed
nonnunquam proprio stylo conscripsisse, quz in il-
lorum libris legisse se meminerat, nemo lectionem
Duacen:e edit. propterea rejiciendam putabit, quod
totidem verbis non semper respondeat editionibus
sanctorum Patrum.

e Jam Christum. L.

f De divina accersione. L.

5 Lips. habet seme! pro scilicet, quod est in Duac.
in qua paulo infra deest servis.

b Quando exstincta hac morte ad immortalitatem,
etc. L. Edit. Paris. S. Cypr. Expuncta hac morte, o&
infra paz vera.

i Promissa. L. et edit. S. Cypr.

| zEterna succedunt. L.

469

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. I.

. 410

est, exsurgit libido; si libido compressa est, succedit A morte transgredimur. Nec potest vita zeterna succe-

ambitio; sr ambitio contempta est, ira exasperat,
inflat superbia, vinolentia invitat, invidia concordiam
rumpit, amieitiam zelus abscindit. Cogeris maledi-
cere, quod divina lex prohibet ; compelleris jurare,
quod non lieet. Tot persecutiones animus quotidie
patitur, tot periculis pectus urgetur; et delectat «
hie inter diaboli gladios diu stare, cum magis concu-
piscendum sit et optandum, ad Christum subveniente
velocius morte transire 5 : ipso instruente et dicente
notis : Amen, amen dico vobis, quoniam plorabitis et
flebitis ^ vos, seculum autem gaudebit : vos tristes eri-
tis, sed tristitia vestra in laetitiam venict ( Joan. xvi,
90 ). Quis non tristitia carere optet? Quis non ad lz-
titiam venire festinet? Quando autem in lzetitiam ve-

dere, nisi hinc contigerit exire: non est exitus iste,
sed transitus, et temporali itinere decurso ad zterna
transgressus. Quis non ad meliora festinet? Quis non
immutari et reforntari ad Christi speciem, et ad coe-
lestis gratix dignitatem citius exoptet ? (S. Cypr., lib.
de Mort.) »

Item: « Venturus ad Christi sedem, et ad regno-
rum coelestium claritatem, lugere non debet et plan-
gere, sed potius secundum pollicitationem Domini,
secundum fidem veram, in sua profectione ac trans-
latione gaudere (Ibid.).»

ltem: « Ejus est in mundo diu manere velle, quem
mundus oblectat, quem s:eculum blandiens atque de--
cipiens, illecebris terrenz voluptatis invitat. Porro

niet nostra tristitia, Dominus ipse denuo declarat di- B. cum mundus oderit Christianum, quid amas.eum qui

cens: Jterum autem videbo vos, et gaudebit cer ve-
strum, et gaudium vestrum nemo lollet a vobis (Ibid.,
92). Cum ergo Christum videre, gaudere sit, uec
possit esse gaudium nostrum, nisi quis viderit Chri-
stum; qu: czcitas animi, qu::ve dementia est, amare
pressuras, et poenas, et lacrymas mundi, et non fe-
stinare potius ad gaudium quod nunquam possit au-
ferri? Hoc autem fit, quia fides deest, quia nemo
credit vera esse quz Deus promittit, qui verax est,
cujus sermo credentibus zternus et firmus est. Si
tibi vir gravis et laudabilis aliquid polliceretur, ha-
beres pollicenti fidem, nec te falli aut decipi ab eo
erederes, quem stare in sermonibus atque actibus
suis scires. Deus tecum loquitur, et tu mente incre-
dula perfidus fluctuas? Deus de hoc mundo recedenti
eternitatem 4 pollicetur, et dubitas? Hoc est omnino
Deum non nosse, hoc est Christum credendi magi-
strum peccato incredulitatis offendere, hoc est in Ec-
clesia constitutum, fidem in doino fidei non habere.
Quantum prosit exire de hoc szculo, Christus ipse
salutis atque utilitatis nostrze magister osten.lit; qui,
eum discipuli ejus conturbarentur, quod se jam di-
ceret recessurum, locutus est ad eos dicens: Si me
diligeretis, gauderetis, quoniam vado ad Patrem (Joan.
1rv, 28): docens et ostendens, cum chari quos dili-
gimus de s&xculo exeunt, gaudendum esse potius quam
dolendum. Cujus rei memor beatus Paulus apostolus
in Epistola sua ponit, et dicit: Mihi vivere Christus

est, et mori lucrum (Ad Philip. 1, 21): lucrum maxi- D

mum deputans, jam szculi laqneis non teneri, jam
nullís concupiscentiis et vitiis carnis obnoxium fieri,
exemptum pressuris urgentibus ὁ, et venenatis dia-
boli faucibus liberatum, ad Letitiam salutis :ternz
Christo vocante proficisci..

« Si igitur in.Christo credimus, fidem verbis f ejus
habeamus, et non morituri in :eternum, ad Christum
cum quo victuri el regnaturi sumus, lzxta securitate
veniamus. Quod interim morimur, ad immortalitatem

* Et delectatur. D.

b Properare. L.

8 Et plangetis. L.

ἃ Immortalitatem, atque aeternitatem. L.
e Augentibus. Duac. editio.

* Verbis et promissis ejus. L.

te odit, et non magis sequeris Christum qui te rede-
mit et diligit (Ibid.)?»

Item : « Mente integra, fide firma, virtute mentis
robusta, parati ad omnem voluntatem Dei simus: pa-
vore mortalitatis excluso, immortalitatem, qu: se*
quitur, cogitemus. Hoc nos ostendamus esse, quod
credimus, ut nec charorum lugeamus excessum, et.
cum accersionis proprie dies venerit, incunctanter
et libenter ad Dominum, ipso vocante, perveniamus.
Quod cum semper faciendum fuerit Dei servis, nune
fieri multo magis debet, corruente jam mundo, et
malorum infestantium turbinibus obsesso : ut qui cer
nimus cawpisse jam gravia, et scimus imminere grae
viora, lucrum maximum deputemus, si istinc velocius.
recedamus. Si in habitaculo tuo parietes δ vetustate
nutarent, tecta desuper tremerent ^, domus jam fa-
tigata, jam lassa, sedificiis senectute labentibus, rui-
nam proximam míinaretur, nonne omni celeritate
migrares? Si navigante te, turbida et procellosa tenr-
pestas, fluctibus violentius excitatis, pronuntiaret
futura naufragia, nonne portum velociter peteres ?
Mundus ecce nutat et labitur, et ruinam sui non se«
nectute i rerum, sed fine testatur: et tu non Deo gra-
tias agis? non tibi ? gratularis quod exitu maturiore
subtractus, ruinis et naufragiis et plagis imminen-
tibus exueris ? »

[tem : « Amplectamur diem, qui assignat singulcs -
domicilio suo : qui nos istinc ereptos, et laqueis sx-
cularibus exutos, paradiso restituit et regno. Quis
non peregre constitutus properet k in patriam rc-
gredi ? Quis non ad suos - navigare festinans, ventum
prosperum cupidius exoptaret, ut velociter liceret
charos amplecti ? Patrianr nostram paradisunr depu-
temus, parentes jam patriarchas habere cepimus.
Quid non properamus et currimus, . ut patriam no-
stram videre, et parentes nostros salutare possimus? -
Magnus illic nos charorum exspectat numerus, paren--
tum, fratrum, filiorum, frequens nos. et copiosa turbas»

δ Si habitaculi tui parietes. L.
5 Tremiscerent. L.

i Non jam senectute. L..

ij Deest tibi in L.

k Properaret. L..

41

S. JULIANI EPISCOP1 TOLETANI 19

desiderat: jam de sua incolumitate secura, adhuc de A Increpantis vox est et. monentis, qui de profectione

nostra salute sollicita. Ad eorum conspectum ct com-
plexum venire, quanta et illis et nobis in commune
letitia est? Qualis illic ccelestium regnorum voluptas 4
sine timore moriendi, et cum :eternitate vivendi
quam summa et perpetua felicitas ? lllic est aposto-
lorum gloriosus chorus, illic prophetarum exsultan-
tium numerus illic martyrum innumerabilis populus.
Ad hos avida cupiditate properemus, ut cum ipsis
cito esse possimus, ut cito ad Christum provenire
contingat, optemus. Hanc cogitationem nostram Deus
videat, hoc propositum mentis b et fidei Christus
aspicial, daturus eis claritatis suxe ampliora przemia,
quorum circa se fuerint desideria majora. »

CAPUT XY.

Quam contraria sit Dominice orationi nostra voluntas,
quando et quoridie ut fiat voluntas Dei oramus, et
transire ad eum insistente mortis metu nolumus,
cum exemplo cujusdam [ratris, cui timenti exire
de seculo, increpans apparuit Christus.

De his przdicti doctoris sententia hac est. Dicit

enim: « Meminisse debemus voluntatem nos non no- .

stram, sed Dei facere debere, secundum quod nos
Dominus quotidie jussit orare. Quam przposterum
est, quam perversum *, ut cum voluntatem Dei fieri
postulemus, quando evocat nos et accersit de hoc
mundo Deus, non statim voluntatis ejus imperio pa-
reamus? Obnitimur et reluctamur, et pervicacium
more servorum ad conspectum Domini eum tristitia
et moerore perducimur, exeuntes istinc necessitatis
vinculo, non obsequio voluntatis ; et 4 volumus ab eo
premiis ccelestibus honorari, ad quem venimus in-
viti? Quid ergo oramus et petimus , ut adveniat re-
gnum celorum, si terrena captivitas delectat? Quid
precibus frequenter iteratis *, rogamus ct poscimus,
ut acceleret f dies regni, si majora desideria et vota
potiora sunt, servire istic diabolo, quam regnare
cum Christo? Denique ut manifestius divinz provi-
denti:e indicia clarescerent, quod Dominus przscius
futurorum suis consulat ad salutem ; cum quidam de
collegis et consacerdotibus nostris, infirmitate jam
defessus, et de appropinquarite morte sellicitus, com-
meatum sibi precaretur, astitit. deprecanti, et jam
pene morienti juvenis, honore et majestate venera-
ilis, statu excelsus, et clarus aspectu, et quem as-

sollicito, de accersione securo, non consentit δ ad
prx»sens desiderio, sed consulit in futuro » (S. Cypr.,
De Mort.).

CAPUT XVI.

Ne desperatione (rangamur, cum imminente morte
turbamur.

Solent quidam dicere : Nunquid animus Christiani
etiam morte imminente debet turbari? Qui enim
hzc dicunt, accipiant congruum sibi responsum,
Firmi ^ quidem sunt Christiani, si qui sunt, qui ne-
quaquam morte imminente turbantur : sed nunquid
Christo firmiores? Quis hoc insanissimus dixerit?
Quid est ergo quod ille turbatus est, nisi quia inflt-
mos in suo corpore, hoc est, in sua Ecclesia, su»

B infirmitatis similitudine i consolatus est? ut si qui

suorum adhuc morte imminente turbantur, ipsum
intueantur, nec hoc ipso se putent reprobos, et pe-
jore desperationis ? morte absorbeantur? Quantum
itaque bonum de participatione divinitatis ejus ex-
spectare et sperare debemus, cujus nos et perturba-
tio tranquillat, et infirmitas firmat?

Nam et beatus Petrus apostolus, dicente sibi Do-
mino : Cum senueris, extendes manus tuas, et. alius
te cingel, et ducet quo tu non vis* (Joan. xxi, 18),
quid aliud nisi solutus a corpore volebat esse cum
Christo? Sed si fieri posset, sublata mortis molestia,
vitam concupiscebat :eternam : ad quam mortis mo-
lestiam nolens ductus est, et reliquit hunc in&rmi-
tatis affectum. Quod nemo vult mori, adeo usque

C na'!urale est, ut ! hoc ipsi beato Petro nec senectus

auferre potuerit : cui dictum est, cum senueris, du-
cendus es quo non vis. Ac proinde quantacunque sit
molestia mortis, debet eam vincere vis amoris, quoe
amatur ille, quí, cum sit vita nostra, etiam mortem
voluit perferre pro nobis. Nam si nulla esset mortis
vel parva molestia, non esset tam magna martyrum
gloria. |
CAPUT XVII.
Quod orationi in fine insistere debemus, et commen-
dare nos fratrum precibus.

Cum extrema debiti finis imminet hora, oratio nos
debet juvare * continua. Si enim ad ignota vel longe
posita loca in hoc mundo transire disponimus, modo
nos fratrum orationibus commendamus, modo nos

sistentem sibi vix posset humanus aspectus oculis D ipsos in ipso profectionis articulo continua lacryma-

carnalibus intueri, nisi quod talem videre jam pote-
rat de s:zculo recessurus. Αἀ quem ille non sine qua-
dam animi et vocis indignitate infremuit, οἱ dixit :
Pati timetis, exire non vultis: quid faciam vobis ?

a nta illic celestium regnorum voluntas. Duac.

b Mentis nostra. L.

ὁ Quamque perversum. L.

4 Et deest in Lip., sed babet Duac., cui consonat
edit. S. Cypr.

e fleiteratis. L.

! Ita etiam edit. S. Cypr. Lip. vero acceleretur.

E Et monentis eum, qui de persecutione sollicitus,
de accersione securus, non consentit, ita Lip. edit. S.
Cvpr. habet sollicitis.... securis.. desiderium. In rc-
liquis consentit Duacenz.

b Firmissimi. L.

rum inundatione ? perfundimus, precantes a Domi-
no?, ut placidis itinerum gressibus properemus.
Et si hz:ec tam studiose, manente adhuc complexu
corporis et animze, inter cognita sseculi agimus P,

i Voluntaria similitudine. L.

j Ne hoc ipso se putantes reprobos, pejore despe-
ratione. L.

k Precinget, el ducet qua non vis. L.

1 Duac. 44 quam mortis molestia nolens ductus est,
et reliquit hunc infirmitatis affectum, quo nemo
mori, usque adeo "alurali, ut, etc.

m Adjuvare. L.

n Exundatione. L.

9 Precantes Dominum. L.

P Carnis et anime, inter incognita seculi. Duac.

δι

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. I.

Ai

quanto s*udiosius in fine nostro facere debemus, cum A religiose mulieris opus bonum pr:dicat, przdican-

ad illam regionem transitum facimus, ubi peracta
separatione corporis ab anima, tam incogniti* per-
venimus, ut nulia nobis hic dum vivimus cognitio
Immaneat, utrum nos post mortem beata vita recipiat,
an rapiamur exeuntes de corpore b ad tormenta?
Nam quia et diabolus extrema vitz nostr:e. suis la-
queis inneclere nititur, si in ipso exitu piis fratrum
precibus et sedulis psalmodix officiis muniamur,
longe ille semper repellitur, nec audet se nociturum
divinis castris ingerere, ubi audit nomen Domini per
ora concinentium fideliter resonare. Quosdam enim
legimus in hora exitus sui, ab assistente diabolo, et
insidiante, fraternis precibus et psalmodix: frequen-
tia liberatos. Unde non est dubium, quia cum pii
&deles et verissimi Christiani ex hoc sxculo trans-
eunt, si sedula et frequens fratrum adjuverit oratio,
non eos audeat cobtingere malignorum spirituum
cruenta incursio.

CAPUT XVII.

(uod conditiones sepulture, et. curationes funerum
debite fidelibus impendantur.

« Licet curatio funeris * et conditio sepultur:x seu
pompa exsequiarum, magis sint vivorum soiatia,
quam subsidia mortuorum ; non tamen conteinnenda
we abjicienda sunt corpora defunctorum, maxime-
qu justorum atque fidelium, quibus tanquam or-
mais et vasis ad omnia bona opera sanctus usus
αἱ Spiritus. Si enim paterna vestis et annulus, ac si
qué hujusmodi, in tantum posteris charus est, in
quntum erga parentes major aífectus est; quanto
Bagis nullo modo ipsa spernenda sunt corpora, qua
uique tanto cunjunctius atque familiarius e, quam
«libet indumenta, gestamus » (S. Aug., de Cura
Pro mort., cap. 5, et de Civit. lib. 1, cap. 15). Ac
Pine quidquid humano corpori impenditur, non
Οἱ presidium salutis, sed humanitatis ofhcium, se-
cuum affeclum, quo nemo unquam carnem suam
io habet. Unde oportet, ut qui potest f, pro carne
P'ximi curam gerat, cum ille inde recesserit qui
e'rebat. Et si hzec faciunt qui carnis resurrectionem
Ia credunt, quanto magis debent facere qui cre-
lb, ut corpori mortuo, sed tamen quandoque
Msurrecturo ei in aterriiate mansuro, impensum
Mjwmodi officium sit etiam quodammodo ejusdem
Ái testimonium. « Nam et antiquorum justorum
fumer, officiosa pietate curata sunt, et exsequi:
Glbrp, οἱ sepultura provisa (Genes. wít.). Ipsi
(que dum viverent de sepeliendis, vel etiam trans-
krewis suis corporibus mandaverunt filiis (Genes.
1", 30). Et Tobias sepeliendo mortuos, Dominum
P'Omergisse, teste angelo, commendatur (Tob. xi,
12). Ipse quoque Dominus die tertia resurrecturus,

ἃ Ad lam. incognita. L

δ A corpore. L.

* Duac. cum ratio funeris.

à Üpera perficienda. L.

* Multo familiarius a(que conjunctius. L.
! Quam potest. D.

5 Tenendam. D.

dumque conimendat, quod unguentum pretiosum
super membra ejus effuderit, atque hoc ad eum se-
peliendum fecerit. (Matth., xxvi, 1). Et. laudabiliter
commemorantur in Evangelio, qui corpus ejus de
cruce acceptum, diligenter atque honorifice tegendum
sepeliendumque curarunt. (Matth. xxvii, 59, 60).
Verum ist:*€ auctoritates non hoc admonent, quod
insit ullus cadaveribus sensus; sed ad Dei provi-
dentiam, cui placent etiam talia pietatis officia, mor-
tuorum quoque corpora pertinere significant, propter
resurrectionis fidem astruendam 5 » (S. Aug., ubi
stupra).

CAPUT XIX.

Utrum prosit defunctis, si corpora eorum in ecclesiis
tumulentui.

Cum quisque apud memorias martyrum sepelitur,
hoc tantum prodest defuncto, ut. commendans eum
is, qui superstes est, martyrum patrocinio, affectus
pro eo supplicationis augeatur. Cum ergo recolit ani-
mus, ubi sepultum sit charissimi corpus, et oecurrit
animo locus nomine martyris venerabilis, eidem
martyri animam dilectam commendat recordantis ct
precantis affectus. Qui tamen affectus cum defunctis
a fidelibus chavrissimis exhibetur, eis prodesse non
dubium est, qui cum in corpore viverent, talia sibi
post hanc vitam prodesse meruerunt (S. Aug., De
Cura pro mort., c. 4).

CAPUT XX.

Quod multum prosit moriuo in. ecclesia tumulato
fides, qua creditur, martyris apud quem. conditur,
patrocinio adjuvan.

Plerique fidelium cum fidei pre»cedentis affectu,
aut sua, aut suorum corpora apud memorias marty-
rum pracipiunt tumulari, non puto infructuosum
esse quod creditur, aut inane, quod fideliter de di-
vino auxilio speratur; tantum si non sint hujusmo-
di ^, qui in ecclesiis sepeliuntur, insolubifes culpe,
qui eos non sinant, etiam oblatis Deo sacrificiis,
adjuvari post mortem. Àc proinde si fldes illa habere
meritum creditur, qua quisque implorator pro de-
functo 1 suo in locis martyrum tumulato depreca-
tur j; quanto magis illa fides spei su: fructum
consequitur, quiz in vivente 3dhuc remediabilem
sui cadaveris k providet locum? Etenim sanetus Au-
gustinus inquirenti de hac quistione Paulino epi-
scopo sic respondit : « Cum fidelis mater fidelis
filii ! corpus desideravit in basilicam martyris poni,
siquidem crediJit ejus animam meritis martyris ad-
juvari, hoc quod ita credidit, supplicatio fait ^, et
hxc profuit, si quid profuit. Et quod ad idem sepul-
crum recurrit animo, et filium precibus magis ma-
gisque commendat, adjuvat defuncti spiritum, non

b Hujusmodi eorum. L.

i Quisquis ille impletus pro defuncto. D.

) Deum deprecattr. L.

k Sibi sui caduveris. L.

1 Filii defuncti. Lips. et edit. S. Aug.

m Supplicatio quedam fuit. L. et edit. S. Aug.

4TS

matris affectus. Simul enim et quis, et cui commen-
datus sit, non utique infructuose religiosam mentem
rogantis attingit » (S. Aug., De Cura pro mort. c. 5).
II:ec sanctissimi Augustini verba sunt, quibus cre-
ditur non esse fidem illorum vacuam, qui pie viven-
tes, suorum cadavera in memoriis martyrum przci-
piunt tumulanda : licet multis aliis rationibus, et
majorum didicerimus exemplis, quod illi damnabili-
ter in ecclesia tumulentur, qui usque in finem suum
sceleratissime vivunt. Nam meritum, per quod illis
ista prosint, si nullum comparatum est in hac vita,
frustra qu:ritur post hanc vitam. Ut enim hoc, quo.
impenditur, possit eis prodesse post corpus, in ea
vita est acquisitum, quam quisque gessit in cor-
pore.

* Non parva est universe Ecclesie. D.
b Sacrificia.... offeruntur. L.

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI
mortui corporis locus, sed ex loci memoria vivus ἃ

416
CAPUT XXI.

De oblationibus que pro fidelibus defunctis. offe-

runtur.

In Machabzorum libris legimus oblatum pro mor-
tuis sacrificium (11 Machab. xn, 45). Sed etsi nus-
quam in Scripturis veteribus omnino legeretur, non
parvipendenda esset universx ecclesix *, qu:xe in hac
consuetudine claret, auctoritas : ubi in precibus δ8-
cerdotis, qu: Domino Deo ad ejus altare funduntur,
locum suum habet etiam commendatio mortuorum.
Cum enim sacrificium Deo pro spiritibus defuncto-
rum offertur b, pro valde bonis gratiarum actiones
sunt, pro non valde bonis propitiationes sunt, pre
valde malis, etiamsi nulla sint adjumenta mortuorum,
qualescunque tamen sunt consolationes viventium.
Quibus tamen prosunt, aut ad hoc prosunt, ut plena
sit remissio, aut certe ut tolerabilior sit ipsa dam-
natio €.

€ Fiat ipsa d:mnatio. L.

LIBER SECUNDUS.

Quomodo se anime defunctorum habeant ante resurrectionem corporum.

CAPUT PRIMUM.
De differentia paradisorum.

quo fuerit Apostolus raptus, et ubi beatorum animo
locantur exut:» corporibus : definiens idem doctor,

Unus est terrenus paradisus, ubi primorum homi- C primum celum esse corporeum, secundum spiritale,

num vita corporaliter exstitit : alter vero coelestis,
ubi anim:e beatorum, statim ut a corpore exeunt,
transferuntur, atque digna felicitate letantes, exspe-
ctant receptionem corporum suorum. De hoc para-
diso Julianus Pomerius * ait : « Ilinc quoque viden-
tur anim justorum duci, vel ire in paradisum rece-
dentes a corpore, quo se raptum dicit Apostolus,
mente profecto, non corpore. » [tem idem post ali-
quanta dicit : « Satis est dictum de paradiso ccele-
sti ^, et quod in eo sancte animz statim de suis
corporibus exeuntes, Deo donante, mittantur. Quod
ita debere credi, Dominus noster Jesus Christus sua
auetoritate firmavit, ubi latroni dicendo, Hodie me-
cum eris in paradiso (Luc. xxi, 43), sine ulla ambi-
guitate probavit, quod beatas animas suis exutas

tertium mentale, in quod * mentis ascenditur cog.
templatione, ita asserens : « Si primum ccelum recte
accipimus boc omne corporeum, quidquid 4 est su-
per aquas et terram. Secundum autem in similitu-
dine corporali quod * ipsum cernitur, sicut illud,
unde animalibus plenus in exstasi Petro discus ille
submissus est (Act. x, 10, 11). Tertium vero quod
mente conspicitur, ita secretum et remotum et om-
nino arreptum a sensibus carnis atque mundatum f,
ut ea que in illo sunt, et ipsam Dei substantiam,
Verbumque Deum per quem δ facta sunt omnia, in
charitate sancti Spiritus ineffabiliter valeat videre et
audire, non incongruenter arbitramur et illuc esse
Apostolum raptum, et ibi paradisum fortassis esse
omnibus meliorem, et si dici oporteat, paradisum

corporibus paradisus ccelestis sine ullo intervallo D paradisorum » (S. Aug., De Gen. ad litt. lib. xut, c. 58).

temporis suscipiat. »

CAPUT 1].

Ubi sit paradisus, in quo beatorum anime erute
corporibus requiescunt.

Legimus in beato Augustino, cum verba illa Apo-
stoli enucleatissime definiret, quibus se idem Apo-
stolus in tertium colum raptum fuisse commemorat
(11 Cor. xui, 2), quod in tertio coelo sit paradisus, in

* Julianus Pomerius in Dialog. de Anime natura,
octo libris comprehenso, lib. vint. qui, teste sancto
Isidoro, de resurrectione agebat, seu finibus bono-
rum et malorum, quod opus omnino periit.

b Satis est de paradiso celesti scire. L.

* In quo. D.

4 Generali nomine quidquid. L.

CAPUT ΠΙ. ἣν
Quid significet sinus Abrahe, in quo beatorum animar
recipiuntur.

Sinum Abrahz requiem patris, vel secretum 5 pea-
tris, sive etiam paradisum significare, multipliciom
doctorum sententiis definitum esse non ambigo, cum
inter exteros Ambrosius, Augustinus, atque Grego-

ὁ Spiritu. L.

1 Jta in Lips. et Duac. At vero S. August. editi li-
bri habent :ta secreta, et remola, 6i... &rregía.
atque mundata.

5 Verbumque Dei per quod. L.

b Secretum quietis eterna. ἴω

1

A1

a elegantius docuerint.
CAPUT IV.
De differentia infernorum.

De discretione infernorum in beati Augustini tra-
etatibus legisse me memini : ubi duo inferna esse
manifestius dicit, ut unus infernus supra terrain, al-
ter vero sub terra infernus esse b accipiatur, secun-
dum vocem Psalmist:e Deo confitentis : Eruisti ani-
mem meam er inferno inferiori (Psal. xxxv, 15).
Nam propter duo ista inferna missus est Filius Dei,
undique liberans 5. Ad hunc infernum missus est
nascendo, ad illum moriendo. Et hzc quidem di-
cens : « Infernum, ait, fratres d, nec ego expertus

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. 1l.
rius tanti patriarchze sinum nibil aliud signuificasse A

4:8
CAPUT V.
Unde dictus sit infernus.

Infernus dictus est eo quod infra sit ἡ. Sicut enim
secundum corpus, si ponderis sui ordinem teneant,
inferiora sunt omnia graviora, ila secundum spiri-
tum inferiora sunt omnia tristiora. Unde et in Greca
lingua origo nominis, quo appellantur inferi, pro eo
quod nihil sub se Κα habeant, resonare perhibetur
(S. Aug., De Gen. ad litt. lib. xn, cap. 55, n. 66).

' CAPUT VI.
Quales sint inferi, vel si sint corporei.

« Est quxdam, ut ait beatissimus Augustinus ,
inferorum substantia, sed eam spiritalem esse arbi-
tror, non Corporalem. Nec audiendi sunt, qui aflir-
mant inferos in hac vita explicari, nec esse post mor-

sem adhuc, nec vos, et fortasse alia via erit, et per B tem. Viderint enim quemadmodum poetica figmenta

infernum non erit: incerta sunt h»c. Verum quia
dicit Scriptura, cui contradici non potest : Eruisti
animam meam ez inferno inferiori, intelligimus tan-
quam duo inferna esse, superius et inferius. Nam
unde infernus inferior, nisi quia est et superior 9
( S. Aug.. Enarr. in psal. xxxv, v. 15, n. 17?»
ltem aliam opinionem idem doctor sanctissimus po-
Bit, dicens quod apud ipsos inferos sit aliqua pars
inferior, ubi dives ille immaniter torquebatur, et
aliqua pars superioris inferni, in quo Abraham cum
Lazaro l:etabatur, ubi etiam omnes sancti ante ad-
ventum Christi habiti sunt. Sic enim przdictus doctor
sil :« Fortassis apud inferos f est aliqua pars inferior,
«o traduntur inipii qui plurimum peccaverunt.
Etenim apud inferos utrum in locis quibusdam jam
feisset Abraham, non satis possumus definire. Non-
ém enim venerat Christus ad infernum δ, ut erue-
πὶ inde omnium sanctorum prazcedentium animes,
& amen Abraham in requie ibi erat. Et quidem di-
'*" eum torqueretur apud inferos, cum videret
Abraham, levavit oculos. Non enim posset levatis
ulis videre, nisi ille esset superius, et ille infe-
rss. Et quid ei respondit Abrabam, cuin diceret :
Pater Abraham. mitte Lazarum wt intingat digitum
Wim in aquam b, et stillet in. linguam meam, quo-
Nem crucior iu hac flamma? Fili, memento, ait,
φεὶς percepisti bona in vita. tua, et Lazarus mala :
Nanc autem hic requiescit, tu autem torqueris (Luc.
im, 21, 95). Et super hzc ait: Inter nos et vos chaos

interpretentur : nos ab auctoritate divinarum Scri-
pturarum, quibus solis de hac re fides habenda est,
recedere non debemus » (S. Aug., tbi supra, n. 62).
CAPUT VII.
Qua ratione inferi sub terris csse credantur.

« Unde sub terris inferi esse credantur, si corpo-
ralia loca nou sint, aut unde inferi appellentur, si
sub terris non sunt (ut ait S. Augustinus) merito
quaeritur. » Unde sic idem doctor ait: « Ideo sub
terris inferi dicuntur, vel creduntur, quia congruen-
ter in spiritu, per illam corporalium rerum siimilitudi-
nem sic demonstrantur, ut cum defunctorum animx
1 inferis digne, carnis amore peccaverunt, hoc per
illas corporalium rerum similitudines exhibeatur ,

C quod ipsi carni mortuz solet exhiberi, ut sub terra

recondatur (S. Aug., ibid., n. 66). »
CAPUT VIII.

Quod anime beatorum statim ut a corpore exeunt, ad
Christum in caelum vadunt.

De his interroganti Petro beatum Gregorium ita
legimus respoudisse : « Hoc neque de omnibus
justis fateri possumus, neque de omnibus ncgare.
Nam sunt quorumdam justorum anim:, qux ἃ cc-
lesti regno quibusdam adhuc mansionibus differun-
tur: in quo dilationis damno quid aliud innuitur,
nisi quia de perfecta justitia aliquid minus habue-
runt? Et tamen luce clarius constat, quia perfecto-
rum justorum πὶ animx, mox ut hujus carnis claustra
exeunt, in coelestibus sedibus recipiuntur. Quod et ipsa

weguum firmatum. est, ut nec nos possimus ire ad D Veritas per se obtestatur dicens : Übicunque [uerit

ἴοι i, nec inde aliquis venire ad nos (Ibid., 26). »
(S. Aug., ubi supra, n. 18). H:ec ergo fortasse sunt
duo inferna, quorum in uno quieverunt anima san-
ctorum, in altero torquentur animx impiorum.

8 Qnam id ipsum significasse. L.
δ Superior super terram, alter vero infernus inferior
sub terra esse. L.

*Lips. Infernum inferius, nisi quia infernum est
guperins.

f Apud ipsos inferos. L. et edit. S. August.

€ Dominus venerat ad infernum. L. et edit. S. Aug.

corpus, illuc congregabun:ur et aquile (Matth. xxiv,
28) ; quia ubi Redemptor ipse est corpore, illuc pro-
cul dubio colliguntur et animz justorum. Et Paulus
dissolvi desiderat, et esse cum Christo (Philip. 1, 25).
Qui ergo Christum in colo esse non dubitat, nec

h.]n aquam : desunt hzc in L. et in ed. S. Aug.

i Venire ad vos. L.

j Inferi, eo quod infra sint, Latine appellantur. L.

k Nihil suave habeant. L,. sed Duac. et edit. S.
Aug. habent sub se.

1 Per illas corporalium rerum similitudines sic de-
monstratur, ut quorum de[unctorum anime, etc. L. εἰ
edit. S. Aug.

m Perfectorum nostrorum. Sola edit. D. contra L.
et S. Greg.

419

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

480

Pauli animam in coelo esse negat, qui etiam de so- A corrumpitur et aggravat animam (Sap. ix, 15), de

lutione sui corporis atque inhabitatione coelestis pa-
trix dicit (IJ Cor. v, 1) : Scimus quia si terrestris do-
mus nostra hujus habitationis dissolvatur, quod edifi-
cationem ^ habemus ez Deo, domum non meanufa-
ctam, eternam in colis » (S. Greg., Dial. lib. vv,c. 25).

CAPUT IX.

Quod nunc anima defunctorum in quibusdam recepta-
culis teneantur.

« Tempus quod inter hominis mortem et ultimam
resurrectionem interpositum est, anim:e abditis re-
ceptaculis continentur, sicut unaqu:xeque digna est,
vel requie vel :rumna, pro eo quod sortita est in
carne vivens b » (S. Aug., Ench. c. 109).

CAPUT X.

Quod anime, que aliquid minus de perfecta sanctitate
habuerint, exeuntes de corpore, non statim collo-
centur in caelestibus regnis.

Julianus Pomerius dicit : « Spiritus illi qui nec
tam perfect: sanctitatis hinc exeunt, ut ire in para-
disum statim post depositionem suorum corporum
possint, nec tam * criminose ac damnabiliter vi-
vuut, aut ita in suis criminibus perseverant, ut cum
diabolo et angelis ejus damnari mereantur, l:cclesia
hic pro eis efficaciter supplicante, poenis 4 medicina-
bilibus expiati, corpora sua cum beata immortalitate
recipient, ac regni coelestis facii participes, in eo
sine ullo defectu sux beatitudinis permanebunt »
(Jul. Pom., Dial. de anime nat., lib. vin).

CAPUT ΧΙ.

Quod. ante resurrectionem corporum non sic videatur
Deus a sanctis spiritibus defunctorum, sicut post
resurrectionem videbitur : et qualiter nunc de([uncto-
rum anime corpora sua desiderent recipere.

Ait ex hoc. beatissimus Augustinus : « Si quidem
miovet *, quid opus sit spiritibus defunctorum cor-
pora sua in resurrectione recipere, si potest eis etiam
sine corporibus summa illa beatitudo priberi , dif-
ficilior quidem quistio est, quam ut possit perfecte
lioc sermone definiri. Sed tamen minime dubitandum
“ cst, ereptam { hominis a carnis sensibus mentem, et
post mortem ipsa carne deposita, transcensis etiam
similitudinibus corporalium rerum, non sic videre
posse incommutabilem substantiam, sicut sancti an-
geli vident 5, sive alia latentiore causa, sive ideo

propagine corruptionis existens, multo magis averti-
tur mens ab illa visione summi celi. Unde abripienda
necessario erat ab ejusdem carnis sensibus ut οἱ,
quomodo possit capere illud, ostenderetur. Proinde
eum hoc corpus, non jam animale, sed per futuram
commutationem receperit spiritale, angelis ad:equata,
perfectum habebit natura συ modum, obedicns et
imperans, vivificata et vivificans, tam ineffabili faci-
litate, ut sit gloriz», quod ^ sarcinz fuit» (S. Aug., De
Gen. ad litt. lib. xn, eap. 55).
CAPUT XII.

Quod post descensum Christi ad inferos, amime
electorum non locis illis tenentur, ubi patriarcha-
rum anime tent? sunt, sed stalim eant ad cam-
um.

Antiqui patres usque ad adventum Domini, quam-
libet juste vixerint, ducti ad regnum non sunt,
nisi ille descenderet, qui paradisi claustra homini-
bus sua morte aperiret i. Nam utique eos post per-
actam justitiam , etsi tranquilla, tamen inferni
claustra tenebant. Post mediatoris autem adventum
in hoc mundo viventes i, ut ait beatus Gregorius, ad
regnum ducimur mox ut de corpore eximus, et il-
lud sine mora percipimus, quod antiqui patres cum
maxima percipere dilatione meruerunt.

CAPUT XIII.

Quod sicut anima sanctorum post transitum ad celum
vadunt, ita peccatorum. anima in in[ernum iru-
dantur.

C Si esse sanctorum animas in ccelo attestatione

sacri eloquii credimus, oportet ut et iniquorum anhi-
mas in inferno esse per omnia credamus; quia ex
retributione zernze justitiie ex qua justi glorian-
tur, necesse est ul et injusti per omnia crucien-
tur. Nam sicut electos beatitudo glorificat, ita credi
necesse est, quod a die k exitus sui ignis reprobos
exurat.

CAPUT XIV.
Quod hi qui semel fuerint in infernum projecti,
ibidem erunt in perpetuum permansuri.
In Salomonis libro scriptum est : Lignum im
quocunque loco ceciderit, sive ad austrum sive ad
aquilonem, ibi erit (Eccle. 1, 5) : scilicet quia cum

quia inest ei quidam appetitus naturalis corpus ad- g humani casus tempore, sive sanctus sive malignus

miünistrandi, quo appetitu retardatur, ne tota devo-
tione pergat in illud summum coelum, quandiu non
subest corpus, cujus administratione appetitus ille
conquiescit. Porro autem si tale sit corpus, cujus sit
gravis et difficilis administratio, sicut hxc caro qux

a (uia aedificationem sola Lips. et paulo inferius
edit. S. Greg. habet sed eternam.

b Dwm viveret. Lip. 9

e Non tam. L.

4 À penis. L.

€ Si quem movet. Lip. cum edit. S. Aug.

f Raptam. L.

. 5 Aliter Duac. quam editio L. et S. Aug. Nox

8ic vivere posse in. incommulabili substantia, sicut
angeli vivunt. !

spiritus egredientem animam a claustris carnis ac-
ceperit, in z:ernum secum sine ulla permutatione
retinebit, ut nec exaltata ad supplicium proruat, nec
mersa zternis suppliciis ad remedium ! ereptionis
ascendat.

h Locus iste apérte corruptus est in edit. Duac.
in qua ita legitur : Ange!is adequata. perfectum na-
ture sue modum obediens, vivificata. et imperans,
et vivificans, tam incstimabili felicitate, «t sit εἰ glo-
rie, juod , etc. L.

i [nterpositione suc mortis aperiret. L.

j In hunc mundum venientis, «4 ait, etc. L.

k (uod die. D.

δ Ultra ad remedium. L.

484
CAPUT XV.

Quod non sit anima privata sensibus suis post iortem
corports.

In Cassiani voluminibus legimus (Joan. Cass., col-
lat. 1, cap. 14, post. med.) quod non sint oiuse
post separationem bujus corporis animi , neque
nihil sentiant, cuin dives ille in inferno cruciari se
in flamma ad Lazarum pauperem clam.t (Luc. xvi,
24) : et illud quod de eruce Dominus ad latronein
dixit : Jodie mecum eris in paradiso (Luc. xxu, 43).
οὐ illi nequaquam Dominus promisisset, si ejus
animam nosset post separationem carnis vcl privan-
dam sensu, vel in nihilum resolvendam. Non enim
caro ejus in paradiso, sed anima erat ingressura
cum Christo. Quibus dictis, ut idem doctor ait, ma-
nifeste probatur animas defunctorum non solum
Suis sensibus non privari, sed nec istis quidem af-
feetibus, id est, spe atque tristitia, gaudio atque
metu carere, et ex eis quz» sibi in illo generali exa-
mine reservantur, quiddam eas jam incipere prz-
gustare. Nec secundum opinionem quorumdam in-
fidelium, in nihilum 608 resolvi post hujus vitz
excessum *, sed vivacius subsistere, Deique laudibus
intentius inbzrere... Nonne ultra omnes ineptias,
non dico fatuitatem, sed insaniam esse, vel levi-
ter b suspicari, illam pretiosiorem hominis portio-
nem, in qua etiam imago Dci, sccundum beatum
Apostolum, ac similitudo consistit (I Cor. x1; Coloss.
“1, 10), deposita hac qua retunditur in pr:esenti
sarcina corporali, insensibilem fieri, quzxe omnem
vim rationis in se continens, etiam ipsam mutam
atque insensibilem earnis * substantiam participa-
tione sui facit esse sensibilem? Cum utique conse-
quens sit, et hoc rationis ipsius ordo eontincat, ut
exuta mens ista carnali pinguedine 4, intellectuales
virtutes suas in melius reparet, et puriores eas et
subtiliores recipiat potius quam amittat. In tantum
hoc quod diciinus beatus Apostolus verum esse co-
gnoscit, ut etiam optel ab hac carne discedere, ut
separatione ejus enixius valeat. Domino copulari, di-
cens ; Desiderium habeo dissolvi, et. cum Christo es-
se : multo enim | melius (Philipp. 1, 25). Quoniam
dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino “, et
idetrco audemus , εἰ bonam voluntatem. habemus,

segis peregrinari a corpore, et praesentes esse. ad D

Dominum ; propter quod contendimus sive. prasen-
&es, eite absentes placere. illi (II Cor. v, 6, 8,9).
Commerationem scilicet animx f, qux in hae carne
est, peregrinationem a Domino atque absentiam a

* Past hujus commorationis excessum. L.

b ]ta Duac. et edit. Cassiani. Αἱ Lips. : Nonne
Sitra omnis ineptiv, non. dicam fatuitalem, sed. in-
saniem est, vel leviter, eic.

ε Materium carnis. L. ct ed. Cas.

4 L. et C. el., qua nunc hebetatur. pinguedine.

* A Christo L

f Communicationem anime. Duac.

& Confidens. L.

» Duacena : Profiteri animam habere posse. simi-
litudinem corporis, et corporalium omnino membro-
rum quisquis negat, etc. Hic sensus abs dubio obscu-

PROGNOSTICON LiBfll TRES. — LIB. 11.

483

A Christo esse pronuntians, ejusque ab hac carne. 56-

parationem atque discessum, prxsentiam ad Chri-
Stum, tota credulitate confitens δ.

CAPUT XVI.

Quod anima similitudinem corporis habeat, et in
eadem corporali similitudine requiem sentiat per[e-
ralque tormenta.

De asima bumana, quod similitudinem corporis
liabeat, ista est sententia egregii doctoris Augustini.
Ait cnim : « Profiteor animam habere posse simili-
tudinem corporis, et corporalium omnino membro-
rum : hoc quisquis negat h, potest negare animam
esse quz in soinnis videt, vel ambulare se vel sedc-
re, vel huc atque illuc gressu vel etiam volatu fer-
ri, quod i sine quadam corporali similitudine non
fit. Proinde si hanc similitudinem etiam apud. infe«
ros gerit, non corporalem, sed corpori similem , ita
etiam recte in locis non corporalibus, sed corpora-
lium similibus, sive in requie sive in doloribus est ».
(S. Aug., De Gen. ad litt. lib. xu , cap. 53).

CAPUT XVII.
An anima, cum incorporea sit, igne credatur corpo-
reo cruciari.

Si vMiventis hominis incorporcus spiritus tenetur
in corpore, cur non post. mortem, cum incorporeus
sit spiritus, etiam corporeo igue à teneatur? Teneri
autem per igi.em spiritum dicimus, ut. in tormento
ignis sit videndo atque sentiendo. lgnem namque
co ipso quod videt, patitur, et quia cremare se X aspi-
cit, crematur. Sicque fit, ut res corporea incorpo-
ream exurat, dum ex igue visibili ardor ace dolor
invisibilis trahitur, ut meus inco»porea per ignei
corporeum etiam corporea flamma crucietur. Quam-
vis colligere ex dictis evangelicis possumus, quia
incendium anima non solum videndo, sed etiam ex-
periendo patiatur. Veritatis enim voce, dives 1nor-
tuus in ipferno dicitur sepufius. Cujus anima quia
in igne tenealur, insinuat, qui Abraham depreca-

tar !, dicens : Mitte Lazarum, μὲ inlingat. extremum

digiti sui in aquam, ul re(rigeret. linguam meam;
quia crucior in hac flamma (Luc. xvi, 24). Dum
ergo peccatorem divitem damnatum in ignibus per-
hibet, quisnam sapiens reproborum animas teneri
iguibus neget?

CAPUT XVIII.

Quod wnus sit gehennae ignis, et non uno modo cree
ciet peccatores.

Unus quidem est gehenn: ignis, sed nom uno
modo omnes eruciat peccatores. Uniuscujusque enim

rus est, οἱ corruptus contextus : quare ex Lip.
emen:lavimus, prout legitur etiam in Augastino. Cx-
tera aliquantum discrepant, sed absque ullo erro-
re, vel sententie inversione : ique relinuin.us
Duacenamn.

i Videtur vel ambulare, vel sedere, vel liac atque
illac gressu, vel etiam volatu avolare, quoa, etc.Lip.
cum S. August. edit.

j Incorporeo igne. L.

k Concremari se. L

! Deprecabatur. L.

485

S. JULIANI ΕΓΠΊΒΟΟΡΙ TOLETANI

L4

481

quantum exigit culpa, tantum illic sentietur et pae- A levissima, qux ignis facile consumat. lloc tamen

no 4. Nam sicut in hoc mundo multi sub uno sole
consistunt, Rec tamen ejusdem solis ardorem zequa-
liter sentiunt, quia alius plus zestuat, alius vero mi-
nus ὃ: ita illic in uno igne non unus est modus in-
cendii, quia quod hic diversitas corporum €, hoc
agit illic diversitas peccatorum, ut et ignem non dis-
similem habeant, et tamen eosdem singulos dissi-
militer exurat.
CAPUT XIX.

Quoa post mortem purgatorius ignis esse credatur.

Purgatorium ignem post mortem esse, multorum
tractatorum cognovimus sententiis evidenter 3 defini-
tum. [nter quos Augustinus doctor egregius, licet
eum in hac vita fidelibus accidere posse testetur,
tamen et post mortem definit eum quibusdam * esse
futurum , contestans quod ignis ille purgatorius, qui
nunc a quibusdam contemnitur et parvus putatur,
multo gravior existat, quam quidquid homo potest
pati in hac vita (Aug., Enarr. in psal. xxxvi, n. 5).
Gregorius quoque de hoc purgatorio igne sic dicit :
« Pro quibusdam levibus culpis ante judicium pur-
gatorius ignis esse credendus est. pro eo quod Veri-
tas dicit, quia si quis in Spiritum f sanctum blasphe-
miam dixerit, neque in hoc seculo neque in futuro
remittetur ei (Matth. xu, 52). In qua. sententia datur
intelligi, quasdam culpas in hoc s:eculo, quasdam
vero relaxari in futuro » (S. Greg., Dial. lib. iw, cap.
$9). Quod enim de uno negatur, consequens in-
tellectus patet quia de quibusdam conceditur. Sed
tamen, ut dixi, hoc de parvis minimisque peccalis
fleri posse credendum est, sicut. est assiduus otiosus
sermo, immoderatus risus, vel peccatum cure rei
familiaris, quz vix sine culpa vel ab ipsis agitur, qui
culpam qualiter declinare debeant, sciunt, aut. non
jn gravibus rebus error ignoranti, que cuncía.
etiam post mortem gravant, si adhuc in hac vita po-
sitis minime fuerint relaxata. Namque cum Paulus
dicat Christum esse fundamentum , atque subjun-
gat : Si quis edificat 5 supra fundamentum hoc, au-
rum, argentum , lapides pretiosos, ligna b, fenum,
elipulam, ... uniuscujusque opus quale sit, :gnis pro-
babit. Si cujus opus manserit, quod superedificavit,
mercedem accipiet : si cujus opus arserit, detrimen-

sciendum est, quia illic saltem de minimis quisque
nihil purgationis obtinebit, nisi bonis hoc actibus
in hac adhuc vita positus, ut illic obtineat, prome-

reatur.
CAPUT XX.

Quod alius sit ignis purgatorius, quo plerique sal-
vandi esse creduntur, alius ille, in quo impii, Chri-
sto judicante, mergendi sunt.

Beato Augustino distinguente cognoscimus (Enarr.

9 in psal. xxix, n. 2), quod alter sit ille ignis futurus,

de quo impiis Christo judicante dicendum est : Dis-

cedite a me, meledicti, in. ignem eternum (Matth.

xxv, 41) ; alter iste, qui purgatorius proprie ap-

pellatur, propter eos qui per eum salvi fiunt. Per

illum enim * qui futurus est impiis, nullus salvahi-
tur, quia juxta quod scriptum est : μπὲ hi in sup-
plicium eternum (Ibid., 46). Per istum autem ignem
qui probat et purgat, salvatio manifesta promittitur.

Nam juxta quod predictus doctor ait: Si autem

ignem illum loco isto voluerimus accipere, de quo

Dominus dicit sinistris : Discedite a me, maledicti, in

ignem eternum, ut in eis etiam isti esse credantur,

qui zdificant super fundamentum hoc ligna, fenum,
stipulam, eosque ex illo igne post tempus pro malis
meritis impertitum liberet boni operis fundamentum ;
quid arhitramur dextros, quibus dicetur : Venite,
benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regmum

(Ibid., 54), nisi eos qui zdificant super fundamen-

tum hoc, aurum, argentum, lapides pretiosos? Sei

in illum ignem de quo dictum est, Sic tamen quasi
per ignem (1 Cor. 1n, 15), si hoc modo intelligatur,
utrique mittendi sunt , et dextri scilicet, et sinistri.

Utrique quippe illo igne probandi sunt, de quo di-

ctum est : Dies Domini declarabit, quia in igne re-

velabitur, et uniuscujusque opus quale sit, ignis pre-
babit (I Cor. τι, 15). Si ergo utrumque probabit
ignis, ut si cujus opus manserit, id est, non fuerit
igne consumptum quod superzdificavit, mercedem
accipiet, si cujus opus arserit, detrimentum patietur;
profecto non est zternus ille ignis. In illum enim
soli sinistri novissima et perpetua damnatione mit-
tentur, iste autem ignis solos dextros probat. Sed
alios eorum sic probat, ut :xdificium, quod super
Christum fundamentum ab eis invenerit esse con-

tum patietur ; ipse autem salvus erit, sic tamen, quasi p structum, non exurat neque consumat ; alios autem

per ignem (1 Cor. ui, 12, 15, 14, 15). Quamvis
hoc i de igne tribulationis nobis in hac vita adhi-
bito possit intelligi, tamen si quis hoc de igne fu-
ture purgationis accipiat, pensandum summopere
est 1, quia illum dixit per ignem quidem posse sal-
vari, non qui super hoc fundamentum zs, ferrum,
plumbum :edificat, id est, peccata majora, et idcirco
duriora, atque tunc jam insolubilia; sed liguum,
fenum, stipulam, id est, peccata minima, atque

4 Unusquisque etenim quantum. exigit. culpa, tan-
tum illic sentiet el penam. L.

b Et alius plus... et alius minus. L.

4 Diversitas operum. L.

d Deest evidenter in Lips.
* Pro levibus culpis, q.busdam, etc. L.

aliter, id est, ut quod super:zdificaverunt, ardeat,
damnumque pajiatur, salvi autem fiant ; quoniam
Christum in fundamento stabiliter positum praecel-
lenti charitate tenuerunt. Si autem salvi fiunt, pre-
fecto ad dexteram stabunt, et cum caeieris au-
dient : Venite, benedicti Patris mei, possidete para-
tum. vobis regnum (Matth. xxv, 54). Non ad sini-
stram, ubi erunt qui salvandi non erunt, et ideo aw-
dient : Discedite α me, maledicti, in ignem eter-

f Sancto Spiritui. L.

€ Superadificaverit. L.
h Lignum. L.

i Hoc deest in Duac.

ἢ Sollicite est. L..

k Deest enim in Duac.

485

stum (Matth. xxv, 41). Nemo quippe ab illo igne salva-
bitur, quia in supplicium ztternum omnes illi ibunt, ubi
vermis eorum non moritur, ct ignis corum non ezstin-
gnitur (Marc. ix, 45).

CAPUT XXI.

Quod ignem purgatorium non post ultimum judicium,
. sed ante perferant anima.

De penis purgatoriis, quod ante illud ultimum
judicium fiant, sanctus Augustinus deflnitam ponens
sententiam ait : «Nos quidem in hac mortali vita
poenas quasdam purgatorias esse confitemur ;...
sed temporales peras. alii in hac vita tantum, alii
post mortem, alii tunc, et nunc. Verumtamen ante
illud judicium severissimum * novissimumque pa-
tiuntur; non autem omnes venient in sempiternas

poenas, qux post illud ultimum judicium sunt fu- p

turz, qui post ;inortem sustinent temporales. Nam
quibusdam quod in isto non remittitur, remittetur
in futuro seculo, id est, ne futuri seculi :xterno
supplicio puniantur » (Aug. de Civit. Dei, lib. xxi, cap.
45).» Nam quomodo quibus peccatum in isto s:z-
eulo remit'itur, in futuro :eteruo supplicio punian-
tur? Unde et post aliquanta idem doctor : « Quis-
quis igitur, ait, penas cupit evadere sempiternas,
non solum baptizetur, verumetiam justificetur in
Christo, ac sic * vere transeat a diabolo ad Christum.
Purgatorias autem ponas nullus futuras opinctur,
nisi ante illud ultimum tremendumque judicium»
(Jbid., cap. 16). Tanti ergo doctoris confirmati sen-
tentia fatemur, quod purgatorius hic ignis ante ulti-

mum judicium fiat, et ignem illum, in quo om- C

mes impii, Christo judicante, mergendi sunt, ante-
cedat.
CAPUT XXII.

Utrum hi qui in purgatorio igne sulvandi sunt, usque
ed tempus resurrectionis, an infra cruciari cre-
dantur.

Puto quod sicut non omnes reprobi qui in zter-
mem ignem damnandi sunt, una eademque supplicii
qualitate ardebunt d, sic omnes qui per graves pur-
gatorias poenas salvi esse creduntur, non uno eo-
demque spatio temporis cruciatus spirituum susti-
nebunt * : ut quod in reprobis discretione poenarum,
hoe in istis qui per ignem salvandi sunt, mensura
temporis agitetur. Sed tanto illis minus vel majus

PROGNOSTICON LIDRI TRES. — LID. Il.

486

Α lanto tardius citiusve salvari. Non tamen tales de

quibus dictum est, quod regnum Dei non posside-
debunt (1 Cor. vi, 10 ; Galat. v, 21), nisi conve-
hienter poenitentibus eadem crimina remittantur.
Convenienter autem dixi, ut steriles in eleemo-
synis non sint » (Aug., Ench. cap. 69).

CAPUT XXII.

Quod ad tribu'ationem. purgatorii ignis mors. ista
pertineat. carnis.

De purgatoriis pnis doctor egregius disputans
Augustinus : Potest, ait, ad istam tribulationem per-
Unere eliam mors ista carnis, qua de primi peccati
perpetratione concepta est, ut secundum cujusque
vdificium tempus quod eam sequitur, ab unoquoque
sentiatur. Persecutiones quoque, quibus martyres
coronantur, et quas patiuntur quicunque Christiani,
probant utraque :edificia velut ignis; et alia consu-
munt ^ cum ipsis zdificatoribus, si Christur in eis
non inveniunt fundamentum, alia sine ipsis, si inve-
niuni; quia licet cum damno, salvi tamen erunt
ipsi : alia vero non consumunt, quia talia reperiunt,
qui maneant in zeternum.

CAPUT XXIV.

Utrum anime mortuorum se invicem, et quos nusquam
viderunt, agnoscant.

Quod se anima defunctorum exutze corporibus
! recognoscere invicem ) possint, testatur Evange-
lista cum dicit : Factum est, ut moreretur mendicus,
et portaretur ab angelis in sinum Abrahae : moriuus
est autem εἰ dives, el sepultus est in inferno. Et ele-
vans oculos suos cum esset in tormentis, vidit Abra-
ham a longinquo k, et. Lazarum in sinu ejus. Et ipse
dirit : Pater. Abraham, mitte. Lazarum, ut. intingat
extremum digiti sui in aquam, ut. refrigeret. linguam
meam, quia crucior in hac flamma (Luc. xvi, 22-24).
Ecce quomodo divitis anima Lazari pauperis spiri-
tum cognoscebat. Ex quo non est dubitandum, quod
se defunctorum spiritus in illa regione pariter re-
cognoscant. Possunt enim et boni bonos, et mali
malos recognoscere. « Si enim, ut ait Gregorius,
Abraham Lazarum minime cognovisset, nequaquyun
ad divitem in tormentis positum, de ejus transacta
contritione loqueretur dicens, quod mala receperit
in vita sua. Et si mali malos non recognoscerent, ne-

imis purgatorii extendetur supplicium, quanto hic p quaquam dives in tormentis positus, fratrum suo-

minus vel amplius bona temporalia f dilexerunt :
juxta illud quod beatus Augustinus in suis libris de
peais purgatoriis agens, inter czetera sic dicit : « Tale
etiam aliquid post hanc vitam fleri incredibile non
esi, et utrum ita sit quxri potest, et aut inveniri,
aut latere nonnullos fidelium pcr ignem purgatorium
quant magis minusve bona 5 pereuntia dilexerunt,

ὃ Duac. pro severissimum, habet ultimum.

* Tota h:ec. periodus usque ad unde et post ali-
quanta , desideratur in Lips.

* Acsi. Lips.

[n eterno igne mergendi sunt, una eademque sup-
plici qualitate damnandi sunt. L. u

* Non in uno eodemque spatio cruciatum. spiritus
sislincbunt. L..

rum etiam absentium meiinisset. Quomodo enim
pr:esentes non posset cognoscere, qui etiam pro ab-
sentium memoria curavit exorare? Qua in re illud
quoque ostenditur, quia et boni malos, et mali
cognoscunt bonos. Nain et dives ab Abraham cogno-
scitur, cui dictum est : Recepisti bona in vitu tua. Et
electus Lazarus a reprobo divite est cognitus, quem

f Transitoria. L.

€ Sua bona. L. 2l

h Quicunque Christi probantur, utraque aedificia,
velut ignis, et alia consumunt. L.

i Acorporibus. L.

j Invicem deest in Lip.

k Elevans autem . . . vidit Abraham a longe. Lip.;
et infra : ut intingat . . . . in aqua.

481

S. JUNIANI EPISCOPI TOLETANI

433

mitti preeatur ex nomine dicens : Mitte Lazarum. À bus orat, ut admoneantur, ne et ipsi in iniqua tor-

In qua videlicet cognitione * utriusque partis cumu-
lus retributionis excrescet, ut et boni amplius gau-
deant, qui secum eos I:etari conspiciunt, quos ama-
verunt ; et mali cum eis torqueantur, quos in hoc
mundo dilexerunt : ut eos non solum sua, sed etiam
b eorum poena. consumat. Fit autem in electis quid-
dam mirabilius : quia non solum eos agnoscunt, quos
in hoc mundo noverunt, sed velut visos et cognitos
recognoscunt bonos quos nunquam viderunt. Nam
cum an:iquos patres in illa zterna hereditate vide-
rint, eis incogniti per visionem non erunt, quos in
operibus « semper noverunt. Quia enim illic omnes
communi claritate Deum conspiciunt, quid est quod
ibi neseiaut, ubi scientem omnia sciunt » (S. Greg.
Dial. t£b. iw, cap. 55)?

CAPUT XXV.
Uirum anime beatorum orare videantur pro his quos
in inferno sentiunt.

« Orant pro. inimicis suis eo tempore anima bea-
terum, ut ait beatus Gregorius, quo possunt ad fru-
ctuosam poenitentiam eorum corda convertere, atque
ipsa conversione salvare. Quid enim aliud pro ini-
micis orandum est, nisi hoc quod ait Apostolus, ut det
eis Deus ponitentiam, et resipiscant a diaboli laqueis,
a quo captivi tenentur ad ipsius voluntatem (11 Timoth.
n, 25, 96)? Et quomodo pro illis tunc orabitur, qui
ja nullatenus. possunt ad justitix opera ab iniqui-
tate commutari ? Eadem itaque causa est, cur non
oretur tunc pro hominibus eterno igue 4 damna:is.
qui nunc causa est, ut non orelur pro diabolo an-
gelisque ejus zelerno supplicio deputatis. Ipsa nunc
eliam causa est, ul non orent sancti homines pro
hominibus infidelibus, impiisque defunctis, quia de
eis utique quos zterno supplicio deputatos jam no-
verunt, ante illum justi judicis conspectu:n orationis
su:e meritum cassari refugiunt. Quod si nunc quoque
viveutes justi mortuis et damnatis injustis minime
compatiuntur, quando adhuc aliquid judicabile de sua
carne se perpeti,etiam ipsi noverunt; quanto districtius
tunc iniquorum tormenta respicient ὁ, quando jam ab
omni vitio corruptionis exuji, ipsi jam justitix vici-
nius atque ardentius Ἢ inhzrebunt? Sic quippe eo-
rum mentes, per hoc quod justissimo judici inh:e-
rent, vis districlionis absorbet, ut oninino eis non

menta € deveniant (Luc. xvi, 21, 28), quomodo pio-
rum animze, et maxime in requie constitute, charo-
rum superstitum creduntur sollicitudinem amisisse ἢ
Orare ergo possunt pro salute viventium, i» quantum
a Domino permittuntur : nam utique recordari vera-
citer possunt, quos in hoc szxculo positi dilexerunt :
sensum cnim, quo viventes cum viventibus adfue-
runt ^, non amisisse, sed liberiorem illic habere cre-
dend:e sunt, ubi onere corporali gravari non possunt.
Nam juxta divinam sententiam, corpus corruptibile
aggraval animam (Sap. ix, 15) : ergo anima que
nunc corpore gravatur, liberior corpore absoluta
efficitur. Est igitur animx? post mortem el sensus
integer, eti memoria plena. Ergo anima quz illic

B certo recordationis officio utitur, proximorum dulce-

C

dinis recordatur. Recordans ergo quos amavit in
seculo, commendare 605 potest precibus Christo:
quamquam nihil aliud orationes fidelium animarum,
quam desiderium earum accipiatur i. Illud quoque
dico, quod celeberrima sit in hac re Ecclesix con-
suetudo, cum se morituris commendat, οἱ memores
eos sui esse przoptati. Sic martyribus, cum morc-
rentur, superstitum charorum se familiaritas com-
mendavit : sic se quotidie piorum turba fidelium
evocandis ab hoc seculo electis animabus committit,
et ut scmper sui sint memores, poscit. Nec enim
fides viventium id a morientibus * posceret, si apud
se certum haberet, quod in nullo cos juvare possent
post mortem. Sed quia tantx auctoritatis sollicitudo
non pr:eterit, sequens rei multoties effectus probavit,
cum ea qus plerique viventes a morientibus sibi
fieri petunt, sine dilationis damno consequuntur !.
Hec ergo mihi videtur de hac objecta quizstiuncula
ratio, quam etsi ipsis verbis, ut est a majoribus evo-
luta, non invenio, ipso tamen sensu definitam ab
auctoribus puto, quanquam etsi aliquid ex hoc ab
eis definitum reperero, illorum potius sententiam
assequar m.

CAPUT XXVII.

Utrum contristari vel. letari possint anime deftncto-
rum pro viventium charorum salute : seu tristitiu
aut qualibel curd vivorum moveantur 7.

libeat, quidquid ab illius regule intern: subtilitate D 51 nulla esset mortuis cura de vivis, non atique

discordat » (S. Greg. Dial. lib. wv, cap. 41).
CAPUT XXVI.

Utrum animae mortuorum orent pro salute charorum
viventium.

Si sepultus dives in inferno, Abraham pro fratri-

* Lips. Mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti
sui in aqua ut refrigetur linguam meam. In qua fidelis
cognitione, etc.

bLips. Et mali Gum cum eis torquentur, quos in hoc
mundo despecto Deo dilexerunt, eos non. solum sua
sed étiam, etc.

€ [n epere. ἴ,.

4 terno supplicio. D.

* Aspiciun. D.

f. Arctius. L.

5$ [n loea tormentorum. L.

dives ille qui torquebatur apud inferos, sollicitus
essel pro fratribus suis, dicens ad Abraham : Rogo
te, pater, ut. mittas Lazarum in domum patris mei :
habeo enim quinque fratres : ut testetur illis, me et
ipsi veniant in locum hunc tormentorum (Luc. x«i,

à Fuerunt. L.

i Fidelium defunctorum animarum, quam desideria
eorum accipiantur. L.

1 Consuetudo fidelium, cum se... commendant, et...
prooptant. L.

ΚΑ transeuntibus. L. Paulo post pro certum, halet
Duacena incertum : forte legendum fuit in certo.

! Percipiunt. L.

m Reperio, illorum potius sententiam assequor. D.

n Moveantur deest in Duac.

486

vivis, quamvis nesciant quid in przsenti agatur a
nobis : sicut viventes curam habere possumus de
mortuis, quamlibet ignoremus quid agatur ab illis.
Si enim pro mortuis nulla esset cura viventibus, non
utique pro eis crebro 5 oblatis sacrificiis precare-
mur. Hzc et his similia sanctus Augustinus in suis
voluminibus ponens, hoc unum ponit exemplum,
quod non est mediocriter admirandum : « Audivi-
mus, ait idem doctor, quod cum debitum repeterc-
tur a quodam, defuucti patris cautione prolata, quod
filio nesciente a patre jam fuerat persolutum, con-
tristari homo gravissime ccpit, atque mirari ^, quod
ei pater moriens non dixerit quid deberet, cum fe-
cisset etiam testamentum. Tunc ei nimis anxio ap-

paruit idem pater ejus in somnis, et ubi esset recon- B

ditum 4 quo illa cautio vacuata fuerat, indicavit.
Quo invento juvenis atque monstrato, non solum
falsi debiti calumniam propulsavit, sed etiam pater-
num recepit chirographum, quod pater non recepc-
rat, quando cst pecunia persoluta. Hine utique puta-
tur anima hominis curam gessisse pro filio, et ad
eum venisse dormientem, ut docens quod ignorabat,
a magna eum molestia liberaret * » (S. Aug., De Cura
pro mort., cap. 11).

CAPUT XXVIII.

Quod patriarcham, prophete, et apostoli, omnesque
beatorum spiritus nos ardenter. secum. gavisuros

a Attamen mortui. D.

b Dominum crebro, etc. L.

€ Atque mirari. Desunt hxc in Duac. sed habet L.
et ed. S. Aug.

4 Reconditum. Ita utraque nostr. ed. L. ct Duac. In
ed. S. Aug. legitur recautum, et in aliis cod. repo-

* (Que ignorabat, magna molesiia liberaret. L. et
similiter.

f Nostra peccata. L.

δ Credis. D.

h Sanctos patres. L.

i Nondum desideratur in D.

ij Perperam ex hoc loco colliget aliquis Origenem,
et cum eo Julianum nostrum, in ea fuisse sententia,
qua, licet veterum nonnulli tenuerint olim, nunc
jam ab Ecclesia proscripta est, justorum quoruin-
eunque animas, ctiam plene ab omni labe purgatas,
ante extremum judicii diem intuitiva ac beatifica Dei
visione minime donandas esse. Quod hic observari

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. il.
«1. 28). ita ergo mortui * curam babere possunt de A

4CO

exspectent ; et quod non sit illis perfecta la'titia, do
nec pro nosiris erroribus dolent.

De his ita Origenes doctor in suis dogmatibus do-
cet, dicens : « Neque enim hinc discedentes sancti
continuo integra meritorum suorum premia conse-
quuntur, sed exspectant eliam nos, licet. morantes,
licet desides. Non enim illis est perfecta letitia, do-
nec pro erroribus nostris dolent, et lugent peccata f.
lloc fortasse mihi dicenti non credas 5 : quis enim
ego sui, qui confirmare sententiam tanti dogmatis
audeam ? Sed adhibeo horum testem, de quo non
potest dubitari. Magister enim gentium cst in fide et
veritate Paulus apostolus. Ipse igitur ad Hebraos
scribens, cum enumerasset omnes sanctos h qui per
fidem justificati sunt, addit post omnia ctiam hoc:
Sed isti, inquit, omnes, testimonium habentes per
fidem, nondum i assecuti sunt repromissionem a Deo:
Deo pro nobis aliquid melius providente, ne sine nobis
perfectiunem consequerentur (Hebr. x1, 59, 40). Vides
ergo quia exspectat adhuc Abraham, ut qu:e perfecta
sunt consequatur : exspectat et Isaac, et Jacob, et om-
nes prophetze exspectant nos, ut nobiscum perfectaat
beatitudinem capiant. Propter lioc etiam, mysterium
illud in ultimum diem dilati judicii custoditur : unum
enim corpus est, quod justiflcari exspectatur, unum
corpus est, quod resurgere dicitur in judicio; licet
enim sint multa membra, sed unum corpus» (1 Cor.
xn, 12) (Orig., hom. 7 in Levit.). i Non potest ocu-

mas omittamus, non inquit Apostolus : Ne sine nobis
coronarentur, s:d perfectionem. consequerentur, sive,
ut habet Vulgata nostra, consummarentur : quasi noà
essentialem ac przecipuam suarum virtutum merce-
dem dilatam, sed quoddam l:titi:& complementum
accidentale significare vellet, quod ante nos disce-
dentes non essenL ante nos accepturi , quippe ex
Bostro consortio atque ejusdem felicitatis participa-
tione exsurgens. ld ipsum postrema Origenis verba
demonstrant, quibus ea quz de singulis beatis sta-
tuerat ad beatorum omnium caput et exemplar
transferens, ne ipsum quidem Christum. Dominum,
qui s:.det jam ad dexteram Patris sui, perfecta frui-
turum lzetitia concludit, donec ab electis suis, quo-
rum est caput, divulsus quodammodo videatur.
Qu:e verba quis est qui de quadam Lrtiti:e acciden-
talis accessione non interpretetur? lad deinceps
quod iàitio ait, non esse sanctis in cavo. perfeciin
Letitiam, douec pro erroribus nostris dolent, et lu-
gent peccata nostra, caute intelligendum est : quate-

operz pretium est, propterea quod ab hujus teinporis D nus ità pecca!ia nostra detestantur, adeoque vehe-

lxereticis, qui hujusmodi errorem amplexati sunt,
valde urgetur hic Origenis locus : qui quidem, ut in
aliis szepissime erraverit, hic certe nihil docet ab or-
thodoxa fide alienum. Loquitur enim, non de justorum
loria essentiali, quie in. visione clara Dei ejusque
ruiione consislit, quzeque jam semel adepta nulla
Te minui potest, vel augeri; sed de Letitia quam
logi vocant aeccidentalem, quis, ut. multa sunt
q9bus potest. amplior fieri, non crit certe complet i
anle extremum | judicium. Augetur autem ἢ jusmodi
faudium in beatis, verbi gratia, cx peccatorum con-
versione, veraque illorum poenitentia, ut hab^mus in
Evangelio (Luc. xv, 1), tum ex parentum, amicorum,
"haorumque :elerna salute ; ac demum proprii
Wniuscujusque corporis resurrectione atque glorifica-
Uone complebitur. Quod e: ipsa Apostoli verba, quem
WW» sententi:e vatem pro erebat Origenes, aperte
ἰβδησυμὲ : namque. ut alias interpretationes justissi-

PaTrROoL. XCVI.

menter vellent nullum a nobis admitti scelus, ut, si
fieri posset, tristarentur ac pre dolore lacrymas
funderent, quo loquendi genere et angeli pacis
amare flere dicuntur in Scriptura. Sed nimirum ha-
bitant jam cum Christo regnantes in pacis οἱ L:etiti:e
regione, in qua nullus amplius eos luctus, nullus
clamor, neque dolor, ultra tentabit, quoniam abster-
sit Deus omnem lacrymarm ab oculis eorum. Itaque
felicissimam sortem adepti, a qua ulla prorsus re
deturbari poterunt, gaudere quidem ac letari am-
plius, iis quibus aiebam rebus, valent , tristari ta-
men earum absentia ac dolore affici non valent. Sed
nimis fortasse pro instituto nostro. Qui plura velit,
consulat in eam qu:estionem celebriores de Schola
theologos, D. Thoinam 1-2, 4. 4, art. 5; Bellarmi-
num contr. 7, lib. 1, c. 2, et sequ^ntibus, tum alios,
quos percensere mon vacat, sed quos legisse nou
peenitebit.

16

49]

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

492

lus dicere manui : Non es mihi necessaria. Etiamsi A aliquos ex mortuis, sicut e contrario Apostolus ex

sanus sit oculus, et non sit turbatus, quantum perti-
nct ad videndum ; si desint oculo reliqua membra,
805 erit ei lztitia? aut qux videbitur esse perfectio,
$i manus non habeat, si pedes desint, aut reliqua
membra non adsint? Quia etsi est aliqua* oculi glo-
yia, in eo maxime est, ut vel ipse dux sit corporis,
ve] exterorum membrorum non deseratur officiis.
Hoc au:em nos οἱ per illam Ezechielis visionem do-
ceri pute, cum dicit congregandum esse os ad os, et
juncturam ad juncturam, et nervos, el venas, ac
singula locis suis esse reparanda. Denique vide quid
dicit ^ propheta : Ossa, inquit, ista : non dixit :
Omnes homines sunt, sed dixit : Ossa ista domus
Israel sunt (Ezech. xxxvi, 11). Habebis ergo lti-

vivis in paradisum raptus est, divina testatur Scri-

tura. NamSamuel propheta defunctus vivo regi Sauli
etjam futura przdixit. Quamvis nonnulli, non ipsum
fuisse, nec potuisse 5 magicis artibus evocari , sed
aliquem spiritum tam malis operibus congruentem
illius existiment similitudinem figurasse, cum liber
Ecclesiasticus, quem Jesus filius Sirach scripsisse
traditur b, et propter eloquii similitudinem nonnullam
Salomonis pronuntiatur, contineat in laude patrum,
quod Samuel et mortuus i prophetaverit (Eccli. xvi,
24). Séd si et huic libro ex Hebrzeorum, quia in eo
non est, canone i coniradicituP; quid de Moyse
dicimus, qui certe et in Deuteronomio murtuug
(Deut. xxxiv, 5), et in. Evangelio cura. Elia, qui

tiam de hace vita discedens, si fueris sanctus; sed B mortuus non est, legitur apparuisse viventibus »

tunc erit p'rfecta lxtitia, cum nullum. tibi corporis
membrum deerit ^. Exspectabis enim et tu alios, sic-
ut ei tu exspectatus es d. Quod si tibi, qui membrum
es, non videbitur esse perfecta letitia, si desit aliud
membrum , quanto magis - Dominus et Salvator no-
ster, qui caput est totius corporis, non sibi dicit per-
feelam esse laetitiam, donec aliquid ex membris
deesse corpori suo videt!
CAPUT XXIX.
Utrum scire possint mortui quid agant vivi.
* « Fatendum est, ut ait beatus Augustinus, nescire
quidem mortuos quid hic agatur a vivis : sed duni
hic agitur, postea audire possunt ab eis qui hinc ad
eos moriendo pergunt : non quidem omnia, sed quz
sinuntur indicare, qui sinuntur etiam ista memi-
Disse, ct qux illos, quibus hzc indicant, oportet au-
dire Possunt et ab angelis, qui rebus qux hic agun-
tur przsto sunt, aliquid audire mortui, quod unum-
quemque eorum audire debere judicat cui cuncta
subjecta sunt. Nisi enim essent angeli qui possent
interesse vivorum et mortuorum locis, non dixisset
Dominus Jesus : Contigit autem mori inopem illum,
εἰ deferri € ab angelis in sinum Abrahe (Luc. xvi, 22).
Possunt etiam spiritus mortuorum aliqua qux hic
aguntur, et qui? necessarium est eos nosse f, non
solum prasentia et przterita, verumetiam futura,
spiritu Dei revelante, cognoscere; sicut non omnes
homines, sed prophetzz, dum hic viverent, cognosce-
bant: nec ipsi omnia, sed qux illis esse revelanda
Dei providentia judicabat » (S. Aug., De Cura pro
mort., cap. 15).
CAPUT XXX.
Utrum possint. mortui viventium oculis apparere.
Ex hoc przdictus doctor sic ait : « Mitti ad vivos

& Est pracellens aliqua. L.

» Addidit. L.

* Deest. L.

4 Sicut ipse exspectatus es. L.

e Offerri. L.

f Qua necessarium est nosse. L. Editio S. Aug.
prosequitur : vel quos necessarium est ea nosse.

δ Qui potuisset. L.

b Legitur. L..

| Ettam mortuus editio S. Aug.

) Er llebrais, quia in eorum non est canome. L.

(Matth. xvyi, 5)? (Aug., ubi supra).

CAPUT XXXI.
Quod non impiorum , sed sanctorum animae tantum
sciant quid possit a viventibus agi.

Credendum omnino est quod sicut viventes inor-
tuorum gestis interesse non possunt, ita a defunctis
caus:x viventium nesciantur. (uam tamen ignoran-
tiam sanctorum animz non patiuntur k, quz: viden-
tem omnia Deum sciunt, et scientem omuia con-
templantur. Nam et beatus Gregorius in libris Mora-
lium, loco illo quo testimonium illud de verbis Job
tractare ccpit !, ubi ait : Sive nobiles fuerint. filii
ejus , sive ignobiles , non intelligit (Job. xiv, 94),
ita definiens , ait ; « Sicut enim hi qui adhuc vi-

C vunt mortuorum animas quo loco habeantur iguo-

rant, ita mortui vita in carne viventium qualiter
postea disponatur m nesciunt. Quia et vita spiritus
longe distat a vita carnis; et sicut corporea et incor-
porea diversa sunt genere ?, ita etiam distincta co
gnitione. Quod tamen de animabus sanctis sentien-
dum non est, quia qu: intus omnipotentis Dei mi-
ram ? claritatem vident, nullo modo credendum est
quia sit aliquid P quod ignorent. Sed earnales quique
quia amorem pracipue flliis impehdunt, hoc eos
beatus Job nescire post mortem 4 asserit, quod hie
vehementer amaverunt, utsive nobiles, sive ignobiles
sint filii, nesciant, quorum eos semper cura fati-
gabat » (S. Greg., Moral. lib. xit, cap. 94, in. Job
xiv , 21).
CAPUT XXXII.

Utrum post adventum Christi ad inferos, ex quo sam-
ciis reseratum est. iter ad colos, aspicere valeant
aut boni malus in dolore, aut mali bonos in requie
constitulos.,

Eccc, Luca * evangelista testante, didieimus quod

Duacena consona est edit. S. Aug.
k Animae (wt conjicimus) nullutenus sentiunt. L.
| Tractare videtur. L.
n Vite.... qualiter disponantur. L.
5 Genera. L. genere D. et edit. S. Greg. Saiv
Maur.
9 Miram 4decst in L.
P Sit forisuliquid L. *
q Postmodum. L
" ]uca deest in L.

495

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. Il.

49t

mortoo divite illo, et sepulto in inferno, paupere quo- Α num (Psal. cr, 6). Et jn Apocalypsi Joannis anima:

que illo Lazaro in sinu Abrahz in requie constituto,
et divesin inferno collocatus Abraham vel Lazarum ἃ
pauperem viderit, et. Abraham divitem illum posi-
tum in tormentis aspexerit hb(Luc. xvi). Et hecsiqui-
dem ante adventum Christi ad inferos facta esse ac-
cepimus. Ceterum cum Dominus et Salvator noster,
pro omnibus * moriens, ad inferna anima sola de-
scendit, patriarchis, qui in locis inferi tenebantur,
eolestis paradisi januam reseravit. Quia ergo iia
est, quod illos et de inferis eruit, et in coelesti re-
gione locavit, non immerito quzritur utrum modo
Abraham ceterique sancti de illo loco ccelestis para-
disi, quo resurgente Christo locati sunt, possint ita
videre impiorum animas in inferno, sicut de loco

illo, unde moriente Christo educti sunt , facere pote- B

rant ἢ Hanc siquidem quzstionem sicut modo hic a
me videtur proponi, occupato mihi diversis negotio-
rum tumultibus, ubi legerim non facile 4 occurrit.
Hoc unum tantum de hac re in homiliis pap» Gre-
gorii legisse me recolo, ubi ait : « Credendum est
quod, ante retributionem extremi judicii, injusti in
requie quosdam justos aspiciant, ut. eos videntes et
conspicientes in gaudio, non solum de suo supplicio,
sed et de illorum bono crucientur. Justi vero in re-
quie positi in tormentis semper intuentur * injustos,
ut inde eorum crescat gaudium, quia malum conspi-
ciunt quod misericorditer evaserunt, tantoque ma-
jores ereptori suo gratias referunt, quanto vident in
aliis quod ipsi perpeti, si essent f relicti, potue-
runt. Nec illam tantzx beatitudinis claritatem apud
electorum animas δ fuscat aspecta poena reprobo-
rum, quia ubi jam compassio miserie non erit,
minui procul dubio beatorum lxetitia non valebit. Quid
autem mirum, si dum justi injwstorum tormenta con-
spiciunt, hoc cis veniet in obsequia gaudiorum ^,
quando in pictura niger color substernitur, ut albus
vel rubeüs clarior videatur? Et quamvis eis sua gau-
dia ad perfruendum plene sufficiant, mala tamen re-
proborum absque dubio semper aspiciunt; quia qui
ereatoris sui clariiatem vident, nihil in creatura
sgitur quod videre non possint » (S. Greg., lib. 1 in
Eweng., hom. 40, n. 8).
CAPUT XXXIII.

Contra eos qui d:cunt quod nulla sit anime vita post
mortem.

Cassianus ait : « Qui mortui sunt corpore Domi-
wm spiritu benedicunt , atque collaudant, secundum
lind : Benedicite Dominum , spiritus et anime justo-
"m (Dan. 11, 86), οἱ omnis spiritus laudet. Domi-

* Et Lazarum. IL.

δ Aspezit. L.

* Pro nobis omnibus. L.

3 Facile deest in L.

* Justi vero , in tormentis semper intuentur. L.

f Si esseut. desunt in Duac.

* Animas utraque nostr. edit. Animsm S. Greg. ed.
budata,

^ Hoc eis adauget obsequia gaudiorum. L. sola. S.
"reg. edit. laudata vix dilfert a Daac. : hoc eis venit
i obsequium.

occisorum non sdum laudare Deum, sed etiam inter-
pellare dicuntur (Apoc. i). la Evangelio quoque
evidentius Dominus ad Saducaeos : Non legistis, inquit,
quod dictum est a Deo, dicente vobis : Ego sum Deus
Abraham, οἱ Deus Isaac, ct Deus Jgcob? Non est
Deus mortuorum, sed vivorum; omnes enim ci virunt
(Matth. xxi, 51, 32; Exod. ni, 6). De quicus et

. Apostolus : Propter quod, inquit, nom con[unditur

Deus vocari Deus eorum , paravit. enim illis civitatem
sanctam » (Hebr. x1, 16) (Joan. Cass., collat. 4, c. 14).
Beato quoque Augustino czterisque doctoribus id as-
serenti:us multis locis et multiplicibus libris, nnum
pr:edicti viri memorabo exemplum, quo hujusmodi
roboretur assertio. Fratrem quemdam Gennadium
medicum sibi notissimum atque clarissimum refert
apud Carthaginem fuisse, quem crga. pauperum cu-
ram impigra misericordia facillimoque animo beni-
gnissimum fuisse testatur : qui tamcn Censadius
dubitabat utrum esset alia vita ? post mortem.
« Hujus igitur n:entem et opera misericordiz quo-
niam Deus nullo modo desereret, apparuit illi in
somnis conspicuus juvenis et dignus, eique dixit :
Sequere imc. Qui dum sequeretur i, venit ad quam-
dam civitatem, ubi audire ca pit a dextra parte k so-
nos suavissime cantilene ultra solitam notamque
suavitatem. Tunc illo intento quidnam esset, hvmnos
dixit esse beatorum atque sanctorum. À sinistra
autem parte quid se vidisse retulerit, non satis mc-
mini. Evigilavit, et somnium fugit !, tantumque de
illo quam de sonmio cogitavit. Alia vero nocte, ccce
idem ipse juvenis eidem rursus apparuit, atque ab
illo utrum cognosceretur interrogavit. Respondit,
quod eum bene pleneque cognósceret. Tunc ille
quaesivit ubi se nosset. Nec memorixz defuit quod
iste eidem responderet », totumque visum illud,
hymnosque sanctorum, ad quos eo cuce venerat,
444 recordabatur facilitate narravit ». At ille per-
cunctatus est utrumnam id quod viderat in som-
nis vidisset an vigilans ? Respondit : In somnis. At
ille homini : Bene, inquit, recolis : in somnis illa
vidisti ^; sed etiam nunc in somnis te vídere scias.
liec cum audisset iste, ita esse credidit, atque id
responsione firmavit. Tunc qui hominem docebat,
adjecit et. ait : Ubi est modo corpus tuum ? Ille re-
spondit : In cubiculo et in lectulo meo. Scjisne, in-
quit ille, in eodem corpusculo esse illigatos et clau-
sos oculos tuos P? Ille respondit : Scio. Tuuc ille ;
Qui sunt ergo isti oculi quibus me vides? Ad hoc iste
non inveniens quid responderet, obticuit. Cui hizsi-

i [lla vita. L.

j Quem dum sequeretur. ]..

k Parte deest in L.

| Fuit D.

m ]ste idipsum iterum respondere. L.

n Ad quos audiendos eo duce venerat, qui recentissi-
mum recordabatur facile narratit. L.

9 Breve, inquit, recolis; verum est : in. somnis,
etc. L.

P Nec esse illigatos , sed clausos et oiiosos 0«w!08
tuos, nihilque illis te videre ? 1..

495 -

S. JULIAN EPISCOPI TOLETANI

tanti ille quod his interrozationibus docere molieba- A mirificus i, ad Fortunatum scribens de exhortatione

tur aperui continuo. Sicut 4, inquit, isti oculi car-
nis tuze utique in dormiente atque in lectulo jacente
nunc vacant, nec aliquid modo operantur, et tamen
sunt isti quibus me intueris, et ista uteris visione,
ita cum defunctus fueris, nihil agentibus oculis car-
nis tux, vita tibi inerit qua vivas, sensusque quo
senlias. Cave jam deinceps ne dubites vitam esse
post mortem. Ita sibi homo fidelis ablatam dicit hu-
jus rei dubitationem » (S. Aug., Epist. ad Evod. 159,
in edit. Paris. S. Maur.).

CAPUT XXXIV.

Contra eos quibus parum videtur quod anima post
mortem carnis in quadam corporali simili:udine
leta quedam videat, vel tristia. sentiat. Et quod
expressiora sint ibi lata vel tristia, quam hic videri
possunt per somnium ab animo.

Quamvis non sint corporalia visa, sed siimilia cor-
poralibus, quibus anim:e corporibus exutze afliciun-
tur, seu hene, seu male, cum et ipse animx corpo-
ribus suis similes b sil.imet appareant, sunt tamem
et vera Leia, et vera molesta, facta de substantia
spirituali. Nam et in somnis magnum interest 4
utrum in [115 an in tristibus simus. Unde in rebus
quas concupierant corstituti, se evigilasse doluerunt
plurimi , el rursus gravibus terroribus atque crucia-
tibus exagitati atque vexati, cum expergefacti essent,
dormire timuerunt, ne in eadem mala revocarentur.
Et utique non est dubitandum quod expressiora
sunt illa qux: in inferno dicuntur esse, atque idco
vehementius sentiantur *. Nam et qui subtracti sunt
sensibus corporis, minus quidem quam si omnino
morerentur, sed tamen amplius quam si dormirent,
expressiora se vidisse narraverunt quam si somnia
somniassent f.

CAPUT XXXV.

Quid remunerationis 9 habere credan!ur anime defun-
ctorum, ante resurrectionis illius ultimum tempus.
Anim:e beatorum mox ut de hujus corporis domi-

cilio exeunt, donec veniant ad resurrectionis illius

ultimum tempus, jucunditate ^ spiritus perfruuntur,
attestante Joanne de animabus occisorum propter
verbum Dei,et dicente : Date sunt illis singule stole
albe (Apoc. vi, 11). ll:ec ergo prima stola est quietis
et jucunditatis, qua post mortem carnis anima tan-
tum perfruitur ; secunda illa erit, cum recepto corpore
de anima et carnis immortalitate letabitur.

CAPUT XNNVI.
Quod post depositionem corporis hujus s'atim videatur
a sanctis spiritibus Deus.

Beatissimus Cyprianus, doctor clarus, et magister

ἃ Aperuit. Et continuo sicut, cic. L.

b Similes deest in D.

c Lips. : Sed tamen vera laetitia et vera molestia [a-
cte de substantia spiritali.

4 D. : Magna magnitudinis interest.

5 Lips. : Quie. inferna dicuntur, atque. 0b hoc vehe-
etentius. sentiantur,

f Narravissent. L.

€ Quod remunerationem. L.

L. Sola jucunditate. L.

martyrii, inter c:etera sic dicit (Cap. 12, circa fin.) :
« Quanta est dignitas, et quanta securitas, exire hine
Iztam, exire inter pressuras et angustias gloriosum,
claudere in momento oculos , quibus homines vide-
banturet mundus, et aperire eosdem statim, ut videa-
tur Deus et Christus? Tanta felicitas migrandi , quanta
velocitas. Repente terrissubtraheris, ut in regnis cee-
lestibus reponaris. II:xec oportet mente οἱ cogitatione
complecti,et die ac nocte k meditari.» Tanti ergo do-
ctoris exhortatione instructi, veraciter tenere debe-
mus quod nequaquam post mortem visione Dei frau-
dabimur, sed eo cum letitia. perfruemur, si hic in
beneplacitis sibi actibus vixerimus.

CAPET XXXVII.

Quod etiam modo sanctorum. anime jam cum Christo
tn caQ.1s regnent.

Sanctus Augustinus definitione certissima cupiens
docere quod non solum martyrum sed electorum
animze fide'ium jam modo cum Christo regnent in
ccelis, de Apocalypsi Joannistestimoniumillud ponit,
ubi legitur quod animz occisorum propter testimo-
nium Jesu, et propter verbum Dei, regnent cum
Christo mille annis (Apoc. xx, 4) : anime scilicet
martyrum, nondum sibi corporibus redditis. Quod
ne aliquis putaret quod tantum martyrum, non
etiam c:eterorum filelium, animx cum Christo re-
guarent, subjunxit idem doctor : « Neque enim pio-
rum anim:e mortuorum separantur ! ab Ecclesia,

C qu$ nunc est etiam. regnum Dei » : alioqui nec

ad altare fieret memoria eorum in. communicatione
corporis Christi. Nec aliquid prodesset ad cjus bapti-
smuim in pericu'is currere, ne sine illo ^ finiatur
liec vita : nec ad reconciliationem penitentia vale-
ret, si forte pcr impudentiam malamve conscientiam
? quisque ab eodem corpore separatus est. Cur enim
flunt ista, nisi quia fideles, etiam defuncti, sunt
membra ejus? Quamvis ergo cum suis corporibus
nondum sint, jam tamen eorum anim: regnant cum
illo» (De Civ. Dei, lib. xx, c.9,n. 9). Nunc Pet quoti-
die desiderant duplicationem beatitudinis, quam ac-
cepturi sunt post, et ipsa eorum desideria clamoris
eorum quodammodo sunt verba, quibus Deum im-
precantur, ut exstinctorum corporum resurrectionem

D recipiant. Magnus quippe eorum clamor, magnum

cst desiderium. Tanto enim minus quisque clamat,
quanto minus desiderat : et. tanto. majorem vocem
in aurem Dei exprünit, quanto se in ejus desiderium
plenius fundit. Si enim desideriu:n. quodammodo
sermo non esset, Propheta non diceret : Desiderium

|i Et martyr Dci magnficus. L.

) Tam feliciter migrandi. L.

à lec die, ac nocte. L.

) Separarentur. D.

n fiegnum Christi. L.

» Nisi illo. Mtà ambie nostre editiones. Melius 2»3
dubio iu editis S. Aug. ne sine il o.

9 Lips. aliter: nec ad reconciliationem, si for:e per
ponitentiam malamve conscientiam, etc

P Nam nunc. L.

491

PROGNOSTICON LIBRI] TRES. — LIB. ΠΙ.

493

cordis eorum exaudivit auris (ua. (Psal. 1x, 38). A moriuntur : amodo enim jam dicit Spiritus wu requie-

Quibus sanctis animabus jam dat:e sunt. singul:ze sto-
be alb, id est, ipsa illa beatitudo patrix coelestis ἃ,
in qua nunc gaudentes exsultant, dictumque est
eis : Requiescite tempus adhuc. modicum, donec im-
pleutur numerus conservorum | ei (ratrum nostrorum b
(Apoc. vi, 11). Desiderantibus igitur animabus
Requiescite tempus adhuc modicum dicere, est inter
ardorem sancii desiderii ex ipsa sua presentia eis
Deum solatium consolationis aspirare. Regnum
tamen animarum eorum jam, ut diximus, cum illo
est nunc, dum isti mille anni decurrunt. Undeet ii eo-
dem libro alibi legitur : Beati mortui qui ín Domino
* Beatitudo celestis. L.

b Vestrorum. L.
€ Joannes deest in Lips.

scant a laboribussuis, nam opera eorum sequuntur eos.
Regnatitaque cum Christo nunc primum Ecclesia in vi-
vis et mortuis. Propterea enim , sicut dicit Apostolus
(Rom. xiv, 9), mortuus est Christus, ut et vivornm
et mortuorum dominetur. Sed ideo martyrum tan-
tum animas * Joannes commemoravit, quia ipsi prz-
cipue regnant mortui, qui usque ad mortem pro ve-
ritate d certarunt. Sed a parte totum, etiam czeteros
mortuos intelligimus pertinentes ad Ecclesiam, 9 quie
est regnum Christi.

E-rplicit liber secundus.

d Certabant. Sed aperte ad. totum. L.
* (Quod est regnum Christi. L.

INCIPIT LIBER TERTIUS.

DE IPSA RESURRECTIONE.

CAPUT PRIMUM.

Quod tempus εἰ diem judicii nullus hominum no-
terit.

Judicii tempus vel diem Dominus nobis esse vo-
luit incognitum. Sic enim interrogantibus se de ul-
mo die discipulis, atque dicentibus : Qwod signum
advenius tui erit, et consummationis seculi ? respon-

. disse eumdem Dominum legimus: De die autem illa
el hora nemo scit, neque angeli iu celo, neque Filius,
misi Pater. solus (Marc. xiu, 52). Quanquam hoc
ipsum quod se dicit nescire, non arbitrandus est
boc ipsum Filius ignorasse, sed quod sic sciat, ut
nolit aliis. dicere. Nam dum dicit ipse Dominus per
prophelam : Dies ultionis in corde meo (Isai. vxw1, 4),
indicat se quidem scire, sed nolle aliis indicare.

CAPUT Ii.

Utrum specialis locus esse credatur ubi judicium a
Domino agetur.

Quid ex hoc * inaliis legerim, non facile mibi
occurrit : hoc tamen Joel propheta vaticinante 5 di-
dicimus, quod in valle Josaphat omnes gentes a Do-
mino tempore judicii * congregandze sunt. Sie enim
ldem sanctus propheta ait: Im diebus illis et in
lempore illo, cum convertero. captivitatem Jude et
Jerusalem , congregabo omnes gentes, et deducam
eas ἃ in vallem Josaphat, et disceptabo cum eis ibi
(Joel. 11, 1, 2). Sed hxc prophetz verba quomodo
beatus Hieronymus sentiat, audiamus, ut ex illius
verbis locus iste Josaphat, quo judicium dicitur agi-
lari, utrum proprie an figuraliter intelligi debeat,
melius lector * agnoscat. Dicit enim beatus Hiero-

& [n aliis codicibus. Lips.

b Cognovimus. L.

€ Judicanda sunt. L.

ἃ Inválle. L.

e Ágnoscas. L.

f Dei judicium. L.

δ Designanl. . . . aut omnes dicit. D.

B nymus (In hunc Joelis locum, quamvis non iisdem

verbis). Josaphat interpretatur f Domini judicium.
Hoc ergo est quod dicit: Quando misertus fuero
eorum, hoc est, qui mei nominis confessione cen-
sentur, tunc omnes adversarios meos deducam iu
vallem Josaphat, hoc est, in vallem judicii, Omnes
autem gentes, aut omnes 5 designat incredulas na-
tiones, aut. omnes d:emones dicit, quia sic ijdem
doctor in codem tractationis subsequitur opere: Isti
tales, id est, quos aut incredulas nationes, aut dz-
mones dicit, non judicabuntur in montibus, non in
campestribus, scd in profundo et deorsum, ut s0-
lum locus ἃ ipse judicii pro poena sit.
CAPUT Ill.

Quod nullus noverit hominum, per quot dies [utu-
rum illud judicium extendatur.

« Quod. in confessione ac professione tenet omnis
Ecclesia Dei, Christum de ccelo i esse venturum ad
vivos et mortuos judicandos (ut ait beatissimus Áu-
gustinus), i hunc ultimi judicii. diem dicimus, id est,
novissimum tempus. Nam per quot dies futurum
judicium & extendatur, incertum est » (D. Aug., de
Civitat. Dei, lib. xx, cap. 1, num. 2).

CAPUT IY.

De terrore adventus Christi, et. quod in ea forma
judicatus est, in ipsa ad judicium veniet, et judi-
cium agitabit.

t Christus Dei Filius, finito mundi termino, in
ea qua ascendit celos corporis forma, πὶ cum san-
ctis omnibus veniet. Illo enim de celis ad judicium
veniente, juxta quod ipse in Evangelio ait: Virtu-

b Ipsis. L.

1. ksse futurum. L.

i Hunc omnes judicii ultimum diem dicimus, id
est, [uturum novissimum tempus. L.

k Tendatur. L.

! Omnipotens Dei Filius. L.

n 4d judicium cum sanctis omnibus. L.

499

S. JULIAM EPIS:OPI TOLETANÍ

000

tes catorum cominovebunur, et. tunc apparebit signum A eius effulserit, non indigebunus interrogore i ax

Filii hominis in colo; et tunc ^ plangent. omnes
tribus terra, et videbunt Filium hominis venientem in
nubibus cali cum virtue multa. Et mittet angelos suos
cum tuba et voce magna, et congregabunt electos ejus
α qualuor b ventis, a summis celorum usque ad ter-
minos eorum (Matth. xxiv, 29, 50, 51). Paulus quo-
que apostolus de adventu * judicii ita. dicit : Ipse
autem Dominus. in. jussu, et in voce archangeli, et in
tuba Dei descendet de caelo (I1 Thessal. yv, 45). Ignisenim
ante eum, Psalinista predicente, ardebit, et incircuitu
ejus tempestas valida (Psal. xix, 5) : quia idem qui ali-
quando venit ut judicaretur occultus, tunc veniet utom-
nes judicet nianifestus. Congregatis crgo sanctissuis
omnibus, 4 de ccelo est descensurus, juxta illud quod

venerit Christus. Sed quod quzritur, si cum cruce
veniet (nec enim pramisg&e expositionis oblitus
sum) , audi igitur subsequentia. Tunc, inquit, quando
venturus est, sol. obscurabitur, et luna. non dabit [w-
men suum (Ibid., 29). Tanta enim erit eminentia
splendoris in Christo, ut etiam clarissima cceli lu
minaria abscondantur pre fulgore divini luminis.
Tunc et stelke. cadent, quando k apparuerit signum
Filii hominis iu colo (Ibid., 29, 350). Considerasti
quanta sit virtus ! sancte crucis? Sol obscurabi-
tur, luna non dabit lumen suum : crux vero fulge-
bit, et obscuratis luminaribus coeli, dilapsisque si-
deribus, * sola radiabit, ut discas quoniam crux
sole et luna przclarior est, quorum splendorem di-

Isaias dicit : Ecce veniet Dominus cum sanctis sus ad D viuo illustrata splendore superabit. Et quemadmo-

[aciendum judicium (Isai. v1, 14). Tremendus igitur
valde et pavendus adveniet in die * examinationis
δι, quando cum angelis et archangelis, thronis et
domxialionibus, caeterisque virtutibus, colis quo-
que ac terris ardentibus, cunctis in sui obsequii
terrore coinmotis, visus fuerit in gloria majestatis.
CAPUT V.
Quod preeunte cruce Christus ad judicium veniet, et

quod eadem cruz angelorum humeris, de celo Chri-
&to descendente, portabitur.

Joannes Chrysostomus liqui:issime hanc quistio-
nem ventilans, ita deflniens dicit (Jlomilia prima
de Cruce et Latrone) : « Videamus quomodo cum
cruce sua veniet Christus, necessarium enim est
hoc ipsum ostendere. Si dixerint, inquit, 5 Ecce in
promptuariis est. Christus, ecce in solitudine, nolite
credere (Matth. xxiv, 28), de secunda. presentia
glori» suze dicens propter pseudo-christos, ct pro-
pter falsos prophetas, 8 et propter Antichristum,
ne quis errore praeventus in falsum incidat chri-
stum. Quoniam Christi Salvatoris adventum prxeve-
niet Antichristus, ideo sollicite przcavendum est,
ne quis pastorem qu:erens, lupum inveniat. Ob hoc
prz:dico tibi unde dignoscas veri Pastoris adventum.
Hoc dedit signum : hec enim fuit voluntas ejus, ut
primus adventus latenter fieret, et quaereret quod
perierat; secundus vero adventus non ita, sed sim-
pliciter ait: Quemadmodum, inquit, fulgur. exiens
à ab oriente. apparet in. occidente, ita. erit. adventus
Filii hominis (Ibid., 21). i Subito omnibus appare-
bit, nec erit indigens quisquam interrogare, sive
hie, sive illic est Christus. Quemadmodum enim
fulgur eum emicuerit, non egemus interrogare si
facta sit coruscatio ; ita cum revelatio praesentiz

a Pp nt sc. L.

b Ventis celi, a summo celorum. L.

e Judicii sui. L.

4 Ad faciendum jud:cium de celo. L.

e Ezaminis. L.

f Ecce deest in D.

€ Et falsos prophetas, propter. Antichristum, ne
aliquis. L.

»n Ab aquilone. D.

i Subito enim. L.

ἡ An vere sit Christus. L.

dum ingrediente rege in civitatem, exercitus 5 pre-
cedit ferens signa et vexilla regalia, 9 et ambitus
praparationis armison:x annuntiat regis introitum ;
ita Domino descendente de coelis, praccedet exerci-
tus angelorum atque archangelorum, qui signum
illad triumpbhale crucis vexillum sublimibus bumeris
przferentes, divinum regis celestis ingressuin ter-
ris trementibus nuntiabunt. » Idem doctor post ali-
qua sic repetit: « Sed quare crux apparebit tune,
ct quam ob causam in ejus przlatu Dominus adve-
niet, P perspicuum est : ut agnoscant consilium iui-
quitatis suxe, qui Dominum majestatis crucifixerunt.
Per hoc enim signum impudens Judzorum redargui-
tur 4 mendacium vel im;ietas. Et quoniam propter
hoc ipsum habens crucem veniet, audi ipsum in
Evangelio protestantem : Quia tunc plongent omnes
tribus terre (Matth. xxiv, 50), videntes accusatorem
suum ipsam crucem, et ipsa arguente cognoscent
peccatum suum sero, et frustra fatebuntur impiam
excitalem. Quid autem miraris, si crucem afferens
veniet, ubi et ipsa vulnera tunc ostendet ? Quoniam
videbunt, inquit, in quem compunxerunt » (Joan. ΤΙΣ,
$T). .
CAPUT VI

De terrore visionis diaboli, cum sublatus fuerit, ut ad
judicium adducatur.

Cum sublatus fuerit diabolus ut damnetur, multi
electi, qui in corpore inveniendi sunt, Domino ad ju-
dicium veniente, metu concutiendi sunt, videntes
tali sententia impium es.e punitum. Quo terrore
purgandi sunt, quia si quid eis ex corpore adhuc
peccati remanserit, metu ipso quo diabolum damnari
conspicient, purgabuntur. Hinc est quod τ ait Job:
Cum sublatus. [uerit, timebunt. angeli, et * territi

k Apparuit. D.

|! Signi, hoc est, crucis. ἴω. .

m Melius Lipsiens. quam Duac., cujus hzc lectio
est: Sol non radiabit ; quando cruz sole εἰ luna
preclarior est, eic.

» Antecedit preferens. L. .

^ Et ambitu preparationis, armisque annuntiat. L.

P flatio perspicua est. L.

« Mendacium deest in Lips.

r Ait Dominus ad Job. L.

5. Futerriti. L.

PROGNOSTICON LIBRI TRES. --- LIB. ill.

50?

purgabuniur (Job x1, 16) : angelos videlicet san- A credamus, cun Christus 5 de colo ad judicandos

ctos quosque atque electos volens intelligi.

CAPUT VII.
Quod Christus ad judicium veniens, mitis justis, et
terribilis apparebit injwstis.
Redemptor humani generis cum apparuerit, et
mitis erit justis, et terribilis injustis. Quem enim
mansuetum aspiciunt electi, bunc pavendum atque
terribilem conspiciunt reprobi. Sed hunc ideo ele-
eti terribilem non videbunt, quia modo terrorem
illius considerare non desinunt. Et ideo reprobi ter-
ribilem illum conspicient, quia modo ultimi illius
judicii postponunt terrorem, et, quod est pejus, quasi
securi in suis fecibus jacent.
CAPUT VIII.

vivos et mortuos descenderit, et judex hominibus
apparuerit inanifestus. Nam juxta prefixam beati
Augustini sententiam, quod de Christo profitemur
futurum , quoniam de colo venturus est vivos et
mortuos judicaturus, non pertinet ad vitam nostram
qu:e hic ἃ geritur, quia nec in rebus ejus gestis est,
sed in fine sxculi gerendis. Ad hoc pertinet quod
secutus Apostolus adjunxit : Ctm Christus apparuerit
tita nostra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria
(Col. uir, 4). Vivos autem et mortuos, cum venerit,
judicabit, quia et justi, qui utique vivunt, et injusti,
qui merito mortui appellantur, ab illo utique judi-
candi sunt : sive ut vivos intelligamus quos hic
nondum mortuos, sed adhuc in ista carne viventes

Quod Christum in carne ad judicium venientem justi D ejus i invenerit adventus; mortuos autem, qui de

et injusti carneis oculis sint. visuri.

Christus Dei Filius cum ad judicium venerit fa-
cenduu, omnes pariter humanitatem ejus justi οἱ
anjusti visuri sunt. Divinitatem tamen ejus injusti
non videbunt, qu: tantum justis videnda promitti-
tur. Nam quod ab injusüis divinitas ejus non videa-
tur, testatur Isaias qui dicit : Tollatur impius, ne
rideat * majestatem. Dei (Isai. xxvi, 10). Ex quo
apertissime patet quod reprobi tunc humanitatem
b ejus utique in qua judicatus est videbunt ut do-
leant; divinitatem vero non videbunt, ne gaudeant.
Quibus enim divinis ostenditur, utique * ad gau-
dium demonstratur.

CAPUT ΙΧ.

corpore priusquam veniat exierunt, vel exituri sunt.
CAPUT XI.
De sedibus judicantium.

Sedes dicimus quas Greci thronos appellant :
thronos autem Greci ) sedes dicunt. Sancti ergo,
quamlibet ipsi sint sedes Dei, juxta quod scriptum
est : Anima justi sedes est sapientie (Sap. vi), ipsi
tamen sedes habebunt, in quibus Christo judicante
sessuri sunt, juxta illud quod ipsa Veritas ait : Vos
qui secuti estis me, in regeneratione cum sederit Εἰ μα
hominis in sede majestatis sue, sedcbitis et vos super
sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel
( Matth. xix, 28).

CAPUT XI.

(uod non Pater, sed tantum Filius ad judicium [&- C De his qui cum Domino ad judicandum sessuri sunt.

ciendum venturus esse credatur.

Àit ex hoc beatissimus Augustinus (In Joan.
Evang. cap. v, tract. 19, num. 16) : « Neque enim
3d judicium vivorum et mortuorum Pater venturus
esL, nec tamen recedet a Filio Pater. Quo ergo modo
non ipse venturus est? Quia ipse non videbitur in
judicio : Videbunt in quem 4 compunxerunt (Joan.
ME, 51). Forma illa erit judex, qux stetit sub judice ;
illa judicabit quie judicata est. Judicata est enim
inique, judicabit juste. » Nam et cum in propheticis
Seripturis Dominus legitur * ad judicium esse ven-
turus, etsi ejus persona sub alia distinctione paten-
ter ponatur, tantummodo propter ipsum judicium
Christus debet intelligi; quia etsi Pater judicabit,
f per Filiam judicabit. Nam ipse per su:e prsentie
manifestationem non judicat quemquam, sed omne
judicium dedit Filio (Joan. v, 23); quia manifesta-
bitur homo judicaturus, sicut hoo est judicatus.

CAPUT X.

Quod non pertineat ad hanc vitam, cum Christus vivos
et mortuos judicaturus de celo descenderit.

Non est consequens ut ad hanc vitam pertinere

Δ Gloriam Dei. L.

b Christi in qua. L.

* Ut gaudeaut. L.

4 Pupugerunt. L.

* Ad novissimum judicium [aciendum..... etsi cjus
alia distinctio non ponatur. 1.

í! Per adventum Filii hominis. L.

9 δὲ celo descendens judex. omnibus apparuerit

Luce clarius constat quod omnes sancti qui per-
fecte mundum reliquerunt, cum Domino residentes,
c;eleros judicabunt. Tunc quoque implebitar illud
quod legitur in divinis Litteris : Nobilis in portis vir
ejus, quando k sederit cum senatoribus terre (Prov.
xxxi, 25).

CAPUT XIII.

Quod in prenominatis a Christo duodecim sedibus
non solum duodecim apostoli sessuri sint, sed omnis
perfectorum numerus, qui in duodenarium numerum
! partiuntur.

Sanctus Augustinus ita ex hoc in suis tractatibus
dicit (De Civit. Dei, lib. xx, cap. 5, num. 5): « Non
enim, quia super duodecim sedes sessuros ait Domi-

D nus esse apostolos, duodecim solos homines cum

illo judicaturos putare debemus. Duodenario nam-
que numero universa quizedam significata est praedi-
canüum multitudo, propter duas partes numeri se-
ptenarii, quo significatur plerumque universitas.
Qua du: partes, id est tria et quatuor, altera per
alteram multiplicate , duodecim ^ flunt. Nam οἱ
quatuor ter, et tria quater, duodecim sunt; etsi

manifestus. L.
b Peregrinatur. L.
i I[nrenturus est. L.
) Sellas dicunt. L.
k Sedebit. L.
l Partietur. l..
m Discipulos suos. L.
8 Faciunt. L.

505

S. JULIAM EPISCOPI TOLETAM

$04

qua alia hujusmodi duodenarii numeri, quxe ad hoc A resurrectionem, cunctam primze et secunde resur-

valeat, ratio ἃ potest reperiri. Alioquin cum in locum
Jud:e traditoris apostolum legimus Matthiam ordi-
natum, apostolus Paulus, qui plus illis omnibus la-
boravit, ubi ad judicandum sedeat non habebit : qui
profecto cum aliis sanctis ad numeruiu judicum se
pertinere demonstrat, cuim dicit : Nescitis quia. au-
gelos judicabimus? (I Cor. vi, 5.) De ipsis quoque
judicandis in hoc numero duodenario similis causa
est. Non enim quia dictum est : Judicantes duodecim
tribus Israel , tribus Levi, qux tertia decima est, ab
eis judicanda non erit, aut solum illum populum,
non etiam cxteras gentes judicabunt. Quod autem
ait In regeneratione, procul dubio mortuorum resur-
rectionem nomine voluit regenerationis intelligi.

rectionis excludit fabulam, ut alii primi, alii novis-
simi resurrecturi esse credantur. » Item post aliqua
idem dicit : « Hoc sentire debemus, quod quomodo
levis pluma, ἃ aut tenue siccumque folium vento
flatuque raptatur, et de terra ad sublime * transfer-
tur; sic ad oculum et nutum Dei omnium mortuo-
rum corpora movebuniur, parata ad adventum ju-
dicis. »
CAPUT XVI.

Quod ad omnes homines pertineat resurrectio, immu-
tatio vero lantum ad sanctos.

Ecce dicit Apostolus : Canet tuba, et mortui f re-
surgent, et nos immutabimur (1 Cor. xv, 52). Sed non
sicut bonorum et malorum generalis est omnium

Sic enim caro nostra regenerabitur per incorruptio- B resurrectio, ita communis credenda est immutatio.

nem, quemadmodum est anima nostra regenerata
per fidem. »
CAPUT XIV.

De ultima resurrectione corporum humanorum.

Resurrecturam carnem omnium quicunque nati
sunt hominum atque nascentur, et mortui sunt et
morientur, nullo modo debet dubitare omnis qui
veraciter Christianus est, dicente Domino : Amen,
amen dico vobis, quia venit hora quando mortui qui
in monumentis sunt. audient vocem Filii Dei ; et pro-
cedent qui bona fecerunt in resurrectionem vite ; qui
vero mala, in resurrectionem judicii (Joan. v, 25)

CAPUT XV.

Quod septimo angelo tuba canente, in ictu oculi
resurrectio mor(uorum.

b B. Hieronymus quorumdam de resurrectione
disputantium sententias in epistola sua, quam ad
Minervum scripsit, asserens, ita dicit : « Quxrimus
cur de novissima tuba mortuos scripserit Apostolus
resurrecturos (1 Cor. xv, 52). Quando enim novis-
sima dicitur, utique 4115 prxcesserunt. In Apocaly-
psi Joannis (Cap. x1) septem angeli describuntur
cum tubis, et unoquoque clangente, primo videlicet,
secundo, et tertio, quartoque, et quinto, et sexto,
quid per singulos actum sit, indicatur. Novissimo
autem, id est septimo, claro tuba strepitu perso-
nante, * mortui suscitantur, corpora, qu:e prius
habuerant corruptibilia, incorruptibilia recipientes. »
Pro eo tamen quod de resurrectione mortuorum ait
Apostolus, omnes resurreciuros esse in momento,
in ictu oculi, in novissima tuba, « tanta (ut ait idem
doctor ) celeritate fiet resurrectio mortuorum, ut
vivi quos in corporibus suis consumnmalionis tempus
invenerit, mortuos de inferis resurgentes pr:evenire
non valeant. Quando enim dicit, in puncto temporis,
et in inotu oculi atque momento futuram omnium

à Rleperitur. L.

b Ii:ec in Hieronymo frustra quisi imus, alterius
forte verba suut : 11 certe stylum. Hieronymi vix
$ap.unt. .

« Duacen., paulo aliter : Mortui suscitantur cor-
pere : qui prius habuerant corruptibilia. incorrmptibilia
fecipientes.

4 l'el stipula adjicit L.

Nam, juxta quod beatus Augustinus, Hieronymus,
Julianus Pomerius czterique testantur, resurreetio
communis erit omnibus bonis et malis, immutatie
vero solis danda est justis, quz utique glorificatio-
nem insinuat zxternz beatitudinis.

CAPUT XVII.

Quod non aerium corpus, sed caro quam gerimus,
sine ulla corruptione resurget.

Nullo modo audiendi sunt, qui pro carne nescio
quod corpus resurrecturum fabulantur 5 aerium.
Sed, juxta sacre histori» veritatem, in hoc quod
quisque vivit, resurreclurus est corpore. Nam, wt
c:eteros taceam, egregii przeceptoris nostri Eugenii,
h Toletan:z sedis antistitis, breviter hxc verba re-

eri C texam : « Resurrectionem autem carnis verissime

confitemur, non, ut quidam delirant, ut in aeria vel
qualibet alia carne resurgamus, sed in hac qua
sumus, ! in hac qua etiam pro recte factis coronam,
aut pro male gestis unusquisque merebitur recipere
poenam. »

CAPUT XVIII.

Quomodo spiritualia corpora tunc habere credantur,
cum futura corpora non epiritus, sed corpora veris-
sime approbentur.

Resurgent sanctorum corpora sine ullo vitio, sine
ulla deformitate, j sine ulla corruptione, vel oneris
difficultate. In. quibus tanta facilitas , quanta felicitas
erit. Propter quod spiritalia dicta sunt, cum procul
dubio corpora futura k non spiritus sint. Sed sicut

D nunc corpus animale dicitur, quod tamen corpus nog

anima est; ita tunc spiritale corpus erit, corpus
tamen, non spiritus erit.

CAPUT XIX.
De qualitate corporum que in resurrectione futura
sunt.

« Qualitas eorum.corporum, ut ait Julianus lo-
merius (De anima originc), quam miseri vel beati

* Facile transfertur. L

f Resurgent incorrupii. L.

5 Aereum. L.

h Tolosance scribit male L.

i E vivimus, in qua ctiam aut pro rccte [acits,
etc. L.

j|. Sicut sine ulla corruptione, onere, difficultate. L.

k Caro, non spiritus suu.

ὅὺ50

PROGNOSTICON LIBRI TRES. — 118. lil.

tecipient , zqualiter quidem incorruptibilis et in.- A sequenter adjungit : « Si quis in eo corporis mode

mortalis erit; sed eoruni ipsorum qui recepturi sunt
loca vel merita incomparabiliter diversa erunt, et
3 se invicem louge distantia. Unde dicit Apostolus:
Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabi-
mur (I Cor. xv, 51). Quod enim dicit : Omnes quidem
resurgemus, unam tantum resurrectionem omnium
hominum signat, ut omnia hominum corpora, una in-
corruptione, una immortalitate donata, aut in suppli-
cio, aut in prxemio, possint esse perpetua. Ac per loc
omnes et simul resurrecturi credendi sunt ; sed impii
ad supplicium, peccatores ad illud finale judicium, et
sancti omnes ad przimnium. Igitur corpora miserorum
non sic immortalia et incorruptibilia erunt, ut quia
corrumpi aut mori non poterunt, nullum seusum
doloris admittant ; sed ut, in aeternis cruciatibus con-
stituta, summus dolor nec corrumpat cruciando, nec
perimat. Α΄ sic ad hoc caro immortalis cum sua
anima condemnata vivit, ut sentiat; sentit, ut
doleat ; dolet, ut meritis suis digna recipiat. »

CAPUT XX.

[n qua etate vel statura. (utur1. sunt resurgentes, sive
sinl senes, sive juvenes, vel infantes.

Plerisque pertinaciter ac varie de hac. qu:estione
certantibus, beatus Augustinus (De Civit. Dei, lib. χατι,
cap. 15,16) responsurum se ^ perhibens dicit : « Sí
dixerimus ad Dominici corporis moduin » quorumdam
msjorum corpora redigeuda, peribit de multorum
eorporibus plurimum, cum ipse nec capillum peritu-
rum esse promiserit. Restat ergo ut. suam recipiat
unusquisque mensuram, quam vel habuit in juven-
tute, etiamsi senex sit mortuus, vel fuerat habiturus,
si ante est defunctus. Atqueillud quod commemoravit
Apostolus de mensura xtatis plenitudinis Christi
(Ephes. 1v, 15),..... sic accipimus dictum, ut nec
infra nec ultra juvenilem formam resurgant corpora
defunctorum; sed* in «ἰδία et robore usque ad
quam Christum hic pervenisse cognovimus. Circa
Lriginta quippe annos definierunt etiam hujus seculi
doctissimi homines juventutem, qu:e cum fuerit spa-
to suo termiuata, inde jam hominem ad detri-
menia vergere gravioris ac senilis statis : et ideo
yon esse ὁ dictum in mensuram corporis, velin men-
süram staturx, sed in mensuram :etatis plenitudinis
Christi. Resurgent ergo omnes tam magni corpore,
quam erant, vel futuri erant zetate juvenili. Quamvis
nihil oberit, etiamsi erit infantilis vel senilis corporis
forma, ubi nec * mentis nec ipsius corporis ulla re-
manebit infirmitas. » Unde etiam predictus doctor

a Probens. D.

b Quorumcunque majora corpora. L ΕΝ

c Lip.: In ejus etatis robore. Edit. S. Aug., in ejus
etate, et robore.

4 Duacena, Non esse venturum.

« Meritis pro mentis. L.

f Laboriosa. L.

€ Duac.: [n cam resurrecturi creduntur.

h Procedentibus. L.

| Venturi sunt. L.

) Ut quidquam inquam impedimento. L.

quo defunctus est resurrecturum unumquemque
contendit, non est cum illo f laborabili contradi-
c'ione pugnandum. » Julianus quoque Pomerius quid
de hoc senserit (Libro de anima) non tacebo. « Sane,
ait, de :etate nihil esse questionis existimo, quoniam
sive jam in utero, sive jam nati vita priventur infan-
tes, in ea resurrecturi esse credantur, ad quam
profecto essent, si viverent, annis à sequentibus per-
venturi ; quoniam si naturam resurrectio reparabit,
aliquid deesse plenitudini naturz non poterit. » Quod
eliam przdictus doctor similiter feri et de his qui
provecta ztate moriuntur astruxit, dicens : « [s quo-
que qui hinc provecta :etate, vel etiam decrepita, de-
cesserit, ea xelate resurget in qua juvenis fuit, debi-

B litate senectutis ablata. Aut si hoc. magis congruit

illi seculo beato, in quo omnes sancti sine ullo beati-
tudinis suze defectu i victuri sunt, ut aliqua ztatum
differentia ibi futura sit, sic erit ibi i, ut. impedi-
mento aul dedecori sine fine regnantibus non sit. »
Itemque subjungit : « Quod de xtate diximus, hoc
idem de statura licet intelligi. »

CAPUT XXI.

Utrum. equales an diverse futurae sint stature vel
figure sutgentium corporum, et utrum macri cum
eadem macie, pinques cum eadem pinguedine, in
resurrectione futuri sint.

De statura corporis in qua omnes k resurrecturi
sunt, beatus Augustinus manifesta dissertione pro-
nuntians dicit (Enchir. cap. 90) : « Non est conse-

C quens ut ideo diversa statura sit ! reviviscentium,

quia fuerat diversa viventium : πὸ scilicet ut macri
cum eadem macie, aut pingues cum eadem pingue-
dine reviviscant. ἃ Sed si hoc est in consilio creato-
ris, ut in effigie sua cujusque proprietas et discerni-
bilis similitudo servetur, in cxteris autem corporis
bonis :»qualia cuncta reddantur, ita modificabitur
illa in unoquoque materies, ut nec aliquid ex ea pe-
reat, et quod alicui defuerit, ille suppleat qui etiam
denihilo potuit quod voluit operari. 95 Si autem in
corporibus resurgentium rationabilis inzequalitas erit,
sicut est vocum quibus cantus impletur, hoc fict cui-
que de materia corporis sui, quod hominem reddat
angelicis ccetibus, et nihil inconveniens corum ing: -
rat sensibus. »
CAPUT XXII.
Quod sine aliqua deformitate sanctorum corpora resur-
rectura sin.
Resurgent omnium sanctorum corpora, omni feli-
eitate et gloria immortalitatis conspicua, sicut. sine

k Omnes generaliter. L..

|. Fleviviscentium singulorum. L.

m Aut macri. L.

n Lectionem Lips. et cdit. S. Aug. przferendain
hoc loco duximus Duacenz, qu:e est hujusmodi : Sed
sit hoc in concilio creatoris, ut....in ceteris. antem
corporibus bonis σημαία cuncta reddantur. Ita, cc.

ο Discrepat etiam hoc loco lectio Duacena a Lip.
et S. Aug. quam secuti sumus. Illius autem verha
sunt : Sic autem corporibus.... sicut est vocum, quibua
cantus inpletur. Hoc fiet, κ᾽ T

501

S. JULIAN EPISCOPI TOLETAM

5608

ulla corruptione, difficultate, * onere, ita sine ulla A « tanta ac talis * corporis pulchritudo, ut oblectet in-

deformitate. n quibus, ut ait sanctus Augustinus,
tanta erit facilitas, quanta felicitas. Nam idem do-
ctor ipsas quoque cicatrices in corporibus martyrum
posse quidem videri docet, sed sine ullo deformitatis
intuitu id fieri perhibet. « Non enim, ut idem doctor
egregius ait (De Civ. Dei, lib. xxu, cap. 19, n. 5),
deformitas in eisdem corporibus, sed diguitas erit :
et quamvis quzdam in corpore, non corporis, sed vir-
tutis pulchritudo fulgebit. »

CAPUT XXIII.
Quod superfluum sit querere de reproborum corpori-
bus, 1n qua «late vel mensura resurgant.

Reprobi sane utrum unius stature an diversz fu-
tue: sint, superfluo quxritur, quando in eis qui a
beata luce et abillo decore domus :ternz alieni
manebunt, statura, αὐ decori esse solet 5 non ex-
quiritur, quia, juxta quod quidam sapiens ait, ubi
crit dentjum stridor, sternusque et * intolerabilis
fletus, inauiter qu:eritur corporum dccus.

CAPUT XXIV.
Quod viri et femine in proprio sexu resurgent.
Plerique propter hoc quod dicit Apostolus : Donec
occurramus ei in virum perfectum (Ephes. 1v, 15), om-
nes feminas in virili sexu resurgere credunt, pro eo
quod vir ex limo, mulier veroex viri latere facta sit.
Nos autem catholicorum magistrorum sententiis eru-
. diti, hoc credimus, hoc tenemus, quod omnipotens
Deus, qui utrumque sexum condidit, instituit ac re-

demit, utrumque in resurrectione restituet. Nam C

Christus Dominus de muliere tentatus, quie amissis
septem viris quos habuerat, hinc quoque ipsa trans-
isset, cum quareretur ab eo in resurrectione cui
eorum potissimum redderetur, respondit : Quod in
resurrectione nec femin:x ἃ nubant, nec viri uxores
accipiant (Matth. xxii, 28-50). Ex quibus sacratissi-
mis verbis aperlissime patet quod ibi non sexus,
sed concubitus desit; nec carnis sit natura mutanda,
sed ejus concupiscentia finienda. Nam et beatus AÀu-
gusüinus hanc qu:estionem in suis tractatibus ver-
sans (De Civit. Dei, lib. xxu, cap. 17) : « Melius
mihi, ait, sapere videntur, qui utrumque sexum re-
surrecturum non dubitant. Non enim ibi libido erit,
qui confusionis est causa. Nam priusquam peccas-
sent nudi erant, ei non confundebonuur vir et femina.
Corporibus ergo vitia detrabentur, natura servabitur.
Non est autem vitium sexus femineus, sed natura,
quie tunc. quidem a concubitu οἱ a partu erit immu-
nis. » Quibus ita a predicto viro digestis, erit, ut
preceptor noster sacer Eugenius [Tolctanus] docet,

4 Vel onere. L.

5 Deest non in L.

* Incessabilis. L..

4 Nubent.... accipient. L.

e (slorificati corporis. L.

! Languide cadem velut medicamenta. L.

5 [nsumendi ibi cibi aut potus necessitas nulía erit,
que corruptioni tantum in hac. vita. tribuitur, nom in-
corruptioni, vel. immortuliiati, que post hanc. vitam
futura est. Veteri enin juxta quod. L.

tuitum, ct cor nullatenus inflectat ad vitium. »
CAPUT XXV.
Quod nu!la resurgevstes cibi ac potus cura sollicitet.
Necessitatem cibi ac potus natura nostra, quandiu
corruptibilis in hoc subest corpore, patitur, cum me-
rito corruptionis ac immortalitatis sux f larguenuti
eidem velut quzdam medicamenta prztentur. Cuin
autem facta fuerit resurrectio corporum, 5 in su-
mendo cibo ac potu ibi necessitas nulla erit, quz
corruptioni tantum in hac vita tribuitur; nam in-
corruptione vel immortalitate, qu:e post hanc vitam
futura est, ntetur. Etenim juxta quod Julianus Po-
merius ait (Lib. de anime origine) : « Omni corru-
ptione ac mortalitate consumpta, non ibi erit ulla

B carnis infirmitas, sed natura. Hic ergo ubi potest caro

mori, cibo ac potu juvanda est, ne morti succumbat ;
in illa autem vita ubi mori non poterit, nihil requiret
alimonix, quia immortalem nec fames potest nec
sitis occidere. » Quod si nobis e contrario illud obji-
citur, quod post resurrectionem Dominus cum disci-
pulis suis manducasse perhibetur, et ob hoc exemplo
ejus resurgentes comesturi credantur; « manducavit
h panem, ut ait idem doctor, Dominus Jesus, non
indigentia, sed potentia; nec ut infirmitati carnis
sux consuleret, sed ut vera carne se dubitantibus
resurrexisse monstraret. Quia utique si spiritus es-
Set, sicut tunc putabatur, aliquid carnalis cibi nom
sumeret ; sumpsit autem, ut confirmaret eorum fidem
qua coeperat fluctuare, οἱ sibi non facultatem, sed
i necessitatem ostenderet defuisse. »
CAPUT XXVI.

Quod carnalibus indumentis natura nostra non
egeat.

Plurimorum doctorum sententiis definitum esse
non ambigo quod in resurrectionis illius ultimze glo»
ria non sint corporibus necessaria tegumoenta, ubi
nec infirmitas ulla erit, unde possit caro incorrupti-
bilis atque immortalis occidi, nec i aliquod peccatum
unde cogatur anima beata confundi : in tantum, ut
majores nostri definiant eos qui talia credunt, id
est, qui dicunt resuscitatos vestimentis egere, om-
nia bona quz dicuntur futura eosdem posse non
erederc. Et tamen si erunt ibi, ut quidam causan-
tur, quzxedam tegumenta velaminum, k utique incoré

D ruptibilia erunt, juxta. quod Julianus Pomerius ait

(Ibidem): « Si caro. nostra non genere sed qualitate
mutata, nec spiritus sed spiritalis effecta, carnalia
non requiret, aut nulla in resurrectione vestimenta
erunt, aut si erunt,! incorruptibilia credi debent, quis
sic sinctos vestiant, ut nulla eos sui sollicitudine * in

h Pro panem habet Lips. plane.

| Necessitatem manducandi. L.

) Aliquid peccatum. D.

k [/tique incorruptibilia corpora, incorruptibilitus
vestimentis, ulentur. L.

! [ncorruptibilium corporim, prorsus incorru;i-
bilia. L.

m Deest in in Duac.

forsan illius generis indumenta erunt, quali*5us se
indutum propheta sub Ecclesi: typo gratulatur, οἱ
dicit : Quia induit me vestimento salutis, et. indu-
weentis justitie circumdedit me » (Isai. Lx, 10), vesti-
mentum salutis idem doctor ad carnem, indumentum
vero justitiz? ad animam referens. Item sequitur idem
dector : Quod si ita est, et si concedatur resur-
gentes vestimentis usuros, non lalia illis erunt, qua-
Bla fuisse leguntur Israehtica vestimenta (Deut.
vwn 4), quia quamvis in quadraginta anuos divina
voluntate servata sint, tamen solita vetustate con-
sumpta sunt. Nec qualia fuerunt in quibus Moyses
& Elias in monte cum Domino (Matth. xvi, 5), vel
sancti angeli visi sunt, qux et ipsa in nihilum,* de quo

PROGNOSTICON LIDIU TRES. — LIB. iil.
iHius futur: beatitudinis sceunritate distendant : aut A

$10
CAPUT XXVIII.

De his qui cum majore vel minore membrorum nu-
mero, vel qui cum duobus capitibus, et uno corpore,
aut duobus corporibus et uno capite, vel cetero ge-
mere monsiruoso nascuntur, qualiter resurrecturi
credantur.

De bac quzstione ita beatus Augustinus eloquitur
( Enchir. cap. 87): « Neque cnim, ait, monstra qua
nascuntur et vivunt, quamlibet cito moriantur, aut re-
surrectura negabuntur, aut ita resurrectura credenda
sunt, ac non potius correcta emendataque natura. Absit
enim ut illum bimembrem, qui nuper in Oriente natus
est, de quo fratres fidelissimi quod viderint retulerunt,
et sancte mepiori:e Hieronymus presbyter scriptum
reliquit, absit, inquam, utunum hominem duplicem, ac
non potius duos, quod futurum erat si gemini nasce-

erant pro tempore sumpta, soluta sunt; sed forte B rentur, resurrecturos existimemus. lia extera qu»

talia erunt qualibus Dominus resurgens vestitus
apparuit (Matth. xxviii) : si tamen et illa non fucrunt
ad tempus propter ^ usus humanos assumpta, sed
propria. Quoniam si ibi erunt, quxcunque vel qua-
liacunque fuerint, spiritalium corporum spiritalia
erunt : ac sic etsi nudi non erunt, tamen spiritales
carnalibus non egebunt. » Hzc siquidem Julianus
Pomerius. Czterum plurimorum doctorum evidens
deünitio, juxta quod et clara praeceptoris nostri
Xugenii sententia contestatur, hoc astruit : « Quod
in ila futura gloria resurrectionis, ubi nulla corpo-
mribus sanclis deformitas, nulla quoque doloris aut
NWaboris erit adversitas, non sit quoque tegminum
wnecessarius usus, quibus erit omnia et in omnibus
«Christus » (Coloss. 11, 11).

CAPUT XXVII.

Je abortivis fetibus; et quia homo ex quo incipit
in matris utero vivere, ex tunc credatur ad resurrc-
cionem ultimam pertinere.

Si potest certum haberi quando incipiat homo in
matris utero vivere, ex tunc quoque veraciter de-
Éniri potest quod mori utique potuisset, sicque
eum qui vitam habuit et mori potuit, resurrectionis
lempore reparari. Nam et beatus Augustinus hanc
questionem nontam disserens quam proponens, inter
estera sic dicit (Enchir. cap. 86) : « Ex quo incipit
homo vivere, ex illo utique mori potest. Mortuus
vero, ubicunque illi mors potuit evenire, quomodo ad

msurrectionem non pertineat mortuorum ? » € Ju- D

laang quoque Pomerius ait : « Sane illi qui proji-
einntur ex utero, resurrecturi sunt, si vixerunt, non
judicandi, sed puniendi; quia cuin essent 4 Ad:e pec-
€ato damnati, non sunt sux daninationis nexibus ab-
solnti. Et tamen sive in utero, sive jam nati, vita
priventur infantes, in ea tate resurrecturi creduntur,
ad quam profecto essent, si viverent, aunis subsc-
quentibus perventuri; quia si naturam resurrectio
reparabit, aliquid deesse plenitudini natur: non po-
terit. »

4 De quo erant desunt in D.
b Visus humanos. D.
« Adjicit Lip. reperire non possum.

singuli partus vel amplius vel minus aliquid habendo,
vel qux: quadam nimia deformitate monstra vocan-
tur, ad bumanz nature figuram in resurrectione
revocabuntur; ita ut singul» anim: siugula sua
corpora obtineant, nullis hxerentibus etiam quie co-
hazrentia * nata. fuerant, sed seorsum singulis sibi
sua membra gestantibus, quibus humani corporis
completur integritas. » Julianus quoque Pomerius,
predicti doctoris sententiam sequens, ait: « Hlud
eiiam sic mihi videtur intelligi, ut caro nostra sive
cum minore membrorum sive cum ampliore nume-
TO nascatur, cum membris solitis ct congruentilius
f sux integritati resurgat, quiatamin eis qux» minus,
quam in eis qu:e amplius fuerint, debilitas est, quz hic
quicem videtur natur: contraria, sed in futura repara-
tione corporis nostri sicut corruptio vel mortalitas, sic
ipsa creditur auferenda ; ut caro nostra surgat suis om-
nibus pariibus tota, et sine imminutione vel adjec-
tione membrorum secundum modum form:e suz per-
fecta. Corpora quoque, sive duo cum capite uno na-
scantur, sive unum cum duobus capitibus corpus,
quamvis inodus quo hzc fiant nobis et przecipue mihi
habeatur incertus, tamen unde certus sum, sine ulla
ambiguitate prcnuntio, quod aut duo corpora cum
capitibus suis resurgent, si in eis dux nate sunt
animae, quoniam negari non potest singulas quas-
que animas singula corpora qua amiserunt immorta-
liter recepturas; aut si una anima nascitur, sive in
uno corpore et duobus capitibus, sive in duobus cor-
poribus et capite uno, unum recipiet corpus. Ac per
hoc natura carnis nostra, sive amittendo quod ei
superfuit, sive recuperando quod defuit, in suam
plenitudinem reformata, sicut sine ulla corruptione,
ita sine ulla infirmitate spiritui suo ünmortaliter
iuhierebit. »
CAPUT XXIX.

Quod hi qui nunc a. bestiis comeduntur, aut. diversa
laniatione truncantur, resurgentes. integritatem. sui
corporis obtinebunt.

« Non perit Dco, ait sanctus Augustinus ( Enchir.

cup. 88) , terrena materies, de qua murtalium czea-
d Ade damnatione. L.

4 Nature. D.
f Sua integritate. L.

S. JULIAM ΕΡΙΒΟΌΟΡΙ TOLETANI

tur caro; sed in quemlibet pulverem. cineremque A parva sunt corrigentur, et quod minus est quam decet,

solvatur, in quoslibet halitus aurasque diffugiat, in
quamcuinque aliorum corporum substantiam vel in
ip a elementa vertatur, in quorumcunque animalium
aut etiam hominum cibum cedat, carnemque mute-
tur, illi anime humame puncto το, qux illam
primitus ut homo fiere!, cresceret, viveret, anima-
vit. » Hanc. quoque qu;estionem beatus Grezorius in
suis tractatibus proponens pariter et solvens ait (In
Ezech. lib. un, homil. 8, n. 8) : « * Sepe objicere ina-
nem quastiunculam soleut, qui dicunt: Carnem
hominis lupus comedit, lupum leo devoravit, leo
moriens ad pulverem rediit: cum pulvis ille susci-
tatur, quomo:lo caro hoimniuis a lupi et leonis carne
dividitur? Quibus respondere non aliud debemus,

unde creator novit inde supplebitur, et quod plus est
quam decet, materiei servata integritate, detrabe-
tur. » llujus ergo doctoris prudenti definitione eru-
diti, restat ut et illos quos cum senis digitis manuum
et pedum oculis nostris inspeximus, non cuim ea
deformitate resurrecturos esse creJamus, sed corpo-
ris integritate servata cum eo digitorum numero iilos
esse futuros, qui corporalem partium congruentiam
servant. Congruenliam enim corporalium partiumt
dico, sicut debito ordine nascendi agitur, ut in uno-
quoque homine due sint. oculi, duze aures, quini di-
gi:i inanuum, quini etiam digiti pedum habeantur,
nulla numerositate adjecta vel minorata, qui defor-
mitatem inferat partium, sic tamen ut nihil credatur

nisi ut prius cogitent qualiter in hoc n undo vene- D de corpore esse peritutum. Dicit enim sanctus Au-

rint, et tunc invenient qualiter resurgant. Certe tu
homo qui loqueris, aliquando in matris utero spuma
sanguinis fuisti; ibi quippe ex patris semine et matris
sanguine parvus ac liquidus globus eras. Dic ergo,
si nosti, qualiter ille humor seminis et sanguinis in
ossibus duruit, qualiter in medullis liquidus reman-
sit, qualiter in nervis solidatus est, qualiter in car-
nibus crevit, qualiter 5 in cute extensus est, qualiter
in capillis atque unguibus distinctus, ut capilli mol-
liores carnibus, et ungues essent tenuiores ossibus,
carnibus duriores? Si igitur tot et tanta ex uno
semine et per species distincta suni, et tamen in
forma remanent conjuncta, quid m:rum si possit
emunuipotens Deus in illa resurrectione mortuorum

carnem hominis distinguere a carne bestiarum, C

ut unus idemque pulvis, et non resurgat, in quan-
tum pulvis lupi et leonis est, et tamen resurgat, in
quantum pulvis est hominis?»

CAPUT XXX.

Quod hi qui de hac vita debiles exierunt, cum suis
integris membris in resurrectione futuri sint.

c Si quis, debilis corpore, truncatus confractusque
de hac vita exierit, non dubium quod debita integri-
tate membrorum suorum possit tempore resurre-
ctionis reparari ; ut quidquid in illo aut infirmitas tur-
pe, aut aliena effecit crudelitas debile, ita tunc hoc
inimortalitatis pulchritudo reformet, ut nec super-
flua, indecora, nec detracta, videantur 4 ibi esse
deformia. [ta enim ex hoc ait beatissimus Augu-
stinus (De Civit. Dei, lib. xxn, cap. 19): « Non est
macris pinguibusque metuendum ne ibi tales sint,
quales si. possent nec hic esse voluissent. Omnis
enim corporis pulehritudo est partium congruentia
cum quadam coloris sui suavitate. Ubi autem non est
partium congruentia, aut ideo quid offendit, * quia pa-
rum est, aut ideo quia nimium. Proinde nulla erit defor-
mitas, quam facit incongruentia partium, ubi et qux

Δ Sape quidam ..... qui dicunt. L.

b Mente habet D. pro in cute.

* Duac. : δὲ quis est... confractus qui de hac vita.

4 Sibi. D.

e Lips., quia pravum est, aut idco quia parvum, aut
ideo quia nimium.

f Quamvis. L.

6 Lips. : Si capilli toties tonsi, wnguesve deaccti

gustinus (Ubi supra) : « Neque hoc dixerim quod
aliquid zstimem corpori cuiquam periturum, quod
naturaliter inerat, sed quod deforme natum erat. »

CAPUT XXXI.

Utrum in resurrectione quidquid unguibus vel capillis
nostris per tonsuram vel sectionem. detracium est
redintegrari credatur.

Ait ex hoc beatissimus Augustinus (Enchir. cap. 89):

« lpsa itaque terrena materies, quie. discedente ani-

ma fit eadaver, non ita. in. resurrectione reparabi-

tur, ut ea qux dilabuntur, et in alias atque alias
rerum aliarum species vertuntur, f cum δά corpus
redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque cor-
poris partes ubi fuerint redire necesse sit. Alioquin
si capillis capitis redit quod tam crebra tonsura
detraxit, si unguibus quod toties dempsit exsectio,
inmoderata οἱ indecens cogitantibus, οἱ resurre-
ctionem carnis non credentibus occurrit informitas.»

Ergo, ut idem doctor in alio suo opere ait (De Civit.

Dei, lib. xxu, cap. 19) : «δ Si capilli toties tonsi, un-

guesque desecat:e. ad sua loca propter deformitatem

non redibunt, nectamen cuique resurgenti peribunt :
quia in eamdem carnem, ut quemcunque ibi locum

eorporis teneant, servata partium congruentia ,

δ materi:e mutabilitate vertentur. Quamvis quod ait

Dominus : Capillus capitis vestri non peribit ( Luc. xxt,

48) , non de longitudine, sed de numero capillorum

dictum multo pot.us possit intelligi. Unde et. alibi

dicit : Capilli capitis vestri omnes numerati sumt »

(Matth? x, 50). Item idem doctor, similitudinem

pro bac re aibibens dicit ( Ibidem) : « Quid jam

respondeam de capillis atque unguibus? Semel quippe

i intellecto, ita nihil periturum esse de corpore, ut

deforme nihil sit in corpore, simul intelligitur i ea

qu:e. deformem factura fuerant enormitatem massz,
ipsa accessura esse, non locis in quibus membrorum
ad sua loca rcdeunt, cum deformitate non redibunt,
nec tamen, etc. Editio Maurina ad Duac. magis acce-

dil : Si capilli . . . . unquesve desecti ad sua loca de-

ormiter redeunt, non redibunt.

b Materiei. D.
i [ntelligo. L.

1 Lips. : Ea que forme factura. (ueraM enorreita-
tein, asse accessura cese.

PROGNOSTICON LIDRI TRES. — LIB. ΠΙ.

514

lonna turpetur. Velut si de limo vas fleret, quod rur- A Esurivi et non dedistis mihi manducare : ite, maledicti,

sum in eumdum limum redactum, * de toto iterum
fleret, non esset necesse uL illa pars limi quz 5 in
ansa fuerat, ad ansam rediret, aut. qux» fundum fe-
cerat, ipsa rursum faceret fundum; dum tamen
totum reverteretur in totum, id est, totus ille limus
in totum vas nulla sui perdita parte * remaneret. »
Sic ergo, ut idem doctor ait (Enchir. cap. 89): «Non
attinebit ad corporis redintegrationem utrum capil-
li ad capillos redeant, et ungues ad ungues, an quic-
quid eorum perierat mutetur in carnem, et in alias
partes corporis revocetur, curante Dei providentia,
ne quid indecens fiat. »
CAPUT XXXII.

θκαί εν hi qui de massa perditionis discreti non sunt,
resurreciuri sint.

« Quicunque, ait beatissimus Augustinus (Enchir.
cap. 92), ab illa perditionis massa quie facta est per
hominem primum non liberantur, 4 resurgent etiam
ipsi cum carne, sed ut cum diabolo et ejus angelis
puniantur. Utrum sane ipsi cum vitiis et deformita-
tibus suorum corporum resurgant, quicunque in eis
witiosa et deformia membra gestarunt, inquirendo
laborare quid opus est ? Neque enim fatigare nos de-
Bet corum incerta habitudo vel pulchritudo, quo-
Kum erit certa el sempiterna damnatio. Nec moveat
«qnomodo in eis corpus incorruptibile erit, si dolere

jpoterit, aut quomodo corruptibile, si mori non pote-
Fil. Non est enim vera vita, nisi ubi feliciter vivitur;
mec vera incorruptio, nisi ubi salus nullo dolore cor-

in ignem eternum (Matth. xxv, Αἰ, 42).
CAPUT XXXIV.
De bonorum malorumque discretione.

Ecce Psalmista ait: Advocavit i celos desursum,
el terram discernere populum. s.um (Psal. xyix, 4).
Quid est quod dicit. Discernere populum suum ? nisi
per judicium separare bonos a malis, tanquam oves
ab h:edis. Nam oves tunc statuet a dextris suis, hz-
dos autem a sinistris.

CAPUT XXXV.

Quod ipsa separatio bonorum a malis per angelica
ministeria fiet.

Bonorum malorumque diremptio, sive etiam sepa-
ratio, per angelus impleri posse credenda est. Nam

B cum Psalmista diceret : ^ Advocavit colos sursum, et

terr.m. discernere populum. suum. (Psal. xix, 4),
quod dixit, discernere populum suum, ad bonorum
malorumque separationem pertinet. Statimque sub-
jecit : Congregate illi sanctos ejus. Quibus enim di-
ctum est : Congregate illi sanctos ejus, visi utique an-
gelis ? Sic enim sanctus Augustinus dicit in hoc loco
(Enarrat. in psal. xix): « Conversio sermonis ad
angelos facta est, cum Propheta diceret : Congregate
illi sanctos ejus. Profecto enim per angelicum nmini-
sterium res tanta peragenda est. »

CAPUT XXXVI.

Quod separatis in dexteram partem bonis, in sinistrim
vero malis, libri aperti erunt, id est, conscientice
singulorum.

zunmpitur. [0] autem infelix mori non sinitur, 9 aut, GC — Separatis igitur per angelica ministeria bonis ἃ

Wt ita dicam, mors ipsa non moritur, et uhi dolor
perpetuus non interimit, sed aífligit, f et ipsa cor-
Fuplio non finitur, h:c in sanctis Scripturis secunda
Faors dicitur » (Apoc. xx, 6).
CAPUT XXXIII.
De ordine futuri judicii.

Sicut alios esse diximus, qui 5 cum Dco judices con-
sidebunt, ita alii esse credendi sunt, qui eorum con-
silentium examine judicantur. ^ Dux enim differeutize
veordines hominum erunt in judicio collectorum, hoc
δι electorum et reproborum, qui tamen in quatuor di-
Yiuntur. Perfectorum ordo est unus, qui cumDeo ju-
ὅτι, de quibus Dominus ait: Sedebitis et vos super
teles duodecim (Matth. xix, 28). Hi non judicantur,

malis, et electis quidem a dextris, reprobis vero a
siuistris astantibus, tunc libri aperti erunt, id est,
conscienti:ze singulorum. Joannes enim apostolus di-
cit: Vidi mortuos magnos et pusillos, et aperti sunt
libri : et alius liber apertus est, qui est vite uniuscu-
jusque : et judicati sunt mortui ex ipsis Scripturis se-
cundum facta sua (Apoc. xx, 12). Libros videlicet vo-
lens intelligi sanctos omnes Novi et Veteris Testa-
menti, in quorum vita vclut in libris cognoscimus
quid facere debeamus. In isto au:em libro de quo
dicitur : Alius liber apertus est, qui cst vite uniuscu-
jusque, quid boni quis fecisset, sive non fecisset,
quasi in divina virtute cognoscitur. «Qui liber,» juxta
quod sanctus Augustinus ait (De Civit. Dei, lib. xx,

δὲ regnant. Álius quoque est ordo electorum, quibus D cap. 14), «si carnaliter cogitetur, quis ejus magnitu-

(etur: Esurivi et dedistis. mihi manducar&f Matth.
uv, 55). Hi judicantur et regnant. Item reprobo-
rum ordines duo sunt. Unus eorum qui extra Eccle-
fiam inveniendi sunt. Hi non judicantur et pereunt:
ὦ quibus et Psalmista ait: Non resurgent impii in
jMdicie (Psal. 1, 3). Alter quoque ordo reproborum
δ, qui judicabuntur et peribunt, quibus dicetur :

* Totum de toto. L.

b [n massa..... ad massam. L. male.

t Lips., remunente. Editio Maurina, remearet.

4 Lips. : per unum mediatorem Dei et hominum, re-

mrgent etiam. ipsi wnusquisque cum sua carne.
* Aut deest in Lips.

! Et deest similiter in. Lips. ideoque alium sersuin-

tlicit.

dinem vel longitudinem valeat zstimare? Aut quanto
tempore legi poterit liber in quo scriptze sunt uni-
verse vitx universorum ? Áut tantus angelorum nu-
merus erit, quantus hominum, et vitain suam unus-
quisque ab augelo sibi adhibito audiet recitari ? Non
ergo unus liber erit omnium, sed singuli singulo-
rum. Scriptura vero ista unum volens intelligi : Et

FLips., cum Christo,

h Due enim sunt differen.ie, ut in judicio ordines
hominum. L.

i Lips. : Ce'um surswun, et terram , ut. discernc-
ret.
j Lips. habet eaiid. lectionem quam s*pra aune
tavimus.

515

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

51€

elius, inquit, liber apertus est. Quxxdam igitur vis est A xx, 15), Inter c:etera απὸ de resurrectione narravit,

intelligenda divina, 40:8 faciet ut cuique sua opera
vel bona vel mala cuncta in memoriam revocentur,
et mentis intuitu mira celeritate cernantur, ut ac-
cuset vel excuset ^ conscientia, atque simul et om-
nes et singuli Judicentur. Qu: nimirum vis divina
libri nomen accepit. In eadem quippe legitur quo-
dammodo quicquid ea faciente recolitur. » Tunc
commemoraturus est Dominus electis suis qua in
Evangelio commemoranda przedixit, ita dicens : Ve-
nite, benedicii Patris mei, possidete paratum vobis
regnum a conslitutione mundi ; esurivi enim, et dedi-
stis mihi manducare ; hospes eram, et collegistis me ;
b infirmus, et visitastis me ; in carcere, et venistis ad
me (Matth. xxv, 54-56). Ad sinistram. quoque par-

quod qui non fuerint inventi in libro vitz:» conscri-
pti, mittantur in stagnum ignis. Et hzc quidem di-
cens, non ait Deum pati oblivionem, et quasi libri
hujus revolutione nescita cognoscere ; « Sed liber
iste, » juxta quod sanctus Augustinus ait. (De Civit.
Dei, lib. xx, cap. 15), « pradestinationem significat
eorum quibus :eterna vita donabitur. Neque enim
nescit Deus eos, et in hoc libro legit, ut sciat ; sed
ipsa ejus proscientia de illis, quze falli non potest,
liber est vit:e, in quo sunt scripii, id est, ante prae-
cogniti. ;

CA UT XL.

Quod in igne impiorum corpora durent absque sui
consumptione.

tem astantibus * imputaturus est quod ca non fe- B — Sauctus Augustinus multis et. variis exemplorum

cissent qux in dexteram partem astantes fecisse
commemorat. His duobus Domini nostri sermonibus
finitis, uno quo electis quz: bona egerunt numerantur,
altero quo reprobis quod ea non fecerint imputatur,
Ibunt impii, ut ipsa Veritas dicit, in supplicium
eternum, justi autem in vitam eternam. (Matth. xxv,
46).
CAPUT XXXVII.
De auditu malo, quem justi non timebunt.
Judicatis ergo impiis, atque in ignem a:ernum
missis, Domino dicente ipsis : Jte in ignem eternum,
qui paratus est diabolo et angelis ejus (Ibid., 41);
hoc malo auditu justi penitus non timebunt, qui jam
in dextram partem collocati sunt. Auditus enim ma-
lus hic intelligitur quibus a Domino perpetuus ignis
minatur: a quo nos, Christe, tunc 4 sola pietate
eripias, et tibi capiti nostro conregnaturos ascri-
bas
CAPUT XXXVII.
De precipitatione diaboli , et perditione impiorum.
Sanctus Joannes apostolus pr:ecipitationem diaboli
in ignem :eternum evidenter insinuans dicit. Cum
promitteret dicens : Et judicati sunt singuli secundum
facta sua (Apoc. xx, 19), breviter subjecit quemad-
modum fuerunt judicati : Et mors et infernus, inquit,
missi sunt in stagnum ignis (Ibid., 14). Hic * omni-
bus signiflcans diabolum, f qui est auctor mortis in-
fernaliumque poenarum, cum universorum simul d:e-
monum societate. Hoc est enim quod supra eviden-
tius preoccupando jam dixerat: Et diabolus, qui
geducebat eos, missus est in stagnum ignis et sulphu-
ris.
CAPUT XXXIX.

Qualis est liber ille de quo Joannes apostolus dicit
duod omnes qui tunc non [werint inventi scripti in
ibro vite, in stagnum ignis mittantur.

Scripsit sanctus Joannes in revelitione sua (Apoc.

3 Lips., scientia conscientiam.

P Lips.loco hujus infirmus, et visitastis me, habet
uudus, et cooperuistis me.

€ Astantibus reprobis. L

4 Lips., solita pietate. eripias, et.... congregcndos
ascribas.

e Lips., omnibus nominibus.

! Lips. : Quoniam mortis est «uctor, infernarumque

generibus agens (de Civit. Dei, lib. xxi), id pro certo
asseverasse dignoscitur, quod impiorum corpora abs-
que sui consumptione et sempiterno igne ardeant, et
ea ipsa corpora combustio ignium non absumat;
quia et sempiterno igne ardebunt, et mori omnino
non poterunt. « Quid igitur? » ait idem doctor (Jbid.,
cap. 2). « Ostendam unde convincantur increduli posse
humana corpora animata 5 non solum nunquam
morte dissolvi, sed in :eternorum quoque ignium du-
rare tormentis. » ltem post aliqua dicit (Cap. 5) :
«Anima cujus przesentia corpus vivit et regitur, et dolo-
rem pati potest et mori omniuo non potest. Ecce in-
venta res est, qu:e cum sensum doloris habeat, im-
mortalis est. Hoc igitur erit tunc in corporibus
damnatorum, quod nunc esse scimus in animis om-
nium. Quod cum ita sit, quid adhuc nobis, ^ ait (Cap.
4), rerum poscuntur exempla, quibus doceamur non
esse incredibile ut hominum corpora 1 sempiterno
igue damnata, et in igne animam non amittant, et
sine detrimento ardeant, et sine interitu doleant? »

. CAPUT XLI.
Quomodo demones futurus ille ignis exuret.

« Curenim, » ait sanctus Augustinus (De Civit. Dei,
lib. xx1, cap. 10), « non dicamus, quamvis miris, ta-
inen veris modis etiam spiritus incorporeos posse poe-
na corporalis ignis affligi, si spiritus hominum, etiam
ipsi profecto incorporei, e£ nunc i possunt includi
corporalibus membris, et tunc poterunt corporum

D suorum vinculis insolubiliter alligari? » Item idem post

aliqua «dicit : « At vero gchenna illa, quz etiam sts»
gnum ignis et sulphuris dicta est, corporeus ignis
erit, et cruciabit corpora damnatorum k, aut homi-
num, aut d:emonum ; sed solida hominum, aeria dap
monum : aut tantum hominum corpora cum spirit-
bus, d:emones autem spiritus sine corporibus hzren-
tes, sumendo pi nam, non impertiendo vitam corpo-

ponarum, universarumque simul demonum societa-
tum.

δ Et viventia. L.

k Pro ait habet Duac. aut.

i Sempiterno supp icio yunienda. L.

j Lips., poter&nt, quoi paulo post non habet,

k Áut. hominum, et. demonum Lips. Aut. et. ho-
minum, et demonum, ΒΘ Maurina.

511

ralibus ignibus. Unus quippe ignis erit, sicut Veritas A

dixit (Matth. xxv, 41). »
CAPUT XLII.
De diversitate penarum pro diversitate meritorum.

Mitissima omnium poena erit eorum qui preter
peccatum quod originale traxerunt, nullum superad-
diderunt. Et in czteris qui addiderunt, tanto quis-
que ibi tolerabiliorem habebit damnationem, quanto
hic minorem habuit iniquitatem. Nam omnino ne-
gari non potest etiam ipsum zternum ignem pro di-
versitate-meritorum, quamvis malorum, aliis levio-
rem, aliis futurum esse graviorem : sive ipsius vis
et ardor pro digna cujusque poena varietur, sive ipse
equaliter ardeat, etsi non a&quali molestia sentia-
tur.

CAPUT XLill..

Contra illos qui scrupulosissime querunt qualis sit il-
leignis [uturus, vel in qua mundi purte haberi pos-
sit.

Minorum scientia majorum scientize comparata,
δὲ temere non dicam, * scienti: segnilies quasdam
est appellanda. Unde quod majores et s:udiosi se
ignorasse dixerunt, periculosum valde et superfluum
est, si quidquam inde a nobis definiri ullo modo
presumatur; cum beatus Augustinus de eo ipso igne
sic docens, ita dicere videatur (De Civit. Dei, lib.
zx, cap. 16). Cuin enim de futura damnatione im-
piorum premitteret dicens : « Judicatis quippe his
qui scripti non sunt in libro vitz, et in zternum

PROGNOSTICON LIBRI TRES. -- LIB. Ill.

t13
CAPUT XLV.

Qnod peracto judicio, transiet forma servi in qua ju-
dicium Christus agitabit, et sic tradet. Christus. re-
gnum Deo et Patri.

Forma servi * in qua Christus ad judicium facien-
dum judex venturus est, juxta quod majo:um styio
prescribitur, peracto judicio transiet, quam ad hoc
prxsentaverat ut judiciuin faceret. Transiet, dictum
est, forma illa, non quod pr:etereat, sed quo: de ju-
dicio ad regnum transeat. Vel certe nobis Dominus
post judicium transit, juxta quod beatus Gregorius
dicit (In Evang. lib. 1, homil. 15, n. 4), « quia abhuma-
nitatissu:eformain divinitatis su:e contemplationem
nos elevat. Et transire cjus est in claritatis spc-
culationem nos ducere, cum eum quem in hu-
manitate in judicio cernimus, etiam in divinita-
te post judicium viderimus. » Jam vero post ju-
dicium perget hinc, et ducet secum corpus, cujus
caput est, et offeret regnum Deo et Patri (1 Cor.
xv, 24). Quomodo ergo traditirus est regnum Deo ct
Patri, nisi cum visionem deitatis su:», in qua unus
est cum Patre, dilectoribus suis ostenderit? Et cum
nos membra suà ad cognit onem et visionein, qua
eum Patre et Spiritu sancto zqualis creditur, ma-
nifeste perduxerit, tunc ^ plane videbitur forma illa
ab electis, qux videri non potuit ab iniquis.

CAPUT XLVI

De conflagratione ignis, qua mundus hic dicitur
tiierire.
Evidenti majorum sententia definitur quod, per-

Mghem missis, » adjecit : « ^Qui ignis cujusmodi vel in (? acto judicio, tunc desinet esse hoc coelum, i et h:ec

«qua mundi parte vel rerum futurus sit, neminem
scire arbitror, nisi forte cui divinus Spiritus osten-
dit. »
CAPUT XLIV.
θερά post damnationem impiorum sequatur remune-
ratio electorum.

Ordo verborum promissionis Dominicz, quo * Do-
ΠῚ nostrum et sanctis regnum, et reprobis cre-
fius daturum perenne supplicium, ita se πε γεῖ,
W precurrat impiorum damnatio, et post sequatur
Iemuneratio, Christo Domino przdicente : Jbunt im-
Wiin supplicium eternum ; justi autem in vitam (Matth.
Xtv, 46). In Apocalypsi quoque servatum bunc or-
nem legiinus, ubi signanter 4 expressus est. Prius

terra, quando incipit esse celum novum οἱ terra
nova. Mutatione namque rerum, non omnimodo in-
teritu transibit hic mundus. Tunc ergo flgura hujus
mundi mundanorum ignium conflagratione peribit,
sicut factum est mundanarum aquarum inundatione
diluvium. llla itaque conflagratione mundi, ut dixi,
elementorum corruptibilium qualitates, qux corpori-
bus nostris corruptibilibus congruebant, ardendo
penitus interibunt ; atque ipsa substantia eas quali-
tates habebit qu» corporibus immortalibus mira-
bili ? immutatione conveniant, ui scilicet mundus
in melius innovatus apte accommodetur hominibus
eliam carne in melius innovatis.

CAPUT XLVII.

&tim de diaboli ac suorum omnium poena refertur, D Quod finito judicio incipiat esse celum novum et

dicitur : Mors et infetnus missi sunt in stagnum ignis
(Apec. xx, 14) : * postinde de sanctorum beatitudine
Ístura subjungitur : Et vidi celum novum, et terram
Miam (Apoc. xxi, 1). Quibus verbis datur intelligi
quod justo Dei judicio prius peccatoribus irrogetur
Stpplicium, et postea sanetis »tternorum tribuantur
! premia meritorum.

8 Scientiie dcest in L.
b (Quia pro qui habet male Duac.
* Dominum Christum. L
Eaxpressum. D.
Adyjicit insuper Lip. : Et omnis qui non est inven-
(us scriptus in libro vita , missus estin stagnum ignis.

terra nova.

Ut ait beatissimus Augustinus (De Civit. Dei, lib.
xx, cap. 16), peracto finitoque juicio, tunc esse
desinet hoc colum et hzc terra, quando incipiet
esse celum novum et (terra nova. Mutatione
hamque rerum, non omnino interitu transibit hic
mu:dus. Unde Apostolus dicit : Preterit ergo figura

f Munera prem:orum. L

8 In qua ad faciendum judicium videndus est Chil.
stus.L.

b Plene. L.

i loc deest in Duac.

) Mutatione. L.

δ19

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

hujus. mundi (I Cor. vn, 51); figura ergotr:eterit, A dictum est, Transit, quasi de judicio ad regnum re

δ non natura.
CAPUT XL VIII.
Quod in celo novo et terra nova non omnes resur-
gentes, sed sancti futuri. sunt.

Juxta quod 5 in quibusdam codicibus legimus, pec-
catores et impii, quamvis resurgentes immortales
et incorruptibiles sint, tamen in terra nova omnino
non erunt, quia ab illa immutatione sanctorum
prorsus alieni futuri sunt. Nam cum Apostolus di-
cat : Omnes quidem resurgemus, sed non. omnes im-
mutabimur (1 Cor. xv, 51), resurrectionem omnibus
generaliter insinuat esse futuram, immutationem
vero glori: tantum sanctorum annumerat.

CAPUT XLIX.

Contra eos qui dicunt, si post factum judicium erit
conflagratio mundi, ubi tunc esse poterunt sancti,
qui non contingantur flamma incendii ?

Hanc quzstionem ita beatus Augustinus dissolvit
(De Civit. Dei, lib. Xx, cap. 18) : « Quzril, ait, forsitan
aliquis, si post factum judicium mundus iste ardebit,
antequam pro eo ccelum novum et terra nova repo-
natur, eo ipso tempore conflagrationis ejus ubi erunt
sancti? cum eos habentes corpora in aliquo corpo-
rali loco esse necesse sit. Possumus respondere, fu-
turos eos esse in superioribus *, quo ita non ascen-
dit flamma incendii, quemadmodum ncc unda dilu-
vii. Talia quippe illis erunt corpora, ut illic sint ubi
esse voluerint. Sed nec ignem confílagrationis illius
pertimescent, immortales atque incorruptibiles facti,
sicut virorum trium corruptibilia corpora atque
mortalia in camino ardenti illesa vivere potuerunt
(Dan. wi, 94). »

CAPUT L.

De remuneratione sanctorum, et regno, cum Christus

pracinget se, et transiens ministrabit suis.

Remuneratio sanctorum visio Dei est, qux» nobis
ineffabile gaudium exhibebit. De hac ergo remune-
neratione, ut arbitror, propheta dicebat, quod mec
oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
ascendit, que preparavit Deus. his qui diligunt. eum
(Isai. txiv, 4; 1 Cor. n, 9). Ipsa quoque Veritas
remunerationis loco hujus visionis sux manifesta-
tionem ponens, eamque dilectoribus suis promittens,
dicit: Qui diligit me, mandata mea servabit; et qui
. diligit me, diligetur a Patre meo; et ego diligam eum
et manifestabo ei me ipsum (Joan. xiv, 21). Etenim,
secundum verba ipsius 4 sancte Veritatis, tunc prae-
cinget se, et faciet * nos discumbere, et transiens
ministrabit nobis (Luc. xn, 57). « Prxcingit ergo se,
ut aít beatus Gregorius (In Evang. lib. 1, homil. 43,
". 4), id est, ad retributionem przparat. Faciet nos
discumbere, id est, in. xterna quiete foveri : dis-
cumbere quippe nostrum in regno quiescere est.
Transiens aute:n nobis Dominus tuuc minisirat,
quia lucis sue illustratione nos satiat. Quod cnim

4 Prieteribit. L.

b In quorumdam codicibus. L.
* Partibus. L.

dit. »

CAPUT LI.

Quod mali tunc nesciant quid agatur in gaudio beate-
rum, boni tamen sciant quid agatur in suppliciis mei-
serorum.

Qui erunt in pnis, quid agatur intus in gaudio Do-
mini nescient ; qui vero erunt ip illo gaudio, quid agatur
forisin illis tenebris exteriorihus scient. Ideo dictum
est per prophetam de sanctis : Egredientur et vide-
bunt membra hominum, qui prevaricati sunt. in me
(Isai. ult., 24). Sed quod dixit, egredientur, quasi
per scientiam egressuri sunt ; quia scilicet ctiam eos
qui foris ab eis erunt utique non latebunt. Si enim
prophet hzec nondum facta. nosse potuerunt, per

B hoc quod erat Deus quantulumcunque in eorum mor-

talium mentibus, quomodo immortales sancti jam
facta turc nescient, cum Deus erit omnia in omnibus
(4 Cor. xv, 28)?

CAPUT LII.

Quod in isto corpore in quo. modo sumus im cadis
tunc et portari et habitare possimus.

Contra Platonicos, qui dicunt humanum corpus
ccelos non posse ascendere, sanctus Augustinus libe-
raliter disputans (De Civit.Dei, lib. xxn, cap. 11),
hoc definit, hoc etiam miris rationum exemplis con-
vincit, quod corpora nostra, immortalia post resur-
rectionem effecta, colorum halitaculo teneantur.
Nam utique post resurrectionem sauctis in carne
proriissa oet coelorum ascensio; dicente ad Patrem

C Christo : Volo ut ubi sum ego, el ipsi sint. mecum

(Jocn. xix, 24). Si enim membra f capitis sumvs, et
vnus in se et in nobis est Christus, utique ubi ipse
ascendit, et nos ascensuri sumus.

CAPUT LIII.

Utrum subtiliores tunc motus corporis habeamus, an
tales erunt sicut modo haberi videntur.

De motibus corporis sanctus Augustinus definitam
ponere sententiam expavescens, sic ait (lbid., cap.
30): « Qui motus illic talium corporum futuri sint
definire non audeo, quod nec excogitare valeo. T..men
el motus, et status, sicut et ipsa species decens erit,
quicunque erit, ubi quod non decebit non erit. Certe
ubi voluerit spirilus, ibi protinus erit corpus; nec
volet aliquid spiritus quod nec ipsum possit decere,

D nec corpus. »

CAPUT LIV.

Utrum per corporcos oculos istos, quibus nunc. cerni
mus solem et lunam, videatur tunc Deus.

De oculis istis corporeis sanctus Augusüinus pere
spicaciter disputans (lbid. , cap. 99), utrum per
ipsos Deum in futura vita videre possimus, sic ait :
« Cum ex me quzritis, iuquit, quid acturi sunt oculi
isti in illo corpore spiritali, non dico quod jam video,
sei dico quod credo secundum illud quod in psalmo
lego : Credidi, propter quod locutus sum ( Psal.
cxv,1). Dico itaque, visuri sunt Deum in isto corpore.

d Sancte Trinitatis. Duac.

€ Pro nos, haket Duac. illos.
f Corporis. L.

58} PROGNOSTICON LiDR] TRES. — LIB. Ilf.
Sed utrum per ipsum, sieut per corpus nunc vide- ἃ

mus solem, lunam, stellas, mare οἱ lerram, et quie
inea sunt, non parva quastio est. Durum cst enim
eredere quod. sancli talia tunc corpora habebunt, ut
pon poesint oculos claudere et aperire cum volent ;
durius autem, quod ibi Deum quisquis oculos clau-
serit, non videbit. Absit ergo ut dicamus sanctos
in illa vita Deum oculis clausis non visuros, quem
spirita semper videbunt. Sed utrum videbunt Deum
per istos oculos corporis cum eos apertos habuerint,
inde questio est. Si enim tantum poterunt in cor-
pore spiritali eo modo utique ipsi eliam oculi spi-
tales, quantum possunt isti, quales nunc habemus,
Moculdubio Deus videri per eos non poterit. Longe
itaque alterius erunt ^ potenti, si per eos videbitur

4 il'a natura, qux non continetur loco, sed B
q

est» ubique 10:8. » Quamobrem, juxta quod idem
doctor affirmat, « Fieri potest, valdeque eredibile
est, sic nos esse visuros mundana tunc corpora cali
aeri et terrze novae, ut Deum utique praesentem, οἱ
waiversa etiam corporalia gubernantem, per corpora
que gestabimus, et qux conspiciemus, quoquover-
vm oculos duxerimus, clarissima perspicuitate vi-
desmus, Non sicut nunc invisibilia Dei per ea quie
fea sunt intellecta conspiciuntur (Rom. τ, 20), in
zoipmate per speculum ex parte (1 Cor. xin, 12),
ubi pus in nobis valet fides qua credimus, quam re-
rum corporalium species, quas per oculos cernimus
corporales. Sed sicut nunc homines inter quas vi-
veles, motusque vitales exerentes vivimus, moz ut

1spicimus, non credimus vivere, sed videmus, cum C

torum vitam sine corporibus videre nequeamus, quam
lamen in eis per corpora remota omni ambiguitate
cgicimus; ita * quacunque spiritalia illa lumina
e"porum nostrorum circumferemus, incorporeum
Den omnia regentem etiam per corpora contuebi-
Bur. Áut ergo sic per illos oculos videbitur Deus, ut
aliquid habeant in tanta excellentia mentis simile,
40 εἰ incorporea natura cernatur, quod ullis exem-
Mh sve testimoniis divinarum Scripturarum vel
dilcile est, vel impossibile ostendere; aut quod ad
intelligendum facilius d est, ita Deus totus erit nobis
"Qu conspicuus, ut videatur spiritua singulis nobis
* ia singulis nobis, videatur ab altero in altero, vi-
err in seipso, videatur in clo novo ct in terra
on, atque in omni qux» tunc fuerit, videatur crea-
iret per corpora in omni corpore, quocunque
Ieerin: spiritalis corporis oculi acie perveniente dire-
αἱ. Patebunt etiam cogitationes nostre invicem no-
lis. Tunc enim implebitur quod Apostolus cum dixis-
set ; Nolite ante tempus judicare, mox addidit : donec
wniat Dominus, et 1 illuminet abscondita tenebrarum,
ef mani(estabit cogitationes cordis, et (wnc laus erit
z8icuigue a Deo (1 Cor. 1v, 5). »

4 Valentie, habet Lips. pro potentia.

b D tique. Duac.

e Quicunque. Duac.

4 Fst deest in Duac.

€ Jn singulis nobis. Desunt Προ verba in Lips., sed
babet etiam edit. Maur. S. August.

f [inminabit. L.

PaTROL. XCVI.

. 533
CAPCT LV.

Quod ea visione tuuc Deum videbimus, qua nuuc eum
angeli vident.

Christum dixissc in Evangelio legimus : Videte nc
contemnaltis unum de pusillis istis; dico enim vobis,
quia 8 angeli eorum semper videt. (aciem Patris mei
qui in colis est (Matth. xvin, 10). Sicut. ergo illi vi-
dent, ita οἱ nos visuri sumus, sed necdum videmus.
Propter quod ait Apostolus : Videmus nunc per spe-
culum in anigmate, tunc autem facie ad (aciem (1 Cor.
xit, 12). Priinium itaque nobis fidei visio. ista ser-
vatur, dc qua et Joannes apostolus loquitur : Cum
apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus
eum sicuti est (1 Joan. ni, 2). Facies autem Dei ma-
nifestatio cjus intelligenda est: non aliquod tale
membrum quale nos habemus in corpore, quod uti-
que isto nomine nuncupamus. Similes ergo tunc
angelis erimus, quia sicut illi nunc vident, ita nos
Deum post resurrectionem videbimus. "

CAPUT LVI.
Quod arbitrii libertate multo plus firmiori quam in

hac vita omnes suncti usuri sunt, in qua tamen pec-
care non poterunt.

Liberi arbitrii, facultatem majorem nobis in illa
vita inesse quam liic, universitas doctorum patenter
insinuat. Nam si in hac vita, ut quidam ait, plerique
libera voluntate vivunt, ubi etsi peccata cavere pos-
sunt, tamen sine peccato esse non possunt ; quomo:lo
non ibi liberiori animo erunt, ubi sic adhzesuri sunt
Deo suo, ut nulli possint obnoxiari peccato? Tanto
enim quis liberior fit, quanto absolutior a peccatis.
Ac sicin illa vita beata co liberiores erunt, quo
p2ccare non poterunt. Nam juxta quod mihi vidctur,
si aequalitas nobis promittitur angelorum, quomo:lo
nobis tunc non erit liberum arbitrium, quo illi ad
laudandum Deuin sine intermissione utuntur? Quod
tamen utrum in reprobis habeatur, est fortasse am-
biguum ; quia juxta cujusdam de hac quxstione hie-
sitantis sententiam, in illis qui alieni erunt a vita
sanctorum, nescio an esse possit liberum ^ utcunque
arbitrium, quibus i in ultricium missis combustio-
nem flammarum, nec animus nec corpus erit. ull)
modo liberum.

CAPUT L VII.
Quod ibi oblivionem pariter οἱ recordaticnem habe-
bimus.

« Quantum attinet ad scientiam ? rationalem, me-
mor quisque preicritorum suorum malorum erit;
quantum autem ad experientis sensui prorsus im-
memor crit. Nam et peritissimus medicus, sicut arte
sciuntur, omnes fere morbos novit ; sicut autem cor-
pore sentiuntur, plurimos nescit, quos ipse non passus
est. Ut ergo scienti: malorum du:e sunt, una. qua
k potentiam meutisnon latent, altera qua expervientis

€ Angeli eorum in celis. L.

b Utrumque arbitrium. L.

i In eternum ultricium. L.

j Rationabilem. L.

& Duac., potentia mentis nou latet, altcra, qtte cx»
perientis sensibus inhaeret.

A1

5 ΄
ensibus inh:erent (aliter quippe sciuntur vitia omnia
jer sapientiz doctrinam, aliter per insipientis pessi-
mam vitam) : ita et obliviones du:e sunt. Aliter nam-

que ea obliviscitur eruditus et doctus, aliter expertus

et passus δ : ille si periliam negligat, iste si miseria
careal. Secundum hanc oblivionem qux posteriori
loco posita est, memores non erunt sancti prxeterito-
rum malorum : carebunt enim ompibus ἡ malis, ita
ut penitas deleantur de sensibus eorum. Ea tamen
potentia scientim, qux magna in cis erit, non solum
sua preterita, sed etiam damnatorum sempiterna
miseria non latebit, Alioquin si se fuisse miseros
nescitur sunt, quomodo, sicut ait Psalmus, Mise-
ricordias Domini in «ternum. * can'abo ? (Psal.
rxxxvii, 1) [D. Aug.. de Civit. Dei, lib. xxi, cap.
50, n. 4]. »
CAPUT L VIII.

De diversitate meritorum et pra miorum, in quatamen
nullus sit alli invisurus.

« Gradus honorum atque gloriarum qui in illa vita
futuri sunt, ut ait sanctus Augustinus (Jbid., n. 2),
quis est idoneus cogitare, quanto magis dicere?
Quod tamen futuri sint non est ambigendum. Atque
id etiam magnailla civitas bonumin se habebit, quod
pulli superiori nullus inferior invilebit, sicut nunc
yon invident archangelis czteri : 4 tanquam nclit
esse unusquisque quod non accepit, quamvis paca-
Ussimo concordix vinculo ei qui accepit. obstrictus,
quemadmodum nec in corpore vult oculus esse qui
est digitus, cum membrum utrumque contineat to-

tius earnis pacata compago. Sic itaque habebit bo- C

num alius alio minus, ut hoc quoque donum habeat ,
ne velit amplius. »

CAPUT LIX.

Quod. infatigabiliter Deum laudabunt. sancti.

Iu laudando Deum nou erit tunc. sanctis laboriosa
* contradictione ipsa laudatio : quia juxta quod pro-
pheta de illis dicit, non laborabunt neque fatigabun-
tur (/sai. xi, , 51). /Eternitatis enim beatitudine per-
frueutur : ut hoc illis sit in remuneratione beatitu-
dinis, quod indefesso usi fuerint jubilo laudis. Psalinus
enim dicit : Beati qui habitant in domo tua, Domine,
in spcula seculorum laudabunt te (Psal. Lxxxin, 5).
Premium ergo virtutis erit ipse qui virtutem de-
dit.

a Aliter Duac., llle si per imperitiam negligat ; ille
si miseria careat.

b Deest malis in L.

ς Can'abunt. L.

ἃ Emendavimus hunc locum ad edit. Maurinam S.
August., supplendo illa verba quod non accepit, reli-
quis inmutatis, licet in ea inelius legitur : tamque
nollet... .. quam nec in corpore, ete. Aliter, sed
corrupte, in Lp. : Atque in id beata illa civitas ma-
gnum in se bonum videbit, quod nulli superiori ullus
inferior invidebit. sicut nunc non. invident. archangelis

S. JULIANI EPISCOM 101LETANI

CAPUT LX.

QQuoil sine fine Dominum videbimus, et quod ipse sit
finis desideriorum nostrorum.

Si, juxta quod ait Apostolus, Cum Domino semper
erimus (1 Thess. 1v, 16), certum est quod eum sine
intermissione videbimus. « Finis igitur desideriorum
nostrorum Christus tuuc erit, qui sine fine videbitur,
sine fastidio amabitur, sine fatigatione laudabitur.
Hoc munus, et hic affectus, hic actus profecto erit
omnibus, sicut ipsa vita zeterna, communis » (S. Aug.,
de Civ. Dei, lib. xxu, cap. 50, n. 1).

CAPUT L3I.

Quod ipse Dominus tunc. nobis erit ín premium , et
quod tunc honesta nostra desideria mirifice im-
pleantur.

Seipsuin nobis in przmio daturum, quo nibil est

Γ aliud melius, repromisit ille qui nos creavit. « Quid

euim est aliud quod per prophetam Dominus dixit :
Ero illorum Deus , et ipsi erunt mihi plebs (Levit. xL,
91), nisi : Ego ero unde satientur, Ego ero quzecunque
ab hominibus honeste desiderantur, et vita, et sa-
lus, f et copia, et pax, et omnia bona? Sic enim οἱ
illud recte intelligitur, quod ait Apostolus : Ut sit
Deus omniu in omnibus (1 Cor. xv, 298) [D. Aug.,
lbid.]. »
CAPUT LXI.

De fine sine fine in quo infinite Dominum lan-
dabimus.

Finis noster Chiristus perficiens nos, ipse erit re-
fectio et laudatio nostra, quem in sxcula saculo-
rum laudabimus, et sine fine laudantes amabimus.
lbi erit, ut ait doctor sanctissimus Augustinus (De
Civ. Dei, lib. xxu, cap. 50), vere maximum sabba-
tum non labens vesperam. Quod commendavit Do-
minus in primis operibus mundi, ubi legitur : Et re-
quievit Deus die septimo ab omnibus 5 operibus suis
(Gen. n, 2), et sanctificavit eum , quia in eo requie-
vit ab omnibus operibus suis. Dies enim septimus
etiam nos ipsi erimus, quando ejus fuerimus benedic-
tione pleni atque perfecti. Ibi implebitur : Vacate et
tidete quoniam ego sum Dominus (Psal. xvv, 41).
Tunc vere erit sabbatum nostrum, cujus finis non
erit vespera, sed Dominicus dies, ἃ vel octavus , qui
Christi resurrectione paratus est. lbi vacabimus et
videbimus , videbimus et amabimus, amabimus et
laudabimus. Ecce quod erit in fine sine fine. i Nun-

D quid alius est noster üpis, nisi pervenire ad regnum,

cujus nullus est finis ?

angeli ceteri, tanquam velit esse unusquisque quod non
accepit, quamvis pacatissimo concordie vinculo ei qui
accepit obstrictus.

* Contradictione deest in Lip. —

! Lip., Εἰ virtus, et copia, et gloria, ct honor, et
pax , et omnia bona *

5 Operibus , que fecit ; εἰ benedixit Deusdiem septi-
mum, et sanctificavit, clc. L.

h Vel octarus eternus. L.. Velut octaeus entermnus,
qui.... sacratus est. Edit. Maur. S. Aug.

| Lip. Nam quis alius noster est finis, nisi?

DE ΠῚ CAPITULIS LID. APOLOG. 526

MONITUM IN LIBRUM SEQUENTEM.

Prognosticon sequitur Liber Apologetieus de tribus capitulis, opus Juliani indubium , ad Benedictum 1
Bomanum pontificem missum, atque concilio Toletano xv media sui parte insertum. De anno atque occa-
sione ejus scriptionis fuse disseruimus in notis ad Juliani elogium huic ed'tioni pr:eéfixum, quas lector con-
sulet , nec dubitabit, mirabiturque simul exstitisse viros, ceteroquin doctissimos οἱ cordatissimos , qui
hujusmodi librum Juliano abjudicandum putaverint propter illius nonnulla verba qus plus :xquo duriora
sibi visa sunt, atquea viri humanissimi sanctissimique modestia aliena, non animadvertentes viri nimis
profecto religiosi, multo gravius esse illorum verborum invidiam (ut ipsis videtur), dum 3 Juliano arcere
conantur, in universum concilium injicere , cui et pr:zefuit Julianus , et in quo quidquid ipse privatus IRo-
mam scripserat, publicis suffragi.s comprobatum est atque ürmatum. Sed hzc consulto mittimus. Opus

dubio non fuit in nostra hac editione prztermittendum , quod :xque (nescio an magis) ac procedens
lianum demonstrat theologum absolutissimum, ἃ sanctorum Patrum doctrina ne latum unguem unquam
discedentem ; cui nullum inconsulio verbum exciderit, nullius vocis usus arriserit qui non fuerit a Patribus
wsurpatus, in altissimis presertim Trinitatis et [Incarnationis mvsteriis exponendis : in quo negotio quanta non
rerum tantum , sed et sermonis habenda sit ratio, nemo prorsus ignorat.

Nunc autem editio nostra, ut quam purgatissima 8it, prz» oculis habuimus concilii xv editiones duas a Gar-
eia Loaysa et cardinali Aguirrio factas : quas diligenter contulimus cum duobus codicibus membranaceis
bibliothecze S. Ecclesi: Toletan:e, quorum alter scribi coeptus est era 986 (scilicet anno Christi 948), alter,
vetentior, finitus est ara 1135, seu anno Christi 1095. Ex utroque multa in editis emendávimus , ut ex va-
risatibus lectionibus constabit. Loca preterea sacre Seripturz et sanctorum Patrum laudatorum opera ad

inem designavimus * , nec levi cura. Deinde Garcix Loaysa uotas suhjecimus, quie lucem opusculo affe-

tuat noonullam.
ἃ Nos vero lextui inseruimus. Epi.

SANGTI JULIANI

EPISCOPI TOLETANI

DE TRIBUS CAPITULIS

LIBER APOLOGETICUS.

EX CONCILIO TOLETANO XV IN CONFESSIONE FIDEI.

1, Post bujus igitur pix: confessionis prolatam de- A essentiam diximus, Voluntas genuit voluntatem, sicut

vois vocibus regulam, ad illa nos illico convertimus
es9enda capitula, pro quibus muniendis ante hoc
lieenium bealze memori: Romanus papa ^ Benedictus
89 literarum suarum significatione monuerat. Qux
lames non in scriptis suis annotare curavit , sed ho-
Mini Dogtro verbo renotanda injunxit : ad quod illi
jun eodem anno sufficienter congrueque responsum
98i. Nos tamen nunc eamdem renotationem hominis
μοὶ studiosius relegentes , invenimus, quod in li-
bro illo Responsionis fidei nostre, quem per Petrum
f'fionarium Romanz Ecclesi: miseramus, id pri-
ua cspitulum jam dicto pap:e incaute visum fuis-
ΝΕ ἃ nobis positum, ubi nos secundum divinam ^

* Pepa Benedictus. Benedictus IIl Leoni II succes-
sit. 'Tolam hane controversiam pop rin ar i
amchiepiscopas, lib. i, cap. 15, sic ribit : « Ejus
(rre tice) in tempore, inquit, liber de tribus

fs, quem dudum Romam miserat primas '

sanctissimas Julianus, et minus caute tractando

etus papa Romanus indixerat reprobandum,
οὗ id quod voluntas genuit voluntatem, sanctus Julia-
ugs veridicis testinoniis in hoc concilio, ad exactio-
nem przlati principis, per oracula eorum qux Ro-
mam Lransmiserat, verum esse firmavit; et apologe-
üeuin fecit, et Romam misit per suos legatos, pres-
byterum, diaconem et subdiaconem, viros eruditissi-
mos. et in omnibus Dei servos. et in divinis Scrip:u-

et sapientia sapientiam. Quod vir ille incuriosa lec-
tionis transcursione preteriens, existimavit hzc
ipsa nomina, id est, relativum , aut secundum com-
parationem humana mentis nos posuisse. Et ideo *
ipsa renotatione sua ita nos admonere jussus cst, di-
cens : « Naturali ordine cognoscimus, quia verbum
ex mente eriginem ducit, sicut rat:o οἱ voluntas. Et
converti non possunt, ut dicatur, quia sicut verhbum
et voluntas de mente procedit, ita et mens de verbo
aut voluntate. » Et ex ista comparatione visum est

Romano pontifici voluntatem ex voluntate non posse

dici. Nos autem non secundum hanc comparationem
human: mentis, nec secundum ἃ relativum , sed se-

ris imbutos, cum versibus etiam acclamatoriis, secun-

D dum quod et olim transmiserat de laude Romani

imperii. Quod Romanus pontifex Benedictus digne
et pie recipiens, cunctis legendum indixit, atque ac-
clamando : Laus tua Deus in fines terre, lectum

Szpius notum fecit; qui et rescriptum domino Ju-
liano per suprafatos legatos cum gratiarum actione
et cum honore remisit, et omnia quzx:cunque scripsit
justa et pia esse deprompsit. » H:ec Rodericus. 6.
Loav84.

b Editio Aguirrii :

€ ]n ipsa ead.

d Nec secundum relativum. Qusritur an haec no-
πη, sapientia, essentia et voluntas, secundum rela

Existentiam.

Mm e

S. JULIAM EPISCOPI TOLETANI

538

cundum essentiam diximus : Voluntas ex voluntate, À tamen recurrit, ut possit dici, ut aut. mens, quz ia

sicul οἱ sapientia ex sapientia. Hoc enim est Deo
esse, quod velle; hoc velle, quod sapere. Quod ta-
men de homine dici non potest. Aliud quippe * est
in homine id quod est sine velle, et aliud velle etiam
sine sapere. Ja Deo autem non est ita, quia simplex
natura est; et ideo hoc est jlli esse, quod velle, quod
sapere. Quapropter qui potest capere, voluntatem
ex voluntate secundum essentiam nos dixisse, non
de hujusmodi laborabit proposita quzstione. Quod
etiam in jam dicte Responsionis et fidei nostre
opusculo sollicite legentibus et inielligentibus claret,
ubi et apposita illic beati Athanasii sententia idipsum
nos debere sentire pronuntiat dicens : « Hanc de
Deo religiosz opinationis sententiam retinemus, ut

significatione Patris est posita, Filio, vel Spiritui
sancto conveniat , aut. Verbum; quod solum Filius
intelligitur, Patri vel Spiritui sancto comparetur,
aut voluntas, αι: in persona Spiritus samcti aecipi-
tur, aut Patris, aut Filii personz convenire dicatur;
sed sic singula singulis secundum comparationem
human: mentis conveniunt, ut unumquodque, quod
ex eis unus dicitur, alius penitus non dicatur ; sicut
et relativo vocabulo Pater nominatus, non est ipse
qui Filius, vel Filius quum dicitur, non est ipse qui
Spiritus sanctus, nec Spiritus sanctus ipse est qui
Pater, aut Filius. Ac per hoc illa nomina, qux» com-
parative ex homine assumuntur, ideo secundum
comparationem humans mentis dicuntur, ut quoe

non aliud ejus voluntatem, aliud credamus esse na- B quo modo ad contuendum illud divinz Trinitatis

turam. » Si enim secundum quod hic doctor dicit, id
debemus sentire ut non aliud Dei voluntateni , aliud
credamus ejus esse naturam; hoc ergo est ejus vo-
luntas quod et natura, hoc natura quod substantia
vel essentia.

9. Filiusigitur Dei de essentia Patris natus est ,
essentia de essentia, sicut natura de natura, et sub-
stantia de substantia : et tamen nec du: essentiz,
nec duz natur:, nec dux substanti* possunt dici,
sed una essentia, natura atque substautia. Sicut et
lumen de lumine, non duolumina, sed unum lumen;
sicut essentia de essentia, non du: essentic, sed
una essentia; sicut natura de Datura, non dux na-
tur:e, sed una natura; sic et voluntas de voluntate,
non duz voluntates, scd una voluntas: quia non est
aliud Dei voluntas, aliud ejus natura, quod jam supe-
rius Athanasio doctore firmatum est. ^ Ac proinde
quidquid de Deo secundum essentiam dicitur, commu-
niter in singulis personis convenire videtur, sicut
sapientia el fortitudo, vel e:etera : quia et Pater sa-
pientia, et Filius sapientia potest dici. Fortitudo quo-
que et Pater potest, et Filius appellari. Quod secun-
dum illam comparationem humans mentis nullo
modo potest dici : quia, verbi gratia, mens si in per-
sona Patris ponatur, Verbum jam ex * mente pro-
diens, Filius intelligitur, et voluntas procedens ex
mente et verbo Spiritus sanctus 4 significatur. Nec

tionem an secundum substantiam a sanctis Patribus

usurpentur? Quam questionem dissolvit Magister D nomina, ut cum

Sentent. lib. 1 Sentent, dist. 97, ubi ex sententia
D. August. docet nomina, quz substantiam signifi-
. eant, tantum dici, illud de illo. S. Thom. 1 p., 4
99, art. 5, sic ait: « Unde minus impropria est ista,
. natura de natura, vel sapientia de sapientia, quam,
essentia de essentia. » mvis Augustinus, lib. vii
de Trinitate, cap. 1 et 2, probat banc : Sapientia de
- sapientia : et lib. xv de Trinitate, cap. 20, bane :
Voluntas de voluntate : Dicitur (inquit) Filius con-
siliam de consilio, et voluntas de voluntate, sicut
substantia de substantia, sapientia de sapientia. Sed
omnes doctores sancti aliquando expressius locuti
sunt quam proprietas dictionis patur : unde hujus-
modi form:e loquendi non sunt extendendz, sed po-
tius exponend:e ; uL scilicet nomina abstracta expo-
nantur per concreta, vel per nomina personalia, ut
docuit Thomas, t p., quaest. 39, art. 1, et. Magister
-Senteut. lib. 1, dist. 5. Unde istx3 propositiones de-

ineffabile sacramentum humana infirmitas excitetur.

9. Secundum hanc igitur comparationem putati
sumus dixisse, voluntas ex veluntate, quod utique dici
vel sentiri absurdissimum est. ἃς proinde longe alia
est regula, qua de Deo aliquid secundum essentiam
dicitur, aliud cum secundum comparationem human:
mentis aliquid de illo pronuntiatur. Nos proinde
consentientes, et' sequentes doctoris egregii Augustini
sententiain, diximus secundum divinz Trinitatis es-
sentiam, voluntas de voluntate, sicut et ipse in quin-
to decimo libro Trinitatis Dei pronuntiat, ita dicens
(Cap. 20, num. 58): « Melius, quantum existimo, di-
citur consilium de consilio, et voluntas de voluntate,
sicut substantia de substantia, sapientia desapientia. »
Hic jam quisquis sapiens manifeste intelligit, non
nos hie errasse, sed illos forsitan incuriosz lectionis
intuitu fefellisse; quia quod a nobis est secundumes-
sentiam dictum, illi secundum comparationem * hu-
mnansze mentis positum putaverunt.

4. Ad secundum quoque retractandum capitulum
transeuntes f, quo idem papa incaute nos dixisse pu-
tavit, tres substantias in Christo Dei Filio pro&teri ;
sicut nos non pudebit qu: sunt vera defendere , ita
forsitan quosdam pudebit quie vera sunt ignorare.
Quis enim nesciat, unumquemque hominem duabus
constare substantiis, animz scilicet et corporis? De
quibus Apostolus specialiter loquitur, dicens : ΕἸ si

bent interpretari bad concreta, aut per personalia

icitur, Essentia de essentia, vel
sapientia de sapientia, sit sensus : Filius, qui est
essentia, eL sapientia, est de Patre, qui est. essentia
et sapientia. G. Loavsa.

Δ Loaysa, est homini.

b Ac proinde. πες regula generalis et axioma uni- '
versale est omnium theologorum in materia de Triai-
tate, ex August. lib. 11 de Trinitate, qui in
de nominibus individus Trinitatis sic ait : «
de singulis tantum dicuntur personis, quedam vero
unitatem essentiz significantia sunt; et quae de sin-
gulis sigillatim, οἱ de communibus communiter di-
cuntur : 413 vero sunt, qua Lranslative, ac per simi-
litudinem de Deo dicuntur. » Hoc idem Ambrosius
lib. 11 de Trinitate in prologo. Ip.

. € Quasi ex : Aguir.

ἃ Sanctus addimusex cod. Toleta»is, utet L5aysa.

* Loaysa: operationem.

f CC. transientes.

DE Ill CAPITULIS LIB. APOLOC.

550

exterior homo noster corrumpitur, sed interior renova- & Θ. Ecce per consuetudinem Scripture sacra pro-

tur de die in diem (11 Cor. 1v, 16). Sieut et ille si-
tiens Deum clamabat in psalmo : * Sitit te b, inquit,
enima mea, quam multipliciter et caro mea (Psal.
£x, 3). Necnon et alia multa, que hominem dua-
bus substantiis constare pronuntiant.

5. Contra quam regulam invenimus item in Scri-
pturis, aut carne plerumque nominata totum homi-
pem posse intelligi, aut anima sola interdum nomi-
mata totius hominis perfectionem agnosci. Quapropter
matura divina humanz sociata naturz, possunt et tres
proprie, et dux tropice b appellari substanti:e. Sed
aliud est cum per proprietatem totus homo exprimi-
tsr, aliud cum a parte 1o:us intelligitur. Etenim *
quidam modus locutionis d, qui frequenter in scriptu-

bavimus, et proprie hominem ipsis quibus constat
substantiis appellari, et tropice a parte totum homi-
nem posse intelligi. Si qu:eras culpam, nec ille er-
rasse dicendus est, qui hominem a parte totum no-
minavit, nec iste culpandus est, qui totum hominem
carne et anima nominata expressit: quia utrumque
inculpabiliter dici Scriptura divina convincit. Et ta-
men cum jam probatum teneamus, necillam, necistam
partem esse culpandam, quaerendum est, quie pars
plus possit esse ad totum hominem intelligendum fa-
cilior, atque etiam repulsa omni obscuritate * luci-
dior; utrum ea qux: solam ! carnem nominans, et
animam tacite ibi vult intelligi an ea qua et animam
et carnem exprimens totum dicit.

ris divinis positus invenitur, quo significatur a parte B 1. Quod ut manifestius innotescat, quxdam exem-

totum, hic etiam tropus apud gramimalicos synec-
deche dicitur." Scribitur enim in libro Genesis sccun-
dum istam tropicam locutionem significantem a parie
"totum : Factus est homo in animam viventem (Genes.
5, 7); cum homo non solum ex anima, sed ex carne?
constet. ltem similiter ἃ parte totum, ubi omissa
substantia anima, sola carnis substantia nominatur,
sicut in psalmo scribitur: Ad te omnis caro veniet
(Psal. ταῖν, 5); cum omnis homo non solum ex
carne, sed ex anima ! constet. Et tamen sola carne
nominata, totus homo intelligitur, sicut etsola aninia
nominata, totus homo accipitur. Nam in Exodo 5
volets similiter Scriptura hominem ἃ a parte totum.
iptelligi, sic dicit: Septuaginta anime i ingressa sunt.
cum Jacob in /Egyptum à. (Exod. 1, 5); cum ipse se-
ptasginta anim: non sine suis corporibus illic ingressa:

fuissent. Ex carnis quoque nomire totum hominem

intelligi voluit, qui dixit: Et in carne mea videbo.
Deam (Job. xix, 26) ; cum non sine animabus suis.

rsurgenda sint corpora.

* Sitit 6. Ex. psal. rxn, secundum Septuaginta,
Qi ia transtulerunt. ἐδίψησε ἡ ψυχή pov ποσαπλῶς ἡ
σάρξ μον ad verbum: Sitivit (6 anima mea, quam
wulipliciter caro mea. Divus Hieronymus sic habet :

"il ad te anima mea, desideravit ad te caro mea.
Basilius (Schol. in psal. ixn) referens hxc verba :
Süirit in te anima mea, quam multipliciter, sic ait :
t Theodotion habet saepenumero; Symmachus, con-
&ypscit. Posuit autem omnes interpretationes, ut

pla ponenda sunt. Ecce juxta superiorem tropic
locutionis modum, qui synecdoche dicitur, quo aut
pars a toto, aut totum a parte intelligitur, scriptum
invenimus de flagellatione /Egvpti in psalmis : Im-
misit in eis muscam caninam τὶ (Psal. Lxxvu, 45).
Necnon et illud : Dixit, et venit locusta et bruchus
(Psal. civ, 54). Volens Scriptura isto genere locu-
tionis non singularitatem, sed pluralitatem musca-
rum et locustarum intelligi. Non enim musca ", vel
ο Jocusta, sed multitudo muscarum et locustaruin re-
pleverunt /Egyptum. Αἱ nunc si aliquis nostrorum
modo dicat: Misit Deus in Egyptum P muscas, et lo-
custas, et bruchos, pluralem numerum proferens,
quoJ et utique verum est; nunquid in parte ista,
qu:e pluralitatem confitetur, potest calumnia cadere,
ut dicatur non esse verum, quod utique verum est,
de muliitucinelocustarum quz repleverunt Egyptum?
Tale quippe οἱ 4 illud est, ubi populus ad Moysen
clamavit dicens: Ora ad Dominum, ut as[erat a nobis
serpentem τ (Num. xxi, 7), cum non unius serpentis,

locis uhi ejus meminerunt Augustin. ct lsidorus.

e Codices, sed et carne.

f Jid., sed et anima.

€ lid., Nam et in Exodo.

bh fid., homines.

i Septuaginta anime. Locus est Exodi primo, ubi
ita legitur: Erant. igitur omnes anime eorum, qui
egressi sunt, de femore Jacob, septuaginta ; qui paulo
ante eodem capite in /Egyptum ingressi dicuntur.

τοὶ illud ποσαπλῶ; non esse duarum partium p Et Genes. xtvi expresse dicitur: Omnes anima do-

, sed unam esse unius partis, qu:e sermo-
I5 significet epitasin. Consentit enim et caro anim:e
iori, nec consiliis illius repugnat. Ac si dicat: Et
àiw3 mea el corpus meum te desiderat: quemad-
Bodum si quis aquam sitiat et jucundissimam et li-
Wdissimam. » Nova Latina versio Septuag. habet :

tibi anima mea, ex sententia Hilarii et Aug. C.

Y&A. — Card. Aguirre posuit Sitivit in te : qux

letio communior quidem est : nobis vero alteram

retinere placuit, quam exhibent duo codices Toletani.
Videsis not. Garcixw de Loaysa.

b Tropice emendamus ex duob. cod. Tol. Minus

recte Loays. et Af. due propria.

* Non male in Loays. et ij Est enim.

4 Quinta regula Tichonii quam adfert Augustia.

lb. τε de Doctr. Chr., cap. 59, et Isidor. lib. 1 Sent.,
19. — Mirum quantum erratum est in editionib.
Loayse, οἱ Aguirr. in. citanda regüla Tichonii, ct

mus Jacob, μια ingressee sunt. in “Ἐσιηρίμηι, fuere
septuaginta. ldem locus est Deuteron. x. ἃ. Loavsa.

j Cod., in "Egypto.

k Tid. haud recte omni er obscuritate.

, ! Aguirr., solum : nos ex codicib. solam repo-
nimus.

m Muscam caninam. Psal. Lxxvil, Κννοανέαν habent
Septuaginta, ut eliam psal. civ, quam vocem Grze-
cam Latina vulgata editio retinuit: significat vero
κυνομνία muscam caninam, ut hic ponitur. Isidorus
lib. Etymol. xut, cap. 8. G. Loavss.

5 [na musca et locusta. À.

* Vel pro et elegimus cx codicibus.

P Codic. in /£gypto.

« Conjunctivam particul:m supplevimus ex codicih.

r Ut auferat a nobis serpentem. Locus est xxi Nu-
mer. paulo tamen aliter; neque serpentem, sed ser-
pentes habet Latina translatio : apud Septuagiwta λον

δδι

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

552

sed multorum serpentum ? molestias ile populus pa- À quod dedisti ei non pereat, sed habeat. vitam ^ erter-

teretur. Hoc etiam more et Apostolus loquitur in
illo loco ubi ait: Quoniam 62 operibus legis non ju-
sificabitur omnis caro (Rom. ii, 20) : acsi. diceret,
omnis homo, a parte carnis totum hominem intelligi
volens. Sic ergo et de Domino nostro Jesu Christo,
cum scriptum sit de illo in Evangelio, Verbum caro
[actum est, et habitavit in nobis (Joan. 1,14) ; caro sola
est nominata, ut illic tacite intelligeretur et aninia
secundum supradictum locutionis modum, quo bomo
a parte totus accipitur. Qu: locutionis regula ple-
ruinque οἱ a Patribus est servata.

8. Sic enim ex hoc beatus Cyrillus in libro qui
vocatur Scholia 5 (cap. 24, edit. Paris. 1575), dicit :
«Quomodo igitur Verbum carosit factum, videre ne-
cesse est. Primum quidem divina Scriptura carnem
plerumque nominat, et quasi ex parte animalis to-
tius significationem facit: necnon etiam a sola anima
interdum tantumdem agit. Scriptum est enim quod
videbit omnis caro salutare Dei (Luc. 11, 6). Et ipse
divinus Paulus : Non consensi, inquit, carni et sanguini
(Gal.1, 16). Allocutus est autem eos qui sunt ex
Israel pontifex Moyses: In * septuaginta quinque aui-
mabus descenderunt patres tui. in /Egyptum (Exod.
t, 5, sec. LXX). Sed non idcirco dixeris quod nude
et sine carne anims in "Egyptum 4 descenderunt :
nec porro, quod inanibus corporibus, et solis carni-
bus, salutare suum Deus indulserit. Quoties igitur
sudinus carnem factum esse Verbum , hominem
intelligimus € ex anima οἱ corpore factum. »

9. ]tem et sanctus Augustinus in libro Qusstio-
num contra Apollinaristas sic dicit (Quast. 80): «Si
ubicunque caro fuerit nominata, et anima tacita,
sic intelligendum est, ut. anima ibi non esse f creda-
tur, nec illi habebant animam, de quibus dictum est :
Et videbit omnis caro salutare Dei (Luc. wi, 6). Et
illud in psalmo: Exaudi preces meas δ, ad te omnis
caro veniet (Psal. txiv, 5). Et illud in Evangelio:
Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne

jynen est τὸν ὄφιν Singularitatis numero, ut hic. G.
Loa vsa.

ἃ Codices serpentium.

b Cyrillus libro, qui vocatur Scholia. * Forte sunt
commentaria in Joannem: ubi lib. 1, cap. 15, ad ea
verba: Et Verbum caro factum est, s'c habet: «Ser-
monem incarnationis jam manifeste ingressus, ho-
minem factum fuisse unigenitum Dei Filium apertis-
sime narrat. Cum enim dicit : Et Verbum caro
[acum est, nihil aliud dicit, pr:eterquam quod Filius

i et Deus natura, homo factus est: nec novi quid-
quam proferiur, cum sepe divina Scriptura solo
carnis vocabulo integrum, ut ita dicam, et totum ho-
minem significet. K/fundam, Joel inquit, a spiritu
"meo super omnem carnem : ubi nisi ex parte una to-
tum hominem intelligas, ridiculose inanimate carni
spiritus dari videbitur. » G. Loa vs.

* Septuaginta quinque. Sicest Exod. 1, ex editione
Septuaginta ἦσαν δὲ πᾶσαι ψυχαὶ ἐξ ᾿Ικκὼβ πέντε x«l
ἐὐδομήχοντα. Idem Lucas in Actibus apostolorum c.vit.
Verum Genesis x1vi, dicitur: Cuncta que anime, qug

—————————— MÀS
* Lspsum lic fuisse doctissimum virum ex editione nostra

salis pstet, cum beatus Cyrillus in Scholis verba a Ju-
lisno citata scripserit. d

nam (Joan. xvii, 2). Unde et intelligitur solere ho-
mines per nominationem solius carnis significari,
ut secundum hanc locutionem etiam illud possit in-
telligi, ut quod dictum est : Verbum caro factum est.
(Joan. 1, 14), nihil dictumsit, nisi Verbum homo faetum.
est. Sicut enima parte totum plerumque, nominata sola
anima, homo intelligitur, sicut est illud: Tot anime
descenderunt in /Egyptum (Gen. xy.vi, 27 ; Exod. 1, 5),
sic rursus a parte totum, etiam nominata 8018 carne i,
homo intelligitur. »

10. Hem ipse in libro Enchiridion (Cap. 34) dicit :
« Verbum caro. factum est, a divinitate carne sus-
cepta, non in carnem divinitate mutata. Carnem
quippe hic hominem debemus accipere, a parte to-
tum signiflcante locutione, sicut dictum est : (9)«o-
niam ex operibus legis non justificabitur omnis caso
(Rom. ur, 20), id est, omnis homo. » Quapropter i
h:ec est Patrum. plena, Scripturarum k rore, libata
s^ntentia, ut cum a parte to:um unaqu:libet hominis
assumpti in Christo substantia nominatur, illic sta-
tim et altera intelligatur. Nam etsi ! una secundum
hunc tropum taceatur, et alia dicatur, ἀν tamen
nihilominus intelliguntur. Nemo ergo jam dicat, cum
audit totum hominem a parte posse intelligi, non
debere tres in Christo substantias profiteri, cum isto
genere locutionis aliud ex altero cogatur intelligi.
N'hil ergo diversitatis est, sive tropice una, sive pro-
prie gemina hominis nominata substantia ; cum utra-
que locutio hominem ἃ Deo assumptum, nonnisi in
duabus substantiis nos intelligere οἱ confiteri per-
ná:tat. Ac per hoc tres in Christo substantias profi-
teri ille non dubitabit, qui hanc rationem 5 plena
cognitione : didicerit. Cxeterum ubi non tropice, sed
proprie hi Patres hominem totum a Christo susce-
ptum esse fatentur, sic in suis tractatibus posuerunt.

11. Beatus enim Cyrillus in superiori libro, qui
vocatur Scholia (cap. 10) dicit 5, ubi veritatem trium
substantiarum Christi figura veteris tes.imonii aperte

ingresse sunt cum Jacob in /Egyptum, et egresse sunt
de femore illius, absque uxoribus filiorum ejus, sexa-
ginta sex : Filii autem Joseph, qui nati sunt ei in terra
4Egypti, anime duc : omnes anime domus Jacob,
que ingress suntin /Egyptum, fuere septuaginta.
Pro septuaginta, babet editio Septuag. ψυχαὶ iGdopa-

D κοντα πέντε. Deuteronomii vero x, Septuaginta inter-

pretum et vulgata editio consentiunt, et animae 70 in
JEgvptum descendisse commemorant. ldem Jose-
phus lib. i1 Antiquit., cap. 7. Quomodo vero hzc con-
stent esse septuaginta, et esse septuaginta quinque,
ulchre concilia. Hieronymus quzst. in Gen. ad buuc
ocum. lp.
ἃ Codices in "Egypto.
e lid., intelligatur.
f Ibi esse, ut et in codd. Toletan.
8 In codicib. dee-t meas.
h Det cis vitum. A.
i Caro. À. .
j| Card. Aguirr. legit : Qualiter, quod nobis ποῦ
arridet. “
k Fx scripturarum. À.
1. Etsi pro si reposuimus cx codicibus.
m flanc rationem. ediinus pro hac ratiome ; QUE
lcctío servata fuit a Loaysa et Aguirre.
2 Codices, sic dicit.

53s

DE Ill CAPITULIS LIB. APOLOC.

554

convincit. Sic enim ait : « Quod adunato Deo Verho A ptus przdicetur hon) totus. Tutior erpo pars cst

vere humauitati, inconfuszie tamen substantix per-
manserunt, erectum est secundum Dei voluntatem
sanctum tabernaculum per desertum, et iR eo multis
modis formabatur Emmanuel. Ait igitur Deus omni-
potens ad divinum Moysen : Et facies arcam testi-
moii ex lignis impulribilibus, duorum cubitorum et
dimidii longitwdinem, et cubiti et dimidii latitudinem,
et cubiti et dimidii altitudinem, et inaurabis eam auro
puro : extra ebintra inayrabis eam (Exod. xxv, 10, 11).
Sedlignum quidem imputribile sit figura corporis incor-
rupti (imputribilis enim cedrus), aurum vero, quasi
materies aliis pretiosior, divinze nobis indicat substan-
tie majestatem. Attende b igitur, cum arca tota inau-
raa sit auro puro extra et intra, adunatum quidem
fuerit sanct carni Deus Verbum : et idest, ut opinor,
cam fuisse extra inauratam. Quod vero et * ani-
mam rationalem 4, qu:e corpori inerat, propriam fe-
cerit, ex hoc apparet, quod οἱ intra arcam ὁ przxcc-
writ inaurari. Quod autem natur: sive substantie
iwonfus; manserunt, hinc scimus : aurum enim
superpositum ligno mansit id quod erat; et ornaba-
ter quidem lignum auri decore, tamen lignum esse
noa desiit. » Item sanctus Augustinus in libro Trini-
tatis Dei idipsum exprimens dicit (Lib. xui, cap. 17):
tSie Deo conjungi potuit humana natura, ut ex
duabus substantiis fieret una persona, ac per hoc jam

ex tribus, Deo, anima et carne. »
19. Hze igitur sanctis Patribus nos docentibus, et

vramque locutionis regulam nobis insinuantibus, -

videant jam tandem et sentiant qui sine favore par-
tium f judicant, quz pars plus potest esse tutissima,
licet in neutram partem possit cadereculpa : utrumne
ila que in Christo Dej Filio unam Verbi, alteram
bominis a parte totum substantiam profitetur, an ista
que proprie totum hominem in duabus substantiis
Yerbo Dei adunatum fuisse fatetur. In illa enim parte,
que ἃ parte totum hominem intelligi volet, potest
heretücorum dolus latere, ut unamquamlibet ex his
Substaniam nominans, aliam supprimat; sicque
quoJ ore non profitetur, nec corde confileatur, sicut
Apollinaris, qui negat Dominum Jesum humanain
Galuram 5 habuisse, vel Manich:us negans in Chri-
'80 asiumpti corporis veritatem. In hac vero nostra

qux totum dicit, quam quz aliquid supprimit : et
plus claret quod proprie dicitur, quam quod arcta
tropice locutione firmatur. Sed forte nos soli hoc
dicimus, quod majorum sententia non probamus ?
15. Judicem jam ergo Augustinum, si complacet,
advocemus, ut i quam partem contra hzreticos inu-
niliorem esse pronuntiet, audiamus. Sic enim in
tractatu. Symboli dicit. (num. 8) : « Temporali dis-
pensationi Dominic:e multis modis insidiantur haere-
tici; sed quisquis tenuerit catholicam fidem, ut to-
tum hominem credat a Verbo Dei esse susceptum,
id est, corpus, animam, et spiritum, satis contra
illos munitus est. » Ecce spiritualis spiritualiter
utraque considerans i, judicium protulit, sententiam

B fixit, munitiorem et tutiorem partem illam esse pro-

nuntians, qux contra h:xreticos totum hominem a
Verbo Dei susceptum in duabus substantiis carnis
animzque defenderit.

14. Sed forte aliquis dieat, jam hic tria quiedam
hominis nominata, id est, corpus, anima, οἱ spiri-
tus, tria quidem dicuntur, sed duo sunt: sicul ab
eodem Doctore in predicto Symboli (num. 25) trac-
tatu convincitur. « Tria sunt, ail, quibus homo
consiat, spiritus, anima οὐ corpus, qua rursus duo
dicuntur, quia ssepe anima simul cum spiritu nomi-
natur : pars enim qusdam ejusdem rationalis, qua
carent besti:x , spiritus dicitur. » Quod etiam in cpi-
stola ad Petrum dilucida manifestatione exsequitur k,
quod spiritus et aniina utrumque sint unum, et
unius esse substantie sentiantur. Dicit enim (Epist.
de anima et. ejus orig. lib. u, c. 2) : « Duo quxedam
esse animam et spiritum, secundum id quod scriptum
est : Absolvisti, ab spiritu meo animam meam (Job vn,
15, sec. LXX), et utramque ad naturam hominis
pertinere, ut totus homo sit spiritus, anima, et cor-
pus; sed aliquando duo ista simul nomine nuncupari
animz, quale est illud : Et factus est homo in animam
vivam ! (Gen. τι, 7) : ibi quippe et spiritus intelligi-
tur. ltemque aliquando utrumque nomine spiritus
dici, siculi est : Et inclinato capite tradidit spiritum.
(Joan. xix, 50). » Ubi et anima necesse est intelligatur,
et utrumque unum et unius esse substantie : ac per
hocanima * et spirilus, et anima et corpus du: specia-

P'ofetsjone, ubj przmissa Verbi substantia, specia- p les hominis substantiz sunt, quzeet diveyss dicuntur.

duas hominis in una Christi persona substan-
as profitemur, nullus potest accidere vel suspicari
Iraudulentize dolus, quando evidenter in Deo assum-

! Facies arcam. Locus est Exod, xxv, hoc modo :
'am de lignis setim compingite, cujus longitudo
beat duos et semis cubitos, latitudo cubitum et di-
Mditm, altitudo cubitum similiter ac semissem :
Tabis eam auro mundissimo intus οἱ foris : uli
€ lignis setim LXX disserte ἐξ ξυλὼν ἀσήπτων
ι, ut Cyrillus legit. G. Lovss.
Attende ex codd. loco atteisdite.
* Ex iisd. rero et : loco vere.
Codic., rationabilem.
* Árcam supplevimus ex codicih.
f Codic., partium, mulio melius quam patrum, ut
litur in Loaysa οἱ Aguirre.

45. Nos proinde in jam dicto Fidei nostrx: opus-
culo Apollinaristarum haxresi respondentes, tres in
Christo substantias 5 diximus, quod et majores no-

€ Loaysa animam. /

h Formatur. À.

i Et loco ut ex codicib.

i Non bene Loaysa et Aguirr. Ecce spiritales...
consideramus. Nos ope codic. hunc locum restitui-
mus.

k Assequitur. À.

1 Virentem in Loaysa et Aguirr. Sed nos, vivap
reposuimus ex codicib. Toletan.

m Ác non anima. À.

n Tres in Christo substantias. Stephanus Eduensis

iscopus, in lib. de Sacram. altaris, cap. 17. « Cre-
dimus in Christo duas fuisse naturas, divinam αἱ

535

S. JULIANI EPISCOPI. TOLETANI

[i

556

stros docuisse monstravimus ἃ ; honorantes videlicet A dum humanitatem unius naturze nobiscum, per om-

et sequentes. sententiam doctoris egregii Hispalensis
sedis cpiscopi, quam in libris suis de Differentia na-
ture Christi vel nostre disseruit, ubi ait (Lib. ni,
num. 8, in edit. reg. anni 1599) : « Nos ex duabus
subsistimus substantiis, corporis videlicet atque
anim: : ille ex tribus, Verbi, corporis, atque anima.
Inde est, quod perfectus homo, perfectus przdicatur
et Deus. » II»c igitur perpauca ^ de Patribus exem-
pla libavimus, ut in brevi ea qu:e competunt mon-
straremus. Cx»terum qui hzc adhuc intentius legendo
qu:esierit, plurima colligere poterit.

16. Jam vero si impudorata quis fronte nec “ his
Patribus cedat, et unde ea libaverint, insolens scru-
tator exquirat, Evangelicis saltem vocibus credat,
«uibus has tres substantias sibi inesse Christus pro-
nuntiat. Interrogatus enim a Judzis : Tu quis es?
ltespondit : Principium, qui et loquor vobis (Joan.
vin, 25). Ecce habes unam substantiam deitatis.
Restant du: substantic hominis: ut enim veram
carnem hominis suscepisse monstraret, palpandum
se discipulis przbuit, dicens : Palpate et videte, quia
spiritus. carnem et ossa non habet ἃ, sicut. me videtis
habere ( Luc. xxiv, 59). Ecce expressa est substan-
tía carnis humanz. lters ut animz humanz substan-
tiam suscepisse monstraret, dicit : Potestatem habco
ponendi animam meam, et potestatem iterum sumendi
eam (Joan. x, 18).

17. Ecce tres in una Christi persona substantias
inconfuse et inseparabiliter adunatas , deitatis videli-
cet, atque humanitatis, Evangelicis oraculis appro-
bantes, omnes uno ore fatemur, et przíixa sententia
predicamus ; confitentes videlicet secundum Chalce-
doncnse concilium (Act. V, in retract. Symb. Niceen. et
Constantinop.), eumdem Dominum nostrum Jesum
Christum, perfectum in divinitate, perfectum eum-
dem in humanitate; Deum verum, et hominem ve-
rum eumdem ex anima rationali et corpore ; secun-
dum divinitatem unius cum Patre nature; secun-
humanam, ettres substantias, divinam, carnem et
animan: Athanasio attestante, qui ait : « Sicut anima
rationalis et caro. unus est homo, ita Deus et homo
unus est Christus. » G. Lovsa.

5 (odic., monstramus.

b Jitd., perparva.
« Nec pro ne ex colicib.

nia similem nobis absque peccato : ante s:xcula qui-
dem ex Patre natum secundum divinitatem ; in no-
vissimis diebus vero eumdem propter nos et proptee
nostram salutem ex Maria virgine Dei genitrice se-
cundum humanitatem, unum eumdemque Christum
Filium Dei unigenitum, in duas naturas inconfuse,
immutabiliter, indivise et inseparabiliter cognoscen-

' dum : in nullo naturarum differentias propter unita-

tem perimendas, magis autem salva utriusque na-
turx: proprietate, et in una coeunte * persona, uno-
que statu concurrente , non in duabus personis par-
tiendum vel dividendum ; sed unum eumdemque
£ilium unigenitum, Deum Verbum, Dominum Jesum
Christum. Jam vero si quis contra hiec ulterius non
instruendum, sed contrarium se huic reddite rationi
prxbuerit, damnationem przfati concilii sustinebit.

18. f Tertium sane, quartumque capitulum con-
tuentes, non solum sensum, sed et ipsa pene verba
ex libris beatorum Ambrosii atque Fulgentii nos
prelibasse monstravimus, quibus ea praedictos viros
dogmalizasse scimus. Quos quia celebres in toto orbe
doctores feriata Ecclesiarum Dei vota percenseant,
non illis est succensendum, sed potius succumben-
dum : quia omne quod contra illos sapitur, a rectze
fidei regula abhorrere sentitur. Has sane quatuor
specialitates capitulorum, qu: ut a nobis solida effi-
cerentur, hortati sunt, quid a quo fuerit doctore
prolatum, congesto in uno responsionis nostr: libro,
catholicorum dogmate Patrum ante hoc biennium
parti illi porreximus dignoscendum. Jam vero si post
hec, et ab ipsis dogmatibus Patrum, quibus hzc
prolata sunt, ia quocunque dissentiant, non jam
cum illis est amplius contendendum, sed majorum
directo calle inh:zxrentes vestigiis, erit per divinum
judicium amatoribus veritatis responsio nostra su-
blimis, etiamsi ab ignorantibus zxmulis censcatur
indocilis.

ratur. llla certe cum duohus prx»cedentibus jam ex-
positis eas efficiunt quatuor specialitates capitulorum,
qux, ut paulo post dicitur, catholicorum Patrum
testimoniis appositis confirmavit, sive sol:da effecit.
Unde duo colligimus : primum, Apologeticum sancti
Juliani non de tribus capitulis (ut scribit Felix in
ejus elogio), sed de quatuor potius fuisse inscriben-

4 [labet ex codicib. loco habent ut in textu Loaysze D dum : secundum, a Patribus concilii xv dimidiam

et Aguirr.
* Loaysa, concurrente.
f Quid hzc duo capitula continerent adhnc igno-

tantum partem hujus opusculi fuisse transcriptam,
40 unice ad nos pervenerit. G. Loavsa.

MONITUM IN SEQUENTEM LIBRUM.

In sequens opusculum De Comprobatione sextze zetatis, quoJ ad exagitandam Jud:zorum perfidiam et c:e-
citatem elaboravit sanctus Julianus, efflagitante Ervigio Gothorum rege, pauca nos prxefari oportet. Quidquid
enim de hujusce operis subjecto, divisione, illiusque scribendi occasione dicendum erat, Julianus ipse per-
quam dilucide exponit in epistola ad regem Ervigium, qu: ad instar prologi absolutissimi haber! debet.
Deinde quid nos in hac nova illius editione przstiterimus, paucis indicabimus. Nullis codicibus mss. adjuti,
solas ediliones superiores consuluimus : scilicet omnium primam Hageno:e factam a Menrado Molthero anno
1532 ; secunlain Parisiensem ab eiitoribus Bibliothecz Patrum anno 1624 ; tertiam Lugdunensem in eadem
Bibliotheca, iterum recusa anno 1677. Quarum errata accurate emendavimus, sacrz: Scripturx et sancto-
rum Patruin testimonia unde desumpta sint ad marginem designantes, aliaque ad imam oram adnotantes,
qu: animadversione digna viaa sunt : inter que locum dedimus conjecturis quibusdam doctissimi viri Gas-

aris Barthii, in libro xix suorum Adversariorum, cap. 14, prolatis, quibus nonnulla hujus opusculi Julianei
Oc, ut Ipsi videlur, corrupta, sanari οἱ restitui possent. , z

&

8551

DE COMPRODBAT. /ETATIS SZXT.E LIBRI TRES. — LIB. I.

538

SANCTI JULIANI

EPISCOPI TOLETANI

DE COMPROBATIONE /ETATIS SEXT.E

LIBRI TRES.

ORATIO.

Accedam ad te, Domine, in humilitate spiritus
mei. Loquar tibi, quia multam spem et fiduciam
dedisti mibi. Quis consurget mecum adversus mali-
gnantes? aut quis stabit mecum adversus loquentes
iniquitatem (Psal. xci, 16), nisi tu, Domine, adju-
veris me? tu ergo fili David, qui revelato mysterio
ad nos in carne venisti, clavo 5 crucis tux secreta
cordis mei adaperi, mittens unum de seraphim, per
quem candens carbo ille de altari tuo sublatus (/sai.
vi, 6), sordentia * labia mea depurget, mentem enu-
bilet, dicendi materiam subministret, ut lingua mea,
qus proximorum utilitati per charitatem servit, non
erroris redoleat casum 4, scd veritatis personet sine
fne pr:conium. Hujus interim carbonis, Deus Deus
meus, illa inexstinguibili flamma cor principis glo-
riosi irradia, quo sic totus igne tux charitatis effer-
veat, sic eliam zelo fidei inardescat, ut peregrinanu-
tem in terris sponsam tuam ab omni pcestilentiz
contagione defensam , studeat semper conservare
pacatam. Venena quibus noceri potest, manu pote-
slatis evertat. Venenatorum auctores calce fidei
proterat. Judicium sanguinis contra eam venire non
sinat, ut in defensionis ejus gloria semper gaudens,
et nunc in ejus sinu recubans, casta fidei disciplina
virginem eam mundamque custodienlo, mundus ipse
permaneat, et post ad te perveniens gloriosus factus
in ea, bonam tibi de ejus defensione rationem reddi-
turus accedat. Á men.

JNCLYTO ET GLORIOSO
REVERENDO DOMINO ERVIGIO REGI
JULIANUS SERYVULUS VESTER.

Peritorum mos est iste medicorum, ubilibet vulnus
serpit in corpore, ferro vulneris materiam ὁ praeve-
nire, et purulentas primum radicitus amputare pu-

4 Claro. lta legitur in omnibus editis. Sed vir
doctissimus Gaspar Barthius in libro xix suorum
Adversariorum toto cap. 14 expendens nonnulla hu-
jus opusculi nostri Juliani loca, qu: corrupta sibi
esse videntur (qu:eque nos indicare voluimus ) putat
pro clavo legendum hoc loco clave, propter verbum
adaperi quod subsequitur. Prudentissima conjectura.

b Quotquot hucusque istud Juliani opusculum edi-
derunt tiiulum οἱ contra. Judi«os. preposuere, qui
falsus visus fuit erudito viro Joanni Baptist:e Pere-
zio, propterea quod, ut arbitramur, felix illud inscri-
pserit : De sexta? atatis comprobatione. Nos autem,

À tredines, antequam sanas ulcus noxium inficiat par-

tes. Unde et ne locus vulneris sana membra contin

gat, prxcisionis semper antefertur industria. Nee
enim tactus vulneris causam potest generare salutis.
Quocunque enim accesserit, vulneri locum facit. Et
nisi ante manu przcidatur artificis, infectis mem-
bris omnibus, occasum parturit mortis. Hujus ad-
mirabilis medelz? peritiam credo vestram, sacratis-
sime princeps, voluisse imitari clementiam. Qui dum
populos a Deo tibi ereditos contingi exitio lethali for-
midas, utile prxcisionis genus excogitas, quo exitla-
bilem membrorum inutilium saniem, et purulentze
fcis insanabilem cutem, remediabili queant hi, qui
salvandi sunt, studio declinare. Quam ob causam
sanis adhuc membris me przecipis impendere curam,

B ne quandoque morbis accidentibus decidant : ut ante

proscindatur error, quam periclitationis generctur
occasio. Sicque dum prudenter saluti consulitur, uti-
liter accessus :egritudinis vitand:e frustretur. Horum
igizur membrorum evitandam putredinem lingwas
dixerim Judzorum, qui promissum ex lege Christum
Dei Filium necdum adhuc patum fuisse putant, et
alium adfuturum exspectant, pestilentiosis oljectil:us
garrientes, quod sumpta annorum supputatio ab ini-
tío mundi secundum llebrzos codices quintam ad-
huc s:eculi zetatem insinuet, et necdum achuc Chri-
stum venisse, quem in sexta credunt :etate seculi
advenire. Grave malum, importabile quoque facimus
ct horrendum, quod in hoc errore annorum temp:is
dignoscend:e nativitatis Christi putatur. Quasi ali-
cubi in sacris litteris legerint hoe esse preceptum,
ut in prefinitis annis supputatis ab initio seculi
tempus illud sacrze nativitatis ejus pesset addisci.
Contra hunc, inquam, detestabilem impietatis erro-
rem et manifestissimam cxcitatem respondere me

pus in libro quem contra Jud«os de sez ctatibus sa-
culi scripsit, etc. Tomo VilI llispanix Sacre, pag.
924, edit. 2.

c Sordentia. Barthius legendum mallet strdentia.
quasi muta labia, cujus locutionis mulia exemyla
proferl. Non placet nobis conjectura propter verbum
depurget, cuv sordentia labia congruunt; surdentia
non ila.

4 Pro casum ponendum causam putat Barthius,
nec aliter scripsi$se Julianum. Probabilis est con-
jeciura.

* Vulneris meteriam. Omnes editiones ita lrabent.

qui lunc titulum cpusculo restituimus, minime existi- D Barthius corrigebat ulceris materiam. Rectius quidem

mamus tam falso a ceteris alterum contra Jud«os
fuisse adh bitum, cum Isidorus Pacensis, medio 5:-
rulo post Felicem auctor, jain sic ljbrum inscripse-
yi, nen po : Sauctiesimus Jz'acus Toletanus cpisco-

dicium, atque ad propriam verborum signiticatio-
nem conformius. Sed Julianum, etisi doclissimum.
suo tamen zvo adeo fuisse de verborum proprietate
sulli:itum, affirmare non ausi:n.

5329

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

540

augustum caput et mens serena (ux Celsitudinis A auctoritas traxit. llic etenim tertius liber non solum

precipit, brevi admodum complexione libelTi. Ego
autem imbecillitatis mex non nescius, impositum
mihi a vobis onus gravedinis declinarem, nisi perdi-
tionem animarum pr:zestrui meo silentio przecaverem,
prisertim cum unum idemque sit fidem nolle asse-
' rere, quod negare. Übi enim de Deo vcl contra
Deum aliquid agitur, periculosum est pastori, si ta-
ceat : infame, si fugiat : mortiferum, si succumbat.
Quod terribiliter Dominus per prophetam, ignavam
pastorum socordiam increpando, commemorat dicens :
Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis murum
pro domo Israel, ut staretis in prelio in die Domini
(Ezech. xii, 5). Propter quod etiam idem Dominus
per eumdem prophetam, sanguinem pereuntium ani-
marum de manu speculatoris se exquirere protestatur
(Ibid. m, 18 seq.).

Hujus ego acerbitatis sententiam pertremiscens,
et religiosis vestr:ze glorizxe jussis, et mei ordinis man-
cipatus officiis, obedientixte competentem vestr: cel-
situdini reddens bonorem, et Deo debitam servitutem,
imperatum mihi opus, etsi minus docte, quam debui,
obedienter tamen, υἱ potui, explicavi. Nitens hoc
ipsum perfacile responsion:s nostrze opusculum tri-
modo * librorum (ine concludere. IIoc videlicet ratio-
nis ordine custodito, ut primo hujus operis libro
convincantur manifestis atque evidentibus signis
veteris Testamenti, quibus sine aliqua supputatione
annorum Christus Dei Filius non nasciturus, sed
olim natus liquide declaretur. Deinde secundi libri
Serie decurrente per ostensam apostolorum doctri-
nam id curatum est effici, quod revelata temporis
plenitudo, qua Christus in carne natus apparuit, non
in annis a principio mundi collectis, discipulis Do-
inini vel ceteris. credentibus sit ostensa, sed Legis
et Prophetarum testimoniis prodita. Praesertim cum
ipsi quoque Jud:i illo tunc tempore non putantes
ipsum esse Christum, imo utrum ipse esset Christus
decertantes cum Christo, nunquam 40 illis Christo
nostro hzec objecta sit quxestio, quam nunc proponit
petulans et rudis inscientix€ amplitudo. Libro quoque
tertio excursus adesse :elatis sexe convincitur. Ubi
eliam et praeterite xtates seculi quinque, non in
annis, sed in przfixo generationum liinite distinguen-
d» monstrantur, simulque et illic necessario perdo-
cetur, ut pro hac diversitate annorum, quie inter
Il:sbrzxos et nostros codices invenitur, non Hebraicx
tránslationis libri, sed Septuaginta interpretum
codices sint sequendi, quos in fidem plurimorum

ἃ Trimudo. Barthius conjectatur trinodo.

sex aetatum distinctiones lucidius aperit, sed et in
sexta :etate Christum datum ostendit, et cur in sexta
setate nasci voluerit apertissime pandit, omnemque
hujusmodi questionem de hac annorum supputatione
dissolvit. Tres, inquam, hujus operis libros de bac
quastione confectos, ideo sub hac discretione dis-
tinximus, quia sic nobis melius visum est, ut cum
talibus non primum de bac ipsa annorum questione
agatur, antequam per vera divinorum signa vel indi-
cia prophetarum, adjunctis quoque Novi Testamenti
dogmatibus, eorum falsitas detegatur, et sic in post--
modum ad sext: :etatis comprobationem libere trans-
eatur. Ob hoc enim ad hanc olbjectam quaxstionem
annorum in teriio hujus operis libro respondetur,

B ut duobus illis precedentibus reluctaus animus ante

frangatur. Sic enim dignum est, ut ora talium carnali
vetustate sordentia, Veteris primum — Testamenti
restringantur romphea : deinde valido et novo Evan-
gclii pugione percussa, ad tertie disputationis librum
accedaut, in qua et sextam seculi tatem agnoscant,
et in ea Cliristum natum intelligant. Unde nequaquam
expedit unum ex iis legere et alterum prterire, ne
plenam soliditatem doctrine non hauriat, quem
trium lectio librorum angustat. Quia igitur Jud:eorum
infesta malitia de annorum diversitate, qu: inter
nostros codices οἱ illorum diversa est, objicit quae.
stionem, nos e contrario de generationum evolutione
quie inter nostros codices et illorum una est, obicem
proparamus : ut cum illi pro distinguendis 5 ztati-
bus annorum brevitatem os!enderint, nos plenitudine
generationum ostensa, eorum contemnamus de annis
quistionem superfluam. Quid enim anni faciant, si
generationes succumbant? Im generationibus ergo
:elatum nativitatis Christi qu:erenda est veritas, qux
et per legem monstratur, et per Evangelium no-
scitur.

Jam ergo, mitissime princeps, pro his qux: incom-
ptius dixi, et materiam fortasse dictionis paulo quam
oportuit vitio loquacitatis extendi, quz:so mihi ve-
niam in vestra pietate donari, cui vestra gloria hanc
ipsam respondendi necessitatem imposuit. Vestra igi-
tur Celsitudo, qux» se patronam causz Christi exhi-
buit, oredat se omnimodo, ipso ad judicium venien-
te, salvari. Erit. enim tunc respectus operis vestri,
cum dies judicii manifestus affulserit. Si tamen, o
piissime princeps, et valenter inimicorum Christi
colla servitute Dominica comprimas, et vexilla fidei
Christianz potenter attollas.

b Distinguendis. Barthius propter verba sequentia legebat destringendis.

LIBER PRIMUS.

4. Nascentis fidem Écclesiz testibus idoneis robo-
randam excipiens, huic opelle initium ab ipsis pa-
triarchis et prophetis attribuam, nitarque, quantum

Deo opitulante valuero, rabidis Judzorum latratibus
responderc, qui czca infidelitatis nocte possessi, non
soluin ipsi barathro detestabilis perfidize concidunt 5,

ἃ Dart. lib. xvin Ádvers., cap. 1, in fine, conjcetabatur legendum coincidunt.

541

DE COMPROBAT. ἜΤΑΤΙΒ SEXT.E LIDRI TRES. — LIB. I.

543

sed etiam quosdam e fidelium numero titubare com- A dicitur; et non potius testimoniorum evidentia, h:ec

pellunt, cum Christum Ii Filium necdum pro salute
hominum in mundum venisse, sed adhuc venturum
esse, quadam temeraria calculatione annorum can-
cerosis sermonibus disputare przsumunt, dicentes,
quod adhuc quinta ztas sxculi evolvatur, et necdum
adhuc venerit sexte aetatis curriculum, in quo ven-
turum nasci oporteat Christum. Ex hac igitur opi-
nione vanissima audent, ab initio mundi secundum
$uos codices annorum supputatione collecta, adven-
tus Christi explorare prxsentiam, quibus sublata fide
c:eca sunt omnia.

2. Quid rogo, talibus respondebimus, aut quomodo
contra inermes arma levabimus? Hujusmodi Paulus,
credo, disceptationes evitandas esse pronuntiabat,
cum Timotheum discipulum instruebat. Stiultas,

ipsa ejus gloriosa nativitas declaratur? Quanquam a
nobis opitulante Domino (et ipse adjuvet in su!sse-
quentibus) omnia liquidius computata, et sext: s;e-
culi etatem. approbabunt, etin sexta za e natum
Christum de virgine testabuntur. Equidem ista quie
dico, meum est comprobare, vestrum autem est ut
respondeatis.

4. Ubi ista legistis, que malitiose confingitis? An
forte ex illa opinione hoc dicitis, qux» in Psalmo
prascribitur, ubi ait : Quoniam mille anni ante ocu-
los tuos tauquum dies una (Psal. xxxix, 4) : ut sicut
sex diebus factus a Deo mundus przscribitur, ita quasi
sex zetates in annis sex millibus distinguantur? absit.
Dicimus quidem sine errore, quod adinstar sex illorum

B dierum sex quoque :etates s:eculi distinguantur: sed

inquit, et sine disciplina questiones devita : multum .

enim proficiunt ad impietatem, et sermo eorum ut
cancer serpit (II. Tim. n, 16, 17, 25). Vere multum
stulta est quzstio, qux de legis non procedit arcano.
lmbelles ergo et inermes hujusmodi judicandi sunt,
quia non de Scripturis arma arripiunt, sed de antro
malitiz: sux injusta * proponunt. Ora enim talium
armata sunt non fidei ferro, sed perfidiz gladio ^;
bcc testificatione prophetica, sed obstinatione dolosa.
Ergo inermes ob hoc per omnia approbandi sunt,
quia nullis armis Scripturarum muniti ista obji-
Ciunt. Qui tamen si ipsi soli perirent, de silentio
forsan haberemur indemnes. Quid quod etiam per-

Xiicies bujusmodi inficit et. fideles? Nitendum ergo C

NFaobis est, qui licet indigni, ministri tamen Dei verbi
e» umus, et aispensationem przedicandi accepimus, ut
"weriiatis petra per os nostrum emissa dentes talium
&-«nlerat, ne silentio nostro in ipsa fidei veritate
zarwaollescant, qui sinceriter quidem Christum faten-
W.wir, sed devitare adhuc Satame astutias nequeunt :
WU etsi non corrigatur Judzeus, saltem proficiat
«E —hristianus. |
9. Audite jam, o impietatis operarii, o filii scele-
-pD-aü, non me, sed ipsum Christum Dominum quem
«E xpugnare nitimini, audite eum respondentem patri-
IK »us vestris. Ait enim tentantibus se Judzis in Evan-
gp elio, et dixit : Erratis nescientes Scripturas, neque
τ item. Dei (Matth. xxii, 29). Etenim virtus et sa-
K»ientia Dei, secundum Paulum Christus est (1 Cor. 1,
ΞΕῚ)} : ergo ignorantia Scripturarum, ignorantia Christi
€*3.. (uid jam mirum, si error corda vestra possideat,
«quos ignorantia Scripturarum objurgat? Scrutamini
€'rgo Scripturarum latentes campos, et tunc intelli-
&*lis czecos oculos vestros. Jam igitur sine prajudi-
Cio Christianz fidei loquar. Nunquid aut per legem,
3t per prophetas alicubi specioliter in sexto mille-
5!tig anno nasciturus predictus est Christus? aut
Pungquid pro hac humana ejus nativitate alicubi sup-
Putatio annorum ab exordio mundi observanda prz-
ἃ [njusta. Barthius legit ineditis justa, quod aperte
iendosum est, atque emendabat hausta, vel quod
Psi magis placebat scruta, ut haberet qzod oppone-

armis.
b Gladio. Non placet Barthio, qui nimis est. (ut

non dicimus, ut ipsz sex :etates insex millibus annis de-
terminentur, id est, ut unaquxque :zetas millenario
annorum tramite dirimatur. Αἴ vero nunquid in hoc
prophetico testimonio aut de :xtatum distinctieve ali-
quid memoratur, aut quidquam de nativitate Christi
predicitur? Dictuin est enim, mille anni unte. oculos
tuos, Llanquam dies una : quia quantumlibet huic vitze
longum tempus optetur, et in quantalibet annorum
prolixitate vivatur, mille anni ante oculos ejus, qui
non moritur, tanquam praeteriens dies una putatur,
et ideo quasi pro nihilo ducitur. Quanquam etiam ct
secundum numerum sex dierum sex millibus annis
secundum istud a quibusdam stare credatur. Quod.
tamen et hoc ipsum si ita esset, aut etiam si una-
quieque millenis annis determinata fuisset, discipuli
de fine sz:eculi Dominum non quiesissent. Scientes
videlicet seculi finem certa annorum supputatione
colligere, ac per hoc quod supputatis aunis ab initio
mundi possent scire, nequaquam hoc a Domino co-
narentur addiscere : certum videlicet apud se haben-
ies experimento retro actarum statum, quod una-
quique :xtas per millenos annos decurreret. Quod
cliam el beatus Augustinus exsequers dicit (Enarrat.
in psal. xxxix, num. 5) : « Àusi sunt, inquit, homi-
nes prxsumere scientiam temporum, quod scire cu-
pientibus discipulis Dominus ait : Non est vestrum
scire tempora, que Pater posuit. in. sua potestate
(Act. 1, 7). Et definierunt hoc seculum sex annorum
millibus tanquam sex diebus posse finiri. Nec atten-
derunt quod dictum est, tanquam dies una que pre-
teriit : non enim quando dictum est, soli mille anni
praterierant. »

9. Tali igitur ratione przedictz:e opinionis evacuato
objectu, quid, inquam, przjudicat hujus testimonii
mentio nativitatis Dominic: sacramento, quo dicitur:
Mille anni ante oculos tuos tanquam dies una (Psal.
Lxxxix, 4)? Nunquid mille anni ideo hic dicti intelli-
gendisunt,ut in his aliquid noscere de nativitatis Christi
tempore percogamur? Nunquam enim quisquam illud
nobis videlur ) morosus in dijudicandis vocibus sin-
gulis. Quare ron placet? Quia postea eos dicit Ju-
lianus inermes : sed non animadvertit vir doctus

ideo eos inermes appellasse, quia nullis armis Scri-
puurarum muniti ista objiciunt.

δι -

S. JULIANII EPISCOPI ΤΟΙΕΤΑΝΙ ἢ

δ

divino librorum * canone insInuatum reperiet, ut a Α evidentiora idipsum futurum esse portendunt, quod

conditione s:eculi per annorum computationem adhi-
bitam tempus nativitatis Christi perpendat. Legimus
siquidem in Daniele (ix, 24 seg.), ubi angelus se-
ptuaginta hebdomadibus evolutis, definita annorum
supputatione nasciturum et passurum Christum prz-
diit. Sed ipse qui futurum tempus usque ad Chri-
stum. annorum supputatione colligere voluit, prz-
.eritam annorum summain ἃ mundi principio attendere
non curavit. Quippe quos aut necessarios incarnationi
Dominic non pr:evidit, aut si necessarios credidit,
multo amplius eos necessario silentio prztermisit.
Hic ergo Daniel propheta numerum annorum divina
revelatione intelligens, non solum scripsit Christum
esse venturum, quod et prophete οἰ οὶ przedixe-
runt; sed et quo tempore venturus esset operuit, et
reges per ordinem digessit, et annos enumerando
monstravit, et czetera signa manifestiora pr:edixit.
Qum cum ita sint, noluit arnos illos a principio
mundi usque ad adventum Christi colligere, quos ob-
servandos pro hujusmodi qu:estione, neque in divi-
nis litteris legerat, neque in exemplis Patrum prze-
cedentium sciebat. Futura ergo de Christo anno-
rum curricula docuit, qux» utique plus ceteris altius
intellexit. Sic enim ipse dicit : Pertransibunt pluri-
mi, et multiplez erit scientia (Dan. xu, 5). Multiplex
ergo in isto fuit scientia, qui apostolicis quodammodo
jam regulis serviens, oblivíscens ea qux» retro sunt,
extentus autem et sequens ea qu: ante se erant, in
agnoscenda Christi filii Dei nativitate, non przeteri-

jam apud nos preteritum celebratur. Relinquamus
ergo et nos paulisper supputationes, quibus patriar-
che et prophete ipsi pro dignoscentia nativitatis
Christi non usi sunt, et testimoniis ipsis tantum uta-
mur, quibus ca quz a vobis futura adhuc esse cre-
duntur, jam transacta monstrentur, et a primi ad-
ventus Christi tempore jam ex toto completa sunt ,
ideoque jam exspectanda mon sunt, quia jam utique
transierunt. Nec enim nune mihi necesse est de na-
tivitate Christi, morte et resurrectione ejus testis,
n oniorum munimenta colligere divinorum, quod jam
a multis copiose οἱ sufficienter est factitatum; sed
illa solum excerpere, et hec ipsa przlibare, qus
possint indiciis manifestis ostendere Christum Dei

B Filium jam in carne venisse.

1. Primum ergo signa ipsa temporum nativitatis
Christi exquiram, et utrum tam pacifica fuerint, si-
cuti sunt ἃ prophetis przdicta, digesto ordine pro-
sequar. Diebus enim nativitatis ejus, sicut propheta
David dicit, Orietur in diebus ejus justitia et multitudo
pacis (Psal. txxi, 7). Michzas quoque similiter et
noininis et temporis nativitatis ejus pacem insinuans,
dicit, Et tu. Bethlehem Fphrata, nunquid parvulus es
in millibus Juda? Ez te mihi egredietur qui sit do-
minator in Israel, et egressus ejus ab initio, a diebus
eternitatis. Propter hoc dabit eos usque ad tempus, in
quo parturiens pariet. Reliqui fratrum ejus conver-
tentur ad filios Israel, et stabit, et pascet ia fortitud'ne
Domini in sublimitate nominis Dei sui. Et converten-

tas annorum calculationes attendit, sed futurorum C tur quia timc magnificabitur wsque ad terminos terre,

supputationes apertissime declaravit. IIac ergo sup-
putatione prophetica, et fides nostra juvatur, et per-
fiJia vestra destruitur. Qui suo in loco dispo.ita,
omnem calig.nem erroris vestri, aut illustrabit ut
veniatis ad vitam, aut confutabit ut discedatis in
tartara.

6. Nunc igitur, ne error vester, quod absit, Chri-
stianam militiam in quocunque inficiat, hoc primum
scire omnibus convenit, quia nihil tale aut in lege,
aut in prophetis przdictum est, ut supputatis a mundi
principio annis, adventus dignoscatur Dominice in-
carnationis. Quanquam plerisque locis, sive in lege,
sive etiam in prophetis, ubi nascilurus Christus prz-
dicitur, semper in diebus novissimis adventus ejus
primi pr:ssentia promittitur, quod utique apud nos
. pro sexta szculi :etate accipitur. Quae sex :tates non
annoruin:Pqua supputatione colliguntur, sed generatio-
nam disposi:o ordine dignoscend:e sunt : sicut tres aeta-
tes quas compulatas in Matihaei Evangelio invenimus,
qaas utique non decursione annorum, sed generatio-
num enumerationc determinatas agnoscimus (Matth. 1,
2 scq.). Quarum etiam ἰδία distinctio singularum
in tcrtio hujus operis libro, et digesta monstrabitur,
el perfecta suis lineis agnoscetur. Non ergo compu-
tati anni a principio mundi per legem aut prophetas
Christum nasciturum promittunt, sed testimonia

8 ta melius collectores Dibliothec:: Patrum quam
quisquis ille, in dirino librorum, etc.

et erit ista pax nominis ejus (Mich. v, 29 seq.). Dica-
tur et pax temporis nativitatis illius. Etenim quam
pacifica eadem tempora fuerint, sic idem propheta
paulo superius evidenter exponit, ubi eo tempore,
quo nasci eum oportuit, cessatura omnia bella pre-
dixit. Ait enim : In novissimo dierum erit mons do-
mus Domini praparatus in vertice montium, sublimis
super colles, et fluent ad eum omnes populi, et prope-
rabunt gentes multa, et. dicent : Venite, ascendamus
ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et doce-
bit nos in viis suis, et ibimus in viis ejus, quia de Sion
egredietur lex, et verbum Domini de Jerusalem. Et
judicabit inter populos multos, et corripiet gentes for-
tes usque in longinquum : et conscindent gladios suos
in vomeres, et hastas suas in ligones. Non sumet gens
adversus gentem gladios, et non discent ultra bellare
( Mich. 1v, 1 seq.). Isaias quoque ea ipsa indicia
de temporibus nativitatis Christi insinuans dicit :
Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus
Domini in vertice montium, εἰ elevabitur super
colles, et fluent ad eum omnes gentes, et. ibunt
populi multi, et dicent : Venite, et ascendamus in
montem |Al., ad montem] Domini, ct ad domum Dei
Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in
semitis ejus, quia de Sion exibit. lex, et verbum Do-
mini de Jerusalem. ΕἸ judicabit gentes, et arguet po-

alii in quibus legitur : Nunquam enim ct. nusquam,

515

DE COMPROBAT, ETATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. I.

546

pulos multos usque in longinquum, et conflabunt gla- A4 aliquid novissimum arbitrari, cum adhuc plures

dios suos in vomeres, el lanceas suas in falces. Non
levabit gens contra gentem gladium, nec excercebuntur
ultra ad prelium (Isai. n, 2 seq.).

8. Jam-ne videtis horum trium prophetarum ora-
cula ita in omnibus concordantia, quasi unius homi-
nis ore sjpt prolata? Etenim pax nulla sentitur,
quandiu bella moventur. Detractis igitur bellis,
quid restat nisi abundantia pacis? Quod ergo David
dicit : Orietur in diebus ejus justitia, et multitudo pa-
cis, hoc Isaias et Michzas de bellis cessaturis in
diebus ejus dixerunt : Non levabit gens contra gentem
gladium. Cessantibus enim bellis in toto orbe terra-
rum, Christus pax nostra oboritur. Quod ut veraciter
agnoscalis, veteres, si placet, singularum gentium re-

restarent. anni, videlicet, usque in finem mundi. At
vero quia dixerunt ea ipsa qux de Christo pra-
dixerant in diebus novissimis esse complenda, novis-
simos dies illos credo intellexerunt, qui in illo regno,
deficientibus principibus de stirpe Juda, novissimi ad-
probati sunt, quando in illo populo prius Herodes
alienigena successil in regnum, cujus tempore Chri-
stus in Jud:xa natus cognoscitur.

10. Quanquam et aliter dies dicti novissimi pro
sexta zlate, qu: omni homini postrema est, intelli-
gantur. Dies ergo istos dixerunt novissimos, sed pa-
cificos, in quibus Christum nasci oportuit, quos et
Michzeas proedixit, et Isaias nibilominus nuntiavit, ne
secundum errorem vestrum adbuc exspectarentur

volventes perlustrate historias, et invenietis usque ad D futuri. Sic signum eorumdem dierum Jacob patriar-

vigesimum octavum annum Cesaris Augusti, cujus
quadragesimo primo anno Christus natus est in Ju-
d:ea, in toto orbe terrarum fuisse discordiam, et sin-
gulas nationes contra vicinas gentes arsisse studio
przliandi, ita ut czederent et c:ederentur. Orto autem
Domino salvatore, quando sub pr:side Syrix Cyrino
prima est in orbe terrarum facta descriptio (Luc. i1,
4), et Evangelicze doctrine pax Romano imperio
preparata, tune omnia cessaverunt bella, et nequa-
quam per oppida et vicos exercitabantur ad przlia,
sed ad agrorum cultum, militibus tantum legionibus-
que Romanis contra barbaras nationes bellandi stu-
dio delegato : quando completus est angelorum ille
concentus : Gloria in excelsis Deo, et in terra paz ho--
sinibus bone voluntatis (Luc. n, 14). Hoc enim
modo in diebus ejus orta est justitia, et multitudo
pacis. Ecce signa temporum nativitatis Christi, sic-
ut pacifica a prophetis futura przdicta sunt, ita el
a nobis pacifica quidem, sed jam transacta noscun-
Zur. Jam ergo impleta sunt: nec enim adhuc ulla
te:npora pacifica futura credenda sunt, cum secu-
jum istud bellorum potius quam pacis fine clauda-
tur, dicente Domino ad discipulos (quando enim pc-
liverunt ab eo signum de consummatione szeculi, sic
eis respondit) : Consurget gens in gentem, et regnum
1R regnum (Matth. xxiv, 7), et c:etera qu:e sequuntur.

9. Quia igitur premisimus de pacificorum tempo-
rum signis, nunc iterum dicamus de diebus novis-

simis, in quibus occursurus przedictus est. adventus
Domini salvatoris. Ecce a duobus his prophetis
Michzxa et Isaia pacifica nativitatis Christi przdicta
sunt tempora ; sed utrique dixerunt, in novissim:s
diebus ea esse futura. Cur, inquam, ea ipsa signa
temporis primi adventus Christi in diebus novissimis
futura esse portendunt, nec tamen in annis a prin-
cipio mundi computatis tante rei sacramentum ape-
rire moliti suut, nisi, ut ego pro tenuitate sensus mei
: existimo, melius illis visun luisset, dies ipsos novis-
simos in defectu lsraelitici regni debere intellizi,
quando ds et princeps de stirpe Juda defecit, quam
in annorum opinione constitui? Si enim dixissent,
verhi gratia, a principio mundi usque ad adventum
Christi erunt. anni. tanti, mon satis videretur íbi

cha aperuit, quando vocans ad se filios suos, dies
ipsos similiter novissimos appellavit, et dixit : Con-
gregamini, ut annuntiem que ventura sunt vobis diebys
novissimis. Congregamini εἰ audite, filii Jacob, audite
Israel patrem vestrum (Gen. xvix, 1, 2). Ubi etiam ad
Judam, de cujus semine ortus est Christus, sic dicit:
Non deficiet princeps de Juda, nec dux de [emoribys
ejus, donec veniat, cui repositum est, et ipse erit
exspectatio gentium (Ibid., 10). Ecce manifestum est, et
claret, quod jam transacti, et necdum adhuc futuri
intelligantur dies isti novissimi, quando ista expri-
muntur [Al. ita exprimitur] ut dicatur: Non deficiet
princeps de Juda, nec dux de femoribus ejus, donec
veniat cui repositum est. Ecce manifestum signum
novissiinorum dierum, iu quo cessantibus princ-pibus
vel ducibus de stirpe Juda, rex Herodes succedit
alienigena, in cujus tempore Christus natus est in
Jud:a. Tres, inquam, viri isti divino spiritu plepi,
quasi uno ore locuti dies illos novissimos przedixerunt,
in quibus magnum hoc complendum cernebant in spi-
ritu sacramentum.

11. Ecce duo signa monstravimus, quibus et paci-
fica tempora, et dies novissimos in tempore nativi-
tatis Christi procurrisse ostendimus, quasi pacem
orlam ia diebus novissimis diceremus. Nunc tertio
loco scquitur, ut dicamus de testimonio przcursoris,
quo vox preconis adventum prodidit ju.licis. Sie
enim Malachias postremus pene propheta lIsraelitici
populi non solum nativ;tatis Christi, sed οἱ przecur-
soris ejus signum mauifeste przedixit. Ait enim: Ecce
millam angelum meum, et prospiciet viam ante faciem
tuam, et subito veniet in templum suum Dominus,
quem vos quaeritis, et angelus testamenti, quem vos
vultis (Maluch. wi, 1). Quod testimonium vos siquidem
de Elia accipitis dictum, nos de Joanne credimus
prophetatum, et dicente et interpretante hoc ipsum

: Christo Domino et mag:stro nostro, ubi hoc de prz-

cursore Joanne volens intelligi, dixit: ste est de quo
scriptum est ; Ecce 660 mitium ange'um meum ante
[aciem tuam. (Matth. 11 , 10). Sic enim nativitatis
Christi adventum sex mensibus przecurrens Joapnes
advenit, et digito ipsum Dominum in carne positum
demonstravit dicens: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit

841

S. JULIAM EPISCOPI TOLETANI

518

peccatum mundi (Joan. 1, 29). Perhibuit quippe testi- A ad convertendum cor filiorum ad cor patriarcharum

monium precursor Domino suo, et vox Verbo: sed
testimonium habens in aqua, Salvatoris adesse mani-
festam docuit in carne praesentiam. Hujus quippe
figuram tenuit Iras ille Odollamitis, quem in Genesi
[xxxvir, 12] legimus cum Juda ad tondendas oves in
Thamam venisse. Etenim Judas hic Christum ipsum
significat, quia et carnem Christi de stirpe Juda cre-
dimus propagatam. Pastor autem ejus nominis Tras
Odollamitis Joannem insinuat. Odollami enim inter-
pretatur testimonium in aqua. Cum hoc plane testi-
monio Dominus venit, habens quidem testimonium
majus Joanne, sed tamen propter oves infirmas hoc
testimonio est usus in aqua. Nam et ipse Iras, quod
nomen illius pastoris fuit, interpretatur fratris mei
visio. Vidit enim omnino fratrem suum Joannes, fra-
trem suum utique Christum secundum semen Ábrahz,
quando eum salutavit ex utero (Luc. 1, 41), agnovit
perfectius ex columba. Et ideo tanquam Odolla-
mites verum testimonium perhibuit in aqua (Joan. 1,
52, 55).

19. Ecce diximus per Jud:e personam significatum
tunc esse Christum, et per Iram Odollamltem signi-
ficatam fuisse personam Joannis: qux duarum signi-
ficatío personarum hujus quoque Malachiz prophete
vaticinio declaratur, quod de Christo et Joanne pro-
phetatum exsequitur. Ecce, inquit, mittam angelum
meum, et prospiciel viam ante faciem twam, et subito
veniet in templum suum Dominus, quem vos queritis,
et angelus lestamenti, quem. vos vultis (Malach., ubi
sup.). Jam hic prospicite, si potestis, quomodo subito
in templum suum venturus esse dicatur, si adventus
ejus definita ἃ primordiis mundi annorum supputa-
tione colligitur. Non enim subito venit, quod defi-
nitis annis occurrit. Quod autem hoc testimonium
de Elia propheta dictum existimatis, necnon et quia
boc quod sequitur : Veniet ad templum suum domi-
nator, quem tos queritis, ad Christum utique vestrum
refertis, quem in ultimo tempore venturum esse pu-
tat:s , satis miror quomodo vos rerum exitus non do-
ceat veritatem. In quali enim templo suo veniet do-
minator, quod utique ad fundamenta usque destructum
est? Αὖἱ si ab alio exstruendum est antequain Chri-
stus adveniat, quid Christus vester amplius facturus
est, 51 ab alo restituta fuerint omnia? Si enim, ut
vos vultis, Eliam in hoc loco accipitis, ubi angelum
tautumimmodo pronuntiatum auditis, cur in loco ubi
jJem propheta tempus ipsum priini adventus Christi
preciuit, nomen ipsius angeli non expressit, οἱ
Eli: nomen jbi abscondit? Qui enim in fine prophe-
ti:& su: nomen Elie ob causam [inis seculi
expressit, illic ubi tantummodo angelum nominavit,
Elie nomen cur taceretur, non fait. Nam hic utique
ubi Eliam ante finem mundi venturum esse pr:e-
dixit, sic ait: Ecce ego mittam vobis Eliam prophe-
tam, Thesbitem, dntequam veniat dies Domini magnus
et horribilis, wt convertat corda patrum ad filios, et
corda filiorum ad patres eorum (Malach. 1v, 5, 6).
4210 enim adventum judicii mittet Dominus Eliom

et prophetarum, ut credat posteritas eorum in Domino
Jesu Christo, quem et patriarchz et prophete vatici-
nantes exspectaverunt. Nam si hactenus Jud:ei recte
credunt, ob quam causam per Eliam eos converti in
novissimo propheta testatur? Nec eniin possunt nunc
intelligere Salvatorem quem audiunt, nisi in finem
mundi, dum fuerit consummatio s:xculorum. Pro-
nuntiat enim hoc Dominus per Isaiam prophetam di-
cens: Audite audientes, et nolite intelligere, et videte
visionem , οἱ nolite cognoscere. Excemca cor populi
hujus, et aures aygrava et oculos, ne forte videant
oculis suis, et auribus suis audiant, et corde suo intel-
ligant, et convertantur, et sanem illos. Et dizit pro-
pheta : Usquequo Domine ? Et dixit Dominus: Donec

Β desolentur civitates absque habitatore, et domus sine
"homine, et terra relinquetur deserta. Et longe faciet

Dominus homines. Tunc convertetur, et erit. ín osten-
sione sicut terebinthus, et sicut quercus, que expandit
fümos $405; semen sanctum erit quod steterit in ea
(Isai. νι, 9 seq.). Jam ergo cognoscite tempus hoc
czecitatis vestrze usque in finem mundi prxcurrere, in
quo no2 agnoscitis Salvatorem. Et nisi ante adven-
tum Elix in Christum credatis, in hac omnes, ante-
quam idem veniat, cxcitate peribitis. Et si forte
aliqui ex semine vestro Elia veniente salvandi sunt,
vos tamen qui nunc estis ante ejus adventum, et. de-
bito mortis concludemini luctu, et perpetuo post
mortern interibitis supplicio tormentorum.

15. Sequitur quartum et verissimum nativitatis
Christi indicium, quo-commendatur vocatio gentium,
per quam olim ita Christus probatur natus, ut ipse
esse exspectatio gentium commendetur. Etenim post
natum Christum primitiae statim gentium Domino
consecratz:e sunt : quod dilucide satis in illis Magorum
ab Oriente venientium mysticis muneribus decla-
ratur (Matth. 1, 1 seq.). Sic quippe et hoc fuerat
prophetatum : Heges Tharsis et insule munera of-
ferent; reges Arabum et Saba dona addwcent. Et ado-
rabunt eum omnes reges lerre : omnes gentes servient
ei. Et benedicentur in eo omnes tribus terrw : omnes

| gentes magnificabunt eum (Psal. 1xxw, 10, 11, 17).

Quod quia jam in Christo nostro impletum esse vi-
detis, non erit fortasse necessarium, ut plurima ex
hoc testimonia proponantur vobis. Nam olim natus
Chris us, statim a Deo patre gentes in possessiones
accepit : quod et David longe prz.lixit ante, ubi ait
in persona ejusdem Christi : Dominus dixit ad me:
Filius meus es tu, ego hodie genui te. Pete a me, et
dábo tibi gentes haereditatem (tuam, et possessionem
tuum terminos terre (Psal. u, 7, 8). Quod mani-
fesiissimum sigi:um crediturarum gentium sic Isaias
exsequitur. /ste, iuquit, asperget gentes multas, εἰ
super ipsum continebunt reges. os suum (Isui. 1i,
15). ltem ipse idipsum de Christo exsequens dicil :
Ecce testem populi dedi eum, ducem ac pra:ceptorem
geutibus (Isui. Lv, 4). Idem adhuc propheta perse-
quitur dicens: Paravit. Dominus brachium sanctum
suum in oculis omnium gentium, et viderum omnes

349

DE COMPROBAT. ;,ETATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. 1.

850

fines terre salutare Dei nostri (1sai. Li, 10). Si ergo A aliissignis sequentibus, id est, ex confasione vestrie

Christus adbuc non venit, ut. dicitis, quomodo eum
revelatum in conspectu gentium jam videtis? Nam et
David dicit: Notum fecit Dominus salutare suum,
anie conspectum gentium revelavit justitiam suam
(Psal. xcvi, 2). In. eo enim quod una est in Christo
gentibus universis conventio, nosse debeiis jam illud
esse impletum , quod prophetali vaticinatum est
oraculo. In convenmiendo, iuquit, populos in unum,
εἰ reges μί serviant. Domino (Psal. c, 25). Quo-
modo ergo jam omnes reges terrx? et populi obe-
diunt ei, si ejus nativitas non praecessit, si ejus
eceasionem credendi hac ipsa ejus nativitas glo-
rosa non prebuit? Scriptum est enim: Qui
exsurget regere gentes, in eo gentes sperabunt (Isai. 1,

foriitudinis, ex poena ipsa qu:e post mortem et resur-
rectionem Christi accidit vobis, ex perdito regno et
sacerdotio, et sacrificio reprobato.

15. De confusione etenim vestra, qua post mortem
et resurrectionem Christi poteratis confundi, sic Isaias
propheta przdixit: Non modo, inquit, confundctur
Jacob, nec modo vultus ejus erubescet ; sed cum vide-
rit filios suos, opera manuum mearum in medio sui
sanctificantes nomen. meum (Isai. xxuix, 25). Videte
tempus, signate mysterium, in quo Jacob modo con-
fundetur, qui antea interim non confunditur. Jam
ergo post adventum Christi ipsi dies decurrunt, in
quibus confusione gravi patres vestri compressi sunt,
quando filios suos, id est, apostolos et apostolicos vi-

10, sec. Apost. ad Rom. xv, 12). Ergo ante nascendo D ros, qui fuerunt de genere Judzorum , viderunt in

vel apparendo exsurrexit in mundum, et sic in co
gentes. sperare cceperunt. Quod etiam adhuc idem
propheta exsequitur, Radir, inquiens, Jesse, qui stat
in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur, et
erit. sepulcrum ejus. gloriosum (Isai. xw, 10). Ecce
jum s^pulcrum ejus gloriosum babetur, et nativitati
ejus non creditur. A
44. Sequitue dehinc quintum manifestum yer om-
Ria signum, quo dominatio ejus in toto mundo por-
Flgitur. Sic enim et hoc ipsum per David fuerat pro-
Bphetatum. Dominabitur, inquit, a mari usque ad marc,
eg a fluminibus usque ad terminos orbis terre (Psal.
Β xx1, 8). Quod testimonium nulli regum in illo po-
I»ulo congruere probatur: notum est enim quibus ter-
minis fuerit regnum illud conclusum. Sed hoc iu
€ hristo videmus fuisse completum, cujus ab ortu so-
KRüs usque ad occasum magnum nomen a gentibus ado-
—E"atur, cum non solum in Jud:xa tantum, sed in toto
eaeeculo jam cultus adorationis ejus extenditur. Prz-
eJixerat quippe et hoc Sophonias propheta , quando
tempus hoc Christianz religionis in spiritu przvidens
eliicebat : Adorabit, inquit, eum vir de loco suo, omnes
Gnsule gentium (Soph. u, 11). Et paulo post: Trans-
wertam in populos linguam et progenies, ul invocent
Omnes nomen Domini, et serviant ei sub jugo uno (Soph.
am, 9). Sed hic forte aliquis impudenter contraire vi-
detur et dicere necdum adhuc omnes gentes in Chri-
S1» credidisse. Cui facile respondetur : Quia etsi in
quibusdam locis increduli adhuc populi babeantur,
dominatum tamen Christi in hoc penitus non effu-
Εἶσαι, cum a talibus principibus premuntur, in quo-
rum cordibus jam per fidem Christus ipse habitare
dipposcitur. Nec enim puto aliquam remansisse gen-
lem qux» Christi nomen ignoret. Et quanquam non
baboerit przedicatorem, tamen ex vicinis nationibus
tpinionem fidei non potest ignorare. llac igitur red-
dila ratione, pelo ut respondeatis, in quo angulo
ltr» nasciturus ille, quem adhuc exspectatis, poterit
dominari, cum Christus noster totum orbem sua do-

Winatione repleverit, in tantum ut etiam ipsa d:emo-

tiaej subjecta sint, qu:& carere videntur presentia
torporali? Sed quid jam moror? Si Christum, inquam,
δας patum esse non creditis, colligite ex quatuor

medio nationum Domini operari virtutes, et Christi
nomen in gentibus praedicare. Neque enim ante ad-
ventum Christi de hac gentium credulitate confessio
accidit Israel, sed postquam Christus apparuit in car-
ne, et przedicantibus apostolis gentium multitudo ín
Dei Filium credidit, tunc Isracl confisus et obezcatus
obstupuit. Atque utinam ista confusio salutis vobis
esset occasio, et non potius dolor, quo intra vosmet-
ipsos frendetis, cum Christi regnum dilatari sic cernitis.

46. Restat nunc. ut. dicamus de pana qus post
mortem et resurrectionem Christi accidit vobis pro
co quod ipsum crucis pati'.ulo aflixistis. Sic enim ex
hoc per Oseam prophetam ipse Dominus claiaat: Ve,
inquit, eis, quoniam recesserunt a. me: vastubuntur,
quia pravaricati sunt in. me. Ego redemi ecs, et ipsi
locuti sunt contra me mendacium (Osee vii, 15). Ubi
postmodum sic subjungitur: Abjecit eos Deus meus,
quia non audierunt eum: et erunt vagi in nationibus.
(Osee 1x, 17). Hoc quippe et Isaias manifeste exse-
quitur. Postquam enim dixerat de Christo: Tanquam
otis ad occisionem ductus est, subjecit statim : Pro-
pler scelus populi mei percussi eum, et. dubo impios
pro sepultura ejus, et divites pro morte ejus (Isai. uui,
8, 9). Jeremias quoque dicit : Ascendite muros ejus,
et dissipate : auferte propagines ejus, quia mon sunt
Domini. Pravaricatione enim prevaricata est in medio
domus Juda, ait Dominus : negaverunt me, et dixerunt :
Non est ipse (Jer. v, 10). Eccc, videte oris vestri blas-
phemiam, quam longe sit ante pr:zedicata. IIanc ipsam
enim agitis causam, qua dicitis necdum adhuc ve-
nisse Christum, exspectantes videlicel alium, utique
Antichristum. Quod etiam et psalmista ex persoua
Christi exsequitur dicens : Tu autem, Domine, misz-
rere mei, el resuscita me, ut reddam illis ( Psal. x,
11). Quis hoe jam neget, qui Judzos post mortem
resurrectionemque Christi de sedibus suis bellica
strage et excidio funditus eradicatos videt? Occisus
enim ab eis, resurrexit in gloriam, et reddidit eis in-
terim temporalem disciplinam.

17. Sequitur post h:ec ut dicamus de regno, sacer-
dotio et sacrificio Judzorum, quod liquide tune ces-
savit, cum Sanctus sanctorum Christus noster in
youndo apparuit. Quz licet in Danielis ocupa. exv-

05]

S. JULIAM EPISCOPI TOLETAN

5352

dentibus indiciis sint expressa, qu:e suo erunt ordine A reges : ipsum quippe adorant filii patris ejus, hac

collocanda, nec ista tamen praectermittenda sunt, qua
in presentia occurrunt. Transeundum ergo est ad
ipsam manifestationem temporum, qua sacrificium
serundum Aaron cessare oportuit, οἱ sacrificium
Ghristi secundum ordinem Melchisedech incipere ce-
« brari. De his enim diebus, de perdito scilicet regno
*t sacerdotio Judzorum sic ab Osea propheta praedi-
cilur: Diebus, inquit, multis sedebunt filii Israel sine
rege, sine principe, sine sacrificio , sine altari, sine
sucerdotio, sine manifestationibus (Osee κι, 4). Quod
totum quis non videat eo modo, ut est a prophela
prz 'ictum, ipsis quoque rerum effectibus jam in vo-
bis csse completum ? Quod etiam in libro Regum ma-
nifeste prophetatum colligitur. Sic enim scriptum

est: Venit vir Dei ad Heli, et ait ad eum : Ecce dies B

venient, et exterminabo semen tuum, et semen patris
tui, et non erit tibi senior in domo mea omnibus die-
bus. Et virum exterminabo tibi ab altari meo, ut de-
ficiant oculi ejus, et defluat anima ejus (1 Reg. n, 27,
91 seg.). Ecce dies qui prznuntiati sunt, jam vene-
runt, nullusque sacerdos est secundum ordinem
Aaron. Et quicunque ex ejus genere est homo, cum
videt sacrificium Christianorum toto orbe pollere ,
sibi autem honorem illum magnum subtractum fuisse,
deficiunt oculi tabe meroris et prelo amaritudinis
(S. Aug., lib. xvn de Civ. Dei, cap. 5). De hac igitur
reprobatione veteris sacrificii Malachias quoque cla-
rum indicium ostendens fidei Christianz,, et repro-
bationis vestri, sic dicit: Von est mihi voluntas in
tobis, dicit Dominus excrcituum ; et munus non sus-
cipiam de manu vestra. Ab ortu. enim. solis usque ad
occasum, magnum est nomen meum in gentibus, et. in
omni loco s:crificatur et offertur nomini meo oblatio
munda : quia mugnum nomen meum in gentibus, di-
cit Dominus (Malach. 1, 10, 11). Jam ergo manife-
stum est, quod ex tunc veteris sacrificii reprobatio
facta fuerit, ex quo magnum nomen Christi in gen-
tibus esse cepit. Qu:e omnia etiamsi surdis auribus
et mentibus transeatis, res ipse przssto sunt; vestris
quoque oculis, vobis etiam nolentibus ingeruntur,
qua vos docent pariter οἱ convincunt, preteritum
jim nos credere debere, quod futurum videmini
sperare.

18. Restant nunc signa duorum patriarcharum
mystica in benedictionibus flliorum prolata, et finalis
illa Danielis prophetia de finito hebdomadarum fine
conclusa, qux ita tempus nativitatis Christi trans-
actum esse insinuant (Dan. ix), ut in nullo cis contra-
ire possit humana astutia. Jam ergo si carnem Chri-
sti ia Abrahz semine quxrimus, benedictiones ipsas
mysticas in ejus semine requiramus. Isaac enim ἢ-
lius Alrahz Jacob filium benedicens, ait: Det tibi
de rore coli, et de pinguedine terre multitudinem (ru-
menti et vini. Et serviant tibi gentes, et adorent te prin-
c:pes, et esto dominus fratris twi, adorabunt te filii
patris tui (Gen. xxvii, 28, 29). Benedictio ista Jacob
przedicatio Christi est: in omnibus gentibus hoc δὲ,
hoc agitur. Ei enim serviunt gentes, ipsum adorant

est, filii Abrahain secundum fi.!em, quia et ipse Chri-
stus filius est Abral:e secundum carnem (Aug., lib.
xvi de Civ. Dei, cap. 51). Ecce benedictus Jacob benc-
dictione hac mystica patris sui, ipse quoque natuin de
se Judam fi/ium benedixit, de cujus tribu secundum
carnem Christus descendit ex semine David. Juda,
inquit, te laudabunt frotres tui; manus tue super
dorsa inimicorum tuorum : adorabunt te filii pstris
tui. Catulus leonis Juda, de germinatione filius meus,
ascendisti recumbens, dormisti ut leo, et ut catu!us.
leonis: quis suscitabit eum? Non deerit princcps cx
Juda, et dux de [emoribus ejus, donec veniat qui mit-
tendus est, el ipse erit exspectatio gentium. Alligans ad
vineam pullum suum, et cilicio pullum asine. Lavabit
in vino stolam suam, οἱ in sanguine uve amictum suum
(Gen. xix, 8 seq.). Hxc omnia dijudicate et adver-
tite, si non in Christo jam evideniissima luce com-
pieta sunt. Si non laudent eum fratres ejus apostoli,
et omnes colieredeg ejus, non suam gloriam quazeren-
tes, sed ipsius. Si non sunt. manus ejus super dorsa
inimicorum suorum ; $i non deprimuntur atque cur-
vantur ad terram , crescentibus populis Christianis,
quicunque illi adhuc adversantur : quod h::cusque
nunc agitur. Si non eum adoraverunt filii Jacob in
reliquiis, qux per electionem gratix faetz sunt: si
non ipse est catulus leonis, qui nascendo parvulus
factus est: si non ascendit in crucem recumbens,
cuim inclinato capite reddidit spiritum. Si non dor-
mivit ut leo, quia in ipsa morte non est victus, sed
vicit. Si non ille eum suscitavit a mortuis, quem
nemo hominum vidit, nec videre potest (Joan. 1, 18;
I Tim. vi, 16). In eo enim quod dictum est, quis sus-
citavit eum? satis expressa est tanquam ignoti signi-
ficatio (Ex eod. Aug., lib. xit contra Faust., cup.
42).

19. Hxc omnia si dicatis quod futuris adhuc tem-
poribus fient, et necdum facta sint, vidéte quomodo
subsequens sermo propheticus omnem hanc erro-
neam suspicionem vestram dissolvat, atque menda-
cem convincat. Sequitur enim: Non deficiet princeps
de Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat qui
mittendus est, εἰ ipse. erit exspectatio gentium. Hxc
omnia de quo deberent tempore accipi , specialiter
propheticus sermo descripsit, previdens, credo, in
spiritu patriarcha ille bas erroris vestri nebulas et
propositiones ineptas, quibus dicere possetis, sicut
εἰ dicitis, quia adhuc sperandus nobis est Christus,
et non est adhuc, qui erit exspectatio gentium, natus:
idee speciale ob hoc et evidens tempus przedixit,
quo eum oporteret nasci, id est, ut quando defecis-
set princeps de Juda, tunc agnosceretur Christi nati-
vitas gloriosa. Sic enim dicit: Non deficiet princeps
de Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat, qui
mittendus est, ct ipse erit exspectatio gentium. Christos
tunc jam venit, quando dux et princeps de Juda de-
fecit. Recurrite ergo ad fideles vestras historias, οἱ
probabitis nunquam illi populo ducem aut principem
de Juda defuisse, donec perveniretur ad alienigenam

535

DE COMPROBAT. .ETATIS SENT,E LIDRI TRES. — LIB. Y.

FhA

regem, cujas tempore natus est Christus ex virgine. A otibus declaretur. Etenim. ut de numoro ipso he^-

98. Scd ne forte fabulose οἱ non veraciter ista
prosequi videar, ctiam duces ipsos ac principes per
ordinem digeram, ut liquido clarcat, utrum a femo-
ribus Jud:e usquam generationis ejus successio clau-
dicaverit; an aliquando offenderit in principum
serie, antequam tempus nativitatis Dominice advc-
niret. Etenim ut retroacta proteream, ex itlo tan-
tum tempore hos ipsos computare incipiam, ex quo
a Cyri tempore reversus populus in Judam tem-
plum zdificare coepit, usque ad nativitatem Christi.
Hoc enim ordine Eusebius eos huic populo przfuisse
praescribit (De Demonstratione Evang. lib. vi,
demonstr. 2) : « Primus, inquit, post Danielis pro-
phetiam, postquam de Babylone reversus est popu-
lus, przefuit. Jesus filius Josedech, et Zorobabel fi-
lius Salathiel. Post quos Joachin filius Jesu in pon-
tileatu successit, cui Heli, huic Joiada, deinde
lennes, postea Jadus, post quem Aonias. Deinde
pefuit Judxis pontifex Eleazarus, post quem alter

Àonias, demde Simon, cui successit in pontificatu
Àonias: deinde Judas Machabxus, cui successit
frater Jonathan, post quem Simon frater utriusque
swcessit, deinde Joannes, post quem Aristobulus.
Huic successit. Alexander, qui rex pariter et pon-
üfex fuit. Post hunc Alexandra uxor cjus cum filiis
lireano et. Aristobulo przefuit populo, quo tempore
Terodes patris Antipatris Ascalonitze, et matris Cy-
priis Arabice filius, interfecto IWircano, regnum

Jkvorum senatuconsulto accepit, et primus ipse

Mieaigena Judzis przefuit, in cujus tempore Christus

it je natus agnoscitur, quando et hzec jpea ejus

loros nativitas pastoribus Hebrzorum voce ange-
le indicatur. ;

31. Ecce jam prophetiam Jacob impletam esse
Menoscitis, et quid in tanta manifestatione rerum
"ipondealis invenire penitus non potestis. An forte
δίδος in impudicz frontis pertinacia perdurantes,
illad objicitis, quo] parentes vestri solent mentien-
Ms proponere, esse holie nescio quem regem ex
(nere Jud:e, qui in extremis Orientis partibus videa-
Wrregnum tenere? Nec attendunt mente czecati,
Smulationis sux mendacium in hoc quam maxime

i, quia jam sicut nullum altare, nullum sacri-
kim, ita nullus pontifex, nullus sacerdos reman-

M isdeis. Neque enim mendax esse potest Oseas

Wwheta qui dicit: Sedebunt filii Israel sine. rege,

Ww principe, sine sacrificio, sine altari, sinc sacer-

n, sine manifestationibus (Osee w, 4). Qu:e om-

ΝΣ quis non videat nuncin vobis esse completa ?

hm vero si in Daniele propheta locum illum inspi-

"iis, quem commemoravit Dominus per angelum

iuum, dicens : Cum videris abominationem vastatio-

&t dantem. in loco. sancto, qui. legit intelligat (Dan.

α, T). Et ideosi supputatis etiam hebdoma-la-

"ntemporibus ille numerus pertractetur, nen so-

Christus, sed etiam tempus reperictur, quo
em oportuit venire ad passionem : quanquam et
δῆς computatione annorum manifestis rerum effe-

PíaTnoL. XCYJ.

domadarum modo interim taceam, prius per reve-

lationes rezum. seeundum ipsins Daniclis propho-

tiam adventum nativitatis Christi convincam. Dis-

solvens enim somnium qnod rex Nabudho:'onocor

viderat ἤο statua illa, sic ait : Captt aureum tn es,

rex (dbid. n, 58, 59 seq.), per quod ostenditur re-

qnm primum Babylonium auro pretiosissimo oom-

paratum. Ft post hec consurget regauwm aliud minue

4e, WMelorum videlicet ei Persarum, quod argenti

hebot similitudinem. £t regnum tertium — aliud

eneum, quod imperavit universo terre, Alexandrum

significat, et regnum Macedonum, suocessornmque
Alexandri. Regnum autem quartum, quod perspicue

pertinet ad Romanos, ferreum est, quod comminuit,

et domst.omnia ; sed pedes ejus et digiti ex parte
ferrei, ex parte sunt fictiles; quod hoc tempore
manifestissime comprobatur. Sicut enim in prind-
pio nihil Romano imperio fortius et durius fuit, ita
in fme rerum nihil imhecillius, quando ot in bellig
civilibus, et adversus diversas nationes aliarum gen-
timum barbarorumque videtur indigere auxilio. Vi-
dete jam quid propheta iste dicat : da fine autem
horum omnium regnorum, auri, argenti, wris, et
ferri, suscitabit, inquit, Deus. coli regnum, quod ín
eternum non dissipabitur, et regnum. ejus populo al -
teri non. tradetur. Comminuet et. conswumet universa
regna hec, et ipsum siebit in. exernum ; Christi uti-
que regnum, quod Octaviani imperatoris tempere .
mundo est declarstum, «€ sine fpe uwüque erii
seternum. :

99. Quod tamen ne cui dubium videatur, etia
numero annorum per septuaginta hebdomadas sup-
putsztio exprimitur. Sed jam videte, quia numerus
ipse in annis hebdomadarum, quem Daniel intellexit
usque ad Christum, non de principio mundi assumi-
tur, sed a tempore suo usque ad Christi nativitatem
porrigitur ; quod frustra utique diceretur, si jam
alicubi in Scripturis fuisset ante prodictum, scili-
cet, ut supputatis ab initio mundi usque ad Chri-
stum evidcns nativitatis ejus notio proderetur. Quid
enim necessarium esset, ut futura usque ad Chri-
stum tempora supputatis annis prophetia Danielis
exprimeret, si hoc evidens lecus Scripture, sumptis

D? principio mundi annorum supputationibus, ape-

riret ? Dicite ergo mihi cur retroacta tempora anno-
rum calculationibus non qu:sita sunt, quando hxc
et angelus futura preedixit, et Daniel evidentissime
intellexit? Videte jam et advertite, quia unum idem-
que tempus de Christi nativitate verissimis indiciis,
quod Jacob patriarcha .per successiones ducum et
principum de femoribus Juds pr:xdixit, hoc etiam
Daniel propheta cvidentissimis annorum supputa-
tionibus approbavit. Et usque eo ubi Jacob de Chri-
sto prophetiam extendit, usque eo Daniel et propbe-
tiam et numerum declaravit. Tanta enim evidentia
Jacob patriarche benedictio illa prophetica cum hac
annoruiu supputatione in Daniele concotáax, wX eSax
cum ipsis historiis gentium nuam Yaesxoy Outr

18

5 S. JULIANI EFISCOPI TOLETANI

506

nantiam ; tantum ut diligenter quisque attendat, A piade, et ab instauratione templi sub Dario usque

quis cui inter patriarchas et reges sxculi co:xvus
appareat.

25. Nam manifestus est Nini atate Abraham ge-
neratum. Quando enim Ninus super Assyria regnans
quadragesimum tertium sui imperii habebat annum,
tunc. Abraham natus ostenditur. Similiter Jacob
Inachi faisse temporibus invenitur, quem primum
Árgis regnasse aiunt. Moses autem quia auctor hu-
jus prophetix: ostenditur, qua dixisse Jacob refert :
Non deficiet. princeps de Juda (Gen. xvix, 10), hic,
inquam, Moses cum Cecrope cox vus per omnia legi-
irr, qui. primus rex. fuit Atheniensium. Sic ergo
inter codices Septuaginta interpretum, et historias
gentium concors numerus reperietur annorum. Ác

ad lHircanum, οἱ centesimam octuagesimam sextam
Olympiadem, annis quadringentis octuaginta tribus
in medio transactis, quos Daniel quoque significat,
dicens: Εἰ scies, et. intelliges : ab initio sermonis
respondendi et edificandi Jerusalem usque ad Chri-
sti principatum hebdomadas. septem, et. hebdomadas
sexaginta duas (Dan. 1x, 25). Que sexaginta novem
hebdomadz faciunt annos quadringentos octuaginta
tres, in quibus christi, id est sacerdotes, per un-
clionem consecrati regnaverunt, usque ad Hirca-
num, quo extremo omnium a Parthis capto Herodes
Antipatris filius, nihil ad se pertinentem Judxam
ab Augusto et senatu accepit, filiique ejus post eum
regnaverunt usque ad novissimam Ifierosolymorum

per hoc Septuaginta interpretes cum historiis gen- Dj captivitatem; nequaquam ex successione sacerdota-

tium concordantes, unum eumdemque ostendunt
tcmporis finem, eumque usque al Herodem in veri-
tate annorum limitem retinent, quem et Jacob propbe-
4ia sua signavit, et Daniel rcevelato sibi inysterio
hebdomadarum expressit. Ergo anni illi, quos a
priacipio mundi pro diae nativitate Chrisü ex codi-
«ibus l'ebreorum libandes esse putatis, respuem Ji
&'int, et necessarii non sunt, quos Jacob tacuit, quos
angelus non prodixit, quos Danieli ipsi supputare
non placuit, et hi soli computandi sunt anni, quos
: &ub septuaginta. hebdomadarum promissione ange-
ius docuit. Sic cnim angelus ait : Adverte sermonem,
el intellige visionem. Septuaginta hebdomade abbre-
eiat sunt super populum. (uum, et super urbem san-

lis generis pontificibus constitutis. »

95. Hxc, inquam, proinde hic ad verbum posui-
mus, ut prophetiam illam Jaco^5, et hebdomadarum
illum in Daniele numerum concordasse in omnibus
probaremus. Eumdem enim finem temporum usque
ad Christum Jacob patriarcha signavit, quem prophe-
tia Danielis in annorum supputatione expressit. Nec
enim moveat unumquemque, quod seplmagesima
hebdotnada cum sexaginta et. novem hebdomadibus
non connumeretur, cum infra eam pradictz rei
veritas completa monstretur. Jam vero hebdomada
una in sacris litteris pro septem annis accipitur,
dicente Domino ad Mosen: Numerabis scptem heb-
domadas annorum (Deut. xvi, 9), id est septies

clam tuam, ut. consummetur pravaricatio, et. finem C septeni, qui sunt anni quadraginta novem. Ergo se-

accipiat peccatum, et deleatur iniquitas, et adducetur
iustitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia,
«t ungatur. Sanctus. sanctorum. (Dan. 1x, 95, 94).

21. Quomodo autem numerus ipse annorum se-
ptuaginta hebdomadarum propbetie illi, qux a Ja-
cob de Christo pradicta est, concordare videatur,
sic Eusebius in Clironicorum libro exsequitur, com-
Pulare incipiens easdem hebdomadas a sexagesima
quinta usque in centesimam octuagesimam sextam
"Olympiadem, id est, ab instauratione templi, sive
Darii tempore, usque ad obitum Hircani pontificis,
in quo sacerdotium de femoribus Jud: defecit, suc-
cedente Ilerode rege alienigena, in cujus tempore
Christus natus est in Judza. Sic enim idem histo-
riographus, transactis annis Hircani pontificis pro-
sequitur, dicens : « Merodis Antipatris Ascalonit:e
et matris Cypridis Arabicz filius a Romanis Judzo-
rum .suscepit principatum, cujus tempore Christi
nativitate viciha, regnum et sacerdotium δυάς,
quod prius per successiones majorum tenebatur, de-
structum cst, completa prophetia qux ita per Mo-
sen loquitur: Non deficiet. princeps ex Juda, ncque
(lux de [emoribus ejus, donec veniat cui repositum est,
el ipse erit ezspectatio gentium (Gen. xvix, 10). In
hoc.loco etiam Christus, quem Danielis scriptura
profatur, accipit. finem. Nam usque ad Herodem
christi, id est sacerdotes, erant reges Jud:corum,
. 4ul imperare coeperunt. a sexagesima quinta. Olym-

ptuaginta hebdomadzx 490 annus efficiunt : scptua-
gies enim septeni 490 sunt anni. Quas septuaginta
hebdomadas aliqui a vigesimo anno regni Artaxer-
xis, quando erat octuagesim:e et terti: Olympiadis
annus quartus, computare incipiunt, et usque ad
ducentesimam secundam Olympiadem, et secundum
ejusdem Olympiadis annum, Tiberiique Czesaris an-
num decimum octavum, supradictarum hebdomada-
ruin numerum extendunt, volen'es infra earumdem
hebdemadarum numerum et ratum Christum ósten-
dere, οἱ passum in fine septu»gcsimzx hebdomadis
approbare, sicut Africanus scriptor nobilissimus
temporum refert. (Euscbius, ubi sup.).

26. Alii autem a primo Darii anno, quando ct

D Daniel hanc visionem vidit, usque ad adventum

Christi evolutas fuissc hebdomadas sexaginta duas
οἱ dimidiam docuerunt, pro eo quod et in ipsa pro-
phetia Danielis sic subdivise monstrantur. Reli-
quas autem septem hebdomadas et dimidiam in
passione Christi, et expugnatione Jud:eorum, qua
per Vespasianum devicü sunt, completas esse defi-
niunt : alium ut pote ordinem regum et supputatio-
nem $equentes annorum, quam quod illi, quos prz-
misimus, tenuerunt. Sicut Tertullianus in libro
quem contra Jud:eos scripsit, przsoquitur, cujus jam
breviter verba ponenda sunt. Sic enim ait (Contr.

Jud., fol. 46, edit. Paris. 4545) : « Unde igitur osten-

dimus, quia Christus vesit intra sexaginta duas el

551

DE COMPROBAT. /ETATIS SEXT/E LIBRI TRES. — LID. 1.

558

dimidiam hebdomadas? Numeremus a primo anno A bus tredecim. Galba menses septem, diebus viginti

Darii, quoniam in ipso tempore ostenditur Danieli
visio, qu:e dicit ci : Intellige prophetationes sermonis
hujus (Dan. 1x, 25). Unde a primo anno Darii debe-
mus computare, quando hanc vidit visionem Daniel.
Videamus ergo quomodo anni impleantur usque ad
a3dveptum Christi. Darius regnavit annis undevi-
ginti, Artaxerxes quadraginta. Ocus qui et Cyrus
viginti quatuor. Árgus annum unum. Alius Darius,
qui et Melas nominatus est, annis viginti uno. Alexan-
der Macedo annis decem. Post Alexandrum qui in
. Medis et Persis regnaverat, quos evicerat, et in
Alexandria regnum suum firmaverat, quando et no-
mine suo eam appellavit. Post eum regnat illic in
Alexandria Soter annis triginta quinque. Cui succes-

sit Philadelphus, regnans annos triginta novem. Post g

hunc Esethehac regnavit annis viginti quinque.
Deinde Philopater annis viginti quatuor. Item alius
Escthehac annis viginti septem. Soter annis triginta
octo. Piolem:xus annis triginta septem. Cleopatra
amnis viginti, mensibus quinque. Item Cleopatra
eonregnavit Augusto tredecim. Post Cleopatram
Áugustus alios annos quadraginta tres imperavit.
Nam omnes anni imperii Augusti fuerunt numero
quinquaginta quimque. Videmus autem quoniam
in quadragesimo et primo anno imperii Augusti, qui
post mortem Cleopatra: imperavit, nascitur Cbristus.
Et supervixit idem Augustus, ex quo natus est Chri-
stus, annis numero quindecim. Et erunt reliqua
tempora annorum in die nativitatis Christi, in an-

et octo. Vespasianus anno primo imperii sui debcl-
lavit Judz»os, et fiunt anni numero quinquaginta
duo, menses sex. Nam imperavit annis undecim.
Atque ita in die su:e expugnationis Judxi imple-
verunt hebdopmades septuaginta przdictas a Da-
niele. »

27. Attendite ergo jam studiosius, et videte, quia
$i has septuaginta hebdomadas secundum Eusebium
ἃ sexagesima quinta usque in centesimam octuagc-
simam sextam Olympiadem comyutare volueritis ,
post quadringentos et octoginta tres annos rcperietis
sacerdotium de stirpe Juda, Hircano moriente, ccs-
sasse, et Ilerodem regem alienigenam successisse,
cujus tempore natus est Christus Dominus nostcr. Si
autem secundum Tertullianum bas ipsas hebdoma-
das supputare velitis, in earum evolutione et nativi-
tatem, et passionem Christi, excidiumque Jeroso-
lymorum, sicut a propheta przdictum est, completum
fuisse videbitis. Etenim quando angelus numerum
istum hebdomadarum Danicli przdixit, tunc etiain
et ungi Sanctum sanctoru:n edocuit, et mortem ij.-

sam Christi siguificavit, excidiumque gentis Jud:ra:

non tacuit. Sic enim Danieli angelus dixit : Daniel».
RUNC Egressus sum, ut docerem te, et intelligeres. ΑἹ
exordio precum tuarum egressus est sermo : ego au-
tem veni, ut indicarem tibi, quia vir desideriorum es,
Τα crgo animad»erte sermonem, et intellige visionem.
Septuaginta hebdomade cbbreriatgz sunt super popu-
lum. tuum, et urbem sanctam iuam, ut consummetur

num quadragesimum primum, post mortem Cleopa- C Pravaricatio, et finem accipiat peccatum, et deleatur

trz anni quadringenti triginta septem, menses de-
cem, unde adimplentur sexaginta du: hebdomadae
et dimidia, qus efficiunt quadringentos triginta
septem, et menses sex, in diem nativitatis Christi,
et manifestata est justitia :xterna, et unetus est
Sanctus sanctorum, id est Christus, οἱ signata esl
visio et prophetia, οἱ dimissa sunt peccala, qua per
fidem nominis Domini nostri Jesu Christi omnibus
in eum credentibus remittuntur. Quid est autem
quod dicit, signari visum eL prophetiam? Quoniam
omnes prophete nuntiabant de ipso, quod esset ven-
turus, et pati haberet. igitur quoniam adimple:a
est prophetia per adventum ejus, prop:e:ea signari
visionem εἰ prophetiam dicebat : quoniam ipse est
' Mgnaculum oianium prophetarum, adimplens omnia
qua reiro de co prophet: nuntiabant. Post adven-
tum enim et passionem ejus jam non visio neque
prophetes est, qui Christum nuntiet esse ventu-
rum. » Et post paululum, « Videamus, inquit, aliae
septem et dimidia hebdomad:e, qux sunt subdivisz
in abscisione priorum bebdomadarum, in quo actu
η sont adimplete. Post Augustum enim qui supervixit
pest nativitatem Christi annis quindecim, cui suc-
cessit Tiberius Cesar, et imperium habuit annis vi-
ginti duobus, menses septem, dies viginti octo, hu-
jus quinto decimo anno imperii patitur Christus.
Mem Caius Cesar, qui et Caligula, annis tribus,
menses Ocio, dies trelecim. Nero annis novem, die-

iniquitas, et adducatur jusiitia sempiterna, et implea-
fur visio et prophetia, et ungatur Sanctus sanctorum.
Scito ergo et animadverte : ab exitu sermonis, ut iie
rum cdificelur Jerusalem , usque ad Christum du-
cem, hebdomade septem εἰ sexaginta dum erunt. ΕἸ
vurtum edificabitur platea , et muri in angustia
lemporum. Et post hebdomadas sexaginta duas occi-
detur Christus : et civitatem et sanctuarium dissipobit
popwaus cum duce venturo, εἰ finis ejus vastitas, et
post finem belli statuta. desolatio (Dan. 1x, 99 scq.).
Ecce angelus iste postquam occisionem Christi p»e-
dixit, sic subsequenda lixec omnia nuntiavit. Nunquid
ista omnia post mortem Salvatoris civitati illi ct
civibus acciderunt? Nam postquam clamaverunt ad-

D versus Filium Dei ut occideretur, successit illis post

aliquod tempus vindicta a Domino. Venit eniin exer-
citus Roa;anus cum duce Vespasiano, et debellata
est civitas, expugnati Judzi, multaque millia inter-
fecti, nultusque il'uc modo permittitur accedere Ju-
deorum, ubi Christum crucifigendum acclamave-
runt. Manifestum est, inquam, propter Christuin
Judzis ista accidisse, conspirante sensu Scripturaruin
cum exitu rerum, et ordine temporum. Aut si noi-
dum venit Christus, propter quem hzc passuri pr:e-
dicabantur? Cum venerit ergo patientur? Et ubi
nunc filia Sion relinquenda, qu: nulla est hodie
(Isai. 1, 8)? Ubi civitates exurend», qux in tumu-
lis? Ubi dispersio gentis, qux: jam exLotcis? We Ms

559

4

S. JULIAM EPISCOPM TOLETANI 5^

statum Jude quem Cliristus inveniat, et alium con- A rum queris? Non est. Sacerdotium Jud:zorum quz-

tende venisse. Aut si mentior, dicite ubi reznum
vesirum , ubi templum , ubi sacerdotium , ubi sacra-
rium, ubi conventio prophetarum. Nempe hec om-
nia funditus defecerunt, in co quod hostia cessavit,
quod sacerdos intercidit, quod unctio pristina defe-
cit. Si ergo cessantibus his omnibus unctio ipsa
cessavit, unde ungctur Christus vester cum venerit?
Lex enim przxcepit in captivitate non licere unctio-
nem regalis chrismatis confici. Unde ergo ungetur
qui nascetur in Bethlehem, aut quemodo procedit de
Bethlehem, cuin de semine Israel nullus omnino sit
in Bethlehein? Videmus enim neminem de genere
Israel in civitate Bethlehem remansisse, ex quo inter-
dictum est, ne in confinio ipsius regionis remora-
retur quisquam Jud:eorum, ut et quod esset per pro-
phetam dictum, impleretur : Terra vestra deserta ,
civitales vestra uste igne (quod belli tempore eis eve-
nil) : regionem vestram in conspectu ves.ro alieni co-
medent (Isai. 1, T).

28. Quid jam ad hxc respondetis, insani, et occulta
Dei justitia exczecati? Ubi est terra illa promissionis,
in (ua habitantes peccastis, qua deleta migrastis ? Re-
gnuni Jadzormm quaeris? Non est. Sacrificium Judxo-

-—-

ris? Non est (Ex Aug. serm. 2 in psa(. Lxxxvin,
n. ἢ. Qu:e eisnia Daniel cessatura predixit, quando
ungi Sanctum sanctorum liquide prophetavit (Dan.
ix, 24). Quia igitur h»c emnia jam nunc in sobis
inpleta esse videtis, manifestis vocis indiciis de
futura Christi nativitate mendaces . vos ostenditis.
Ecce jam cenvicti estis perpaucis quidem testinoniis
przlibatis, sed fertissimis et preclaris. Sunt siqui-
dem et alia menia in divitiis libris expressa, quas a
mc nec omnia commemorari possunt, quia νηΐ πὶ
est, nec multa, quia longum est. Perparsa quidem
collegimus tantum, ut viam hujus intelligenti: pan-
derenrus. Et tamcn in his qux dicta sunt, sive que
adhuc dici de divinis voluminibus possunt, nusquam
reperietur alicubi esse praedictum, ut initio mundi,
in adhibita supputatione annorum tempus iacarna-
tionis Dominice dignoscatur. Tali igitur proinde ra-
tionis objectu. brevitas illa annorum quz ex cedici -
bus Hebrois objicitur, pro dignoscenda hujus 586 ΓᾺ-
menti regula contemnctur. Jam ergo ad Novi Testa-
menti idoneos testes et ministros verbi transitum
facientes, debito hunc librum fiue claudamus.

-

LIBER SECUNDUS.

4. Prolaus promissisque patriarchis et prophetis, C virginem desponsatam viro, cu: nomen Joseph, et no-

quibus przedicantibus didicimus eo Christum tenrpore
natum, quo et ab illis expressus est nasciturus, et a
nobis nunc creditur natus ; ipsa nunc Novi Testamenti
tempora prosequar, et quomodo nuntiante angelo
ceperint, curiosius inquiram. Et certe sacramentum
illud septuaginta hebdomadarum de Christi nativitate
Daniel per angelum didicit (Dan. 1x, 21 seq.). Simi-
liter et Zacharias apparenti sibi angelo Joannem
filium de sc generandum audivit (Luc. 1, 11 seq.).
Et Maria angelo sibi przdicenti Christum ex se na-
scendum, et credidit et assensit. Hzc tria per ange-
lum dicta et completa videmus. Jam ergo sollicite
intuendum est utrum angelus iste, qui Zachariz et
Marix apparuit, ipsi quoque Danieli illa pr:edixerit.
Equidem ipse Daniel in prophetis 8055 volumine,
quando illa sacramenta hebJomadarum de Christi
nativitate per angelum futura cognovit, sic ipsius
angeli noinen evidenter expressit. Dicit enim: Ecce
rir Gabriel, quem videram in principio, cito volans,
tetigit me, et. dixit : Daniel, animadverte sermonem
(Dan. ubi sup.), et reliqua quie ibi commemorantur.
ltem his temporibus secundum Evangelium ang:li
ipsius nomen mirificum sic invenitur expressum.
lIhxit enim idem angelus Zacharizs : Ego sum Ga-
bricl, qui asto ante Deum, et missus sum loqui ad
te, εἰ hec tibi evangelizare (Luc. 1, 19). Quod etiam
de beat:e Mari: Virginis partu sic in eodem Evan-
gelio legitur : Missus est, inquit, angelus Gabriel a
eo in civitatem Galilea, cui nomen. Nazarceih, ad

men virginis Muria (ibid., 26).

2. jam ergo manifestum est, quod unus idemque
angelus Gabriel fuerit, qui et praefixa. illa tempora
Danieli de Christi nativitate aperuit, et partuin Vir-
ginis przsentem esse monstravit. Ad tempus itaque
profiuitum occurrit, ct olim a se dicta operis eBi-
cientia completa esse convimcit : ei illic fides in
prophetia hebdomadarum, et bic fidelis per myste-
rium revelatum. Nunquid aliud annorum illa suppu-
tatione przedixit, aliud hic probare voluit in Maria?
Nihil ergo dubitationis, nihil erroris rclinquere vo-
luit, qui et illa tunc cum adhuc non essent, futura
predixit, et Παῖς postea, ne illa non credereutur,
manifesta monstravit. Sequamur ergo evangelizantis

p hujus angeli vocem, et sicut eam, cuin in prophetia

loqueretur, probavimus fuissc veridicam, sic hic,
cum in Evangeliis loquitur, cognoscamus esse com-
pletam. Ait enim Marie angelus iste : Ecce concipies
in. wero, et paries filium, et vocabis nomen ejus Je-
sum. Hic erit magnus, et filius Altiss'mi vocabitur. Ki
dubit illi Dominus Deus sedem David patris ejus, et
regnabit in domo Jacob in eternum, et regni ejus non
erit finis (Ibid. 51 seq.). Übi post aliqua sequitur: Fa
cium esi cum impleti essent dies ut pareret, et peperit
fi'ium suum wnigenitum, et paunis eum involvit, et re-

: clinavit eum in praesepio, quia non erat eis (ccus in

diversorio. Et pastorcs erant in regione eadem, ct ecce
angelus Domini stetit. juxta illos, et dixit illis : Ecce
evangelizo vobis gaudium magnum, quod eril oinni

561

DE COMPROBAT. ATATIS SEXT;E LIBRI TRES. — LIB. if.

562

populo, quia. natus. est vobis hodie Salvator, qui cst A contrarium. Nam οἱ in reliquo temporc Judaris ipsis

Christus Dominus, in civitate David. Et hoc vobis si-
guum : invenietis in[antem pannis involutum, ct positum
in presepio (Luc. M, Ὁ seq.). Ubi post aliqua adhuc
dicit : Venerunt pastores festinantes, et. invenerunt
Mariam, et Joseph, et infantem positum in prascpio.
Unde et nato jam Jesu in Bethlehem Judi, juxta
quod Evangelium refert : Ecce Magi ab Oriente vene-
runt Ilierosolymam, dicentes : Ubi est qui natus. est
rex Jud orum? vidimus enim stellam ejus in Oriente,
εἰ venimus adorare eum. Audiens autem Herodes rex
turbatus est, et omnis Hierosolyma cum illo. Et con-
gregans ounes principes sacerdotum, et Scribas po-
puli, sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur. At
illi dixerunt : In Dethlehem Jude ^. Sic enim scri-
ptum est per prophetam : Et tu Dethlehem in terra Ju-
da, nequaquam minima es in principibus Juda, ex te
enim exibit dur qui regat populum meum Israel
(Matth. n, 1 seq.).

3. Hic jam mihi respondeant volo, qui tantze dis-
pensationis ingrati sunt sacramento, ad tantam per-
quisitionis diligentiam, qua Herodes sacerdotum
principes de Christi nativitate interrogat, atque in
tanto regis melu, et in tanta cura respondentium
Soribarum, quomodo non potuit eo tunc tenpore
hxc quaestio de hac annorum contrarietate per codi-
ces Hebrzorum aut libata monstrari, aut monstrata
evidentia objici, quo seipsos possent cum rege suo
territo consolari? Sic enim scriptum est : Turbatus
est llerodes, et omnis Jerosolyma cum illo. Et certe

volentibus scire, utrum ipse csset Christus, in om-
nibus eorum interregationibus, et responsionibus
Christi nusquam hxc annorum objectio aut ab illis
objecta, aut a Domine terminata est. Denique sic de
his in Evangelio legitur : Ambulabat Jesus in. tem- '
plum, in porticum Salomonis. Circumdederunt ergo
eum Judai, et diccbans ei : Quousque animam nostram
tollis? Si tu es Christus, dic nobis palum (Joan. x,
25, 21). Siailiter et princeps sacerdotum dixis:e
Domino legitur : Adjuro te per Deum vivum, ut dicas
nobis si tu es Christus Filius Dei (Matth. xxvi, 65).
Quanquam et a Joanne querunt utrum ipse Chii-
stus (Joan. 1, 19 seq.), et de cis Evangelium dicat
quod alii dicebant : Hic est Christus. Quidam autem

D dicebant : Nunquid a Galilea Christus venit? Nonne

Scriptura dicit quia ex semine David, et Bethlehem
castello, ubi erat David; Christus. venit? Disscnsio
itaque facta est in turba propter eum (Joan. vi,
41 seq.). Nanquid in hac tam multiplici dissensione
Judaica si aliquid eos supputatio annorum sccundum
codices suos juvisset, non ex hoc audacius resulta-
rent, οἱ certis locis Scripturarum illo tunc temporo
non debere Christum nasci, sed adhuc sperandum
eum oportere ex ipsa evidenti annorum supputalioue
conviticerent ? Sed ecce, nec disputatio sive dissensio
Jud»orum opinioue aliqua annorum perstringitur,
nec manifestatio Christi hujusmodi caleulationibus
declaratur.

4. Jam ergo videndum est quid talibus fuer a

rex iste, licet. profanus, promissum Christum in li- C Christo responsum. Loquor, inquit, et mom creditis.

brie Hebra orum audierat ; ideo ne, Christo veniente,
regnum perderet, metuebat. Si enim Christuin pro-
phetatum in illorum litteris non audisset, nequaquam
a principibus οἱ Scribis ubi nasceretur exquireret.
Turbatus est autem non solum rex ipse, sed et om-
Dis Jeroselyma cum illo. Omnis scilicet. conventus
docentium, omnia subsellia Judzorum. Unde et a
rege sellicite perquisiti propheticum indicem protu-
lerunt, quod in Bethlehem Judxx Christus Dei Filius
nasceretur. Turbato enim rege et perterrito, poterat
de hac annorym supputatione ex codicibus suis tale
aliquid demonstrare, unde Christum nasci tunc ad-
huc non oportere mapifesta annorum supputatione
ostenderent, si hoc pro certo in divinis paginis le-
ctitassent. Sed quod in lege et in prophetis non erat
insertum, nec ab illis est dictum : nam qui locum
ubi nascerctur, indice Scriptura, ostenderunt, pote-
rant similiter οἱ quando. nasceretur, id est, adhuc
eum sperari debere futurum, legitima. ostendere
supputatione annorum. Ecce veritas responsionis
eorum non personaliter creditur, sed legaliter com-
probatur. Hoc enim quod seriptum noverant, veraci-
ter protulerunt. Nil de hac annorum supputatione
adhibitum, quod ex libris suis nato Christo diceretur

ἃ Credimus cum heato Ilieronymo, lib. 1 Comment.
in cap. n Maulizi, Judee pro Jude librariorum
errorem esse : sed cum et ille eam lectionem serva-
pit, e$ mss. ques citat Petrus Sabbatier cam quoque

Opera qua ego [acio in nomine Patris mei, hac te-
stimonium perhibent de me (Joan. x, 15). Alio quoquo
loco sic eis respondit : Vos misistis ad Joannem, et
testimcnium perhibuit veritati. Scrutamini Scripturas,
quia vos putatis in ipsis vitam eternam habere, et illa:
suni qua Lestimonium perhibent de me, et non vultis
venire ad me, ut vitam habeatis. Ego veni in nomine
Patris mei, el non accipitis me : si alius. venerit in
nomine suo, illum accipietis. Nolite putare quia ego
accusaiurus sim vos apud DPairem : est qui vos accuset
Moses, in quo vos speratis. Si cnim crederetis Mosi,
crederetis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit.
Si autem illius litteris non creditis, quomodo verb:s
me:s credelis (Joan. v, 55, 39 seq.)? De his etiam alio
loco dicit : Si non venissem, ét locutus eis. fuissem,
peccatum. non. haberent. Nunc autem excusationem
non habent de peccato suo (Joan. xv, 22). Ὡς siqui-
dem Domiui verba sunt. Post hx:c duos jam illos post
resurrectionem suam discipulos euntes in castellimn
quod vocatur Emmaus, cum de resurrectione sua du-
bitantes οἱ colloquentes aspiceret, unde cos in-
struxerit, unde cos in fide sua firmaverit, audiamus.
Sic enim eis locutus est : 0 stulli et tardi corde «d
credendum in omnibus qua locuti sunt propheta: !

retinuerint, non dubitavimus collectores. sequi Βὶ-
hliothecze Patrum, licet. alij editores Juliani dude
rcposuerint.

503

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

564

Nonne hec oportwit pati Christum, et ita intrare in À stum Dei Filium didicit. Unde etiam interrogantibus se

gloriam suam ? Et incipiens a Mose, et omnibus pro-
phetis, interpretabatur illis in. omnibus Scripturis
qua de illo erant (Luc. xxww, 25 5eq.). Ecce quomodo
se ipse Christus manifestavit ignorantibus, non sup-
putatione a principio mundi annosa, sed testimonio-
rum veritate conspicua. Czeterum hunc vere Dei Filium
et multiplices d:emonum legiones confess:, et ele-
menta ipsa testantia prodiderunt, et resuscitata a
mortuis corpora protestata sunt. Si ergo non vis,
o Judxe, de Christo angelis credere, crede d:emoni-
bus, crede nuntiantibus celis, patefactis sepulcris,
rcaurgentibus mortuis. Filium enim Dei esse eum,
angelus docuit, et stella ostendit, eL magorum adora-
tio prodidit, et vox de nube tonans patefecit, et co-
lumba monstravit, et Joannes agnovit.

5. Jam ergo quale Joannes hic testimonium per-
libuerit Christo, diligenter audite, et videte. Abhinc
tamen nubein testium, tantamque numerositatem
fidelium adventu pr:teritze nativitatis Christi, utrum
calculationibus totius s:eculi evolutis diseendum esse
pro;averint, an fidei veritate et ipsi cognoverint, et
aliis dignoscendum tradiderint? Primus ergo Joan-
nes iste, vulva matris sterilis genitus, nova vitze
praedicator egregius, flde Christum agnitum credidit,
non supputatis amnis explorare tentavit. Agnovit
enim Christum, et manifestatione prophetica, et cor-

poris veritate monstrata. Ipsis etenim signis Chri- ἢ

stum agnovit, quibus eum prophetatum Isaiz vatici-
niis didicit. Sic quippe idem Isaias ex persona Dei
Patris dicit : Ecce servus meus, suscipiam eum : di-
lectus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Dedi
spiritum meum super ewn, judicium gentibus profert
(sai. xLui, 1). In his duabus sententiis Isake, quibus
Pater Filium et eleetum et complacentem sibi ap-
pellat, necnon quod Spiritum suum daturum se ei
pronuntiat, Joannes hic in baptismo jam ipso Domi-
no ea impleta sic narrat. Vidi, inquit, Spiritum de-
scenden:em quasi columbam de calo, et mansit super
eum. Et qui misit me baptizare in aqua, ille mihi
dixit : Super quem videris Spiritum descendentem, et
manentem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu
sancto. Et ego vidi, et testimonium perhibui, quia hic
est Filius Dei (Joan. 1, $52 seq.). Nam et bapti-
zato jam Domino, vox de colo facta est, dicens :
llic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacuwi
" (Matth. 111, 47). Quod. enim Issias dixit ex voce Pa-
tris : Dedi Spiritum meum super eum , hoc Joannes
presentia corporali vidit impletum, cum dicit : Vidi
Spiritum descendentem quasi columbam de celo su-
per eum. Et quod in Isaia scribitur iterum : Electus
meus, complacwit sibi in illo anima mea, hoc ab
Evangelista reperitur factam videlicet fuisse vocem
de calo dicentis : Hic est Filius meus dilectus, in quo
mihi complacui. Propheta quidem Isaias speciale de
Domino vaticinium przbuit, sed bic Joannes plusquam
propheta digito Dominum demonstravit. in quo hxc
specialiter impleta esse probavit.

δ. Ecce quibus signis atque indiciis Joannes Chri-

Judwis, utrum ipse esset Christus, perfectum illis
de Christo testimonium perhibuit, atque dixit : Non
sum ego Christus. Medis autem vestrum stetit, quem
vos non scitis. Ipse est, qui ante me factus est. Ubi
etiam sequitur : Altera die vidit Joannes Jesum ve-
nientem ad se, et ait : Hic est de quo dixi : Post me
venit vir qui ante me factus est, quia prior me erat
(Joan. 1, 20, 26 seq). Equidem et Joannes jam in
vinculis tentus duos e discipulis ad Dominum misit,
dicens : Tu es qui venturus es, an alium exspectamus
(Matth. xi, 5)? Scire magnopere cupiens utrum ipse
Dei Filius, qui in mundum venisse jam videbatur in
carne, ipse per se ad iuferna descenderet. In qua
sciscitatione satis apparet quod si supputatis auuis
ab Àdam adventum Redemptoris mundi posset ad-
discere, consultum Domini non quzsisset, cui sola
annorum calculatio ad hzc sufficeret scienda. Nam
ipse sacerdotali genere clarus, et in lege nutritus,
illo tunc tempore non potuit hzxec objecta. proponere,
si hec naltivitati Christi contraria previdisset, ut
diceret : Adhuc necdum supputatio quinque millium
est suppleta annerum, adhuc sperandus est Christus,
qui redimat mundum. Absit. Nihil tale bonus ille
Christi servus objecit, sed potius responsa sibi a Do-
mino credidit. Interrugaverat enim magistrum per
discipulos, dicens : ΤῊ es, qui venturus es, an alium
exspectamus? Et Dominus ad illos : Euntes, inquit, re-
nuntiate Joanni quc vidistis et audistis. Caci vident,
claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt,
mortui resurgunt, pauperes evangelizantur : et beatus
est qui non fuerit scandalizatus in.me (Ibid., 5, 6).
Ecce non est scandalizatus Joannes in Christo, sed
potius evidens perhibuit testimonium Christo.

7. Post hunc sequuntur omnes Christi discipuli
adventus Christi gratia renovati, qui Christum Dei
Filium in carne venisse, non caleulationis industria,
sed testimonigrum divinorum evidentia didicerunt :
credentes, non quod secundum impios digitorum
supputatione colligitur, sed quod secundum pios
fidei revelatione sentitur. Sic Andreas fratrem
suum Simonem Petrum ex hoc credibilem facit, di-
cens : Invenimus Messiam, quod est. interpretatum
Christus. (Joan. 1, Al). Sic Philippus Nathapacli

D Christum insinuans, dicit : Quem scripsit Moses. in

lege, εἰ prophete, invenimus Jesum filium Joseph
a Nazareth (Ibid., 45). Sic Petrus ipse discip:ilorum
omnium primus, nullis calculationum obicibus prz-
dicationem suam obnoxiam cernens, inquit : No-
tam autem facimus vobis Domini nostri Jesu Christi
virtutem et presentiam, speculatores facti illius magni-
tudinis. Accepit enim a Dco Patre honorem et gloriam,
coce delala ad eum hujusmodi : Hic est Filius meus
dilectus, in quo mihi complactti. Et hanc vocem de
celo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto
(11 Petr. 1, 16 seq.). Ubi post aliqua sic dicit : Fwe-
runt pseudoprophete in populo isto, sicut im vobis
erunt magistri mendaces, qui subintroducentes 86-
ctas perditionis, el eum qui emit eos, Dominum me-

565

DE COMPROBAT. .ETATIS SEXT,E LIBRI TRES. — LIB. H.

566

gant (11 Petr. v, 1). In qua etiam adhuc Epistola se- Α tius Veteris Instrumenti notione przcognitus, ut ne-

quitur : Vos igitur, fratres, prescientes cavete, ne in-
sipienium errore seducti, excidatis a propria firmitate
(11 Petr. ii, 17). O quam dilucide hic sanctus aposto-
lus hujus temporis malitiam longe ante przdixit, et
testimonium Christo uon solum credendo sed etiam
videndo perhibuit !

8. Sequamur adhuc magni hujus doctrinam apostoli,
et videamus tot millia Jud::'orum ad ejus pr:di-
cationem conversa, utrum aliquid de iis annis przedi-
canti Petro objiciant, an auditis ejus monitis con-
quiescant. Quando enim quinquagesimo post resur-
rectionem Christi die Spiritus sanctus super apostolos
venit, et linguis omnium gentium sunt locuti magna-
lia Dei, scriptum est : Stans Petrus, elevavit vocem
suam, et locutus est , dicens : Viri Judei, et qui habi-
tatis in Jerusalem universi, hoc vobis notum sit, et
auribus percipite verba mea. Non enim, sicut vos «sti-
malis, hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia; sed hoc
est quod dictum est per prophetam Joel : Et crit in
novissimis diebus, dicit Dominus, effundam de Spiritu
meo super omnem carnem, ct prophetabunt filii vestri,
el filie vestra (Act. 1, 14 seq.). Ubi dum de Christi
passionc et resurrectione eos post aliqua convinceret,
sic repetens dicit : Certissime ergo sciat omnis domus
Israel quia et Dominum eum et Christum Deus fecit
hunc Jesum, quem vos crucifixistis (Ibid.,56, 51). Ubi
statim subjungitur : I[is auditis, compuncti sunt cor-
de. Qui enim receperunt sermonem ejus, baptizati sunt ;
et apposita: sunt illa die anima circiter tria millia. Et
erant perseverantes in doctrina aposto'orum (Ibid., 41,
42). Ecce nec praedicatio l'etri obnoxia fuit annorum
supputationibus, nec ipsa quoque tot millium Judzo-
rum inultitudo de bac supputatione a Petro quidquam
explorare tentavit, sed in prolatis tantum ab eo te-
stimoniis credidit, ct compuncto: corde quievit.

9. Hac etiam et simili regula Jacobus Hierosoly-
mam, Thomas Indiam, Macedoniam Matth:zeus illu-
strat, ez*teraque omnis multitudo apostolica Christum
Dei Filium simili doctrina in mundum venisse, verbo
przdicavit, et testificata est. Nec enim. hi homirfes
predieationi sux obvia annorum curricula ex lle-
braorum codicibus percensere, qu:e utique ad nati-
vitatis Christi causam nihil pertinent. Nempe nce
ipsi quoque Judxi alicubi leguntur de hac annorum
disceptatione aut cum apostolis deeertasse, aut dictis
apostolicis restitisse, prosertim cum eco tunc teinpo-
re Judzi ipsi adhuc et patriam tenentes et reznum, et
necdum dispersi, tauto fulgerent instrumento doctri-
Uu», quanto utique amplo et regui et honoris sut ad-
huc fungebanitur honore. Si igitur hi nec legisperitia
rudes, et numerositate ipsa Scribarum et principum
doc.iores nihil sibi tunc de hac annorum disputatione
sunt blanditi, qua fronte nunc ista objiciunt, qui,
ih dispersione gentium traditi, tanto sunt a legisperi-
ti alieni, quanto eta solo proprio probantur exclusi?

10. Transeamus deinde ad Paulu:n ipsum vas electio-
nis apostolum, qui et ipse apprime in lege nutritus,
εἰ ad yedes Gamalielis edoctus fuit / Act. xxi1, 5), ita to-

fas sit credere eum aliquid in iHis litteris latuisse.
Etenim ipse ad Galatas refert. Audistis, inquit, con-
versationem meam aliquando in Jmdaismo, quoniam
supra modum persequebar Ecclesiam Dei, et expugna-
bam illam, et proficiebam in Judaismo supra multos
coctaneos in genere meo, abundantius emulator ezi-
siens paternarum mearum traditionum. Cum autem
placuit ei qui me segregavit de utero matris mec, et
vocavit per gratiam suam, ut revelaret Filium suum in
me, continuo non acquievi carni εἰ sanguini (Gal. 1,
15 seq.). Videte, qusso, vocationem Pauli, quia re-
velato sibi Christo Filio Dei, non acquievit carui et
sanguini. Qui ergo revelato sibi Dei Filio cred dit,
utique promissum sibi ex lege Christum agnovit.

B Nam qui tanto furoris zelo persequeba:ur Ecclesian:,

facile potuit de hac annorum opinione vanissima agzc-
re contra eam, si tamen juvari ex hoc persensisset
in aliquo partem suam. Si eniin aliquid ex his an-
norum numeris traditum sibi percepisset ex lege,
utique plus ex hoc posset Dei Ecclesiam expugnare:
et ex hoc majorem contra eam repugnandi materiam
sumeret, ex quo id in lege insertum esse monstraret.
Nam qui dicebat : Quando venit plenitudo temporis,
misit Deus Filium suum factum ex muliere (Gal. 1v,
9), potuit. dicere : Plenitudo temporis necdum venit,
quia sex millium annorum series expleta secundum
Hebreos codices nou concurrit. Ergo ideo plenitu-
dinem temporis jam venisse dicebat, quia mysterium
temporum revelatum sibi agnoverat. Sie enim ad

C Ephesios dicit. Notum, inquit, fecit nobis Deus. PP'atce

sacramentwun voluntatis suc secundum bonum placi-
tum ejus, quod. proposuit in eo, in dispensationem
plenitudinis temporum , resiaurare omnia in Christo
(Ephes. 1, 9, 10). Iloc quippe mysterium dispensatia
est plenitudinis temporum, ut statuto tempore omnia
complerentur. Ergo quando venit plenitudo temporis,
misit Deus Filium suum; qui ante venire non potuit,
nisi mysterium temporis impleretur. Cum ergo semel
mihi Christus natus, passus, et sepultus fuerit, ct
resurrexcrit, et ad Patrem victor ascenderit, non
necesse habeo veterum numerum, quia jam pro
certo teneo mysterium revelatum, quod evidenter
agnoscitur in plenitudine temporum. lloc quippe mo-
do plenitudinem temporis, quo Christum nasei opor-
tuit, per mysterium sibi. revelatum Paulus agnovit,
nec tamen illis anzorum numeris didicit. Undc et
Galatis volentibus ad Judaismum transire, annuntians
illis Christum, mordaciter scribit : Miror quod tq
cito trans(eremini ab 60 qui vos vocavit in gratiam
Christi, nisi sint. aliqui qui vos conturbant, et volunt
subvertere Evangelium Christi. Sed licet nos, cut an-
gelus de c«lo evangelizet vobis prater quod. evangeliza-
vimus vobis, anaihema sit (Gal. 1, 6 seq.).

41. Hic, inquam, vas electionis, et apostolus genti:
in omnibus disputationibus suis, quas cum Jud:vis -
babuit, sive Gcecis, nusquam repertus est his an-
norum supputationibus, aut, oppugnans adhuc Lv: a-
gelium, usus, aut, przdicans Evangelium, delectstus ;.

50}

sed testimonia legis el proplietarum proponens , in Α͂

patulo mangifestom Judmorum convineebat insaniam.
Sie quippe de eo seriptum est: Saulus autem. ntagis
convalescebat, Jwdaris, qui habitant. Damasei 2, affir-
mans quoniam hic est Christus (Aet. ix, 22). Ecce
Paulus. afürmabat Christum venisse non eompletu-
dine annorum ex codieibus Mebreorum adhibita,
sed testimoniorum evidenlia ex divinis libris pro-
lata. Nam juxta guod ἰὼ Actibus apostolici8 scribi-
tur : lagressus Paulus et Barnabas in synagogam die
Sabbatoriun, sederunt. Post lectionem aulem legis et.
prophetarum, nsisexunt principes synagoge ad eos, di-
eentes. : Viri (rotres, sé quisest in. vobis sermo exhor-
tationis ad plebem, dicue. Surgens autem. Paulus, et
manu silentium. indicens, ai : Viri Israelite, et qué

S. JULIANI EPISCOPI TOLETAN

568

15. Quid jam de Jacobo apostolo fratre Domini re-
feram ? qui rogatus a Judeis, ut testimonium deJesu
eisdem expeteutibus perhiberet, docebat esse Salvato-
rem. Εἰ tamen sive qui verbum: ejus susceperunt,
sive qui ab illo invidia intereurrente discissi sunt,
miltale ab eo requirunt, quod ad hanc supputatio-
nem annorum pertinere videatur, cam tamen ipse
veritatis teslis existens, et hupc eumdem Dei Filium
predicans Christum, glorioso martyrio coronatur.
Quod etiam et Jacobus frater Joannis aposteli hune
ipsum Dei Filium Judzis prxdicans Christum, nullis
annorum opinionibus przdicationem suam obnoxiam
sentiens, longo tractu testimoniorum divinorum do-
cuit, ea omnia qux predixerat, in Domino nostro
Jesu Christo fuisee completa. Postremo Joannes, opi-

timetis Deum, audite : Deus plevis Israel. elegit pa- B nabilis ille Christi diseipulus, pectoris Dominici sua-

tres. nostros, οἱ plebem exaltaeit, cum essent incole
$t. Levna. AE φιριὶ, εἰς. (có. xut, &À seq.), ex e» tem-
pose sequens usque ad teinpus David, ex. cujus semind
natum Christum ostendit ; deinde quo in Chri«to
acta suuí& per passiom:m: et resurrectienem manife-
stis testimoniis explieavit. Nee tantem aliquid de hac
shnosunas supputatione secundum codices Lfebrxo-
rum eleuit. Quippe eui necesse. non. fuit ad compro-
bendum: sacramentum tantae vei supputotie agnorum
s: principio mandi. Sequiwur et dicitur im Seriptura :
Sesundum consuetudinem: Panlus. intvoivit ed Judces,
65 per tria sabbata dissesebat eis de: Scripturis, adape-
Viens οἱ i«sinuuus, ger Chrietum. oportuit pati, el
sesurgere ἃ mortuis, et quia hic est Jesus Christus,
quem ego annuntio tobis (Act. xvii, 2, 5). Nunquid
ip his emnibus disputationibus sois, cumme quotidie
Jedwis Seripturas aperiret, sb aliquid ex hac anno-
wm opinione pr:edicatlion: suo contrariam com-
pexisaet , non statim planum faceret illis quod latebat,
a9 sespueret quod debebat?

19. Stephonus. quoque primus Christi martyr simi-
lier mon snpputatione temmposum, sed testimoniorum
sífluensia eontradieentes sibi Judoos frequentissime
eenvincebat. Sic enim scriptum est : Surrexzerunt qui-
dam de syeagoga que appellabatar Libertinorum, et
Cyrenensium, et Alezandrinorumm, et eorum qui eran
& Ciliciae, et. Asia, disputantes cum Stephano, e& non
pote rasxt resistese sapientüg οἱ Spiritui sancto, qui. [o-
qvebatur ez eo, prepter quod redarguebantur αὖ eo
cunt omni fiducia 5 (/ect. va, 9, 10). Ecce redargn-
tos et convictos Judoeos per Stephanum legimus, nee
&unen aliquid de bae anneruem supputatione im suis
disputationibus invenimus. Unde et Jud:eis ipsis non
de hae opinione obsistentibus, sed id solita obstina-
tione duramjibus, dixit : Dura cervice, et. incircum-
εἰεὶ corde et auribus, vos semper Spiritui sancto re-
sipiitis, sicut et patres vestri (Act. vir, 15).

* Alii ediderunt : magis convalescebat, et confunde-
bat. Judeos, qui habitabomi Durasci, ete. Nos intac-
tam relinquimus leetionem quam invenimus in Bi-
bliotheca Patrum.

b [Toc additamemtum, propter quod redarguebantur
«b eo cum onmi fiducia (inouit. Petrus Sabbatier)
abest a Gr. hodierno ; Millies notat. ita legi in

vitate perfusus, in Epistola suu idipsum apertissime
et dilucide. commendans, dicit : Omais spiritus qui
confitetur Christum in carne venisse, ex Deo es! ; et
emnis spiritus qui solvié Jesum, ex Beo non est. Nos
€x Deo summus. Qui novit Deum, audit nos; qui non
€3 Deo est, non audit nos. ἐπ᾿ hec cogneevimus spiri-
tune veritatis, et spiritum erroris. (I Joan. 1v, 2, 5, 6.
hem idipsum replieans et commendans dick : Sei-
sas quoniam Filius Bei venit, e$ carnem induit noetei
eausa, ct passus est, eb resurrexit a πιορίπδα : aesume-
psi nob, et dedib nobis sensum, ut cognoscamus verum
Deum, et simus. in vero Filio ejus Jesu Christo. Hic
verus est Deus, et vita eterna (] Joan. v, 20). Hieetiom
adhue dieit : Ilaec est victoria qua vicit mundum, fides
vestra. ()uis est autem qui vicit mundum, niei qui cre-
dit'quia Jesas Filius Dei est (Ebid., &, 5)?

44. Sic erge definitionem fidei Christian: aceipsen-
fes, debemus indubitanter et pri:eterita quee narran-
tar in Evangeliis credere, et futura sine hzsitotiene
sperare. Nee enim prxsentibus, qux videnter, fides
est necessaria, qua per sensus corporis approbamtur
imdubia : sed illic &des adhiberi debet robusta, qug
Bon videat esse praeseusia. Sic enim quique Christie
nus Christum Dei Filium et in przeteritis natum. db
Virg:ne plena fide tenebit, et indubitanter eum vem-
turum ad judicium sperabit: credens et presesitae
ejus nativitati, qua pro nobie factus bomo dignatus
est nasci, et futurz ejus promissioni, qua regnam se

p fidelibus datarum repromisit. Sic ergo unusquisque

et preteritis et futuris, qu:e de Christo Dei Filio
Evangelicis et Apostolicis litteris dicta sunt, indubi-
tatam fidei scientiam: praebens, merebitug futurum
obtinere cum sanctisomnibus regnum, quia non vie-
lavit fidei sanctze arcanum. Ex bac ergo &de omnes
vivimus, per hanc nos fidem coronahdos fideliter
speramus ; justus enim ex fide vivit. Et quomodo ju-
stus ex fide vivit (Hab. 11, 4), nisi non. videndo quod

ms. uno Steph. sicut in Cantabr. Grec. διὰ τὸ
ἐλέγχεσθαι αὐτοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ μιτὰ πάσης παῤῥησίας.
Μὴ δυνάμενοι οὗ» ἀντοφθαλμεῖν τῇ ἀληθείᾳ. Et Beda
retract, m Act. monet ia Grzco haberi idem addita-
mentum, quod etiam auclor est Erasmus codicem
Latinum veterem praferre.

509

DE COMPRODAT. .ETATIS SEXT.E LIJRE AES. -- LID. Ul.

519

credi ? [1c crgo est justitia fidei, qua justificauur, A dere; scilicet, αἱ si in quibusdam rebus reddenda

«et credamus in eum quem non videmus, et fide
mundati eum in quem nunc credinus postea vi-
demus. Et certe eli jam natus, et mortuus, et a
màerluis resuscitatus est Christus, quem tamen nos
eorporaliter, sicut neque nascentem, neque moricn-
tem vidunus, ka nee resurgentem aspeximus ; et ta-
5568 indubitata fide hoc de illo veraciter et credimus
es fasemur. Et hxc justia fidei, qua justificamur
δα mundamur, cum ea qua oculis non vidimus
eordis oculo eontaemur et eredimus. Equidem datum
esà 2postolis ista videre, et ipsum Verbum incarna-
$ec in carne aspicere. Nos autem credere jussit
quod illis vrlere concessit. Fides crgo, ut dictun cst,
earum regum est quo non videntur, et Lamen sine
dubitatione ereduntur, id est, si absque hiesitatione
eredas qu in przsenti videre non valeas. Christus
ergo jain primum Suo tempore venit in mendum, ut
savaret mundum, οἱ iterum sue tempore veniet, ul
judicet mundam. llla igitur qu:ze de ipso faeta legun-
tur solum credenda sunt ; quxe autem futura promit-
tuntur, ei credenda et speranda sunt. Qui evgo eum
peo sabvatime mundi dudum veraciter credit, ve
Béente illo ad judicium mon peribit. Si quis ergo de
bac fde dubitat, quid ulira. sperat, nisi :wlerna sup-
pecie ?* hgendum ergo nobis est, ut in quibusdaim
eagsis fidei etiam non percepta ratione sulliciat cre-

nobis ratio non occurrat, fides sola. sufficiat, nec ibi
admittatur ratioc:nationis objectio, ubi commendatur
fidei altitudo. Postponenda enim est omnis human:e
disputationis industria, ubi fides sufficiet sola.

19. Ecce, ut cetera. taceam, duo de Christo Dci
Filio adiniranda miracula ponam : nativitatem ejus
sine patre de virgine matre, et ingressum ejus ad di-
scipulos janmuis clausis post resuereotionem. Que
duo, si ratione comprehenduntur, admiranda nen
eruat, nec fides habebit meritum , eui humana ratio
probet experimentum (Greg. Magn., homil. 96 in
Evang., n. 1). Etenim, ut beatus Hilarius ait (Lib.
visi de Trin., n. 10) : « habel non tain. veniam quam
premium ignorare quod credas, quia maximum

B fidei siipendium est sperare quod nescias. » Ergo in-

nitendum est fidei, auiplectenda est fides, qua etiam
percepta ratione, spe et charitate perficitur. Sufficiat
rogo omni Chrisliano credere quod sensu non valet
atingere. Cui datum est, et sublimiter intelligere, et
fortiter credere, Deo gratias agat. Cui non datum est
intelligeve, credat ut intelligat, ut cum credens intel-
lexerit quod audivit, intelligens perfruatur quod cre-
didit. Sicque fiet, ut et credulitas intellectum ape-
fiat, ei miellectus fide nutritus perveniat ad coro-
nam.

LIBER TERTIUS.

N INCIPIUNT « TITULI EJUSDEM. IN. LIBRUM TERTIUM.

Ut facillime lectori pro vindicatione aetatis sextz ratio respondendi occurrat, hwc primum capitula

siudiose attendat.

L Quod states mundi noa in annis,sed iu generalio- (; — VI. De exemplis Scripturarum quihus instruimur quod

Blbus aynoscautur. 24
ft. Quod sive I Hebraeis, sive iw Septuaginta. inter-
Gwdicibus per singulas aetates uon :equalis numerus
feperistur anuorum, ut quasi unaquaeque alas id liabeat,
88 moi.
iti. Quod iastar sex dierum et sexta sitas μοι θη,
δὶ sex zLates sseculi comprooentur. uU
Iv. Disuuetio quiüque ixtitum μὲ generationibus dispo-
sio, e. puer quaelas unaquaque sus geuerationes. dis
"ufTal.
V. Quse sit ratio, ut duce illte zetates ab Adam usque ad
mis geuerationibu» tuciud .ntur, reiiqie aue
Les usque ad Christum iu quaterdeuis geuerauouibus

Oistiaguautur.

4. Calumuiatoribus fidei Christian: tertio adhuc
operis libello respondens, qui assumptis annis a prin-
cipio mundi secundum codices Hevraorum quintam
szculi xtatem insana temeritate causantur, loc pri-
mum omne genus Christianorum admoneo, ut quo-
ties quisquis Christianorum a quoli»et Jud:eo secun-
éum codices Hebrtorum assumptis annis ztates ipsas
computare audierit, non illi cor suum iuflectat, ut
secundum numcrum eorumdem annorum easdem
atates supputandas accipiat ; sed secundum prefini-
tum nunierum generationum cas determinatas agno-
scat. Non enim aiates ipse annorum numero pr:-

aaies s:eculi non ie annis sed. in generationibus debeant
compuuümi, eo quod Mau hzeus generationes Christi regias,
Lucas autein sacerdotalis generis quasdam lineas exse-
quaiur. '

Vil. Que sit rato, ut Cheistus in sexta 2tote. βου!
Dascetctur, eo quod sive plores sivc pauciores. auni esse
videantur, |ui 12 pediat ad pleuitudiieur generauouum.

Vlll. De suppu.stione acguofum utigruuique eudicuam ,
eoqu.d breviLis ἄμα ἢ. sevuu uu — euros objecta
uilii obsit ad comprobaudam setatem seculi sextatn.

IX. De Ejipliasio, Augustae, atque Hieronyuio quid de
annis seusoriut, vel quau cui 1rausMatiunem prsstelerius,

X. Reuotat,0 aunoruin per siugulas quasque aetates se-
eundum οι interpretes,
noscuntur, sed anni ipsi distinctis generationum zta.-
tibus colliguntur.

2. Quia vero nequaquam singule quaque tates
saquali annorum numero terminantur, albi enim
major, alibi minor, et per singulas dispar in annís
numerus reperitur ; quis ergo quantusque annorum
numerus habeatur melius intra ipsas aetates, prout.
cuique placuerit, supputandus excipitur. Non enim
secundum Evangelium enumeratis annis, sed suppu-
tatis generationibus pervenitur ad Christum. Ergo:
vates ipse seculi. non in annis, sed in generationi-

bus colligend:e sunt. Nequaquam igitur prapostera

& Hos titulos, a collectoribus Dibliothecze Patrum oinissos, edinus nes ex Meurado Molthero.

5171

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

572

ordine est agendum, ut in annis aetates, sed in :eta- A fuit confusio illa linguarum. Quod etiam ct in subse-

tibus anni agnoscantur. Jam ergo dicam, et ratio-
ncs sex 2etatum aperiam.

5. In sex quippe diebus fecit Deus coelum et ter-
ram, et omnem a se formatam distinctis dicbus con-
didit creaturam, unumquenique diem luce initians,
vespere consumens, dicente Scriptura : Factum est
vespere et. mane dies unus. * Secundum hos igitur
sex dierum numeros atque rationes scx quoque
tetates in unoquoque homine przinoscuntur, in quibus
vita ipsa perficitur, id est, infantia, pueritia, ado-
lescentia, juventus, gravitas, senectus. Fac ergo to-
tos homines quicunque ab Adam usque in przesen-
tem diem fuerunt, quasi unum liominem esse, etin
persona unius hominis totius sxculi tibi figuram
appone, et per quantas zetates. seculum istud quasi
unus homo transierit, vel in qua ἴδια modo con-
sistit, ratione facillima pervidebis.

4. Ab Adam enim usque ad diluvium xtas prima
porrigitur, qux» denis generationibus terminatur.
Secunda post diluvium usque ad Abraham similiter
per decem generationes evolvitur. Tertia deinde
zetas s:eculi usque ad David quatuordecim generatio-
nibus protelatur. Quarta post h:ec similiter denis et
quaternis generationibus a David usque ad transmi-
grationem Babylonis producitur. Quinta dehinc :etas
seculi sequitur a transmigratione Babylonix usque
ad Christum : qux et ipsa similiter denis et qua-
ternis generationum articulis terminatur. Jam deinde
sexta aetas szeculi sequitur, in qua Christus Dei Fi-
lius ex Maria virgiue nascitur. Qu: aetas quot an-
nis, quotque generationibus protrabatur, a nullo ho-
minum comprehenditur.

5. Cur autem du: zetates ille ante Abraham per
denos generationum numeros currant, et tres iste
in Evangelio denis et quaternis generationum lineis
serviant, ratio monstrabit adhibita. Ab Adam usque
ad diluvium decem generationes excurrunt, qu: :etas
prima in infantiam deputatur. Et ut noveritis evi-
denter predictarum generationum decem vocabula,
attendite hic ea per ogdinem supputata. Adam cnim
genuit Seth, Seth genuit Enos, Enos genuit Cainam,
Cainam genuit Malahbel, Malabel genuit Jared, Ja-
red genuit Enoch, Enoch genuit Matbusalem, Mathu-
salem genuit Lamech, Lamech Noe. IIec, inquam,
prima aetas cum mane suo οἱ vespere supputatur :
quia sicut. unusquisque dies a luce incipit, αἱ in
vesperum finit, sic zetas hzec ab Adam capit, et pro
vespera diluvium habuit. Secunda igitur xtas a di-
luvio usque ad Abraham denis similiter lineis gene-
rationum porrigitur; Sem enim genuit Arfaxat, Ar-
faxat genuit Cainam , Cainam genuit Sale, Sale
genuit Eber, Eber genuit Faleg, Faleg genuit Reu,
Heu genuit Sarue, Saruc genuit Nachor, Nachor
genuit Thare, Thare genuit Abraham, a quo zetas
Seculi incipit tertia. Hiec, inquam , :etas habuit
manesuum post diluvii excessum, cujus vespera

à Simillima his omuibus interpretationibus de sex
alalibus habet August. lib. 1 de Gen. contra Manich.,

quentibus zxtatibus similiter de mane isto et vespere
studiosus lector, si qu:esierit, renovatum reperict.

6. Jam nunc accipe rationem quare sit factum ut
hi» du» :etates denis generationibus terminentur.
Et certe :etas hominis prima infantia est, secunda
pueritia. Qu:e du:e tates, exceptis quinque sensi-
bus corporis, in quibus naturalis sensus aut. mo-
tus est, niliil evidenter aut cognitione discreta attin-
git, aut actionis opere perficit. Nam et actio teme-
raria est sine cognitione, et sine actione ignava
cognitio. Et iJeo prima vita hominis, eui nulla admi-
nistratio recte creditur, quinque sensibus corporis
dedita est, qui sunt visus, auditus, olfactus, gustus,
tactus. Et ideo propter solos quinque corporis sen-

B sus, quibus :eas talium vigere probatur, geminatur

idem quinarius numerus propter utrumque sexum :
quia iidem quinque corporis sensus, sicut inesse
masculis , ita et in feminis comprobantur. Ideo
dum ist» :3'ates denario generationum numero
finiuntur.

7T. Tres inde states seculi, qus in Evangelie
computantur, bis septeno generationum sumere
distinguuntur. Ab Abrabam enim usque ad David
generationes quatuordecim. Et a David usque ad
transmigrationem Babylonis generationes quatuorde-
cim. Et a transmigratione Babylonis usque ad Chri-
stum, generationes quatuordecim.

8. Jam ergo videndum est cur iste tres ztates
&eculi bis septeno generationum dignoscantur nu-
mero terminari. Equidem jam superius diximus
duas illas ztates ab Adam usque ad Abraham,
quasi infantiam atque pueritiam, solis quinque cor-
poris sensibus deditas exstitisse, pro co quod non
potest in his duabus :etatibus aliquid sublime aut co-
gniüione percipi, aut actione formari. Solis ergo,
sicut dictum est, quinque sensibus corporis vigent.
Infantia jam deinde et pueritia explicita, succedente
adolescentia, accedit homini et coguitio discreta, et
aciio necessaria. θυ duo si quinque illis corporis
sensibus addantur, septem fiunt. Item septem si pro-
pter utrumque sexum iterum duplicentur, quia sicut
in viris, ita in feminis accipiuntur, quatuordecim
sub uno efficiuntur. Et hzc est ratio ut du: illze zta-
tes denis generationum numeris currant; tres 5:28
bis septem generationum articulis serviant. Quinque
sane :etates seculi diximus, quas non in annis, sed
in generationibus agnoscamus.

9. Ut ergo agnoscatis :etates ipsas sxculi non
annorum supputatione debere addisci, sed genera-
tionum determinatione oportere intelligi, sanctum
nobis Evangelium satisfacit. Tres quippe zetates,
quas ab Abraham usque ad Christum in ordine po-
nit, certis et. determinatis generationum lineis di-
rimit. Nec enim, ut tres illos :tatum articulos de-
monstraret, aliquid de annorum numeris posuit,
cum tamen tres illas tates denis οἱ quaternis gc-

a num. 5» usque ad 42, εἰ cap. ult. lib. xxn de. Ci-
vitate Dci.

13 DE COMPROBAT. AETATIS SEXT/E LIBRI TRES. — LID. Hi.

5:4

nerationibus explicaverit. Sic enim in Matth:ei Evan- A ham Dominus loquitur. Quarta, inquit, generatione

zeiio legitur : Omnes generationes ab Abraham usque
ed David, generatienes quatuordecim. Et α David
«sque αὐ transmigrationem Babylonis , generationes
quatuordecim. Et a transmigratione Babylonis, usque
ed Christum, generationes quatuordecim | (Matth. 1,
17). Quod fortasse nequaquam Evangelista in distin-
guendis statibus observaret, scilicet, ut non eas
annorum numeris, sed generationibus proderet, si
Bon hoc ipsum etiam observatum in lege veteri pro
distinguendis a.tatibus prxvidisset. Juxta hunc enim
modum duas illas :xtates, unam ante diluvium, 56-
cundam post diluvium invenimus in libro Genesis
terminatas. Enumeratis enim illic generationibus ab
Adam usque ad Noe, antequam ingrederetur arcam,
que decem utique generationes erant, sic dicit Scri-
ptura : He generationes Noe (Gen. vi, 9). Similiter
post diluvium secund» statis generationum seriem
pandens, sic eadem Scriptura corumemorat, dicens :
He generationes Sem (Gen. x1,10) ; enumerans easdem
generationes a Sem filio usque ad Abraham, numero
decem. Tertiam quoque :tatem szculi sequens simi-
liter agit, a qua Matthzeus incipiens Evangelista, di-
gestis generationum articulis, tres seculi states
explicuit , duas illas retroactas :etates necessario
pretermittens, qux quasi infantia et pueritia gi-
gnendis filiis apte non essent. Quis enim usitata
lege nature ante 15 xtatis suze annum potest gi-
gnere fllios? Et ideo Evangelista nitens secundum
carpem generationem Domini explicare (Matth. 1,
ἢ, 2), ab Abraham quasi ab adolescentia narratio-
mem suam copit extendere, ex qua :tate potest
homo filios generare propter semen Abrah:e, in quo

benedicend:x? omnes gentes fuerant repromissz (Gen..

xi, $).

10. Sic ergo reddita ratio docet, et states s:eculi

non in annis, sed in generationibus qu:xrere, pro eo
quia cujuslibet zetatis distinctione non invenimus in
Seripturis, Hi sunt anni generationum, sed, Iste
sum generationes. Sicut dictum est, prima s:culi
etate finita : He generationes Noe; vel cum tas
secunda a Sem usque ad Abraham memoratur, ubi
similiter scribitur : He sunt generationes Sem, 'cum
tamen neque in prima, neque in secunda :zetate s:e-
culi sit scriptum, Hi sunt auni. generationum, sed,
Hee sunt. generationes. Volens ergo Scriptura osten-
dere ztates s»culi non in annorum debere opinione
censtitui, sed librata generationum numerositate ri-
mari, przsertim cum in multis Scripturarum locis,
ubi per generationes certus ordo temporum dirigi-
tur, anni penitus taceantur, nee tamen ex hoc tem-
pora ipsa s»culi in quocunque frustrantur. Ergo
non satis est attendere summam annorum, ubi per
gsnerationes efficientia comprobatur :etatum. Hoc
enim more sanctarum Scripturarum quxdam vide-
mus lege a Deo promissa, qux non in annis, sed in
Maefinitis generationibus przedicuntur implenda. Nec
enim hominis cujusque prophetantis sermone przdi-
citur, sed ipsius Dei voce signatur, quod ad Abra-

filii Israel de terra Egypti revertentur (Gen. xv, 10) :
quod non in annis, sed in generationibus videtur tunc
fuisse impletum. Etenim si replices genealogiam
Levi, quarta. generatione filios Israel de terra /Egy-
pii egressos esse reperies. Levi genuit Cahat, Ca-
lat genuit Amram, Amram genuit Aaron, Aaron ge-
nuit Eleazar, Eleazar genuit Phinees. Cahat autem
cum patre suo Levi ingressus est /Egvptum. Rur-
sum Eleazar cum patre suo Aaron egressus est
JEgyptum. A Cahat usque ad Eleazar computantur
generationes quatuor.

41. Sic ergo futura et plena a Deo liberatio ser-
vitutis Israelitici populi non in annis, sed in gene-
rationibus przdicta est adimpleri. Hoc quippe modo

B et Cain peccatum septena generationum vindicatione

expiandum predicitur. In septitna enim generatione
Cain peccatum est dissolutum, quia et in septima
generatione a Lamech, qui septimus ab Adam est,
Cain ipse occiditur. Jam deinde et peccatum | ipsius
Lamech, qui eum occidisse prxcribitur, in scptua-
gesima septima differtur generatione purgandum,
juxta quod de eo scriptum est : Septuplum uitio da-
bitur de Cain, de Lamech vero septuagies septies
(Gen. 1v, 24). Ab Adam enim usque ad Christum
generationes septuaginta septem per ordinem colli-
guntur, sicut in. Luc» Evangelio legitur ( Luc. ni,
25 seq.). Ab ipso enim Christo illic incipitur, et
usque ad Adam, vel Deum, a quo ipse Adam creatus
est, pervenitur. Et ideo Lamech peccatum, quasi
totius mundi in septuagesima septima generatione,
Christi vidclicet adventu, est purgatum. Unde et ipse
Dominus hujus sacratissimi septuagcsimi septimi
numeri in Evangelio sacramentum commendans,
remittenda esse peccata docet, non solum septies,
sed etiam septuagies septies (Matth. xviu, 22).

19. Nec enim septuaginta septem ἰδία generatio-
num linex, quas secundum Lücam ab Adam usque
ad Christum historialis ordo commendat, aliquid
generationibus illis quzxe a Matth:eo commemoran-
tur (Matth. 1, 1 seq.), in quocunque prxjudicant.
Alias enim generationum lineas Lucas exsequitur,
alias Matth:us rimatur. Lucas enim sacerdotalis
generis prosapiam sequens, et a Christo Filio Dei in-

D cipiens, usque ad Adam, et ipsum Deum, a quo for-

matus est, sepluaginta septem lineas generationum
explicuit. Matth:eus autem regix stirpis generatio-
num exsecutus est nunieros, in quibus per quater-
uos et denos generationum articulos tres mundi zeta-
tes expressit. /Etates ergo seculi, quas przediximus
quinque usque ad Christum fuisse, non. secundum
Lucam, qui sacerdotale genus exsequitur, sed juxta -
Matthzieum, qui regias generationes digerit, compu-
tand:e sunt. Etenim Christi Filii Dei carnem sic ex
utroque genere credimus propagatam, ut ct regio
semine floreat, et sacerdotali propagine sit gloriosa.
Juxta semen ergo regium, quod Matthzeus exsequitur,
adjectis illis duabus :elatibus, id est, quxe ab Adam

usque ad Abrahain denis qgeneraàowus οὐττονὰ,

515

S. JULIANI EPISCOPI TOLETAN

51€

quinque taxes speculi computande sunt. Sic. ergo Α stunr. suppitare. serie. generationum | agRoscinus.

annormm seppulalio attendenda, sed. geacrationum
cunctis riuxinda est linea.

15. Quando ergo falsitas Judxorum, o stuiosis-
sime Christiane ! per annos ex codicibus scis liba-
ios, states ssculi coram te noluerit definire, ut
quasi per millenos aetates ipsas mundi determinatas
videatur estendere ; mon illic traharis in spiritu er-
roris, sed revertere ad spiritum veritatis, ut secun-
dum Evangelium et exeinpla Seripturarum, quie su-
perius posita sunt pro dignoscentia harum :eta-
tum, omnem illam annorum supputationem 86-
eundum codices Hebrzos despicias, et has sehum
enummerationes generationum intemdas, quas ab
Adam audisti usque ad Christum distinctis lincis ter-
miuatas.

14. Jam nune que sit ratio ut hac sexta tate
eui Basel oporteret, studiose lector, addisce. Scili-
cci, ue qui sexto die fecerat hominem sexta etiam
sale seculi veniret ad humani gencris reparatio-
nem. llinc ergo jam seeuri de hac annorum quz- .
stione ommes apostoli et apostolici viri, eo quod ha-
rum dtatum summa non in annis, sed in generatio-
Bibus sitlocata, non curarunt quid in Hebr:orum
codicibus annorum traheretur in summam, dum-
modo patesceret generationum series plena. Quid
enim interest, quantis unusquisque illorum anuis
advixerit, dummodo generationum numeros plenius
scit? Si enim aliquid numeri de generationibus sub-

trahatur, confusio utique :tatum agnoscitur. ΑἹ C

ubi plenus numerus generationum consistit, quid
opus est dc annis sxculi satagi, quando omnis sum-
ma xtaium eertis et prafinitis generationum nu-
meris currit? Tu, Judee, ut annos invenias per gene-
rationes, hoc ipsum addiscis : nec enim quot anni a
principio munui fuerint, scire ullo modo poteris,
nisi hoc prius p^r singulas generationes inveneris.
Si igitur generationum ordo frustratur, qux veritas
remanebit annorum? Anni enim per generationes
nulló modo cognoscuntur. Quid ergo? Nunquid
potest ita generationibus agi, scilicet, ut non queant
sine annis intelligi? Generatio enim et in paucis,
et in multis annis potest addisci. Anni vero sine ge-
neraiionibus nulli poterunt reperiri. Cedo igitur,

quod unaquzque generatio bis denis tantum annis ἢ

advixerit : nunquid aliquid annorum iste numerus
me impedit, quando mihi generationum series sa-
Ltisfacit? Ergo hoc tenendum, hoc etiam tota fide
servandum est, ut pro hac dignoscentia sextz :etatis -
ei Dominic incarnationis distributos singulis :xtati-
bus generationum ordines observemus, in quibus
nou solum nullus error, sed magna veritatis est
revelata ostensio, et quibus in tantum tuti ab
crrore erimus, in quantum olim natum Chri-

* Gravem sane οἱ nodis inextricabilibus implica-
tanr controversiam de mimero annorum a principio
fundi ad θαι Cliristum natum, quam hinc inei-
yt explicare Julianus, plerique saeri interpretes
tdisserunt, sed prae omnibus nobis videtur dignus

15. Jain ergo si placet, et de ipsis annis ἃ a prin.
eipio mundi collectis, quos non aliter nisi per de-
currenles generationés colligitis, satagite εἰ inde
adhuc aliquid si potestis. Et siquidem jam supra
probatum sit, nil officere, nec, contrarium esse an
norum illam brevitatem ex codicibus Hebrxorum
libatam, quominus ostendatur aetas seculi sexta,
tamen sinc przjudicio quzstionis hujus, si, verbi
gratia, hoc soluin vultis scire de annorum summa,
id est, ab origine mundi usque ad Christum quot
anni transierunt, necnon οἱ quibus ob hoc codici-
bus oporteat credi, id est, utrum codicibus Hebrzo-
rum, an secundum Septuaginta translatorum, vivi
cordis hic jam apponite sensum. « Etenim ? sf

B quxramus annos a principio mundi usque ad nati-

vitatem Christi secundum codices Septuaginta trans.
laterum, subsequentibus etiam quibusdam histo-
riis gentium, reperiuntur ab Adam usque ad Chri-
stum anni 5200. Et quidquid aliud supercst secun.
dum quosdam historicos, qui annorum mundi s»riem
conscripserunt. » Secundum codices autem vestro
multo minus anni inveniuntur: in tantum, ut iu
solis duabus generationibus ante diluvium, et post,
qui: usque ad Abraham per ordinem currunt, ig
quas hiec ipsa annorum diversitas inter utrosque
codices vix mille quingenti quadraginta anni, et pa-
rum supra aliquid, colligantur. In illa enim prima
xtate inveniuntur ab Adam usque ad diluvium anni
1656. Et a diluvio usque ad Abraham reperiuntue
anní 292. Secundum codices autem Septuagints
interpretum reperiuntur ab Adam usque ad diluviqa
anni 2243. Et a díluvio usque ad Akbratram, anal
1012, qui in duabus istis :xtatíbus computati sunt
sub uno anni 3514. Quibus si addantur ammi ΠΣ,
id est, a tertia :eiate usque ad Christum quinque
millium annorum, οἵ sopra quod remanet, susnma
complebitur. Ecce minor numerus reperitur anme-
rum in codicibus Hebrzorum quam in codicibus
Septuaginta interpretum : intantum, ut etizm prz-
sentem usque diem necdum adbac quimque millia
annorum videantur expleta, qui tamen et ipsi ni-
hil tenrpori nativitatis Christi projudicant, quod
Sub tanta evidentia generationum ordo cemmendat.

16. Et quia astruximus et de ipsis annis quid
utrique eedicees habent, nunorestat ut eomsidere-
mus quibus eodieibus mejer debeatur auetoritos.
Hicjam dieat unusquisque quod sentit. Nunquid
brevitas ista annorum ex eodicibue Icbrzis ostensa,
contemptis annis pluribus, quw m editione Septua-
ginta interpretum continentur, prxferenda ullo modo
judicabiter, qui proephetandt petias manere, quam
transferendi officio, divinas Scripturas, revelante
sibi Domino, transtelerunt, apud quos etiam hzc

ὃν
consuli Thomas Malvenda in opere de Ántiehristo,
lib. t, a cap. £5 usque ad 546.
b Hxcidco verba notamus, quoniam ea allegave-
ri Isidorus Pacensis in fine sui. Chronic., tom. Vlil
Hisp. Sacrae, pag. 525, edit. seeund.

51] DE COMPRODAT. ETATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LID. iil.

9.8

supputatio reperitur annorum ? Ergo illa ^ nobis et A bominum auctori'ati, ab Elcazaro 1unc pontiGce ad

sua pro his amais est observanda auctoritas Septua-
ginta interpretum, quie merito omnibus cditionibus
εἰ translationibus antefertur, quam etiam usque
omnes doctores ecclesiastici tenucrunt, et in hac
precipue annorum supputatione secuti sunt.

17. De quorum eüam venerabilium Septuaginta
imerpeetum laude atque prwpollenti auctoritatis
fastigie quid anusquisque doctorum senserit, brevi-
ter adnotabe. Epiphanius enim ille Cypri Salaminze
meqn:e gravitatis antistes sic de laude Septuaginta
iüerpretam refert in opusculis suis. Dicit enim
(Tract. de Mensuris εἰ Ponderib. pag. 500, cdit.
Basilee 12560): « Admirari id oportet, nec audeat
quis reprehensione dignum ducere, sed potius laudet,
quod ex Dei consilio ac voluntate sit factum ut Se-
pisaginta duo venerabiles convenerint in insula Fari,
que Ánagoge, id est, superior terra nominatur. »

De quorum etiam laude idem vir adhuc post aliqua.

prosequitur (/bid., pag. 567): « Non sunt. inventi,
inquit, dissoni, sed Dei mirabile opus apparuit agno-
seendum, quia idem viri donum Spiritus sancti per-
etperant, cujus Spiriuis solius erat tam consonan'is-
simos facere ipsos interpretes: ita ut. ubicunque
po manifestatione sermo verat addendus, onus
simal adjiocrent, et ubicunque pro minus ornata re-
peitione demendum, universi simul adimerent. » Ubi
eliam post. alia subjungit : « Dbicunque ab eisdem
transiatoribus aliquid est adjectum, cougrue 2ppo-
were sermones ad intelligentiam et. juvamen gen-
um, quo evant ad. fidem Dei vocand:e, et ex divi-
Ns Veteris ac. Novi Testamenti monitis hzreditatem
Kreepéurse vitz perpetuam. » LHLhec siquidem sanctus
Epiphanius refert.

48. Cxterum et beatus Augustinus quid de laude

talimea referat, jam audite. In libro cnim xy Civita.is .

Dei (cap. 25, mum. 25) sic dicit: « Merito creduntur
Septaaginta isterpretes accepisse propheticum spiri-
tam, ut οἱ quid ejus auctoritate mutarent, atque ali-
ter quam erat quod interpretabantur dicerent,
Beque hoc divinitus dictum esse dubitaretur. » De
quibus ciiam idem vir adhuc in xviii libro ejusdem
eperis (cup. ἐδ, num. 1) replicat, diceus : « Cum
Íserint et alii interpretes, qui ex Hlebrza lingua in
Graecam sacra illa eloquia transtulerunt, banc ta-
men qu» Sepuuaginta est, quam ut sela sit recipit
EKeclesia ^, eaque utuntur Grxci populi Christiani,
qeworum plerique uirum alia aliqua sit, ignorant.
Es hac Septuaginta interpretatione etiam in Lati-
mam linguam interpretatum est quod Ecclesiz La-
εἶπ 4enent. Unde (sequitur) Ecclesie Christi tot

8 Utris codicibus in numerandis patriarcharum
3whi& adhsrendum sit, Grecis LXX interpretum,
ΔΒ llebraicis, qusstio est inter eruditos valde agi-
tata. Favet. quidem major illorum pars Hebraice
supputationi. Verum sunt non pauci, nec contem-
Meali auctores, qui pro LXX interpretum chrono-
lia acriter depugnant. Baronius, ἐπ Agparatu. ad
Áenales Eccles., Joannes Morinus, exercit. 7, Vossius,
Paulus Pezronius, in. Antiquitate temporum restituta,
δἰ τὸ. Quare minus inirari oportet Julianum uo-

hoc tantum opus electorum, neminew judicant pr:c-
ferendum : quia elsi non in cis unus apparuisset
Spiritus sine. dubitatione divinus, sed inler se ver-
ba interpretationis sux; Septuaginta docti more ho--
minum contulissent, ut quod placuisset, omnibus.
hoc maneret, nullus cis interpres debuit antepon:. »
Hzc siquidem de laude Septuaginta interpretum,
satis dicta sufficiant.

19. Cxterum de hac annorum diversitate. quid
inier llebrios ct nostros codices distet, idem D.
Augustinus in przedicto opere eamdem ventilat qu:e-
stionem, dicens (Lib. xv, cap. 10) : « Inter Hebrxos
et nostros codices * de ipso numero annorum non-
nulla viJetur esse distantia, quod ignoro qua ratione

B sit factum. Non tamen tanta est, ut illos homines

tam longavos fuisse dissentiat. Nam ipse homo
primus Adam, antequam gigneret filium qui cst
appellatus Seth, ducentos triginta vixisse annos re-
peritur in codicibus nostris, in Hebrzis autem cen-
tum triginta perhibetur. Sed postquam cum genu:i,
seplingenios vixisse legitur in nostris, octingentos
vero iu illis, atque in utrisque universitatis summa
concordat. Ac deinde per consequeutes generatio-
nes antequam gignatur qui gigni commeinoratur,
minus vixisse apud llebrzos pater ejus invenitur
cenum annis ; sed postquam est genitus, idem ipsi
centuun minus quam in liebrieis inveniuntur in. no-
stris. Atque ita numeri universitas consonat, et hic
et inde. In sexta autem generatione nusquam utri-
que codices discrepant. In. septima vero, uli ille
qui natus est Enoch, non mortuus, sed, quod pla-
cuerit, translatus esse narratur, eadem dissonantia
est quie in superioribus quinque de centum annis,
antequam gigneret eum, quihus commemoratus est,
filum , atque ita in summa similis consonantia.
Vixit euim annos antequam transferre:ur, secundum
utrosque codices, trecentos sexaginta quinque.
Octava generaijo. hal.et quidem nonnullam diversi-
tatem, sed minorem ac dissuinilem cateris. M..thiu-
salem quippe, quem genuit Enoch, antequam gi-
gneret eum qui in. ipso ordine sequitur, secundum
Mebrzos, non centum) minus, sed viginti amplias
vixit annos. Qui rursus in nostris posteaqua;n eum
genuit reperiuntur. aduiti, et in utrisque sibi sum-
ma universi numeri occurrit. In sola nona genera-
tionc, id est in annis Lamech filii Mathusalz, patris
autem Noc, summa universitatis discrepat, sed uon
plurimum. Viginti enit οἱ quatuor annos plus
vixisse in Ilebr:sis quam in nos'ris codicil.us inve-
nitur. Namque antequam gigneret filium qui voca-

strum in eadem fuisse sententia uim. eum maxime
in Ecclesia florebat editio Latina. Septuaginta inter-
pretum. Vid. Nat. Alexand. Diss. viui ἐπὶ prim. πικη-
di a'tatei, tom. 1 lFMistor. Veteris Testam.

b Elit. tanquam sola esset, sic receperit Ecclesia.

c Nostros codices appellat, inquiunt. Beneuicti.i
ad hunc locum, quibus [eclesia tum utebatur. Lati-
nis ex Greca. interpretatione Septuaginta : codices
vero Hebrxos, qu ex Hebraica scriptura er..n*
versi.

5:0

S. JULIAM EPISCOPI TOLETANI

580

tus est Noe, sex minus habebat in ΠΟΌτγιοἰβ quam À cibus emendare ausdé cst nemo. Non cnim est illa

in nostris, postea vero quam eum genuit, trigiula
amplius in. eisdem quam in nostris. Unde ex illis
detractis, restant viginti quatuor, ut dictum est. ?
liucusque divus Augustinus.

90. Quod quare sit factum, ut in prima, secunda,
tertia, quarta, quinta et septima generatione cen-
tum plus anni inveniantur secundum codices Se-
ptuaginta, qui detrahuntur in codicibus Hebrxorum,
quando unusquisque de illis filium generasset, licet
supra hie doctor cur factum fuerit ignorare se di-
cat, tamen quid sibi ex hoc in posterum videatur
cnuntiat. Dicit enim (Eod. lib., cap. 13): « In
his annis in quibus continuatur ipsius mendositatis
similitudo, ita ut ante genitum : filium qui ordini

diversitas putata mendositas ; ncc ego ullo mo.lo
putandum existimo. Sed ubi non est scriptoris error,
aliquid eos divino Spiritu, ubi sensus esset co::sen-
taneus veritati, et. przedicans veritatem, non inter
pretanüum munere, sed prophetantium liber.ate
aliter dicere voluisse credendum est. Unde merito
non solum Ilebrzxis, verumetiam ipsis, cum adhi-
bet testimonia de Scripturis, uti apostolica invenitur
auctoritas. » Et hzc siquidem dicens, quid etiam
alios de hac annorum varietate sensisse meminerit,
relatione opinabili interponit. Sic enim dicit (Eod.
lib., cap, 11) : « Inquiunt non esse credibile Septua-
ginta interpreles, qui uno simul tempore unoque
sensu interpretati sunt, errare potuisse, aut ubi

inseritur alicubi supersunt centum anni, alibi de- D nihil eorum intererat, voluisse mentiri ; Judzos vero,

sunt, post genitum autem ubi deerant supersunt,
ubi supererant desunt ut in summa conveniant,
et hoc in prima, secunda, tertia, quarta, quinta
el septima generatione invenitur, videtur habere"
quamdan, si dici potest, error ipse constantiam,
uec casum redolet, sed industriam. » Qua de re post
modicum iufert : « Nimnirum cum vellet persuadere
qui hoc fecit, ideo numerosissimos annos vixisse
antiquos, quos brevissimos nuncupabant, et hoc de
maluritate pubertatis, qua idonei filiis gignendis
ecnarentur ostendere, atque ideo in illis centum
annis decem nostros insinuandos putaret increduks,
ue hoinines tandiu vixisse recipere in fidem nollent,
addidit centum, ubi gignendis filiis habilem non
invenit zlatem; eosdemque post genites filios, ut
congrueret summa, detraxit. Sic quippe voluit cre-
dibiles facere idonearum generand: prolis conve-
nienlias xtatum, ut tamen numero non fraudaret
universas :elates viventium singulorum. )

41. IIxc licet beatus hic doctor subtilis ingenii
acumen extendens de tant: rei ambiguo disputaret,
nou tamen affirmando, sed existimando, quid sibi
videretur exposuit : scilicet cum in remedium cre-
dulitatis eorum hoc factum esse arbitratur, quibus
nullo modo credibile esset tot. annos homines illius
seculi vivere potuisse, nisi eos et in hoc matura
pubertas gignendorum filiorum credibiles faceret ,
id est, ut. etiam si per brevissimos aunos illos hoc

dum nobis invident, quod lex et prophet ad nos
interpretando transierunt, mutasse quadam in co-
dicibus suis, uf nostris minueretur auctoritas.

25. Ceterum hic docior cum in jam dicti operis
libro decimo sexto (Gap. 10, n. 2) xtatis secun-
dx» faceret mentionem, sic dicit : « Secundo igi-
tur anno post diluvium Sem, cum esset centum
annorum, genuit Arfaxat. Árfaxat autem, cum esset
centum triginta quinque annorum. genuit Cainam.
Qui, cum essct centum triginta annorum, genuit Sala.
Porro etiam ipse totidem annorum erat, quando ge-
nuit Ileber. Centum vero et triginta quatuor agebat
annos Heber, cum genuit Faleg, in cujus diebus di-
visa est terra. lpse autem Faleg vixit. centum tri-
ginta annorum, et genuit Ragau, qui centum tri-
ginta duorum annorum genuit Seruch. Et hic centum
triginta annorum genuit Nachor. Et Nachor sceptua-
ginta novem annorum genuit Thare, qui septuaginta
annorum genuit Abraham. Fiunt itaque anni a dilu.
vio usque ad Abraham mille septuaginta duo secun-
dum vulgatam editionem, hoc est, interpretum Se-
ptuaginta. In Hebrxis autem codicibus longe pau-
ciores annos perhibent inveniri, de quibus rationem
aut nullam aut difficillimam reddunt. »

941. Hzc beatus Augustinus de annis brevibus
Ilebrzorum, unde nulla ratio redderetur, exposuit.
Qui tamen egregius doctor, si in brevitatem istam
annorum ex lIebrxorum codicibus proditam aliquod

ipsuin computare voluissent, hahilem semper in gi- p periculum fidei, quod absit, instare vidisset, aut

gaenudis filiis invenirent z2statem, qui decem annos
quales nunc habemus, centum suos conabantur
astruere. Qnam tamen opinionem przdictus doctor
nec coufirmans, nec reprobans, sic finaliter claudit
(Ibid., circa finem). « Quomodolibet, inquit, istud
accipiatur, sive crelatur ita faetum, sive non cre-
datur, sive postremo ita, sive non ita sit, recte fieri
nullo modo dubitaverim. »

22. Post hz:c jam de incertis ad certa sine du-
hio meutis oculum dirigens, et de hac ipsa annorum
diversitate finalem disputationis sux? sententiam pro-
mens, sic sequitur dicens (Eod. lib., cap. 14, n. 2):
« Non vacat quod Septuaginta interpretes in pluri-
mis qux diversa dicere videntur, ex Hebrazis codi-

eamdem brevitatem contrariam temporibus nativi-
tatis Christi quolibet defendente inspiceret, qua
coniectatur ab adversariis fidei Christiane necdum
adhuc sextam ztatem s:euli advenisse, bic totum
se ad respondendum conferret, hic etiam spiranti-
bus ventis tota disputationis sux vela laxaret, ubi
eum tale aliquid dicere loci opportunitas exspectaret,
et non superius diceret : « De hac ipsa diversitate
annorum, quare sit factum ignoro, » cum ignoran-
tix: hujus poena sit error, in quo Dominicz nativi-
tatis contradicitur sacramento. Sed quia in hac ipsa
annorum distantia nihil vidit esse contrarium quo-
minus sexta zelas s:eculi probaretur, non fuit quare
aliquid quod sciendum sibi esset ex hac varietate

581

DE COMPRODAT. /ETATIS SEXT/E LIBRI TRES. — LID. Ill.

582

annorum sequeretur pro :etatibus agnoscendis, quas A genuit Malalicl. Malahel annorum ccntum sexaginta

cis.inelas noverat generationibus prxfinitis. Cum
sive illi breviores anni secundum Hebrzos, sive isti
multiplices secundum codices nostrus, patefacta, ut
dictum est, generationum serie, non cogant nos aliud
intelligere, nisi sextam :iatem s:xeculi esse. » 9

25. Jam vero quid ex hoc divus Hieronymus sen-
tiat, intuendum est, qui omnes annos ab initio mundi
usque ad Christum in Chronicorum libro Eusehii,
quem de Graco in Latinum vertit, non de Hebrzis,
sed de Septuaginta interpretum codicibus intelligere
voluit, id specialiter in prafatione sua promittens.
Dicit enim: « Neque mc fugit in IIebr:zis codicibus
dissonantes zlatum annos inveniri plus vel minus,
prout interpretibus visum est lectitari, sequendum-
que illac potius quod exemplariorum multitudo
idem traxit. » Et h:ec vir ipse beat:e memoriz Hie-
ronymus dixit, qui divinas Scripturas de Hebrzo in
Latinum eloquium vertit. Quis rogo jam non mani-
feste videat illis prorsus de hac annorum supputa-
tione Septuaginta interpretibus credere, qui muliüpli-
cem annorum seriem illam, prout dietum est, non
interpretantium munere, sed prophetantium liber-
tate proscripsisse creduntur '

26. Sufficiat ergo nunc usque probatum vohis
fuisse, nullani esse annorum summam αι tempo-
ribus nativitatis Christi videatur esse contraria. Si-
militer et quod z:etates seculi non annorum suppu-
tatio zqua, sed generationum numerositas dis-
tributa distinguat ; ac proinde quia et hoc probatum
est volis, quibus codicibus de ipsis annis fidem
3dhiberi oporteat, ipsas quoque jam hinc mundi
ztates secundum Septuaginta interpretes cum annis
snis * supputatas accipite, et quam annorum sum-
mam unaquaque tas intra se videat concludere,
tandem aliquando confusi sentite. Hoc tantum admo-
Deo, ne cuiquam illud videatur esse contrarium,
quod in tertia et quinta xetate sxculi non ipsarum
geuerationum hic anni ponuntur, 40: secundum
Evangelium Matth:i posite sunt: quandoquidem
generationes ipsas in eadem tertia et quinta ztate
seculi non sic cum suis annis dispositas, sicut in
prima et secunda :etate szculi, et annos pariter et
generationes invenimus ascriptas.

PRIMA /ETAS.

41. Premissis quinque dicbus, in sextodie Adam
formatus est. Adam annorum ducentorum triginta
genuit Seth. Seth annorum ducentorum quinque
genuit Enos. Enos annorum centum nonaginta ge-
nuit Cainam. Cainam annorum centum septuaginta

a Pr oculis Julianum habuisse Isidori Hispalen-
sis Chronica, et lib. v Etym., ut sex zetatum annos
computaret, minime dubitamus. Án vero ea cogno-
verit qua Chronica nuncupantur Melliti edita ab
Henrico Florezio tom. Vl Hisp. Sacrz, aliorum esto
jucicium : nos certe δὰ partem. aflirmantem nimis

ropendimus. Ut ut sit, Julianus utrumque compi-
lvi. et alia adjecit qux in eis desiderantur.

5 ]ta ediderunt colfectores Bibliothecze Patruu
errantes abs dubio. Alii conformiter ad sanctum
bidorum, lib. v Etymol., cap. 99, et in Chronic., Noe

quinque genuit Jared. Jared annorum: sexaginta

duo genuit Enoch. Enoch annorum centum sexa-

ginta quinque genuit Mathusalem. Mathusalem an-

norum centum sexaginta septem genuit Lamech.

Lamech annorum centum octoginta octo genuit Noe.

Noe aunorum quingentorum 5 faetum est diluvium.
SECUNDA JETAS.

28. Sem * anno secundo post diluvium genuit
Arfaxat. Arfaxat annorum centum triginta quinque
genuit Cainam. Caiuam annorum centum triginta
genuit Sala. Sala annorum centum triginta genuit
Heber. Heber annorum centum triginta quatuor gc-
nuit Faleg. Faleg annorum centum triginta genuit
Ragau. Ragau annorum centum triginta duorum

D genuit Séruch. Seruch annorum centum triginta

genuit Nachor. Nachor annorum septuaginta novem
genuit Thare. Thare annorum septuaginta genuit
Abraham. Hzc secunda zias, quam per denas ge-
nerationes diximus currere, unam minus habet se-
cundum codices Hebrxos, quie hic ponitur, id est,
illam qux dicitur Cainam. Quam tamen generatio-
nem et Septuaginta interpretes memorant, et Evan-
gelium secundum Lucam con(irmat. Ile autem «du:e
vtates seculi, id est, una ante diluvium, altera post
diluvium, ideo nullam habent diflicultatem in per-
ventione annorum, quia dircctis generationum lineis
currunt, sieut est unum ex altero propagatum.
TERTIA /ETAS.

99. Tertia dehinc atas sxculi sequitur, in qua
i.leo post commemorationem Abrah:e, [saac, Jacob,
et Joseph per Hebrx»orum servitutem in ZEgypto, et
tempora Judicum anni quiruntur, quia in genera-
tiones illas quatuordecim, qux per Matthzum ab
Abraham usque ad David commemorantur, non ubi-
que annui ipsi manifeste patescunt. Quod propterea
dicimus, ne contrarium aliquid videatur cuiquam,
quod alius illic generationum, alius hic auctoruni
ordo servetur, ubi anni qu:evruntur: cum illic evi-
deus tantumdem ordo generationum texatur, qui
pervenit usque ad Christum ; hic autem sola anno-
rum veritas describatur, 4υ in annis fidem collo-
cet temporum.

$0. Abraham annorum centum genuit Isaac. Isaac
annorum sexaginta genuit Jacob. Jacob annorum
nonaginta genuit Joseph. Joseph annos centum ct
decem vixit. Hebrzorum servitus in ZEgypto annis
centum quadraginta quatuor. Moses annis quadra-
ginta rexit populum in eremo. Josue annis viginti
septem. Othoniel annis quadraginta. Aoth annis

anno sexcentesimo factum est diluvium. Nos vero
malemus legere : Nce annorum quingentorum genuit
Sem. Noe anno sexcentesimo factum est. diluvium.
Sed cum mss. codicibus destituamur, suflicit h:e
animadvertere.

c |Eec una ratio est. qu: nobis suadet Julianum
legisse Mellitum; nam, ut iste, duntaxat posuit, Sem
anno secundo post diluvium genuit, etc., cum Isidorus
in Chronic. scripserit: Sem anno secunda, post dilu-
vium cum centum esset annorum genuit, etc.

585

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

584

octuaginta. Debora annis quadrasinta. Gedeon amnis A delphus annis triginta ocio. Evergetes διεὶς

quadraginta. Abimelech ammis tribus. Thola aunis
viginti tribus. Jair annis viginti duobus. lepte annuis
septem. Abessa annis septem. Ábdon annis octo.
Samson annuis viginti. Heli sacerdos annis quadra-
ginta. Samucl et Saul annis quadraginta.
QUARTA .,ETAÀS.

$1. In hac quarta :etate si cuiquam forte cont ra-
rium esse videtur, quod non ipse numerus quatuor-
decim generationum hie servetur, qui in Matth:eo
complectitur , attendat iiiter Jeram *egem, et Jona-
tham, omissa Athalia, tres reges in medio pretermi-
sisse Mattlizeum, qui hic cum aunis ponuntar, et. in
Evangelio detrahuntur, pro eo quod Joram genew se
miscuerat Hmpiiseimae Jezabel, et idcirco usque ad

vigind sex. Philopater annis decem et septem.
Epiphanes annis viginti quatuor. Philometer annis
triginta quinque. Evergetes annis viginti novem.
Soter annis decem et septem. Alexander annis de-
cem. Ptolemxus amnis octo. Diopnysius amnis tri-
ginta. Cleopatra annis duobus. Julius Cesar annis
quinque.
SEXTA JETAS.

34. « Octavius 9 Caesar regnavit annos quinqua-
ginta sex. llujus quadragesimo primo anuo, juxta
quod Tertullianus Hieronymusque testantur, Chri-
stus Dei Filius de Maria semper virgine nascitur, »
et Tiberii imperatoris tenipore crucifigitur, qui re-
gnavil annis viginti quatuor. Ab initio itaque sa2:-

tertiam generationem memeria tollatur, ne in samote D culi usque ad tempus nativitatis Christi, quando qua-

nativitatis ordine poneretur. ()uanquam et illud prz
exteris considerare oonveniat quod plumes fuerent
successiones, pauciores autem generatienes. Non
enim qu:e regum, eadem generationum sumi ferm-
pora. Unde et Mauhaus eos quos ad generationem
non putavit pertinere, praoxeriit. Sic, inquam, fiet,
ut usque ad Jecheniam quatuordecim generationum
numerus non offendat.

359. David annis quadragiata. Salomon annis qua-
draginta. Roboam anmis decem et septem. bia
tribus. Asaph annis quadraginta et uno. Josaphat
annis vigiii quinque. Joram annis octo. Ochozias
anno uno. Aitlalia annis septem. Joas annis qua-
draginta. Amasias annis viginti novem. Ozias annis
quinquaginta duobus. Jonatham annis sex. Achaz
senis vigimi sex. Ezechias anuis viginti nevem. Ma-
nasses anas quinquaginta quinque. Àmmon annis
duodecim. Jesias annis triginta duobus. Joachim,
qui et Jechenias, annis undecim. Sedecias annis un-
decim.

* QUINTA JETAS.

55. Quinta vetas a tranamigratione Babylonis usque
ad Christum : quam Mattheus per generationes sex
sequitur, quia in progeneratoribus ipsis, ut pote in
captivitate constitutis, quis quot aun:s vixerit, non fa-
cie noscitur. Ideo. melius numerus annorum :ta-
tis hujus usque ad Christum per historias gentiam .co-
gnoscendas adhibetur. Hebrzerum capüwias sep-
tuaginta annis. Darius anuis triginta quatuor. Ha-
jus tempere Jjudsorum captivitas absoluta est.
Xerxes annis viginti. Artaxerxes annis quadraginta.
Daries * decem et novem annis. Artaxerxes annis
quadraginta. Artaxerxes b annis viginti sex. Xerxes
* annis quatuor. Darius 4 annis sex. Alexander
«inque annis. PLolomxus annis quadraginta. Phila-

& Seilicet Nothus, eo cognomine designatus ab
Isidoro et Mellito in Chron., ut ab aliis Dariis dis-
linguatur.

b Artaxerxes, qui et Ochus dictus est, ut eum
uominant in Chron. iidem Isidorus et Melli-
Lus. .
€ Xerxes quoque legitur apud Isidor. lib. v
Etvin., sed melius in suis Chron, utet zpud Mcllitum :
Arses Ochi fius.

dragesimus primus annus Octaviani Ciesaris fuit, eve-
niunt anni 5323. Jam vero residuus annorum nu-
merus a tempore nativitatis Christi usque in prac-
sens in promptu est unicuique, e£ scire si volet,
et suppulare si placet, assumptis videlicet auris
secundum aram ab ipsa Domini incarnatione. Ara
enim inventa esi ante Lriginta οἱ octo aunos quam
Christus nasceretur. Nunc autem acclawatur aram
esse 724. Detractis igitur triginta et.ooto annis, ex
que sra inventa est, usque ad nativitatem Chri-
sti, residui sunt 686 anni. Reliquum igitur hu-
jus sexix tatis tempus, id est, a prasenti die
usque in horam ipsam £fuis smculi quot. annorum
spatiis protendatur, soli Deo est cognitum. At
nunc sit gloria ipsi unigenito Christo Filio Dei, per
quem repudiata interim manifeste patescit opinio
Hla vestra vanissina, qua et sextam adhuc axa-
tem seculi exspectatis, et seculum istud in νὸς
millibus tantum annis stare confingi.is, quos jam
et ipsos Lransactos esse probabitis, si studiosius
attendatis. Repcetendum est igitur quod audistis,

99. Abinitio enim snundi usque ad Christum com-
puiatos diximus annos 5325, quibus si addantur
anni ab incarnatione Domini 686 usque in pro-
sentem diem, id est, quando serenissimus Ervi-
giws princeps sextum imperii sui videtur habere
annum, computaii eub uno 6014 anni efficiuntur.
Quos ctiam si juxta aliorum his£orias oomputare

p velitis, propensiorem et majorem fortasse innorum

numerum comprobalis. Sic, inquam, transactis sex
millibus annis, quid jam nunc Judxomun falsitas
agis, quando perdito regno et sacerdotio, traberis
in errorein, et generationum nesciess ordimem, in
&dis annis tibi futuram oollocas fidem? Ecce mul-
tipliciter victus et convietus es de ἰδ sxculi

ἃ Haud male hunc Darium, ad iíiorum ejusdem
nominis distinctionem, Arsami filium cognominavit
Mellitus.

e ]ta. edidere. collectores Bihliothec:e. Patrum;
alii autem, Octavianus, ut et Mellitus, ct siuctus
Isidor. in Etvmolog., scd in Chronic. Qctavius. 15i-
dorus autem Paceunsis, qui transfert verba notata :
Octavianus. ... regnat, cic.

*

535

ANTIKEIMENaN LIBRI DUO. — PRAEFATIU.

δ86

sexta, et Christi nativitate preterita. Nihil enim A mandavit, ne pluant super te pluviam (Isai. v, 6);

verum quod respondeas invenies, quia et per zeta-
tes juxta codices tuos generationum ordine patefacto
succumbis, et per ipsam annorum summam se-
cundum codices vulgatze editionis manifeste dejice-
ris. O quam dolendus est error tuus! Nulla

enim te prophetslis historia juvat, nullus histo-.

et adhuc dicis nasciturum esse Christum? Exspe-
cto, inquies, qui jam olim venit in mundum.
Vere multum erras, multum desipis, multum ster-
tis, graviter enim corruisti, o Israel; in iniqui-
tatibus tuis collisus es, confractus es, conquassatus
es. Viam perdidisti, viam ergo sequere, ut per

ricus ordo confirmat : jam signa tua non vides, jam

viam venias ad salutem. Ámen.
non est propheta (Psal. Lxxi, 9), nubibus enim

SANCTI JULIANI

EPISCOPI TOLETANI

ANTIKEIMEN ON

HOC EST
CONTRAPOSITORUM SIVE CONTRARIORUM IN SPECIEM

UTRIUSQUE TESTAMENTI LOCORUM,
LIBRI DUO ,

Ex antiquo Fuldensi codice eruti , et auctori suo restituti.

ANDREJE SCOTI PRAEFATIO
Ejus editioni prefixa in Bibliotheca magna veterum Patrum Coloniensi.

In sacram Scripturam qu:estiones investigando scripsere olim complures. In his Hieronymus et
A inus, maxima Ecclesie lumjna. Tamen quz hujus nomine circumferuntur (a) Quisstiones Ve-
teris ac Novi Testamenti beati Augustini non esse, sed h:retici alicujus docet illustrissimus Bellarmi-
nus card. multis argumentis Jurisconsulti ad hzc ᾿Αντινομίας, e suis collectas Pandectis atque codicibus
juris, conciliare invicem student. In sacris vero litteris, ut in Dei, que ipsa est veritas, verbo atque
eloquio, nulla existant revera pugnantia, sed in speciem duntaxat, qux facile e sanctis Patribus a theolo-
gis orthodoxz fidei queant componi ac conciliari. Anonymus quoque in hoc genere prodiit olim, 'Avze-
χειμένων titulo, hoc est, Locorum S. Scriptur:z in speciem pugnantium, libris duobus, nimirum in
Vetus Novumque Testamentum ; sed quos quidam in tres libellos non recte diviserit, epistolas aposto-
licas ab Evangeliis (quibus simul constat Novum Testamentum) segregando.

Nos nuper dum beatos Isidorum atque Hildefonsum de Sacris Ecclesiw scriptoribus evolveremus,
in Appendice Felicis de Juliani episcopi Toletani scriptis incerti auctoris libellum huic Juliano reddi
observavimus, puta ᾿Αντιχειμένων, quem natalibus suoque parenti nunc demum reddimus, auctoritatem
Felicis secuti. Sic enim ille : « Scripsit et Julianus librum de Contrariis, quod Grace ᾿Αντικειμέ
ver» Voluit titulo donare : qui in duos divisus est libros, ex quibus primus dissertationes continet Ve-
teris Testamenti, secundus, Novi. » Hactenus Felix Hispanus. Porro editum memini hoc opusculum a
joarme Alexandro Braseicano jureconsulto, Basile: 1550. Decimo post anno Colonie Cervicor. evul-
gavit ex codice, ni fallor, Fuldensi longe antiquissimo. Parisiis quoque cum Junilio in Genesim exiit
typis. Tractavit post idem argumentum Seraphinus Cumiranus Feltrensis e familia sodalium sancii

rancisci hoc epigraphe libri duplicis : Conciliatio locorum communium sacre Scripture qui inter se
pugnae videntur. ls hanc nactus spartam mirifice illustravit : nobis vero patrem auctoremque digito
veluti commonstrasse sit satis. Vale.

(a) Videsis admonitionem Benedictinorum in hunc librum Qusstionum in App. tom. III Operum
S. Augustini, pag. 34.

EDITORIS HISPANI MONITUM.

Pauca sunt qu:e. post Andream Scotum moneamus lectorem : sed illud silentio przterire minime de-
bemus, hocce opusculum ante ipsum szpe editum, absque auctoris nomine apparuisse : ipsumque pri-
euum fuisse qui ejus germanum parentem quasi digito indicaverit, ut ipse loquitur. De quo nos ei
jratulamur : verum quod ille paulo timidius pronuntiavit, nos tanquam exploratum omnino atque dh
bitatum asserimus, hujus opusculi non alium auctorem exstitisse preter nostrum Juliantm. ΜΕΘ

PaTRoL. XCVI. DIE 19

581 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 588

enim hactenus dubitavit scripsisse ᾿Αντιχειμένων S. Scripture in duos libros divisum, teste Felice ejus
successore. Quod vero hujusmodi tractatus is ipse sit quem —edimus, amplius dubitare nos non pati-
tor Apologelicum Sansonis, abbatis monasterii Pinamelariensis in Bzetica, et ecclesim S. Zoili pa-
rochi, scriptum anno 864 adversus Hostigesium : opus ante paucos annos editum a P. Florez
tomo XI Hispauis sacra. Cujus testimonium hujusmodi est, cui nemo refragari possit. In eo enim
non semel laudatur opusculum Αντιχειμένων. S. Juliani Toletani; neque id solum, sed et verba
ipsissima, qualia in interrogationibus et responsionibus reperiuntur : scilicet (ut nos etiam suis locis
adnotamus) in quzstione 16, 59,115 et 1329 libri primi, et 48 libri secundi. Quo luculenüissimo
argumento omnes difücultates evanescunt, qux: Guillelmo Caveo et Fabricio visze sunt presentem | quze-
stionem de vero hujus libri auctore implicatissimam reddere. Itaque si qui sunt mss. codices in Ita-

lia (quales in bibliotheca Ániciana exstare testatur Joan. Bapt. Maro, et in Casinensi Angelus de la Nuce
archiepiscopus Rosanensis) cum nomine S. Bertharii, qui anno 856 abbas erat Casinensis, vita functus

anno

83, velideo nomen illius przseferre dicendi sunt, quod ipsius cura aut opera exscripti fuerint,

vel sub eodem titulo diversas quzstiones, vel diversis sententiis explicatas continent, quorum utrumque

frequentissimum est, ut nemo prorsus ignorat. Certe
opusculum abjudicemus Juliato post apertissima Feflcis et Sansonis t

odlibet aliud m est potius, quam hocce

Ad przsentem editionem quod attinet, quoniam Lugdunensis edit. Biblioth. Patr., quam unice ad manus
habuimus, pluribus mendis scatebat, curavimus Patrum sententias, quibus universum opus intextum est, ad
meliores illorum editiones conferre atque emendare : sobrie tamen cauteque id egimus, habentes pre oculis,

r

S. Julianum non tam sententiarum ve
correximus si quid ab editis discrepant:
similior est, ut dubitare nemo possit

quam sensum aliquando referre. Sed n
oniam sxpissime S. doctoris lectio probabilis, nonnunquam vero-
. Julianum emendatissimos codices SS. PP.

e in ipsis verbis continuo

manibus versasse.

Quxstionum deinde ordinem ante perturbatum correximus ; ut deinceps questiones non solum librorum

S. Scripturz, sed eliam in unoquoque libro capitum ordinem sequerentur. Insuper ex Sansonis Apo

supplevimus

tico

uxstionem 70 lib. 1, ab ipso laudatam cap. 24 lib. 11, quzeque in cseteris editionibus desidera-

batur. Nihil deinde non egimus ut editio sit absolutissima, quantum feri possit.

LOCORUM IN SPECIEM PUGNANTIUM
IN SEQUENTIBUS ANTIKEIMENuN LIBRIS DUOBUS

INDEX ALPHABETICUS.

A

(Lib. 11, interrog. 45. Abba, Pater, nos clamamus in
Spiritu sancto :

Abba, Pater, Spiritus fllii clamat in nobis.

u, 73.) Accedite ad Dominum et illuminamini :

cem inaccessibilem illam nemo videt.

(1, 19.) Adam primum creatus est, deinde Eva:
Adam et Eva simul creati leguntur.

I, 96.) Adorabis Dominum tuum :

dorate scabellum pedum ejus.

" a 4T.) Adversarius quis erit, si Deus pro

is
Adversarius vester diabolus quserit quem de-
voret.
(1, M.) "gnis Dominus Salvatorem mittet :
EK ptios Dominus percutiet plaga.
e 8.) Angeli in eum prospicere desiderant :
i semper vident faciem Patris mei.
(", 9.) Angeli semper vident faciem Patris mei:
ngeli omnes in ministerium sunt missi.
1, 15.) Anima hominis ad Patrem advocatur:
| ÀÁnima domum Patris oblivisci jubetur.
' (r, 91.) Anime in ZEgyptum venientes septua-
inta.
Anim: in Zgyptum venientes septuaginta quinque.
(1, 4.) Animam non possunt occidere :
ima mea malis repleta est.
(1, 50.) Animalia non revertebantur cum ince-
derent :
Animalia ibant et revertebantur.
(i, 15.) Animalia quedam ex lege Moysi irm-
munda :
Animalia quzdam etiam in arca Noe immunda.
(1, 17.) Anni peregrinationis in. /Egypto quadrin-
genti ;
. Anni peregrinationis in Egypto quadringenti tri-

ginta.
(v 55.) Anno secundo Nabuchodonosor somnium
est Jlactum:

Anno tertio pueri adducti sunt.

N 56.) Anno primo Cyri regis Daniel fuit:
nno tertio Cyri regis Daniel fuit.
(1, 405.) Aquas in plateis divide:
Aquas tu solus habeto.
(ui, 75.) Argue, increpa in omni patientia:
Árgue cum omni imperio.
1, 40.) Ascendit Elias in coelum:
scendit in colum nemo, nisi qui descendit, ete.
N 83.) Aversus es ab ira tua: .
verte iram tuam 23 nobis.
(ur, 50.) Aure audietis, persona Filii loquitur:
Aure audietis, persona Spiritus sancti loquitur.
B
(i, 15, ἰδ Baptismus in nomine Patris, et Filii, e&
Spiritus sancti:
Baptismus in nomine Jesu Christi.
de 1, 125.) Beatus qui non est compunctus tristitia
icti :
Lugete et plorate.
it, 2.) Beatus qui suffert tentationem: v
e nos inducas in tentationem.
1, 120.) Beneficium cum electione:
eficium sine electione.
(11, 58.) Bonum in me non habitat :
Vivo, non ego, sed vivit in me Christus.
t, 76.) Bonum faciens non est usque ad unum:
um faciens eet populus Dei.
bold , 1.) Bonus homo de bono thesauro profert
na:

Bonus nemo nisi solus Deus.

{» 6.) Bona omnia et Dominus et servus:
nus nemo nisi solus Deus.

(ὃ. Bona valde erant omnia:
na quz:edam non erant, sed immunda.

C

(t 95.) Calceamentum solve de pedibus tuis:
alceamenta habebitis in pedibus vestris.
^4 82.) Calix vini meri plenus :

Calix plenus misto.
(1, 193.) Carne mea videbo Deum Salvatorem

Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt.
it, 54.) Carne non vivimus, nec secundum carnem
militamus :
Carnalis ego sum, Paulus ait.
ui, 94.) Caro non prodest quidquam :
rnem meam non edens non babet vitam.
(n, 36.) Christus ex semine David sccundum

FDefTA:
Si novimus Christum secundum carnem, jam non
virpus.

n, 59.) Circumcisio prodest, si legem custodias :

i cireumcidamini, Christus nibil prodest.
(. 60.) Circumcisis Christus nihil prodest :

irceumcidit Timotheum discipulum Paulus.

t, 45.) Clama, ne cesses :

mor tollatur a vobis.

(1, 79.) Clamans laboravi, rauca fact:e sunt fauces

Sicut agnus non aperuit os suum.
1, 117.) Confusio est adducens peccatum *
fusio est adducens gloriam.
qu τ. Contendere noli verbis :
tradicentes revincere debent episcopi.
1, 85.) Cor meum jucundetur:
meum timeat nomen tuum.
(e 109.) Cor regis in manu Dei est:
ful r Nabuchodonosor secundum voluntatem suam

L.
(1, 65.) Corruptio carnis Christi negata :
Corruptio carni Christi attributa.

D

(ᾳ, 12] .) Da bono, et non peccatori :
omni petenü te.
1, 20.) Deum se vidisse Jacob testatur :
m nemo vidit unquam.
p 1.) Deus auctor et creator boni :
eus faciens pacem, et creans malum.
u, 43.) Dederunt potum, acetum cum felle :
runt in escam meam fel.
(n, 55.) Deus erat in Christo, mundum recon-
diians sibi :
Deus, Deus meus, quare me dereliquisti?
t, 47.) Deus ad iracundiam provocatus :
s ad iracundiam provocandus.
t 84) Deus justus et verax est :
rustra Job afflixit.
1, 54.) Deus non mentitur, nec mutatur :
s mutavit sententiam cum Ninivitis.
t, 9.) Deus septimo die requievit :

ue modo operatur.
ly 71.) Deus vult omnes homines salvos fieri :
us cui vult miseretur, et quem vult indurat.
n, 8.) Diabolus nominavit Christum Filium Dei :
iabolus explorat, an sit Filius Dei.
M 3.) Die primo angeli, sexto homo creati sunt :
ie una angeli et homo creati leguntur.
o 8.) Dies una creationis mundi :
ies septem creationis mundi.
(ν 1.) Dies vespere et mane fuit :
idera deinde quarto die facta.
o 22.) Diligite amicos vestros, et non inimicos :
iligite inimicos vestros.
o .) Dolores et tribulationes invenerunt me :
lores et tribulationes ego inveni.
t 72.) Dormienti Deo dicitur, exsurge, Domine :
eque dormitabit, neque dormiet.
eA: Dulcedo voluminis Ezechielis in ore :
itudo in indignatione spiritus.
E
{, 115.) Ecclesia una est :
Ecclesiis septem scripsit Joannes.
t, 151.) Escam fenum ot bos comedit :
ejus electa est.

ἈΝΤΙΚΕΙΜΈΝΩΝ LIBRI DUO. — INDEX ALPHABET.

590
(1, 65.) Exauditus mon est David clamaas ad Do-

112

Exauditus est David clamans ad Dominum.
F
( 51.) Fermentum de sacrificiis abjiciendum :
ermentatus panis adhibendus.
{" 26.) Filii Abrah:x Judei sunt dieti :
ilii diaboli Judzi dicti.
Ur 46.) Filium Dei se fore Paulus exspectat :
ilios Dei nos esse Paulns praedicat.
e 19.) Filius David Christus est :
ur David ipsum Dominum vocat ?
(t T1.) Fides sine operibus mortua :
ides, ei qui non operatur, reputatur ad justi-

m.

(1, 154.) Frustra nihil facit Deus :

Frustra ipse Job afflixit.

(n, 5.) Fugite persecuti in aliam civitatem :
Fugit mercenarius, dat animam pastor.

G

1, 54). Gazophylacium sacerdotum ad meridiem :
azophylacium sacerdotum ad aquilonem.

(! .) Generationem ejus quis enarrabit ?
ener..tio ejus sic erat.

(1, 22.) Gentes hzxredes fore notum fuit veteri-

Gentes h:xredes esse non notum aliis.
(u, 65.) Gloriatio Pauli tantum in cruce Do-

mini :

Gloriatio Pauli in infirmitatibus suis.
H

Q. 21.) Heliam se non esse Joannes ait :
eliam ipsum esse Christus dixit.
(o 4) Homo ad imaginem Dei factus :
us quis similis tibi?
t, 11.) Homo de limo factus :
omo manibus Dci factus.
1, 10.) Homo sexto die factus :
omo non erat qui operaretur terram.
t 14.) Homo centum viginti annos vive :
omo multos plures annos vixit.
i, 26.) Honora patrem, quartum mandatum :
nora patrem, primum mandatum.

IJ
(rr, 27.) Jesus in judicium in hune mundum ve-

nit :

Jesus venit, non ut judicet mundum.

(n 48.) Jesus dictus est sedens a dextris Patris :
esus visus est stans a dextris Patris.

(u, 85.) Jesus quadraginta dies cum dieeipulis

post resurrectionem :

Jesus dixit discipulis: Cum adhuc essem vebis-

cum

Qu, 65.) Imitatores Dei estote : Paulus ait.
initatores mei stote : Paulus ait.

o 67.) Immutabilis Bavid promissus est :

utabilis David mox effectus est.

{ 61.) Impii videbunt in quem pupugerunt :
mpius tollatur, ne videat claritatem Doniini.
{" 122.) Inimico tuo ne credideris in zernum :
nimico tuo esto consentiens in via.

(^ 107.) Iniquos persequitur malum :

niquis bene est omnibus.
ft 19.) Initium peccati superbia est :

uitium ti cupiditas est.
(1, 58.) Interpres Gabriel erit :
Interpres non erat.

1, 102.) Invocantibus omnibus prope est :
nvocabunt me, et non exaudiam. :

(, 103.) Invocabunt me, et non exaudiam ;
nvocaniibus te ompjibus misericors es :

M 158.) Job seipsum reprehendit :

ob amicis tribus przffertur.

1, 126.) Job desperasse legitur :

b parci sibi. desideravit.

591
(^ 151.) Job vias suas redarguit :
ob scit, quod justus sit.
{", 22.) Joannes Christum venisse przedicavit :
oannes, an Jesus sit Christus, quzsivit.
{", 17.) Joannes, non manducans neque bibens :
oannis esca locast:e et mel.
1, 62.) Irascimini, et nolite peccare :
ram oranem deponite.
1, 47.) Iracundia a Deo longe est :
racundia et furor cum Deo est.
(1, 18.) Israel quarta generatione exiens de /Egy-
pto:
Israel quinta generatione exiens de J£gypto.
e 25.) Judicium Patri attributum :
udicium omne Filio dedit.
M 96.) Judicia eris tui omnia pronuntiavi :
udicia Dei inscrutabilia sunt.
M 97.) Judiciis tuis non declinavi :
udicia tua doce me.
1, 99.) Jurabitis per nomen meum :
urare nolite omnino.
(1, 100.) Justificabitur in conspectu tuo non omnis
vivens :
Elegit nos, ut essemus sancti.
p 9.) Justificationes tuas in corde abscondi :
ustificationes tuas doce me.
M 108.) Justus manducans replevit animam suam:
ustus Paulus esuriit sitivitque.
( 116.) Juste omnia disponis :
on puniendum condemnas.

L

u, 50.) Laus Corinthiorum, quod nihil desit eis :
hismata et contentiones in Corinthiis.
t 69.) Laus ejus semper in ore meo :
audem septies in di dixi tibi.
t 92.) Laudabunt te, Domine, non mortui :
audabo nomen tuum in z2ternum.
(1, 110.) Laudet te os alienum :
Laudat se Job de multis.
it, 59.) Legem Paulus se non destruere testatur :
em destrui a Panlo przdicatur..
» 42.) Lex sancta et justa est :
x virtus peccati est.
(u, 40.) Lex ubi non est, ibi nec przvaricatio
est :
Pravaricatores omnes peccatores terra.
u, 70.) Lex justo non est posila :
em pone mibi, Domine.
(n, 49.) Lex ubi non est, ibi nec peccatum impu-
tatur ?
Peccatum Cain et patriarch:e agnoverunt.
(n, 57.) Lex ubi non est, ibi ncc pravaricatio
est :
Peccato omnes obnoxii sunt.
(1, 35.) Locutus sum palam mundo :
Locutus sum hzc in proverbiis.
i 21.) Longxevitas vitze promissa est :
ngzvitas vite deplorata est.
M

(n 10.) Magistrum se dici Christus noluit :

agistrum se Christus et Dominum asseruit.

iH 01.) Magnitudinis ejus non est finis :
agnus super omnes, qui in circuitu ejus sunt.

e 19.) Major serviat minori:
ajor adoratur a minori.

M 51.) Maledici regnum Dei non possidebunt :
aledixit Paulus Ananiz.

u 79.) Mandatum non novum scribo vobis :
andatum novum do vobis.

f 98.) Mandatum tuum latum nimis :
orta angusta est vitz.

t 93.) Mendax omnis homo :
endax non David h:zec loquens.

(b 81.) Mirabilia multi sancti fecerunt :
irabilia magna solus Deus facit.

(n, 67.) Mori Paulus cupit, et esse cum Christo :

5. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

Mori non vult Paulus, sed supervestiri.
(; 16.) Mors super illos veniet :

iventes descendunt ad inferna.

!, 87.) Mortem ἌΝ non videbit? .

ortem non videbit, sermonem Dei servans.
μι, 12.) Mulierihus docere non permittitur :

ulieribus docendi potestas datur. )
(n, ὅδ.) Multa habeo vobis dicere :

nia nota feci vobis.
pa 78.) Multifariam multisque modis locutus est

us :

Semel locutus est Deus.
(5 128.) Multiplicavit vulnera mea sine causa :
ihil in terra sine causa.
t, 91.) Multiplicati sunt nimis :
auci facti sunt.
1, 124.) Mundi corde Deum videbunt:
tan inter filios Dei astitit.
N
à (i, 25.) Nemo ascendit in ccelum, nisi qui descen-
it, etc.
Ubi ego sum, illic et ministri mei erunt.
(ít, 5j Nemo potest dicere Dominum Jesum, nisi in
Spiritu sancto :
Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, in-
troibit, etc.
(1, 119.) Nocens, in opere malo non permaneas :
Nocens noceat adhuc. -T
( 24.) Nomen Dei est, Quis est ?
omen Dei est, Deus Ábraham, etc.
(1, 129.) Novit Dominus et decipientem e de-
tum :
anguam novi vos, dicit Dominus.
156.) Numerus nunquid est militum ejus?
ecies millies assistebant ei.
{" 10.) Nunquid de bobus cura est Deo ἢ
omines et jumenta salvos facies, Domine.

0

t, 50.) Oblatio victimarum instituta :
blatio victimarum Deo odiosa.
( 76.) Omnia nuda et aperta oculis ejus :
idebo, ait Dominus, an sit ita.
D (1, 150.) Omnis hypocrita non veniet in conspectu
el: ᾿

Omnes gentes congregabuntur ante eum.
M 62.) Onera portate alter alterius :
nus suum quisque portabit.
t, 98.) Onus meum leve est :
ias duras ego custodivi.
1, 92.) Opera justitiz: per peccatum perduntür .
ra cujusque per ignem ponderantur.
ri, 1.) Opera vestra ne faciatis coram hominibus :
ra vestra videant homines.
I, 118.) Oratio tua non iteranda:
ratio sine intermissione fienda.
qu 29.) Oves alias babeo adducentas :
on sum missus nisi ad oves Israel.

P

(n. 52.) Pacem meam do vobis :
acem non veni mittere in terram.
r, 127). Parcis minime delinquent .
arcis peccatis meis.
f 90. Pater et ego unum sumus :
ater major me est.
{", 11.) Patrem nolite vobis vocare super terram
tres nostri omnes sub nube fuerunt.
p 91.) Paulus aliquando sine lege vixit :
aulus octava die circumcisus fuit.
n, 41.) Paulus aliquando sine lege vixit :
ulus Hebrzus ex Hebrzis.
(11, 55.) Paulus abundantius se laborasse dicit:
Paulus se infürmum omnium sanctorum ait.
{", 57.) Paulus primum in Arabiam abiit :
aulus primum Damasci commoratus est.
(1, 155.) Pax in sublimibus babetur:

895

- Rex Persarum restitit angelo.
( 125.) Peccasse Job se accusat :
corde suo reprehendi se negat.
( 28.) Feccatum parentum in filiis redditur ;
eccatum parentum non in filiis redditur.
E 44.) Peccatum Christus non fecit :
eccatum Christus pro nobis fecit.
(5, 44.) Peccatum quod operor non intelligo :
eccatum non cognovimus, nisi per legem.
(1, 49.) Peccatum Judzi ante adventum Christi ha-
buerunt :
Peccatum non haberent, sí non venisset Christus.
rr, 28.) Peccatum vestrum nunc manet :
tor Paulus primus legitur.
p 80.) Peccatum non facit, omnis qui est ex Deo:
eccatum nos non habere si dixerimus, etc.
( 82.) Peccatum non facit ex Deo natus :
ilios genui, ipsi autem spreverunt me.
it, 58.) Peccato omnes obnozii sunt :
tores multi per inobedientiam unius.
t, 68.) Peccator cum ingemuerit, salvus erit :
torem Deus non exaudit.
1, 90.) Peccatoribus se Deus non comniscet :
toribus se Christus accommodavit.
{", 68.) Perfectionem Paulus abesse testatur :
rfectionem Paulus adesse significat.

(ii, 31.) Personam filii loquentis Joannes demon-
strat :

Personam Spiritus sancti loquentis Paulus dicit.

{" 94.) Petite in nomine meo, et accipietis :
etiit Paulus ter, nec impetravit.

it, 49.) Placeat unusquisque proximo suo :

i hominibus placerem, servus Christi non essem.
(ut, 56.) Placete omnibus per omnia, sieut ego om-
hibus placeo :

Si hominibus placerem, servus Christi non essem.
e 48.) Potestas non est, nisi ex Deo:

averunt ipsi, sed non ex me.
S .) Precepta dedi eis non bona :

rzecepta et justa et bona sunt.

( 15.) Przedicatores bonos vult Deus :
rzedicatores etiam malos admittit.

1, ὅθ.) Principes mali, non ex Deo :

incipes etiam mali ex Deo.
3 98.) Prole carentes, maledicti :

role etiam carentes, benedieti.

1, 86.) Promissio Dei David facta :

missio Dei immutata visa.
t 59.) Promissio domui Heli facta est :
issio eadem immutata est.

t, 60.) Prophetam se esse Amos negat :

hetam ipsum esse nos novimus.

1, 74.) Querentes animam ejus vim faciebant :
rentes non sunt auimam ejus.

R
A 66.) Rector mundi secundum omnes Scripturas
us :

Rectores mundi adversarii nostri.
it, 46.) Redemptionem corporis Paulus sperat :
edemisse nos Christum Paulus przdicat.
; 99.) Reges regnaverunt, non ex me:
eges regnare facit, etiam hypocritas.
(1, 69.) egnavit cum Christo mille annos :
r cum Domino erimus.
ἵν 152.) Resurget minime homo dormiens :
rgemus quidem omnes.
S

1, 25.) Sabbatum sanctificandum :
tum Deo odiosum.

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — fNDEX ALPHABET. 504

l, 29.) Sacerdos quosdam mortuos non contingat :
ce mortuos omnino non contingat.
(. 74.) Sacrificium Deo immola :
acrificium si voluisses, dedissem.
1, 80.) Salvum me fac de limo profundi :
fixus sum in limo profundi.
1, 16.) Sanguinem comedere prohibitum :
nguinem comedere preceptum.
1, 89.) Sedet Dominus a dextris tuis :
de a dextris meis.
(i 14.) Semper vobiscum ero ad consummationem
uli :

Semper pauperes vobiscum habebitis, me non

semper.

1, 57.) Sententiam Dei Dauiel immutabilem novit :
ntentiam Dei mutandam persuasit.
( 48.) Silentium sibi Jeremias indixit :
ilentium idem postea solvit.
e 88.) Similis quis erit Deo?
imiles erimus ei.
(. 42.) Species non est ei, aeque decor :
peciosus forma hrs filiis hominum.
1, 144.) Spiritus Domini replevit orbein terrarum:
iritus Domini discurrens, et mobilis dicitur.
1, 115.) Spiritus Domini bonus esse dicitur :
iritus Domini malus in Saul.
t, 46.) Spiritus Domini super me, Jesus ait :
piritus sanctus nondum erat datus.
i1, 52.) Spiritus dona ad mensuram dantur :
piritum ad mensuram Deus non dat.
Qu. 64.) Subjecta omnia sub pedibus Christi :
ubjecta nondum omnia sub pedibus ejus.
T
1, 80.) Tempestas demersit me: -
empestas aqua pon me demergat.
91.) Tentat vos Deus :
entat neminem Deus.
n 2.) Tentatio ut absit oramus :
entalio beatos facit.
(1, 2.) Terra sexta die creata, uon, legitur in

Genesi :

Terra sexta die creata legimus in psalmo. ᾿
1, 111.) Terra in zternum stabit :
erra et omnia auferuntur.
ur, 99.) Terra fundata super nihilum :
Terra fundata super aquas.
iu 106.) Timeas Dominum, et neminem alium :
imeat uxor virum, et servus Dominum.
e 81.) Timor non est in charitate :
imor Domini castus permanet.
(n, : 42.) Tristes discipuli fuerunt Domini :
Tristantem mecum non inveni.
1, 99.) Tunicas duas Moyses habere jussus est :
unicas duas discipuli prohibiti sunt habere.

U-v
(1, 66.) Vie univers: Domini misericordie et

veritas :

Vix omnes Domini veritas.
(. 104.) Viam iniquitatis ambulans non revertetur.
iam iniquitatis ambulans Paulus reversus est.
C 94.) Vias Domini non ambulabunt iniqui :
ias Domini Paulus iniquus ambulavit.
it, 6.) Virga discipulis prohibita :
irga tantum ferenda admissa.
i, 61.) Virga Corinthis minatur :
nsuetudo Galatis przcipitur.
1, 15.) Uxor subjicienda viro :
xor audienda a viro.
( 20.) Uxores odire Christus jubet :
xores diligere Paulus docet.

0θδ

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

ANTIKEIMEN ON

| | HOC'EST
CONTRARIORUM SIVE CONTRAPOSITORUM
LIBER PRIMUS

Questiones ex. Veteri. Testamento in. speciem. pugnantes , earumque. dilucidas soluttomes -
succinctin comprehendens.

EX LIBRO GENESEOS.
INTERBOGATIO PRIMA (Alias 5).

Quomodo in illis primis diebus factum vespere et
mane scribitur, cum in quarto die facta sint sidera,
per ᾳυα dies a. noctibus distioguuntur? Sic enim in
quarto die dixisse Dominus legitur : Fiant sidera in
firmamento coli, ut [wceant super terram, et dividant
inter diem ac noctem, et sint in. signa, et tempora, et
dies et annos (Gen. 1, 14). Quomodo jam Deus divise-
rat inter diem et noctem, si hoc quarto die sidera
faciunt ?

RESPONSIO.

Restat ut intelligamus per tres illos dies qui sine
sole vel luna fuerunt, in ipsa quidem mora temporis
distinctiones ipsas operum $ic appellatas, id est, ve-

ἃ 5 secundum a Noe usque ad Abraham; tertium tem-

pus, quasi tertius dies ab Abraham usque ad David ;
« quartum usque ad transmigrationem Babylonize ;
4 quintum usque ad przedicationem Joannis : * sex-
tum tempus tanquam sextus dies, a Joanne usque
in finem. f In hoc sexto die Christus de Virgine natus
est, hoc die spiritalis terra fundata est, id est Eccle-
sia. Fundamentum enim nemo potest. ponere, preter
id quod positum est, quod est Christus Jesus ( I Cor.
11, 11 ). Cum ergo omnes qui credunt per univer-
sam terram immobiles sunt in flde, fundata est terra,
ct tunc. fit homo ad imaginem Dei, δ quia illic figu-
ralus est. »
INTERROGA T10 Π| (Alias 5).
Cum primo die angeli, sexto homo creatus sit (Gen.

speram propter transactionem consummati operis , B !, 26 seq.), quomodo Dominus ad Job loquitar, quasi

mane propter inchoationem futuri operis, de simili-
tudine scilicet humanorum operum, quia plerique
mane incipiunt, et ad vesperam desinunt. Hoc autem
quod in quarto die dicitur : Dividant inter diem et
noctem, et cxtera, sic debemus accipere, tanquam
si diceretur : Sic inter se dividant inter diem et no-
etem, ut soli dies detur, nox vero lun: et sideribus
cxteris. In tres ergo illos dies jam divisio facta fue-
rat inter noctem et diem, sed nondum inter sidera,
ut jam certum esset de siderum numero, quid .per
diem et quid per noctem appareret hominibus.
INTERROGA TIO 11 (Alías Δ).

Cum in Genesi non inveniatur scriptum quia Deus

in sexto die fundaverat terram, sed tantum animalia

simul angelum et hominem creaverit? Dicit enim :
Ecce Beemoth, quem feci tecum (Job. xx, 10).
RESPONSIO GREGORII (Lib. xxxu Mor., n. 17).

« Simul creati sunt, non unitate temporis, sed
cognitione rationis 5. Scriptum namque de homine
est : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem
nostram (Gen. 1, 26). Et per Ezechielem ad Satan
dicitur : Tu signaculum similitudinis plenus sapien-
tía, et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti
(Ezech. xxvi, 12, 15). In cuncta. igitur creatura
homo et angelus simul conditus exstitit, quia ab
omni creatura irrationabili distinctus processit. »

INTERROGATIO ΤΥ (Alias 14).
Cum in Genesi scriptum sit : Fecit Deus hominem

et hominem (Gen. 1, 94 seq.), quomodo Psalmista in C 4d imaginem et similitudinem suam (Gen. 1, 96, 7),

titulo ps»lmi nonagesimi secundi quasi e contrario
videtur dicere : Laus cantici ipsi David, in diem ante
sabbatum, quando fundata est terra ?

RESPONSIO AUGUSTINI (Enarr. in psal. xci, n. 1).

« * Sesto die fecit Deus bominem ad imaginem suam :
et sexto s:eculo venit Dominus Jesus Christus, ut re-
formaretur homo ad imaginem Dei. Primum enim
lempus tanquam primus dies, ab Adam usque ad Noe;

* Edit. : Sicut ergo sexto die fecit Deus hominem ;
..... Sic invenimus sexto seculo venisse Dominum ,

* Edit. : Quartum tempus tanquam quarius dies, a
David usque ad, etc.

4 Edit. : Quintum tempus tanquam quintus dies, a
transmigratione Babylonie usque ad, etc.

quomodo propheta in psal. Lxx, quasi non sit homo
ad similitudinem Dei formatus, dicit : Deus, quis si-
milis tibi (Ibid., 19)?

RESPONSIO.

Aliud est si perverse quis velit fieri similis Deo,
id est, per superbiam, sicut diabolus, qui dixit: Ero
similis altissime (Isai. xiv, 14); et aliud, si per obe-
dientiam et adimpletionem przceptorum ejus simt-

* Edit. : Sextus dies jam α praedicatione Joannis
agitur usque ad finem.

f Hxc verba usque ad Pauli sententiam non le-
guntur in Áug.

€ Nec inibi reperies, quia illic, etc.

bh Post rationis additur in edit.: simul per acceptam
imaginem sapientie, et non simul per conjunctam
substantiam forme. Scriptum, etc.

litadinem Dei in se reportet. Homo enim suadente A

diabolo dum perverse voluit fieri similis Deo, capti-
vus est sub seductore suo. Ecce ipse hic clamat, qui
ab illo ceciderat, et dicit : Deus, quis similis tibi?
quia in ipso wtique captivo homine similitudo Dei
perierat, cum per superbiam Deo esse similis cupie-
bat. At vero ad suam nos Deus similitudinem facit,
cum praeceptis suis nos admonet inhsrere, cum
tales nos vult fieri sicut et ipse est , cum per Scri-
pturam suam clamat : Sancti estote, quia et ego
sanctus sum. (Lev. xi, 44). Nam eliam cum dicit:
Digite inimicos vestros, orate pro eis qui vos per-
sequuntur : benefacite his qui oderunt vos (Matth. v,
44), ad similitudinem suam nos hortatur. Denique
quid adjungit? Ut sitis filii Patris vestri, qui in caelis
est (Ibid., 45). Quid enim? ipse facit hoc? Facit certe,
quia solem suum oriri (acit super bonos et malos, et
pluit super justos et injustos. Qui ergo bene vult inimi-
co suo, Deo similis est : nec ista superbia, sed obe-
dientia est. Quare? Quia ad imaginem Dei facti sumus.
Ergo quisquis vult ita similis esse Deo, ut ad illum
stet , fortitudinem suam, sicut scriptum est (Psal.
ἐστι, 10), ab illo * custodiat, non ab illo recedat : ei
eohserendo signetur tanquam ex annulo cera : vere
custodiet imaginem ad quam factus est. Porro autem
si perverse voluerit imitari Deum, ut quomodo Deus
non habet a quo regatur, sic ipse velit sua potestate
wt, quid restat, nisi ut recedens ab ejus calore,
forpescat? Etiam quodammodo alienus redditus ab
imagine Dei, quasi captivus clamet : Domine, quis si-
snilis tibi? Tanquam si diceretur : Ecce ego volui
perverse esse similis tibi , et factus sum similis
pecori; nam sub tua dominatione vere tibi similis
eram : sed homo in honore positus non intellexi,
comparatus sum jumentis insensatis, et similis fa-
ctus sum b illis (Psal. xvviu, 15). Jam ergo hic
nen in similitudine Dei positus, sed in similitudine
jumentorum constitutus, clamat cum dicit : Dess,
quis similis tibi? (Ex Aug., serm. 2 in psal. xxx,
sg. 6 1).
INTERROGATIO V (Alias 12).

Cum scriptum sit: Erant omnia valde bona (Gen. 1,
$1), quomodo in lege quaedam animalia vocantur
immunda (Lev. xi, 4 seq.)?

RESPONSIO.

hmemunda appellata sunt usui, non creationi ; ho-
fum enim in cibum usus pro quibusdam figuris di-
vina interdietus lege cognoscitur.

a Edit., ad illum.

b Edit.: intellexit, comparatus est,... et similis fa-
ctus est.

« Hanc quizstionem transtulit Samson ahbas in
Apologet. lib. n, cap. 21, num. 7, seu pag. 479,
tom. ΣΙ Hispan. Sacre.

ἃ S»mson : dicente Scriptura in Genesi de his
que a Deo creata [uerant : Omnia valde bona, quo-

, 646.
ὁ Supple ex Samsone : Si a bono creatore bona

cuncta creata sunt, quomodo creare mala Dominus
protestatur? Sed hec duo si diligentius attendantur,

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. I.

8508
INTERROGATIO VI. (Alias 13).

Cum in Genesi omnia valde bona dicanuir (Gen.1, .
51), et in aliis subsequentibus multa bonitatis no--
mine censeantur, Christus quoque in Evangelio. et
bonum hominem, et bonum servum pronunüet (Luc.
vi, 45 ; Matth. xxv, 21, 25 ), cur idem Dominus
e contrario loquitur : Nemo bonus, nisi solus Deus
(Marc. x, 18)?

RESPONSIO. .

Omnia quas Scriptura bona pronuntiat, secundum
se bona esse dubium non est. Tamen si respiciamus
ad bonitatem Dei, nullus eorum pronuntiabitur bo-
nus, dicente Domino : Nemo bonus, nisi solus Deus.
Cujus intuitu etiam ipsi apostoli, qui electionis me-
rito bonitatem generis humani multis excesserant

B modis, mali esse dicuntur, Domino ad eos ita lo-

quente : Si ergo vos cum sitis mali, nostis bona data
dare filiis vestris, quanto magis Pater vester, qui in
celis est dabit bona petentibus se (Matt. vni, 141)?

€ INTERROGATIO Vil (Alias 10).

Cum Deus auctor vel creator mali non sit, dicente
Scriptura (Gen. 1, 21) quod creavit omnia bona
valde : quomodo 4 ipse Dominus loquitur per Isaiam
quasi e contrario dicens : Ego Dominus, et nom est
alter, formans lucem, et creans tenebras, [aciens-pa-
cem, et creans mala (Isai. x1v, 7)?

RESPONSIO.

* Bonus Deus, secundum quod in Genesi legitur,
bona cuncta creavit: mala autem, quz se creare
! dixit, non similiter per naturam se creare perbi-
buit. Neque enim mala (Gregor. Magn., lib. m Mer.,
n. 15), qux nulla sua natura subsistunt, a Do
creantur. Sed creare se mala Doininus indicat, cum
res bene conditas, nobis male agentibus in flagellum
format : ut ea ipsa et per dolorem, quo feriunt δ,
delinquentibus mala sint, et per naturam qua exi-
siunt, bona. Unde et venenum mors quidem est
homini, sed vita serpenti. Bene itaque dicitur : For-
mans lucem, εἰ creans tenebras, quia cum per flagella
exterius doloris tenebrz creantur, intus per erudi-
tionem lux mentis accenditur. Faciens pacem, et
creans mala , quia tunc nobis pax cum Deo redditur,
cum hzc qua bene sunt condita, sed non bene con-
cupita, in ea qu: nobis mala sunt flagella vertuntur.

D Per culpam quippe Deo discordes existimus b. Di-

gnum ergo est ut ad pacem illius per flagella re-
deamus, ut cum unaquzque res bene condita no-
bis in dolorem vertitur, correcti ! mens ad auctoris
pacem humiliter reformetur.

contraria sibi nom erunt. Dominus enim, creator crea-
turarum bona creavit omnia, que utique mala dici non
poterunt per naturam. Ecce ergo bonus Deus secun-
dum, etc.

f Mendose in cod. Samsonis, seu in ejue editore :
quare creare, loco, que se creare.

8 Feriunt posuimus ex Greg. Magn., cuni in nostro
textu sicut et in Samsoniano ferieniwr legeretur.

h Greg., exstitimus.

i Samson : correcta; sed Greg., correcti, v imn no-
stro textu.

Pd

599

INTERROGA TIO viii (Alias 1).

Cum in Genesi septem primi dies legantur, per
quos Deus universam creationem perfecit, juxta
quod scriptum est : Et requievit die septimo ab omni
opere suo (Gen. i, 2), quomodo e contra ibi post
aliqua unus dies tantum legitur, in quo universa
. mundana conditio sit creata? Dicit enim : /ste ge-
. merationes cali et terre quando create sunt, in die
quo fecit Dominus colum et terram, et omne virqultum
agri (Ibid., 4), etc.

RESPONSIO.

Qui superius per dies singulos condita omnia re-
tulit, qualiter simul omnia uno die creata subjunxit,
nisi ut liquido ostenderet, quod creatura omnis si-
mul.per substantiam exstitit, sed non simul per

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

Α

RESPONSIO.
Hoc recapitulando commemorat. Quia quando
fecit Deus viridia agri, nondum pluerat, nondumque
homo factus fuerat.
INTERROGATIO XI (Alías 15).

Cum in Genesi, quando Deus hominem fecit, tan-
tum simpliciter referatur : Fecit Deus hominem de
limo terre (Gen. n, 7), quomodo Psalmista dicit :
Manus tuo [ecerunt me, et plasmaverunt me (Psal.
cxviir, 75)?

RESPONSIO AUGUSTINI (Serm. 18 in ewm psal., n. 1).

« Cur, inquit, quibusdam visum fuerit verbo
Deum fecisse cztera, hominem vero velot aliquid
precipuum fecisse manibus suis; non video, misi
forte quia ex pulvere formatum legitur hominis cor-

speciem processit? Rerum quippe origo * simul crea- B pus, non potuisse fleri nisi manibus afbitrantur.

fa (Gregor. Magn., lib. xxxi1 Mor., num. 16), sed si-
mul species formata non est : et quod simul exstitit
per substantiam materie, non simul apparuit per
substantiam 5 form:e. Cum enim simul factum coelum
et terra dicitur *, simul spiritalia et corporalia, si-
mul quidquid de ccelo oritur, simul factum quidquid
de terra producitur, indicatur. Sidera quippe quarto
die 4 in celo facta perhibentur: sed quod quarto
die processit in specie, primo die in cceli substantia
exstitit per conditionem. Item in primo creata 9 terra
dicitur, et tertio arbusta condita, et cuncta terrae
virentia scribuntur f, Sed hoc quod die tertio in specie
apparuit, prime die in ipsa 5, de qua ortum est,
terre substantia conditum fuit. ^ Scriptum est enim:
Qui vivit. ip eternum, creavit omnia simul (Eccli.
xvii, 1)
INTERROGA TIO 1X. (Alías 7).

Cum in Genesi scriptum sil: In septimo die requie-
vit Deus ab omni opere suo (Cap. n, 2), quomodo e
contra Christus in Evangelio dicit : Pater meus usque
modo operatur, et ego operor (Joan. v,17)?

RESPONSIO,

Requievit die.septimo, quia deinceps nullam crea-
furam novam fecit. Usque nunc operatur, quia
omnia ex eis facit, qux in illis sex diebus mysticis
fecit : quia qux» tunc primordialiter condidit, nunc
potentialiter administrata regit. Ergo requievit a
condendis generibus creature, non autem cessavit

Nec attendunt quod in Evangelio de Verko Dei seri-
ptum. est : Omnia per ipsum facta sunt (Joan. 1, 5),
non posse constare, si non per Verbum factum est
etiam corpus humanum. Sed adhibent testimonium
psalmi i, et dicunt: Ecce ubi apertissime clamat
homo : Manus tua fecerunt me, et plasmaverunt 1 me;
quasi non etiam aperte dictum sit : Videbo celos,
opera digitorum tuorum (Psal. vm, 4); et illud:
Et opera manuum tuarum. sunt. celi (Psal. ci, 96);
multoque apertius : Et aridam terram manus ejus
finxerunt (Psal. xciv, 5). Manus ergo sunt potestas
Dei. Aut si pluralis numerus eos movet, quia non
dictum est Manus tua, sed manus (um, accipiant
manus Dei virtutem et sapientiam Dei (1 Cor. s, 94),
que utraque unus dictus est Christus, qui etiam in-
telligitur brachium Domini, ubi legitur : Et brachiwn
Domini cui revelatum est - (1sai. Li, 1) Aut acci-
piant manus Dei Filium et Spiritam sanctum, quia
et Spiritus sanctus oooperator est Patris et Filii.
Unde et Apostolus : Omnia hec operatur unus atque
idem spiritus (1 Cor. xn, 11). Propterea quippe enus
dixit, ne tot spiritus quot opera putarentaer, non
quod sine Patre et Filio Spiritus operetur. » ,
INTEBROGATIO ΧΙ (Alias 6).

Cum post creationem Adz specialiter Scriptura
dicat : Immisit Deus soporem in Adam, οἱ tulit unam
de costis ejus, et replevit carnem pro ca, et aedificavit
Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem

ab opere regendi, vel administrandi omnia quie p (Gen. v, 21, 22), quomodo contra hoc tunc creata

creavit,
INTEBROGATIO X (Alias 2).

Cum Scriptura Genesis in sexto die creatum ho-
minem narret, quomodo post ipsam creationem ho-
minis, vel evolutionem septem dierum ibi scribitur:
Non enim pluerat Dominus super terram, et homo
non erat qui operaretur eam (Gen, n, 5)? Cur non
erat homo qui operaretur terram, qui jam sexto die
factus fuerat? |

à Edit. melius : substantia.

b Edit., speciem.

* Edit., describitur.

4 Edit., Sol quippe, luna et sidera quarto die, εἰς,
* Edit., primo die creata, etc.

1 Edit, describuntur.

esse dicatur mulier quando οἱ vir, eadem Scriptura
dicente de sexto die : Creavit Deus hominem ad ima-
ginem suam; ad imaginem Dei creavit illum, mascu-
lum et feminam fecit eos (Gen. 1, 27)? Ecce in sexto
die necdum facta Eva describitur, et jam homo ma-
sculus et femina perhibetur.
RESPONSIO.

Quia ex Ade latere erat. procul dubio femina
processura, in illo jam tunc computata fuit per

3 Edit., se in specie protulit nimirum prime die in
ipsa, eic. ' .

h A scriptum est, usque ad simul, desunt in edit.

i Edit., de hoc psalmo.

j Edit., finxerunt.

-

INTERROGATIO χα! (Alias 10).

Cum in Genesi de conjugio corporali prior illa
sententia a Domino prolata sit, ubi mulierem subjici
viro voluit, dicens : Ad ipsum erit conversio tua, et
ipse dominabitur tui (Gen. 11, 16), quomodo e con-
trario Dominus Abrabz loquitur : Omnia quacunque
dixerit tibi Sara, audi vocem ejus (Gen. xxi, 12).

RESPONSIO.

Prima illa utique sententia de corporali conjugio
a Domino est prolata, ubi obtemperare viro suo uxor
jubetar. Contra quam nibil hic contrarium dicitur, quia
non de corporali conjugio dictum esse videtur; sed
Sara hic uxor quasi pro virtute animi ponitur, quam
semper unusquisque vir audire przcipitur, id est, ut

quodcunque nobis virtus animi suggesserit facien- B

dum, per omnia nobis quasi a viris fortibus implea-
tur, manente ilia sententia de corporali conjugio,
ut uxor semper subdita sit viro.

INTERROGATIO XIV (Alias 8).

Cum Dominus ad Noe dixerit : Erunt dies hominis
490 anni (Gen. v1, 2) , quomodo contra hoc decre-
tum multo plures annos postea homines vixisse re-
periuntur, sicut Jacob interrogatus a Pharaone 150
annos vitze suz habere respondit (Gen. xrvii, 9).

RESPONSIO.

Non sic accipiendum est, quasi przxnuntiatum sit
posthac homines 120 annos vivendo non transgredi,
cum οἱ post diluvium etiam quingentos excessisse
inveniamus. Sed intelligendum est hoc Deum dixis-

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. I.
substantiam, a quo fuerat producenda per formam. A

603
RESPONSIO.

Dicant nunc Judzi, quis est iste populus qui in
usu habet sanguinem bibere? H:ec 'quippe erant
que in Evangelio audientes, scandalizati sunt, et
dixerunt : Quis potest manducare carnem, et sangsai-
nem bibere (Joan. v1, 55)? Sed populus Christianus
audit hxc, et amplectitur, el sequitur eum qui dicit :
Nisi manducaveritis carnem meam, et biberitis san-
guinem meum, non habebitis vitam in vobis ipsis;
quia caro mea vere cibus est , et sanguis meus vere
potus est (Ibid., 54, 56). Et utique quia hxc dice-
bat, tulneratus est pro peccatis nostris sicut Isaias
dicit (Isai. καὶ, 5). Bibere autem dicitnus sanguinem
Christi non solum sacramentorum ritu, sed et cum
sermones ejus recipimus, in quibus vita consistit,
sicul et ipse dixit : Verba que ego locutus sum
vobis spiritus et. vita sunt (Joan. vi, 64). Est ergo
ipse vulneratus, cujus nos sanguinem bibimus, 4d
est, doctrine ejus verba suscipimus. Sed et illi
nihilominus vulnerati sunt, qui nobis verbum ejus
predicaverunt, et ipsorum etiam, id est, apostolo-
rum ejus verba cum legimus, et vitam ex eis con-
sequimur, vulneratorum sanguinem bibimus.

INTERROGATIO xvii. (Alias 9).

Cum in Genesi Deus ad Abrabam dicat, Sciendo
scies, quia peregrinum erit semen (uum in terra non
sua, et in servitutem redigent eos, et a(fligent eos 400
annis (Gen. xv, 15), quomodo e contra scribitur in
Exodo : Habitatio filiorum Israel, qua manserunt in

se,cum circa finem quingentorum annorum esset C 4Egypto, (uit. quadringentorum — triginta | aunorum

Noe, id est, quadringentos octoginta vita annos
ageret, quos more suo Scriptura quingentos vocat,
nomine totius maximam partem plerumque signifi-
cans. Sexcentesimo quippe anno vite Noe, secundo
mense factum est diluvium (Gen. vii, 14). Ac sic 120
anni predicti sunt futuri vitzià hominum przeterito-
rum , quibus transactis diluvio delerentur.
INTERROGATIO Xv (Alias 22).

Cum munda et immunda animalia divina per
Moysen lege secreta sint ( Lev. xi, 2 seq. ), quo-
modo etiam ante diluvium de his qux in arca reci-
pienda erant, immunda appellantur animalia (Gen.
vui, 2)?

RESPONSIO.

Moyses inspirante sancto Spiritu Pentateuchi scri-
ptor et conditor est. Et quia in Levitico de mundis
immundisque animalibus erat proferenda discretio,
eliam in Genesi (quia utriusque libri idem auctor
est) eadem animalia appellavit immunda.

INTERROGA TIO xvi (Alias 20).

Cum in libro Geneseos (Gen. 1x, 4) vel in aliis lo-
cs Scripturarum Israelitico populo prohibitum sit
3 Deo, ne sanguinem comederent, specialiter tamen
in libro Levitici ubi Dominus dicit : Dixi filiis Israel :
Aanquinem. universe. carnis non comedetis (Lev. vi,
16) ; quomodo in libro Numeri e contrario de ipso
eodemque populo Israelitico scribitur : Non dormiet,
donec comedat predam, et sanguinem vulneratorum
bibat (Num. xxin, 21)?

(Exod. xni, 40)?
RESPONSIO.

H:ec duo, si liquidius computentur, nec 450 annis,
nec solum 400 filii [Israel in /Egypto sub servitute
manserunt , si tamen a die ipso, quo Jacob, vel filii
sui Egyptum ingressi sunt, usque ipsum ad ultimum
diem, quo inde Moyse duce egressi sunt, supputen-
tur. Nam manifestum est. omnes annos quos He-
brzi in AEgypto fecerunt, secundum computationem
Eusebii, 115 esse (Euseb., in Chron. ad mundi ann.
5260). A prima tamen promissione Abrahz, id est,
ab anno 75 vit: suz, usque ad tempus illud quando
Jacob cum filiis £gyptum ingressus est, fuerunt

D anni 215. Post ingressionem autem Jacob in 5 γ-

ptum, usque ad tempus illud quo omnes filii Israel
in signis et prodigiis de Egypto egressi sunt, com-
putantur fuisse anni 215 qui, in summam redacti,

:flunt 450. Ut ergo utraque a se non discrepent, si

supputes a 75 anno :tatis Abrahzx, quo ad eum
primo die promissio facta est, usque ad exitum
filiorum Israel de terra Egypti 450 reperies. Si au-
tem ab anno quinto nativitatis Isaac usque ad exi-
tum filiorum Israel de terra /Egypti, annorum sum-
mam collegeris, ex quo parvulus ipse lsaac, semen
utique Abrahz, ab Ismaele cepit affligi, 400 annos,
secundum quod Dominus dixit, invenies. Item Augu-
stinus sic (De Civit. Dei, lib. xvi, cap. 24) : « Quod
dictum est ad Abraham : Scíendo scies quia peregri-

003

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

Ld

608

awm erit, et reliqua, de populo Israel, qui erat in A Jacob in Genesi spiritus Dei pro ipsis dicat : Major

JEgypto serviturus, apertissime prophetatum est.
Non quod in edem servitute sub Agyptiis affligen-
tibus 400 annos ille populus fuerat peracturus , sed
in ipsis 400 annis prenuntiatum est hoc futurum.
Quemadmodum enim scriptam est de Thera, patre
Abrahz : Et fuerunt dies Τάτ in Carra quinque et
ducenti anni (Gen. τι, 52), non quia omnes ibi acti
sunt, sed quia completi sunt ; ita et hic propterea
interpositum est : Et in servitutem redigent eos, et
affigent eos 400 annis, quoniam iste numerus in
eadem afflictione completus est, non quia ibi uni-
versus peracius est. Quadringenti sane dicuntur
anni propter numeri plenitudinem , quamvis ali-
quanto amplius sint, sive ex hoc tempore compu-

serviet minori (Gen. xxv, 25), quomodo juxta ipsius

libri historiam, minor majorem adoravit, id est,

quando Jacob minor de Mesopotamia rediit, Esau

majorem fratrem adoravit (Gen. xxxm, 3)?
RESPONSIO.

Hoc quod dictum est : Major serviet minori, histo-
riz veritatem non impedit , sed figuraliter illud spi-
ritus Dei przdixit : juxta quod populus Jud:»orum
per Esau, Christianus per Jacob signatur. Et ideo
contraria sibi non sunt, cum juxta bistoriam minor
majorem adoravit, et juxta allegoriam major minori
deservit.

INTERROGATIO XX (Alias 18).
Cum in Genesi Jacob Deum se vidisse testetur

tentur quo ista promittebantur Abrah:ze, sive ex quo B (Gen. xxxu, 50), quomodo Joannes Evangelista dicit :

malus est Isaac propter semen Abrah:x, de quo ista
predicuntur. Computantur ergo, ut supra diximus,
a promissione Ábrahzx usque ad exitum Israel 430.
Quorum * Apostolus ita meminit. Hoc autem dico,
inquit, testamentum. confirmatum a Deo, post &00 et
80 annos facta lex 5 non infirmat ad evacuandam
promissionem (Gal. qn, 17). Jam ergo isti 450 anni
quadringenti poterant nuncupari, quia non sunt
multo amplius. Quanto magis cum aliquot jam ex
isto numero pr:wterissent, quoniam illa in visu de-
monstrata et dicta sunt Abrahz? »
IiNTERBOGA TIO xviii. (Alias 17).

Quomodo promissum sit Abrahz quarta genera-
tione exire filios Israel de terra Egypti (Gen. xv,
46), cum Moses dicat : Quinta progenie exierunt filii
1srael de /£gypto (Exod. xii, 18, sec. LYX)?

RESPONSIO.

Sí quartam generationem computes, de Levi tribu
eam numerare incipies : si quintam, de Juda. Re-
plica ergo genealogiam Levi. Levi genuit Caat, Caat
genuit Amram, Ámram genuit Aaron, Aaron autem
genuit Eleazar, Eleazar autem genuit Phinees. Caat
cum patre suo Levi ingressus est /Egyptum. Rursum
Eleazar cum patre suo Aaron egressus est /Egypto.
Α Caat usque Eleazar generationes sunt quatuor.
Si ergo vis ostendere quomodo secundum Exodum
quinta generatione egressi sunt filii Israel de terra
JEgypti, tribus tibi δυάς ordo numeretur. Juda enim
genuit Phares, Phares Esron, Esron Aram, Aram
Aminadab, Aminadab Naasson, Naasson Salinon. Pha-
res enim cum patre suo Juda ingressus est /Egyptum.
Naasson princeps tribus Juda in deserto describitur,
cujus filius Salmon terram repromissionis introivit.
À Phares ergo usque ad Naasson, generationes sunt
quinque. Quamvis nonnulli in Esron initium faciant,
et ad Salmon perveniant. Similiter et ab Amram
usque ad Phinees. H:ec Hieronymus (Epist. 125 ad
Damasum, quest. 2). |

INTEBROGATIO XIX (Alias 11).

Cum ante nativitatem duorum fratrum Esau et

* Edit. : ab anno 75 Abrahe, quando ad eum (acta
est prima promissio, usque ad exitum Israel ex /£9y-
pto, 450 anni : quorum, etc.

b Edit., que post...... facta est lez.

Deum nemo vidit unquam (Joan. 1, 18), Job etiam
Sibi concordante, qui ait : Dei sapientia abscondita
est ab oculis omnium viventium (Job xxvii, 91) ἢ

RESPONSIO (ex Gregor. lib. xvii Mor., n. 88, 89).

Vidit quippe Jacob Deum *, qui ait: Vid. Deum
facie ad faciem (Gen., ubi sup.). Vidit Moyses Deum,
de quo scriptum est : Loquebatur Dominus ad Moysen
facie ad faciem (Exod. xxxi, 11), etc. Vidit et Job
Dominum, quia dixit : Nunc autem oculus maus υἱ-
det te (Job xvn, 5). Vidit Isaias Dominum, qui ait:
Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et
elevatum (Isai. vi, 1). Vidit et Michz:eas Dominum,
qui ait: Vidi Dominum 3 super solium suum (III
Reg. xxi, 19). Quid est ergo, quod tot Testamenti
Veteris patres Deum se vidisse testati sunt, et tamen
de hac sapientia qux» Deus est dicitur : Abscondita
est ab oculis omnium viventium ; et Joannes ait:
Deum nemo vidit «nquam, nisi hoc quod patenter
datur intelligi, quia quandiu hic mortaliter vivitur,
videri per quasdam imagines Deus potest, sed per
ipsam nature su: speciem non potest; ut anima
gratia spiritus afflata, per figuras quasdam Deum
videat, sed ad ipsam ejus essentiam * non pertingat?
Hinc est enim quod Jacob qui Deum vidisse testa-
tur, hunc non nisi in angelo vidit. Hinc est quod
Moyses, qui cum Deo facie ad faciem loquitur, inter
ipsa verba sua locutionis dicit : Si inveni gratiam in
conspectu tuo, ostende mihi teipsum (Exod. xxxw,
15). Certe enim si Deus nom erat cum quo loqueba-
tur, Ostende mihi Deum diceret, et non Ostende
temetipsum. Si autem Deus erat cum quo loquebatur,
cur petebat videre quem videbat? Sed ex hac ejus
petitione colligitur quia eum sitiebat per incircum-
scriptam ! nature sux» claritatem cernere, quem
coperat per quasdam imagines videre. Et viderunt
ergo ii Dominum, et tamen Joannis voce Deum
nemo vidit unquam, quia in hac mortali carne con-
sistentibus videri potuit per quasdam circumscriptas
imagines, et videri non potest per incircumsceriptum
lumen zternitatis. Sin vero a quibusdam potest in

c Edit., in utroque loco, Dominum.

4 Edit. addunt sedentem.

e Edit., ad ipsam vim ejus essentia.

f Edit., ineircumscripta.

ἈΝΤΙΚΕΙΜΈΝΩΝ LIBRI DUO. — LIB. I.

hac adhuc corruptibili carne viventibus sanctis quo- A stola (Ephes. 11, 10) hoc mysterium non solum gen-

dam contemplationis acumine videri, hoc quoque
a beati Job sententia, quam protulimus, non abhor-
ret; nec ab illa Evangeliste Joannis, Deum nemo
vidit unquam, quoniam quisquis sapientiam, qua
Deus est, videt, huic vit: funditus moritur, ne jam
ejus amore teneatur. Nullus quippe eum videt ^, qui
adhuc carnaliter vivit, quia nemo potest amplecti
Deum simul et seculum. Qui enim Deum videt, eo
ipso moritur, quo vel intentione cordis, vel effectu 5
operis ab hujus vite delectationibus tota mente se-
paratur.
INTERROGATIO XXI.

Cum in Genesi vel Exodo Lxx tantum anim:e cum
Jacob Egyptum scribantur ingress:e (Gen. x.vi, 27.
Exzed. 1, 5) , quomodo in Actibus Apostolorum in-
troisse eum Jacob in /Egyptum septuaginta quinque
animae referuntar (Act. vit, 14)?

RESPONSIO.

Constat in Egyptum cum Joseph, Ephraim et Ma-
Dasse, septuaginta tantum animas iutroisse : ubi
septuaginta quinque animarum numerus refertur,
quasi per anticipationem etiam filios nepotesque
Ephraim et Manasse enumerandos putavit, quos
postea- in. ZEgypto natos divin: relatio leclionis
ostendit.

INTERROGA TIO XXI! (Alias 19).

Cum inter czeteros patriarchas et prophetas Christi
pollicentes adventum Jacob specialiter de Christi
incarnatione et gentium vocatione przedicet, dicens:
Nen deficiet princeps de Juda, nec dux de femoribus
ejus, donec veniat qui mittendus est, et ipse erit exspe-
datio gentium (Gen. xuix, 10); quomodo Paulus in
epistola ad Ephesios pro eodem sacramento incarna-
tionis Christi dicit : Aliis generationibus non fuit no-
ium filiis hominum, sicul nunc. revelatum est. sanctis
ejus apostolis, et prophetis in Spiritu, esse gentes co-
heredes, et concorporales, et comparticipes promissio-
mis im Christo Jesu per Evangelium (Ephes. wi, 5, 6).

RESPONSIO (ex Hieronymi Comment. in hoc cap. Epist.

ad Ephes.).

« Àut illud est respondendum, quia caute Paulus
signanterque testatus sit, filiis hominum iguotum
faisse-mysterium, non filiis Dei, ad quos dicitur: Ego
dizi : Dii estis (Psal. .xxxi, 6); quod scilicet hi qui
spiritum adoptionis acceperunt, de quibus patriarchae
et prophet:^ fuerunt, Dei scierunt sacramentum. Aut
notandum, non definite et generaliter dixisse Paulum,
aliis generationibus ignotum fuisse omnino Domini
sacramentum ; sed sic quomodo nunc revelatum est
sanctis ejus et apostolis, nescisse patriarchas veteres
et prophetas. Aliud est enim in spiritu ventura co-
&noscere, aliud ea cernere opere completa. » Unde
et Joannes propterea major prophetis omnibus dicitur
(Matth. xi, 9), quia quem czeteri prophetaverunt, ipse
conspexerit, et digito demonstrarit. Hoc etiam sen-
tendum in eo, quia idem apostolus in eadem epi-

a Edit., eam vidit.

b Effeciu pro affectu reposuimus ex Greg.

tibus, sed et principatibus et potestatibus per Eccle-
siam manifestatum docet. Propter qued idem Doctor
exequitur, dicens (lbid.) : « Si principatibus et
potestatibus in ccelis ignota fuit multiplex sapientia
Dei, qu: nunc eis per Ecclesiam revelata est ; quanto
magis patriarchis et prophetis ignota fuit, quos supra
non ignorasse mysterium Christi, sed iia ut aposto-
los nescisse monstravimus ? Multiplex quippe sapien-
tia Dei per Ecclesiam Dei nunc et principatibus reve-
lata est et potestatibus : quam olim Deus futuram in
sua mente decreverat, οἱ nunc esse perfectam, ex eo
quod videmus, cognoscimus. Crux itaque Christi
non solum nobis, sed et angelis cunctisque in coelo
virtutibus profuit, et aperuit sacramentum, quod

B ante nesciebant. » ΠῸς Hierenymus.

INTERROGA TIO ΧΧΠῚ (Alias 26).

Cum iu Exodo Dominus Moysi przcipiat, dicens:
Solve calceamentum de pedibus tuis, locus enim, in
quo stas, terra sancta est. (Exod. m, 5), quomodo in
eodem libro vescentibus pascha przcipitur : Manda-
cabitis illud i(umbis vestris accinctis, et calceamenta
vestra habebitis in pedibus vestris (Exod. xii, 14) ; nec-
non et Paulus, ad Ephesios (Ephes. vi, 15), calcea-
tos pedes esse procepit, in proparatione Evangelii
pacis?

RESPONSIO.

Si et perfectis calceamenta non esse necessaria,
ei imperfectis adhuc necessaria esse accipiamus,
non erit forte contrarium, quod pro diversitate me-
ritorum est institutum. Perfectiores etenim sunt,
qui sicut Moyses et Jesus Nave Deum jam videre me-
rentur, quam hi qui ad ipsam visionem tendunt, et,
adhuc in via positi, agnum in pascha calceatis pedi-
bus manducare jubentur. His ergo forsitan adhuc
ealceamenja sunt necessaria, quibus in via Domini
currentibus utilia esse judicantur bonorum patrum
exempla. « Quid enim pedes nostri, nisi opera? Quid
vero calceamenta, nisi pelles mortuorum animalium?
Calceamenta autem pedes muniunt. Qux vero sunt
moriua animalia, ex quorum pellibus nostri mu-
niuntur pedes, nisi antiqui patres qui nos ad zter-
pam patriam przcesserunt? Quorum dum exemplum
perspicimus *, nosiri operis pedes munimus. Calcea-
menta vero in pedibus habere, est mortuorum vitam
conspicere, et nostra vestigia a peccati vulnere cu-
$todire : ut muniti eorum exemplo, vastam hujus
s$zculi eremum transeamus, quandiu Deum facie ad
faciem videamus (Greg. Mag., homil. 22 in Evang..
num. 9). » Ergo jam ad Dominum perfecte venien-
tibus non erunt forte necessaria h:c calceamenta ,,
quia videlicet non ibi erunt forte necessaria patrum
exempla, ubi Deus est videntibus se in omnibus plena
notitia. Quia si etiam calceamenta propter vitia acci-
piuntur, non hoc erit contrarium ; cum nullus videre
Deum possit, nisi qui terrena et mortalia vitia de-
posuerit. Qui ergo adhuc ambulat calcetur; qui

e Edit., exempla conspicimus.

607

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

608

vero Jordane jam transnis:so terram repromissionis A modo Christus in Evangelio e contra dicit : Honora

intravit, nudet pedem, solvat calceamentum, locus
enim in quo stat terra sancta est. Si quis non est
Jesus Nave, nec apostolus, calcet pedes suos in prz-
paratione Evangelii pacis. Si quis autem apostolus
est, et inter duodecim enumerari potest, nequaquam
tollat in via calceamentum suum, nec ad scorpiones
et colubros declinandos calcaneum tegat : sed jam
consummatus atque perfectus, in terra sancta vivat
in Christo, et sequatur aguum quocunque ierit.
EX LIBRO EXODO.
IXTERROGATIO xxiv. (Alias 23).

Cum in Exodo Dominus nomen suum Moysi indi-
cass:?t, dicens: Hec dices filiis Israel : Qui est, miait
me ad vos (Exod.-in, 14) , quomodo in subsequenti-

bue aliud sibi nomen esse quasi e contrario indicat B

dicens : Vade, dic filiis Israel : Deus Abraham, et
Deus Isaac, et Deus Jacob misit me ad vos, hoc mihi
uomen est in eternum (Ibid., 15)?

RESPONSIO AUGUSTINI.

Hzc duo didicimus, distinguente Augustino, unum
ad divinitatis pertinere naturam, aliud ad humani-
tatem assumptam. Quod enim dixit Deus Moysi :
Ego sum qui sum et : Qui est misit me ad vos, divi-
Mitatis substantiam signat. Quod autem dicit : Ego
sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob,
mysterium suscepte incarnationis insinuat : quia
de illis secundum carnem generatus agnosceretur,
quorum nomina sub sacramento hic posuisse co-
gnoscitur.
INTERROGA TIO XXxv (Alias 29).

Com Dominus in libro Exodi praecipiat dicens :
Memento wt diem Sabbati sanctifices. Sex dicbus ope-
raberis, εἰ facies omnia opera tua. Septima autem
die Sabbata Domini Dei sunt (Exod. xx, 8 seq. ),
quomodo per Isaiam e contrario dicit : Sabbata ve-
stra odivit anima mea (Isai. 1, 15)?

RESPONSIO.

Sabbatum requies interpretatur : quod Israelitze
spiritaliter in munere acceperunt, ut hac significa-
tione nullo in hac vita terrenorum desideriorum ap-
petitu fatigarentur. Quod tamen Judzorum ille popu-
lus non intelligens Dominum spiritualiter praecepisse,
eonsumebant Sabbata in luxuriis, et ebrietate, et
comessatione. Unde se talia sabbata odisse Domi-
nus dicit : quia non sunt illa qu: Dominvs spiritali-
ter prxcepit, sed qu:e sibi populus carnaliter elegit.
Nam de illis dixit: Sabbata mea pro[anastis (Ezech.
xxi, 8). Unde agnoscimus Sabbatum temporale hu-
manum esse; Sabhatum autem divinum, illud zter-
num esse de quo per Isaiam dicitur : Et erit mensis
ez mense, et Sabbatum ex Sabbato (Isai. vxvi, 25).
Ergo cum dicit : Sabbata vestra odit anima mea, non
prioris praecepti immutat oraculum, sed Sabbatum
ipsum redarguit a carnali populo vitiatum.

INTERROGATIO XXvI (Alias 21).

Cum in Exodo inter decem precepta que data
sunt, quartum preceptum reperiatur esse : Honora
patrem tuum, et matrem tuam ( Exod. xx, 12), quo-

patrem (uum. et matrem, quod est mandatum primum
in lege ?
RESPONSIO.

Du: tabulz fuerunt in quibus Moyses decem prz-
cepta scripta accepit. De ipsis quoque decem prz-
ceplis, tria qux in capite ponuntur, pertinent ad
dilectionem divin: Trinitatis; septem vero reliqua ad
dilectionem pertinent proximi. Tria ergo illa ad Dei
dilectionem pertinentia, id est : Dominus Deus tuus
unus est (Deut. vi, 4); et : Non assumes nomen Dei
tui in vanum; et : Memento ut dies Sabbati sanctifice-
tur (Exod. xx, 7, 8); hxc tria in una tabula fuerunt
scripta. In secunda vero tabula, septem reliqua prz-
cepta scripta sunt. Εἰ ideo Honora patrem tuum et
matrem inter septem prxcepta primum mandatum
scriptum est. Si igitur tota decem przcepta in unum
computes, quartum hocprzceptum inter decem inve-
nies : a parentibus enim suis homo aperit oculos, et
hzc vita ab eorum dilectione sumit exordium. Inde
hoc mandatum primum est inter septem. Sed quo-
modo pritum, quia quartum, nisi, ut dictum, quia
primum est in altera tabula? Vel quia decem prz-
cepta primitus data suut, potest unumquodque ex
illis appellari primum mandatum.

INTERROGATIO XXVII.

Cum Dominus in Exodo honorantibus parentes
suos longzvitatem vitz: promiserit, dicens : Honora
patrem tuum et matrem, ut bene sit tibi, et sis longe-
vus super terram (Exod. xx,12), quomodo David hanc
ipsam longzevitatem vita parvipenderit, dicens :
Heu me! quia incolatus meus prolongatus est (Psal.
cxix, 9); necnon et Salomon mortem potius quam
vita'n amplectatur, dicens : Laudavi omnes mor-
tuos, qui olim mortui sunt, super viventes (Eccle. iv,
2); et Jeremias : Maledicta dies in. qua natus sum
(Jer. xx, 14) ; praesertim cum multos fuisse creda-
mus qui et parentibus obsequentes cito mortui sint,
et erga parentes impii, usque ad extremam venerint
senectutem?

RESPONSIO.

Respondeant Judzi, et similes Judzorum : si vite
istius longitudo est iu promissis, et diu in corpore
commorari felicitatis est, quid sibi vult illud, quia
incolatum vitz» sux» prolongatum David gemit? Si
enim laudantur super vivos mortui secundum Salo-
monem, etjuxta Jeremiam maledictus est dies in quo

* nascimur, quomodo nunc repromiltitur honoramti-

bus patrem et matrem, quia longsvi sint super ter--
ram, quam Dominus Deus suus dederit eis? Qux-
renda est ergo terra, quam Dominus Deus promittit,
οἱ tribuit iis qui spiritualem /Egyptum reliquerint,
et cum omni potentia magna et terribilia hujus vite
deserta transierint : ii utique possidebunt terram,
qua mansuetis est preparata. Beati quippe mites;
quoniam ipsi possidebunt. terram (Matth. v, 4), que
vera est terra viventium, juxta illud : Credo videre
bona Domini in terra viventium (Psal. xxvi, 15).

009

INTERROGATIO ΧΧΥΠῚ (Alias 95).

Quomodo in Exodo scribitur : Qui reddis iniquita-
tem patrum. in filiis ac nepotibus (Exod. xxxiv, 7) ,
cum e contra in Ezechiele dicatur : Quid est. quod
inter vos parabolam vertitis in proverbium | istud. in
terra. Israel, dicentes : Patres comederunt uvam acer-
bam, et dentes. filiorum stupwerunt? Vivo ego, dicit
Dominus Deus, si erit ultra vobis parabola hec | in
proverbium in Israel. Ecce omnes anime mee sunt :
wtamima patris, ita et anima filii mea est. Anima
qim. peccaverit, ipsa punietur (Ezech. xvin, 2. seq.Y?

RESPONSIO.

Redduntur peccata patrum in filiis, dum pro culpa
parentis ex originali peccato anima polluitur prolis ;
et rursum non redduntur parentum peccata in filiis,

ANTIKEIMENAON LIBRI DUO. — LIB. I.

610

A (Lev. vis, 7), quomodo Christus in Evangelio e con-

trario sacerdotes suos et apostolos duas tunicas ha-
bere prohibuit (Matth. x, 10)?
RESPONSIO.

Quod przcepit Jesus duas tunicas non habendas, non
est contrarium legi, sed perfectius lege : sicut et cum
lex homicidium vetat (Exod. xx, 15), Jesus etiam ira-
cundiam resecat (Matth. v, 22); et cum lex prohibet
adulterium (Exod. xx, 14), Jesus ctiam concupi-
scentiam cordis abscindit (Matth. v, 28). Sic ergo
videbitur, et duabus ibi tunicis pontificem, hic una
apostolos induisse. Siquidem etiam sensus probabilis
sibi videtur, ego tamen non intra hujus intelligentize
angustiam pontificalia sacramenta concludo : am-
plius mihi aliquid ex ista forma videtur ostendi.

quia cum ab originali culpa per baptismum libere- D Pontifex est, qui scientiam legis tenet, et uniuscu»

mur, non jam parentum culpas, sed quas ipsi com-
mittimus, habemus.
EX LIBRO LEVITICO
INTERROGATIO XXIX (Alias 50).

Cum in libro Levitici (Lev. 1, 2 seq., et alibi sepe)
jubente Domino instituta sit victimarum oblatio,
quomodo Isaias ex voce Domini e contrario loquitur,
dicens : Quo mihi multitudinem victimarum vestra-
rum, dicit Dominus? plenus sum holocaustis arietum,
et adipe pinguium, et sanguinem vitulorum οἰ agno-
rum nolui (Isai. 1, 11).

RESPONSIO.

Hosti: et immolatio victimarum non principaliter
a Deo quzesita sunt, sed ne idolis fierent, et uta car-
nalibus victimis quasi per typum et imaginem ad spi-
ritales hostias transiremus. Dicendo autem se δο-
stiam non qu:sesisse, ostendit quia lex spiritalis est,
et omnia qux: Judzi carnaliter faciunt, a nobis im-
pleri spiritualiter.

INTERROGATIO XX3 (Alias 51).

Cum in Levitico Dominus fermentum penitus ab-
jecerit de sacrificiis, dicens : Omnis oblatio, que of-
[fertur Domino, absque fermento fiet, nec quidquam
[ermenti ac mellis adolebitur in sacrificio Domini (Lev.
ti, 11), quomodo in subsequentibus super panes fer-
mentatos sacrificium jubet imponi?

RESPONSIO.
Diligentius intuere quia non ad sacrificium, sed

jusque mysterii intelligit rationes; ut breviter ex-
plicem : qui legem et secundum spiritum et secun-
dum litteram novit. Sciebat ergo pontifex ille, quem
tunc ordinabat Moyses, quia esset circumcisio spiri-
talis; servabat tamen et circumcisionem carnis,
quia incircumcisus pontifex esse non poterat. Habe-
bat ergo iste duas tunicas, unam mysterii carnalis, et
aliam intelligentizx spiritualis. Sciebat quia et sacri-
ficia spiritalia offerri debent Deo, offerebat tamen
nihilominus et carnalia. Non enim poterat esse pon-
tifex, qui tunc erat, nisi hostias immolarct. Ita ergo
convenienter ille pontifex duabus indutus tunicis
dicitur : Apostoli vero, qui dicturi erant : Quia δὲ cir-
cumcidamini, Christus vobis nihil proderit (Gal. v, 8),
et qui dicturi erant : Nemo vos judicet in cibo, aut ín
potu, aut. in parte diei festi, aut Neomenie, aut
Sabbatorum, que sunt. umbra futurorum. (Colos. m,
160) ; isti ergo cum hujusmodi secundum litteram le-
gis observantiam penitus repudiarent, nec occupa-
rent discipulos Judaicis fabulis, et imponerent eis
jugum quod neque ipsi, neque patres eorum portare
potuerunt (Act. xv, 10), merito duas tunicas habere
prohibentur, sed sufficit eis una et haec interior. Nam
istam qux foris est, et quze desuper apparet, legis
tunicam nolunt. Unam namque eis Jesus, et ipsam
interiorem, habere permittit.
INTERROGATIO XxxiI (Alias 98).
Cum in Levitico Dominus pr:cipiat dicens : Nec

ad ministerium sacrificii fermentatus panis assumitur. y) contaminetur sacerdos in mortibus civium suorum, nisi

Quid ergo hoc sit, videamus. Dominus in Evangeliis
humanam doctrinam Phariseorum, qui tradebant
traditiones, precepta hominum, fermentum appellat,
cum dicit discipulis : Observate a fermento Pharisceo-
rum (Matih. xvi, 6). Similiter ergo humana doctrina
est, verbi causa, grammatica ars, vel rhetorica, vel
dialectica etiam, ex qua doctrina ad sacrificium
quidem, hoc est, in his quze de Deo sentienda sunt,
nihil suscipiendum est. Sermo vero lucidus, et elo-
quenti:e splendor, ac disputandi ratio ad ministerium
verbi Dei decenter jubentur admitti.
INTERROGATIO XXXI (Alias 55).

Cum Dominus in Levitico per Moysen, pontificem

erdinans, duabus tunicis vestlendum przceperit

tantum in consanguineis ac. propinquis swis, id est;
super patre, et. super matre, et filio, ac filia, fratre
quoque, et sorore virgine qua non est nupta viro ; sed
nec in principe populi sui contaminabitur (Lev. xxi,
4 seq.) , quomodo post paululum e contra videtur di-
cere , Pontifex, id est, sacerdos maximus.... ad ho-
minem mortuum non ingredietur omnino ; superpetre
quoque suo, et matre non contaminabitur (Ibid.,10, 11)?
RESPONSIO. EE

Unum ex his minoribus sacerdotibus przecepit, ubl
non jubentur ingredi ad quemlibet mortuum, nisi ad
eos cognatos et propinquos, de quibus supra dictum
est. Sacerdos autem magnus, id est, pontifex, plus
aliquid habebat a cxteris sacerdotibus; οἱ ob hoc

5. JULIANI EPISCOPI ΤΟΙΕΤΑΝΙ

612

quia nec pietate illum nec affectu flecti oportebat, A cit (Ibid., 10). Observa igitur im bis αὐ assumpsimus

ideo przceptum est illi ne immundus fleret in su-
pradictis nominibus, et ab omni mortuo generaliter
suum cohiberet affectum. Illud ergo quod primum
est positum, de minori sacerdotum gradu; hoc vero
quod sequitur, de solo magno sacerdote accipi debet.
INTERROGATIO xxxiii (Alias 22).

Quomodo legi precipienti : Diliges proximum tuum,
et odio habebis inimicum tuum, non est contrarium
quod Christus dicit : Diligite inimicos vestros (Matth.
v, 44).

RESPONSIO.

Unusquisque homo in quantum iniquus est, odio
habendus est; in quantum homo est, diligendus est.
Hzc, inquam, regula est, qua et oderimus inimicum

de propheta, quod non invenitur in sermonibus Dei,
quibus ad prophetam locutus est, dictum : Quia adhuc
tres dies et Ninive subvertetur, ut sermo iste, qui
dictus est, et non est factus, a Jona potius quam a
Deo prolatus esse videatur.

Sed et de secundo Regum libro (xxi, 11 seq.)
proferamus quie scripta sunt, ubi cum David po-
pulum numerasset : Factum est, inquit, verbum Do-
mini ad Gad prophetam videntem, dicens : Vade, et
loquere ad David : H«c dicit Dominus : Tria. ego le-
vabo super te; elige tibi unum ez his, quod faciam
tibi. Et introivit Gad ad David, et denuntiavit ei, di-
cens : Áut veniet tibi tribus annis fames super terram
tuam ; aut. tribus mensibus, ut fugias ante. inimicos

propter id quod iu eo malum est, id est, iniquita- B tuos qui te persequuntur ; aut triduo ut mors fiat in

tem; et diligamus inimicum propter quod in eo
bonum est, id est, socialem rationalemque creatu-
Tam.
EX LIBRO NUMERI.
JNTERROGATIO XXXIV.

Cum in libro Numeri scriptum sit: Non est Deus
quasi homo, ut menliatur, nec ut filius hominis, wt
seutetur (Num. xxui, 19) ; necnon et illud per Eze-
chielem : Verbum quod locus fuero, implebitur,
dicit Dominus Deus (Ezech. xu, 28 ) ; quomodo e
contrario plerumque Deus videtur mutare senten-
tiam suam, sicut in Ninivitis factum est, quando
per Jonam dixit : Quadraginta dies, εἰ Ninive sub-
vertetur (Jon. ii, 4) ; ubi statim subsequitur: Nun-
quid et ego non parcam Ninive civitati magna (Jon. 1v,
41) ; et de David in regnum, ubi tribus diebus pro-
missa fuerat mors, ut vastaret populum, et intra
unam diem usque ad horam prandii cessavit (17 Reg.
xxiv, 15)?

RESPONSIO.

Fortasse hzc, qux per interrogationem dicuntur,
nen penitus pro definito accipienda sint; scd talis
qu:edam figura verbi sit, qux medium aliquid videa-
tur ostendere, non tamen definite et irrevocabilis
sententizx declaret affectum : quo temperantius ali-
quid dictum videatur, in eo quod scriptum est: Ipse
cum dixerit, non faciet? quam si scriptum esset :
ipse cum dixerit, omnimodis faciet. Sed recenseamus
et ipsa Scripturz loca, qux vel in Jona, vel in Re-
gum libris posita sunt, ne forte et ibi, ut moris est
Scripture, divini scripti aliquid habeat scriptum.
Ergo in Jona : Et factum verbum Domini ad Jonam
secundo, dicens : Surge, vade in. Ninivem civitatem
magnam, et. predica in ea secundum praedicationem
quam ego locutus sumad te (Joan. wi, 1 seq.). Et Jonas
quidem pradicavit, et dixit : Adhuc tres dies, vel ut
Hebrai scriptum babere se dicunt : Adhuc quadraginta
dies, et Ninive destruetur. Viri autem Ninivite cre-
diderunt Deo, et predicaverunt jejunium, et induerunt
se ciliciis a minimo usque ad majorem ipsorym. Et
post pauca: Et vidit, inquit, Deus opera eorum,
quia eonversi sunt a viis. suis malis, et penjwit su-
per malitiam, quam locutus est. facere eis, e( mon [ἐ-

terra tua. Nunc ergo scito, et. vide quid respondeam
ei qui misit me. Et dizit David ad Gad : Angustie
sunt mihi undique. Sed incidam in manus Domini ma-
gis, quia multe miserationes ejus sunt, et. in. manus
hominum nonincidam. Et dedit Dominusin Israel mor-
tem a mane usque ad horam prandii, et mortui suni de po-
puloex Dan usque Bersabee septuaginta millia virorum.
Et extendit angelus Domini manum suam | in Jerusa-
lem, ut corrumperet eam. Et deprecatus est. Dominus
tuper malitiam, et ait ad angelum, qui exterminabat
populum : Satis esi, remitte manum tuam. Observa
ergo quomodo necin his tribus coniminationibus
Deus invenitur dixisse de morle dierum trium. In
verbo enim Gad positum est, non in mandatis Domi-
ni; et non semper ea quas per prophetam dicuntur
quasi a Deo dicta suscipiantur. Denique per Moysen
multa quidem locutus est Deus, aliqua tamen et
Moyses propria auctoritate mandavit: quod Domi-
nus in Evangeliis evidenti distinctione secernit, cum
dicit de repudie mulieris interrogatus : Quia ad duri-
tiam cordis vestri scripsit vobis hec Moyses, ab ini-
tio autem non fuit sic (Matth. xix, 8). Vides ergo et
bic Deum quidem non przcepisse, nec fieri voluisse
divortium ; Moysen vero propter duritiam cordis Ju-
dxorum scripsisse dandum esse repudium. Ostendit
hzc et Paulus in litteris suis, cum dicit de quibus-
dam : Dominus dicit, et non ego ( 1 Cor. vn, 10). Et
de aliis : Hec autemego dico, non Dominus (Ibid., 19).
Et iterum in aliis : Preceptum Domini non habeo,
sed consilium do (Ibid., 25). Et iterum : Qua loquor,
non loquor secundum Dominum (11 Cor. x1, 11). Unde
similiter etiam in cxteris prophetis aliqua quidem
Dominus locutus est, non prophetz; alia vero pro»
phetz, et non Dominus. Et sic videbitur objectio in-
tenta dissolvi, cum non tam sua quam propheta ver-
ba Dominus revocat ae mutat in melius.

Sed magis arbitror, absolutionem priorem totius
Scripturz sensibus convenire, et illig praecipue di-
ciis, quibus patiens et multze misericordie, et poeni-
tens super malitias dicitur Deus (Psal. Lxxxv, 15;
Joel. νι, 15; Jon. 1v, 2), vel bis maxime qu: genera-
liter ἃ Jeremia pronuntiantur, in quibus evidenter
ostenditur pro multis miserationibus et incompre-

613

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. 1.

614

hensibili bonitate sua Deus dieere et non facere, lo- ἃ masdueandam ad salutem dedit, nemo autem illam

qui et non permanere. Ait ergo per Jeremiam Deus :
In finem loquar, hoc est, ex definito loquar, super
gentem et super regnum, μὲ auferam eos, et. disper-
dam ; et si convertatur gens illa a malitiis suis, pe-
nitebo de omnibus malis quc cogitavi facere eis. Et in
finem loquar super gentem, et regnum, ut. reedificem
eos, et repleam ; et si (ecerint mala in conspectu meo,
uf non audiant vocem meam, ponilebit me de omnibus
bonis, qu& locutus (ueram, ut facerem eis (Jer. xvi,
1 seq.). Quomodo ergo possumus his qus» absolute
per Jeremiam dicta sunt praeferre illa 4085 suspense
per prophetam dicuntur, nisi quia negligentibus et
contemptoribus illa confirmanda, hzc vero perfe-
ctioribus secretius advertenda sunt?
EX LIBRO DEUTERONOMII
INTERROGATIO XXXV.

Quomodo Dominus in Deuteronomio przciplat :
Per nomen meum jurabitis (Deut. νι, 15), et e con-
tra in Testamento novo videatur precepisse: Nolite
jurare (Matth. v, 54)?

RESPONSIO GREGORII.

Perjurare quippe grave peccatum est ; non jurare
autem, sicut verum jurare, nullum peccatum est. Sed
longius remotus est ἃ falso jurando, qui nec jurare
consuevit, quam qui verum jurare proclivis est. Unde
maluit nos Dominus, et non jurantes non recedere a
vero, quam verum jurantes propinquare perjurio.
Ergo admonitio non jurandi conversio est a peccate
perjurii. Nam omnino qui verum jurat non peccat.
Unde Dominus omnem occasionem voluit amputare
perjurii, cum nos jurare prohibuit. Nam et Apostolus
in sermonibus quos habuisse narratur, neque jura-
vit, neque jurandi consuetudinem habuit, ne aliquan-
do vel nescius in perjurium laberetur. Scriptis au-
tem, ubi est consideratio major atque propensior,
pluribus.locis jurasse invenitur: nequaquam quod
putaret etiam jurando peccare, sed potius intellige-
ret humana fragilitatis corda non jurando tutius ὃ
perjurio conservari.

INTERROGATIO XXXVI.

Cum Dominus in Deuteronomio praecipiat, dicens :
Dominum Deum tuum adorabis (Deut. vi, 45), quo-
modo Psalmista e contrario in psalmo nonagesimo
octavo terram nos jubet adorare praecipiendo : Ado-
rate scabellum pedum ejus ( Psal. xcvin, 5 )? Quod
utique terra est, juxta quod alius propheta dicit :
Colum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum
meorum (Isai. Lxvi, 4)?

RESPONSIO (Ex Ambr., lib. 11 de Spirit. Sanct.,
cap. 11).

Illam terram dieit adorandam propheta, quam Do-
minus Jesus in carnis assumptione suscepit. ltaque
per scabellum terra intelligitur, per terram autem
caro Christi, quam hodie quoque in mysterio adora-
mus, et quam apostoli in Domino Jesu adorarunt.
Suscepit enim de terra terram, quia caro de terra est,
et de carne Mari» carnem accepit. Et quia in
ipsa carne hic ambulavit, et ipsam carnem nobis

carnem manducat, nisi prius adoraverit ; inventum
est quemadmodum adoretur scabellum pedum Do-
mini, ut non solum non peccemus adorando, sed
peccemus non adorando (Ex Aug., Enarrat. in psal.
Xcvii, num. 9).

INTERROGATIO XXXVII.

Cum scriptum sit in libro Deuteronomii : Maledi-
ctus qui non reliquerit semen in Israel (Deut. vn, ἃ ἃ,
in cod. Grecis ), quomodo contra hanc divinam sen-
tentiam plurimi et in Veteri Testamento, et in Nove
nec conjugia sortiti sunt, nec semen suz» carnis ullo
modo reliquerunt, sicut in Veteri Testamento Elias,
Jeremias, et Daniel, in novo autem Joannes Baptista,
et Joaunes Evangelista, c:zeterique quamplures fecisse

B monstrantur, qui semen secundum carnem non reli-

querunt?
RESPONSIO.

Hzc duo quz sibi videntur esse contraria, ita ab
Origene reperimus explanata. Ait enim (Hom. 44 in
Genes.) : « Qui consummate et perfecte virtutis est,
semper necesse est ut in aliqua eruditione versetur,
quam eruditionem conjugem ejus sermo divinus ap-
pellat. Secundum hoc puto, quod in lege cxlebs et
sterilis maledicto subjacet : quia si hzc de carnali
semine dici putentur, omnes Ecclesi virgines sub
maledicto posite videbuntur, similiter et Juannea
Baptista, et alii sanctorum plurimi. Sed certum ess
illos spiritale semen reliquisse, et habuisse unum
quemque conjugem sapientiam, sicut et Paulus per
Evangelium filios generavit. »

INTEBBOGATIO XXXVII.

Quomodo in Deuteronomio Moyses dicat: Tentat
vos Dominus Deus vester (Deut. xiii, 5) : et e contra
Jacobus apostolus przdicet : IJjeus. neminem tentat
(Jac. 1 135)?

RESPONSIO. ]

Duas eese tentationes in Seriptuns sanctis solet
intelligi. Upa qux decipit, altera qu: probat. Secun-
dum eam quz probat, dictum est : Tesnat vos. Domi-
nus Deus vester. Secundum eam vero que decipit,
Jacobus apostolus pr:zedicat : Deus neminem tentat.

EX LIBRIS REGUM.
INTERROCATIO XXXIX.

p Cum inlibro Regum primo Deus ad domum Heli

loquens promiserit, dicens : Hec dicit Dominus:
Domus tua, et domus patris tui ministrabunt in. con-
spectu meo usque in sempiternum. (1. Reg. τι, 50),
quomodo e contra quasi mutata promissione subjiciat,
dicens : Ecce dies venient, εἰ precidam brachium
tuum, et brachium domus patris tui, ut mon. sit senes
in domo tua. (Ibid., 31)? Et post aliqua subjungit :
Suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum
el animam meam faciat, et edificabo ei domum fide-
lem, et ambwulabit coram | Christo meo cunctis diebus.
(Ibid., $5).

RESPONSIO AUcUsTINI (Lib. xvi De Civ. Dei,

cap. 6).
« Cum hzc tanta tunc altitudine prenuntiata sint,

y.

"ς

6153

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

616

tanta nunc preenuntiatione * clareacant, non frustra A Non esi species. ei, neque decor : εἰ vidimus eum, et

tamen moveri quispiam potest, ac dicere : Quomodo
confidimus venire omnia quz in illis libris ventura
predicta sunt, si hoc ipsum quod ibi divinitus di-
ctum est : Domus tua. et domus patris iui ministra-
bunt ^ coram me in aternum, effectum habere non
potuit? Quoniam videmus illud sacerdotium fuisse
mutatum, et quod illi domui promissum est, nec spe-
rari aliquando complendum : quia illud quod ei re-
probato mutatoque succedit, hoc potius pradicatur
seternum. Hoc qui dicit, nondum intelligit, aut non
" «recolit, etiam ipsum secundum ordinem Aaron sacer-
dotium tanquam umbram futuri et ^ :eterni sacerdo-
tii constitutum, ac per hoc, quando zeternitas 4 ejus
promissa est, non ipsi umbrx ac figure, sed ei

non erat aspectus, εἰ desideravimus eum ; despectum,
et novissimum virorum, virum dolorum, et scientem
infirmitatem, et. quasi absconditus. vultus. ejus et de-
spectus, unde nec reputavimus eum (Isai. Lin, 2, 5) ;
el e contra Psalmista dicit : Speciosus forma pre fi-
liis hominum (Psal. xii, 3)?

RESPONSIO.

Quod Isaias dicit pro nostro sponso Christo (quo
nihil est pulchrius) quod quasi foedus apparuit, de
interfectoribus Christi hoc dicit, quibus Christus ipse
vilis apparuit. Si enim cognovissent, nunquam Domi-
num glorim crucifizissent (I Cor. τι, 8). Quod autem
Psalmista dicit, quod speciosus fuerit prz filiis ho-
minum, ad fidem credentium reputatur; qui sic il-

quod per ipsam adumbrabatur figurabaturque, pro- B lum videre meruerunt, ut verum illum Deum et ho-

missum est: sed ne putaretur ipsa umbra esse man-
sura, ideo etiam mutatio ejus debuit prophetari. »
INTERROGA TIO XL.

Cum in libro Regum scriptum sit quod elevatus
[uerit Elias per turbinem in celum (IV Reg. n, 11) ,
quomodo Dominus in Evangelio dicit: Nemo ascendit
in celum (Joan. m, 15) ? et reliqua.

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hom. 29 in Evang.,

n. 5).

Aliud est ccelum aereum, aliud :ethereum : coe-
lum quippe aereum terre est proximum. Unde et
aves cceli dicimus, quia eas volitare in aere videmus.
In celum itaque aereum Elias sublevatus est, ut in
secreta quadam terrx regione * repente duceretur,
ubi in magua jam carnis et spiritus quiete viveret,
quousque ad finem mundi redeat, et mortis debitum
solvat.

EX ISAIA.
- INTERROGATIO XLI (Alias 46).

Cum 1]saias dicat pro JEgyptiis : Clamabunt ad
Dominum a facie tribulantis, et mittet eis salvatorem,
et propugnatorem, qui liberet eos. ( Isai. xix, 20),
quomodo quasi e contrario statim subjungit, dicens :
Et percutiet Dominus Egyptum plaga (Ibid., 22)?

RESPON£IO,

Percussio hxc Domini super AEgyptios, parcentis
est, non perdentis, quia potius per plagam p«eniten-
ti animam possit perducere ad salutem : et ideo
contrarium illud non erit, ubi a facie tribulantis
salvator et propuynator eis mittendus promittitur.

ia et hxec percussio vel plaga, 41:5 subjicitur, non
ad reprobationem, sed ad sanitatem conversionis
inducitur. Hoc enim valet supra quod dicitur : Mittet
eis salvatorem et propugnatorem, qui liberet eos, quia
et hic subsequitur : Et percutiet Dominus. Egyptum
plaga et sanabit eam ; quod ut manifestius aperiretur,
addidit, dicens : Et revertentur ad. Dominum, et
placabitur eis, et sanabit eos.

INTERROGATIO XLI (Alias 44).
Quomodo Izaias dicat pro persona Christi Filii Dei,

4 Edit. melius, manifestatione.
b Edit., transibunt.
c Deest i in edit. et.

minem fide integra faterentur. Restat igitur, quod et
fedus apud persequentes, et speciosus existimatus
est apud credentes.

JNTERROGATIO XLIII.

Quomodo Isaias de Christo dicit : Generationem
ejus quis enarrabit (Isai. umi, 8)? cum Evangelista
Christi generationem dinumerans, inter cetera di-
cat : Christi autem. generatio sic erat (Matth. 1, 18)?

RESPONSIO.
. Propheta de divinitatis generatione praedixit ;
Evangelista incarnationis mysterium sequens, ge-
nerationem Christi secundum humanitatem expo-
suit.
INTERROGATIO XLIv (Alias 42).

C Quomodo Isaias pro Christo dicit : Qui peccatum

ΝΟΝ fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (Isai. 1.111,
9), cum Páíulus e contra videatur dixisse: Eum qui
non noverat peccatum, pro nobis peccatum [fecit (11
Cor. v, 21)?

RESPONSIO .

Quod enim Isaiss dicit, quia peccatum non fecerit,
apertissime ostendit quod persona ipsa Filii peccatis
coinquinata non exstitit. Ipse est enim agnus sine πιᾶ-
cula, sine peccato. Quod autem Paulus dicit : Esm qui
non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, hoc
ipsum quod dixit, fecit, ad Patris personam retulit,
id est, quod Deus Pater Filium suum, qui peccatum
non fecit, hostiam illum pro peccatis nostris fecit,
cum eum pro salvatione mundi immolari permisit.
Dicitur enim, quod eum Pater peccatum fecit, quia
eum hostiam pro peccato fieri voluit; sicut dicitur :
Peccata populi mei comedent (Ose. 1v, 8), cum non
peccata comedantur, sed oblationes qux» pro pecca-
tis offeruntur.

INTERROGATIO XLY.

Cum Dominus Isai prophete przcipiat, dicens :
Clama, ne cesses (Isai. tvi, 1), quomodo e contrario
videtur Apostolus clamorem prohibens dicere : Ira,
et indignatio, et clamor tollatur α vobis (Ephes. 1v,
$1)?

4 Fi cternitas.

e Edit. melius, in secretam quandam... regioxem.

J

601

RESPONSIO.

Alius est clamor, qui de prxdicatione vel postula-
tione, alius qui de ira descendit : οἱ ideo clamorem
liunc qui de ira descendit, Apostolus prohibuit ; non
filum quo aut Isaias przdicare jubetur, aut. contri-
torum corda ad Doininum gemebundos clamores
emittunt.

INTERROGA TIO XLYI (Alias 41).

Quomodo Isaias dicat : Spiritus Domini super me
(Isai. Lx1, 1) ; vel cxeteri prophetze, sive Simeon, sive
Zacharias per Spiritum sanctum futura pronuntiasse
credantur, cum in Evangelio dicatur : Nondum erat
Spiritus datus, quia Jesus nondum erat. glorificatus
(Joan. vii, $9)?

RESPONSIO.

Utique non sine Spiritu sancto antiqui patriarchae
atque prophet» futura pronuntiaverunt. Sed quod
dicit : Spiritus nondum crat datus, id. est, illa abun-
dantia gratizx spiritalis adhuc antea illis sic nunquam
fuerat data, sicut postea cum congregali in. unum
discipuli linguis omnium gentium sunt locuti, ac sic
in linguis omnium gentium futura est pronuntiata
Ecclesia.

EX JEREMIA.
INTERROGATIO XLVII.

Quomodo Jeremias uurumque dicat, qu: sibi con-
traria esse videntur? Dicit enim ex voce filii Dei :
Filii colligunt ligna, et patres succendunt ignem, et
mulieres conspergunt adipem, ut faciant. placentas re-
ging celi, et libent diis alienis, et me ad iracundiam
provocent. Nunquid me ad iracundiam provocant?
dicit Dominus (Jer. vn, 18, 19). Übi statim quasi e
contrario subjungit : Ecce furor meus, et. indignatio
mea conflatur super locum istum, super. viros, et su-
per jumenta (Ibid., 20), etc. Qui supradixerat : Nun-
quid me.ad iracundiam provocant? quomodo nunc
dicit : Ecce furor meus et indignatio mea atillabit su-
per locum istum ?

RESPONSIO.

Iste est scnsus : Ego quidem naturaliter non ira-
scor; sed illi ita agunt, ut me ad iracundiam provo-
cent, et meam videar mutare naturam. Sentiant
igitur iratum, quod quantum in se est facere co-
nantur.

INTERROGATIO XLVIII.

Cum noverimus quod Jeremias propheta silen-
tium sibi przdicationis indixerit, per hoc quod di-
cit: Non recordabor ejus, neque loquar ultra in. no-
mine illius (Jer. xx, 9), quomodo quasi e contrario
statiin. subjungit, Factus est in corde meo quasi
ignis exastuans, claususque in ossibus meis, et defeci
ferre non sustinens. Audivi enim contumelias multo-
rum (Ibid., 10)?

RESPONSIO. (Ex Gregor. Magn., lib. xxim Mo-

ral., n. 18).
Proeo enim quod se minime audiri conspexit,

* Edit., deserunt.
h Edit., quia per hoc juod diu persisterc, etc.
€ Edit., in ore cordis dulcis esse ceperit, ctc.

PaA1ROL. XCVI.

ANTIKEIMENON LIBRI 00. — LiB. I.
A silentium appetiit. Sed cum crescentia mala cerne-

618

ret, in eodem silentio non permansit. Qvod enim
foris tacuit ex tzedio locutionis, intus ignem pertulit
de zelo charitatis.

INTERROGATIO XLIX.

Cum multiplicia et dura peccata Jud:orum ante
adventum Christi prophetarum vocibus praedicata
sint, sicut illud : Peccatum sicut Sodoma predicave-
runt, nec absconderunt (Isai. 11, 9) ; et in Jeremia :
Peccatum Juda conscriptum est stylo ferreo in ungue
adamantino (Jerem. xvii, 1), etc.; quomodo Christus
in Evangelio quasi e contrario videtur de Judzis
dixisse : Si non venissem, peccatum non haberen:
(Joann. xv, 22)? Quid est hoc? nunquid sine ullo
peccato erant, antequam Christus in carne nascce-

B retur, et ex quo. venit, nunc caperunt habere pec-

catum?
RESPONSIO.

Peccatum quoddam certum, id est, infidelitatis
intelligi voluit, quoniam uon crediderunt in eum qui
justificat impium.

EX EZECIIELE.
INTEAROGA TIO L (Alias 51).

Quomodo Ezechiel propheta motus animalium
narrat, dicens : Nom revertebantur cum incederent
(Ezech. 1, 9, 14); et paulo post quasi.e contrario
suhjiciens, dicit : Et animalia ibant, et reverteban-
tur?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. x Moral., n. 51).

Sancta quippe animalia aliquando vadunt, et mi-
nime redeunt; aliquando vadunt et protinus rcever-
tuntur : quod electorum mentes cum per collatam
sibi active. vite gratiam errorís vias destruunt s,
redire ad mala mundi nesciunt qux reliquerunt.
Cum vero per contemplationis aciem ab hac se eadem
activa vita suspendunt, eunt εἰ redeunt : quod per
hoc quandiu persistere ^ minime in contemplatione
sufliciunt, sese iterum ad operationem fundunt : ut
in his qux» sibi juxta sunt, se exercendo refoveant,
et super se rursum surgere contemplando conva-
lescant.

INTERROGATIO 11 (Alias 53).

Cum in Ezechielis libro de volumine quod accepe-
rat, scriptum sit : Et factum est in ore meo, sicut
mel dulce (Ezech. wi, 5), qua ratione postmodum
Ezechiel ipse de se loquatur, dicens : Abii amarus
in indignatione spiritus mei (Ibid., 14)?

RESPONSIO (Ex Greg., lib. 1 id in Ezech., hom.

,n. .

Mirum quippe valde est, si dulcedo simul et ama-
ritudo conveniant. Sed sciendum est, quia cui sermo
Dei in ore dulcescere coeperit *, hujus proculdubio
contra scmetipsum animus amarescit. Cum 4 enim
in nullo subtiliter discit, qualiter se reprehendere
debeat, eo se durius per amaritudinem ponitentie
castigat; quod * tanto sibi magis displicet, quanto

4 Edit., quo.

e Elit., gri.

619

S. JULIANI ΕΡΙΘΟΟΡΙ TOLETANI

620

in sacro volamine amplius de omnipotente Deo videt A Novi prz:ceptis | subsequentibus , pricepta bona

qua amet.
INTERROGATIO Lil (Alias 50).

Si, juxta Ezechielis verba, Justitie justi oblivioni
tradentur in quacunque die peccaverit (Ezech. xvii,
9À et xxxin, 12, 12), quomodo consequens est quod
Paulus scribit, quia Deus reddit unicuique secundum
opera sua (Rom. τι, 6), cum si quid de justitize ope-
ribus justus habuit, tunc id perdidit cum deliquit,
presertim cum et Paulus apostolus seribat quod
uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit (I Cor.
i1, 15), id est, et bona et mala per ignem sint pon-
deranda ?

RESPONSIO.

Videamus ne forte absolutionem sui in seipso
sermo divinus inveniat, si observemus quomodo
scriptum est, quia dicit : Cum aversus fuerit justus a
justitia sua. Et non sufficit ut. diceret : Cum aversus
fuerit a justitia sua; sed addidit : Et fecerit omnem
impietatem, secundum omnes iniquitates quas fecerit
iniquus. In quo videtur latenter hujusmodi inseruisse
intellectum, ut si [forte non secundum omnes iniqui-
tates quas fecit iniquus, fecerit et justus, non omnes
justitiz: ejus de memoria auferantur. Si vero omnes
iniquitates fecerit, quas fecit iniquus, tunc demum
omnes justiti:? in lapsu ejus de memoria subirahun-
tur. He quamvis occultaverit in Scripturis Spiritus
sanctus propter hos qui divitias bonitatis et patien-
ti: ejus contemnunt, non tamen penitus abstulit. Si
igitur sub isto intellectu accipiatur illud quod Paulus
dixit, non erit omnino contrarium. Nam et beatus
Gregorius juxta translationem novam hoc testimo-
nium sub isto intellectu edisserit, dicens : « Cum
dicitur, Justus in peccato suo moritur, et non erunt
ín memoria justitie ejus, quas fecit, hoc nobis maxi-
me considerandum est, quod cum mala committimus,
sine causa ad memoriam bona nostra transacta revo-
cantur, quoniam in perpetratione malorum nulla
debet esse fiducia bonorum prsteriterum. »

INTERROGATIO Lir! (Alias 52).

Cum Dominus per Ezechielem dicat : Ego dedi eis
prücepta non bona (Ezech. xx, 25), quomodo
Paulus quasi e contrario dicit : Lex quidem sancta,
et mandatum sanctum , et justum, et bonum (Rom.
vij, 12)?

ΒΈΒΡΟΝΘΙΟ (Ex Gregor. Magna, lib. xxviu. Mor.,

num. 41).

Mala enim quasi mala esse desinunt comparatione
pejorum, et bona quasi bona non sunt comparatione
meliorum. Nam sicut pejus delinquenti Jud: de
Sodoma» atque Samaria dicitur: Justificasti soro-
res (uas in omnibus abominationibus tuis, quas ope-
ta:a es (Ezech. xvi, 51); ita melioribus Testamenti

a^Edit., excubant.

b Edit., excubant.

* Edit., ut et ad australem viam..... tenderet.

4 Edit., excubamt.

* Edit., aspiceret.

f Kdit., post sacerdotum , agaunt. gasophylacium

qui rudibus data sunt, non bona esse memoran-
tur.
INTERROGATIO LIV.

Cum in visione spiritalis :edificii Ezechiel propheta
prius dicat se vidisse quod gazophylacia ad austra-
lem viam facies haberent, qua ratione post sub-
Jicit quod gazophylacium quod respicit viam meri-
dianam, sacerdotum est, qui excubant im. custodiis
templi ; et gazophylacium quod respicit viam aquilonis,
sacerdotum qui excubant αὐ ministerium | altaris
(Ezech. xv , 44-46)? Si utraque facies ad australem
viam tendebat, quomodo nunc unum ad meridianam,
aliud ad aquilonis viam respicere dicitur ?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. 11 hom. in

Ezech., hom. 10, n. 14).

In his verbis agnoscimus, quod gazophylacium
sacerdotum qui excubabant * in custodiis templi, ita
positum fuerat, ut solam meridianam viam respi-
ceret : gazophylacium vero sacerdotum qui exeuba-
bant Ρ ad ministerium altaris, ita erat in atrio, ut
australem viam et aquilonis faciem intenderet « :
quatenus et cum gazophylacio sacerdotum, quiexcu-
babant 4 in custodiis templi, meridianam viam respi-
ceret 9, eLtamen sine gazophylacio eorumdem sacer-
dotum ab aquilonis via videret f. Sed quid est hoc,
quod in his verbis mysticis & possumus intueri , nisi
hoc quod secundum ea, qua prsrmissa sunt, jam
spiritalis auditor intelligit : quod sacerdotes majoris
ordinis , qui excubant in custodiis templi, solam me-
ridianam viam respiciunt, quoniam solis studiis spi-
ritalibus occupati, his qux amoris Dei sunt, sollicite
intendunt; sacerdotes autem minoris ordinis, qui
discatiendis peccatis delinquentium pr:esunt, etiam
ad aquilonis viam oculos reflectunt, ut in mente pec-
cantium , quise sint torporis frigora, videant, et hxc
verbis correctionis usque ad penitentie gemitus
reducentes ^, quasi carnes in altare Domini incen-
dani? Respiciebant i etiam cum magnis sacerdotibus
ad meridianam viam : quia quantum ad semetipsos
est, fervent igne charitatis, et succensi sunt flammis
amoris Bei. Sed quia peccatum i delinquentium cre-
bro corrigunt, etiam ad aquilonis viam oculos re-
ducunt.

EX DANIELE.

INTERROGATIO LV.

Si post tres annos, sicut in principio Danielis
scriptum est (Dan. 1. 5, 18), pueri ipsi ingressi sunt
in conspectum Nabuchodonosor , quomodo in subsc-
quenti visione scribitur : Anno secundo Nabuchodo-
nosor, vidit Nabuchodonosor somnium (Dan. v, 1)?
Hxc magnam inter se videntur habere contrarieta-
tem, pro eo quod pueri ipsi, qui nusquam antea nisi

sacerdotum qui excubant ad ministerium altaris, aq á-
lonis viam videret. :
& Edit., mysticum.

b Edit., perducentes.
i Edil., respiciant.
j Edit., peccata.

ἈΝΤΙΚΕΙΜΕΝῺΝ LIBRI DUO.— LIB. T.

635

post tres annos in conspectum pr:edicti regis primum A (Jon. ni, 4) ; et tameu ad preces Ezechix, οἱ Nipives

introducti atque interrogati sunt, nunc in secundo
Nabuchodonosor anno et ipsum Nabuchodonosor vi-
disse, et Danielem interpretationem somnii ipsius ape-
ruisse Scriptura commemorat.

RESPONSIO (Ex Hieronym., ín cap. n Dan.).

Hoc ita solvunt Hebrzi ; secundum hic annum dici
regni ejus, omnium gentium barbararum, non Jude
lantug et Chaldz:eorum, sed Assyriorum quoque, et
JEgyptiorum, et Moabitarum, et reliquarum natio-
num, quas Domino concedente superarat. Unde et
Josephus in decimo Antiquitatum scribit libro (Cap.
12) : « Post annum secundum JEgyptie vastitatis
rex Nabuchodonosor vidit somnium mirabile. »

INTERROGATIO Lvt (Alias 51).

Dei sententia mutata est , non vanitate judicii, sed
eorum conversione, qui meruerunt indulzentiam.
Alioquin et in Jeremia (Jer. xviu, 7, 8 seq.) loquitur
Deus se mala minari super gentem, et si bona fece-
rit, minasclementia commutare. Rursum bona agenti
se asserit polliceri, et si mala fecerit, dicit se suam
mutare sententiam, non in bomine, sed in operibus,
qux mutata sunt. Neque enim Deus homipibus, sed
vitiis irascitur : qux» cum in homiuc non fuerint, pe-
quaquam punit, quia mutatus est.
INTERROGATIO LVHI.

Cum in libro Danielis scriptum sit provisione quam
angelo interpretante cognovit, ut ait: Cum viderem
ego Daniel visionem, et quererem intelligentiam, au-

Cum in Danielis libro in fine prim:xe visionis pro B divi vocem viri dicentis : Gabriel, fac intelligere istam

ipso Daniele scribatur : Fuit Daniel usque ad annum
primum Cyri regis (Dan. 1, 21), quomodo in eodem
libro e contrario. scribitur : Anno tertio Cyri regis
Persarum, verbum revelatum est Danieli (Dan. x,1)?
| RESPONSIO.

Quod dicitur fuisse Danielem usque ad annum pri-
n:um Cyri regis, non vitz illius tempus accipiendum
est, sed hoc significatur, quod usque ad primum
annum Cyri regis, qui Chaldz:eorum destruxit impe-
rium, Daniel potens fuit in Chaldza. Postea vero a
Dario translatus est in Medos. ltem in expositione
Danielis idem Hieronymus sic dicit (Ad cap. x, 1) :
* Fuisse Dauielem apud Chaldzos in pristina digni-
tate purpura byssoque vestitum, usque ad primum
annum Cyri regis intelligimus , quando subvertit
Chaldzeos, et postea cepit esse cum Dario filio As-
sueri de semine Medorum, qui imperavit super re-
gnum Chaldzorum. Aut certe jam Dario mortuo,
cujus anno primo Lxx hebdomadarum sacramenta
cognoverat, nunc tertio anno Cyri regis h:ec vidisse
narrantur. »

INTERROGATIO 101 (Alias 56).

Cum Daniel sententiam Dei, quam incommutabi-
lem noverat, jam prius Nabuchodonosor regi de ul-
tionc regni sui przedixisset implendam, dicens : Eji-
cient te ab hominibus, et cum bestiis feris erit habita-
tio tua (Dan. 1v, 22), quomodo in subsequentibus
eumdem Nabuchodonosor pro immutatione ejusdem

sententix ad peenitentiam cohortatur, dicens: Quam- D

obrem, rez, consilium meum placeat tibi, et peccata
tua. eleemosynis redime, et iniquitates tuas misericor-
diis pauperum : forsitan ignoscat Deus delictis tuis
(Jbid., 24)?

RESPONSIO. (Ex Hieron., ín cap. 1v Dan., 94,

IV Reg. xx, 1 seq.).

Hoc facile solvitur Ezechix: regis exemplo, quem
lsaias dixerat moriturum esse, et Ninivitarum, quibus
dictum erat, Adhuc tres dies, εἰ Ninive subvertetur

* Samson abbas, lib 11 Apolog., cap. 27, num. 6,
seu pag. 512 tom. XI Hisp. Sacrz, ita transulit hanc
quzstionem : Queri rationabiliter potest, quomodo in
hoc loco (Job. xxxiv, 50, qui deest in codice, vel
eum omisit editor) dicitur, quod regnare hypocritam
[acit, cum hac de re per prophetam specialiter quera-

í

visionem virum istum (Dan. vin, 15, 16), quomodo
statim subjungitur e contrario, ubi ipse Daniel ait :
Et stupebam ad. visionem, et non erat qui interpreta.
retur (Ibid., 21)? Si non erat, qui interpretaretur,
quomodo supra interpretatus est angelus?

aESPONSIO (Ex Hieron., ad hunc versic.).

Quod dicit, hocest : Reges »udierat, et eorum
nomina nesciebat; futura cognoverat, et quo futura
essent tempore, dubius fluctuabat.

EX PROPHETIS MINORIBUS.
INTERROGATIO LIX ὃ.

Cum Dominus per Oseam prophetam de reprobis
regibus dicat : Ipsi regnaverunt, et non ex me ; pris-
cipes exstiterunt, εἰ non cognovi (Osee vini, 4), quo-
modo e contrario Job dicit : Qui regnare facit hypo-
critam propter peccata populi (Job. xxxiv, 30)? Quis
enim recte sentiens dicat , quod fecit Dominus quod
minime cognoscit ?

RESPONSIO (Ex Greg. Magn., lib. xxv Mor., num. M).

Scire Dei, approbare est; nescire, reprobare.
Unde quibusdam quos reprobat, dicit : Nescio vos,
unde sitis (Luc. xin, 25). Et aliquando facere Del
est, id quod fieri prohibet , irascendo permittere.
Unde et regis Egypti cor se obdurare asseruit (Exod.
iv, 21), quod videlicet obdurari permisit. Miro modo
hypocritas Dominus et regnare facit, et nescit : facit
sinendo, nescit reprobando.

INTERROGATIO LX.

Quomodo Amos propheta inquisitus respondit :
Non sum propheta (Amos. vii, 14), cum et prophe-
tam eum noverimus , et verba prophetis illius te-
neamus ?

RESPONSIO (Ex Greg., lib. 11 Mor., num. 89).

Eadem hora qua requisitus est, prophetiz sibi spi-
ritum deesse sensit, et de semetipso testimonium ve-
raciter intulit dicens : Non sum propheta. Qui tamen
secutus adjunxit : Et nunc audi verbum Domini. Hec
dicit Dominus : Uxor tua in civitate fornicabitur, et

iur dicens, lpsi regnaverunt, sed non ex me : princi-
pes exstiterunt, et non cognovi? Quis enim recte sen-
liens dicat, quia facit Dominus quod minime cognoscit ?
Sed quia sctre Dei, approbare est ; nescire, reprobare:
miro modo hypocritas, etc., ut hic in finc.

"—

625

S. JULIAM EPISCOPI TOLETANT

624

fiii tti et filie tue in gladio cadent, et humus tua A effasione sanguinis mei, si sie fuerit torrupta caro

funiculo metietur, et tw in terra polluta morieris

(Amos, vit, 16, 17). Quibus prophete verbis aperte

ostenditur, quod dum de se illa loqueretur, impletus

est, et mox habere prophetandi spiritum meruit, quia

sc prophetam non esse humiliter agnovit.
JNTERROGATIO LXI.

Cum Zacharias dicat pro derisoribus Christi : Vi-
debunt in quem pupugerunt (Zach. xix, 10), quomodo
quasi e contrario de ipsis videtur Isaias dixisse : Tol-
latur impius, ut non videat claritatem Domini (Isai.
xxvi, 10, sec. LX X)?

RESPONSIO.

Exc:ecatur impius, ut aliquid non videat. Visurus
est formam hominis, de qua dictum est : Sic venict
(Act. 1, 14) ; non visurus est formam Dei, de qua
dicitur : Ostendam me ipsum illi (Joan. xiv, 21), quam
non impii, sed soli justi videbunt. Unde propter solam
formam hominis, qux et a justis et ab injustis vi-
denda est, dictum est : Videbunt in quem pupuge-
runt; propter formam autem Dci, qus a solis
justis videbitur, dictum est : Tollatur impius, ne vi-
deat, elc.

EX LIBRO PSALMORUM.
JNTERROGATIO LXII.

Cum David in psalmo quarto, vers. 5, dicat : Irasci-
mini, et nolite peccure, quomodo Paulus in Epistolis
suis dicit: Deponite omnem iram, et indignationem
(Colos. 11, 8)?

RESPONSIO.

Alia est ira, qua zelo justitiz:d commovemur ; . alia,
qua irrationabili motu ferimur. Non ergo illam Apo-
stolus quz de justitia descendit, abscindere voluit,
praesertim cum idipsum testimonium de psalmo in
Epistola ad Ephesios adsumpserit, dicens : Irascimini,
et nolite peccare (Ephes. 1v, 26). Acsi dixisset : Sic
irascimini , ut a culpa abstineatis; sed omnem po-
tius iram, quz de irrationabili motu procedit , voluit
amputari.

INTERROGATIO LXIII.

Quomodo David in psalmo quinto decimo dicat :
Caro mea requiescit in spe, quoniam non derelinques
animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum vi-
dere corruptionem (Vers. 9, 10), cum quasi e contra

mea, quomodo et exterorum. hominum, ut in fine
resurgam? Nunquid confitebitur tibi pulvis, id est,
turba impiorum, q':xe nisi me resurgente justificari
non poterit? Ergo sic intcllecta, non sunt con.
traria.

INTERROGATIO LXIV.

Cum Psalmista dicat : Dolores inferni invenerunt
me (Psal. xvn, 6); necnon et illud : Deus noster
refugium et virtus, adjutor in tribulationibus que in-
venerunt nos nimis (Psal. x,v, 2); quomodo immu-
tato alio locutionis genere , non se a tribulationibus
inventum esse, sed se tribulationem potius inve-
nisse testatur, dicens: 7'ribwlationem et dolorem in-
veni (Psal. cxiv, 4)?

RESPONSIO.

Alix sunt tribulationes vel dolores, quas nos inve-
nimus; et alie, quie nos inveniunt. Nam quando
sine alicujus admonitione vel percussione homo con-
siderat factum suum, et rogans Deum, plangit et con-
tremiscit, iste utique tribulationem et dolorem in-
venit : qui sic aut alio increpante, aut altero admo-
nente, aut percutiente conteritur, hunc tribulationes
et dolores inveniunt.

INTERROGATIO LXV.

Cum David propheta in vigesimo primo psalmo
non exauditum se conqueratur, dicens ; Deus meus,
clamabo per diem, nec exaudies ; et nocte (Vers. 5), etc.
quomodo e contra in eodem psalmo testatur, dicens:
Non avertit faciem suam a me ; et dum clamarem ad
eum, exaudivit me (Ibid., 25)?

RESPONSIO.

Dominus Christus ex persona veteris hominis, cu.
jus mortalitatem portabat, verbis delictorum cla-
mare 56 dicit die ac nocte, et non exaudiri : verba
enim delictorum sunt , et non justitize, cum clama-
tur ad Dominum per diem, id est, in prosperitate,
ut hzc ipsa prosperitas non mutetur ; et cum clama-
tur nocle, ut adversitas prosperetur. Hzc igitur ta-
lis pe:itio, longe est a salute. Nam inde et sequitur,
et non ad. insipientiam mihi , id est, (Ex Aug. Enar-
rat. À in hunc psal.) neque hoc facias ad insipien-
tiam mihi, sed potius ut sapiam , quid velis me cla-

videatur dicere in psalmo vigesimo nono : Que utili- yy mare, non verbis delictorum et desiderio tempora-

tas in sanguine meo , oum descendo in corruptio-
nem (Vers. 10)?
RESPONSIO.

Quod dicit : Caro mea requiescit in spe , quoniam
non dereljnques animam, etc., utique Psalmista ex
persona Christi id affirmative pronuntiat, ac si dice-
retur ex voce filii Dei ad Deum patrem (Carptim ex
August. Enarrat. in hos psal.) : Caro mea in spe re-
surrectionis obdormiet, quia non dabis animam meam
inferis possidendam, neque sanctificatum corpus
meum, per quod et alii sanctificandi sunt, corrumpi
patieris. Hoc autem quod videtur esse contrarium,

est quod et illud, nee diversum est. Dicit enim
ammodo Christus ad patrem : Que utilitas in

lis vite, sed verbis conversionis ad te in vitam zter-
nam. Ex his igitur verbis conversionis atque justi-
ti», in subsequentibus idem exauditum se comme-
morat dicens : Non sprevit, neque despezit precem
pauperis ; neque avertit. faciem suam a me : et. dum
clamarem ad eum, exaudivit me : id est, non illius
qui verbis delictorum clamans ad Deum, viam istam,
id est, prosperitatem transire nolebat, sed precem
pauperis exaudivit. Qui ergo verbis delictorum supe-
rius clamasse, et non exauditum se contestatur,
ipse verbis justitiz:: deprecans, se commemorat ex-
auditum. Clamavit superius verbis delictorum (ex
persona veteris hominis) exauditus non est. Claima-
vit subterius verbis justitize et conversionis ad Deum

[2
[4

ἈΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ LIBRI DUO. — LiB. I.

636

(ex persona hominis ad novam vilam pertinentis) et A Semper laus ejus in ore meo (Vers. 2), quomodo e con-

exauditus est.
INTERROGATIO LXVI.

Cum Psalmista in psalino vigesimo quarto dicat :
Universa vie Domini misericordia et veritas (Vers. 40),
quomodo in alio psalmo e contrario dicit : Omnes
vie (tue veritas (Psal. cxviu, 151), vel sicut in alia
tragslatione legitur: Omnia mandata tua veritas?
ΒΕΒΡΟΝΘΙΟ (Ex Aug., serm. 29, in psal. cxvtit, n. 8).

Erga sanctos et universz vie Domini misericor-
dia, et universe vix Domini veritas : quia et in ju-
dicando subvenit, atque ita non deest misericordia ;
et in miserando id exhibet quod promisit, ne veritas
desit. Erga omnes autem et quos liberat, et quos

damnat, omnes vi: Domini misericordia et veritas : B

quia ubi non miseretur, vindict» veritas exhibetur.
Multos quippe immeritos liberat, immeritum autem
neminem damnat.

INTERROGATIO LXVIf.

Quomodo Psalmista in vigesimo nono psalmo con-
traria de se praedicare videtur, ait enim : Ego dixi
in abundantia mea : Non motebor in aeternum (Vers.
1, 8); et post modicum subjungit : Avertisti faciem
tuam a me, el factus sum conturbatus ?

RESPONSIO.

Quia de confidentia virtutis intumuit, dicit : Ego
dizi in abundantia mea, etc. Sed paulo post quid
pertulit, adjunxit : Avertisti faciem ttam, etc., ac si
aperte dicat : Fortem me inter virtutes credidi, sed

quantz infirmitatis sim, derelictus agnovi. Hinc rur- C

sus dicit : Juravi et statui custodire judicia justitie
(ug. (Psal. cxvin, 106). Sed quia ejus virium non
erat manere in custodia quam jurabat, debilitatem
suam protinus turbatus inveuit. Unde et ad preces
et opem repente se contulit, dicens : Humiliatus
sum usquequaque : vivifica me secundum verbum
tuum (Ibid., 101).
INTERROGATIO LXVIII.

Quomodo David dicat : Dixi, pronuntiabo adversum
me injustitias meas Domino, et tu remisisti (Psal.
xxxi, ὃ), etc.; et illud quod alibi dicitur : Peccator
cum ingemuerit, salvus erit (Isai. xxx, 45, sec. LXX):
cum e contra in Evangelio ille cx:eeus dixerit : Nos
scimus quia peccatores Deus non exaudit ( Joan.
iX, 31)?

RESPONSIO.

Quia Deus peccatores audiat, ex multis Seriptura-
rum locis monstratur, sicut de publicano illo, vel de
aliis in Evangelio scribitur (Luc. xviu, 14). Hoc au-
tem quod czxcus iste dixit, quasi adhuc inunctus lo-
quitur. Ac proinde non est ita accipiendum, quod
Deus peccatores non audiat. Si non exaudit in nira-
culis, exaudit pro culpis.

INTERBOGATIO LXIX.
Cum Psalinista in psalmo trigesimo tertio dicat,

* [lic forte Julianus qu:stionem absolvit ; sed
quoniam Samson abbas, cujus testimonio unice ni-
timur, nihil annotavit, non potuimus non usque ad
finem capitis Urausferre.

trario specialem numerum tenet in psalmo centesimo
decimo octavo? Dicit enim : Septies in die laudem
dizi tibi (Vers. 164).

RESPONSIO.

Septenarium laudis numerum) posuit propter sep-
tem dies, quibus mundus iste peragitur, in quibus
semper laus Dco refertur.

INTERROGATIO LXX.

Cum Psalmista dicat : Homines et jumenta salvos
facies, Domine (Psal. xxxv, 7), quomodo Paulus
apostolus quasi e contrario videtur dicere : Nunquid
de bobus cura est Deo (I Cor. ix, 9)?

RESPONSIO.

Hzc sanctus Augusüinus ita distinguit dicens
(Enarrat. im psal. cxrv, n. 15, 14) : « Ecce dici-
tur, quod de bobus non sit cura Deo. Rursumque
dicitur : Homines et jumenta salvos facies, Domine.
Nunquid contraria sunt ista? Non. Ad przcepti ergo
tenorem non est de bobus cura Deo. Ad providen-
tiam universitatis cura est illi de omnibus. Qeid
ergo ait Apostolus? Nunquid de bobus pertinet ad
Deum? Ubi praeceptum dedit : Πουὶ trituranti 08
non infra'nabis (Deut. xxv, 4); ibi de bobus non co-
güavit Deus? Itaque quosdam boves voluit signili-
care. Non enim hoc curat Deus moncre, quid agas
cum bobus. Habet hoc natura ipsa humana. Sic fac-
tus est homo, ut norit consulere jumentis suis, nec
inde a Deo prxecepta accepit : sed insinuatum esf illi
in mente ἃ Deo, ut possit et sine przcepto facere:
fecit illum talem Deus. Sed quomodo regii pecus,
regendus ab alio : ab eo qui regit, preceptum acce-
pit. Ad przcepti ergo tenorem non est de bobus
cura Dee. Ad providentiam universitatis, qua creavit
omnia, et mundum regit, homines et jumenta salves
facies Deus *. Intendat charitas vestra. Ilie ferte ali-
quis dicat mihi : De Novo Testamento est, quia de
bobus non pcrünet ad Deum. Homines οἱ jumenta
(salvos facies, Doniine^) de Veteri Testamento est.
Sunt qui calumnieniur, et dicant, non sibi conso-
nare ista duo Testamenta. Ne forte aliud dicat in
Veteri, aliud in. Novo; et flagitet de. me sententiam
de Novo talem * qualis est hxc : Ilomines et jumenta
salvos facies, Domine (Psal. xxxv, 7); quid facio?

D Nihil tam in capite Novi Testamenti, quam Evange-

lium. In Evangelio invenio, quia oinnia ista pertinent
ad Deum. Nemo erit jam, qui contradicat. Nunquid
enim apostolus Evangelio contrarius erit? Audiamus
ipsum Dominum, principem, et magistrum apostolo-
rum. Resypicite, inquit, volatiia coi, quia non semi-
nant, neque metunt, neque congregant in. horreum, et
Puter vester colestis pascit illa.... Et de vestimento
quid solliciti estis? Considerate lilia agri quomodo
crescunt. Non laborant neque nent. Dico autem vobis,
quoniam nec Salomon in omni vita sua coopertus est,

b Desunt in ms. inquit Florezius, verba uncinis
inclusa, sed exstant apud Augustinum loco οἰ 0.

c Ms. denotabilem, Augustinus vero — tales, wi
idem auctor.

-

6231

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

628

sicut unus ex istis. Si enim fenum agri quod hodie A Israel videns Deum interpretatur, δὰ solos fideles

est, et cras in clibanum mittitur, Deus εἰς vestit,
- quanto magis vos modice fidei (Matth. €i, 96,98 seq.)?
Ergo et preter hominem animalia et herbz* perti-
nent ad curam Dei, ut pascantur, non ut legem acci-
piant. Quod ergo ad legem dandam attinet, de bobus
eura won est Deo. Quod autem ad credenda, pascen-
da, gubernanda, et regenda, omnia ad Deum perti-
nent. » Hinc etiam in Evangelio dicitur Matthzi :
Nonne duo passeres asse veneunt : et unus ex illis mon
cadet sine Patre vestro super. terram (Matth. x, 29)?
Lucas vero sic dicit : Nonne quinque passeres ve-
meunt dipondio, et unus ex illis non est in oblivione
apud Deum (Luc. xi, 6)? Quos enim recordauur, et
pascit, gubernat, et regit, et sine quo unus ex illis
super terram nos eadit, non solum cum ipsis et in-
tra ea est; verum etiam in illis, unde ea pascere
potenlialiter ipse disposuit, cui sequalis de omnibus
ΒΕ manet.
bgxTERROGATIO LXXI (Alias 70).
Quomodo Psalmista in psalmo trigestmo septimo
ex persona Christi dicat : Vim fecerunt, qui quere-
bant animam meam (Vers. 15), cume contra similiter
ex persona Christi in centesimo quadragesimo primo
redarguens dicat : Non est qui querat onimwam meam
(Vers. 5)? Si quosdam redarguit quasi inimicos, qui
mon quarant animam ejus : ergo amici erant quz-
ventes animam ejus?
RESPONSIO (Ex Aug., ΠΝ in psal. xxxvi,
n. 18).

Querhur anima Christi et bene, et male : bene, €

qui incorporari cupiunt membris ejus; male autem,
qui vim faciunt, et persequuntur vel illum vel mem-
bra ipsius. Quis est, qui quzerit bene animam ipsius?
Qui ejus passiones imitatur. Qui sunt qui quare-
bagt male animam ejus? Qui ei vim faciebant, et
erucifigebapt eum.

INTERROGATIO LXXII.

Quomodo David in psalmo quadragesimo tertio
dicit : Exeurge, quare obdormis, Domine (Vers. 25)? et
quasi e contra in psalmo centesimo vigesimo : Ecce
won dormitabit neque dormiet, qui custodit Israel
(Vers. 4)? Si non dormit neque dormitat, qui custodit
Israel, quomodo clamatur ad eum : Exsurge, quare
obdormis, Domine ?

BESPONSIO.

Dormit Dominus in cordibus infidelium, non dor-
mit in cordibus christianorum. Ergo cum canitur,
Exsurge, quare obdormis, Domine? pro infidelibus hoc
Ecclesia clamat, qui Christum mortuum, sed resur-
reximse non credwnt, et ideo, quasi in cordibus ta-
lium semper dormit Christus. Quia Christum adhuc
mortuum patant, ad hoc petitur wt resuryat in illis,
id est, ut &ides prestetur. illis, qua credant eum re-
sarrexisee ἃ mortuis. Cut autem canimoe, quod κὸν
dormit, neque dormitat, qui custodit. Israel; quia

8 August. herbarum too mermibit, quia teslimo-
B x iorum et feni nap intulit.
hac interrogatione usquc ad xcu inclusive

hoc testimonium refertur, qui Christum ἃ somno

mortis suscitatum, non dormientem, id est, mor-

tuum, sed viventem in szcula confitentur.
INTERROCATIO LXXIII.

Cum in quadragesimo quarto psalmo ex voce ad-
vocantis Dei, animze dicatur humanz, Audi, fa, et
vide, et inclina aurem tuam (Vers. 11) , quomodo ahlte-
rius patris mentionem faciens subjungit e contrario
dicens : Et obliviscere populum tuum, et domum pa-
tris tui ?

RESPONSIO.

Advocat hic Deus pater filiam, id est, animam he-
minis, ut de domo alterius patris sui, id est, mundi
hujus exeat, et ad speciem patris creatoris utique
sui redire contendat. Quod ita fit, cum mortificati
cum Christo ab elementis hujus mundi (Col. u, 20),
contemplamar secundum Apostolum jam non ea qua
videntur, sed qu& non videniur. Que enim videntur,
temporelia sunt : que autem non videntar, eterna
(11 Cor. 1v, 18).

INTERBROGATIO LXXIV.

Quomodo unus idemque propheta David cum dixis-
set : Immola Deo sacrificium laudis, e* redde Altissi-
mo vota tua (Psal. xix, 14), quasi e contrario vi-
detur dicere : Quoniam si voluisses sacrificium, de-
dissem wtique, holocaustis vero non delectaber's
(Psal. 1, 18)? Quomodo delectari et non delectari
Deum humanis sacrificiis dicit?

BESPONSIO.

Sacrificium visibile, invisibilis sacrifici sacramen-
tum, id est, sacrum signum est. Unde ille peenitens
aped prophetam, vel ipse propheta quxrens Deum
peccatis suis habere propitium : Si voíuisses, inquit,
sacrificiwm, dedissem utique, holocaustis non delecta-
beris. Sacrificium | Deo spiritus contribulatus : cor
contritum et humiliatum Deus non spernit. Intuemur
quemadmodum ubi Deum dixit nolle sacrificium, ibi
Deum ostendit velle sacrificium? Non vult ergo sa-
crificium trucidati pecoris, sed vult sacrificium conr
triti cordis. lllo igitur quo eum nolle dixit, hoc si-
gnificatur quod eum velle subjecit. Ác per hoc ubi
scriptum est : Misericordiam volo, et non sacrificium
(Osee vi, 6), nihil aliud quam sacrificium sacrificio

Ὁ przlatum oportet intelligi, cum illud quod ab homi-

nibus appellatur sacrificium, signum est veri sacri-
ficii. Porro autem misericordia verum sacrificium
est. Unde ct Apostolus ait : Benefacere, et commum-
catores esse, nolite oblivisci; talibus emim sacrificiis
placetur Deo (Hebr. xm, 16).

INTERROGATIO LXIV.

Cum David propheta dicat : Peccatori dizit Deus :
Quare tu enarras justitias meas (Psal. xvix, 16)?
quomodo Paulus videatur e contrario prxciperoe,
ubi etiam males in przedicationem admittat, dicens ?

una monade superior est editis nostra enumeratio,
propter quxstionem sceptuagesimam ex Samsone ad-
jectàn.

*-—-
*

629

nuntietur (Phil. 1, 18)? Et illud Evangelicum : Qwod
dicunt, facite; que autem faciunt, facere wolite
(Matth. xxiu, 5)?
RESPONSIO (Ex Áug., enarrat. in psal. χιιχ,
n. 93).

Sed h:ec dicta sunt, ne timeant qui audiunt a quo-
cunque audiant : non ut securi sint, qui dicunt bo-
na, et faciunt mala. Sed noluit Deus «ine correptione
dimittere illos qui dicunt; ne hoc solo quod dicunt,
securi obdormiscant in mala vita, et dicant sibi :
Neque enim perdet nos Deus, per quorum os voluit
tanta bona dici populo suo. Secundum hunc igitur
iuteHectum, przxdicatores peccatores admonentur ne
vivant male, et prxedicent bene, non ut os suum pre-
hibeant a przedicamento justitize.

INTEBROGATIO AUGUSTINI LXX (Enarrat. in hunc

psal.).

Cuin in psalmo quinquagesimo secde scriptum
sit: Non estqui faciat bomi, non est «sque ad unum
(Vers. 4, 5), quomodo statim bonorum nomen subjun-
gitur, dicendo : Qui desorant populum meum ? Si non
est qui faciat bonum, non est usque ad unum ; qwis
est iste populus, qui Dei tantum populus nominatur?
Nec enim potest Dei populue dici, nisi bonum fa-
ciendo, et inhxrendo illi.

RESPONSIO.

Ecce in uno eodemque psalino, et boni, id est, Dei
populus describuntur, et quod non sit qui faciat bo-
num usque ad unum, sententia superiori przfertur.
Propheta enim volens distinguere filios Dei a filiis
hominum, dixit : Non est qui faciat bonum, etc., quod
pertinet ad filios hominum, qui adhuc filii Dei non-
dum sunt. De his enim superius dixerat : Dominus
de celo prospexit super filios hominum. ldem dixit,
qui devorant populum meum. Ecce hic populum Dei
nominavit , quod utique pertinet ad filios Dei. Ista
voce filii Dei sumus. Tolle ergo quod homines filii
Dei sunt, remanet quod filii hominum sunt, id est,
reprobi et peccatores, de quibus dictum accipitur :
Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum.
Cum autem inter malos quidam boni inveniuntur,
ipsi filii Dei sunt, qui hoc loco populus Dei nomina-
tur. Qui etiam sicut cibus panis a filiis hominum,

iJ est, ab iniquis devoratur, cum a persequentibus D

lacerantur. Cum autem et ipsi mali boni elficiuntur,
jam non filii hominum, sed filii Dei sunt. Si ergo su-
periorem versum, quo dicitur: Non est qui faciat bo-
num, filiis hominum tribueris, et subsequentem ver-
sum quo dicitur : Qui devorant populum meum, filiis
Dei ascripseris, nulla erit in his repugnantia quz-
stionis.
INTERROGATIO LXXVII.

,. Cum David in psalmo quinquagesimo quarto pro
quibusdam schismaticis imprecetur, dicens : Veniat
mors super illos (Vers. 16), quomodo quasi e contra-
rio videatur subiungere : Et descendant in. infernum
eivceutes ?

ἈΝΤΙΚΕΙΜΈΝΩΝ LIBRI DUO. — LIB. I.

Sive per occasionem, sive per veritatem Christus an- A

620

RESPONSIO...

Veteris listorix&e factum, quo Dathan et Ábiron vi-
ventes terra absorbuit, populum autem illis con-
sentientem ignis consumpsit (Num. xvi, 51, 53
seq.), psalmus iste replicans, dicit : Veniat mors sa-
per illos, et descendant in infernum viventes. Scd si
jam mors super eos venerat, quomodo vivi ad infe-
ros descendebant ? aut quomodo potest fieri, ut pzius
venisse videantur in mortem, et postea approbentur
viventes ad inferna descendere? Sed quod dicit : Ve-
niat mors euper illos, ad populum pertinet illis con-
sentientem, qui igne consumptus est ; quod autem
subjicit : Descendant in infernum viventes, ad duces
eorum malorum Dathan et Abiron pertinet, quos vi-
vos terra absorbuit. Primum quippe illud schisma-

B iis initium nova mors perdidit. Vel viventes ad in-

fernuin descendere, est viventes sentientesque per
pravum epus ad inferni claustra descendere.
INTERROGATIO LXXVIH.

Cum in sexagesimo primo psalmo loquatur pro-
pheta dicens : Semel locutus est Deus (Vers. 12), quo-
modo quasi e contra videtur subjungere, duo hac
wudivi, presertim cum οἱ Paulus apostolus ad He-
brzcos scribat, Multifarie multisque modis olim Deus
locutus est patribus nostris in prophetis (Hebr. 1, 1)?

RESPONSIO (Ex Aug. yii in psal. xvi, π. A1,
seq.).

Omnioo investigare diffücile est , quemadmodum
positum sit prius, semel lecutus est Deus, deinde,
cum ille semel locutus est,- ego duo audivi. Si enim
diceret, semel locutus est Beus, unum hec audivi,
videbatur partem quzstionis hujus amputavisse, ut
tantummodo 'qus&ereremus quid sit, semel locu!us est
Deus. Nunc vero quxsituri sumus, et quid sit, semel
locutus est Deus ; et quid sit, duo harc audivi, cum
ille semel locutus sit. Sed sciendum, quod inter ho-
mines hominibus szy»pe multis modis, muMis partibus,
per multiformem creaturam locutus est Deus. Ápud
se semel locutus est Deus. Quod unum Verbum ge-
nuit Deus, im illo Verbo sunt emnia, quia per Ver-
bum facia eunt omnia (Joan. 1, 9). Unum Verbum
habet, ibi omnes thesauri sapientie et scientiz abs-
conditi (Colos. n, $3). Duo vero, que audisse sese
dixit, ista sunt : potestas et misericordia. Ista plane :
intelligite potestatem Dei, intelligite misericordiam
Dei. His duobus continentur prope omnes Scripturz :
propter hzec duo prophetz, propter bxec patriarchz,
propter h:»c lex, propter hec ipse De6minus noster
Jesus Christus, propter hsec aposteli, propter hiec
annuntiatio omnis, et celebratio verbi Bei in Eccle-
sia. Potestatem ejus timete, misericerdiam ejus
amate. Nec eic de misericordia presumats, ut po-
Lestatem contemnatis ; nec sic potesiatefma (imeatis,
ul de misericerdia desperctis. Apud illum f[otesfas,
apud illum misericordia: hunc humiliat, et bunc
exaltat (Psal. rxxiv, 9) : hunc humiliat potestate,
illum exaltat misericordia.

INTERROGATIO LXXIX.

Cum in psalmo sexagesimo oclavo propheta cx

'621

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

652

persona Christi dicat, Laberavi clamans, rauca facte A corpus infixus es in limum * profundi : sed quandiu

sunt fauces meg. (Psal. vxvini, 4) : quomodo Evan-
gelium dicit, quod in passione sua Do:ninus non res-
ponJederit eis verbum ? Necnon et illud quod Is3ias
. dicit, Sicut agnus coram tondente se, sic non aperuit
. 05 suum (Isai. Lin, 7).

RESPONSIO (Ex Aug. serm. 1. in Psalm. παν, n. T).

Ideo jam tunc tacebat, quod raucus erat, quod
sine causa tantum clamaverat. Et illam quidem
ejus vocem de Psalmo alio in cruce novimus : Deus
meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti (Psal. xx1,
2) ? Sed quanta illa vox fuit, aut quam diuturna, ut
iu ea raucze facte essent fauces ejus? Diu clamavit,
γα vobis, Scribe, et Pharisei (Matth. xxn, 15, 14,
seq.) ! Diu clamavit, Ve mundo ab scandalis (Ibid.

non consentis, non h:esisti ; si autem consentis, hzesi-
sti. H:xsistid ? Oratio tua ibisit, ut quomodojam tene-
tur corpus tuum, non teneatur et anima tua (nem. 19).
Item etde profundo aquarum, non medimergat tempe-
δίας aque. Sedjam dimersus erat. Veni inaltitudincem
maris, tu dixisti ; et tempestas dimersit me, tu dixi-
sti. Dimersit secundum carnem, non dimersit secun-
dum spiritum. Quibus dictum est, Si vos persecuti
fuerint. in unam civitatem *, fugite in aliam (Matth.
x, 25), hoc eis dictum est, ut nec carne hiererent,
nec spiritu.
INTERBOGATIO LXXXI.

Cum Veteris et Novi Testamenti patres, Moysen,

Aaron, Eliam, Eliseum, vel cxteros illius temporis

xvin, 7) ! Et revera quomodo raucus clamabat, et B sanctos, atque ipsos Christi filii Dei apostolos di-

ideo non intelligebatur, quando dicebantJud:i : Quid
est quod dicit? Durus est hic sermo. Quis potest
illum audire? Non scimus quid dicat (Joan. vi, 61).
Ille omnia verba dicebat, sed illis raucz fuerunt fau-
ces ejus, qui voces ejus non intelligebant. Hzc igitur
sub tali intellectu promissa, non erunt sibi contra-
ria: ut juxta quod superius dicit, clamor ipse unde
raucs fauces ejus fact fuisse dicuntur, non ipso
passionis tempore, sed ante passionem factus acci-
piatur.
INTERROGATIO LXXX.

Cum propheta ex persona Christi in psalmo sexa-
gesimo octavo premiserit primum dicens, Veni in
altitudinem maris, et. tempestas dimersit me (Psal.
Lxvin, 5) : quomodo quasi e contrario in subsequen-
tibus deprecatur de profundo aquarum, non me di-
mergat tempestas aqua (Ibid., 16) * Necnon et alia,
qui superius in eodem psalmo contraria sibi esse
videntur: primum quod dixit, In limum profundi
(Ibid., 5); aliudque e contra subsequitur, Saluum me
fac de luto, wt non inheream (Ibid., 15)

RESPONSIO.

Quod superius dietum est, tempestas dimersit me,
pro corpore quod jam in passione tenebatur, hoc di-
etum accipitur. Quod autem sequitur, non me dimer-
gat tempestas aque , pro spiritu deprecari videtur :
ut quia corpus tenebatur ad passiones, saltem pro
anima precaretur, ut in tempestate passionum non
mergeretur. Hoc quippe et in his aliis duobus sen-

versa mirabilia et signa legerimus fecisse: cur e con-
trario in psalmo septuagesimo primo scribitur, Be-
nedictus Dominus Deus Israel, qui facit mirabilia ma-
gna solus (Psal. .xx1, 18)?

RESPOXSIO.

Deus facit mirabilia solus; quoniam quicunque
faciunt, ipse in eis operatur, qui facit mirabilia
solus.

INTERROGATIO LXXXII.

De eo quod in psalmo septuagesimo quarto scri-
ptum est : Quia caliz in manu Domini vini meri ple-
nus est misto (Psal. ixxiw, 9) ; videtur esse con-
trarium, quod et vini meri plenum ipsum calicein
dixit, et misto subsecutus adjunxit.

RESPONSIO.

Prima quxstio, juxta quod sanctus Augustinus ait
(Enarrat. in hunc Psalm. n. 11), istaoccurrit : « Vini
meri plenus est misto. Quomodo meri si misto. Non
ergo vos terreat, quod dicit, οἱ merum et mistum !:
merum propter sinceritatem , mistum propter f-
cem (num. 12). Calix enim vini meri plenus misto
videtur mihi esse lex quax data est Jud:xis et omnis
illa Scriptura Veteris, quod dicitur Testamenti. Ibi
sunt pondera omnium sententiarum, nam ibi Novum
Testamentum absconditum latet tanquam in fece
corporalium sacramentorum. Circumcisio carnis
magni sacramenti res est, et intelligitur inde circum-
cisio cordis. Templum illud in 5 Jerusalem magni
sacramenti res est, et intelligitur ex eo corpus Do-

tiengdum est, quibus ait: Infizus sum in limo pro- D mini. Terra repromissionis ^ iutelligitur regnum cce-

fundi : et quod repetiit, saltum me fac de luto, ut non
inheream (Ex eod. serm. D. August. n. 18), cum
secundum sententiam priorem deberet dicere, salvum
me fac de luto ubi eram ^, eruendo me, non agendo
ut nop lxeream b. Ergo lieserat. carne, sed non hz-
serat spiritu. Dicit hoc ex infirmitate membrorum
suorum. Quando forte caperis ab eo qui te premit ad
iniquitatem, tenetur quidem corpus tuum, secundum

ἃ Edit., ho'seran.

b Edit., inheream.

€ Edit., in limo.

4 |n edit. deest : Heesisti ἢ

ὁ Edit., in «na civitate.

f Edit., quia et merum et mixtum.

lorum. Sacrificium victimarum et pecorum magnum
habet sacramentum: sed in omnibus illis gencribus
sacrificiorum intelligitur unum illud sacrificium, et
unica victima in cruce Domini i : pro quibus omni-
bus sacrificiis unum nos habemus, quod illa figura-
bant, et hsec ex illis figurabantur i. Accepit populus
ille legem, accepit mandata justa et bona. Quid tam
justum, quam Non occides, non ma«ch«beris, non [u-
. 8 In edit. deest in.
h Edit., promissionis.
i Edit., Dominus.

j Edit., quia illa figurabant hec, id cst, illis heec
fiqurebantur.

653

ANTIKEIMENON LIBIU DUO. — LIB. I.

65

raberis, non [alsum testimonium dices, honora patrem A Job et non frustra percutitur, quia augetur meritum :

et matrem, nen concupisces rem proximi tui, non con-
cupisces uxorem proximi tui, unum Deum adorabis,
et ipsi soli servies (Exod. xx, Ἴ seq.)? Omnia ista ad
vinum pertinent. Illa vero carnalia quasi resederunt,
ut remanerent apud illos, et funderetur * inde omnis
spiritalis intellectus. Caliz in manu Domini, id est,
in potestate Domini : vini meri, id est, legis sin-
cerz : plenus est misto, id est, cum fece corpora-
lium sacramentorum. Et quia hunc humiliat, super-
bum Jud:eum ; et hunc exaltat, confitentem Gentilem,
inclinavit ex hoc in hunc, id est, a Judaico populo,
in Gentilem populum. Quid inclinavit ? Legem eli-
quatus est : inde spiritalis intellectus. Verumtamen
[ex ejus non. est exinanita, quia omnia sacramenta
carnalia apud Judzxos remanserunt. Bibent omnes
peccatores terre. Qui bibent? Omnes peccatores terra.
Jud:i erant quidem peccatores, sed superbi: et Gen-
tiles erant peccatores, sed humiles. Omnes peccato-
res bibent, sed vide, qui fzcem, qui vinum. Etenim
illi bibendo f:ecem, evanuerunt ; isii bibendo vinum,
justificati sunt.
INTERROGATIO LXXXIIT.

Cum Psalmista in psalino octogesimo quarto quasi
preterita narrans, dicat : Benedixisti. Domine, ter-
ram tuam, avertisti captivitatem Jacob. — Remisisti
iniquitatem, etc., usque aversus es ab ira indignatio-
nis tuc (Ibid.,2. seqq.) : quomodo quasi facta non fue-
riut, statim subjungit, Converte nos, Deus salutaris
noster, et averte iram tuam a nobis. Ne in eternum
irascaris nobis ? Quomodo narrat quasi factum esset,
ei quomodo orat ut fiat?

RESPONSIO (Ex Aug. enurrat. in hunc psal., n. 6).

Nisi quia voluit ostendere preterita verba se in
prophetia dixisse? Nondum autem factum esse quod
dicebat jam factum, hinc ostendit, quia orat ut fiat.
Nam sic tibi propheta responderet : llla dico quasi
facta, qux video 5 futura. Quia vero nondum facta
sunt, oro ut veniant qux jam vidi.

INTERROGATIO LXXXIV.

Cum de Deo propheticze et apostolice litterze cla-
ment, quod sit idem Deus justus et verax, przsertim
Psalinista dicente in psalmo octogesimo quinto, Et
(u, Domine, miserator el misericors.... el.... verax
(Vers. 15) : quomodo quasi e contrario videtur Deus
ipse in libro Job de se contra Satan dixisse, Tu a«-
tein commovisti me adversus Job, ut affligerem illum
[rustra (Job. n, 35)? Qui enim justus est, afflizere
frustra non potuit. Et rursum quia verax, non potuit
aliter dixisse, quam fecit.

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn. lib. 11 Mor., n. 3).

Ut ergo justo et veraci utraque conveniant, qua-
tenus et vera dicat, et injusta non faciat; cognosca-
mus beatum Job et juxta aliquid frustra, et rursum
juxta aliquid non frustra percussum. Beatus ergo

Δ Edit., effunderetur.

b Edit., quia video.

« Edit. melius : Nondum cst.
d Edit., Psalmus.

et tamen frustra percutitur, quia nullum in eo puni-
tur admissum. Deus ergo verax secundum modum
illum locutus est, quo beatus Job non pro puniendis
culpis, sed pro augendis meritis percussus esse co-
gnoscitur.

INTERROGATIO LXXXV.

Quzeritur quomodo sibi utraque concordent, id est,
jucunditas et timor, juxta quod in psalmo octogesimo
quinto scribitur : Jucundetur cor meum, ut timeat
nomen tuum. (Vers. 11). Quomodo jucunditas sit ti-
mor ? Nonne timor amarus solet esse?

RESPONSIO (Ex Aug. enarrat. in hunc Psalm., n. 16).

Erit aliquando jucunditas sine timore : modo ju-
cunditas cum timore. Non est * enim plena securi-
tas, nec perfecta jucunditas. Si nulla jucunditas, de-
ficimus; si plena securitas, male exultamus. Ergo et
jucunditatem aspergat, et timorem incutiat, ut de
dulcedine jucunditatis perducat nos ad sedem secu-
ritatis. Dando timorem, non nos faciat male exultare,
et recedere de via. Ideo dicit in psalmo 4 : Servite
Domino in timore, et exultate ei cum tremore (Psal. v,
11). Sic et Apostolus : Cum timore et tremore ve-
stram * salutem operamini (Philip. v, 12).

. INTERROCATIO LXXXYI.

Cum in psalmo octogesimo octavo legatur Deus ad
David jurasse dicens : Semel juravi in sancto meo, si
David mentiar, semen ejus in. eternum manebit. Et
sedes ejus sicut sol in conspectu meo, et. sicut luna

(C perfecta. in eternum manebit : et testis in celo fidelis

(Ps. .xxxvin, 56, 37, seq.); quomodo e contrario
subjungit : Tu vero repulisti, et ad nihilum deduzisti':
distulisti christum (uum. Evertisti testamentum servi
tui, etc., usque, perfudisti eum confusione? Nunquid
ita falsum promittit Deus (quod dici summa demen-
tia est) aut falsum jurat? Quare ergo illa promisit,
et ista fecit?
ΒΕΒΡΟΝΒ10 (Ex Áug. serm. 2 in hunc psal., n. 6).
David positus erat cui promitterentur hrec omnie
in semine ejus, qui est f Christus, implenda. Proptet
promissa ergo qux» dicta sunt ad David, exspectabant
homines ea impleri in David. Proinde ne quisquam
Christianus cum diceret, de Christo dixit, alius di-
ceret. Non, sed de illo David dixit, et erraret, cum

p diceret 5 impleta omnia esse in David ; destruxit ea

in David. Ut cum vides ea in illo non impleta quas
necesse est impleri, quzeras alterum, in quo osten-
derentur impleri. Ita etiam in Esau et Jacob inve-
nimus majorem adoratum a nünore, cum scriptum
sit, Major serviet minori (Gen. xxv, 25) : ut cum in

illis duobus praecedentibus vides non. impletum, ex-

spectes duos populos in quibus impleatur, quia non
inendax Dcus polliceri dignatur. Eece ez semine tuo,
dixitad David b, ponam super sedem tuam (Psal. cxxxi,
41). Promisit ex semine ejus in zeternum aliquid, et

e Edit., vestram spsorum.
f Edit., quod.
. 8 Edit., videret. -

b EJit., dixit Daiid.

655

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

656

natus Salomon factus est. tant:e sapientiz, ut pro- A dos, quos terret virtus aliena. Ideo Dominus ipse

missio Dei de semine David in illo putaretur im-
pleta. Sed cecidit Salomon (111 Reg. n, 1 seq.), et
dedit locum sperando Christo; ut quoniam Deus nec
falli possit, nec fallere, quem sciebat casurum, non
in eo poneret promissum suum, sed post casum ejus
respiceres tu. Deum, et flagitares promissum tuum.
Ergo, Domine, mentitus es, non implens quod promi-
sisti, non exhibens quod jurasti? Forte hic dicturus
erat tibi Deus : Juravi quidem et promisi, sed iste
noluit perseverare. Quid ergo? Tu, Domine Deus,
non presciebas istum non perseveraturum ἢ utique
sciebas. Quare ergo hoc non perseveraturo mihi,
quia in :eternum esset, promittebas? Nonne tu
dixisti, Si dereliquerint legem meam, et mandata mea
won custodierint , et testamentum meum pro[ana-
verint (1bid., 51, seq.), manebit tamen promissio mea,
implebitur juratio mea? Semel jurati in sancto meo,
intus in secreto quodam, in ipso fonte, unde prophet:e
Liberunt, qui nobis μος ructaverunt. Semel, inquit ,
jurati, si David mentiar. Exhibe ergo quod jurasti,
redde quod promisisti. Sublatum est de isto David,
ne exspectaretur in isto David. Exspecta ergo quod
promisi ^.

Novit illud et ipse Davi.l. Videenim quid dicat : Tu
vero repulisti, et ad nihilum deduristi. Ergo ubi est
quod promisisti? Distulisti christum tuum. Quamvis
tristia quaedam enumeret, in hoc tamen verbo reficit
nos. Manet omnino, Deus, quod promisisti : nam
christum tuum non abstulisti, sed distulisti. In hoc
ergo David ^, in quo sperabant ignari promissa sua
Deum completurum, videte quid accidit, ut promissa
Dei firmius in alio sperata compleantur. Evertisti te-
etamentum servi tui. Ubi est enim testamentum vetus
Judxorum? Ubi est terra illa promissionis, in qua
habitantes peccarunt, qua deleta migrarunt? Re-
gnum Judsorum quzris? non est. Profanasti in terra
sanctitatem ejus. Sancta illa qux» habebant, terrena
esse ostendisti. Destruxisti omnes macerias ejus,
quibus eum munieras. Quando enim diriperetur, nisi
maceriz dirute fuissent? Posuisti munitiones ejus in^
formidinem. Quid est formidinem ? Ut dicatur pec-
cantibus : Si Deus naturalibus ramis non pepercit,
neque tibi parcet (Rom. τι, 24). Diripuerunt eum om-
nes transeuntes viam. Omnes scilicet gentes. Per
eiam, hoe est, per vitam istam transeuntes diripue-
runt [srael, diripuerunt David. Primum videte frusta
ejus in omnibus gentibus. De ipsis cnim dictum est,
Partes. vulpium erunt (Psal. .xii, 11). Reges quippe
impios vulpes appellavit Scriptura, dolosos et tiini-

ἃ Sic Mss. inquiunt Benedictini, at editi, premisit.
Ergo textus noster congruit Mss.

b Edit., Hwuic.... David.

c Ábest in ab eit.

4 Edit. aliter : Rer, qui neminem homimm timet,
ipse vulpes non est : leo ille... cui dicitur, Ascendisti
recumbens, dormisti, etc. , ita ul rex de quo sermo
fit, Christus intelligatur , in textu vero mostro Hero-
des omnino est, qui sicut judex ille iniquas, cujus
meninit Lucas evangelista, ΠΟΙ ΒΟΌΣ mon rcvere-

atur.

cum de Herode comminante loqueretur, Dicite, in-
quit, vu/pi illi (Luc. xin, 52). Rex. qui neminem
hominum timet, ipse vulpes. Non est leo ille de tribu
Juda, cui dicitur : Ascendisti, recumbens dormisti 4
sicut leo (Gen. xuix, 9). Potestate asceridisti, pote-
state dormisti : quia voluisti, dormisti *. Unde et il-
lud f, Ego dormivi (Psal. mi, 6). Ergo de quibus
dictum erat, Partes vulpium erunt, de his nunc di-
ctum est, Diripuerunt eum omnes transeuntes viam,
factus est opprobrium vicinis suis. Exaltasti dexteram
inimicorum ejus, jucundasti omnes. inimicos ejus.
Advertite Judzos, et videte omnia impleta, qux prze-
dicla sunt. Avertisti adjutorium gladii ejus. Quomodo
solebant pauci dimicare, non 5 multos prosternere.

B Avertisti adjutorium gladii ejus, et non es opitulatus ei

inbello. Merito victus, merito captus, meritoa regno suo
alienatus, merito dispersus. Eam enim terram perdidit ,
pro qua Dominum occidit. Dissolvisti eum ab emunda-
tione. Quid est hoc? Inter omnia mala magnus hic
terror. Si enim dissolvit ab emundatione, jam non
habet mundandum, sed projiciendum. À qua ergo
emundatione dissolvitur Judxus? A fide. Ex fide
enim vivimus (Hab. n, 4), et 5 ex fide dictum est:
Fide mundans corda eorum (Act. xv, 9). Et quia sola
fides Christi mundat, non credendo in Christum so-
luti sunt ab emundatione. Sedem ejus in terra colli-
sisti : merito et fregisti. Minuisti dies sedis ejus i: pu-
tabant se in zternum regnaturos. Perfudisti confu-

C sione. Hxc omnia venerunt | Judsis. Nom tamen

ablato Christo, sed dilato.
INTERROGATIO LXXIVII.

Cum Psalmista dicat, Quis est liomo qui vivit, et
non videbit mortem (Psal. vxxxvin, 49)? quomodo
Christus in Evangelio e contrario videtur promisisse,
dicens, Si quis sermonem meum servaverit, mortem
non videbit in eternum (Joan. vni, 51)?

RESPONSIO.

De alia morte Psalmista egit, de alia quoque Salva-
tor pr:dixit. Et Psalmista quidem dicens, Quis est
homo qui vivit, et non videbit mortem? de morte car-
nis sciscitans loquebatur, et confirmans prxnuntia-
vit, quia nullus omnino sit, qui vivat et non videat
mortem. Tanquam si diceret : Nullus est alius homo,

p qvi vivit et non videat mortem, nisi ipse solus qui

animam suam eruit de manu inferni, id est, qui pro
nobis mortuus est, et ultra non moriens resurrexit.
Quia vero Dominus in Evangelio loquitur promittens.
Si quis sermonem meum servaverit, mortem non videbit
in eternum; non de hac corporali morte dixit, qua

* Hic addunt editi, inquiunt Benedictini, qwia τὉῸ-
[uisti, edscendisti : quod ἃ mss. abest. Iterum adver-
tas velim, textum Juliani manuscriptis congruere.

! Edit. pro Unde εἰ illud habent : Ideo in alio
psalmo dictt.

$ Melius edit. carent particula non.

b Edit. melius de fide.

» |n editis repetebatur hic, inquiunt Benedietini :
Minuisti dies sedis ejus : sed abest ἃ mss. fursum
erzo Juliani textus mss. congruus est.

| E dt. eceucrunt.

651

ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΩΝ LiBhRI DUO. — LIB. I.

6

omnes moriuntur, sed de morte :xterna, id est, morte A cuit, quia mulier peccatrix, qu:e erat in civitate famosa,

damnationis cum diabolo et angelis ejus. Ipsa est

vera mors, nam ista migratio est. Secundum hunc

ergo sensum, non sunt hxc duo contraria.
INTERROGATIO LXXXVIII.

Cum Psalmista dieat, Qwis similis erit Deo inter
filios Dei (Psal. .xxxvini, 7), quomodo apostolus dicit,
Cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus
eum sicuti est (I Joan. wn, 2)?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn. lib, xvin, Moral., n. 19).

Unde ergo similes, el unde non similes, nisi quia
huic sapientiz et similes erunt ad imaginem, et non
erunt similes ad zqualitatem? Aspiciendo quippe
zeternitatem Dei, fit eis ut :terni sint ; et dum visio-
nis ejus donum percipiunt, ex perceptione beatitu-

dinis imitantur quod vident. Et similes ergo sunt, B

quia beati fiunt ; et tamen creatori similes non sunt,

quia creatura sunt. Et habent itaque quamdam Dei

similitudinem, quia non habent finem; et tamen

incirceumscripti :xequalitatem non habent, quia habent

circumscriptionem.
INTERROGCATIO LXXXIX.

Cum David de Christo dicat in psalmo centesimo
nono, Dominus a dextris tuis (Vers. 5), quasi significet
Deum Patrem ad dexteram assistere Filii : quomodo
Paulus quasi e contra in epistola ad Ephesios, Chri-
stum ad dexteram Patris sedere pronuntians, dicat :
Sedere eum fecit ad dexteram suam in celestibus
(Ephes. 1, 20); prosertim cum idipsum quod Pau-
lus dicit, et Psalmista in principio przdicti psalmi
testetur, dicens : Dixit Dominus Domino meo, Sede a
dextris meis?

RESPONSIO.

Cum dicitur, Sede a dextris meis, Pater Filium ad
dexteram suam collocasse intelligitur. Et cum dici-
tur, Dominus a dextris tuis, ad ipsum Patrem sermo
dirigitur, quasi ei dicatur : O Deus Pater, ecce Do-
minus Christus a dextris tuis sedens, confringet in
die irx sux reges. Et nihilominus utroque testi-
monio insinuatur Filius ad Patris dexteram se-
dens.

INTERROGATIO XC.

Cum Psalmista dicat, Superbo oculo, et insatiabili

corde, liuic non convescebar (Psal. c, 5), quomodo e

accessit ad pedes Domini (Luc. vn, 36. seq.). Iste
Phariszus superbus erat, sed convescebatur cum
illo Deus. Quomodo nobis proponit hsc? Quando
ipse non fecit, ad imitationem suam nos hortatur.
Videmus * eum convivatum esse eum superbis ; quo-
modo nos prohibet ne convivemur cum eis? Convi-
vamur nos quidem cum fratribus propter correctio-
nem aliquam : tenemus nos etiam a fratribus nostris,
ei non cum eis convivarmur, ut corrigantur. Cum ex-
waneis potius convivamur et cum paganis, quam
cum his qui nobis hzrent 5, si viderimus eos male
vivere, ut erubescant, et corrigantur, sicut dicit
Apostolus : Si quis non obaudit verbo nostro per ερὶ-
stolum, hunc notate,et nolite commisceri cum eo: et non
ul inimicum * existimetis, aed. corripite ut (retrem (11
Thess. v1, 14, 15). Facimus hoc plerümquepropter me-
dicinam, et tamen cum extraneis maltis, et cum impiis
saepe vescimur. Quid est hoc, Superbooculo, et insatia-
bili corde, huic non convescebar? Habet epulas suas cor
pium, habet epulas suas cor superbum. Nam propter
cibos ipsos cordis superbi, ideo dixit, insatiabili cerde.
Cor superbum unde pascitur ἢ Si superbus est, invi--
dus est, et aliter non potest. Superbia mater invi-
dentiz 4 est. Omnis ergo superbus, invidus esL. Si
invidus est, malis alienis pascitur. Unde dicit Apo-
stolus : Si mordetis, et comeditis invicem, videte ne ab
invicem consummamini (Gal. v, 19). Videntes * ergo
comedentes, nolite his convesci, fugite tale convi-
vium. Neque enim se satiant gaudendo de malis
alienis, quia insaGabili corde suul : cave ne capiaris
in epulis eorum.
INTERROGATIO XCI.

Cum in psalmo centesimo sexto Psalmista dicat ,
Et benedixit eos, et multiplicati sunt nimis, et jumenta
eorum non suni minorata (Vers. 58, 59) : quomodo
quasi e contrario videtur suljungere dicens, Pauci
facti sunt, et vexati sunt ?

RESPONSIO (Ex Aug. ^d in. hunc psal., n. 15
et

jumenta ei pecora dicuntur in Ecclesia simpliciter

ambulantia, seu vitilia, non multum docta, sed fide

plena !. Ergo et spiritales et carnales benedixit cos,
et multiplicati sunt nimis, et jumenta eorum nom sunt

contrario Dominus in Evangelio legitur, cum superbis [) minorata 5. Istud capitulum psalmi ad fideles populos.

et peccatoribus manducasse (Matth. x, 10, seq.)?
RESPONSIO (Ex Aug. enarrat. in hunc Psal. n. 8 et 9).
Quid est, non convescebar? non cum illo manduca-
bam. Vescienim manducare est. Cur ergo ipsum primo
Dominum invenimus mandueasse cum superbis? nam
superbus quidam invitaverat illum : ipse est eui displi-

* Edit. aliter : Quomodo nobis proponit hec, que
ipse non [fecit ? Ad imitationem suam nos hortatur :
videmus. eic. Postea : Nos quidem, (ratres, propter
correptionem aliquam tenemus, etc.

b Nobis haerent ut in mss. juxta Benedictinos ; non
autem ut in edil. Erasm. et Lovan. qui nobiscam
erant, et nobis adherent. 'Textus Juliani congruit, ut
semper inss.

« Edit. addunt : cum.

refertur; hoc autem quod subsequitur, Pauli factt
sunt, et vexati sunt, de hereticis dicitur : quia om-
nes qui se dividunt ab unitate, pauci fiunt. Multi
enim sunt sed in unitate, dum non separantur ab.
unitate ^. Cum enim ceperit ad eosnon pertinere mul-
titudo unitatis, 1n hzeresi et in schismate pauci sunt.

4 Edit., invidic, ᾿

ὁ Edit., videtis.

f Edit. : Jumenta et pecora dicuntur, in. Ecclesia
simpliciter ambulantia, sed wtiléa; non multum docta,

fide plena. "TM
8 Edit., deminuta, nam ita legit Augustin. in textu
psalmi.

à Sic mss. inquiunt Benedictini ; at editi : sed , iit
unitate dum non sunt, separantur ab unitute,

INTERROCATIO XCII.

Cum Psalmista dicat : Nem mortui laudabunt te,
Domine (Psal. cxi, 17), quomodo idem quasi e
contuario videtur dicere : Laudobo nomen tuum in
eieruum, 0t in. saeculum seculi (Psal. cxi, 2),
necnon et illud: Beati qui habitant in domo tua, Do-
mine, in scrcula scculorum laudabunt te ( Psal.
Lxxxii, 5)?

RESPONSIO (Ex Ang., enarrat. in psal. cxuiv, n. 5).

Dietum est quidem : Non mortui laudabunt te,
Domine, sed in illis * de quibus dicitur : A mortuo
velut qui mon sit, periit confessio (Eccli. xvn, 26),
non illis de quibus ait : Qui credit in me, licet moria-
tur, vivit (Joan. xi, 25). Quia et Deus Abraham, et
Deus 1s22c, et Deus » Jacob non est * mortuorum,
sed vivorum. Si enim nunquam nisi ipsius eris,
nanquam a laude ipsius tacebis. Audi Apostolum :
Nemo enim, inquit, sibi vivit, et sibi moritur. Sive
enim vivimus, Domino vicimus ; sive morimur, Do-
mino morimur (Math. xxi, 52). Ad hoc enim, iterum
inquit, Christus mortuus est, ἃ ut et mortuorum et
virorum dominetur (Rom. xiv, 7, 8, 9). Ergo quia
magnitudinis ejus non erit finis. (Psal. cxviv, 5),
laudis quoque nostrze, qui Deo placebimus etiam cum
mortui faerimus, finis non erit.

INTERROGATIO σοι! (Alías 220).

Cum Psalmista dicit : Omnis homo mendax (Psal.
cxv, 11), ei responderi potest : Si omnis, et tu;
falsaque tam erit sententia quam mendax ipse pro-
tui'ísti. Sí vero ipse non mendax, vera jam sententia
non erit, quia dum tu verax, non omnis homo co-
gnoscitur mendax.

RESPONEIO.

Sed notandum quod przmittitur: Ego dixi in excessu
mentis mec. Per excessum ergo mentis etiam semet-
ipsum transiit, cum de hominis qualitate definivit.
Ác si patenter dicat : De falsitate omnium hominum
inde veram sententiam protuli, unde ego ipse super
hominem foi. In tantum vero et ipse mendax, in
quantum homo; in tantum autem omnino non mendax,
jn quantum per excessum mentis super hominem.

* INTERROGATIO XCIV.,

Cum Psalmista dicat: Non enim qui operantur ini-
quitatem, in viis ejus ambulabunt (Psal. cxvii, 2),
quomodo credendus est Paulus apostolus in viis Do-
mini ambulasse, cum de seipso confiteatur dicens :
Non enim quod volo, fucio bonum, sed quod volo ma-
[um, hoc ago (Hom. vni, 15)? przsertim cum e con-
tra idem Paulus in viis Domini se ambulasse fixis
sententiis protestatur dicens : Nonne eodem spiritu
ambulabimus (11 Cor. xu, 18)? et ad Timotheum:
Bonum certamen certavi, cursum consummavi (11 Tim.

* Edit. hic et infra, illi.

» Hic in edit. deest Deus.

* Hic edit. habent Dews.

4 Hic addunt edit. et resurrexit; sed alibi legit
Aug. ut Julian. quemadmodum czeteri quos adducit
Petrus Sabbatier.

e Ab liac questione ad usque 1xxxviir. inclusive

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI
D iv, 7). Quid est hoc? Aut. ergo sancti Domini non

640

ambulant in viis Domini, aut si ambulant, nou ope-
rantur iniquitatem. Si nen operantur iniquitatem,
non habent peccatun, quoniam peccatum iniquitas
est (I Joan. 11, 4). Peccatum autem quomodo non
habent, cum dicitur : Si dixerimus quia peccaium non
habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis noa
est (Ibid., 1, 8)?
RESPOXSIO. (Ex Aug., serm. 2 in psal. cxvi, n. 9).
Audiamus ipsum apostolum Paulum de hac quz-
ptione si placet. Imo quia placet, interrogemus. Dic
nobis, Paule beatissime, utrum ambulaveris in viis
Demini, cum in carne adhuc viveres? Respondet :
Nonne eodem spiritu ambularimus? Nonne iisdem
vestig is (11 Cor. xn, 18)? et illud : Per fidem enim
ambulamus, non per speciem (I1 Cor. v, 1): Et
illud : Bonum certamen certavi (11 Timoth. iv, 71), et
reliqua. Satis ergo sint ista responsa, quibus aposto-
lum Paulum in viis Domini ambulasse didicimus.
Sed ab iilo et alind inquiramus. Dic, obsecro, Paule,
quando adhuc in carne vivens iu viis Domini ambu-
labas, habebas peccatum, an sine peccato eras?
Et bic ergo respondet: Nonne legistis ubi confi-
teor, dicens : Non enim quod volo, facio bonum, sed
quod nolo malum, hoc ago? et hoc audivimus. Jam
itaque illud interrogamus. Quomodo in viis Doniini
ambulabas, si malum quod nolebas, hoc agebas, cum
Psalmista f sanctus intonet dicens: Non enim qui ope-
rantur iniquitatem, et reliqua. Audi continuo respon-

C dentem per sententiam consequentem : S: quod nolo,

hoc, inquit, facio, jam δ ego non operor illud, sed quod
habitat in me peccatum. Ecce quemadmodum qui am-
bulant in viis Domini, non operantur peccatum, et ta-
men non aunt sine peccato ; quia jam non ipsi operan-
tur iniquitatem 5, sed quod habitabat in eis pec-
eatum.

Verum ita soluta est ista qu:estio (Ex Aug. serm.
$ in psal. cxvini, n. 1), ut difficilior altera nasceretur.
Quomodo agat homo, quod ipse non agit * Utrumque
exzim dixit, et : Non quod volo, age, et: Non ego operor
illul, sed quod habitat in me peccatum. Unde et in-
telligere debemus, quando peccatum quod habitat iu
nobis, operatur in nobis, tunc nos id non operari,
quando nequaquam voluntas nostra ei consentit, et

/tenet etiam corporis membra ne obediant desideriis
ejus. Quid enim operatur peccatum nolentibus nobis,
nisi sola illicita desideria, quibus si voluntatis non
adhibeatur assensus, movetur quidem nonnullus
affectus, sed nullus ei relaxatur effectus? Hoc prazce-
pit idem Apostolus ubi dicit : Non ergo regnet pec-
catum in vestro mortali corpore ad obediendum desi-
deriis ejus (Rom. vi, 12). Sunt itaque desideria pec-
cali, quibus nos prohibuit obedire. Operantur erigc

duabus monadibus enumoratio nostra excedit eam.
qua habetar i in editis, propter interrogationem LxXxilt

inte
dit. psalmus.
Edit., εἰ quod nolo, inqwit, ego hoc [acio,
jam, etc.

b Edit., illud.

641

ANTIKEIMENON LIDRI DUO. — LIB. I.

6$.

peccatum. hiec desideria, quibus si obedimus, et nos A consequens est, ut subjtmzere videatur dicens : Pe-

operamur. Si autem obtemperantes apostolo, non
eis obedimus, non illud nos operamur, sed quod in
nobis habitat peccatum. Si autem desideria nulla
haberemus illicita, nec nos, nec peecatum mali ali-
quid operaretur in nobis. Motum porro illiciti desi-
derii, cui non obediendo non eum nos operamur,
ideo et nos agere dicimur, quoniam non est natur:e
vigor alien, sed languor est noster, ἃ quo languore
omnimodo salvi erimus, cum et animo et corpore
immortales facti fucrimus. Quapropter, et quia in
viis Domini ambulamus, non obedimus desideriis
peccati; et quia non sumus sine peccato, habemus
desideria peccati. Ac per hoc jam nos ea non opera-
mur, non eis obeuiendo, sed quod in nobis habitat

nedictus es, Domine, doce me justificationes tuas ἢ
RESPONSIO (D. Aug., ex serm. 5 in psal. cxvin m. 4).

Quomodo adhuc ea qu:erit discere, qux abscondita
jam enstodit in corde, quod utique non fecisset, nisi
ea didicisse ; nisi quia eas vult faciendo discere, non
loquendo, vel menioria retinendo? Quoniam ergo
sicut in alio psalmo legitur, benedictionem dabit, qui
legem dedit (Psal. txxxur, 8); ideo benedictus es,
Domine, doce me justificationes tuas. Quia enim in
corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi,
legem dedisti; da e:iam benedictionem gratizx, ut fa-
ciendo discam, qux intimando jussisti. '

INTERROGATIO XCVI.
Quomodo David dicit: In labiis meis pronuntiari

peccatum, eadem commovendo. Non enim aui ope- B omnia judicia oris tui ( Psal. cxvin, 15), cum

ran:ur iniquitatem, id est qui obediunt desideriis
peccati, in viis Domini ambulaverunt. Et quoniam ten-
tatío est viia humana super terram (Job vu, 1);
etiamsi a criminibus longe simus, non tamen dcest,
ubi desideriis peccati vel facto vel dicto vel cogi-
tato obediamus, quando adversus majora vigilanti-
bus, qu:edam incautis minuta subrepunt , quz si ad-
versus nos colligantur, etsi non singula suis moti-
bus ἃ conterunt, omnia tamen acervo nos obruunt.
Et propter haec ctiam hi qui ambulant in viis Do-
imni, dicunt : Dimitte nobis debita nostra (Matth. vi,
12), quoni.m ad vias Domini et ipsa oratio perti-
net, et ipsa confessio, quamvis non ad eas peccata
pertineant (Ex eod. Aug., ubi. supra, n. 2).

Paulus apostolus dicat inscrutabilia esse judicia Dei,
et investigabiles vias ejus (Rom. n, 33)? Quis omnia
judicia Dei enunliare possit, cum investigare nom
possit ?
RESPONSIO (Ex serm. 6, in eumdem psal., num. 1 et 2).
Nunquid judicia Dei nescit Ecclesia? Scit plane.
Nam seit utique qualibus dicturus sit. judex vivorum
et mortuorum : Venite, benedicti Patris mei, percipite
regnum (Matth. xv, 54); et qualibus dicturus sit : Jte
in ignem eternum. Scit, inquam, neque fornicatores,
neque idolis servientes, neque hos, neque illos 4, quos
ibi (4 Cor. vi, 9) apostolus Paulus enumerat, regnum
Dei possessuros. Scit iram et indignationem, tribula-
tionem et angustias in omnem animam hominis ope-

liaque in. viis Domini (Aug., ibid., num. 5), quas C rantis malum, Judzi primum et Grxci: gloriam

omnes fides una complectitur, qua in eum creditur qui
justilicat impium (tom. 1v, 5), qui etiam dixit : Ego
sum via (Joan. xiv, 6), nemo peccata b operatur, sed
confitetur. Deviat ergo cum peccat; et ideo peccatum
vix non tribuitur, quod a deviante committitur, sed
in via fidei pro non peccantibus habentur, quibus
peccata non imputantur. De quibus apostolus Paulus
jusiitiam fidei commendans (Rom. 1v, 7), in psalmis 5
scriptum esse monstravil : Beati quorum remissa sunt
iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir,
cui non unpulavit Dominus peccatum (Psal. xxxi,
1, 2). In hac autem via, id est, in fide pia quisquis
ambulat, aut peccatum non operatur, aut si quid a
deviante committitur, propter viam non impulatur,
& tanquam non fuerit operatus accipitur, et ideo
bene etiam sic intelligitur : Non enim qui operantur
iniquitatem in viis ejus ambulaverunt, ut hanc iniqui-
tatem significaverit, quie recedit a fide, aut non ac-
cedit ad fidem. Qwi ergo operantur iniquitatem, id est,
infidelitatem, non in viis ejus ambulaverunt, quia in
Christum non crediderunt.

INTERROGATIO ΣΟΥ.
Cum Psalmista dicat : In corde meo abscondi elo-

quia tua (Psal. cxvui, 11, 12), οἱ reliqua, quomodo

« Sic edit. inquiunt Benedictini; at mss., molibus
Fortasse hanclectionem Julianus secutus est, et typo-
graphi vel editores eam correxere; cum alias semper,
ut notavimus , congruus sit ejus textus manu-
scriptis.

vero, et honorem, et pacem omni operanti bonum,
Jud:o primum et Grzxco (Rom. n, 9, 10). Hzc atque
hujusmodi judicia Dei evidenter expressa novit Ec-
clesia : sed non ipsa sunt omnia, cum sint quxdam
inscrutabilia, et sicut multa abyssus profunda et oc-
culta. Án et ipsa nota sunt quibusdam excellentio-
ribus membris hominis hujus, qui cum suo capite
Salvatore totus est Christus? Inscrutabilia enim for-
tasse dicta sunt homini, quia viribus suis ea non po-
test perscrutari. Sed cur non possit dono Spiritus
sancti, cuicumque hoc Dominus conferre dignatur ?
Sic enim et illud dictum est : Deus habitat lucem inac-
cessibilem (1 Tim. vi, 16): et audimus tamen, Acce-
dite ad me *, et illuminamini (Psal. xxxi, 5) : quse
ulique quzstio ita solvitur, ut inaccessibilis sit vi-
ribus nostris, accedatur autem ad eum muneribus
suis. Quanquam etsi nemini omnino sanctorum,
quandiu corpus quod corrumpitur, aggravat animam
(Sap. 1x, 15), omnia judicia Dei scire conceditur,
quia revera multum est ad hominem, cum profecto
(ut aliquid exempli gratia. dicam, unde judiciorum
Dei conjiciatur immensitas) nemo sine judicio Dei
sit tardus in animo, vel claudus in corpore: habet
tamen uude dicat Ecclesia, hoc est, populus aequisi-
b Edit., peccatum.
ε Edit. melius, ín psalmo.

4 Edit. , neque illos atque illos.
* Edit., ad eum.

els

S. JULIAM EPISCOPI TOLETANI

els .

tionis, el veraciter dicat : Ia labiis meis enuntiavi A sicut. sancli. quoque apostoli gaudebant, cum pro

omnia judicia oris tti, id cst, nibil judiciorum tuorum
tacui, quie mibi per eloquia tua innotescere voluisti,
sed omaia prorsus in la iis meis enuntiavi. Hoc enim
significatur; quia non aÁ, *, omnia judicia tua, sed
omnia judicia oris twi, 1d est, qu» mihi dixisti: ut
per os ejus eloquium ejus intelligamus. Quod factum
nos in revelationibus sanctor&m pluribus, et Testa-
mentis duobus scimus. Quae omnia 5 judicia usque-
quaque in labiis suis enuntiare Ron cessat Ec-
clesia.
INTERROCATIO XCVII.

Cum Psalmista in centesimo decitho octavo :

psalmo dicat : A judiciis tuis non. declinavi (Psal.

Domino flagella tolerabant (Act. v, 41). Ipsa ergo an-
gusta porta amantibus lata fit; ipse vie dure spiri-
taliter currentibus molles et planz fiunt. Dum enim f
sciat 5 animus se pro temporalibus doloribus gaudia
seterna recipere, et hoc incipit, per ^ quod affligitur,
amare.

INTERROCATIO XCIX (Alias 121).

Cum Psalmista dicat : Qui fundavit terram super
aquas (Psal. cxxxv, 6), quomodo Job dicit : Qwi
[fundavit terram super nihilum (Job xxvi, 7)?

RESPONSIO.

Ut duo hzc sibi non videantur esse contraria, id

ex majorum disputatione collegimus. Dicit etiam

cxvin, 102), quomodo in subsequentibus ipse quasi — Ambrosius (Lib. 1 Hexamer. cap. 6, sed paulo aliter) :
e contrario expetere videtur, dicens : Judicia t&a B pe terrz qualitate sive positione sufficiat Scriptura.

doce me (Ibid., 108)? Quomodo ergo ἃ judiciis non de-
clinavit, si ea non noverat? Porro si noverat, quo-
modo ea doceri se petebat?

RESPONSIO.

Augustinus hoc ita exponit, dicens (Serm. 25 in
hunc psal., n. 4) : « Ut intelligeremus verba. pro-
ficientis, et addi sibi ad id quod acceperat, postu-
lantis. » |

INTERROGATIO XCVIIL.

Quomodo concordantia approbentur, qua contraria
sibi videntur de his qu:e Psalmista dicit, Evangelium
6 contra respondit? Sie enim de charitate Psalmista
scribit : Latum mandatum. tuum nimis (Psal. cxvii,
96). Et iterum: Statuisti in spatioso loco pedes mos
(Psal. xxx, 9). Si igitur lata est charitas, per quam
pervenitur ad Deum, quomodo e contra in Evangelio
Dominus dicit : Intrate per angustam portam
(Matth. vni, 15)? Item alia duo similia, qux sibi vi-
dentur esse contraria. Dicit enim Psalmista : Propter
verba labiorum tuorwm ego custodivi vias duras
(Psal. xvi, 4). Et quasi e contra. Dominus in Evan-
gelio dicit : Jugum enim meum suave est, et ongs
meum leve (Matth. n, 50). Quomodo ergo lata est
charitas, si angusta porta ? quomodo jugum suave est,
et onus leve, si in preceptis Dei hzxe viz durze sunt,
qui custodiuntur?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. τι Hom. in Ezech.,
hom. ὃ, n. 15).

Sed banc nobis qu:estionem citius ipsa charitas €
solvit; quia via Dei et inchoantibus angusta est, et
perfecte jam viventibus lata. Et dura sunt qu: con-
tra usum ἃ spiritaliter in animo proponimus, et
tamen onus Dei leve est, postquam hoc ferre cepe-
rimus: ita ut pro amore ejus et persecutio placeat, et
omnis pro eo afflictio * in mentis dulcedinem veniat ;

^ Edit.: Hoc.... mihi videtur significare voluisse,
quod non ait, etc.

b Edit.: Quod fecit ad nos.... Testamentis duobus,
que omnia, etc.

* Sic legere cogunt, inquiant. Benedictini, omnes
mss. nostri: editoribus autem satius visum est scri-
bere, ipsa veritas. En denuo Julianum conformem
manuscriptis.

4 Edit., consuctudinem.

* Sic legendum ex omnibus mss. juxta Benedi.

Secundum Job sciendum, quia suspendit terram in
sihilo. Philosophi quoque similiter opinantur, aere
denso terram sustineri, et quasi spongiam in medio
aeris mole sua immobilem pendere : sicque ut a2equa-
bili motu hinc atque inde, veluti alarum suffulta re-
migiis ex omni parte libera propendeat, nec in partem
possit inclinari alteram. De hoc vero quod Psalinista
dicit : Qui fundavit terram super aquas, uL superiori
intelligenti: nom vidcatur esse contrarium, sic beatus
Augustinus disputationis suc texit oraculum. Ait
enim (Enarrat. in psal. cxxxv, num. 7) : « Quid est,
qui firmavit terram super aquas? Obscura etiam i
quzeslio est : quia terra gravior videtur, ut non portari
aquis, sed aquas potius portare credatur. De qua re
ne adversum eos, qui se putant ista certis rationibus
comperisse, contentiose Scr.pturas nostras defendere
videamur, sive illud ita, sive aliter sit, habemus quod
de proximo intelligamus. Terra qus» habitatur ab ho-
minibus, οἱ terrestria continet animalia, qu:e alio
modo in Scripturis arida dicitur, super aquas esse
fundata dicitur, quod aquis ! circeumfluentibus super-
emineat. Non enim que dicitur littoraria civitas
super mare fundata, ita sub ea mare est, quemad-
modum sunt aqux sub speluncarum cameris, aut sub
navibus supernatantibus: sed ideo nuper mare di-
citur, quia inferiori mari supereminet. Sic dictus
est Pharao exisse super aquam ; ita enim habet Grz-
cus, quod quidam Latini habent, ad aquam (Exod.
xiv, 95). Sic Dominus super puteum sedebat
(Joan. 1v, 6): quod ambo superiores: essent, quam
flumen et puteus, ille juxta flumen, iste justa
puteum. » Ergo si hxc secundum praedictam
intellectum rimentur, in nullo sibi contraría erunt.
INTEBROGATIO C (Alias 97).
Dum David in psalmo centesimo quadragesimo se-

ctinos ; non affectio, ut habent omanes editi. Ab bis, ut
solet, discrepat Julianus.

f bestitutio vocul:e enim quam propria auctoritate
fecerunt Benedictini, confirmatur ex Juliano, quem
Mon t.

€ Edit. , scit.

à Abest per ab edit.

i Edit., enim.

| Edit.: Tetram.... super aquas esse fundatam,
quod aquis, etc.

045

ANTIKEMMENON LIBRI DUO. — LID. I.

616

cundo dicat : Non justificabitur in conspectu tuo omuis ἃ quxrentes ab. illo terrenarum rerum luera vel prz-

vivens (Vers. 2), quomodo quasi e coutrario Paulus vi-
detur dicere : Elegit nos in Christo ante constitutionem
wm.undi, wt essemus sancti e& immaculati coram ipso
(Ephes. 1, 4)? Aut enim sancti et immaculati coram
Deo Ephesii sunt, quibus aposiolus scribit, et falsum
esL hoc quod dicitur : Non justificabitur in conspectu
(uo omnis vivens; aut si nemo justiücabitur in
conspectu Dei, falsum est quod praecessit, sanctos et
immaculatos essc in conspectu Dei.
RESPONSIO,

Ad hzc bifarie respondendum est. Non enim aii
Paulus: Elegit nos ante constitutionem mundi, cum
essemus sancti οἱ immaculati ; sed elegi os, wt es-
semus: hoc est: Qui sancti et immaculati ante non

dia. Alia ab illo quxrunt, et ipsum non quzrunt. Qui
autem Dominum ipsum, ἃ quo acceperunt de quibus
gaudent, przsponunt omnibus rebus quas acceperunt,
et ipsum Deum non propter aliud aliquid, sed proptee
semetipsum quaxrunt, et amare videntur, ii omnes in
veritate invocant Dominum, et prope esse eis Do-
minus creditur. Non omnibus scilicet, qui et mala ab
illo petunt, et transitoria quzrunt; sed hos tantum
omnes dicit, quibus imvocantibus se im veritate
proximus fit, qui ea sibi a Domino dari expetunt, que
ipsi Domino placita sunt.
EX LIBRIS SAPIENTLE.
INTERROCATIO Crit (Alias 100).
Cum in Proverbiis Salomonis Scriptura ex voce

fuimus, ut postea essemus. Quod εἰ de peccatoribus gy Dei loquatur dicens : Invocabunt me, et non exaudiam

ad meliora conversis dici potest, et stat illa sententia,
Non justificabitur in conspeciu tuo omnis vivens, id
est, in (ota vita sua, in ounni quod in mundo isto
versatus est tempore. Nam eliguntur Paulus οἱ qui
similes ei, nop quia erant sancti et inamaeulaü ; sed
eliguntur et przedesliman:ur, ut. in consequenti vita
pr opera et virtutes saneti et immaculati fiant.
Deinde et sic sentiendum est, quia dixerit mom justi-
ficabüur in conspectu tuo omnis vivens, id est, non
justificabitur omnis, justificabuntur aliqui.
INTERROGATIO ΟἹ (Alias 98).

Cum in centesimo quadragesimo quarto psalme
scribatur de Deo : Magnitudinis ejus mon est finie (Vers.
$) quomodo, in psalmo octogesimo octavo quasi e

eos (Prov. 1, 28), quomodo in psalmo octogesimo
quinto seribitur : Tu, Domine, suavis et mitis es, et
multum misericors omnibus invocantibus ta (Vers. 5)?
Si omues invoeantes se Deus exaudit, quomodo hie
dicit: Invocabunt, et non exaudiam eos?

RESPONSIO.

Sunt enim qui invocant Deum propter Deum, et
sunt qui invocant propter aliud, quod Deus dare non
vult. llli qui secundum Domini voluntatem petunt,
qu: Deus utique jussit, inveniuntur in psalmi hujus
versu quo scribitur: Multum misericers omnibus in-
vecaMibus te (Ex Aug., enarraf. in psal. 1xxxv,
ν. 8). llliautem qui Deum non propter Deum invocant,
sed aliquid sibi dari contra Dei voluntatem petunt,

contrario dicitur : Deus qui glorificatmr in consilio C hi reprebantue Domini voce, qua dicitur: Invocabuw,

justorum, magnus et terribilis super omnes, qui in cir-
cuitu ejus sunt (Vers. 8)? Si ubique Deus, qui poterunt
esse in circuitu ejus, ut ille quasi in medio positus ab
aliis cireumdetur ? Si enim habet aliquos in circuitu,
quasi undique finitus intelligitur. Porro si verum.
dictum est de Deo, Magnitudinis ejus non est finis, qui
remanent qui sint in circuitu ejus?

RksPONSIO (Ex Aug., serm. 1 im psal. ἸΧΧΧΎΡΙ,

»

Nisi quia ille qui ubique est, voluit per carnem ín
uno loco nasci, in una genie conversari, in uno loco
crucifigi, ex uno loco resurgere, ex uno leoo ad
calum ascendere? Ubi hoe fecit, in circuitu ejus
gentes sunt. Si ibi remaneret, ubi ista fecit, non esset

et non exaudiam eos. Quidam invocantes, non invo-
cant Dominum, de quibus dicitur, Dominum non in-
vocaverunt (Psal. Lu, 6) : sed propterea invocant,
ut veniat ad eos pecuniz hereditas et s:xcularis di-
gnitas. Qui sic invocat Dominum , sibi adjutorerm
ponit cupiditatum, non exauditorem desideriorum.
Vide invocantem Deum in alio psalmo : Unam petii ὦ
Domino , hanc requiram (Pset. xxvi, 4). Quid est
quod petiit? Ut inhabitem in domo Dowminé pe» omnes
dies vite mee. Ut quid boe? Ut. contempler delecta-
tionem Domini. Si ergo amator es, sincerissimis me-
dullis castisque suspiriis ipsum dilige, ipsum ama,
illi flagra, illi inhia, quo jucundius nihil invenis. Si
ergo sic diligis, et sic invocas Deum, pertines ad

magmus et terribilie in omnes qui in circuitu ejus D istum versum: Εἰ multum misericors omnibus inso-

sunL. Quia vero ibi sic przedicavit, ut inde sni nominis
mitteret predicatores per omnes gentes, toto orbe
terrarum faciendo ^ miracula per servos suos, factus
est magnus et terribilis in omnes qui in circuitu ejus
sunt.

INTERROCA T0 Ci? (Alias 99).

Cum Psalmista dicat : Prope est Dominus omnibus
invocantibus se in veritate (Psal. cxiiv, 18), quo-
modo Salomon dicit : Invocabunt me, el non exaudiam
(Prev. 1, 28)?

RESPONSIO (Ex Aug., enarrat. in psal. cx11w, n. 22, ad
sensum, noD ad litteram).

Multi Dominum invocant, sed non in veritate,

^ Edit.: per omnes gentes toto orbe terrarum ; faciendo, etc.

cantibus te. .
IXTERBOGATIO οἷν (Aliga 101).

Cum Selomon iu Proverbiis de via iniquitatis lo-
ποίαν, dicens : Omnis qui ambulat in ea, non rever-
tetur (Prov. n, 19), quomodo Paulus ἃ persecutione
et blasphemia redieas dicit : Qui (ui blasphemus et
persecutor (I Tim. 1, 15), et Petrus ἃ negatione ad
fletum conversus , respectura Christi promeruit

(Luc. xxn, 61)?
RESPONSIO.

Per seipsum homo potest in illa via iniquitatis
ambulare, non potest autem per seipsum redire, nisi
gratia.

NES PEN

ἍΤ
ἹΝΤΕΚΕΚΟΟΛΤΊΟ CY ( Alias 104).
Quomodo Salomon pro divisione aquarum utrum-
que praecipiat, id est et in plateis aquas suas quis-
quis ille dividat, et e contra ut solus eas habeat? Ait
enim : Deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas
(was divide; et e contra : [labeto eas solus, etc.
( Prev. v, 16, 17).
mEspoxsio (Ex Gregor. Magn., Reg. Pastor. pars n,
cap. 24).

Aquam praedicator de cisterna sua hibit, cum ad
cor suum rediens, prius audit ipse quod dicit. Bibat
sui fluenta putei, sui irrigatione infundetur e verbi.
Ubi bene subjungitur : Deriventur fontes tui foras, et
in plateis aquas tuas b divide. Rectum quippe est, ut
prius ipse bibat, et tunc predicando aliis influat.

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANT

618

Α malum (Prov. xut, 21), et e coutra Jeremias : Bene

est omnibus qui pravaricantur , et inique agunt ( Jer.
xi, 1)?
RESPONSIO.

Propheta cum Deo super hac impiorum prosperi-
tate disceptans, anxius pro afflictione sanctorum,
videns eos xrumnis variis ac tentationibus subjacere,
et econtra peccatores non solum absque ullo humi-
liationis flagello cursum mundi istius pertransire,
scd etiam affluentia divitiarum, ac summa rerum
omnium prosperitate gaudere; intolerabili zelo ac
spiritus sui fervore succensus, exclamat : Quare via
impiorum prosperatur, bene est omnibus, qui prava-
ricantur, et. inique agunt? Hxc propheta dicendo,
non approbavit quod hona przsentia peccatores pro

Fontes namque foras derivare, est exterius aliis vim B.merltis eonsequantur, sed cur eis qui male agunt,

predicationis infundere. In plateis autem aquas di-
videre, est magna auditorum amplitudine juxta
uniuscujusque qualitatem divina eloquia dispensare.
Et quia plerumque inanis glorie appetitus subrepit,
dum sermo Dei ad multorum notitiam currit, post-
quam dictum est, In plateis aquas tuas* divide, recte
subjungitur : Habeto eas solus, nec sint alieni parti-
cipes tui. Alienos quippe, malignos spiritus vocat, de
quibus per Prophetam tentati voce hominis dicitur :
Alieni insurrexerunt in me. (Psal. iin, 5). Ait ergo :
Aquas tuas in plateis divide, et solus eas habe 4.
Acsi apertius dicat : Sic necesse est ut przedicationi
exterius servias, quatenus per elationem malignis 9
spiritibus non conjungas, nein divini verbi ministe-
rio hostes tuos ad te participes admittas. Áquam (
ergo et in plateis dividimus, et tamen soli posside-
mus, quando exterius przdicationem late fundimus,
et tamen per eam humanas laudes assequi minime

ambimus.
INTERROGATIO CVI (Alias 120).

Quomodo Sulomon praecepit dicens : Fili, preter
Dominum ne timeas alium (Prov. vn, 2, sec. LXX),
cam Apostolus in Epistola ad Ephesios quasi e con--
trario praedicet, dicens : Servi, obedite dominis car-
nalibus cum timore et tremore, necnon : Uxor timeat
virum (Ephes. v1, 5; v, 53)?

RESPONSIO.

Cum uxores viris, et servi dominis cum timore

servire jubentur, quid aliud quam ad Deum timor

hic bene sit, quodammodo anxíose conqueritur. Duo
itaque superiora sibi contraria non sunt, dum pec-
catores sic in praesenti seculo bona presentia se-
quantur, ut tamen futurum eos malum excipiat, dum
male viventes, et bene in przsenti szeculo habentes,
subito ad inferna descendere przdieuntur.
INTERROGATIO ΟΥ̓ΠῚ (Alias 102).

Cum Salomon dicat : Justus manducans replet ani-
mam suam, anime autem. impiorum in egestate sunt
(Prov. xiii, 24), quomodo Paulus. apostolus, qui uti-
que justus erat, quasi e contrario dicebat : Usque ad
hanc horam et esurimus, εἰ sitimtus (I Cor. 1v, 11),
necnon et illud ubi dicit : In fame, et siti, et in jeju-
niis multis (II Cor. xs, 27)!

RESPONSIO.

Justus sine intermissione cibo sermonis Dei ali-
tar, cui impius non participatur. Hoc pane coelesti et
justus satiatur, et impius abstinetur ; et ideo Paulus
non de isto pane ccelesti se dicebat esurire, de quo
plenius satiatus erat, sed de isto corporeo pane, quo
vita hominis sustentatur.

INTERROGATIO CiX (Alias 102).

Cum Salomon dicat : Cor regisin manu Dei est, et ubi
voluerit , vertet illud (Prov. xx1, 1), quomodo Daniel e
contrario videtur de Nabuchodonosor dixisse : Quos
volebat interficiebat, et quos volebat percutiebat ; quos
velebat exaliabat, εἰ quos volebat humiliabat ( Dan.
v, 19)? Si in hujusmodi honoribus e& percussionibus,

ipee refertur, ἃ quo eis subjeetio ipsa proeipitur, et D exaltatione et humiliatione non est Dei providentia

ut serviant maritis suis et dominis, imperatur? Sic-
ut enim si bene obediatur dominis propter Deum,
ad Dominum ipsa bons obsequia referuntur; ita si
dominis contradicatur, non ad eos, sed ad Deum
ipsa injuria refertur, dicente Moyse : Nec contra.
nes est murmur vestrum, sed contra Dominum. Nos
enim quid sumus (Exod. xvi, 8)?
INTERROGA TIO Cvit (Alias 105).
Quomodo Salomon dicat : Peccatores persequitur

ὁ Edit., Bibit.... si infunditur.
b Deest in edit. tuas. -
* Etiam hic in edit. dcest (uas.

nec praceptum, sed eorum voluntas , qui percutiunt
quos voluerint et exaltant , quomodo ergo accipitur,
cor regis in manu Dei esse?

RESPONSIO.

Nisi forte sanctum aliquem dicamus regem , cujus
non regnat peccatum in mortali corpore ( Rom. vi,
13), et cujus ideo servatur cor, quia in manu Dei
est? Quidquid autem in manu Dei patris fuerit, nul-
lus potest rapere ex ea (Joan. χ 29); et quicunque

ub Edit., Aquas et in plcteis divide, et tamen solus

ὁ Edit., immundis.
f EJit., equas.

615

AI TIEEIMENON lafiftü DUO. — LiB. T.

655

raptus fuerit, intelligitur in mauu Domini non A vatur. Unde et per Psalmistam dicitur . Matabis ea,

fuisse.
INTERROGATIO Cx (Alias 100).

Quemodo Salomoni prazcipienti, Laudet te os alie-
eum, et non tuum, extranei magis quam labia tua
(Prov. xxvii, 2), videatur Job contraria dixisse, cum
laudes suas sic enarrat dicens, Oculus fui ceco, et
| pes claudo, eic. (Job xxix, 45).

RESPONSIO.

In eo quod dicit, laudet te os alienum , et non
tuum, appetitum vanz glorie prohibet, id est, ut cum
bona nostra aliis nuntiamus, non nostram, sed Dei
gloriam augere cupiamus. Quia qui plausibiliter fa-
cere inteudunt, ut vere immundi a Domino repro-
bantur. Scriptum est enim : ]mmundus est - apud

et mutabuntur (Psal. c1, 28). Quam quidem ulti-

: mam commutationem suam ipsis nunc nobis vicisset

tudinibus nuntiant, quibus nostris usibus indesinere
ter alternant. Nam terra a sua specie hiemali aridi
tate deficit, vernali humore viridescit : ccelum quo .
tidie caligine noctis obducitur, et diurna claritau
renovatur.

INTERROGATIO CXII (Alias 108).

Cum Salomon dicat, Non permaneas in opere
malo ( Eccle. vii, 5) : quomodo in Apocalypsi ange-
lus loquitur e contra, Qui nocet, noceat adhuc ; et
qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc. xxii, 11)?

RESPONSIO. |
Omnis qui Deo veraciter per timorem subditur,

Deum omnis qui exaltat cor (Prov. xvi, 5). Jam vero B novit voluntatem Domini jubentis, ut declinet ἃ

cum viri sancti de se bona pronuntiant, uon contra
superioris przecepti regulam agunt, qui in virtutibus
quas de se przedicant, et in bonis quz se egisse
commemorant , non suam , sed Dei gloriam narrant.
Nec ut ipsi apud homines sua ostensione proficiant,
sed ut eos quibus przdicant exemplo suo ad vitam
trahant, Ergo cum sic suas laudes nuntiant, non ore
suo se laudant, quia non suam, sed Domini glo-
riam in se przdicant. Unde non erunt pracepta su-
periori contraria; quia non ore suo, id est vítio ap-
petendz laudis de se bona pronuntiant, sed spiritu
Dei, quo introrsus aguntur, dona Dei, qus in se
cernunt, utique narrant; et ideo alieno quasi ore
laudantur, cum spiritu Dei, qui alienus est utique a

malo, et faciat bonum (Psal. xxxi, 15). Ergo -
quod angelus Joanni loquitur dicens, Qui nocet, we-
ceal adhuc ; et qui in sordibus est, sordescat. adhuc;
non praecipiendo, sed przedicendo vel prophetando id.
loquitur. Nec prz:ceptum inducit, ut hominibus ex-
pediat nocere, vel sordidare, sed pradicit potius vel
prophetat quid pro consummata iniquitate talibus
evenire possit. Ád hoc etiam pertinet versus ille
psalmi, ubi dicitur, Consummetur nequitia peccato-
rum (Psal. vii, 10), quod Augustinus ita exponit
(Enarrat. in hunc psal., n. 9). « Consummetur, in-
quit, perficiatur, secundum illud quod 68, in Apoca-
lypsi : Justus justior fiat, etc. (Apoc. xxii, 11). Videtur
enim consummata nequitia hominum, qui crucifixe-

mundano contagio, bona talium preedicantur. Unde C runt Filium Dei, sed eorum major est, qui nolunt

et Apostolus : Qui gloriatur, in Domino glorietur.
Non enim qui seipsum commendat, ille probatus est,
sed quem Deus commendat (I1. Cor. x, 11, 18). Nam
et Moyses non ore suo, sed alieno laudasse se visus
est, cum Spiritus sancti vegetatione compulsus, sic
de se tanquam si de alio laudem protulit, dicens :
Erat Moyses vir mitissimus super omnes homines qui
morabantur in terra (Num. xn, 9$).
INTERROGATIO Οχι (Alias 107).

Cum Salomon dicat, Generatio praeterit, et. gene
ratio advenit, terra vero in eternum stabit (Eccle. 1,
4): quomodo Job dicit omnia h»c humiliari et au-
ferri (Job xxv, 24).

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xvii Mor., num. 11).

Quod tamen facile discutimus, si terra et coelum
vel qualiter transeat, vel qualiter maneat, distingua-
mus. Utraque namque hec per eam, quam nunc
habent imaginem, transeunt, sed tamen per essen-
tiam sine fine subsistunt. Hinc namque per Paulum
dicitur : Praterit enim. figura hujus mundi ^ (I Cor.
vii, 31). Que quidem non alia condenda sunt , sed
᾿ς ipsa renovantur. Celum igitur et terra transietb,
et erit, quia el ab ea quam nunc habet specie, per
ignem tergitur, et tamen in sua semper natura ser-

^ Post mundi desunt hic omnino quz leguntur in
edit. nempe : Hinc per semetipsam Veritas dicit :
Colum et terra transibunt, verba autem mea non
transibunt. Hinc ad Joannem angelica voce perhibe-

PaTnoL. XCVT.

recte vivere, et oderunt precepta veritatis, pro qui-
bus crucifixus.est Filius Dei. Consummetur ergo, in-
quit, nequitia peccatorum, id est, perveniatur ad
summam nequitiam, ut possit justum jam venire ju-
dicium. »

INTERROGATIO cxi (Alias 109).

Cum una sit Ecclesia, testante Salomone , Una. est
perfecta meu, una est columba mea ( Cant. vi, 8) :
dicente quoque Apostolo, Ecclesia Dei vivi, que est
columna et firmamentum veritatis (1 Tim. wi, 15) :
quomodo Joannes in Apocalypsi septem scripsit ec-
clesiis /Apoc. 1, 4)?

RESPONSIO.

Nisi ut una catholica septiformi plena spiritu de-
signetur, sicut et de Domino novimus dixisse Salo- '
monem : Sapientia edificavit sibi domum, excidit co-
[umnas septem (Prov. 1x, 1)? Qua tamen septem
una esse non ambigitur, dicente Apostolo : Ecclesias
Dei vivi, que est. columna εἰ firmamentum veri-
tatis.

NTERROGATIO cCxiv (Alias 110).

Cum scriptum sit in libro Salomonis, Spiritus Do-
mini replevit orbem terrarum (Sap. 1, 1) : quomodo
e contrario in Ezechiele idem ipse Spiritus 4iscur-
tur: Erit coelum novum et terra neva. Que qui-
dem, etc.

b Edit., transit.

21

$31

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

653

rens dicatur ( Ezech. 1, 15), vel in libro Sapientize A est; et tamen, permittente Deo, omnis potestas justa δ,

-modo mebilís, modo stabilis nominetur (Sap. vii, 22,
95 )?
"RESPONSIO (Ex Gregor. Mogn., liv. 1 Hom. in Ezech.,
hom. 5, n. 10, 11).

Cur iste Spiritus qui implet omnia simul mobilis
€t stabilis dicatur, si ad usum 8 consuetudinis hu-
mana recurrimus, sensum citius loquentis inveni-
mus. Homo quippe, quia 5 in ea regione in qua est
ubique discurrit, procul dubio ubique obviam venit,
et repente ubi non creditur invenitur. Omnipotentis *
ergo Spiritus ut ubique prxsentia signaretur, et mo-
bilis οἱ stabilis dicitur. Stabilis, quia per naturam
omnia continet ; mobilis autem dicitur, quia ubique,
etiam nescientibus, occurrit. Tenens ergo omnia,
stabilis; prsentem se omnibus exhibens, mobilis ap-
pellatur. Potest et aliter intelligi. In sanctorum quippe
cordibus juxta quasdam virtutes semper manet 4 ;
juxta quasdam vero recessurus venit, et venturus
recedit. [n fide etenim, spe, atque charitate, et in
bonis aliis, sine quibus ad celestem patriam non
potest perveniri, sicut et humilitas, charitas, justitia
atque misericordia, perfectorum corda nou deserit.
In propheti:x vero virtute, doctrinz:s facundia , mira-
culorum exhibitione electis suis aliquando adest, ali-
quando se subtrahit. Adest, ut eleventur ad semet-
ipsum ; subtrahit *, ut humilientur.

f :NTERROCA TIO CXV (Alias 111).

Cum in utroque Testamento Spiritus Domini bonus
esse legatur, sicut inter cztera illud in Salomone est,
Spiritum tuum bonum dedisti eis, Domine : quomodo
in libris Regum scribitur quod Spiritus Domini ma-
dus irruebat in Saul ( 1 Reg. xvi, 10, et xix, 9),
utrumque videlicet sonans, et Domini, et malus? Si
Domini, cur malus? Si malus, quomodo Domini di-
citur ?

RESPONSIO.

Spiritus Dei sanctus, qui terlia est in Trinitate
persona, bonus est utique, de quo in libro Sapientix
legitur quod sit. multiplex, subtilis, mobilis, disertus,
áncoinquinalus, cerius, suavis, amans bonum, acutus,
qui nihil vetat benefacere (Sap. v1, 22, 25). llic autem
Spiritus, qui et Domini dicitur, et malus, non nisi
diabolus debet intelligi, Domini videlicet per licen-
tiam potestatis just:e, malus autem per desiderium vo-

Nam et ipse dicitur spiritus malus propter nequissi-
mam voluntatem ; Spiritus Domini propter acceptam
justissimam potestatem ( Greg., Moral. n, 17;
xvin, 4).

INTERROGATIO cxvI (Alias 112).

Quomodo in Sapientize libro dicitur Deo, Cum sis
justus, juste omnia disponis (Sap. xu, 15) ; cum sta-
tim e contra ibidem subjungatur, Ipsum quoque, qui
non debet puniri, condemnas, et exterumezxistimas a tua
virtute? Quomodo justus est, et omnia juste disponit,
si eum qui non debet puniri, condemnat ?

ΒΕΒΡΟΝΒΙΟ (Ex eod. Greg., lib. ni Mor., n. 21).

Mediator etenim noster puniri pro semetipso non
debuit, quia nulle ^ culpe contagium perpetravit.

B Sed si ipse indebitam non susciperet, nunquam nos

a debita morte liberaret. Pater ergo cum justus sit,
justum puniens , omnia juste disponit, quia per hoc
cuncta justificat, quo i eum qui sine peccato est pro
peccatoribus damnat , ut eo electa omnia ad culmen
justitixe surgerent, quo is qui est super omnia damna
injustiti: nostrx sustineret.

INTERROGATIO cxvti (Alias 115).

Cum Salomon i dicat, Est confusio adducens pec-
catum : quomodo idem quasi e contrario ibi subjun-
git, Est confusio adducens gloriam ?
nEsPossio (Ex eodem Greg., lib. 1 Hom. in Ezech.,

homil. 10, n. 17).

Sicut verecundia laudabilis est in malo, ita repre-
hensibilis est in bono. Erubescere enim malum, sa-
pientix: est ; bonum vero erubescere, fatuitatis. Qui
enim erubescit, poenitendo mala qux fecit, ad vitze
libertatem pervenit; qui vero erubescit bona facere,
a statu rectitudinis cadit, atque ad damnationem

tendit.
INTERROGATIO cxvini (Alias 114).

Cum Salomon dicat, Ne iteres verbum in tua ora-
tione (Eccli. 7, 45): quomodo Paulus quasi e contra
precipit, dicens, Sine intermissione orate (1 Thess.
v, 17)?

RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. x Mor., n. 28).

Solerter debemus meminisse quod dicitur, Ne
iteres verbum in tua oratione. Quo videlicet dicto vir
sapiens nequaquam nos prohibet s:xpe veniam petere,
sed culpas iterare. Acsi aperte dicat : Cum male

-Juntatis injusta. Omnis enim voluntas diaboli, injusta D gesta defleveris, nequaquam rursus facias quod in

a Edit. :
ad usum.

b Edit., qui.

c Edit., omnipotens.

4 Edit., permanet.

ὁ Edit. : Adest, ul eleventur ; et semetipsum subtra-
hit, etc.

f Hanc quzstionem ita proponit Samson lib. i1,
cap. 27, num. 6, seu pag. 510, eod. tom. Postquam
allegat locum lib. Reg., trruebat in Saul spiritus Do-
mini malus, ait: « (uod tractans in.... Antichi-
menon.... Julianus, dicit : Α quibusdam quzritur:
si Domini, cur malus? etc. Ecce unus idemque spi-
ritus et Domini appellatur et malus. Domini videlicet
per licentiam, etc. »

5 Post jio, supple ex Samsope : Ez se enim ten-
are quoslibet injuste appetit, sed eos qui teniandi sunt

cur.... Spiritus .. . . dicatur? Sed si

non nisi tentari Deus juste permittit. In his ergo auo-
bus verbis, quibus et Domini spiritus dicitur, el tamen
malus, comprehensa est et potestas justa in diabolo, et
voluntas injusta. Nam et tpse, etc.

b Edit., nullum.

i Edit., quod.

j Lector doctus haud mirabitur a Juliano nostro
librum Ecclesiastici insignitum esse nomine Salomo-
nis, quemadmodum fecisse constat plerosque veteres
Ecclesie Patres, ut Africani in concilio πὶ Carthagi-
nensi, Innocentius I in epist. ad Exsuper. Tolosan.,
Cyprianus, Basilius, Ambrosius et alii passim. « Hie .
enim (liber), inquit Isidor. Hispal., propter nimiam
sensus similitudinem eteloquii parilitatem, Salomonis
titulo prznotatur. Constat autem . ... aJesu filio
Sirach editum fuisse. »

θὺδ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ LIBRI DUO. — LIB. I.

654

precibus iterum plangas. Qui ergo verbum in ora- A autem avaritia, qu: usitatius appellatur amor pecu-

tione iterari vetuit, non orationis frequentiam inter-
dixit, sed culpas iterari prohibuit.
INTERROGATIO ΟΧΙΣ (Alias 115).

Cum Jesus filius Sirach ἃ dicat, Initium omnis pec-
cati superbia (Eccli. x, 15) : quomodo item Aposto-
lus dicit, Radiz omnium malorum cupiditas (1 Tim.
vi, 10) 3

RESPONSIO.

Sernonem propheticum Paulus apostolus, hoc di-
cendo, ut solet, exposuit : quandoquidem sive initium
amnis peccati, sive radicem omnium malorum dicas,
unum idemque significas. Porro cupiditas atque su-
perbia in tantum unum est malum, ut nec superbus
sine cupiditate, nec sine superbia possit cupidus in-
veniri. Siquidem et diabolus in quo tenet superbiae
principatum, proprie potestatis ac perditionis hu-
man: cupidus fuit, et ipse homo per appetitum ar-
boris interdictz , ac divin: similitudinis affectatio-
nem, morbo se affectum cupiditatis ostendit. Ideoque
si volumus consummare nostri certaminis cursum,
caveamus in primis cupiditatem atque superbiam ,
non duo mala, sed unum, a quo trahunt omnes mali
actus initium. Nam sine superbia qu: possunt sal-
tem inchoari peccata, cum dicatur, Initium omnis
peccati superbia? Aut sine cupiditate, quie est malo-
rum omnium radix, qux: possunt fieri mala, cum sine
radice omnium aut nulla deputentur, aut mortua ?
Deinde si quodlibet peccatum perpetrare non pos-
sum, nisi mne? delectationi consentiam, quod cupi-

ditatis est proprium, et Dei prxcepta contemnan , C

quod est superbi: malum, quomodo non ex cupidi-
Late, quie est radix omnium malorum, et ex superbia,
quae initium omnis peccati dicitur, procedit omne
peccatum ?

De hoc etiam quidam alius Doctor ita dicit. Ait
enim (S. Aug., lib. xi de Genesi ad litter., n. 18, 19) :
« Cuin superbia sit amor excellente propri, invi-
dentia 5 vero sit odium felicitatis alienze, quid unde
nascatur, satis in promptu est. Amando enim quisque
excellentiam suam, vel paribus invidet, qui * ei co-
zquentur ; vel inferioribus, ne sibi cozquentur ; vel
superioribus, quod eis non cozxquetur. Superbiendo
igitur invidus, non invidendo quisque superbus est.
Merito initium omnis peccati superbia. Cui testimonio

non inconvenienter aptatur etiam illud, quod Apo- D

&tolus ait, Radix omnium malorum est. avaritia : si
avaritiam generalem intelligamus, qua quisque appetit
diquid amplius quam oportet, propter excellentiam
suam, et quemdam propri: rei amorem: cui sapien-
ler nomen Latina lingua indidit, cum appellavit pri-
ratum, quod potius ἃ detri:perto quam ab incrc-
menlo dictum elucet. Omnis enim privatio minuit.
Unde itaque vult eminere superbia, inde in angustias
cgestalemque contruditur, cum ad commune reipu-
blic:& damnum sui amore redigitur d. Specialis est

^ Forte Julianus scripserat, ut in superioribus, cum
Salomon dicat, et ab alio emendatum cst inepte.

b Edit., invidia.

ς Edit., quod, -

Ὁ

nix. Cujus nomine Apostolus per speciem genus si-
gnificans, universalem avaritiam volebat intelligi, di-
cendo: Radir omnium malorum est avaritia. Hac
enim et diabolus cecidit, qui utique non amavit pe-
cuniam, sed propriam voluntatem 9. Proinde perver-
sus sui amor privat sancta societate turgidum spiri-
tum, eumque coarctat miseria jam per iniquitatem
servari f cupientem. »
INTEBROGA TIO CXX (Alias 116).
Quomodo in Ecclesiastico habetur, Si benefeceris,

'Scito cui benefeceris, et erit gratia in donis tuis multa

(Eccli. xui, 1)? Cui contrarium illud videtur esse prze-
ceptum, Ne eligas cui benefacias.

RESPONSIO.

Hoc loco in quo scribitur, Ne eligas cui benefacias,
nihil mihi probabilius aliud occurrit , quam quod
Christus in Evangelio dicit, ubi ait: Cum facis pran-
dium aut cenam, noli vocare amicos (uos, neque fra-
(res tuos, neque cognatos tuos , neque vicinos divites,
ne forte εἰ ipsi te invitent, et fiat tibi retributio. Sed
cum facis convivium, voca patiperes , debiles, claudos,
c€c05 ; el beatus eris, quia non hübent unde retribuant
tibi (Luc. xiv, 12 seq.). Ergo hoc est quod dicit, Ne
eligas cui benefacias, quod et Christus modo confir-
mat dicendo, Noli vocare divites. Dicitur ergo, Ne
eliges cui bene[acias, ac si diceretur: Ne usus elee-
mosynz tux in divitum personis expendas, no ele-
ctione libitus tui non egentem considerando reflcias,
sed personas eligendo, divitem pascas. Nam ut qui-
damn sapiens dixit, Quid est aliud habenti dare, quam
perdere? Jam vero illud quod ait, Si benefeceris, scito
cwi benefeceris, sic intelligitur, ut consideretur in
largiendo zetas, atque debilitas, nonnunquam etiam
verecundia, qua ingenuos prodit natales, ut senibus
plus largiaris, qui sibi labore jam non queunt victum
quzrere. Similiter et debilitas corporis, et hzc ju-
vando promptius tunc, si quis ex divite cecidit in
egestatem, et maxime si non vitio suo, sed aut latro-
cmiis aut proscriptione, aut calumniis qux habebat
amisit. Hzec si diligentius, secundum quod dictum est,
considerentur, repugnare sibi nullo modo videbun-
tur. In uno enim eodemque przcepto Domini, utraque
exposita invenimus. In eo enim quod dicit, Noli ro-
care amicos tuos, fratres, cognatos, vel divites ; intel-
ligitur illud, Ne eligas cui benefacias. Quod autem in
eadem evangelica lectione subjungitur, Voca pauve-
res, debiles, claudos, ce&cos; ad hoc pertinct, quod
in Ecclesiastico scribitur: Si benefeceris, scito cui
benefeceris. Ergo cum scribitur Ne eligas, subaudire
necesse est, habentes, quibus benefacias.

INTERROGATIO CXXI (Alias 117).

Cum scriptum sit in libro Jesu fllii Sirach, Da
bono, et non receperis peccutorem. Benefac humili, et
non dederis impio ; prohibe panes illis dare (Eccli,

4 Edit. : ctm ex communi ad proprium damnoso
sui. amore redigitur.

* Edit., potestatem.
f Edit. satiari.

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

656

xi, 5, 6), quomodo Christus in Evangelio quasi e A justum et peccatorem pascere, non erit contra pr:ece-

contrario videtur precipere, dicens : Omni petenti
te-da (Luc. v1, 50)?
RESPONSIO.

Mc abeato Augustino ita reperimus explanata.
Ait enim (Enarrat. in psal. ci, num. 15) : « Fac mi-
sericordiam iniquo, non tanquam iniquo : nam ipsum
iniquum, in quantum iniquus est, ne suscipias, id
est, ne quasi intentione et amore iniquitatis illius
suscipias eum. Occurrit etiam tibi homo peccator.
Cum dico, occurrit tibi homo peccator, duo nomina
dixi : hzc duo nomina non superflua sunt. Duo no-
mina, aliud quod homo, aliud quod peccator: quod
homo, opus Dei est; quod peccator, opus hominis
est. Da operi Dei, noli operi hominis. Quid est dare

ptum, si et justo propterea quod justus est, et pec
catori non propter hoc quod peccator est, sed pro
pter hoc quod ereatura Dei est, salubriter et pie im-
pendatur humanitatis officium.

INTERROGA TIO CXxXII (Alias 118).

Quomodo Salomon dicit, Ne credideris inimico tue
in eternum ( Eccli. xn, 10), cum Dominus in Evan-
gelio przcipiat, Esto consentiens adversario tuo, dum
es cum illo in via (Matth. v, 25)?

RESPONSIO.

Quod Salomon non credendum inimico przcepit,
de diabolo accipitur, ne nos ipsos ei unquam creda-
mus. Quod autem Dominus consentientes nos esse
adversario precepit, pro przcepto legis su:e hoc di-

operi hominis? Qui donat venatoribus 8, qui donat B citur, ut consentientes illi, non tradamur judici, ab

bistrionibus, aurigis, meretricibus. Quare donant ἢ
Nunquid Domino et ipsis hominibus donant? Non
enim ibi attendunt 5^ naturam operis Dei, sed nequi-
tiam operis humani. Vis videre quid honores in vena-
tore, quando illum vestis? Si tibi dicatur: tales sunt
filii tui : injuria est *, inquis. Quare injuria est, nisi
quia illa iniquitas, nisi quia illa turpitudo? Non ergo
donas, cum donas, fortitudini, sed turpitudini. Quo-
niam ergo qui venatori donat, non homini donat, sed
ari nequissime (nam si homo tantum esset, et ve-
nator non esset, non donares), honoras in eo vitium,
non naturam: sic contra, si des justo, si des pro-
.phetze, si des discipulo Christi aliquid cujus indiget,
et non ibi cogites quia discipulus Christi est, quia mi-

eo tauquam dissidentes arsuri.
INTERROGA TIO CXXI1 (Alias 119).

Quomodo Salomon dicit, Beatus qui non est com-
punctus tristitia delicti (Eccli. xiv, 1) : cum Jacobus
pracipiat, Miseri estote, εἰ lugete, εἰ plorate (Jac.
iv, 9)?

RESPONSIO.

Beatum utique illum dicit, qui nullum attigit deli-
ctum , cujus delicti tristitia compungeretur. Potest
fieri ut nonnulli beate viventes, non tristitia flagitio-
rum, sed zternorum desiderio compungantur. Hoc
autem quod Jacobus lugendum et plorandum przce-
pit, in utrumque accipi potest, seu in his qui mala
sua deplorant, seu in illis qui solum de carlestis pa-

nister Dei est, sed cogites ibi aliquod commodum C tri: amore suspirant.

temporale, ut fortasse causzx tux necessarius quan-
doque fuerit, quia ei aliquid porrexisti, jam non de-
disti justo, si sic dederis, quemadmodum ille non de-
dit 4 homini, quando dedit venatori. Qui tale mini-
sterium de illo quxris, negabit * tibi Dominus mer-
cedem justi, nisi cum additamento. Ait enim : Qui
recepit ! jusium in nomine justi (Matth. x, 41, 42), id
est, ideo recipit ὅδ, quia justus est, amen dico vobis,
non perdet mercedem suam. Quomodo ergo intelligis,
Qui recipit Ὁ justum. in. nomine justi, mercedem justi
acgipiet ; sic intellige: qui recipit i peccatorem in no-

δὲ peccatoris, perdet mercedem. » Hoc ergo testi-
monio eub generalitatem excepto, quo praecipitur,
Omhi petenti te da, cxiera non erunt contraria ,
quia voluntas dantis in his attenditur sola, sicque et

ἃ Venator hoc loco est (inquiunt per quam recte
editores Benedictini) qui cum bestiis in arena cor»
prediebatur ; aurigze autem vocabantur, qui curules
in circo regebant et agitabant.

b Paulo aliter m edit. locus bic legitur, nempe:
Qwi donat histrionibus, qui donat aurigis (non satis
bene Amerbachius et. Érasmus asguribus posuere),

i donat meretricibus, re,donat ? Nunquid non et
ipsi Aominibus donant? Non tamen ibi attendunt, etc.

ς Hunc locum ad melioris not; mss. sic restitu-
tum ediderunt Benedictini, cum in editis multo aliter
legeretur, videlicet : Si tibi de meretricibus dicatur :
tales sunt. filie tua ; injuria est, etc. Quocirca Julia-
nus noster, ut alias notavimus, correctiores
Augustini mss. evolvit , ut et liic postea patet in le-
ctione, cum denas, eujus loro edili babebant, cum

EX LIBRO JOB.
INTERROGATIO Cxxiv (Alias 1992).

Quomodo Job dicit (Job 1, 6) Satan inter filios
Dei assistere coram Domino , cum in Evangelio scri- .
batur quia nisi mundo corde Deum videre non pos-
sint ? DiciL enim : Beati mundo corde, quoniam ipsi
Deum videbunt (Matth. v, 8). Satan, qui mundo corde
esse non potest, quomodo videndo Domino affuisse
potest ) 3

RESPONSIO. ( Ex Gregor. Magn., lib. in Mor.,

n. 4, 5).

Intuendum quia affuisse coram Domino , non
autem Dominum vidisse perhibe:ur. Venit quippe
Satan ut videretur ἃ Domino, non ut videret k Do-

D minum. lpse in conspectu Domini, non autem in

non das.
4 Edit. tam tu non dedisti, etc., quam ille non dedit,
etc.
ὁ Edit., negatit.
f Edit., receperit.
δ Edit., recipiens.
b Edit, receperit.
i Edit,, receperit.
j Edit. Benedictinor., quomodo ad videndum Do-
minum adfuisse potest; sed ipsi notant in plurib.
mss. legi ut in textu nostro, cui astipulatur Sam-
-80n abbas in Apolog. lib. n, cap. 27, tom. I] Hisp.
Sacr., pag. 513.
k Edit. contractius : Venit quippe ut viderctur, non
ut videret,

65;

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. 1.

G58

conspectu ejus Dominus fuit. Sicut cum cxcus in À rebus temporalibus fiduciàm' non habere. Qui b:ec

sole consistit, ipse quidem radiis solis perfunditur,
sed tamen lumen non videt, quo illustratur. Ita ergo
etiam inter angelos in conspectu Domini Satan ad-
fuit, quia vis divina, 45 intuendo penetrat omnia
in ordine subtilioris natur ἃ, non se videntem im-
mundum spiritum vidit.
INTERBOGATIO cxxv (Alias 125).
Quomo:o Job dicat : Peccavi, quid faciam tibi, o
custos hominum (Job vn, 90)? vel illud : Consumere
me vis peccatis adolescentie mec (xii, 26); cum con-
tra idem videatur dixisse : Neque enim reprehendit
me cor meum in omni vita mea (xxvii, 6)? Quo. pacto
a corde suo reprehendi se denegat, qui se peccasse
superius accusat?
&ESPONSIO ( Ex. eod. Greg lib. xvin. Mor.,
| n. 10, 11). e
Sciendum est quia sunt peccata quo ἃ justis
vitari non possunt b. Cujus enim cor in hac cor-
ruptibili carne subsistens * in sinistra cogitatione
non labitur, vel si. usque ad consensus foveam non
mergatur? Et tamen hzc ipsa parva d agitare, pec-
care est. Sed dum cogitationi resistitur, a confusiose
sua animus liberatur. Mens ergo justorum, etsi libera
est a perverso opere, aliquando tamen corruit in
perversa cogitatione. Ea ergo labitur in peccato *,
quia saltem in. cegitatione declinatur ; et tamen
unde seinetipsam postmodum flendo reprehendat,
non habet, quia ante se reparat, quam per consen-
sum cadat. Recte ergo is qui peccatorem se fassus
est f, nequaquam se a suo corde reprehendi confite-
tur, quia etsi qua illicita cogitando fortasse defuit
unquam rectitudini, forti tamen mentis cerlamine
resliliL. cogitationi.
INTERROGATIO cxxvI (Alias 124).
Quomodo Job desperationem pramittens dicat :
Desperavi, nequaquam ultra jam vivam : cum statim
subjungat : Parcemihi, nihil sunt dies mei (Job vii,
16)? Neque eniin duo hzc verba sibi conveniunt ,
desperavi , et parce. Nam qui desperat, nequaquam
sibi parci jam postulat ; et qui adhuc parci sibi desi-
derat, profecto minime desperat.
RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. vin Mor., n. 46).
Aliunde est quad desperat, aliunde vero quod parci
, Sibi sanctus vir postulat, quia nimirum dum bona
vite transeuntis per desperationem deserit, ad obti-
nenda quie permanent, in spe robustior exsurgit.
Desperando itaque melius ad spem venis ducitur,
qui eo certius ventura appetit, quo presentia verius
et ex desperatione derelinquit. Justo δ quippe despe-
rare (1bid., num. 45.), est presentis vite bona zeter-
nitatis electione deserere, mansura qu:xrere, et in
2 Desunt in edit. verba : In ordine subtilioris na-
P Edit. : que a justis vitari possunt; et sunt. mon-
nulla , que etiam a justis vitari non possunt.
* Edit., consistens.
4 Edit., prava.
e Edit., Et in peccatum ergo labitur.

! Edit., confessus.
8 Edit, justi.

agit ^, nequaquam se ultra vivere asserit, quia vi-
delicet vivificatrici morte quotidie a vita se passionis
occidit. Qui ergo tam ordinate desperat, recte sihi
parci desiderat.
INTERROGATIO CXXYII ( Alias 125).
Quomodo utrumque Job dicit : Scio quod non par-
cis delinquenti : et e contra : Tu. gressus meos. dinu-
merasti, et. parcis peccatis meis (Job ix, 98; xw,
16). Si delinquenü non parcitur, quis ab :terna
morte eripitur, cum a delicto mundus nemo repe-
ritur?
RESPONSIO (Ex eod. Greg., ibid., lib. 1x, num. 54).
Delinquenti Dominus nequaquam parcit, quia de-
lictum sine ultione non deserit. Aut enim ipse hoc

B homo in se poenitens punit, aut hoc Deus cum ho-

mine vindicans percutit. Nequaquam igitur peccato
pareitur, quia nulletenus sine viudicta laxatur. Ab
electis enim suis Deus iniquitatum maeules studet
temporali afflictione tergere, quas in eis in perpe-
tuum non vult videre i. Parcit enim Deus, et non
parcit peccatis hominum. Non parcit etiam in eo,
quia delictum sine ultione non deserit : parcit au-
tem, cum iliatam ultionem ad expiationem delicto-
rum inducit. Bene ergo dicitur quod Deus delin-
quenti non parcat, quia delicta nostra sive per
nos, sive per semetipsum resecat, etiam cum re-
laxat
INTERROGA TIO cXxvini (Alias 126).

Quomodo Job, qui jam superius dixerat : Nihil in
terra sine causa fit, videtur post aliqua e contra sub-
jungere, dicens : Multiplicavit vulnera mea etiam
sine causa (Job v, 6; 1x, 17)?

RESPONSIO.

De hoc quod dicitur : Nihil in terra sinecausa fit,
beatus Gregorius ita dicit (Lib. v1 Mer., n. 19) :
« ldcirco enim szpe οἱ desidiosus ingenium aece-
pit, ut de negligentia justius puniatur, quia quod
sine labore assequi potuit, scire contemnit. Et id-
circo studiosus i nonnunquam tarditate intelligen-
ti: premitur, ut eo majora premia retributionis
inveniat, quo magis in studio inventionis elaborat.
Nihil ergo in terra est sine causa , quando et stu-
dioso tarditas ad przemium proficit, et desidioso ve-.

D locitas ad supplicium crescit. » Ergo hic intelligen-

dum est nihil in terra Qen sine causa, id cst, sine
causa divine distributionis, vel permissionis. lllud
autem quod dicit : Multiplicavit vulnera mea etiam
sine causa, hoc modo intelligitur. Beatus namque
job vocem humani generis in se suscipiens, pro
illis hoc dixit, qui reatu culpz originalis astricti (Ex
lib. 1x , num. 52), ante moriuntur quam baptismi

b Edit., agens.

i Non vwit videre restituerunt Benedictini ex
omnibus mss. quos citant, cum in edit. legeretur,
Non vult vindicare. Nota ergo iterum congruentiam
Juliani ad mss.

| Edit. post studiosus, juxta: Benedictinos, addunt,

εἰ ingeniosus, quod*ab omnibus eorum mss. aberat
sicut etin textu nostro deest.

609

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

069

gratia expientur, et qui prius a praesenti luce sub- A Domini venimus. Uno quidem, quod hic peccata

trahuntur, quam ad promerenda bona malave me-
rita active vitze perveniant. Quos quia a culpa ori-
ginis salutis sacramenta non liberant, et hic ex pro-
prio nihil egerunt, illuc ad tormenta perveniunt.
Quibus unum vulnus est, corruplibiles * nasci,
afiud carnaliter mori. Sed quia post mortem quoque
zterna mors sequitur, occulto eis justoque judicio,
quantum ad humanam intelligentiam attinet b, etiam
sine causa vulnera multiplicantur. Qui itaque nul-
ium proprium adjungens delictum, ex solo originis
reatu perimitur, quid iste, nisi sine causa vulnera-
tur? Potest οἱ aliter utrumque intelligi. Beatus et-
enim Job nequaquam percussus est, ut in eo per-
cussio vitium tergeret, sed ut meritum augeret.
Nihil ergo in terra sine causa fit, quando percussio
divina hominem aut ad emundationem ferit, aut ad
probationem. Hic vero beatus Job vulneratum se
sine causa asserit, quia non est ad hoc percussus,
ut in eo percussio vitium tergeret; et hoc de se fo-
ris loquitur, quod de illo Veritas in occulto testatur,
dicens : Commovisti me adversus eum, «t. affligerem
illum frustra (Job 11, 5).

INTERROGATIO CXXIX (Alias 127).

Quomodo Job dicat : Ipse novit et decipientem, et
eum qui decipitur (Ibid. xu, 16) : cum Dominus in
Evangelio iniquis dicere videatur: Nunquam novi
τος; discedite a me, qui operamini iniquitatem (Matth.
vi , 25)?

RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. un Moral., num. 18).

Scire Dei, aliquando cognoscere dicitur, aliquando
approbare. Et scit iniquum, quia cognoscendo judi-
cat; et nescit, quia non approbat. Neque iniquum
queinpiam judicasset, si nequaquam cognosceret. Et
tamen * iniquum nescit, quia ejus facta non appro-
bat. Et novit ergo, quia deprehendit; et non novit,
quia hunc in sux sapienti:e specie non recognoscit.
Sicut de veraci quolibet viro dicitur, quia falsitatem
pesciat : non quia vel cum ab aliis falsum dicitur,
hoc reprehendere ignorat, sed eamdem ipsam falla-
ciam et scit in examine, et nescit in amore, ut vi-
delicet ipse banc non agat, cum 4 actam ab aliis
damnat.

INTERROGATIO CXXX (Alias 128).

Cum Job dicat, Non veniat in conspectu. Dei omnis
hypocrita (Job xu, 16) : quomodo quasi e contra
Evangelista videtur dicere, Et congregabumur ante
eum omnes gentes, et separabit eos ab invicem, oves a
dextris, et heedos a sinistris statuens. ( Matth. xxv,
92, 95)?

BESPONSIO (Ex eod. lib., num. 49).
Sciendum est quia duobus modis in conspectum
^ Edit. Benedict., corruptibiliter; nonnulli alii mss.,

corruplibiles, ut noster textus.

δ᾽ hic in edit. quantum αὐ humanam intelli-
gentiam attinet.

e Edit. : Et scit iniquum, quia. cognoscendo judicat
enim iniquum quempiam judicasset, εἰ Megua-
cognosceret); et tamen, elc. Sed nos in-

relinquimus Juliani textum, cum aliunde
Samsonem abbatem ita eum transtulisse, ut

nostra subtiliter perpendentes, in ejus nos conspectu
ponimus, et flendo dijudicamus. Nam quoties condi-
toris nostri potentiam ad sensum reducimus , Loties
in conspectu illius stamus. ' Unde recte quoque per
irum Dei Eliam dicitur : Vivit Dominus Deus
Israel , in cujus conspectu sto (11 Reg. xvui, 4). Alio
quoque modo in conspectum Domini venimus, cum
in extremo judicio ante tribunal ejus assistimus.
Hypocrita igitur, per examen ultimum ante con-
spectum judicis veniet. Sed quia modo culpas suas
considerare et deflere dissimulat, in conspectum
venire Domini recusat : αἱ dum placere humanis
oculis concupiscit, districtionem Dei ante suos oculos
non ponit.
INTERROGATIO CXXXI (Alias 154).

Cum beatus Job de se fateatur, Vias meas in conspectu
Dei redarguam ; necnon et illud , Consumere me vis
peccatis adolescentie mee; atque illud, Signasti
quasi ἐπ: sacculo delicta mea : quomodo quasi e con-
tra videtur superius dixisse : Si fwero judicatus,
scio Quia justus inveniar (Jób xw, 15, 26; xiv,
17; xin, 18)? Neque enim simul conveniunt pec-
cata et justitia.

RESPONSIO (Ez eod. lib., num. 51).

Sanctus iste vir sibi iniquitatem tribuens, et
omnipotenti Domino purgationem suam; et pecca-
torem 85 cognoscit ex se, et justum se factum non
ignorat ex munere, quia in recto quoque opere po-
situs, ex abundantia gratie * meruit flagella susti-
nere, jamque in judicium justum venire gaudet f,
qui ante judicium percussum se videt. Unde et cum
longe post dicat : Signasti quasi in sacculo delicta
mea, stalim subdidit 5 : Sed curasti iniquitatem
meam. Qui ergo justum inveniri se in judicio memo-
rat, nequaquam se juste flagellatum negat, quamvis
in flagello ejus Dominus non peccata studuit tergere,
sed merita augere.

INTERROGATIO cxxxir (Alias 129).

Quomodo Job dicit : Homo cum dormierit, non re-
surget (Job xiv, 12), cum Paulus dicat: Omnes qui-
dem resurgemus, sed non omnes immulabimur (I Cor.
xv, 51)?

RESPONSIO (Ex lib. xiu Moral., n. 11, 12).

H:ec quidem non erunt contraria, si subjuncta
statim in Job attendatur sententia. Nam ubi dicil :
Homo cum dormierit, non resurget : statim subjun-
git, Donec atteratur celum, non evigilabit, nec con-
surget de somno suo. Liquet enim quia non resurget,
sed donec h atteratur ccelum. Quia nisi mundi hujus
finis advenerit, humanum genus a somno morlis

videre est lib. 11 Apolog., cap. 27, tom. II Ilisp. Sacr.,
pag. 512.
Edit., quam. .

e Edit., ez abundanti gratia.

f Edit. Benedictinor. : jamque se in judicio justum
inveniri gaudet, ctc. Antiquiores edilion., justum
invenire.

€ Edit., subdit.

h Edit., scilicet donec, etc.

661

ANTIKEIMENoN LIBRI DUO. — LIB. Il.

*

662

ad vitam non evigilabit. Non ergo quia omnimo- A pibus primis venit in adjutorium mihi (Dan. x,15) ; et

do 8 non resurgat, sed quia ante contritionem cueli
humanum genus minime resurgat, insinuat.
INTERROGATIO cxxxiii. (Alias 156).

Cum Job clarificata carne resurgere se sperans
dicat, In novissimo die de terra surrecturus sum, et in
carne mea videbo Deum (Job xix, 25, 26), juxta quod
et Apostolus dicit, Oportet corruptibilé hoc induere
incorruptionem (1 Cor. xv, 55) : quomodo quasi e
contrario idem ipse Apostolus dicit, Caro et sanguis
regnum Dei non possi.ebunt (v. 50) ?

RESPONSIO.

Ad: peccata respiciens Apostolus, quie veniunt de
corruptione carnis et sanguinis, ait: Caro et sanguis
regnum Dei non possidebunt. Nam utique secundum
fidem veram ejusdem Apostoli caro ita resurget,
juxta illud: Oportet corruptibile hoc induere incor-
ruplionem, eic. Quia ergo corruptio ista de peccato
est, ipsius nomine et peccata dppellantur. Ergo si
nomine carnis et sanguinis corruptio vel peccata
intelligantur, qux» de carne utique et sanguine oriun-
tur, contraria sibi non erunt. Ergo et caro nostra,
in qua vivimus, pro bene gestis habitura Dei re-
gnum ; et caro, id est corruptio, quia carnis et san-
guinis nomine nuncupata est, regnum non posside-
bit divinum.

INTERROGATIO cxxxiv (Alias 155).

Cum omnipotens Deus juxta plurimas Scripturze
sacre sententias P (Job xxxiv, 19; Ezech. vi, 10;
xiv, 25) frustra nihil faciat, curbeatus Job (Job xix, 6)
frustra se afflixisse testatur c?

nESPONSIO ( lib. xiv Mor., n. 58).

Justus conditor noster tot verberibus in beatum Job,
non vitia curavit exstinguere, sed merita augere.
AEquum ergo fuit, quod fecit propter 4 augmentum
boni meriti: non tamen videbatur :xquum, quod
credebatur causam * punire peccati. Unde et beatus
Job peccata sua illis flagellis delere credidit, non
merita augeri; et idcirco non ::quum judicium vocat,
quia vitia sua f cum flagellis examinat. Ergo si vi-
tia € et flagella pensantur, non. zzquum fuit quod
beatus Job per iram districlionis sibi fieri credidit.
Si vero misericordia judicis attendatur, quod per poe-
nain justi viri vitxe ejus merita cumulantur, ::quum
vcl potius misericors judicium fuit.

INTERROGATIO CxXxv (Alias 121).

Si pax in sublimibus summa tenetur, dicente Job,
Potestas et terror apud eum est, qui facil concordiam
in sublimibus suis (Job xxv, 2): quid est quod per
angelum Danieli dicitur: Ego veni propter sermones
ἐμοῦ; princeps autem regui Persarum restitit. mihi
viginti et uno dicbus ; et ecce Michael unus de. princi-

à Edit., omnino.

b Deest in edit. : juxia plurimas Scripture sacre
sententias.

€ Edit., testetur.

4 Edit., per.

€ [:;dit., causas.

Edit., vitm suan.

5 Edit., vita.

paulo post: Nunc revertar ut pralier adversus princi-
pem Persarum, cum enim egrederer, apparuit prinfeps
Gracorum adveniens (v. 20)?

RESPONSIO (Ex lib. xvin Moral., num. 17).

Quos itaque alios principes gentium, nisi angelo&
appellat, qui sibi resistere exeunti potuisseut? Quz
ergo esse pax in sublimibus potest, si inter ipsos
angelicos spiritus prxliandicertamen agitur, qui sem-
per conspectui veritatis assistunt? Sed. quia certa
angelorum ministeria dispensandis singulis quibusque
gentibus sunt prelata, cum subjectorum mores ad-
versum se vicissim prozepositorum spirituum opem me-.
rentur, ipsi qui przsunt spiritus, contra se venire
referuntur. Is namque angelus qui Danieli loquebatur,

Β captivis Israelitici populi in Perside constitutis, prz-

latus agnoscitur. Michael autem eorum, qui ex eadem
plebe in Judzze terra remanserant, prepositus inve-
nitur. Unde ab hoc eodem angelo paulo post Danieli
dicitur : Nemo est adjutor meus in omnibus his nisi
Michael princeps vester. De quo et hoc, quod przmi-
simus, dicit: Et ecce Michael unus de principibus
primis venit in adjutorium mihi. Qui dum nequaquam
simul esse, sed venire in adjutorium dicitur, aperte
ei populo prelatus agnoscitur, qui captus h in alia
parte tenebatur. Quid est ergo angelum dicere, Ego
veni propler sermones (uos, princeps autem regni Per-
sarum restitit mihi, nisi sua subditis opera nuntiare?
Acsi aperte dicat: Precum quidem tuarum merita
exigunt ut Israeliticus populus jugo su: captivitatis
exuatur; sed est adhuc quod in eodem populo Per-
sarum dominio purgari débeat: unde ereptioni i
illius Persarum princeps mihi jure contradicat, quam-
vis preces tuas eorum quoque lacrymae qui in Juda
sunt relicti, adjuvent. Unde boc quoque quod dixi-
mus, adjungit : Michael princeps vester venit in adjuto-
rium mihi. Cumque adversum Persarum principem
praliari egreditur, Grzecorum 1 sibi princeps adve-
niens apparet. Qua ex re innuitur quod adversum
Grxcos quoque aliquid Juda commiserat, quorum
profecto causa ereptioni illius resistebat. Prophetze
igitur preces angelus exaudit, sed Persarum princeps
resistit, quia etsi jam vita justi deprecantis ereptio-
nem populi exegit k, ejusdem tamen populi hanc vita

D contradicit, ut quia necdum plene ii qui in captivi-

tatem fuerant ducti purgati sunt, jure eis adhuc
Perse dominentur.: Michael adjuvat, sed Grecorum.
princeps ad prslium venit, quia mereri quidem ve-
niam tam longa oppressorum captivitas poterat , sed
ereptionis eorum beneficio hoc quoque quod in Gro
cos deliquerant obviabat. Recte ergo dicitur quof
contra se angeli veniunt, quia subjeatarum sibi gen-

à Edit., captivus.

i Edit. Benedictinor., ut de ereptione conformiter ad
nonnullos mss. quos citant. Sed in posteriorib. edit.
unde ereptionem, quie lectio ipsis displicuit.

i .Edit. :.Cumque ut adversus principem Persarum
peelietur, egreditur, Grecorum, etc.

X Edit., exigit.

e

663

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

661

tium vicissim merita contradicunt. Nam sublimes A ante humanos oculos aliud ostendit vila, el ante

spiritus eisdem gentibus principantes, nequaquam
pro injuste agentibus decertant, sed eorum facta
juste judicantes examinapt. Cumque uniuscujusque
gentis vel culpa vel justitia ad supernz curis consilium
ducitur, ejusdem gentis prepositus obtinuisse vel non
ἃ obtinuisse perhibetur. Quorum tamen omnium una
victoria est sui super se opificis voluntas summa,
quem » dum semper aspiciunt, quod obtinere non
valent , nunquam volunt.
INTERROGATIO CXXXvI (Alias 150).

Cum Job dicat pro angelis : Nunquid est numerus
militum ejus (Job xxv, 5), quomodo Daniel praixum
numerum angelorum statuens, dicit, Decies millies
eentena millia assistebant ei (Dan. vni, 10)?

RESPONSIO (Ex ἐοά. lib. Mor., num. 18).

In cognitione humamee rationis supernorum spiri-
tuum numerus non est, quia quanta sit frequentia
invisibilis exercitus, nescit. Supernorum namque
civium numerus et infinitus est, et definitus expri-
mitur *, ut qui Deo est numerabilis, esse nobis 4 in-
pumerabilis demonstretur.

INTERROGA TIO CXXXvII (Alias 132).

Cum pastum diaboli Beemoth ad Job loquens si-
gnificet, dicens, Fenum ut bos comedit (Job xt, 10):
et de quo Isaias, Leo quasi bos comedet paleas (Isai.
x1 7): quomodo propheta de pastu ejus videtur e
eontrario dicere, Esca ejus electa (Habac. 1, 16)?
Quomodo Beemoth iste fenum vel paleas comedens,
vitam spiritualium consumere dicitur, si feni et

divina judicia aliud ostendit f conscientia. Hi itaque
apud humana judicia electi sunt, sed δὰ subtile
Domini examen, fenum.

INTERROGA TIO cXxxviil (Alias 155).

Cum Job a Domino reprehensus, ipse quoque se
reprehenderit, dicens, ldcirco ipse me reprehendo
(Job xin, 6,7): quomodo item Dominus eum przfe-
rens amicis suis, locutus sit dicens : Non estis locuti
coram me rectum, sicut servus meus Job (Ex lib. xxxv,
num. 9)? Quomodo superius beatus Job reprehendi-
tur, si in comparatione ejus rectitudinis amici il-
lius nequaquam coram Domino locuti rectum memo-
rantur ? An adhuc illa de eo sententia confirmatur,
qua antiquo hosti dieitur : Vidisti servum meum Job,

B quod non sit ei similis super terram (Job 1, 8).

RESPONSIO.

Quid est hoc, quod laudatur hosti, et in seipso
reprehenditur , et tamen amicis loquentibus antefer-
tur, nisi quia sanctus vir cunctos meritorum suorum
virtute transcendit? Sed eo ipso quodliomo fuit, ante
Dei oculos esse sine reprehensione non potuit. In
sancto quippe homine in hac interim vita commo-
rante, divini examinis regula habet adhuc quod judi -
cet, quamvis jam ex comparatione czeterorum homi-
num habeat quod laudet. Beatus igitur Job pro culpa
se credidit, et non pro gratia flagellari; resecari in
se :estimavit vitia, non autem merita augeri; οἱ in
eo reprehenditur, quo ^ intentionem flagelli fuisse
aliam suspicatur, et tamen amicis resistentibus interni

palearum nomine vita carnalium designatur? Esca C jugicii definitione prelatus est. Unde apte i colligi-

quoque ejus electa jam non erit, si fenum comedens
carnalis sapit e?
RESPONSIO (Ez lib. xxxi, n. 18, 19).
Nonnulli hominum et apud Deum fenum sunt, et
spud homines sanctitatis nomine censentur, cum et

ἃ Edit., vel obtinuisse in certamine, vel non, etc.
b Kdit., quam.
* Edit., numerus infinitus et definitus exprimitur.
4 Edit., hominibus.

. * Kdit., carnalem rapit.

tur. quante justitie fuerit in eo quod contra amico-
rum verba innocentiam sus operationis astruxit,
qui divino judicio etiam ipsis ejusdem divini judicii
defensoribus antefertur.

: Edit» ni d
it., apud.

h Edit., quod.

i Edit., aperte.

* LIBER SECUNDUS

QUAESTIONES EX NOVO TESTAMENTO COMPREHENDENS.

EX EVANGELIO SECUNDUM MATTH/EUM.
Quomodo Christus dicit, Attendite ne justitiam ve-
eram [aciatis coram hominibus, ut videamini ab
eis (Matth, v1 1) et, alibi dicit : Videant opera vestra.

bona, et glorificent Patrem vestrum (Ibid. v, 16)?

RESPONSIO (Ez. Reg. Past. Gregor. Magn., part. 1m,
cap. 59). .

Quid est ergo quod opus nostrum ita faciendum

* In. hoc lib. m conBtinuetur numeratio primi
in editione Bibliothecss Patrum, ita ut h»c qusestio
sit centesima trigesima septima, et finem liber fa-
cíat in ducentesima vigesima prima. Nos potiori.
methodo novam enumerationem inchoamus, non ad-
notantes deinceps ad oram veterem ordinem. cum

D est, ne videatur, et tamen ut debeat videri, pr:ecipi-

tur, nisi quod ea qux agimus, et occultanda sunt
ne ipsi laudemur, et tamen ostendenda sunt, ut
laudem ccelestis Patris augeamus? Nam cum nos
justitiam nostram coram hominibus facere Dominus
prohiberet, illico adjunxit : Ut videamini ab eis. Et

.Cum rursum videnda ab hominibus bona opera

nostra przceperit, protinus subdidit : Ut glorificeni

sufficiat hz:ec admonitio. Sed quia meminimus qus-
stionis ducentesimz vigesimse primaze, nemo miretur
eam nos omisisse, cum eadem sit ac centesima no-
nagesima sexta Bibliotheca Patrum, et sexagesima
priina in nostra editione.

ἈΝΤΙΚΕΙΜΈΝΩΝ LIBRI DUO. — LiB. il.

Potrem vestrum, qui in calis est. Qualiter igitur vi- A mea (Psal. vxxxvu, 4)? Audemusne dicere api-

denda essent, vel qualiter non videnda, ex sententia-

rum fine monstravit , quatenus operantis mens opus

suam et propter se videri non qu:ereret, et propter

celestis Patris gloriam non celaret. Unde fit ple-

rumque ut bonum opus etin occulto sit, cum fit

publice; et rursus in publico, cum agitur occulte.
INTERROGATIO 1l.

Cum Dominus in Evangelio docens nos orare
precipiat, ut dicamus, Ne inducas nos in tenatio-
nem (Matth. vi, 15) : quomodo apostolus Jacobus
videtur quasi e contra predicasse dicens, Beatus
vir qui suffert tentationem (Jac. 1, 25), necnon
et illud quod alibi scribitur : Omnis vir qui non

est tentatus, non est. probatus (Eccli. xxxiv, 9, 11)?
RESPONSIO.

Utilem esse tentationem, quis probat, non qu:
in teutationem inducit, quis fidelium nesciat ? Nam
de his Cassianus ita dicit. Ait enim: Non ergo hoc
sonat, Ne inducas nos in tentationem, id est, ut gon
permittas nos aliquando tentari ; sed ne permittas
nos in tentatione positos superari. Tentatus est
enim Job, sed non est inductus in tentationem.
Tentatus est Abraham et Joseph, sed neuter illorum
inductus est in tentationem, quia nullus eorum eon-
sensum prxbuit tentatori. Denique sequitur : Sed
libera nos a malo, id est, ne permittas nos a diabolo
tentari supra id quod possumus (] Cor. x, 15), sed
fac cum tentatione et exitum, ut sustinere possimus.

INTERROGA TIO III.

Quomodo Dominus in Evangelio dicat, Non omnis
qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit in regnum
celorum (Matth. vu, 21): et e contra Paulus, Ne-
mo in spiritu Dei loquens. dicit anathema Jesu , et
nemo potest dicere Dominum Jesum, nisi in Spiritu
sancto (I Cor. xn, 3)?

RESPONSIO (Ex Aug., lib. n de Serm. Dom. in mont.,
num. 83

Ecce neque aliquos habentes Spiritum sanctum pos-
sumus dicere non intraturos in regnum coelorum,
si perseveraverint usque in flnem ; neque illos qui
dicunt Domine, Domine, et tamen non intrant in
regnum coelorum, possumus dicere habere Spiritum
sanctum. Quomodo ergo nemo dicit Dominum Je-
sum, nisi in Spiritu sancto, nisi quia proprie Apo-
slolus posuit. verbum quod est, dicit, ut signifl-et
voluntatem atque intellectum dicentis ; Dominus
vero generaliter posuit verbum quod ait: Non
omnis qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit in
regnum celorum ? Videtur enim dicere etiam ille
qui nec vult nec intelligit quod dicit; sed ille pro-
prie dicit, qui voluntatem ac mentem suam sono
vocis enuntiat.

INXTERROGATIO ΕΥ̓͂.

Cum Dominus in Evangelio dicat, Nolite timere
eos qui occidun corpus, animam autem non possunt
eccidere (Matth. x, 28): quomodo in psalmo ex
persona Christi dicitur, Repleta est malis anima

* Edit. : Vidi. .

maim Cbristi repletam malis, cum illa passionis
affliclio in carne valuerit quidquid valuit ?

RESPONSIO (Ex Aug., enarr. in hunc psal., n. 5).

Occidi a persecutoribus anima non potest, malis
autem repleri potest. Non enim vitiis, per qua ho-
mini dominatur iniquitas, animam illam repletam
possumus dicere ; sed forte doloribus, quibus anima
su carni in ejus passione compatitur. Non enim
vel ipse, qui dicitur corporis dolor, potest esse sine
anima, quem inevitabiliter imminentem przcedit
tristitia, quze solius anim: dolor est. Dolere ergo
anima, etiam non dolente corpore, potest; dolere
autem corpus sine anima non potest. Cur itaque nog
dicainus non humanis peccatis, sed tamen humanis

B malis repletam fuisse animam Christi, de quo alius

propbeta dicit quod pro nobis doluerit (/sai. Li, 4),
et evangelista, Cepit contristari et mostus esse, et
ipse Dominus de seipso, Tristis est anima mea usque
ad mortem (Matth. xxvi, 31, 58) ? Hzxec futura prz.
videns Propheta psalmi hujuscemodi conscriptor,
inducit eum loquentem : Quoniam repleta est, inquit,
malis anima mea, el vita mea in inferno appropinqua-
vit. Nam ipsam omnino sententiam verbis aliis
explicavit, quibus dictum est : Tristis est anima mea
usque ad mortem. Quod enim ait, Tristis est. anima
mea : hoc dictum est, Repleta est malis anima mea :
et quod sequitur, usque ad mortem, hoc dictum est,
et vita mea in inferno appropinquavit.
JNTERROGATIO Y.

C Quomodo Christus in Evangclio utrumque dicat,

Si vos persecuti fuerint in una civitate, [ugite in
aliam (Matth. x, 25) : ete contrarie, Pastor bonus
animam suam dat pro ovibus. Mercenarius. autem,
et qui non est pastor, cujus non sunt oves proprie,
videt lupum | venientem, et dimittit oves, εἰ fugit : et
lupus rapit, εἰ dispergit oves (Joan. x, 11, 12)?
RESPONSIO.

dias duas Dominicas verasque sententias ita
intelligere debemus, ut contrarias inter se nullo
modo przdicemus. Etenim ut breviter exponatur,
sine culpa quisque corporaliter fugit, qui se a per-
secutoribus non timore, sed utilitate necessaria
subtrahit : id est, qui non spiritu fugit mortem, sed
se pro tempore utilitati eorum servat, sicut Paulus
dicit, Manere in carne necessarium propter vos
(Philip. 1, 24). Hxc est fuga liclta, et a Domino
nobis permissa. Qui autem timore persecutionis vel
potestatis cujuslibet, terrore spiritus superatus, aut
veritatem refugit praedicare, aut loci eligit mutatio-
nem appetere, hic quasi mercenarius arguitur, οἱ
talis fuga omnino culpatur. His enim verbis has duas
sententias a beato Augustino explanatas reperimus.
Ait enim (Tract. 46 in Joan., mum. 7, 8) : « Audi-
vimus in Epistola Paulum fugientem per murum, et
in sporia submissum (11 Cor. xi, 95), ut. manus
* persequentis evaderet. Non ergo illi cura fuit de
ovibus, quas lupo veniente deserebat ? Fuit plane,

. fugientem. Paulum : per murum. in aporta. submissus egt, ut manus, etc.

607

S. JULIAN. EPISCOPI TOLETANI

668

sed eas pastori in. coo sedenti orationibus com- A nEsroNsio ( Ex cod. Beato Aug., lib. n de Consensu

iendabat, se autem ad. utilitatem ἃ earum fugiendo
servabat, sicut quodam loco ait, Manere in carne
necessarium propter vos (Philip. 1, 24). Ab ipso
namque pastore omnes audierant : Si vos perse-
culi fuerint in. una civitate, fugite in. aliam. Hanc
qu:zestionem nobis Dominus dignetur exponere. Do-
mine, tu dixisti eis quos fideles pastores esse utique
volebas, quos tua membra esse formabas, Si vos
persecuti fuerint, fugite. Injuriam ergo illis facis,
quando reprehendis mercenarios fugientes b. Ro-
gamus indices nobis quid habeat altitudo questionis.
Pulsemus, aderit qui aperiat; sed ostiarius est
ostii ^, quod est ipse.

« Quis est mercenarius qui vidit lupum, et fugit?
Qui sua quirit, non quie Jesu Christi ἃ (PAjip.
", 291; 1 Tim. v, 20), peccautem non libere audet
arguere. Ecce nescio quis peccavit, graviter peccavit,
increpandus est, excommunicandus est. Sed excomniu-
nicatus, erit inimicus, insidiabitur, nocebit cum potue-
rit. Jam illequisua quzxrit, non qux Jesu Christi, ne
perdat quod sectatur, humane amicitia commodi-
tatem, et inimicitiarum humanarum ineurrat mo-
lestiam ; tacet, non corripit. Ecce lupus ovi guütur
e apprehendit. Diabolus fideli adulterium persua-
$it; tu taces, non increpas. Ὁ mercenarie, lupum
venientem vidisti, et fugisti. Respondit f forte, et
dicit: Ecce hic sum, non fugi. Fugisti, quia ta-
cuisti, quia timuisti 5. Fuga animi timor est. Cor-
pore stetisti, spiritu fugisti, quod ille non faciebat,
qui dicebat : Etsi corpore absens sum, sed ὃ spiritu
sobiscum sum. (Colos. 11, ὃ). Quomodo enim spiritu
(ugiebat, qui etiam corpore absens, fornicatores
litteris arguebat? Affectiones nostra: motus animo-
rum sunt: letitia, animi diffusio ; Lristitia, animi
contractio ; cupiditas, animi progressio; timor,
animi fuga est. Diffunderis enim animo, cum delecta-
ris; contraheris animo, cum molestaris ; progre-
deris animo, cum appetis; fugis animo, cum me-
tuis. Ecce unde mercenarius ille viso lupo dici-
tur fugere. Quare? (Quia non est ei cura de ovibus.
Quare non est illi cura de ovibus? (ia mercenarius
est. Quid est, mercenurius est ? Temporalem merce-
dem quierit, in domo i in x:eternum non habitabit. »

INTERROGA TIO VI.

Quomodo Matuhzus οἱ Lucas commemoraverunt
dixisse Dominum discipulis suis ut. nec virgam fer-
rent. (Maith. x, 10; Luc. ix, 5) , cum. dicat Mar-
cus, Et precepit discipulis suis ne quid tollerent in
via, nisi virgam tantum (Marc. vi, 8)?

* Edit. , wilitati.

b Edit. , snercenarios qui etdent. lupum venientem
εἰ (ugiunt. Rogamus, etc.

c Edit. , aderit qui aperiat se ostiariws — ostii,
quod, etc.

4 Edit., Quis est mercenarius ? Qui videt. [upum
venientem, et (ugit; qui sua quaril, non que Jesn
Christi ; peccantem, etc.

* Editio Juliani habebat : Ecce lupus, cui. quttur,
cic. Forte erraverunt editores legentes cei, pro ori

Evang., n. 15, 14).

Utrumque accipiendum est a Domino apostolis
dictum. Hzc ergo loquens Dominus discipulis, id
agebat, quod apostolus Paulus apertius explicat,
ita dicens : Nescitis quod i qui in templo operantur
que de templo sunt edunt, qui altari. deserviunt
altari compartiuntur ? Sic et Dominus erdinavit his
qui Evangelium annuntiant de Evangc!io vivere.
Ego autem nullo X horum usus sum (I Cor. 1x,
15 seg.). Cum itaque dicit ita Dominum ordinasse,
86 autem usum non esse, utique ostendit utendi
potestatem datam, non impositam servandi ! ne-
cessitatem. lloc ergo ordinans Dominus, quod eum
ordinasse dicit Apostolus, qui Evangelium annun-

B tiant de Evangelio vivere , illa apostolis loquebatur,

ut securi non possiderent, neque portarent huic
vit:e necessaria, nec magna, nec minima. Ideo po-
Suil nec virgam, ostendens a fidelibus suis omnia
deberi ministris suis, nulla superflua requirentibus.
Ac per hoc addendo, Dignus est operarius cibo suo
( Matth. x, 10), prorsus aperuit et illustravit
unde et quare hzecomnia loqueretur. Hanc ergo
potestatem virgi nomine significavit, cum dixit
ne quid tollerent in via, nisi virgam tantum. Potuit
etiam sic breviter dici: Nihil necessariorum vo-
biscum feratis , nec virgam , nisi virgam tantum,
ut illud quod dictum est, nec virgam, intelligatur,
nec minimas quidem res ; quod vero adjunctum
est, nisi virgam tantum, intelligatur, quia per po-

C testatem ἃ Domino acceptam, qui virge nomine

significata est, etiam 48:8 non portantur non dce-
erunt.

INTERROGATIO VII.

Cum Christus in Evangelio dicat, Donus homo de
bono thesauro cordis sui profert bona (Matth. xui, 55):
quomodo ibi quasi e contra videtur dicere, Nemo
bonus, nisi solus Deus (Ibid. xix, 17)?

RESPONSIO.

Nonne stimulavit nos ad quxrendum et ad disiin-
gucndum quid sit bonum, alio bono bonum, et bonum
seipso bonum? Ergo quam bonum est, per quod sunt
omnia bona, ut omnino nullum invenias bonum,
quod non ab ipso sit bonum, bonum bona faciens.
lta enim Deus dicitur bonus, ut in ejus comparatione
ea qui facta sunt bona penitus non sint. lllo autem
non comparato, bona omnia dici possunt, quae a bono
auctore sunt facta; illi vcro comparata, bona penitus
nop dicenda sunt.

INTERROGA TIO vill. |

Cum diabolus sciens Christum Filium Dei esse,
in mss. quod nos ex Aug. edit. emendamus.

f Edit., respondet. IN

& Edit., Fugisti, quia. tacuisti ; tacuisti, quia tt-
muisti.

à Deest in edit. sed.

i Edit., guerens, et in domo, etc.

| Edit., quoniam.

Δ Edit., nullius.

| Edit... serriendi non tam recte,

809

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ LIBRI DUO. — LIB. Ii.

6:0

evidenter in Evangelio per turbam dz:moniorum lo- A brans, quod tanquam magister legis interrogaretur,

cutus sit, Quid nobis et tibi, Fili Dei 5 Venisti huc
ante tempus torquere nos (Matth. viii, 29) ? quomodo
e contra in illa tentatione ubi assumptus Christus a
Spiritu legitur, dubitando eum an Christus esset,
exploravit, et dixit: Si tu es Christus Filius Dei, mitte
te deorsum (Ibid. 1v, 6)?

. RESPONSIO.

Innotuit Christus d:emonibus, non per id quod est
víta :eterna et lumen incommutabile, quod illuminat
pios, cum videndo per fidem quz 1n illo est, corda
mundantur ; sed per quzedam temporalia sure virtufis
effecta, et occultissima signa prxsentiz, quixe angelicis
sensibus, etiam malignorum spirituum potius quam
infrmitati hominum possint esse conspicua. Deni-
que quando ea paululum supprimenda judicavit, et
aliquanto altius latuit, dubitavit de illo d:&monum
princeps, eumque tentavit an Christus esset, et
explorans quantum se tentari ipse permisit, ut homi-
nem quem gerebat, ad nostre imitationis tempe-
raret exemplum. Post illam vero tentationem cum
angeli, sicut scriptum est, ministrabant ei (Matth.
1v, 11), boni utique et sancti, ac per hoc spiritibus
immundis metuendi et tremendi, magis magisque
innotescebat dx::imonibus quantus esset, ut ei juben-
ti, quamvis in illo contemptibilis videretur corporis
inlüirmitas, resistere nullus auderet.

INTERROGATIO ΙΧ.

Quomodo Christus in Evangelio dicit : Angeli
eorum incolis semper vident (aciem Putris mei (Matth.
xvii, 10), cum Paulus e contra videatur dicere,
Nonne omnes sunt administratorii spiritus, in. ministe-
rium missi propter eos qui hereditatem capiunt salu-
tis (Hebr. 1, 14)? Si semper assistunt, quomodo
exterius mitti dicuntur?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. Mor., n. 3).

Si angeli Conditoris aspectum exeuntes amitterent,
nec Jacentes erigere, nec ignorantibus vera nuntiare
potuissent. Et mittuntur ergo, et assistunt, quia et ad
nos spiritali przesentia foras exeunt, et tamen ibise unde
recesserant per internam contenpplationem servant.

INTERROGATIO X.

Cum Dominus interroganti se juveni, et dicenti :
Magister bone, quid faciam ut habeam vitam «eter-
nam? responderit, Quid me dicis bonum? Nemo bonus,
nisi solus Deus (Matth. xix, 16, 4), quasi nolens se
aut bonum, aut magistrum debere intelligí, quo-
niodo quasi e contrario ad apostolos dicit, Vos voca-
lis me, Magister, et Domine, et bene dicitis: sum
etenim (Joan. xin, 15) ; necnon et illud, Ne vocemi-
ni magistri : quia magister vester Christus est (Matth.
xxii, 10)?

RESPONSIO.

Juvenis enim insoleps per observantiam legis et
finem legis, qui est Christus (Rom. x, 4), nesciens,
tanquam eum omnium prazceptorum, et in lege scri-
ptorum magistrum, interrogat Dominum, hominem
tantum illum, non Deum existimans. Christus tamen
hanc de se irreligiosain fidei professionem expro-

respondit : Quid me vocas bonum? Atque ut signift-
caret qualiter intelligendus esset, subjecit : Nemo
bonus, nisi unus Deus. Non igitur bonitatis nomen
refugit, neque magistri nomen recusavit; sed fidem
ejus qui in se nihil nisi corporeum et carnale
sapuisset coarguit. Ubi enim Christus cum fide ma-
gister est, ibi adeo laudat, ut et profiteatur hoc no-
men ; bic vero boni magistri nomen non recognoscit,
ubi nee Dominus intellectus est esse, nec Christus.
INTERROGATIO XI.

Cum Christus przcipiat discipulis, dicens, Patrem
nolite vocare vobis super terram ; unus enim est Pater
vester, qui in celis est. (Matth. xxii, 9) , quomodo
Paulus apostolus contra hoc audet dicere, Patres

B nostri omnes sub nube [uerunt (4 Cor. x, 4)?

RESPONSIO.

In his duabus sententiis, nisi fallor, claret quod
aliquando propter naturam pater dicatur Nam
Christus mundum istum patrem bominum de imita-
mento volens intelligi, dicit : Patrem nolite vocare
vobis super terram, id est, mundum istum. Paulus
autem natura nominans patrem ait : Peires nostri sub
nube (uerunt. Pater enim hominuz bic mundus est,
de quo carnaliter nascuntur quicumque carnaliter
generantur : qui mundus si contemnatur, ui veraci-
ter quis dicere possit, Mundus mihi crucifixus est,
et ego mundo (Gal. vi, 14), jam huic tali pater. est
mortuus, id est, iste mundus, et fit veraciter pupillus,
cui pater est Dominus. Ergo quod dicit Christus, Pa-
trem nolite vocare vobis super terram, mundum istum
insinuare videtur patrem, a quo eos avertere cupie-
bat,ut Christus ipse unus illis pater efficeretur. Quod
autem Apostolus dicit, Patres nostri omnes sub mube
fuerunt, de carnali generatione isüus mundi loqueba-
tur. De qua et carnis originern mundj trahebant, et
homines nati de hominibus inter homines consi-
stebant. Docet quippe Dominus pupillos feri disci-
pulos suos, quibus dicit, Ne vebis dicatis patrem ἐκ
terris. Cujus rei exemplum prebuit ipse, dicendo:
Que mihi mater, aut qui. (ratres (Matth. xui, 48). De
his namque pupillis dicitur : Pupillo tu. eris adjutor
(Psal. x, 14 sec. Heb.). De boc Hieronymus ita
dicit (In Comment, ad. cap. xxiu, 8, Evang. sec.
Matth). « Quzritur, quare adversum hoc preceptum
doctorem Gentium se esse Apostolus dixerit, aut.
quomodo vulgato sermone, maxime in Palestina et
in Egypti monasteriis se invicem patres vocent. Quod
sic solvitur: aliud esse natura patrem vel magi-
sirum, aliud indulgentia. Nos si bominem patrem vo-
camus, honorem stati deferimus, non auctorem
nostrae ostendimus vitze. Magister quoque dicitur ex
consortio veri magistri. Et, ne inünta replicem,
quomodo unus Pater natura Deus, et unus Filius non
prajudicat czeteris, ne per adoptionem dii vocentur οἱ
filii; ita et unus pater οἱ magister non proiudicat
aliis, ut abusive appellentur patres et magistri. »

INTERROGATIO XII.
Cum Evangelium dicat tristes fuisse diicipulos in

671

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

673

passione Domini, mulieres quoque flevisse, ita ut et A dulcem unitatis Christi, quam commendat Apostolus,

de discipulis dicatur, Erant oculi eorum gravati pre
tristitia (Matth. xxvi, 45) : et mulieribus ipse Domi-
nus responderit, Nolite flere super me (Luc. xxm, 28):
quomodo quasi e contrario in psalmo sexagesimo uc-
tavo Christus ipse de tempore passionis sux dicit,
Sustinui qui simul mecum contristaretur, et non fuit ;
et consolantes, et non inveni (Psal. vxvim, 21)?
RESPONSIO (Ex Aug. serm. 2 in hunc psal., n. 5).
Discipuli enim vel mulieres de passione corporea
Domini vel morte tristabantur; Dominus tamen alia
tristitia urgebatur, qua dicit : Sustínui qui simul me-
cum contristaretur, et non inveni. Quia ipse Dominus
volebat salvare, et persecutores cupiebant szvire.
llle ut eis parceretur, orabat; illi, ut phrenetici

dicens, Quomodo 5 unus panis, unum corpus multi
sumus (I Cor. x, 17); in hanc escam tam suavem,
quis est qui det fel, nisi contradictores Evangelii,
tanquam illi persecutopes Christi ἢ Minus enim
peccaverunt Judxi crucitigentes in terra ambulantem,
quam qui contemnunt in clo sedentem. Quod ergo
fecerunt Judzi, in escam, quam jam acceperat,
dantes * bibendum amarum illum potum, hoc faciunt,
qui male vivendo scandalum inferunt Ecciesi» ; hoc
faciunt hzretici amaricantes, sed non exaltentur in
seipsis (Psal. txv, 7). Dant fel super tam jucun-
dum cibum ; sed quid facit Dominus ? Non admittit
ad corpus suum. Hoc sacramento ipse Dominus,
quando illi obtulerunt fel, gustavit, et noluit bibere

medico bono injuriam faciebant : et ideo alia tri- B (Matth. xxvii, 94).

stitia erat discipulorum et mulierum, qux moritu-
ram carnem Domini , vel mortuam lugebant. Ideo
qui simul cum eo coptristaretur non fuit, quia co-
mitem hujus tristitie non invenit, cum neque dis-
cipuli, neque mulieres ea tristitia qua Dominus
doluit contristarentur , sed prorsus carnaliter de
vita Christi mortali , qux inutanda fuerat morte,
et reparanda resurrectione. Non enim ait, Susti-
nui qui contristaretur, et non fuit; sed, qui simul
contristaretur; id est, ex ea re qua ego con-
tristatus sum n»on inveni qui contristaretur. In
qua tamen tristitia, quia persequentium se Christus
excitatem dolebat, consolantes non invenit, quia
proficientes non habuit. Ipsi enim nos consolantur,

qui proficiunt , et ipsi sunt solatio omnibus przdica- C

toribus veritatis.
INTERROGATIO XIH.

Cum Domino in passione, seeundum quod loquitur
Evangelium, acetum cum felle mistum oblatum fuis-
set ad bibendum (Matth. xxvii, 24, 48), non. esca ad
manducandum, quomodo in psalmo sexagesimo octa-
vo ex persona Christi commemoratur, quod et uti-
que in passione Domini testimonium ipsum assumi-
tur, ubi dicit : Deder&nt in escam meam fel, et in
siti mea polaverunt me aceto (Psal. xvii, 22)?

RESPONSIO.

Si escam Domini unitatem corporis sui accipiamus,
quam tunc significare voluit, quando pascha illud
cum discipulis suis comedit (Luc. xxn, 15. seg.), ubi
aptissime sacramentum sui corporis demonstravit, et
in hanc escam, id est in unitatem corporis Christi, in-
jectum fel accessisse, non aliud quam contradictores
Evangelii tanquam persecutores Christi sub fellis no-
mine accipiamus, contraria sibi non erunt quz supe-
rius lecta sunt. Non ipsum namque quod dederunt
esca erat (S. Aug., ex eod. serm., n. 6), potus enim
erat; sed in escam dederunt, quia Dominus jam escam
acceperat, et in ipsam injectum est fel. Acceperat
autem ipse escam suavem, quando pascha manduca-
vit cum discipulis suis, ubi sacramentum * corporis
sui demonstravit. In hanc escam tam suavem, tam

a Edit., suis, ib sacramentum, etc.
Edit., Quia.

INTERROGATIO XIV.

Quomodo Christus in Evangelico dicit, Ecce ego
vobiscum sum usque ad consummationem seculi
(Matth. xxvii, 20) : cum alibi idem dicat, Pauperes vo-
biscum habetis, me autem non semper habebitis (xxvi,31)?.-

RESPONSIO.

Quod dicit, Ecce ego vobiscum sum usque ad con-
summationem seculi, de majestatis sux — przsentia
dicit, qua Ecclesiam suam usque in finem nullo
modo se relicturum promisit. Quod vero ait, Me au-
tem non semper habebitis, de pr:xsentia corporis sui
dixit. Recte ergo accipitur dictum esse unum pro-
pter presentiam carnis, alliud propter przsentiam

majestatis.
INTERBOGATIO Xv.

Cum Christus in Exangelio discipulos przzxmonens
doceat : Jte, baptizate omnes gentes in nomine Patris,
et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxviii, 19), quomo-

, do in Actibus apostolorum Petrus Jud:eos alloquens

dicit : Penitentiam | agite, et baptizetur unusquisque
vestrum in nomine Jesu Christi (Aci. ni, 58)? Nam et
hi qui a Philippo et Paulo baptizati inibi leguntur
(viii, 38), non dicitur quia in nomine Patris, et Filii,
et Spiritus sancti, sed in nomine Jesu t;ntum bapti-

X zali sunt ( xix, 5).

RESPONSIO (E: Vigil. Tapsensi, lib. xi! de Trinit., in
tom. V11I1 Biblioth. PP. ed. Lugdun., 1661, p. 803).

Nunquid prevaricatores mandati Salvatoris apostoli
effecti sunt, et coptradictiope Salvatoris baptizave-
runt tantam multitudinem? Non enim scriptum est
quia baptizaverunt in nomine Patris, et Filii, et Spi-
ritus sancti, sed tantum in nomine Domipi Jesv.
Sed non sunt prevaricatores. Absit. Nam licet Filii
nomen tantummodo dicatur, habet tamen Patrem et
Spiritum sanctum secum pronuntiaümm, sicut in.
Scripturis sanctis satis probatum est. .

| — INTERROGATIO IVI.

Cum Dominus dixerit discipulis, Jte, baptizaate om-
nes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti
(Matth. xxvi, 19), cur Paulus solius Christi in ba-
ptismo nomen assumpserit, dicens, Quicunque bapti:

e Edit., darent.

e

19 ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. Il.

674

zgli sumus in Christo (Rom. vi, 5): cum utique non A habuit. Quia ut iste in terra persecutorum infidelita-

habeatur legitimum baptismum nisi sub nomine Tri-
nitatis ?
RESPONSIO.

Intuere prudentiam Pauli, quomodo quidem in
presenti loco non tam baptismatis rationem, quam
mortis Christi discutere cupiebat: ad cujus similitu-
dinem etiam nos suaderet , mori debere peccato,
consepeliri Christo. Et non erat utique conveniens
ut ubi de morte dicebat, vel Patrem nominaret, vel
Spiritum sanctum. Verbum enim caro factum est
(Joan. 1, 14), et merito ubi caro est, ibi de morte
tractatur ; nec conveniebat ut diceret: Quicunque
baptizati sumus in nomine Patris, et Spiritus sancti,
in morte ipsius baptizati sumus.

EX EVANGELIO SECUNDUM MARCUM.
INTERROGATIO XVII.

Cum juxta Evangelium Matthzi dicatur, Venit
Joannes non manducans, neque bibens, et dicunt:
Demonium habet. Venit Filius hominis manducans,
εἰ bibens, et dicunt: Ecce homo voraz, et vinarius,
amicus publicanorum et peccatorum (Matth. xi, 18, 19):
quomodo e contra de Joanne dicitur: Esca autem ejus
erat locusta et mel silvestre (Marc. 1,6)? ^

RESPOXSIO.

Joannis quidem escam et potum novimus. Non
enim dictum est. quod omnino non biberet, sed quod
vinum et siceram non biberet (Luc. 1, 15). Bibebat
ergo aquam, cibus autem ejus non omnis, non nullus

erat, sed locusta et mel silvestre. Unde ergo dictum (c

est, non manducans, neque bibens, nisi quia illo victu
quo Judi utebantur, non utebatur? Hoc ergo Domi-
nus nisi uteretur, non in ejus comparatione mandu-
cans bibensque diceretur. Non ergo Dominus evan-
gelistae dicenti quod locustas et mel silvestre com-
edisset contraria dixit, cum non de his, sed de victu
quo Juda utebantur nec comedisse nec bibisse illum
narravit.
INTERROGATIO XVIII.

Cum Marcus in Evangelio suo de Christodicat: Se-
det a dexiris Dei (Marc. xvi, 19), quomodo e con-
trario Stephanus in Actibus apostolorum dicit : Video
cdos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei
(Act. vn, 55) ?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hom. 99 ín Kvang., D
num. 7).

Quid est, quod Marcus hunc sedentem, Stephanus
vero stantem se vidisse * testatur? Sed scimus quia
sedere judicantis est, stare vero pugnantis est vel ju-
vantis. Quia igitur Redemptor noster assumptus in
ccelum, et nunc omnia judicat, et ad extremumjudex
omnium venit, hunc post assumptionem Marcus se-
dere describit, quia post ascensionis su: gloriam
judex in fine videbitur. Stepbanus vero in laboris
certamine 5 positus, stantem vidit quem adiutorem

à Edit., videre.

b Edit., in labore certaminis.

c Edit., valemus.
4 Sic legitur in pluribus codicibus quos citant hic

tem vinceret, pro illo de ccelo illius gratia pugnavit

EX EVANGELIO SECUNDUM LUCAM.
IXTERHOGA TIO XIX.

Cum angelus in Evangelio de Christo exponat, Da-
bit illi Deus. sedem David patris sui. (Luc. 1, 52), et
Christus ipse in multis Scripturarum locis filius esse
dicatur David, quomodo quasi e contrario Christus
ipse querit a Judzis in Evangelio, dicens: Si filius
David Christus est, quomodo in spiritu vocat eum
Dominum (Matth. xxi, 42)?

RESPONSIO.

Dictum est hoc imperitis, quia quamvis venturum

Christüm sperarent, secundum hominem tamen eum

B spectarent, non secundum quod virtus et Dei sapiens

tia est (I Cor. 1, 24). Docet ergo ibi fidem verissi-
mam et sincerissimam, ut et Dominus sit regis David
secundum quod est Verbum in principio, Deus apud
Deum, per quod facta sunt omnia (Joan. 1, 1 seg.),
et filius secundum quod factus est ei ex semine Da-
vid secundum carnem (Rom. 1, $). Non enim dicit :
Non est filius David Christus ; sed si Jam tenetis quod
filius cjus sit, discite quomodo Dominus ejus sit, ne
teneatis in Christo quod filius hominis est, ita enim
filius David est, et relinquatis quod Filius Dei est,
ita enim Dominus ejus est.
INTERROGATIO XX.

Cum Dominus inter czetera dicat, δὲ quis non odit
uxorem suam, non potest meus esse discipulus (Luc.
xiv, 26): quomodo Paulus e contra videtur dicere,
Viri, diligite uxores vestras, sicut Christus dilexit Ec-
clesiam (Ephes. v, 95)? Nunquid aliud judex nuntiat,
aliud przco clamat? An simul et odisse possumus,
ct diligere?

RESPONSIO (Ex Gregor. Mam. hom. $1 in Evang.,
num. 2).
Si vim praecepti perpendimus, utrumque agere per

. discretionem possumus *, ut eos qui nobis carnis

cognatione conjuncti sunt, et quos proximos novimus,
diligamus; οἱ quos adversarios in via Dei patimur,
odiendo et fugiendo nesciamus. Quasi enim per odium
diligitur, qui carnaliter sapiens, dum praxa nobis
ingerit, non auditur. Ut autem Dominus demonstra-
ret hoc erga proximos odium non de inaffectione 4
procedere, sed de charitate, addidit protinus, dicens:
Adhuc autem et animam suam. — Odisse itaque przci-
pimur proximos, odisse et animam nostram. Constat
ergo quia amando debet odisse proximum, qui sic *
eum odit, sicut semetipsum. Etenim bene nostram
animam odimus, cum ejus carnalibus desideriis non
acquiescimus, cum ejus appetitum frangimus, ejus
voluptatibus reluctamur. Qus ergo contempta ad
melius ducitur, quasi per odium amatur. Sic nimi-
rum exhibere proximis nostris odii discretionem de-

Benedictini, cum antea in edit. legeretur, affectione,
ut habet noster Julianus, qui, ut semper, : dhieret me-
lioribus co licibus.

615 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 676
bemus, ut in his et diligamus quod sunt, et habeamus A igitur mira dispensatione pietatis membrorum suorum

odio quod in Dei nobis itinere obsistunt.

EX EVANGELIO SECUNDUM JOANNEM.
INTERROGATIO XXI.

Quomodo in Evangelio interrogantibus se Joannes
dixerit, Non sum Elias (Joan. 1, 91): cum Dominus
dicat, Ipse est Elias (Matth. x1, 14)?

RESPONSIO.

Joannes proprie respondit, Dominus figurate dixit.
Joannes enim secundum proprietatem personz non
se esse Eliam respondit; Dominus autem secundum
praefigurationem ipsum Eliam przdixit, id est, quia
in eodem spiritu et virtute Elix Joannes Christi ad-
ventum venerat nuntiare, quo Elias secundum Christi
adventum nuntiaturus adveniet.

caput Dominus factus est, repulsa reproborum mul-
titudine, solus est. etiam nobiscum. Nemo ergo ὃ
ascendit in. celum, nisi qui de celo descendit, Filius
hominis, qui est in celo: quia dum nos unum cum illo
jam facti-sumus, unde solus venit in se, illuc solus
redit, etiam in nobis ; et is qui in coelo semper est,
ad ccelum quotidie ascendit, quia qui divinitate super
omnia permanet, humanitatis sux compage ^ quotidie
ad caelos trahit.
INTERROGATIO XXIV.

Quomodo Christus dicat, Caro non prodest quid-
quam (Joan. vi, 64) : cum e contrario dicat, Nisi quis
manducaverit carnem meam, et biberit sanguinem mcum,
non habebit in se vitam (v. 54) ?

INTERROQGATIO XXII, B RESPONSIO.

Cum Joannes Baptista venientem ad baptisma
Dominum ostenderet, dicens, Ecce agnus Dei, etc.
(Joan. 1, 29), qui et humilitatem suam, et divinitatis
ejus potentiam considerans, dirit: Qui est de terra,
de terra loquitur ; qui autem de colo venit, super omnes
est (Ibid. q1, 51); cur in carcere positus, mittens
discipulos, requirit dicens, Tu es qui venturus es, an
alium exspectamus (Matth. x1, 5)? Tanquam si igno-
ràret quem ostenderat, et an ipse sit nesciat, quem
ipsum esse prophetando, baptizando, ostendendo, cla-
maverat. —

RESPONSIO. (Ex Gregor. Magn., hom. 6 in Evang.,
num. 1).

Hic eitius quzstio solvitur, si gest: rei tempus
el ordo pensetur. Ad Jordanis enim fluenta positus,
quia ipse Redemptor mundi esset, asseruit. Missus
vero in carcerem, utrum alium exspectent 5, an ipse
veniat, requirit: non quia ipsum mundi Redempto-
rem dubitat, sed requirit b, ut sciat si is qui per se
in mundum- venerat, per se etiam ad inferna c clau-
sira descendat. Quem enim pr:currens nascendo d
mundo nuntiaverat, hunc moriendo ad inferos prz-
currebat. Áit ergo: Tu es qui venturus es, an alium
exspectamus? Àc si aperte dicat : Sicut pro hominibus
pasci dignatus es, an etiam pro hominibus mori di-
gneris insinua, ut qui nativitatis tux precursor
exsliti, mortis etiam prxcursor fiam, et venturum in
infernonuntiem *, quem jam venisse niundo enuntiavi.

INTERROGATIO XXIII.

Cum Veritas in Evangelio dicat, Nemo ascendit in
colum, nisi qui descendit de colo, Filius hominis, qui
est in calo (Joan. m, 15) : quomodo hzec eadem Ve-
ritas e contra videtur dicere, cum ait: Pater, volo ut.
ubi ego sum et ipsi sint mecum (Id., xvii, 24)?

RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. xxvii Mor., n. 30).

Hc sibi in verbis suis non discrepant, sed ad re-
quirenda h:xc quasi discordantia studium nostrze
mentis inflammatur. Omnes enim qui ad ejus fidem ἴ
nati sumus, ejus procul dubio corpus existimus. Quia
“ἃ Utrumalium exspectent. Quamvis Benedictini hzec
verba in textum non admiserint, nihilominus ibi no-
tant reperiri in nonnullis codicibus.

b Fdit., querit.
€ Edit., inferni.

Caro quippe sine vivificante spiritu ita non prodest
quidquam, sicut scientia sine charitate inflat potius
quam :edificat (/ Cor. vui, 1). De hac fortasse Aposto-
lus loquitur : Caro et sanguis regnum Dei non possi-
debuni (xv, 50). Jam vero quod ait: Nisi quis man-
ducaverit carnem meam, et biberit sanguinem meum,
non habebit in se vitam; saeramentutm manducatio-
nis carnis suz, et potationis sanguinis sui, mavult
intelligi, per quod et nos in illo maneamus, et ipse in
nobis.

iNTERROGATIO XXV.

Quomodo Christus iu Evangelio dicat pro Patre,
Ego non quero gloriam meam : est qui querat et judi-
cet (Joan. vii, 50), et contra, Pater non judicat
quemquam, sed judicium omne dedit Filio (v, 92)?

RESPONSIO.

Judicium in sanctis Scripturis duobus modis ac-
cipi solet. Uno pro damnatione, alio pro discre-
Gone. Pro damnatione judicium ponitur, sicut in
Evangelio dicitur : Procedent qui male fecerunt in
resurrectionem judicii (v. 29). Item judicium pro dis-
crelione in psalmis ponitur, ubi dicit : Judica me,
Deus, et discerne causam meam de gente non sancta
(Psal. x11, 1). Unde hic quod Salvator dicit, Ego
non quero gloriam meam , est qui quavrat et judicet,
judicium in hocloco pro discretione posuit, quia
discretione judicii Pater gloriam Filii sui ab humana
inflatione discrevit, et secundum hoc judicium di-

a ctum est quod judicet Pater. Nam illud quod dici,
Judicium omne datum est Filio, dc futuro examinatio-'
nis judicio debet intelligi. Ac per hoc cum et hic
Pater per judicium discretionis gloriam Filii sui a
gloria hominum secernat, et post Filius judicium vi-
vorum et mortuorum potentialiter exerat, in nullo
hic αι dicta sunt videntur sibi esse contra-
ria.

INTERROGATIO XXVI.

Cum Christus in Evangelio secundum Joannem
dicat Jud:eis, Scio quia filii Abrahe estis (Joan. vii,

ἃ Deest in edit. nascendo.

* Edit., venturum inferno te nunticm.

f Edit., ín ejus fide.

* Edit., igitur.

b [n edit. post compage addit sesc.

rri ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. 1|.
51, 44) : quomodo quas! e contrario. videtur eisdem A

Judzis in eodem Evangelio statim subjicere dicens,
Vos ex patre diabolo estis?
RESPONSIO.

Quod enim Judzxos filios Abrahx dicit, de gene-
ratione carnali testatur, de qua illi utique descende-
' bant. Quod autem patrem eorum diabolum esse
asserit, de opere quod illi imitabantur, innotuit.

INTERROGATIO XXVII.

Quomo lo in Evangelio Christus pro se dixit, Ego
in judicium in hunc mundum veni (Joan. 1x, 59) : et
e contra, Non veni ut judicem mundum (xu, 47)?

RESPONSIO.

lloc est quod dicit: Ejo veni, ut qui non vident w-
deant, et videntes c&ci fiant :. discretionem scilicet
istam, per quam hoc fit, vocavit judicium, quo dis-
cernit causam humilium credentium et confitentium
ἃ superbis se videre putantibus, οἱ ideo gravius ex-
c.catis. Qui enim videre se putabant, de justitia
sua confidentes, et superbi et czeci erant, quia medi-
cum non credebant. Humiles vero credentes, quia se
non videre confessi sunt, medicum qui:esierunt, ut
videre mereantur. Jain vero illud quod ait, Non veni
«i judicem mundum, pro fu:uro judicio posuit. Ας si
diceret : Misericordiam impartire veni, non judi-
cio mundum discutere, sicul in futuro agendum est.

INTERROGATIU XXVIII.

Cum Dominus in paseione sua pre persequentibus
se, id est, pro peceatozibus oraverit, et ante passio-
nem Jud:is ipsis dixerit, Nunc vero peccatum ve-

6718
INTERROGATIO XXX.

Quomodo utrumque Christus dicat, Ego et Pater
unum sumus (Joan. x, 20) ; et quasie contra, Pater
major me est (xiv, 28)?

RESPONSIO.

Cum unum ex his secundum divinitatis naturam,
aliud secundum humanitatis substantiam dixit, ne-
quaquam contrarium predicavit. Quod eniin dicit,
Ego et Pater unum sumus, de substantia divinitatis
egit, qua Deus de Deo, Filius de Patre, perfectus de
perfecto, sine initio vel fine natus est. Quod vero
dixit, Pater major me est ; de natura humanitatis
egit, per quam Filius minor a Patre accipitur.

INTERROGATÍO XXXI.

B Cum Joannes Evangelista verba illa, quibus Isaias

scribit, Vade, dic: Aure audietis, et non intelligetis
(Isai. vi, 9), hunc ipsum qui ad Isaiam loquebatur
in persona Filii Dei ponat (Joan. xn, 59, 40), quo-
modo Paulus quasi e contrario Spiritum sanctum
eum qui ad Isaiam loquitur esse testatus est (Act.
xxvigu, 25, 26)? Nam ubi Joannes Filium Dei vult
intelligi quem lsaiz ita dixisse scribit : Propterea
non potgrunt credere, quia dixit Isaias : Excacatit
oculos eorum, ct induravit eorum cor, ut non videunt
oculis, et intelligant corde, et convertantur, et sanem
eos (Joan. xn, 59, 40) ; ubi ctiam ipsam personam Fi-
lii demonstrans, subjunxit, dicens : Hac dixit Isaias,
quando vidit gloriam ejus, et locutus est de eo (v. 44);
Paulus autem in Actibus apostolorum lioc testimo-

sirum manet. (Joan. ix, 41) ; quomodo Paulus apo- C nium locutum fuisse Spiritum sanctum commemorat,

sStolus, qui tanto post tempore ad fldem Christi ac-
cessit, dicere videtur : Christus Jesus venit in hunc
snundum, ut peccatores salvos (aceret, quorum primus
ego sum (1 Tim. 1, 15)? Si peccatores alii eum prz-
cesserunt, quomodo iste primum se fuisse peccato-
rem eloquitur ? Nunquid ante illum non erant pecca-
tores ?
RESPONSIO.

Quid est ergo, Quorum primus ego sum, nisi an-

tecedens omnes, non tempore, sed malignitate?
INTERROGATIO XXIX.

Quomodo Dominus dicit, Alias oves habeo, que
non sunt ex hoc ovili (Joan. x, 16) : cum dicat, Non
sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel

(Matth. xv, 24)?
RESPONSIO.

Quid est, Non sum missus nisi ad oves que perie-
runt domus Israel, nisi quia prxsentiam suam cor-
poralem non exhibuit, nisi populo Israel ? Illud ta-
men quod dicit, et alias oves habeo, pro gentibus hoc
intelligi voluit, ad quas gentes non perrexit ipse, sed
misit. Ad populum vero Israel et misit, et per se
venit.

ἃ Quare hic Julianus Augustinum alleget, non fa-
cile dixerim, cum h:ec omnia verba sint Vigilii Ta-
psensis loco ad oram citato. Nihilominus quoniam
apud eruditos non constat, quidquid dicat Chiffle-
tius Vigilii operum editor, an liber duodecimus de
Trinitate fetus sit episcopi Tapsensis, dubii hzerere
cogimur, sapieutiorum judicium spectantes. Si vero

ubi ait : Bene Spiritus sanctus locutus est per Isaiam
prophetam ad patres vestros, dicens : Vade ad popu-
lum istum, ct dic: Aure audietis, et non intelligetis,
elc. (Act. xxvin, 25, 26).

RESPONSIO (Ex Vigil. Tapsensi, lib. xu de Trinit., in
tom. V111 Dibliothec. PP. edit. Lugdun., 1011, pug.
805. col. 1).

Hanc quzstionem ita sanctus Augustinus 8 solvit.
Dicit enim contra h:wreticos: « Quem igitur hunc
esse volunt, asserant. Dicent enim forte Filium. In
Evangelio enim χατὰ 5 Joannem scriptum est: Et
propterea non poterant credere in Jesum, quia dizit
Isaias propheta : Excccavit eorum. oculos, et obdu-
ravit eorum cor, ne forle videant oculis, et intelligant

p corde, et convertantur, et sanem eos. Heec dizit Isuias,

cum vidisset gloriam ejus, et locutus est. de eo (Joan.
xit, 59-41). Etquid faciunt de Paulo, qui Spiritum san-
ctum dicit in illa gloria visum esse Isai:e, et locutum
esse ci, et misisse eum ad populum supradicta di-
cere? Scriptum est enim in Actibus apostolorum :
Convenientes autem alter ad alterutrum Judai dimit-
(cbantur , dicente Paulo verbum unum : Quia bene
Spiritus sanctus locutus est ad patres nostros per pro-

codices Augustiniani quos apud se Julianus habuit, sub
Augustini nomine hunc librum continebaut, eum for-
sitan injuria Augustino abjudicabimus, quamvis huc-
usque nullibi editus fuer;t sub ejus nomine.

b κατὰ pr:epositio Graeca est, quxe Latine verti-
tur secundum.

$79

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

680

phetam Isaiam, dicens : Vade ad populumistum, et dic A tieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis (Joan., xv,

ei : Aure audietis, et non intelligetis, etc. (Act. xxvi,
$5, 26). Ecce Joannes quidem Filium, Paulus vero Spi-
ritum sanctum dicit esse qui sit visus Isai:e, sedens
super thronum altum et elevatum, qui ei adoratur, et
laudatur, et glorificatur a seraphim (4sai. vi, 1). Ec-
tlesi:e autem Christi omnes ab oriente usque ad oc-
cidentem convenienter Patrem a seraphim laudari
profitentur in mysteriorum relatione. Dicant itaque
nobis, qui venerationem Spiritui sancto abnegant,
quidnam ex his verum dicit, aul quis fallit? utrum
Joannes, an Paulus, an vero omnes Ecclesi: Ghri-
$i ? Quoniam quidem omnes Ecclesie Patrem profi-
tentur esse qui adoratur a seraphim, Joannes Fi-
liu, Paulus vero Spiritum sanctum. Si vero nemo

16): quomodo Paulus ter-se rogasse Dominum dicit, ut

spiritus Satanz ab eo deberetur auferri, quod tamen

impetrare non potuit (14 Cor. xn, 8, 9)?

ἈΕΒΡΟΝΒΙΟ (Ex Gregor. Magn., hom. 27 in Evang.,
num, 6).

Si omne quod petimus in nomine Filii, dat nobis
Pater, quid est quod Paulus ter Dominum rogavit,
et exaudiri non meruit, sed diclum est ilii, Sufficit
tibi gratia mea, nam virtus, etc. ? Nunquid ille tam
egregius doctor * in Filii nomine non petiit ? Quare
autem non accepit quod petiit? Quomodo ergo ve-
rum est quia quidquid petierimus Patrem ip no-
mine Fili, dat nobis Pater, si auferri a se angelum
Satanz petiit apostolus Paulus in nomine Filii, et ta-

eorum fallit, sed omnes veritatem dicunt, manifeste B men quod petiit non accepit ? Sed quia nomen Filii

probatum est quod etsi solius Patris nomen dicatur,
babent tamen Filium et Spiritum sanctum secum
pronuntiatum. Patrem et Filium sic venerentur, qui
sic adorant, veneralionem coelestium animantium
iinitati, οἱ non suas cogitaliones sequantur. »

INTERROGATIO XXXII.

Quomodo Christus in Evangelio utraque dicit, qu:e
sibi videntur esse contraria? Dicit enim , Pacem
meam do vobis (Joan. xiv, 27): et e contra, Non
eeni pacem mittere in. terram, sed gladium (Matth.
x, δέ).

RESPONSIO.

Alia est pax. Christi, quam discipulis dedit ; alia
mundi. Istam pacem quain habet mundus, negat se
dare Christus. Dicit enim : Pacem meam do vobis,
pacem meam relinquo vobis , non sicut. hic mundus
dat pacem, et ego do vobis. Negat ergo se pacem
mundi dare discipulis suis, quia et alibi dicit : Non
ceni pacem mitlere, sed gladium. Vis ergo videre quam
pacem dat Deus super terram nostram ? Si terra illa
bona, quz adfert fructum centesimum, aut sexagesi-
mum, etc. (Matth. xiu, 8), illam pacem suscipiet a
Deo, quam dicit Apostolus : Pax autem Dei, que ex-
superat omnem mentem, custodiat corda vestra et
sensus vestros (Philip. 1v, T). Hac est ergo pax, quam
dat Deus super terram nostram.

INTERROGATIO XXIII.

Quomodo in Evangelio dicit, Omnia quecunque
audivi a Patre meo, nota vobis feci (Joan. xv, 15):
cum ipse item ibi post paululum dicat : Adhuc multa
babeo dicere vobis, sed non potestis ea portare modo
(xvi, 12) ?

RESPONSIO.

Quod dicit, Omnia que audivi a Patre meo, nota
pobis feci : non quia ea nota jam fecisset, sed ea quz
ad futurum nota facere debuit, dixit. Ac proinde
contrarium non est loco isti, ubi dicit, Adhuc multa
habeo vobis dicere: quia utique multa nos utiliter
nescire in presenti Dominus voluit, qux tamen salu-
briter nobis in futurum scienda servabit.

INTERROGATIO XXXIV.
Cum Dominus in Evangelio dicat, Quodcunque pe-
4 Edit., predicator.

Jesus est, Jesus autem Salvator, vel etiam salutaris
dicitur , ille ergo in nomine Salvatoris petit, qui id
quod ad salutem pertinet petit ; nam si id quod non
expedit petitur, non in nomine Jesu petitur Pater.
Unde et eisdem apostolis adhuc infirmaniibus Domi-
nus dicit : Usque modo non petistis quidquam in no-
mine meo (Joan. xvi, 24). Ac si aperte diceretur :
Non pelistis in nomine Salvatoris, quia nescitis pe-
tere 5 :ternam salütem. Hinc est quod et Paulus non
exauditur, quia si liberaretur a tentatione, ei non
proderat ad salutem.
INTERROGATIO XXXY.

Cum in Evangelio Joanmés agnoscatur Christum
dixisse, Ego palam locutus sum mundo (xviu, 20) :
quomodo quasi e contra in eodem Evangelio videtur
promisisse ad discipulos suos dicens : Hec in pro-
verbiis locutus sum vobis. Venit ltura cum jam nonin
proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre meo an-
nuntiabo vobis (Joan. xvi, 25)? Si ergo ipsis conjun-
ctioribus discipulis non loquebatur palam (Ex Aug.
tract. 115 in Joan. Evang., n. 5.), sed horam promit-
tebat quando palam fuerat locuturus, quomodo pa-
lam locutus est mundo? Deinde illis ipsis, sicut alio-
rum quoque Evangelistarum testatur auctoritas, in
eorum comparatione, qui discipuli ejus non erant,
multum utique manifestius loquebatur, quando cum
solis erat, remotus a turbis ; tunc enim eis et para-
bolas aperiebat, quas clausas proferebat ad alios.
Quid est ergo, In oceulto locutus sum nihil (Joan.
xvin, 20)?

RESPONSIO.

Sed intelligendum ita eum dixisse, Palam locutus
sum mundo, ac si dixisset : Mulüi me audierunt. lIp-
sum autem palam, modo quodam erat palam, modo
autem quodam non erat palam. Palam quippe erat,
quia multi audiebant; et rursum non erat palam,
quia non intelligebant. Et quod seorsum discipulis
loquebatur, non in occulto utique loquebatur. Quis -
namque in occulto loquitur, qui coram tot hominibus
loquitur, cum scriptum sit, In ore duorum, aut trium
testium stabit omne verbum (Deut. xix, 45)? przser-
tim si hoc loquitur paucis, quod per eos velit inno-

b Edit., querere.

η81

ΑΝΤΙΚΕΙΜΈΝΩΝ LIBI DUO. — LiD. il.

032

tescere multis, sicut ipse Dominus ait illis quos ad- A dicit, Ego autem vivebam stne lege aliquando. Et

luc paucos habebat: Quod dico vobis in tenebris,
dicite in lumine; et quod in aure auditis, predicate
super tecta (Matth. x, 21). Ergo et hoc ipsum quod
dici ab co videbatur occulte, quodammodo non dice-
batur in occulto, quia non ita dicebatur, uL ab eis
quibus dictum fuerat taceretur; sed ita potius, ut
usquequaque przdicaretur.
EX EPISTOLA B. PAULI AD ROMANOS.
INTERROGATIO XXXVI.

Quomodo Paulus apostolus utrumque dicit de
Christo, qu:» sibi videntur esse contraria, id est:
(Qui natus est ex semine David secundum carnem
(Rom. 1, 5), vel czetera talia; et e contra : Et si no-
veramus Christum secundum carnem, sed jam nunc
non novimus (11 Cor. v, 16)?

RESPONSIO (Ex eod. Aug. lib. x1 contr. Faust., cap. 1).

Quod Filius Dei ex semine David homo natus ἃ
est, nec idem apostolus uno loco dicit, et sancte
Scripturx apertissime pr:;edicant. Quod vero dicit :
Et si noveramus Christum secundum carnem, sed jam
nunc non novimus, ea ipsa circumstantia Scripture
loci ejus satis ostendit quid loquatur Apostolus.
Suo quippe more vitam nostram futuram, 4085 jam
in ipso homine mediatore Christo Jesu capite nostro
resurgente completa est, ita spe certa meditatur,
tanquam jam adsit, przesensque teneatur : qux uti-
que vita non erit secundum carnem, sicut jam Chri-
$i vita non est secundum carnem. Carnem quippe
hoc loco appellat, id est, carnalem corruptionis qua-

liatem, qux tunc jam non erit, quia mutata caro €

non corrumpetur. Noveramus ergo Christum secun-
dum carnem, id est, secundum carnis mortalitatem,
antequam resurgeret : sed nunc jam non novimus,
quia, sicut dicit idem apostolus, Christus resurgensa
morluis jam non moritur, cic. (lom. vi, 9). Ergo
utrumque in nullo sibi repugnare videtur, quod Apo-
&tolus dixit, qui»,et antequam resurgerel Christus,
carnem eum noverat habuisse morlalem ; et post-
quam resurrexit, nulla eum attingi credidit mortis
corruptione.
INTERROGATIO XXXVII.

Cum Paulus Romanis scribat Judaeos et Grecos
umnes sub peccato esse (Rom. ni, 9) definiens, atque
sub hac occasione omne genus hominum sub peccato
esse designet, quomodo ipse quasi e contrario loqui-
tur, dicens : Ubi non est lex, nec prevaricatio (1v,
15)? Aut quomodo de se dicit, Vivebam aliquando
sinc lege (vii, 9) : qui rursum de semetipso dicit
quod circumcisionem octava die secundum legem
susceperil (Philip. v, 5)?

RESPONSIO (Ex Origen. in cap. mr Epist. ad Rom.).

Apud δυάδος quidem legem Moysi esse manife-
sium est. Apud Gentiles vero legem nature, non
dubium est, qux testimonio conscientiz arguat de-
linguentem. Ubi ergo quaremus hominem, in quo
non sit lex, et qui per hoc non videatur in przvari-
catione peccati? Quia et ipse Paulus de semctipso

à Edit., factus.

ParRorL. XCVI.

quando Paulus sine lege vixit, qui rursum de semet-
ipso: dicit circumcisionem octavo die se habere,
Hebreum ex Hebrois (Philipp. n1, 5) ; quomodo ergo
verum erit eum aliquando sine lege vixisse, qui
octava die nativitatis suze signum circumcisionis ex
lege suscepit? Unde constat tunc fieri hominem sub
lege, quando ad id :etatis venerit, ut eligere possit et
discernere quid sit lex, nec prius legis ullius extrin-
secus jugum suscipere, quam intern: et naturalis
legis habere incipiat firmitatem. Denique in eo ubi
dixit, Ego autem vivebam sine lege aliquando, addidit :
Sed ubi venit mandatum, peccatum revizit (Rom. vii,
9). [In quo hoc est quod ostendit, quia in pueritia,
priusquam discretionem quis habeat boni vel mali,

B sine lege esse dicitur, cum etiamsi peccat, quia lex

in 69 non est, peccatum ei non imputatur. Cum vero

discretionem boni malique acceperit, venisse ei dici-

tur lex, et venisse mandata. Ubi autem est vis man-

dati, hoc est, conscientia redarguens, peccatum,

quod prius in eo mor:uum erat, dicitur revixisse.
INTERROGATIO XXXVII.

Cum Paulus apostolus ad Romanos scribat Ja-
deos et Grecos omnes sub peccato esse (Rom. m, 9),
quomodo idem in subsequentibus non omnes, sed
multos per inobedientiam unius hominis peccatores
consütui definit, dicens : Sicut per inobedientiam
unius hominis peccatores constituti sunt. multi, ita
el per unius obedientiam justi constituentur multi
(v, 19)?

RESPONSIO (Ex eod. Origen. ad cap. v, v. 19, Epist.
Rom.).

Peccatores quomodo multi, et non omnes videan-
lur, cum idem apostolus dicit quia omnes peccave-
runt (Rom. 11, 25), debemus ostendere. Aliud est
peccasse, aliud peccatorem esse. Peccator dicitur is
qui, multa delinquendo, in consuetudinem et (ut ita
dicam) studium peccandi jam venit. Sicut e contrario
justus non dicitur is qui semel aut bis aliquid jusii-
(165 fecerit, sed ille qui semper fuste agendo usu et
consu?tudine justitiam habet. Nam si quis in cxte-
ris fere omnibus injustus sit, semel autem vel bis
Aliquid justi operis egerit, iste in eo quidem opere
in quo justitiam tenuit juste egisse diceretur, non
tamen ex hoc justus appcellabitur. Ita et justus pec-
casse quiderm dicitur, si aliquid commiserit aliquando
quod non licet. Non tamen ex hoc peccator appella-
bitur, qui peccandi usum et consuetudinem non tc-
net. Sicut οἱ medicus non ille dicitur, qui et leviter
rupt capitis cuti scit imponere araneam, aut qui
tumorem vulneris aqua calida fovere, quamvis etiam
hoc medicine esse videatur; sed ille dicitur medi-
cus, qui usum et studium et disciplinam habet me-
dendi. Ex quibus omnibus puto sufficienter ost ndi
quod aliud sit peccare, aliud peccatorem esse. Cm-
nes cnim polest ficri ut peccavcrint, etiamsi sancti
fuerint, quia nemo mundus a sordc, nec δὲ unius dici
[ücrit vita ejus (Job xiv, &, sec. LX X). Quis enim cst

22

6835

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI '

,

θκ4

qui non aut in faclo, aut in verbo (aut qui cautissi- A quod scriptum est, et pravaricatores existimari omnes

mus certe est), vel in cogitatione peccaverit? Et

ideo dixi, peccasse quidem merito omnes dicentur,

peccatores vero facti, non oranes, sed multi.
INTERROGATIO XXXIX.

Quomodo Paulus ad Romanos scribens, legem se
non destruere, sed confirmare testetur, dicens : Le-
gem destruimus per &dem? Absit : sed legem statui-
mus (Rom. ui, 51), cum e contrario in. secunda ad
Corinthios Epistola destructionem ejusdem legis prze-
dicet, dicens : Si ministerium mortis litteris forma-
ium. in lapidibus (actum est in gloria, ita μὲ non
possent. intendere filii Israel in faciem Moysi propter
gloriam vultus. ejus, qui destruitur, quomodo non
magis ministerium spiritus erit in. gloria? Et paulo

peccatores terre; οἱ, Ubi lex non est, nec pravari-
catio.
INTERROGA TIO XLI.

Utrum sine lege Moysi credatur Paulus a'iquando
vixisse, per hoc quod dicit, Ego autem vivebam sine
lege aliquando (Rom. vu, 9) : cum specialiter se fa-
teatur Hcbrzum ex Hebrzis, et octava die circum-
cisum secundum legis przceptum (Philip. 1, 5)?

AE6PONSIO.

Si lex naturalis ἃ lege, quz Hebrxo populo data
est, discrela agnescitur, quid de qua lege dixerit
Paulus, facilius reperitur. Origenes (In cap. v, v. 15,
Epist. ad Rom., et in cap. vii, v. 9) sine lege pecca-
tum mortuum esse in nobis ostendit, hoc est, ante-

post : Si enim qued destruitur per gloriam est, multo B quam per xtatem rationabilis intra nos sensus vige-

magis quod manet, in. gloria est (I1 Cor. in, 7, 8,

41). Quomodo ergo Paulus apostolus testatur se le-

gem non destruere, sed comfrmare, cum gloriam

vultus Moysi, quam legem esse demonstrat, destrui

praedicet ?

RESPONSIO (Ex eod. Orig., im cap. ini, v. 51, Epist.
ad Rom.) '

Non est idem quod dixit, Legem destruimus, et
lex destruitur. Paulus ergo in prxsenti loco hoc
pronuntiat, quod legem ipse non destruat. Nam etsi
destruitur lex, per eam quz supereininet gloriam, et
non per Paulum, neque per alium aliquem sancto-
rum, destruitur. Unde et ipse Dominus dicebat, Nou
veni solvere legem, sed. adimplere (Matth. v, 11).

ret, exemplum quoque pueruli percutientis patrem
aut matrem, vel maledicentis adducens : « in. quo,
"i asserit, secundum legem quidem prohibentem
percuti vel maledici patrem aut. matrem, peccatum
fieri videtur; sed istud peccatum mortuum esse dicit,
quia lex nondum adest in puere, qux eum doceat
hoc quod facit fieri non licere. Sine hac autem lege
maturali vel rationabili et Paulum et omues homines
certum est aliquando vixisse, hoc est, in zetate pue-
rili. Omnes enim similiter per idud tempus nondum
capaces hujus maturalis legis existunt. » Nam aliter
utique non videretur de hoc Pauli esse vera professie,
qua dicit, Ego autem vivebam sine lege aliquando.
INTERROGATIO ΧΙ.

Nullus ergo sanctorum, nec ipse Dominus destruet C Quomodo dicit Apostolus, Lez quidem samcta, et

legem. Sed gloria ejus temporalis et pertransiens a
gloria zterna permanente destruitur et superalug.
INTERROGATIO XL.

Cum lex, qux: a Deo data est, non omnibus tunc
wentibus tradita fuisset, quando et Judieis, et ex hoc
dicere videatur Apostolus, Ubi non est lez, nec pra-
varicatio (Rom. 1v, 15) : quo pacto quod in psalmo
legitur verum sit: Preevaricatores existimavi omnes
peccatores terr (Psal. cxvni, 119)?

RESPONSIO.
Si non est przevaricatio ubi lex mon est, cur pre-

varicatores a propheta dicuntur, qui legem non ac-
ceperunt? Sed si consideremus omne genus hominum

justa, et bona (Rom. vii, 12) : cum e contra videatur
dicere, Virtus peccati lex (1 Cor. xv, 56)? Quomodo
bonam eam legem dicit, quam virtutem peccati esse
narravit?

RESPONSIO.

A Deo bona lex data, semper est bona : lez tamen
ideo virtus peccati est dicta, cum auget ipsius pec-
cali noxiam delectationem per severam exhibitio-
nem : nec tamen etiam sic mala est.

INTERROGATIO ΧΕΙ].

Cum Paulus dicat, Peccatum non imputatur, cum
lex non est (iom. v, 15) : necnon et illud quod dicit,
quia per legem fit agnitio peccat: (11, 90) : quomodo

de primo parente trahere originale peccatum, ipsum f) Cain cum peccasset, ait, Majus est peccatum meum,

solum et primum testamentum est sub quo omnes
homines, etiam sine lege, przevaricatores esse dicun-
tur (Ex Aug., lib. xvi de Civit. Dei, cap. 91). Sed
cum lex evidenter postea data sit, et dicat Apostolus,
Ubi non est lex, nec pravaricatio : quo pacto in
, rsalmo quod legitur verum est, Prevaricatores existi-
jmavi, etc., nisi quia omnes legis ejus przvaricatze
sunt rei, qui aliquo peccato tenentur obstricti?
( uamobrem si etiain parvuli, quod vera fides habet,
nascuntur non proprie, sed originaliter, peccatores,
unde illis gratiam remissionis peccatorum necessa-
riam confitemur, profecto eo modo quo sunt pecca-
tores, etiam przvaricatores legis illius quz in pa-
radiso data est agnoscuntur, ut verum sit utrumque

quam st remittatur (Gen. 1v, 15)? Sed et patriarchze
cum ad Joseph descendissent in /Egyptum, et simu-
lata ab eo confutatione arguerentur, ia ad alter-
utrum dicunt : In peccatis sumus pro fratre nostro,
quia despeximus tribulationem anime ejus, cum ro-
garet nos,et non exaudivimus : en propter hoc venit
super πος tribulatio hec (χιιι, 21). Sed et Job ante
legem fuisse constat, cum ita dicit : Quod et si vec-
cavi invitus, si occultavi peccatum mewm, aul confu-
sus sum multitudine populi, quominus annuntiarem
delictum meum (Job xxxi, 55, 54). Qui omnes *evi-
denter docentur agnovisse peccatum suum.
RESPONSIO.
Ex bis colligitur Paulum apostolum non de lege

683

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — 118. H.

— 686

Moysi dixisse, sed de naturali lege, quze scripta est Α modo redemptionem corporis sperat, quj aliis dicit:

in cordibus hominum. Secundum ergo hanc legem
naturalem consequenter Ápostolus dixisse videbitur
omne os obstruendum, et omnem mundum obnoxium
Deo (Rom. 11, 19), judicio enim legis, que natura-
liter hominibus inest, nullus est expers, neque Ju-
dxorum neque Gentilium.

INTERROGATIO XLIV.

Quomodo Paulus apostolus duo hec contraria sibi
dixisse videatur, ut illic ubi de corpore mortis hujus
loquebatur, diceret, Quod enim operor, non intelligo
et e contrario, Peccatum non cognovi nisi per legem ;
et, Per legem cognitio peccati (Rom. vu, 45, 7, et ui,
20)? quomodo enim peccatum ignorabat, quod per
legem sciebat?

RESPONSIO.

Mlud ubi ait Apostolus, Quod enim operor, ignoro,
quid est aliud quam Nolo, non approbo, non con-
sentio, non facio; alioquin contrarium est his qus
supra dixit : Per legem cognitio peccati, et, Peccatum
non cognovi nisi per legem, etc. Peccatum, ut appa-
reat peccatum, per bonum mihi operatum est mortem
(Rom. vn, 15). Quomodo enim peccatum per legem
cognovit, quod ignorat ? quomodo apparet peccatum,
quod ignoratur? Sic ergo dictum est, ignoro, non
facio (quia nulla consensione id ego ipse committo),
quomodo dicturus est Deus impiis, Non movi vos
(Matth, vii, 25), quem procul dubio latere nemo po-
test. Et sicut dicium est, Eum qui non noverat pec-
catum. (HE Cor. v, 21), quod est, non fecerat. Neque
enim noverat quod arguebat.

INTEBROGATIO XLY.

Cum Paulus apostolus dicat in Spiritu sancto nos
clamare Abba, Pater (Rom. viri, 15), quomodo rur-
sum alio loco dicit : Dedit Deus spiritum Fili sui in
corda nostra clamantem : Abba, Pater (Gal. ww, 6)?
quomodo nos clamamus, si ipse clamot in nobis?

RESPONSIO.

Nisi quia clamare nos facit, dum habitare ccepenrit
in nobis? Hoc itaque agit acceptus, ut largius acci-
piendus, petendo, quzerendo, pulsando poscatar. Sive
enim vita bona petatur, sive ut bene vivatur, quet-
quot spiritu Dei aguntur, hi filii Dei eunt (Rom. vmi,
44). Sive ergo cum dicitur nos clamare per Spiritum

Christus nos redemit (Gal. wi, 13)7
RESPONSIO.

Hzc interim Origenes sie solyit. « Ut mihi vide-
tur, inquit, ipse boc eo solvit sermoge, qui jp consc-
quentibus babetur. »

INTERROGATIO XLYH.

Cum Paulus ad Romanos scribens, Si Deus pro
nobis, quis adversum nos (Rom. vin, 31)? quasi absc-
lute pronuntiet neminem nobis esse adversarium ,
quomodo Petrus e contra videtur predicare, dicens :
Adversarius vester diabolus, sicut leo rugiens, circuit,
querens quem devoret (1 Petr. v, 8)?

RESPONSIO.
Dicit quidem Apostolus, Si Deus pro mobis, quis

B contra nos? non quod omnino nullum nobis inesse

dicat adversarium, sed hoc est, quod ostendit, quia
Deo agente pro nebis, contemptibilis et nullus effici-
tur adversarius noster.

. . INTERROGATIO XLYIH.

Cum Paulus dicat, Non est potestas misi a Deo
(Rom. xii, 1) : quomodo Dominus per prophetam
de quibusdam loquitur dicens, Jpei regnaverunt, sed
non ex me (Osee vin, 4)?

΄ RESPONSIO.

Quasi diceret, non me propitio, ded me irato.
Unde inferius per eumdem prophetam dieit : Dabe,
inquit b, tibi regem in furore meo (Osee xui, 11),
quo manifestius elucet, bonam malamque erdinatie-
nem * ἃ Deo ordinari, sed Lona propitio, mela
irato d.

INTERROGATIO XLIX.

Cum Paulus ad Romanos scribat : Unusequieque
vestrum proximo suo placeat in bono ad «dificatie-
nem (Rom. xv, 2), quomodo in aliis dicit : Si homi-
nibus placerem, Christi servus non essem (Gal. 1, 40)?

RESPONSIO.

Aliud est studium habere placendi hominibus, ut
laudem ab eis quzxrat, et aliud est studium habere
placendi hominibus, in eo quod vita sua irreprehen-
sibilis est apud homines, sed proficiunt ex eo omnes,
qui vel vident talem, vel audiunt. EBbi ergo placen-
dum nen est hominibus, ubi contra fidem, contra
honestatem, eontra religionem est, in quo placeat.

sanctum, sive ipsum in nobis clamare Spiritum, non y Et ideo dicit : Quia si hominibus placerem, hoc est,

est contrarium, quia et cum nos clamare dicimur,

non ex nobis, sed ex illo clamare probamur ; et cum

ille clamare in nobis legitur, quid aliud nisi efficien-

tia sui operis, quo nos agimus, demonstratur?
INTERROGATIO XLVI.

Cum ad Romanos scribens Apostolus, adoptionem
filiorum Dei, et redemptionem corporis sui exspectare
se dicat (Rom. viu, 25), quomodo ibi quasi jam sit
filius Dei, et non sit quod ultra exspectet, velut e con-
trario dicit : Qui Spiritus testimonium veddát spiritui
nosiro, quia sumus filii Dei (v. 16)? Et iterum, quo-

* Samson, lib. «1 Apolog. cap. 27, n. 6, seu pag.

b45, tom. XI Hisp. Sacre : etiamsi me irato.
b Recte Samson lioc verbum omisit.

incredulis et infidelibus Jud:»is, Christi servus won
essem.

EX EPISTOLA B. PAULI AD CORINTBIOS I.

INTERROGATIO L.

Cum Paulus apostolus, ad Corinthios scribens, lau-
det eos in principio Epistole sux dicens : Gratias
ago Deo meo semper pro vobis in gratia Dei, que
data est vobis in Christo Jesu, quia in. omnibus divi-
tes facti estis in illo, in omni verbo, et in omni scientiu,
sicut. testimonium Christi confirmatuwn est in vobis,
ita ut nihil vobis desit in ulla gratia (I Cor. 1,4, seq.),

1 pius Samson, potestatem.
m : sed bonum propitius, malum iratus.

LI

031

S. JULIAN EPISCOPI TOLETANI

688

quomodo contra laudem à se prelatum suljungere A prohibetur, quia quod homo agit. malitia vinciete,

videtur, dicens : Obsecro autem vos, [ratres, per no-

ien Domini nostri Jesu. Christi, ut idepsum dicatis

omnes, et non sint in vobis schismata; €t illud : Si-

gnificatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab his,

qui sunt. Chloes, quia contentiones in vobis sunt, etc.
( Cor. 1, 10, 11)?

nEsPoNsio (Ex Gregor. Magn., lib. 1 Hom. in-
ELA. hono 41, num. 48, 49).

Ecce quos in omni verbo et in omni scientia lau-
daverat, quibus nihil deesse in ulla gratia dixerat,
paulisper loquens, ad increpandum leniter veniens,
divisos erga se ipsos reprehendit; et quorum prius
salutem narraverat, postmodum vulnera patefacit.
Peritus enim medicus vulnus secandum videns, sed

Deus non facit nisi examine et virtute justiti;. Cum
vero sancli viri maledictionis sententiam proferunt,
non hanc ex voto ultionis, sed ex justitia examinis 9
erumpunt. Intus enim subtile Dei judicium aspiciunt,
el mala foras exsurgentia, αὐ: f maledicto debeant
ferire, cognoscunt; et eo in maledicto non peccant,
quo ab interno judicio non discordant. Hinc est quod
Petrus in offerentem sibi pecuniam Simonem sen-
tentiam maledictionis intorsit, dicens : Pecunia tua -
lecum sit in. perditione (Act. vii, 20). Cui enim non
ait, est, sed, sit, non in indicativo, sed optativo modo
se lh:ec dixisse signavit. Hinc Elias duobus quinqua-
genariis ad se venientibus dixit : Si homo Dei sum,
descendat ignis de calo, et consumat vos (1V Reg. 1,

sgrum üimidum esse conspiciens, diu palpavit, οἱ B 10). Quorum utrorumque sententia quanta veritatis 5

subito percussit. Prius enim blandam manum lau-
dis * posuit, postmodum ferrum increpatlionis fixit.
Nisi enim verecund:e mentes fuerint palpando repre-
heusze, ita ut ex aliis rebus audiant, quod in conso-
lationem sumant, per increpationem protinus ad de-
sperationem cadunt. Sed nunquid mentitus est Pau-
lus, ut prius eis nil deesse in omni gratia diceret,
quibus postmodum dicturus erat unitatem deesse?
Absit hoc. Quis de illo talia vel desipiens credat? Sed
quia erant inter Corinthios quidam omni :gratia re-
pleti, eL erant quidam in personarum favoribus ex-
cussi b, coepit a laudibus perfectorum, ut modesta
inyectione ad reprehensionem perlingeret infirmo-
nma 0. -.
T INTERROGATIO Ll.
* Quomodo Paulus dicat, Nolite maledicere (Rom.
xu, 14), vel illud : Neque maledici regnum Dei pos-
sidebunt (1 Cor. vi, 10), cum ipse maledictionis sen-
tentiam protulerit dicendo : Alexander faber ferra-
rise multa mala mihi fecit, sed reddet illi Deus se-
cundum opera sua (1 Tim. iv, 14); vel illud quod
Ananie dixit: Percutiet (6 Deus, paries dealbate
(Act. xxin, $)?
a&SPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. iv Mor., num. 2).
Sciendum est quod Scriptura sacra duobus modis
maledictum memorat. Aliud videlicet quod approbat,
aliud quod damnat. Aliter enim maledictum profer-
tur judicio justitiz, aliter livore vindict:e. Maledictum
quippe judicio justitiz: in ipso primo homine pec-
cante * prolatum est, cum audivit : Maledicta terra
in operibus tuis 4 (Gen. τ, 1). Et illud quod ad
Abraham dicitur : Maledicam | maledicentibus tibi
(xii, 5). Et rursum, quia maledictum livore vindictae
promitur, voce Pauli przdicantis admonemur : Be-
hedicite , et nolite maledicere (Rom. xu, 14). Deus
ergo maledicere dicitur, et tamen maledicere homo

a Edit. juxta Benedictinos, blanda manu laudes;
sed blandam munum laudis omnes habere mss. ipsi
notant, sicul et noster auctor.

b Edit., excisi.

* Edit. Benedictinor., ipsi primo homini peccanti ;

sed ibi notant aliquos esse mss. qui legunt ut san-
etus Julianus.

4 Edit., in opere tuo.

ratione convaluit, terminus cause monstravit. Nam
et Simon zterna perditione interiit, et duos quinqua-
genarios desuper veniens flamma combussit ^. Vir:us
ergo subsequens testificatur, qua mente sentcntia
maledictionis promitur. Cum enim et maledicen:is
iunocentia permanet, et tàmen eum qui maledicitur
usque ad interitum maledictio absorbet , ex utriusque
partis fine colligitur quia ab uno et intimo judice in
reum sententia sumpta jaculatur.
INTERROGATIO Lil.

Quomodo divisiones gratiarum, qux nobis p:r
Spiritum dantur (1 Cor. xu, 4, 11), ad men:uram
dari dicat Apostolus (Ephes. 1v, 7) : cum in Evange-
lio dicatur, Deus non dat Spiritum ad mensuram
(Joan. m1, 54)?

RESPONSIO.

In hominibus datur secundum Apostolum ad men-
suram Spiritus : Alii quidem per Spiritum datur ser-
mo sapientie, alii autem. sermo scientie secundum
eumdem Spiritum, etc. (1 Cor. xn, 8). Unico autem
Filio suo Pater non dat Spiritum ad meusuram, gqmia
in ipso omnis plenitudo divinitatis corporaliter iuhabi-
tat (Col. τι, 9).

INTERROGATIO LIII.

Cum Paulus in Epistola ad Corinthios prima de
sui3 coapostolis dicat, Abundantius illis omnibus labo-
ravi (1 Cor. xv, 10) : quumodo in Epistola ad Ephesios

, extremum se omnium electorum &xistimans, dicit :

Mihi infimo omnium sanctorum data est. gratia h«c,
in Gentibus evangelizare (Ephes. i, 8)?
RESPONSIO.

Non puto apostolum Paulum cum mentis sux con-
cordasse secreto, ut vere omnibus sanctis infimum se
esse dixerit. Verbi causa, his qui erant Ephesi, qui
Corinthi, qui Thessalonicz, vel qui in toto orbe cre-
diderant. Quod cum humanitatis judicium sit se

e Edit. Benedictinor., ex justitie examine, ui fere
omnes eorum mss. Hic Julianus legit quemadmodum
veter, edit. et alize.

f Edit., quia.

$ Sic legi in omnihus mss. et in veter. edit. Paris.
et Basil. notant Benedictini, cum in aliis loco, teri-
tatis, habeatur, severitatis. .

h Edit., consumpsit.

689 -

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. if.

omnibus sanctis infimum dicere, mendaciuin est rea- A reconcilians sibi (11 Cor. v, 19) : quomodo Christus

tus aliud in pectore clausum habere, aliud lingua
promere. Reperiendum ergo est argumentum quod
et Paulus vere oimnnibus sanctis infimus fuerit, et ta-
men de anostolica non ceciderit dignitate. Loquitur
Dominus in Evangelio ad discipulos : Qui vult in
vobis major esse, sit omnium minor; et qui vult. esse
vrimus, sit omnium novissimus (Matth. xx, 26, 27).
Quod Paulus opere complebat, dicens : Puto enim
quia Deus nos apostolos novissimos ostendit, quasi
morti destinatos (1 Cor. 1v, 9). Omnibus igitur, qui
se propter Christum infimos esse cupiebant, áposto-
lus l'aulus infimior erat, et idcirco major. Omnibus
enim, inquit, illis plus laboravi; non autem ego, sed
gratia Dei, qu& mecum est (xv, 10). Propter

in passione sua clamavit, Deus meus, Deus meus,
quare me dereliquisti (Matth. xxvii, 46)?
RESPONSIO.

Vox ista, qua Christus clamavit, Deus meus, Deus
meus, elc., non ex persona Verbi, qua unus cum
Patre et Spiritu sancto permanet Deus, sed ex vetari
homine, pon quem ipse susceperat, accipienda eát.
llle namque (Ex Aug. serm. 1 in psal. Lxx, nuit.
44) qui per potentiam magnz * divinitatis, qua Patri*
szequalis est, resuscitaverat mortuos, subito inter ma-
nus inimicorum infirmus factus est, et quasi nibil
valens, apprehensus est. Sed quando prehenderetur,
ni primo illi in corde suo dicerent, Deus dereliquit
eum (Psal. Lxx, 11)? Unde illa vox est in cruce,

quum humilitatem, dum omnium sanctorum est in- B peus meus, l'eus meus, ut quid me dereliquisti ? Nun-

finus, data est hzxec ei gratia in Gentibus, ut evange-
lizaret investigabiles divitias Christi, et doceret dis-
peusationem Christi mysterii absconditam a s:eculis
in Deo, qui universa creavit (Ephes. 1, 8, 9).

EX EPISTOLA B. PAULI AD CORINTHIOS Il.

INTERROGATIO LIV.

Cum Paulus dicat de semetipso in Epistola ad Co-
rinthios, Non secundum carnem vivimus, neque se-
cundum carnem militamus (II Cor. x, 5) : quomodo
ad Romanos e contrario scribit dicens, Ego autem
carnalis sum (Rom. vui, 14)? Et cum alio loco dicat
vivere in se Christum (Gal. 11, 20), et Spiritum sanc-
tum, dicendo : Propter inhabitantem Spiritum ejus in
nobis (Rom. vii, 11), quomodo quasi e contrario
loquitur, Quia non habitat in me, hoc est, in carne
mea, bonum (vii, 18)?

RESPONSIO.

Si cui ista qux dicuntur contraria apostolicz di-
gnitati esse videntur, sic dicta accipiat, ut Apostolus
h:ec ipsa non de sua persona, sed personam infirmo-
rum in se suscipiens dixerit, h:ec fortasse co:traria
non putabit ; qui et carnalem se nominans, οἱ non
habitare in se bonum pronuntians, juxta quod Ori-
genes refert. (In cap. vit, v. 14, Epist. ad Rom.), non
in sua persona Apostolus dixit, sed tanquam doetor
Ecclesise, personam in semetipso suscipiens infirmo-
rum, elicuit, juxta quod et alibi idem Apostolus ait :
Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrarer

quid Deus dereliquit Christum, cum Deus esset in
Christo mundum reconcilians sibi, cum esset οἱ Chr.-
stus Deus, ex Judzis quidem secundum carnem, qui
est super omnia Deus benedictus in secula (Hom.
ix, 5), Deus dereliquit 5 illum? Absit. Sed in veteri
nostro vox nostra est ^, quia simul crucifixus est
velus hoino noster cum illo (vi, 6), qui de ipso ve-
teri nostro corpus acceperat, quia Maria de Adam
erat. Ergo quod illi putaverunt, hoc de cruce dixil :
Quare me dereliquisti ?

EX EPISTOLA B. PAULI AD GALATAS.
INTERROGATIO LYI.
Quomodo Paulus apostolus dicat, Si adhue homini-

C, bus placerem, Christi servus non essem (Gal. 1, 10) :

cum item alio loco przcepit, Placete omnibus per
omnia, sicut ego omnibus per omnia placeo (1 Cor.
τ, 32, 53)?

BESPONSIO.

Hzc qui non intelligunt, contraria putant. Sed non
est ita : nam et non se placere hominibus recte di-
cebat, quia in eo ipso non ut hominibus; sed ut Deo
placere, intuebatur. Item plocendum esse hominibus,
recte pr:ecipiebat, non ut hoc appeteretur, tanquam
merces recte factorum; sed quia Deo placere non
possit, qui non se his quos salvos fleri vellet przbc-
ret imitandum. Placet ergo Paulus, et non placet
(Greg., Reg. Past. part. ni, cap. 8), quia in eo quod
placere appetit, non se, sed ipsam hominibus placere

(4 Cor. 1x, 22). Quanquam et beatus Augustinus ad D veritatem qu:erit.

Bonifacium papam scribens (Lib. 1 contr. duas Epist.
Pelagianor., n. 17), hoc ipsum de persona Apostoli
accipi posse testetur, quod dicit, Ego autem carnalis
sum, venundatus sub peccato : quia nondum spiritale
corpus habebat Apostolus. Sicut possit dicere : Ego
autem mortalis sum ; quod utique non nisi secundum
corpus intelligitur dixisse, quod nondum, fuerat im-
mortalitate vestitum. Quod etiam etsi juxta hunc
modum sentiatur, nec sic erit bene intelligenti con-
trarium.
INTERBOGATIO XV.
Cum Paulus dicat, Deus erat in Christo, mundum

a Edit., ille enim, qui potentia magna, Εἰς.
» Edit., hic, reliqui.

INTERROGATIO LVII.

Cum Paulus apostolus in Epistola ad Galatas re-
ferat per ordinem ubi primum pest conversionem
suam accesserit, dicens, Abii in Arabiam, et iterum
reversus sum Damascum. (Gal. 1, 47) : quomodo Lu-
eas in Actibus apostolorum eumdem Paulum post
acceptam fidem Christi non in Arabiam, sed in Da-
masco prius coromoratum fuisse tesiatur (Act. ix, 8,
seq.)?

RESPONSIO.

Hzc ἃ beato'Hieronymo sic explanata reperimus

(Lib. 1, Comment. in Epist. ad Gal. cap. 1, *. A1). De

c Edit. utrobique e1at.

^. 6Ω]

4

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

023

€o quod Apostolus dixit: Abii in Arabiam, et iterum À quasi e contrario sibi videtur respondere, dicens :

reversus sun. Damascum, « non sibi videtur historiz
ordo convenire, referente Luca in Actibus apostolorum
(Act. 1x, 25 seqq.), quod cum Paulus post fidem Chri-
sti per dies multos Evangeiium Damasci loqueretur
audenter, factz: fuerint ei insidiz, et in sporta nocte
per murum demissus sit, et venerit in Jerusalem
tentans se cetjungere discipulis, a quibus cum vita-
retar, et timerent ad eum accedere, a Barnaba ad
apostolos illum esse perductum, et ibi narrasse quo-
modo Dominum viderit in itinere, et Damasci fidu-
cialiter egerit in nomine Jesu. Erat, inquit, cum illís
intrans, et exiens in Jerusalem, et fiducialiter agens in
tomine Domini, loquebatur quoque, et dispatabat cum
Grecis: illt autem quaerebant occidere eum. Quod cum

cognovissent. fratres, deduxerunt eum. Cesaream , et B

dimiserunt Tharso (v. 28 seq.). Hic. autem dicit se
primum isse in Arabiam (Gal. 1, 17), et iterum
reversum Damascum, post triennium venisse Jero-
solymam, vidisse Petrum, et cum eo mansisse die-
bus quindecim, nec prater Jacobum fratrem Domini,
alterem cognovisse. Qux ut vera credantur (dubia
quippe videri absentibus poterant), sub testatione
confirmat, dicens : Que autem dico vobis, ecce co-

vam Deo, quia non mentio: (Ibid. v. 20). Possumus

aestimare, isse quidem Paulum secundum Lucz hi-
storiam in Jerosolymam, non quasi ad antecessores
apostolos, ut aliquid ab illis disceret, sed ut persecu-
tionis impetum declinaret, qui sibi Damasci propter
Evangelium Christi fuerat concitatus, et sic venisse
Jerosolymam, quasi ad quamcunque aliam civita-
tem, et inde eum statim propter insidias recessisse,
et venisse Árabiam sive Damascum, atque inde
post triennium ad videndum Petrum Jerosolymam

Scio quia non habitat in me, hoc est, in carne mea,
bonum (Rom. vii, 18)?
RESPONSIO.

Hec quz sibi videntur contraria, ita a beato Au-
gustino solvuntur, ubi contra Julianum disputans,
ait (Lib. v1, num. 11) : « Non est contrarium sicut
putas, ut qui dicit, Vivo jam non ego, vivit vero in me
Christus, dicat eliam, Scio quia non habitat in me,
hoc est, in carne mea, bonum. In quantdm quippe in
illo vivit Christus, in tantum expugnat et superat
quod non habitat bonum in ejus carne, sed malum.
Neque enim recte cujusquam spiritus concupiscit »
adversus carnem suam (Gal. v, 17), nisi habitaret in
illo Spiritus sanctus 5. »

INTERROGATIO LIX.

Cum Paulus Galatis predicet : Si circeumcidamini
Christus vobis nihil prodest (Ibid., 2), quomodo quasi
econtrario Romanis predicare videtur : Cireumcisio
quidem prodest, si legem custodias (Rom. τι, 25)? Et
infra : Quid ergo amplius est Judo? aut que utilitas
circumcisionis ? Multum per omnem modum. Primum
quidem quia credita sunt illis, etc. (Rom. wu, 1, 2).

RESPONSIO.

H»c duo quz sibi videntur esse contraria, ita a
beato Hieronymo solvuntur (Lib. 11 Comment. in
Epist. ad Gal., cap. v, 2) : « Si enim his qui circum-
cis sunt Christus mihil prodest, quomodo legem
custodientibus prodest circumcisio? Quod quidem hac
responsione solvitur, ut. dicamus Epistolam quae ad
Romanos scripta est, ad eos esse directam qui ex
Judzis Gentibusque crediderant; et hoc egisse Pau-
lum, ut neuter populus offenderetur, quo scilicet
suum utraque plebs privilegium possideret, ut nec

reverüisse. Vel certe ita. Statim ubi baptizatus sit, — Gentiles circumciderentur, nec circumcisi adduce-
et accepto cibo confortatus, fuisse eum eum discipu- — rent przputium. Ad Galatas autem scribens, alio
lis, qui erant Damasci, per dies aliquot, et stupen- — usus sit argumento. Non enim erant ex circumci-
tibus cunctis in synagogis Judxorum przxdicasse sione, sed ex Gentibus, qui crediderant, nec poterat

continuo, quod Jesus esset Filius Dei, et tunc isse in
Arabiam, et de Arabia Damaseum revertisse, et ibi
fecisse triennium, quos dies multos Scriptura testa-

eis prodesse circumcisio, qui post Evangelii gratiam
iterum ad legalia revertetentur elementa (Gal. 1v,
9). Et in Actibus apostolorum (Act. 1v, 1 seq.) narrat

tur, dicens : Cum implerentur ag'em dies multi, con- — historia, cum quidam de circumcisione surgentes as-
silium fecerunt Judaei, ut eum interficerent. Note auw- — seruissent eos qui ex Gentibus crediderant debere
tem facte sunt Paulo insidie eorum, et custodiebant — circumcidi, et legem custodire Moysi, seniores qui
portas die ac nocte, «t eum inerficerent. Accipientes. ., im. Jerosolymis erant et apostolos pariter congre-
autem discipuli ejus nocte, per murum dimiserunt — gatos statuisse per litteras ne superponeretur eis

eum , submittentes. in. sporta. Cum autem — venisset
Jerusalem, tentabat. conjungere se cum discipulis
(Act. 1x, 25 seq.). Lucam vero idcirco de Arabia
preterisse, quia forsitan nihil dignum apostolatu in
Arabia perpetrarat, et ea potius compendiosa narra-
tione dixisse, quze digna Christi Evangelio videban-
tur. Nec hoc segnitize apostoli deputandum, si frustra
in Arabia moratus sit ; sed quod aliqua dispensatio et
Dei prx::ceptum fuerit ut taceret. »
INTERROGATIÓ LVIII.

Cum Paulus apostolus de se dicat, Viro jam non

ego, vivit vero in me Christus (Gal. n, 20) : quomodo

* Edit., concupisceret.

jugum legis, nec amplius observarent, nisi ut custo-
dirent se tantum ab idolothytis, et a sanguine, et a
fornicatione, sive, ut in nonnullis exemplaribus scri-
ptum est, et a suffocatis. Et ne resideat ulla dubita-
tio, quod circumcisio nihil prosit, sed propter eos
qui ex Judeis crediderant ad Romanos de circumci -
sione sententiam temperarit, paulatim ad Epistolze
ejusdem posteriora descendens, uec cireumcisionem,
nec preputium aliquid valere monstravit, dicens :
Circumcisio itaque nihil est , et preputium nihil est.
sed observatio mandatorum Dei ( I Cor. vii, 19). In
tantum enim circunicisio nihil est, ut lsraeliticae

b Edit, Spiritus Christi.

805

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ LIBRI DUO. — LIB. Il.

694

quoque domui se circumcisione Jactanti nihil profue- A charitate, εἰ spiritu mansuetudinis (I Cor. iv, 91)?

rit, propheta memorante : Omnes gentes incircum-

cis carne, domus autem Israel incisicumcisa. corde

(Jer. 1x, 26); et incircumcisus Melchisedech circum-

cisum benediceret Abraham (Gen. xiv, 19). »
INTERROGATIO LX.

Cum Paulus apostolus in epistola ad Galatas prz-
dicct, dicens, Quia si circumcidamini, Christus vobis
nihil prodest (Gal. v, 2) : cur in Actibus apostolorum
contra suam pridicationem videatur egisse, cum
Timotheum ipse discipulum circumcidit (Act. xvi, 5)?

RESPONSIO.

Utraque prudenti salubrique consilio in principio
nascentis Ecclesiz acta suut, ut et carnalis cireum-
cisio in Christo impleta, przedicante Apostolo, jam

RESPOXSIO0 (Ex Hieronym., lib. ut in Epist. ad Galat.,

cap. vi, 1).

Si enim ibi ad peccatores non in spiritu mansce- |

tudinis, sed in virga se venire dicit, quomodo .nunc
illis qui in aliquo peccato przventi fuerint, non vir-
gam adhibet, sed spiritum mansuetudinis? Verum
ibi ad eos dicitur qui, post peccatum non sentientes
errorem suum, nolebant majoribus subdi, et poeni-
tentia corrigi. Ubi vero peccator, intelligens vulnus
suum, tradidit medico se curandum, ibi non est
virga necessaria, sed spiritus lenitatis.
IXTERROGATIO LIII.

Cum in Epistola ad Galatas praecipiat Paulus, di-

cens : Alter alterius onera portate (Gal. v1, 9, 5),

cessare deberet, et tamen in priiis illis Christianis, B quomodo quasi e contrario videtur in subsequentt-

qui ex circumcisione crediderant, contra diuturnam
consuetudinem non statim carnis circumcisio prohi-
beretur, ne ex hoc scandalum Ecclesi nasceretur,
sed paulatim persuadendo ad intellectum perfectum
ducerentur. Sic enim de ejusmodi questione in li-
bris contra Faustum beatus disputat Augustinus.
Ait enim (Lib. xix, cap. 17) : « Primos illos Chri-
stianos, qui ex Jud:is crediderant, qui secundum
legis veteris precepta nati erant atque instituti,
jusserunt * eos apostoli patrium ritum traditionem-
que servare, et eos quibus hoc opus erat, ut con-
gruerent illorum tarditati moribusque, monuerunt.
Inde est quod Timotheum Judea matre et Grxco
patre natum, propter illos ad quos talis » cum eo ve-
nerat, etiam circumcidit Apostolus (Act. xvi, 1 seg.),
atque ipse inter eos morem ὁ ltujusmodi custodivit,
non simulatione fallaci, sed consilio prudenti. Neque
enim ita natis, et ita institutis noxia erant ista,
quamvis jam non essent significandis futuris neces-
saria. Magis quippe noxium erat, hzec tanquam noxia
prohibere in his hominibus usque ad quos durare de-
buerunt. Quoniam Christus, qui omnes illas prophe-
tias implere venerat, sic eos initiatos invenerat, ut
jam de czxtero qui nulla tali necessitudine teneren-
tur, sed ex diverso veluti pariete, id est, preputio
ad illum angularem lapidem, qui Christus est (Ephes.
n, 14, 20), convenirent, ad nulla talia cogerentur.
Si autem his qui ex circumcisione venerant, tali-
busque sacramentis adhuc dediti erant, ultro vellent
sicut Timotheus conferre congruentiam, non prohi-
berentur. Verum si in hujusmodi legis operibus pu-
farent suam spem salutemque contineri, tanquam a
certa pernicie vitarentur 4. Unde et illud Apostoli :
Ecce ego Paulus dico vobis, quia si circumcidamini,
Christus vobis nihil proderit. »
INTERROGATIO LXI.

Quomodo Paulus qui Galatis przeceperat, Si praoc-
cupatus fuerit. homo in aliquo delicto, ut in spiritu
mansuetudinis instrueretur (Gal. v, 1), iterum in
consequentibus quasi e contrario his ipsis videtur
dixisse : Quid vultis? in virga veniam ad vos, an in

δ Fdit., siverunt.

b Edit., tales.

bus dicere : Unusquisque onus suum portabit? Si
enim unusquisque onus suum portabit, alter alterius
onera portare non poterit. .

RESPONSIO (Ez eod., ibid., ad v. 8).

Sed videndum quod ibi przceperit ut peccantes
nos in hac vita invicem sustentemus, et in przesenti
seculo alterutrum auxilio simus ; hic autem de Do-
mini dicat in resurrectione judicio, quod non ex alte-
rius peccato et comparatione deterioris, sed juxta
nostrum opus aut peccatores ab eo judicemur aut
sancti, recipiente unoquoque secundum opus suum.
Obscure licet docemur per hanc sententiolam novum
dogma quod latitat. Dum in przesenti szeculo sumus,
sive orationibus, sive consiliis invicem posse nos ad-
juvari; cum vero ante tribunal Christi venerimus,
nec Job, nec Danielem, nec Noe rogare posse pro
quoquam ( Ezech. xiv, 14 ), sed unumquemque por-
tare onus suum.

INTERROGATIO LXI.

Cum Paulus dicat, Mihi absit gloriari, nisi in
cruce Domini nostri Jesu Christi (Gal. νι, 14) : quo-
modo invenitur in multis rebus aliis gloriatus esse,
sicut in loco illo ubi dicit, Libenter gloriabor i« in-
firmitatibus meis (11 Cor. xti, 9)?

RESPONSIO (Ex eod. Hieronym., ibid., ad v. 14 ).

Quomodo nunc dicit, Mihi absit gloriari, nisi in
cruce Christi, cum in alio loco de aliis glorietur, ut
ibi : [ta per vestram gloriam, quam habeo in. Christo
Jesu (1 Cor. xv, 54)? Sed sciendum quod omnis
illa gloriatio ad crucem relata, gloria crucis sit; et
quidquid dignum in virtutibus perpetratur, hoc fieri
ob Domini passionem.

EX EPISTOLA B. PAULI ÁD-EPHESIOS.
INTERROGATIO LXIV.

Cum in Epistola ad Ephesios Paulus de Christo
dicat quod Pater omnia subjecerit sub pedibus ejus
( Ephes. 1, 22), quomodo alibi dicit : Necdum ei vi-
demus omnia subjecta (Hebr. 11,8)? Necnon et illud,
Oportet eum regnare, donec ponat omnes inimicos sub
pedibus ejus (I Cor. xv, 25), Si necdum subjecta
sunt ei omnia, et oportet eum regnare donec ei sub-

€ Edit., mortem.
4 Edit., vetarentur.

/

695

S. JULIANI EPISCO?! FOLETANI

696

jiciantur , quomodo nunc sub pedibus ejus Deus uni- A. EX EPISTOLA B. PAULI AD PIIILIPPENSES.

versa subjecit? maxime cum et in alio loco Paulus
ipse testetur : Cum autem ei subjecta fuerint omnia,
tunc et ipse Filius subjicietur ei qui sibi subjecit om-
nia, ut sit Deus omnia in omnibus (1 Cor. xv, 28)?
RESPONSIO (Ex eod. Hicronym., ibid., ad cap. 1, 22).

Ergo aut secundum praesentiam id quod futurum
est, quasi jam factum esset commemorat ; aut certe
si de przteri:o sentiendum est, sic debemus acci-
pere, quod etiam ea qu: non sunt ei voluntate sub-
jecta, nature conditione deserviant; verbi causa,
d:mones, Judai, et Gentiles. Non enim serviunt
Christo, nec subjecti sunt pedibus ejus, et tamen
quia ab eo in bonam partem creati sunt, subditi sunt
potestati ejus inviti, tametsi adversum eum repu-
gnent liberi arbitrii voluntate.

| INTERROGA TIO LXV.

Cum Paulus Ephesios imitatores Dei suadeat lieri, :

dicens, Es!ote imitatores Dei, sicut filii charissimi

( Ephes. v, 1) : quomodo Corinthiis dicit, [mitatores

mei estote, sicut et ego Christi (I Cor. xi, 1)?

RESPONSIO (Ex eod. Hieronym., Comment. in Epist. ad
Eph. cap. v, 1).

Corinthii etenim non poterant statim imitatores
Christi fieri, sed grande illis erat, si imitatores pos-
sint imitatoris existere. Ephesiis vero, quasi his
«quos jam mysteria tanta. docuerat, non ait : Imita-
tores mei estote, nec imitatores Christi, sed imitato-
res Dei. Non quod minus sit imitatorem Christi esse
quam Dei (Deus quippe Christus est), sed quod aliud

sit secundum hominem illum imitari, aliud secun- C

dum Deum. Nam etsi Christum secundum carnem
antea noveramus, nunc jam nequaquam eum novi-
inus secundum carnem (11 Cor. v, 16). Nec enim
puto quod in ceteris quxcunque Deus fecit, homo
Deum possit imitari; sed, verbi causa, ut quomodo
iHe clemens est, et pluit super bonos et malos, etc.
( Matth. v, 45), sic etiam nos bonitatem nostram
super omnes homines effundamus. Quod cum fece-
rimus, filii dilecti, vel imitatores sive ipsius Pauli,
give Dei erimus. |
INTERROGATIO LXVI.

Cum secundum omnes Scripturas divinas mundi
rectorem sicut et creatorem Deum solum accipia-
mus, quomodo e contrario videtur Paulus apostolus

dicere : Non est uobis colluctatio adversus carnem et D

sanguinem, sed adversus principes et potestates, el
rectores mundi tenebrarum harum ( Ephes. vi, 12)?
RESPONSIO.

In eo quod diabolus vel angeli ejus in membris ad
ge pertinentibus regnum suum extendunt, rectores
utique mundi ab Apostolo nominantur. Rectores
enim eos mundi dixit, quia ipsi regunt dilectores
mundi. Non enim regunt mundum, ut rectores sint
celi et terrx , sed mundum peccatores dicit. Unde et
in Evangelio scribitur, Et mundus eum non cognovit
( Joan. 1, 10).

* Edit., videamus.

P Edit. : amet. quod rc[ugit, quomodo re[ugiat

quod «mat,

INTERROGATIO LXVII.

Quomodo Paulus apostolus dicit, Cupio dissolvi et
esse cun Christo ; necnon et illud, Mihi vivere Chri-
stus est, et mori lucrum (Philip. 1,91, 25): cum e con-
trario dicere videatur, Qui sumus in hoc habitaculo,
ingemiscimus gravati, eo quod nolumus exzspoliari ,
sed supervestiri, ut absorbeatur quod mortale est a
vita (II Cor. v, 4)? e
BESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xxxi Mor., n. 70).

Miramus ^ hic Paulum quomodo amat quod refu-
giat, refugit quxe amet b. Ecce enim et mori deside-

rat, et tamen carne exspoliari formidat. Cur hoc ?

Quia etsi victoria in perpetuum l:etificat, ipsa nihilo-
minus ad prxsens poena perturbat; et quamvis

B vincat amor subsequ:ntis muneris, tangit tamen non

sine moerore animum pulsus doloris. Sicut enim vir
foris, cum vicino jam belli certamine, cum armis
accingitur, palpitat, et festinat c, tremit et. sxevit;
quasi pavere per pallorem cernitur, sed per iram ve-
hementer urgetur, ita vir sanctus, cum passioni
propinquare se conspicit, et natur:e sux infirmitate
conculitur, et spei sui soliditate robóratur; et de
vicina morte trepi.iat, et tamen quod moriendo ve-

Tíus vivat, exsultat, ad regnum quippe non potest

nisi interposita morte transire. Et idcirco et confi-
dendo quasi ambigit, et quasi ambigendo confidit, et
gaudens metuit, et metuens gaudet, quia scit quod
ad bravium quietis non perveniat, nisi quod interja-
cet cum labore transcendat. Sic nos, cum morbos a
corpore repellere cupimus, tristes quidem amarum

purgationis poculum sumimus; certi autem de sub-

sequenti salute gaudemus, quia enim pervenire cor-
pus aliter ad salutem non valet, in potu libet etiam
quod tx: det. Cumque amaritudini inesse vitam ani-
mus conspicit, meroie turbatus hilarescit.

INTERROGATIO LXVIII.

Quomodo Paulus apostolus quasi per contrarium
loquens, modo perfectum, modo imperfectum sese
testetur? Dicit enim in Epistola ad Philippenses :
Non quod jam acceperim, aut jam perfectus sim. Ubi
subjungit, Quicunque ergo perfecti sumus ( Philip.
"1, 12, 15).

RESPONSIO.

De hac igitur gemina perfectione, hoc beatum Am-
brosiutm seusisse reperimus. Vidimus, inquit, im-
possibile esse ut perfecte quis immaculatus esse
possit in corpore constitutus, cum etiam Paulus im-
perfectum se dicat. Sic enim habet : Non quod jam
acceperim , aut jam per[ectus sim. Et tamen post
paululum ait: Quicunque ergo perfecti sumus. Nisi
forte quia est perfectio alia in hoc mundo, alia post
hanc vitam, illum intelligamus perfectum, de quo
dixit ad Corinthios : Cum venerit quod perfectum est
(1 Cor. xii, 10), et alibi : Donec occurramus omnes
in unitate fidei, et agnitione Filii Dci, in virum per[e-

c Edit. : cum vicino..... cerlamine armis accinji-
tur, et palpttat, et festinat, ctc. .

691

ANTIKEIMENON LIBRI DUO. — LIB. If.

cium, in mensuram cetatis plenitudinis Christi (Ephes. A nespPoxsio (Ex Aug., serm. 11 in hunc psal., n.1 e. 3).

ye, 15).
EX EPISTOLA B. PAULI AD TIIESSALONI-
CENSES.

INTERROGATIO LXiX.

Cum Paulus apostolus de resurrectione ultima lo-
quens, inter czetera dicit, Mortui, qui in Christo sunt
resurgent prim; deinde nos qui vivimus, simul cum
illis rapiemur obviam Christo in aera, et sic semper
cum Domino erimus ( 1 Thess. 1v, 15, 16) : quia di-
cit, sic semper erimus, quomo !o Joannes iu Ápoca-
lypsi de reguo sanctorum profinitum tempus posuit
dicens : Et regnabunt cum Christo mille annis (Apoc.
xx, 4)?

RESPONSIO.

Nunquam diceret. sanctus apostolus de se vel de
hom.nibus sanciis aliis : Simul rapiemur in nubibus
obviam Christo, et sic semper cum Domino erimus ,
δὲ aliquos sanctos nosset receptis jam cum beata im-
mortalitate corporibus cum Christo regnaturos ad
tempus. Non enim semper cum Domino erunt, si
tantum mille annos cum eo, resurrectione facia, re-
gnabunt. Ac per hocsi id quod dicitur semper, non
habet finem, nón erunt mille auni, qui cum (initi
fuerint, faciunt finem. Sed ut h:ec sibi contraria nón
putentur, breviter h»c dicta lector iutelligit. Quod
enim Apostolus dicit, Sic semper cum Domino eri-
mus, utique de futuri judicii tempore dicit, ex quo
cum Christo sine fine regnabimus. Quod autem Joan-

nes in Apocalypsi de regno sanctorum dicit, Et re- C

gnabunt cum Christo mille annis, de tempore hujus

vite isti mille anni accipiuntur. Quod interjectum-

est inter duos Christi adventus, unum incarnationis,
et alterum judicii sui, quod tempus medium, quan-
torumcunque anuorum spatiis extendatur, propterea
mille annos appellavit, ut aut a toto partem tropíce
cogat intelligi, aut plenitudinem ipsius: numeri qui
dicitur mille, inter adventum primuin Christi et se-
cundum quidquid erit temporis, comprehendat. Cum
Christo enim sancti mille annis regnare dicuntur
propter Ecclesiam Dei, quie in regno fidei a tem-
pore incarnationis Christi usque ad tempus judicii
superventuri in fide οἱ opere dilatata extenditur.
Nam hoc est dicere pro sanctis, quod cum Christo-

Quid est hoc quod orat ut sihi lez a Domino po-
natur, si non ponitur justo? Án eo rhodo non ponitur
justo, quomodo posita est populo contumaci in ta-
bulis lapideis, non in tabulis cordis carnalibus (11
Cor. uit, 5); secubdum- Testamentum vetus in monte ἃ
Sina (Exod. xxxi, 18), quod in servitute 5 generat,
non secundum Testamentum Novum (Gal. 1v, 94),
de quo scriptum est per Jeremiam prophetam : Écce
dies veniunt , dicit Dominus, et consummabo domui
Israel et domui Juda Testamen:um Novum, non se-
cundum . testamentum quod. disposui. patribus eorum
in die qua apprehendi mgnum eorum, ut. educerem
eos de terra Agypti, quoniam ipsi non permanserunt
in Testamento meo, et ego negligam * eos, dicit Do-

B minus; quoniam hoc est Testamentum quod consti-

(twam. domui Israel, post dies illos, dicit Dominus:
Dabo leges meas in mentes eorum, et in cordibus
eorum scribam eas (Jer. xxxi, 51 seq.) * Ecce quo-

. modo vult iste legem silji poni a Doinino; non sicut

injustis et non subditis ad Vetus Testamentum perti-
nentibus posita est in tabulis lapideis ; sed sicut san-
ctis filiis liber:?, hoc est, supernx Jerusalem, (ἢ 8
promissionis, filiis. b:reditatis z:eternze, sancto Spiritu
tanquam digito Dei in mente datur, et in cordibus
scribitur : non quod 4 memoria teneant, el vitam ne-
gligant, sed quod 4 sciant intelligendo, faciant dili-
gendo, jn. latitudine amoris, non in timoris angustiis.
Cur ergo iste adhuc poscit sibi legem poni, qu: uti-
que, si non ei posita fuisset, non viam mandatorum Di
in cordis latitudine cucurrisset? Sed quia proficiens

- loquitur, et Dei donum novit esse quod profecit v,

quid aliud petit cum sibi legem poni petit, nisi ut in
ca magis magisque proficiat? Qui utique legem se-
cuudum litt ram noverat; sed quia littera occidit,

. Spirttus vivificat (11 Cor. 1n, 6), orat ut per spiritum

faciat quod per litteram sciebat.
INTERROGATIO LXXI.
Quomodo. Paulus dicit, Qui omnes homines vali
salvos fieri, €! ad agnitionem veritatis venire (I Tim.

- yu, 4) : cum e contra Scriptura dicat, Deus cwi vult

miseretur, et quem vult indurat (Rom. 1x, 18)?
pESPONSIO.
Si Deus omnes homines salvos fleri vult, quomodo

riille annis regnabunt, quasi pro fidelibus electis, D omnes salvi non fiunt? Aut. si omnes salvi finnt, -

qui intra Ecclesiam per totum hoc tempus quod in-

ter duos adventus interjacet, cum Christo in Eccle-
sia fideliter vivunt.

EX EPISTOLA B. PAULI AD TIMOTHEUM I.
INTERROCATIO LXX.

Cum Paulus apostolus dicat, Justo lex non est po-
sita. (I1 Tim. 1, 9) : quomodo Psalmista legem sibi
dari poscit, dicens, Legem pone mihi, Domine, viam
iustificationum (warum , οἱ exquiram cam semper
(Psal. cxvin, 55)?

ἃ Eit., ex monte.
h Edit., servitutem.
« Edit, neqíeai.

' quod utique non est, quomodo alibi scriptum est,

Deus cui vult misereiur, et quem vult indurat? Sed
ita debemus"Intellizere quod scriptum est (Ex Aug.
Enchirid., cap. 103), quia omnes homines vult salvos
fieri, tanquam diceretur, nullum horhinem leri sal-
vum, nisi quem Tieri ipse voluerit : non quod nullus
sit hominum, nisi quem salvum fleri vellet, sed quod

nullus fiat, nisi quem velit. Ac proinde quod dicit

omnes, ἃ toto partem intelligi voluit : scilicet, «uod
omnes eos salvos fieri velit, quos ex ommi genere
humano salvandos essc elegerit. Ac per hoc contra-

4 Edit. in utroque loco quam. ——
e Fdit., profici:

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 192

rium non est illi sententie , Deus cui vult miseretur, À videlicet sapra homines sur.

εἰ quem vult indurat : quia et cui miseretur, per

misericordiam salvatur; quem indurasse dicitur,

per judicium relinquetur. lndurare enim dieitur

Deus eum quem mollire noluerit, sicut etiam ex-

cxeare dicendus est eum quem illuminare noluerit ,

vel repellere eum quem vocare destiterit.
INTERROGATIO LXXII.

Cum Paulus in Epistola ad Timotheum prima mu-
lieres in eeclesia tacere precipiat, dicendo, Docere
autem mulieribus non permitto (1 Tim. τι, 12) : quo-
modo ad Titum scribens, docendi feminis tribuat
potestatem, id est, ut bene docentes sint, et pruden-
tiam doceant (Tu. n, 5, 4)?

RESPONSIO (Ex Hieronym., Commentar. in Epist.

ad Tim. et Tit.).

Quz ita a majoribus solvuntur, ut contraria sibi
nullo modo videantur. Sic enim intelligendum est,
ut in viros feminis sit doctrina sublata, c:eterum
adolescentulas doceant, quasi filias suas. Et ideo
cum mulieres jubet Apostolus ut bene docentes sint,
et prudentiam doceant, docere quidein illis permi-
sit, sed feminas, non viros : et hoc non in ecclesia,
sed privatim, ut non sit precepto illi superiori con-
trarium quo jubet ut mulieres in ecclesia taceant.

INTERROGATIO LXXIII.

Cum Apostolus de Deo dicat, Qui lucem habitat
inaccessibilem ; quem vidit nullus hominum, sed nec
videre potest (1 Tim. vi, 16) : quomodo Psalmista
dicit, Accedite ad Dominum, εἰ illuminamini (Psal.
xxxin, 6)? Quomodo ergo accedendo illuminamur,
si ipsam lucem, qua illuminari possumus, non vi-
demus? Si vero accedendo ad eum, ipsam qua illu-
minamur lucem videmus, quomodo inaccessibilis esse
perhibetur ?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. vin Mor., n. 92).

Qua in re pensandum est quod inaccessibilem
dixit, sed homini, sed humana sapienti *. Scriptura
quippe sacra omnes carnalium sectatores humanitatis
noinine nominare Ρ solet. Unde de eisdem Apostolus c
quibusdam discordantibus dicit : Cum enim sit inter
vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secun-
dum hominem ambulatis (1 Cor. m, 5, 4)? Quibus
paulo post subjicit : Nonne homines estis? Et unde
alias testimonium protulit : Quod oculus non vidit,
nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, qwe
preparavit Deus diligentibus se-(u, 9). Et cum
hominibus dixisset absconditum, mox subdidit : No-
bis autem revelavit ἃ per Spiritun suum (v. 10), ipsum
se ab hominis vocatione discernens, qui raptus supra
hominem divina jam saperet. Ita etiam hoc loco
cum lucem Dei inaccessibilem perhibet *, ut osten-
deret quibus subdidit : Quem vidit nullus hominum,
scd mec videre potest. More suo homines vocans
omues bumana sapientes, quia qui divina, sapiunt

a Edit., sed omni homini humana sapienti, Ita Bc-
nedictini, sed ibi notant lectiones aliquas nostra
congruentiores.

ima. " Edit., notare.

Edit., ásdem Apostolus.

EX EPISTOLA B. PAUL! AD TIMOTBEUM RB.
INTERROGATIO LXXIY.

Cum Paulus Timotheo przcipiat, dicens : Noli ver-
bis contendere (11 Tim. n, 14) , quomodo quasi e
contrario videtur Tito iterum pracepisse, in ἰδοὺ
illo, ubi qualis debet esse episcopus, instituit, di-
cens : Ut potens sit in doctrina sana, et contradicen-
tes revincere (Tit. 1, 9)?

RESPONSIO.

Hic duo qus videntur contraria quam differen-
tianY habeant, in libris sancti Augustini De Doctrina
christiana sic inveniuntur exposita (Lib. iv, cap. 98,
n. 61). Ait enim, hoc ipsum testimonium Pauli po-
nens, Noli verbis contendere; ad nihil enim utile est,
nisi αὐ subversionem audientium. Ubi statim sub-
junxit : « Nec enim hoc ideo dictum est, ut adversariis
oppugnantibus veritatem, nihil nos pro veritate di-
camus. Et ubi erit, quod cum ostenderet qualis esse
episcopus debeat, ait inter c:xtera, Ut potens sit in
doctrina sana , et contradicentes redarguere? Verbis
enim contendere, est non curare, quomodo error
a veritate vincatur, sed quomodo (ua dictio dictioni
praferatur alterius. Porro qui non verbis contendit,
sive submisse, sive temperate, &ive grauditer dicat,
id agit verbis ut veritas pateat, veritas placeat,
veritas moveat. » Cum ergo conira veritatem con-
tenditur, vanitatis cst vitium. Cum autem minister
verbi Dei potens esse jubetur in doctrina sana, ut
contradicentes revincantur, spiritualis doctrinze est
magisterium, quo veritati, non vanitati servitur.

INTERROGATIO LXXY.

Quomodo Paulus Timotheum admoneat, Argwe, -
obsecra, increpa in omni patientia et doctrina (11 Tim.
1v, 2) : cum e contrario Tito pr:ecipiat, Argue cum
omni imperio (Tit. n, 15)?

RESPONSIO (Ex Gregor. Magn. Reg. Past. part. wi,
cap. 16).

Quid est quod doctrinam suam tanta arte dispen-
sat, ut ex his duobus alteri imperium f, atque alteri
patientiam preponat 5, nisi quod mansuetioris spi-
ritus Titum, et paulo ferventioris vidit esse Timo-
theum? lllum per xmulationis studium inflammat,
hunc per lenitatem patientiz temperat.

EX EPISTOLA B. PAULI AD HEBR4JEOS.
INTERROGATIO LXXVI.

Cum in Epistola ad Hebrzos scriptum sit, Omnia
nuda et aperta sunt oculis ejus (Hebr. 1v, 15) : quo-
modo Dominus mala Sodomorum increpaturus, quasi
ignorans de eis dicere videtur, Descendam, et videbo
utrum clamorem qui venit ad me opere compleverint,
an non est ita, ul sciam (Gen. xvin , 21)?

RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. xix Mor., num. 46).

Ut nos auctor vite nostr: a pr:cipitata sententize
prolatione compescerct, cum omnia nuda et aperta

d Edit. post revelavit, addunt Deus.

« Edit., perhiberet.

f Edit. : ut in exhibenda hac alt»ri imperium, etc.
5 Edit. melius : proponat.

701

ANTIKEIMENAN LIBRI DUO. — LIB. il.

102

sint oculis ejus, mala tamen Sodomorum * noluit Δ animo solo, ut cum lege Dei excoli ceperit, surgaut

audita judicare, qui ait : Clamor Sodomorum et Go-
morrheorum multiplicatus est, et peccatum eorum ag-
gravatum est nimis : Descendam εἰ videbo utrum cla-
fRerem qui venit ad me opere compleverint, an non
est ita, ut sciam. Omnipotens itaque Dominus et
omnia sciens, cur aate probationem quasi dubitat,
nisi ut gravitatis nobis exemplum proponat, ne mala
hominum ante presumamus credere quam probare?
Ecce per angelos ad cognoscendum » mala descendit,
moxque facinorosos percutit ; atque ille patiens, ille
mitis, ille de quo scriptum est : Tu autem, Domine,
eum tranquillitate judicas (Sap. xii, 18), ille de quo
fursum scriptum est : Dominus patiens est redditor
(Eccli. v, 4); in tanto crimine involutos inveniens,
quasi patientiam prztermisit, et diem extremi judi-
cii exspectare ad vindictam noluit, sed eos igne judicii
ante judicii diem przvenit. Ecce malum et quasi
cum difficultate credidit, cum audivit, et tamen sine
tarditate percussit, cum verum cognoscendo reperit :
ut nobis videlicet daret exemplum, quod majora
crimina, et tarde credenda sunt cum audiuntur, et
eitius punienda sunt cum veraciter agnoscuntur.

EX EPISTOLA CATHOLICA B. JACOBI
APOSTOLI.
INTERROGATIO LXIVII.
Quomodo Jacobus dicat, Fides sineoperibus mortua
est (Jac. v1, 11, 20, 26) : cum e contrario Paulus vi-
deatur dicere, Ei vero qui non operatur, credenti

ex ea rami, qui fructus honorum operum ferunt.
Non ergo ex operibus radix justitiz, sed opera ex
radice justitim, quam Deus accepto fert etiam sino
operibus. In hoc quoque capitulo Pauli apostoli,

quo ait : Ei vero qui non operatur, credcnti autem in

ewn qui justificat impium, reputatur fides ejus ad
justitiam, ita ut quidam doctor edisserens dicat :
« Convertentem impium per solam fidem justificat
Deus, non per opera bona, quz non habuit, alioquin
per impietatis opera fuerit puniendus; simul atten-
dendum quia non peccatorem justificari per solam
fidem, sed impium, hoc est, nuper credentem, asse-
ruit, secundum propositum Dei, quo proposuit
grauis per solam fidem peccata dimittere. »

EX EPISTOLA I B. PETRI APOSTOLI.
INTERROGATIO LXXVIII.

Quomodo Petrus de Deo dicat, 1n quem desiderant
angeli prospicere (I Petr. 1, 12) : cum in Evangelio
Christus dicat, Angeli eorum semper vident. faciem
patris mei, qui est in celis (Matth. xvi, 10)?
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xut Mor., n. 91).

Nunquid aliud Veritas, aliud predieator insonat
veritatis? Sed si sententia utraque confertur, quia
sibi nequaquam discordet cognoscitur. Deum quippe
angeli et vident, et videre desiderant, ut effectu
sui desiderii minime defraudentur. Desiderium sine
fruciu * anxietatem habet, et anxietas poenam. Beati
vero angeli ab omni poa anxietatis longe sunt,

autem in eum qui justificat impium, reputatur. fides (? quia nunquam simul poena et beatitudo conveniunt.

ejus ad justitiam secundum propositum gratie Dei,

sicut et David dicit beatitudinem hominis cui Deus

accepto fert justitiam sine operibus (Rom. 1v, 5, 6)?
RESPONSIO.

Si juxta Jacobum fides sine operibus mortua est,
quomodo consequens est, juxta quod Paulus ait, ut
fides sine opere justificet impium? Sed hzc diligen-
ter considerata, non erunt sibi contraria. [1105
quippe juxta Paulum fides sine opere salvat, quos
fides Christi primum ab infidelitate dissociat, uti-
que sine bonis precedeutibus meritis. δὶ quis in
Christum crediderit, remissis iniquitatibus cunctis,
potest per solam fidem salvari. Deinde si jam cre-
dens, οἱ veraciter sacramenta Chris percipiens,

bona operari refugiat, hujus fides juxta Jacobum D

mortua est. Ergo quod Paulus dicit, sine opere sal-
vari posse credentem, deillis utique dixit, quos
fides primum credituros acceperit, quibus utique
"on impatatur peccatum ante actum, quod ba-
ptismatis unda deletur. Nam quod (ldem "mortuam
sine opere dicit, de illis utique loquitur, qui post
acceptam fldem salvari posse sime operibus justitize
credunt : initium namque justificati a Deo es!, qui
credit in justificantem. Et hac fides cum justificata
fuerit, tanquam radix imbre suscepto hzret in

Δ Edit., Sodoma.

b Edit., cognoscenda.

* Edit. hic plenius et paulo aliter, Deum... angeli...
videre desiderant; εἰ stiunt intueri, εἰ intuentur.

Rursus cum eos dicimus Dei visione satiari, quia et
Psalhnista ait, Satiabor dum manifestabitur gloria
(ua (Psal. xvi, 15) : considerandum nobis cst,
quomodo ? satietatem solet fastidium subsequi. Ut
ergo recte sibi utraque conveniant, dicat Veritas
quia semper vident; dicat przdicator egregius quia
semper videre desiderant. Ne enim sit in desiderio
anxietas, desiderantes satiantur ; ne autem sit in
satietate fastidium, satiari * desiderant. Et deside-
rant igitur sine labore, quia desiderium satietas
comitatur; et satiantur sine fastidio, quia sua sa-
lietas ex desiderio semper accenditur.

EX EPISTOLA I B. JOANNIS APOSTCLI.

INTERROGATIO LXXIX.

Quomodo Joannes in Epistola sua de dilectione

scribens, dicit : Dilectissimi, non mandatum novum

scribo vobis, sed mandatum vetus (1 Joan. n, 7) , cum

Dominus in Evangelio dilectionem ipsam mandatum

novum appellet, dicens : Mandatum novum do vobis,
ut vos invicem diligatis (Joan. xii, 54)?

RESPONSIO (Ex Aug., tract. 1 ἐπ Epist. Joan., n. 10).
Quod mandatum vetus dixit? quod habebctis, in-
quit, αὐ initio. Ideo ergo velus, quia jam illud au-
distis, alioquin contrarium erit Domino, ubi ait:
δὲ enim sic videre desiderant, ut effectu sui desiderü
minime per(ruantur, desiderium sine fructu, etc.
2dil., quoniam.
4 Edit. satíati

105

Sed mandatum vetus quare? non quia àd veterem
hominem pertinet. Sed quare? quod habebatis ab
initio. Mandatum vetus *, verbum quod audistis. Ideo
ergo vetus, quia jam audistis. Et'ipsum novum
ostendit dicens : Jterum mandatum wovum scribo to-
bis. Non alterum, sed idem ipsum quod dixi b vetus,
idem est novum. Quare? Quod est verum in ipso, et
in nobis c. Jam quare vetus audistis? Quia jam illud
noveratis. Quare autem novum? Quia jam 3 tenebre
transierunt, et lux vera jam lucet. Ecce unde novum:
quia tenebre ad veterem hominem: pertinent, lux
vero ad novum *. Quod dicit Paulus opostolus:
Exuite veterem hominem, ei induite novum (Colos. m,
9, 10). Et iterum : Fuistis aliquando tenebre, nunc
autem lux in Domino (Ephes. v, 8).

INTERROGATIO LXXX.

Quomodo Joannes dicat, Omnis, qui natus est ex
Deo, non facit peccatum, quia. semen ejus in ipso
manet, et. Ron potest peccare (1. Joan. us, 9) : cum
e contra dicat, Si dixerimus quia peccatum non ha-
bemus, nos ipsos seducimus (1, 8)? '
RESPONSIO (Carptim ex Aug., tract. 9 in eamd. Epist.,

τς num. 1, usque ad 8).

Quod est hoc peccatum, nisi facere contra man-
datum, quie Christi dileclio vocatur? Nam ,non ge-
neraliter secundum omne peccatum est dictum. Quia
si omne peccatum intellexerimus, coatrarium erit
huic sententi:e , qu:e dicit, Si dixerimus quia pecca-
tum non habemus, nos ipsos seducimus. Ergo quod

S. JULIANL EPISCOPI. TOLETANI -
Mandatum novum do vobis, ut vos invicem diligatis. A

704
REsPOXSIO (Ex eod. Aug., tract. 42, in Joan.
Evang., n. b, i).

- Quomodo perfecta charitas foras mittit timorem,
si timor Domini castus permanet in sxculum κου
Est ergo timor servilis, est et timor castus. Timor
servilis est, ne patiaris poenam; timor castus , ne
amittas justitiam. Ergo quod Apostolus dixit, de ser-
vili timore egit; quod autem Psalmista loquitur ,
de casto illo timore quo in x:eternum Domino copu-

labimur sentiendum est. ' :

᾿ INTERROGATIO LXXIII.

Cum Joannes apostolus : in Epistola sua dicat,
Omnis qui nutus est ex Deo | non peccat (1 Joan.
ni, 9): quomodo Isaias ex voce Domini dicit :
Filios genui εἰ exaltavi, ipsi, autem spreverunt. me
(Isai. 1, 2)? ) E

RESPONSIO (Ex B. Hieronym. in eum loc. Isaia).

' Si.non peccat qui ex Deo nascitur, quomodo spre-
verunt? Unde apparet quia melius est juxta Hebrai-
cam translationem legere, Filios enutriti, quam ge-
nui : ne videatur illi dicto ,. quod in Joannis epi-
$10la legitur, ease contrarium : Omnis qui natus
est ex Deo non peccat. Ergo si nati sunt ex Deo,
quomodo peccare potuerunt, cum omnis qui ex Deo
natus est peccare non possit?

EX ACTIBUS APOSTOLORUM.
INTERROGATIO LXXXIHH.
Cum in Actibus apostolorum scriptum sit quod
Dominus post resurrectionem suam quadraginta dies
cum discipulis commoraius sit (Act. 1, 5), quomodo

dicit, Qui natus est ex Deo, non facit peccatum, id (? tam contrarie eisdem discipu'is in Evangelio idem

est, non habet in fratre odium, nec potest peccare,
quia non facit contra dilectionem. Hoc autem quod
dicit, Si dixerimus quia peccatum non habemus, de
generalibus peccatis licet intelligi.

INTERROGATIO LXXXI.

Quomodo Apostolus dicat, Tímor non est in chari-
tate, sed perfecta charitas foras m'ttit timorem (I
Joan. iv, 18) : et contra Psalmista, Timor Domini
castus permanet (Psal. xvur, 10)?

ἃ Edit., post vetss, addunt est.
b Edit., dixit.
c Edit., vobis.

Dominus dicit : H«c sunt verba qug locutus sum ad
tos, cum adhuc essem vobiscum (Luc. xxiv, 44) ἢ
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hom. 24 in
Evang., num. 2).

Neque enim cum ipsis non erat, quibus presens
corporaliter apparebat, sed tamen jam se esse cum
ipsis denegat , a quorum mortali corpore carnis im-
mortalitate distabat.

Explicit ᾿Αντικειμίνων S. Juliani.

4 Abest jam ab edit.

* Edit. : quia tenebre αὐ veterem hominem, luz
vero ad novum pertinet.

IN SEQUENS OPUSCULUM ADMONITIO.

Qui proxime sequitur in Nabum prophetam Com- D quod sancti Jacobi apostoli in Hispaniis przedicatio-

mentarius, affectum tantum opus, non perfectum,
is est quem primus omnium evulgavit Henricus Ca-
nisius, jurisconsultus, homo Germanus ex codice
1.5. bibliothec Bavaric , sancto Juliano Toletano
antistiti inscriptum, cujus nomen codex ille prz se
ferebat. In publicum emissus a viris doctis exceptus
est, atque nonsemel ab editoribus Bibliothec:e Patrum
: in Galliis recusus cum ejusdem Juliani nomine; quin
nullus, quem scierimus , indicato auctori hujusmodi
commentarii litem moverit, neque alterum esse quam
. Julianum nostrum suspicatus sit, donec Natalis Ale-
xander in dissertat. 15, 5:56. 1, propos. 2, verum
esse ac germanum illius fetum dubitare cepit. Si
veram causam quaerimus, non alia abs dubio, quam

nem apertissimis verbis traderet , quam ille oppu-
nandam omni argumentorum vi aggreditur in prze-
3ta dissertatione. Quam feliciter illi cesserit sus-
ceptum consilium, nostrum non est hoc loco judicare.
Hoc nobis dicere atque demonstrare satis sit, quae
Natalis hujusmodi testimonio opposuit confidenter,
levissima esse nostro judicio, nec nostro tantum, sed
et gravissimorum virorum, cardinalis de Aguirre (ut
alios taceamus) et eruditissimorum Bollandianorum,

uos in commentario przvio, tom. VI, Julii part. 11,

1 , consuluisse non poenitebit. Scribit enim lauda-
tus historicus incertuin esse an illud opus sit sancti
Juliani Toletani : eujus responsionis tres rationes
adducit. Prima quod ex uno codice ms. undequaque

105

COMMENT. IN NAIHUM PROPIIETAM. — PIUEFATIO,

TO0G

mutilo et menlis scatente editum est. Quasi ex uno A texeret, de hujusmodi commentario omnino siluisae,
: Sed animadvertere oportet. nec. vitam sancti Hilde-

tantum codice non multa antiquitatis monumenta,

edita fuerint, viris doctis merito probata , quale est
(ut ex multis exemplum unum promamus) opus de

Mortibus persecutorum Lactantio attributum , quod.

Baluzius primus vulgavit. Alterum momentum, quod

quatuor tantum, aut quinque versus Nahum prophe--
te exponit. Qu: ratio si valeret, explodantur πο-.

cesse est quotquoL fragmenta aut imperfecta opera
sanctorum Patrum edita sunt , et veluti genuina ha-
bentur ab omnibus. Tertio denique concludit : « Re-
centiorem sane auctorem Juliano indicant versus illi
Leonini, qui ad finem testimonii mox laudati (de
pr:zedicatione sancti Jaeobi) leguntur.» Lector ::quus
videat, et judicet. Versus indicati hi sunt :

Quisque sua sorte Christum sparsit sine sorde,
Per l'aulum vero toto dispergitur orbe.

Uhi, quaeso, sunt versus Leonini? Namque, ut
acute viderunt. Bollandiani, primus nullo numero
continetur, secundus vero Leoninus minime dici po-
lest , .quorüm ea est natura, ut . medium consonet
extremis; quare ambo similiter calentes tantum
appellari possunt. Verum ut Leonini fuerint, propter
duos solos versus continuo ad recentiorem :etatem
relegandum est opus? cum tamen aliquos ejusmodi
etiani in poetis aure:e τοῖα! 15 legamus, qualis est ille
Virgilii lib. xii ZEneid.

Ora eitatorum dextra coatorsit equorum :
et alii duo Ovidii in oratione Ulyssis :

Si Trojz fatis aliquid restare putatis,
Vir, precor, uxori, frater succurre surorl.

Unus itaque aut alter versus Leoninus, qui casu
Scribenti exeidit, nihil momenti afferre potest. con-
tra operis antiquitatem. |

Sed Nat:lis conjecturas, ut vidimus, levissimas
nonnulli post ipsum amplexati sunt, non melius
quam ipse erga res ]lispanas animati. In quibus non
ultimo loco numerandus est Fr. Thomas Maria Ma-
machi , vir et propter multam doctrinam, et singu-
larem eruditionem in republica litteraria satis notus,

ui eodem quo Natalis .consilio sancli Jacobi in
Hispania przedicationem oppugnare aggressus, Origi-
nuin et Antiquitatum Christianarum tom. Il, c. 25,
Florezio nostro Hispanize sacrae scriptori respondens;

. eidem exprobrat quod Commentariorum librum in

B

. génterque , validius inde contra nos telum fabrica:u-

fornsi a Juliano sine dubio conscriptam Felicem com-
memorasse ; deinde vero Commentarium de quo agi-
mus opus esse imperfectum , ut notavimus, magro
quidem, ut videtur, conatu susceptum , sed in ipso
exordio interruptum, mortis forsitan interventu , ut
propterea in vulgus editum minime fuerit, atque
adeo non satis cxteris notum : cujus rei pene innu

mera exempla afferre possemus. —

Ergo dum validiora his non producuntur argu-
menta, nunquam committemus ut Juliano temere.
adimamus librum, quem primus illius editor ei
ascripsit auctoritate codicis ms., quemque Mirzus,
Fabricius, Labb:eus, Nicolaus Antonius, Aguirrius,
Marcliio Mondexarensis, aliique permulti cum nostra-
tes, tum exteri, ei non ademerunt.

Quod si quis existat, qui cum Elia Dupinio et Remi-

io Ceillier hujusce scripti stylum cum c:eteris indu-
itatis Juliani operibus conferre.voluerit otiose dili-

rus , illum monebimus ut meminerit quam spe
fefellerint qu:» ex hujusmodi'loco desumuntur argu-
menta, nisi omnia aLente cauteque circumspiciantur:
quod quidem subactum judicium, acutissimam oculo-
rum aciem, naremque hominis quam emunctissimam
desiderat. ' u

: Opus certe, quamvis imperfectum et mutilum ,
auctorem per se prodit in sancta Scriptura versa-
tissimum, atque in ejus sensibus rimandis acutum ,
quos in unaquaque. sententia exponenda persequitur
omnes : primum litteralem, deinde allegoricum, tum
anagogicum , postremo moralem ; atque in hoc po-
streino genere non unum tantum, 564 multiplicem
sensum, ut mirari subeat mentis fecunditatem cum

. summa perspicüitate, tum doctrinam , atque singu-

C

Nahum , quem viri docti Juliano Toletano episcopo -

adimunt, eidem ascribi oportere contendat. Quid
vero supra Natalem adducit? Hoc unum : Felicem,
cum in Juliani elogio suorum operum catalogum

4

larem eruditionem cum sermonis proprietate conjun-
clam. Qux omnia scribendi .ornamenta quin possint
plene cadere in Julianum nostrum , nemo dubitabit,

qui reliqua ejusdem scripta diligenter evolverit.

- [nterea qua nostra partes sunt hoc loco, adim-
plere curavimus. Nullum enim hujus Commentarii
exemplum babhentes, prxter duas editiones Biblio-
thec:e Patrum, Parisiensem unam anno 1694, Lugdu-
nensem alteram ann. 1677, quod: in nobis erat effe-
cimus, ul typographorum menda in illis deprehensa
corrigeremus , corrupta qux: sunt in contextu loca,
nonnunquam etiam probabilem illorum restituendo-
rum rationem indicaremus, sanctz: Scripturx et au-
ctorum sententie in eo laudatze unde desumpts sint,
inter parentheses annotantes.

SANCTI JULIANI

EPISCOPI TOLETANI

COMMENTARIUS IN NAHUM PROPHETAM ,

EX MANUSCRIPTO CODICE BIBLIOTHECJE DAVARICAEE PER HENRICUM CANISIUM JC. EDITUS.

PR/EFATIO.

— BÓ

Nabum propheta in regnum Assyriorum invemtur : D | Ninive autem Ninus Assyriorum rex secundus con-

historialiter de Ninive, qui metropolis ejus fuit,
destructione loquitur; allegorice, de desolatione
mundi ; mystice, de reparatione per Christum gene-
ris humani ; moraliter, de restitutione in pristina
dignitate, vel majore gloria peccatoris in.scelevibus
lapsi.

didit, eique denoiminatum a nomine suo vocabulum,
ut quidam asserunt, vel potius, ut alii, a Ninia filio
suo, hujusmodi indidit. Ninus vero de patre Belo
et matre Semiramide naius , fraude matris circum- :

quo comperto postquam partu. mater exonceravit vi-

H

101

S. JULIANI EPISCOPI. TOLETANI

708

cera, muros ejus cruentavit sanguine, materna de- A omnia existens in omnibus tradet regnum Deo , et

testatus scelera. Hc civitas et a forma et a situ,
quantitate et ornatu juxta tempus clarissime notabi-
lis, et a rege, et alege, et a plebe, potentia, astutia,
constantia, sublime commendabilis, dum regni sui
circumquaque dilatare studet pompam atque fastum
luxuri», usque ad Dei populum effrenate * 'laxavit
habenas szvitix. Cujus partem primo Sargón, deinde
Phul, dehinc Tegla-Phalassar, deinceps Salmapassar
eaptivavit : ad ultimum sub Osea totus Israel expu-
gnatus a Sennacherib in Assyrios transmigravit.
Unde Nahum ad populi transmigrati consolationem,
ad sanctorum probandorum confirmationem , ad
posterorum quoque gloriosam exspectationem, ad lap-
sorum excitandam devotionem , ad omnium vero

Patri (1 Cor. xv, 24, 28).

Vel onus, infidelitas gentium ; liber visionis , con-
versio fidelium ; consolatoris , consummatio omnium.
Meminerit autem lector quia onus in reprobis est
angustia; liber visionis, cum electis perseverans
gratia , consolatio, divinitus de hoste concepta
victoria.

Onus est pondus miseriz, et tribulatio ; visio, favor
divini muneris, et mentis invocatio ; consolatio , in
conflictu constantia, et de triumpho adepta letitia. In
his vero omnibus lector redditur attentus, docilis et
benevolus.

Benevolentia in rhetoricis a Tullio (Lib. 1 de In-
vent. Rhetoric., num. 16 edit. Genev. 1745) ex qua-

gratiarum actionem eructat prophetiam, contemplá- D tuor locis comparatur. &b ipsa causa, a judicis per-

tur visionem, qua civitatis eversio et populi interi-
tus edicitur, exsulum utcunque refocillatur memoria,
afflictorum fovetur patientia, damnatorum predicitur
redemptio, spes lapsorum innuitur et sublimatio,
omnium in commune (Gidelium honor et incorruptio.
Prophetavit autem idem propheta tempore Oziz,
Joathan, Achaz, Ezechixv regum Juda, quando re-
gnum Assyriorum destruitur, Romulus nascitur,
Olympias a Grzcis prima statuitur, Roma conditur,
regnum Laced:emoniorum defecit , Macedonum vero
incepit, Hesiodus poeta claruit. Fiunt quidem si-
mul anni regni Assyriorum a primo Nini, qui se-
cundus in eo regnavit, usque ad trigesimum sextum
Sardanapalum, qui et ultimus, et ab Arsace signifero
8uo victus, semetipsum incendio cremavit, 1164.

Praemittit vero propheta prologum , in quo more
orationis rhetoric: auditorem reddit attentum, doci-
lem et benevolum. Prologus autem hic est : Onus
Ninive, liber visionis Nahum Elchesei. Tria quidem
posuit, per quz: auditorem ad veniam, ad gratiam,
ad gloriam moveri voluit. Siquidem in onere miseria,
in visione gratia , in consolatione nonnulla videtur
gloria. Assyrio persequenti pondus miseri», Israeli
sustinenti respectus grati», et eidem redeunti instar
cujuscunque attribuitur gloriz. Lector igitur audito
onere, redditur attentus ; visione, docilis; Nahum, id
est, consolatore, benevolus.

Onus Ninive, quia a Chaldzxis est subversa ; liber
visionis, quia Esdre, Nehemiz, et aliis indulgentia
data; Nahum Elchesei , quia urbis, templi, et populi
libertas, et gratia, et gloria utcunque reparata. H:xec
autem historialiter diximus. Nunc ea mystice, vel
inoraliter succincte disseramus.

Onus Ninive, mundi conflagratio ; liber visionis, san-
ctorum resurrectio; consolatoris, eorum glerificatio.

Onus Ninive, reproborum damnatio; liber visionis,
beatorum clectio ; consolatoris , in secula szeculorum
latdatio.

Ünts, quando dicitur: Ite, maledicti, in ignem cter-
num (Matth. xxv, 41); visio, quando dicetur : Ve-
uite, benedicti Patris mei (v. 54) ; consolator, quando

* Effrenate nobis arridet, αἱ legitur in ms. juxta
editores hujus opertis in Bibliotheca Patrum, prz ef-

sona , ab adversariorum, a propria. Sancti vero, qui
non &ibi, sed Domino moriuntur, vel vivunt (Rom.
xiv, 8); qui uon sua, sed qux Jesu Christi querunt
(Philipp. 11 , 21), non sibi captant favorem, sed
omnia Patri deferunt luminum. Hinc per Psalmistam
dicitur : Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini
tuo da gloriam (Psal. cxi, 9). Inde illud Apostoli :
Mihi absit gloriari nisi in. cruce Domini nostri Jesu
Christi (Gal. v1, 14). Benevolentia igitur ex quatuor
comparatur : À persona Salvatoris , a forma salutis,
ἃ ratione dati, a lapsu reparati. Summus qui dedit,
vlernum quod tribuit, gratis prestitit miseris. In
primo consideratur potentizx immensitas; in secundo,
misericordizx largitas ; in tertio, gratie liberalitas;
in quarto, naturz benignitas : siquidem summus míi-
seris maxima contulit gratis. In primo igitur com-
probatur dantis omnipotentia; in seeundo, ejus mu-
nificentia ; in tertio, ejus sufficientia ; in quarto, ejus-
dem benevolentia.

Aliter. Benevolentiam captat a judicis persona , a
sui fortuna, a causa et qualitate negotii; ab imma-
nilate e£ natura adversarii. À judice, quia ipsa est
misericordia ; a sui fortuna, quia versatur In mise-
Tja; ἃ causa negotii, ex parte adversarii, quia sedu-
ctus est invidia, ex parte vero sui, quia circumdatur
infirmitate et ignorantia; a natura adversarii, tum
ex Daturz subtilitate, tum ex vitz: diuturnitate, tum
ex negotii assiduitale; ex immanitate quoque , quia
gratis infestant , nec ad momentum desistant, nec
in minimo pareant. In primo igitur captat per judi-
cis pietatem ; in secundo, per confessionis humilita-
lem ; in tertio, per hujus vitx incolatum, et invin-
cibilem infirmitatem ; in quarto, per invidiam adver-
sarii , et ipsius crudelitatem. In primo, judicis pro-
vocatur clementia; 1n secundo , propria exponitur
indigentia ; in tertio, hujus vitze przetenditur tentatio ;
In quarto, adversarii invidia objicitur, et impugna-
tio. Primo, quia judicis est sententia : Nolo mortem
peccatoris, sed ut converlatur et vivat. (Ezech. xxxii,
41); secando loquitur indigentia : Si incluserit 5,
nemo est qui aperiat (Job xn, 14); tertio, hujus

[renate, quod ipsi posuere.
b Clauserit pro. incluserit, quod legebatur in ms.

109

COMMENT. IN NAHUM PROPIIETAM.

110

vite miseria: Memento met, quia ventus. est vita A — His ita de maleria et intentione succincte przli-

mea (Job. vi1, 7); in quarto: Ab aquilone super faciem
orbis terre exardescunt mala (Jer. 1, 44).

Aliter. SalvatoNs opera legimus fuisse quadrifa-
ria. Miracula namque fecib; beneficia contulit ;
amara pro nobis pertuliL; vitxe monita protulit. In
iis autem quatuor auditor redditur benevolus, dum
et ejus doctrina illuminatur, et beneficiis sustenta-
tur, miraculis confirmatur, et passionum sligmate
ad amorem inflammatur. In primo excluditur igno-
rantia, in secundo mdigcntia, in. tertio negligentia,
in quarto vite torpor et animi ignavia. In primo
suscepit lumen scientixz, in secundo largitatem gra-
tie, in tertio conjicit regni felicitatem, in quarto
suspirat ad Christi charitatem. Per vitz:& oracula
illuminatur czcus ; per miracula reducitur profugus ;
per beneficia redditur devotus ; per passionis sti-
gmata efficitur consummatus.

Docilis quoque redditur, dum in ejus doctrina,
vita, fama docetur quid teneat, suadetur quid ca-
veat, instruitur quid timeat, quo doleat, in quo
speret, quid diligat: scilicet cavere vitia, tenere
vite consilia, timere gehenn:x supplicia, dolere hu-
jus exsilii miseriam, in ccelis figere spei δῦ: ancho-
ram, ardenter diligere celestem patriam.

AUentus etiam redditur, et ex magnitudine sup-
plicii, dum onus przinittitur ; et ex qualitate gaudii,
dum visio subsequitur ; οἱ ex fidelitate pr:mii, dum
censolator subjungitur.

Cum igitur Tullius (Lib. 1 de Inv. rhetor., n. 15)

batis, etiam nunc dicatur cui parti philosophi:
supponatur. Cum igitur philosophia quatuor princi-
pales babeat species, sub quibus omnium liberalium
artium et totius divini eloquii continetur series,
tbeoricam scilicet, practicam, physicam, et logi-
cam; sic jaseria alterutrum, οἱ connexa adinvicem
sepissime videntur, ut vix ab invicem discerni va-
leant ; sic quandoque sequestrata, et a se alienata
prorsus inveniuntur ut conjungi ullatenus nequeant.
Quippe mathematica 4e visibilibus visibilium figuris ;
practica de invisibilibus visibilium formis; physica
de invisibilibus causis; theologia de invisibilibus
substantiis ; logica vero ut omnium provida, artium
magistra, arcanorum clavigera, passim discurrit per

B omnia, formas, modos, causas, nodos solvens, ligans

subtilitate nimia, artis excellentia, argumentorum
copia. Presens vero prophetia, quia partim agit de
oelestibus, partim tracfat de moribus, nonnulla
pars ejus ad theoricam, qu:edam vero respicit ad
practicam.

Modus quoque tractandi hic est. Prius autem
comminatur hostibus; dehinc blanditur obsequenti-
bus. Post hzc quasi incidenter introducit adven-
tum Salvatoris. Deinde terribilem inducit praesen-
tiam vastatoris; armat Babylonios: ruunt in Assy-
rios; Ninive expugnatur, capitur, destruitur; tem-
plum a fundamentis evertitur ; omnis 2e(as, sexus,
conditio corrumpitur, eliditur, servituti addicitur.
Deinceps insultando in eam invehitur, rapinas, for-

quinque causarum genera statuat : honestum, admi- (Σ nicationes, maleficia exprobrat; civitatem sangui-

rabile, humile, anceps, obscurum, et secundum ea
diversa suggerat principia, nos honestum genus,
non cause, sed prophetie hujus dicimus, in qua
circa reprobos justa Dei probatur severitas, erga
pios clementissima commendatur bonitas. In amico,
gratia; in hoste, justitia ; in servo, judicii veritas ;
in mereenario, przemii xquitas ; in filio, regni h»re-
ditas ; in sponsa, spiritualis gaudii identitas.

num exprobrando nuncupat. Alexandrie quoque

ferenti auxilium minatur excidium. Deinde insul-

tando, ignaviam principum et populi ingeminat, poe

pulum effeminatum nuncupat, frustra eos nisi evi-

denter enuntiat: ad ultimum inertiam pastorum

increpat, et sic prophetiam suam terminat.
Explicit pra'(atio.

non bene cerrectum est in Bibliotheca Patrum, cum Vulgata íncluserit legat, cujus auctoritate hanc le-

ctionem restituimus.

INCIPIT EXPOSITIO.

———nomm

4. Onus Ninive, libervisionis Nahum Helchesei. Pro- D Isaias: Visio quam vidit Isaias filius Amos (sai. 1, 1).

logum istum prophetiz suze propheta przposuisse a
quibusdam creditur ; ab aig, Esdrae eum invenisse,
asseritur. Sicut enim post incensam legem a Chal-
dis, et ab ee reparatam novis inventis litteris,
singulis psalmorum przfixit titulos, ita doctrine
gratia singulis fere prophetarum praposuit prolo-
gos. Vel sieum propheta pr:posuisse dicitur, hu-
militatis gratia. de 86, quasi de alio loquitur. Sic
Moyses de se loquens, quasi de alio dicebat : Locu-
tus est Dominus aC. Moysen, dicens: Precipe filiis
Israel, etc. (Sepe in libris Exod.. Lev., Num. Sic

(Joan. xxi 7).

Sic Jeremias, Verba, inquit, Jeremicm, qui [wit in
sacerdotibus de Anatot (Jer. 1, 1). Sic Micheas :
Verbum quod [actum est ad Micheam de Morass
(Mich. 1, 1). Et ita ferme incipiunt omnes prophets.
Id quoque reperitur in Novo Testamento. Jixit,
inquit, discrpulus ille, quem diligebat Jesus — Petro
Tale quid in Apostolo : Paulus,
inquit, servus Jesu. Christi, eic. (Rom. 1, 1). Bt
multa nobis talia tradunt divina eloquia. Vel sam-
cti incipientes gratiam divinitus accipere, sitientes
supplicant divinitaii, in hoc maxime prolücien-

711

S. JULIAN EPISCOPI TOLETAN

119

tes, οἱ exemplum gratie relinquentes posteritati. A faedat affectum, secunda inhonestat actum, tertia

9. Onus Ninive. ln duodecim prophetis quatuor fuis-
se legimus qui onus in suis prophetiis posuerunt :
Nahum, scilicet, lHTabacuc, Malachiam et Zachariam.
" Quorum primi tres posuerunt illud in principio.
Zacharias vero duobus locis, in fine scilicet, et in
medio. Dicit enim in medio : Onus verbi Domini in
terra Hadrach, et Damasci requiei ejus (Zach. 1x, 1);
in fine vero sic : Onusverbi Domini super Israel (xu, 1).
Sed et apud Isaiam: undecim legimus onera, hzc
scilicet : Onus Babylonis, onus Philistiim, onus Moab,
onus Dumasci, onus /Egypii, onus deserti maris, onus
Dunia, onus in Arabia, onus vallis visionis, onus Tyri,
onus jumentorum Austri (Isai. xu, 1; xv, 1; xvn,
4; xix, 4, xxi, 4, 14, 45; xxii, 5; xxu 1; xxx, 6).
qua ex ipsa qualitate numeri transgressionem signi-
ficant peccati. In denario namque pr:eceptorum si-
gnatur obedientia ; in undenario, qui ipsam trans-
greditur, przvaricationis malitia. Huc accedit , quod
undecim saga cilicina fiunt in tabernaculo (Exod.
xxvi, 7); quod Salvator exstincto proditore chorum
apostolorum :n hoc manere noluit. Onus autem misc-
ri& pondus superius 'signiflcare diximus, Clamat
vero Ápos:olus Infelix ego homo, quis me
liberabit de corpore mortis hujus (Rom. vn, 24). Si
ita est in viridi ligno, quid fiet in arido (Luc. xxu, 51).
Unde Jeremias fidelem sollicitans animam de hujus
vite miseria: Si in terra, inquit, pacis secura non
[ueris, quid facies in superbia Jordanis (Jer. xu, 5)?
Et Job : Ecce qui serviunt. ei non. sunt stabiles, et
in. angelis suis reperit pravitatem : quanto magis qui
domos habitant. luteas, qui terrenum habent fun-
damentum, consumentur velut a. tinea (Job 1v, 18,
19)? Sicut ergo in d.vino eloquio cantica simplic:-
ter, et Cantica canticorum pro ineffabilis letitiz
immensitate; et s»cula per se, et secula sxculo-
rum, pro spatii :zeternitate; et sabbatum simpliciter,
el sabbatum sabbatorum pro secrciissimze quietis
felicitate; et opera simplicia, et opera operum pro
veneranda ac mystica dignitate : ita possunt dici
simpliciter onera singula crimina, vel singula tribu-
lationum genera; onera vero onerum, culparum vel
tribulationum immensitas uimia.

$9. Tria igitur sunt. onerum onera. Vanitas, ini-
quitas, calamitas. Vanitas mundi, iniquilas animi,
calamitas orci. Vanitas c:ecat, iniquitas przecipitat,
calamitas cruciat. Vanitas mundi caelestium aufert
contemplationem ; iniquitas animi, Dei οἱ proximi
dilectionem; calamitas tartari, affectum boni et
animi devotionem. Vanitas mundi facit vitiosum ;
iniquitas animi reddit odiosum ; calamitas orci, sup»
pliciosum. Vanitas facit incestum ; iniquitas reddit
infestum ; calamitas, perpetuo moestum. Vanitas
deprimit, iniquitas curvat, calamitas frangit. .

4. Est etiam aliud quod de his oneribus dicere
possumus, quia scilicet aliud portatur in capite,
aliud in brachiis, aliud in humeris. Onus in capite,
vanitas in mente; onus in brachiis, iniquitas in
opere ; onus in humeris, calamitas gehennz. Prima

nortificat suljectum. De his tribus oneribus per
Osee dicitur : Arastis impietatem, messuistis iniqui-
tatem, comedistis fructum mendacii (Osee x, A5). Im-
pietas siquidem arajur, quando quis ex studio
mundi vanitatem meditatur ; iniquitatem metit, quan-
do ex illicita cogitatione pravum opus colligit ; men-
dacii fructus comedit, quando prout gessit in cor-
pore, apud inferos recipit. Áratur itaque, cogitando
illicita ; legitur iniquitas, operando nefaria ; come-
ditur fructus ejus, sustinendo supplicia.

9. Sed hoc de vanitate dicendum est, quod illi
alii sunt. subditi, alii. collaterales, alii suppositi.
Primi carnales, secundi spiritales, tertii intellectua-
les. Primi, sensuum curiositati ; secundi, humanz
necessitati ; tertii. contemplands student veritati.
In primo ordine sensus sordidatur et cogitatio; in
secundo, ornatur affectus, οἱ bonestatur actio ; in
tertio, sublimatur intellectus, et vegetatur ratio.
Primi se murio s(oule subjiciunt, seeundi nolentes
Inundo serviunt, teriii penitus mundum fugiunt.
Primi igitur sunt brusi, secundi activi, tertii con-
templativi.

6. Sed et de iniquitate similia possumus dicere.
Quidam namqwe iniquitatem diligunt, sed non prz-
dicant ; nonnulli et diligunt, et prodicant: alii
przdicant, diligunt et. defendunt. Tres igitur prin-
cipales iniquitas habet species : nefas, scelus, mali-
tiam. Nefas quantum ad Deum ; scelus ad seipsum ;

C malitia ad proximum. Nefarii sunt, mandata contem-

nendo; scelesti, seipsos in vitia precipitando ;
malitiosi, proximos corrumpendo. Primus ordo
eorum est quorum Deus venter est, et gloria (Philipp.
ut, 19); secundus eorum, qui peccata sua pra'dica-
verunt sicut Sodoma (Isai. 1i, 9) ; tértius eorum
qui facti sunt. quasi scuta. fusilia (Job xv1, 6). Pri-
mus eorum qui projecerunt in terra intima sua
(Eccli. x, 10) ; secundus eorum qui dicunt : Coro-
nemus nos rosis antequam | marcescant ; hec enim
sors et hereditas nostra (Sap. 11, 8, 9); tertius eo-
rum qui dicunt : Via Domini non est aqua (Ezech.
xvin, 25). Primo igitur peccatur in Patrem, secundo
in Filium, tertio in. Spiritum sanctum. In Patrem,
agendo contra ejus voluntatem ; in Filium, contra
illius humilitatem ; in Spiritum sanctum, contra
ipsius charitatem.

7. Calamitas quoque habet tres species. Prima
est amaritudo conscientix, secunda odium justitiz,
tertia desperatio veniz. Primo miseri, quia remor-
det conscientia ; secundo miseriores, quia displicet
justitia ; tertio, quia -veniz nulla restat clementia.
Quia ergo vanitatem mundi, iniquitatem animi, ca-
lamitatem tartari superius onera diximus, restat
nobis quzrcre alia quorum ista dominantur oncra. ὦ
Isai: vero superius undecim onera posuimus, quie
vitiorum undecim significant genera, et undecim
negotiorum exprimunt oncra. Ác primum de vitiis,
deinde disseramus de neg tiis.

115

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM.

7A4

8. In onere Babylonis precipue notatur superbia. A Primum; occupationem exteriorum ; secundum, $oi-

In Moab, indignatio maxime et arrogantia; in Phili-
stiim, sigillatim sensuum prava curiositas ; in Da-
masci, expressa rapacitas ; in Agypti, omnino crapu-
la et ebrietas ; iu deserti maris, singularitatis pre-
sumptio; in Duma, superstitio ; in Arabi», ficta
dilectio; in vallis visionis, animi exccatio; in
Tyri, jactantiía vitiorum, et elatio; in jumentorum
Austri, religionis exprimitur dissolutio. H:ec ergo
vitiorum sunt genera, nunc subsequenter negotioruni
ponantur onera.

9. Horum primum quidem est mandata [Forte
mundana] potentia; secundum, ethnica scientia ;
tertium, canina facundia ; quartum, claritas sangui-
nis; quintum, venustas corporis; sextum, honestas
conjugis; septimum, exemplar sobolis; octavum,
fides amicorum ; nonum, huinilis obsequela subdito-
rum ; deciinum, temporalium affluentia ; undecimuni,
omnium prefatorum possessio quieta. De his vero
latius disserere in prosenti, non fuit consilii; hoc
enim tractare, alterius erat negotii. Esse autem
onera, ostendere his relinquo qui premuntur onere.
Vanitas igitur negoliis, iniquitas supponitur vitiis,
calamitas gehennae supplicirs. Unde quia illa dicun-
tur et sunt onera, ista non immerito onerum nun-
cupantur onera. Quod vanitas suo multos deprimat
onere, testatur Apostolus dicens : Vanitati, inquit,
creatura subjecia est, non volens (Rom. vui, 20). ln
psalmo vero legitur de iniquitatis onere. Iniquitates,
inquit, supergresse sunt caput meum, et sicul onus
grave gravat sunt super me. (Psal. xxxvn, 5). Ca-
lamitas quoque gehenux miserrime aggravat, quam
Salvator iu Isaia torcular nuncupat dicens : Torcular
calcavi solus (Isai. .xiu, 5). De prima legitur in Ec-
clesiaste : Vanitas vanitatum et omnia vanitas (Eccle.
1, 2); de secunda in Zacharia : Super talentum plwum-
bi sedet iniquitas (Zach. v, 1, 8) ; de tertia in psalmo :
Contritio in viis eorum, et infelicitas (Psal. xin, 5).
Grave igitur jugum .super filios Adam a die exitus
matris usque in diem reversionis in ipsam (Eccli.
XL, 1), quando de vanitate ad iniquitatem, de iniqui-
tate transeunt ad calamitatem. Sunt quoque alia one-
ra przfatis longe dissimilia

10. Etenim primum dispensationis, secundum re-
ligionis, tertium dilectionis. Primum onus portant
prelati; secundum, huic mundo mortificati ; tertium,
in cubito consummati. Primi statum Ecclesie ro-
boraut ; secundi faciem illius ornant ; tertii ejusdem
virtutem commendant. Primus ordo dicit : Sollicitudo
omnium Ecclesiarum, instantia mea quotidiana (II
Cor. xi, 28) ; secundus : Elegit suspendium anima
mea ei mortem ossa mea (Job. vis, 45); tertius : Sive
Paulus, sive Cephas, sive Apollo omnia nostra (1 Cor.
Hi, 22). Primus ordo eorum est qui curvantur sub
Dev, et orbem portant (Job 1x, 13) ; secundus, eorum
qui carnem suam macerant, ut animam suam ad
sapientiam transferant; tertius, eorun qui per
singula proximorum se charitate vylnerant.

.11. Dispensatio vero tria sub se centinet. onera.

PATROL. XCVI.

D

licitudinem morum; tertium, tolerantiam incommo-
dorum. Primo subditorum militat necessitati ; se-
cundo morum providet castitati ; tertio, prout expedit,
occurrit vel supplicat adversitati. Vel primum, ne-
gotium mundi ; secundum, circumspectio sui; ter-
tium, sollicitudo proximi. Necessarius est in primo ;
honestus in secundo ; utilis in tertio. Necessarius, ne
immoderate superflua appetat ; honestus, neeffeminate
vivendo aliorum mores corrumpat ; utilis, quatenus ad
veniam, ad gratiam, ad gloriam subditos przcedat. Ne-
cessarius igitur vita, honestus fama, utilisdoctrina. IHo-
nestus exemplo, utilis consilio, necessarius ministerio.

12. Religio quoque in tribus constat : in carnis
scilicet mortificatione, in animi devotione, in proximi
compassione. Ilinc per Jacobum apostolum : Religio,
inquit, munda et immaculata hec est : Visitare pu-
pillos et viduas in tribulatione eorum ,-et. imimacu-
latum se custodire ab hoc seculo (Jac. 1, 411). Visi-
tationem referens ad proximi compassionem ; im-
maculatam custodiam , ad carnis mortificationem et
animi devotionem. Quod etiam Salvator in Ev«en-
gelio (Matth. vi, 2 seq.) evidenter docuit, ubi de
religione disserens, de eleemosyna, oratione, jejunio
faciendo discipulos monuit : jejunium referens ad
carnis mortificationem ; eleemosynam, ad proximi
compassionem ; orationem, non ad linguz strepitum,
sed ad animi devotionem. Vel primum est abstinentia
mali ; secundum, flagrantia boni ; tertium, purilcati
animi letitia.

15. Dilecüionis vero tria' sunt onera : siquidem
aliud à nobis exigitur a proximo, aliad ab angelo,
aliud a Deo. Proximus a nobis exigit humamtatis ob-
sequia ; angelus, sinceritatis desideria ; Deus, studia
omni virtute flagrantia, omni suavitate manantia.
Proximus devotum flagitat actum, angelus sincerum
querit affectum, Deus purissimum exigit intellectum.
Exhibenda est igitur proximo actionis pietas, angelo
morum sinceritas, Deo omnis conatus anis, et per-
fecta charitas.

14. Spiritus enim sponsam suam sic ornatam, ita
quidem ordinatam in Canticis multa laude prosequi-
tur dicens : Pulchra es, amica mea, suavis et decora,
terribilis ut castrorum acies ordinata (Cant. vi, 5).
Pulchra mundo, suavis proximo, decora celo. Vel
pulchra actu, suavis affectu, decora intellectu. Vel
pulchra honestate fami, suavis utilitate doctrinz,
decora vite sublimis necessitate. Vel pulchra exem-
plo, suavis verbo, decora consilio. Vel pulchra ope-
ribus, suavis moribus, decora mentis excessibus. Vel
pulchra proxinio, suavis angelo, decora sponso. Me-
rito ergo terribilis hostibus dicitur, in qua nec mundi
ambitio, nec proximi Llesio, nec sui presumptio,
nec angeli offensio, nec divinz voluntatis aversio vel
etiam ad modicum invenitur. ltem de eodem per
eumdem in eumdem : Tota pulchra es, amica mea, et.
ssacula non est in te(Ibid. 1v, T). Vere quidem pulchra,
40} nec hoste vincitur, nec mundo corrumpitur, nec
proximo seducitur, nec carne eliditur , ταῖς λα.

Er

115

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

716

erigitur. Tota quidem pulchra, quam nec actus cor- A Item id : Meditabor in omnibus operibus tuis, οἱ [a-

rumpit, ncc affectus inficit, nec intellectus impedit :
actus iniquitate, affectus vanitate, intellectus a cae-
lestium claritate. Nulla est igitur in ea macula, in^
qua nec maligni pr»valet suggestio, mundi sordent
mina vel promissio, carnis jacet sigillatio, mentis
suffocatur elatio. ilc igitur sunt. dilectionis onera,
quibus felix premitur anima. Hoc mens mea pre-
minatur onere, boc anima moriatur depressa pon-
dere. Onera igitur generalia constat esse quadrifaria.
Alia namque sunt Dei, alia animi, alia mundi, alia
inferni. Istorum quoque singula superius in aliis
subdivisimus. Nunc c:etera videamus.

15. Ninive in presenti potest quadrifarie accipi. Hi-
&torialiter, est illa metropolis inclyta Assyrii regni ; al-

ctis manuum (uarum exercebor (Psal. cxun, 5). Quse
si quis investigare sufficeret, mirabilem in eis Dei
sapienti: lucem inveniret. Et hzec ego utinam pos-
sem tam subtiilicer perspicere, tam competenter
enarrare, quam possum ardenter diligere ! Delectat
enim me, quia valde dulce et jucundum est, de his
rebus frequenter agere, ubi simul et ratione eruditur
sensus, eL suavitate delectatur animus, et admira-
tione excitatur affectus, ita ut. stupentes cum Psal-
mista οἱ admirantes clamemus : Quam magnificata
sunt opera tua, Domine ! nimis pro[unde facte suni
cogitationes tue. Vir insipiens non cognoscet, et stul-
tus. non intelliget hac (Psal. xci 6, ἢ. Et hac
quidem de inundo dicta sufficiant. Nunc aliqua de

legorice, in designatione mundi ; mystice, in typo Ecclc- B Ecclesix decore in medium prodeant.

sie ; moraliter, in persona anima. De civitate vero su-
perius historialiter aliqua, licet pauca, diximus. Restat
ergo ut ad alia exponenda transeamus. Ac primum
de interpretatione nominis videamus.

16. Ninive speciosa interpretatur, et de Deo atque
mundo in quodam philosophorum legitur :

eer » . Tu cuncta superno
Ducis ab exemp!o : pulchrum puten rrimus (yse
Mundu.u meüte gereus, Sinilique imagine formans.

Si enim quis artificem cogitet, οἱ materiam, et ex
ipsa creaturarum dissimiliuin copiam, atque in rebus
ordinem divinitus insitum, et gratiam, possunt qui-
dem per ejus δία, ordinem et ornatum, Dei cognosci
invisibilia ; potest ejus conspici utcunque poten.ia,
sapientia, clementia : potentia per situm, sapieutia
per ordinem, beniguitas per ornatum. Unde et idem
ab ornatu Grace χόσμος nomen accepit. Mundus
autem est universitas omnis, qua constat ex quatuor
elementis, globata in speciem absoluti orbis. Quod si
universitatis hujus machinam iutuearis, invenies
quod mirabili ratione et sapientia compositio rerum
omuium perfecta sit ; quod apta, quod congrua, quod
decora, quod cunctis partibus suis absoluta : in qua
non solum concordiam servant similia, sed etiam
qui? creante potentia ad esse prodierunt, dictante
sapientia in unam quodammodo amicitiam οἱ fe-
derationem conveniunt. Quid repuguautius potest esse
igne et aqua? Qus» tamen in rerum natura iia
Dei contemperavit providentia, αἱ non solum adinvi-

18. Ecclesia namque sponso Christi, templum
Altissimi, civitas Regis magni, tanta viget potentia,
decore, sapientia, quod nec hoste viuci, nec mundo
nec proxiino seduci, nec adversitate superari, nec
prosperitate inclinari, nec aura sin:stra ullatenus
valet fuscari. Unde Salvator de ea in Evangelio :
Venerunt flumina, flaverunt. venti, nec potuerunt ean
movere, fundata enim era4 super firmam petram
(Matth. vu, 25). Hinc in ejus laude, et dilectione, et
dilatatione nos excitat Psalmista : Ponite corda vwe-
stra in viriute ejus, οἱ distribuite domos ejus ut enar-
retis in progenie altera ( Psal. xvvu, 14). Sicut
enim (ut Tullius in fine secundi libri Khetoriez
(N. 86), meminit sunt qu:edam de bonis civitatis qux
ad ejus incolumitatem, quxdam qua ad ejus ampli-
ficaionem pertinent ; ita in Ecclesia, qua civitas
Regis magni est optima , ^ quzdam ad decorem,
alia ad awplificationem : ad sanitatem justitia, ad
firmitatem fortitudo, ad decorem prudentia, ad am-
pliüicationem temperantia.

19. Siquidem quatuor sunt qux animam erudiunt
et ornant, instruunt et roborant. Hac scilicet : con-
silia, obsequia, subsidia, remedia. Ad prudenüam
consilia, ad justitiam obsequia, ad fortitudinem sub-
sidia, ad temperantiam pertiuent remedia. ConsiLa
illuminant cacos, obsequia reddunt devotos, sub-
sidia roborant invalidos, remedia sanant xgroios.
Consilia expellunt ignorantiam, obsequia invidiam,

cem commume societatis vinculum non dissipent, p subsidia infirmitatem, remedia cupiditatem. Consilia

verum etiam nascentibus cuuctis, ut subsistere pos-
sint, vitale nutrimentum subwinistrent. Omnis
enim natura se diligit, et miro quodammodo plurium
dissimilium et in unum redactorum concordia unaun
ἧι o:mnibus harmoniam facit. Vide si pulchritudioi
divinorum operum aliquid desit; ei si nihil, vel
etiam in minimo, deesse videris, jam aliquid habes
unde arüficem mireris.

11. Qux cum Psalniista intueretur, vehementer
admirabatur dicens: Quam magnificata suut. opera
κα, Domine ! omnia in. sapient'a fecisti (Psal. cm,
21). Hem : Memor fui operum Domini, quia memor
ero ab initio mirabilium tuorum (Psal. 1xxvi, 12).

^

sapienlix faciunt doctores ; obsequia, jusütix: anaa-
tores ; subsidia, veritaüs defensores ; reme Jia, fel:-
citatis dilectores. Felix ergo civitas, qus nec
eget consilio, noc caret obsequio, mec subsidii jacet
imbecillitate, nec remedii sordet egestate. Hz:c Chri-
sius eo glorificato, et Spiritu Patris atque suo deto
Ecclesi su: contuiit : hxc ips» prior in ea ad
ipsius gloriam protulit. Siquidem consilia vit:e dedit,
obsequia justitize, subsidia constant&e, remedia pas-
nitenti:*. Consilia, homines docendo ; obsequia, iar-
bas pascendo (Maith. v, 2 δεᾳ.; xiv, 45 664.) ; sub-
sida, viduz, pupilli et advenz, cansas judicamde
(Deut. x, 18) ; remedia, p rtraxseendo,. ei omnes

α Hic forte deest : Quedam pertinent ad sanitatem, alia ad firmita:em.

7"

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM

"AS

oppressos a diabolo sanando (Act. x, $8). Consilia A lieze felicitatis, decurio hujus regis, ac minister hiu-

igitur dedit in monte, obsequia juxta mare, in cona-
culo subsidia, remedia in cruce.

20. Hzc quoque Ecclesia a sponso 580 accepit,
qux» ad ipsius timorem, decorem, honorem, amo-
rem sliis dilatandum ministravit. Siquidem per di-
vin:ze consilia scientix, et lucem sapientiz sibi cou-
versos copulavit philosophos ; per obsequia miseri-
vordix€ subjugavit ethnicos; per subsidia gratix
constanter expugnavit hzreticos; per remedia poe-
nitens clementer revocavit schismaticos. Per con-
silia veniunt ab ignorantia naturali, tanquam a parte
Orientali; per obsequia redeunt a fervore concu-
piscentiz, tanquam a plaga Australi ; per subsidia
retrahuntur a frigore malitie , tanquam a climate

jus legis, atque civis hujus urbis fieri? De qua dici-
tur voce Psalmograpbi : Gloriosa dicta sunt. de te,
civitas Dei (Psal. .xxxvn, 5). ltem idem de eadem :
Magnus Dominus, et laudabilis nimis in civitate Dei
nostri (Psal. xiv, 2). Πὰς est illa speciosa, de
qua sponsus in Canticis multa profert gloriosa di-
cens : Ecce tu yulchra es, amica mea, ecce tu pulchra
es. Oculi tui columbarum (Cant. wv, 1). Item idem in
eodem : Pulchra es, amica mea, suavis et decora, ter-
ribilis «t castrorum acies ordinata (lbid. v1, 5). ltem
idem de eadem in eodem: Tota pulchra e&, amica
mea, et macula non est in te (Ibid. ww, 1). Item sponsa
in eodem de seipsa : Nigra sum, inquit, sed formosa
filia Jerusalem, sicut tabernacula Cedar, sicut pelles

Seplentrionali; per remedia educuntur ab occasu B Salomonis (Ibid. 1, 4).

vitiorum, tanquam a p'aga Occidentali.

91. Hanc ei futuram numerose prolis lztitiam
Sponsus ejus per prophetam promiserat Isaiam.
Ecce ego, inquit, adducam ab Oriente semen tuum,
εἰ filios tuos ab extremis terre. Dicam Aquiloni : Da ;
et Austro : Noli prohibere (Isai. xy11,5,6). Hancetiam
ei promiserat ore Psalmographi. Magnus, inquit,
Dominus, et laudabilis nimis in civitate Dei mos.n.
Fundatur exsultatione universe terre mons Sion,
latera Aquilonis, ciritas regis magni (Psal. xvvu,
$, 5). Hzc revera civitas est refugii, qua venia,
liberlas, οἱ fiducia, donatur refugis morte summi
pontificis (Num. xxxv, 28, 22). In ea igitur sunt ad
sanitatem mandata, ad firmitatem consilia, ad de-
corem charismata, ad amplificationem ponitentix
remedia. Apostoli ad sanitatem, martyres ad firmi-
Litem, virgines ad decorem, confessores ad amplifi-
calionis odoreus. Ád sanitatem cha:i:as, ad firmita-
iem humilitas, ad decorem continentia, ad amplitu-
dinem clementia. Ad sanilatem illius poenitentes,
ad firmitatem przdicatores, ad decorem mundi con-
temptores, ad amplificationem conjugati miseri-
cordes.

22. lterum sunt alia hujus civitatis bona pretio-
sissima, qux? el ei sanitatem conferunt, οἱ ipsam
roborant, decenter exorpant, et amplissime dilatant.
Ev3ngelica gratia sanatur, doctrina apostolica ro-
boratur, eloquiis sanctorum doctorum ornatur,
decretis patrum orthodoxorum et canonibus dilata-
tur. Cum igitur haec civitas et a rege, et a lege, et a
plebe, et a situ, a copia, ab ornatu feliciter sit do-
tata; quia videlicet ejus rex felicitas, ipsius lex
charitas, plebs fidelium ct sub rege et lege consors
sOocielas, situs fidei et morum sinceritas, et copia
doctrinarum, οἱ virtutum aífluentia; ornatus, cha-
risimatum gratia ; processionum [ Fors., professionum]
diversa genera; cum tot et tantis, inquam, bonis, ct
talibus hzxec civitas largiter supereffluat, qux» mise-
ros angit dementia, viliorum sitire absinthium, hu-
jus mundi sequi naufragium, vite semper pati in-
fortunium, impie tyrannidis ferre dominium, et non
potius convolare ad auxilium serenissima civitatis,
ad gremium maternz. charitatis, ad gaudiurh ange-

C

25. Hic nobis suboritur a latere perutilis divisio,
hie nobis quadrifarix divisionis data -est occasio.
Siquidem mulier alia est non nigra, sed formosa ; alia
nigra et formosa ; alia nec formosa, nec nigra ; alia non
formosa, sed nigra. Prima est regina cceli ; secunda in
terris sponsa agni; tertia uxor mundi; quarta conjux
diaboli. Prima est eorum qui Letantur. cum Christo
in ccelis ; secunda fiJelium peregrinantium in terris ;
terlia eorum quos mundi absorbuit vanitas; quarta
eorum quos poenis affligit iniquitas, vel apud inferos
cruciat calamitas.

24. Siquidem quatuor sunt genera sponsalium,
quibus desponsantur prefíatarum genera mulierum.
Hxc scilicet : contemplationis divin:e lzetitia, venie
gratia, mundi concupiscentia, inferni miseria. Primo
desponsatur beatoruin angelorum societas ; secundo,
justorum hominum gloriosa unanimitas; tertio,
reproborum perniciosa vanitas ; quarto, apud infe-
ros pessimorum horrenda infelicitas. Primi sunt in
requie, secundi stant in acie, tertii turpiter sunt
prostrati; quarti mancipati misericorditer. Prima
est ea qui: sursum Jerusalem libera mater nostra
(Gal. 1v, 26). Secunda et tertia, in Dominica area
triticum simul et palea ; quarta apud inferos dolore
torquetur et miseria. In prima omnia gloriz, sed nihil
miseriz ; in secunda, multum glorizx, sed quiddam mi-
seriz ; in tertia, multum miseriz, sed vix aliquid glo-
rix ; in quarta nihil omnino gloriz, sed oinnia miseria.
Prima ergo sursum lztatur cui Christo ; tertia for-
nicetur cum mundo ; quarta crucietur cuin diabolo ;
secunda pr:paretur sponso; ut οἱ nigra sit per pae-
nitentiam, et formosa per obedientiam ; nigra per
humilitatem, formosa per charitatem ; nigra, ten-
tationum pugna; formosa, virtutum constantia ;
nigra, ministerio ; formosa, desiderio ; nigra, exer-
citio religionis ; formosa, sinceritate contemplatio-
nis; nigra est Ecclesia in carnalibus, formosa in
spiritualibus ; nigra in activis, formosa in contem -
plativis. Hzc est regina JEthiopix, qu: venit a flni-
bus terrz: sapientiam Salomonis audire. Nigra est
ergo, quia /Ethiopica ; formosa, quia zestuans sapien-
tia. Nigra, quia venit a finibus ultimis; formos?,
quia affluens deliciis.

-

719

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

129

95. Hic autem de ea in libro Regum scripta À regis mirabilem, sapientiam incomprebensibilein ,

sunt : Regina Saba, audita fama sapientie Salomo-
nis, venit in Jerusalem tentare eum in parabolis. Et
cum ea cameli portantes onera. Et attulit secum au-
rum multum, εἰ lapidem valde pretiosum. Ingres-
saque est ad Salomonem, et locuta est ei omnia,
quecunque erant in corde suo. Et enuntiavit ei Sa-
lomon omnia verba sua , et non fuit. verbum quod
rex omiserat et ei non indicaverat. Et vidit regina
Saba omnem sapientiam Salomonis, εἰ domum quam
edificavit, et cibos ejus, et sedem puerorum ejus, et
ordinem ministrorum ejus , et vesles ejus, εἰ vini
fusores ejus, et holocausta ejus, que of[ferebat in
domo Domini ; et obstupuit , et dixit : Verus est
sermo quem in terra mea de verbo tuo et de pru-
dentia tua audivi ; et ecce nec dimidia pars enuntiula
est mihi. Et dedit Salomoni centum viginti talenta
auri, et odoramenta multa, et lapidem valde pretio-
sum (11] leg. x, 1 seq.). Venit ergo regina Saba,
jd est, Ecclesia ex Gentibus diu sub vitiis capta.
Hoc enim interpretatur Saba. Venit audire sapien-
tiam Salomonis, et tentare euim in parabolis. Multa
enim apud eam ferebantur incerta, ut pote de mundi
conditione, de immortalitate animz, de futuro judi-
cio, de sanctoruin glorificatione, et aliis multis. De
quibus omnibus accedens ad Christum certificata est
ad liquidum. E! cum ea cameli portantes onera,
Gentiles scilicet afferentes secum misericordix epera,
vel diversa vitiorum genera. Et aurum multum, ra-
tionabilem videlicet sensum. ΕἸ lapidem pretiosum,
naturalem intellectum. Ingressa est per poenitentiam
ad verum Salomonem ; locuta est ei omnia per con-
fessionem. Sed et Salomon omnia verba ejus enun:
tiavit ei, quia postquam illi reconciliata est, post in
amicam et sponsam versa est. Tunc Jesus eam in
cellam introduxit vinariam (Cant. 1, 4), hinc osten-
dit ei ineffabilem divitiarum copiam. Unde in Evan-
gelio : Jam non dicam vos servos, sed amicos, quia
omnia quacunque audivi a Patre meo, ποία feci
tobis (Joan. xv,15). Vidit quoque sapientiam et pru-
dentiam ejus : prudentiam scilicet, qua disponit hu-
mana ; sapientiam, qua regit divina. Et domum ejus
(Prov. ix, 1), incarnationis ejus mysteria. lpsa est
enim quam sibi xdificavit sapientia. Vidit et cibos
Salomonis,. diversa pietatis genera, et varios affe-
ctus ordinate dilectionis. Vidit puerorum ejus se-
dem, ecclesiasticum in episcopis et presbyteris or-
dinem. Vidit ministrorum ejus ordines, inferiorum
scilicet graduum status differentes. Sed et ejus
vestes, singulos credentium, vel ornamenta virtu-
tum. Vini quoque fusores, electos verbi divini prz-
dicatores. Vidit ejus holocausta, sine dubio oratio-
oum supplicationunque mysteria. Ubi vidit hzc
omnia, admirata est super ejus responsis atque
prudentia. Si quis vero unctionum genera, sacra-
mentorum mystica officia, professionum devota
studia, gradus ordinum, ordines dignitatum, dignita-
tes ministrorum, ministros sacramentorum, sacra-
menta et exempla consideret, videt in his poten:iam

benignitatem | ineffabilem , lucem iuaccessibilemi.
Hxc de statu et decore sanctze paulo latius diximus
Ecclesiz, quatenus evidenter omnibus clareat, si sic
in regione dissimulationis, in convalle plorationis
uitet ejus tabernaculum, quomodo templum fulsuim
[Forte, sursum] fulgeat? Si enim quod evacuabitar
tanta fulget gloria, multo magis clarificatum est quod
semper in gloria manet.

26. Ninive quoque ad decorem referri potest animae.
Sed ne prolixius currat oratio, Ezechielis prophetica
sufficiat lectio, qua dici:ur : Jerusalem, Jerusalem,
radix tua, et generatio de terra Chanaan, etc. (Ezech.
xvi, 5). Dominus autem infelicem animam alloqwens,
el eam more rbetoris ex attributis personz et ne-
gotio convincens, et ei ante rem, cum re, et post
rem, adherentia pretendens, ante rem, quam sor-
dida, quam deformis, et quam vilis ; cum re, quam
sincera, quam decora, quam amabilis; posi rem,
quam fetida, venefica, quantum aboniinabilis fuerit,
intimat. Post hzc spretus, et aljectus, et confusus,
eam pius insequitur, et clementer revocat : promit-
tendo retrahit, retrahendo perfici, consummando
felicitat. Rem vero gratiam electionis nuncupo.
AtLtributa person:z, quibus confunditur, convincitur,
hsc sunt : nomen, victus, fortuna, habitus, affectio,
studia, consilia, facta, captus, institutie. Ex attribu-
tis autem negotio confunditur, quando pr:paratione,

A. a

perpetratione, exitu, tempore, occasione, loco, o

C cultate, modo, convincitur.

21. Super quibus si quis certificari studeat, lectio-
nisseriem prophetic: diligenter dissentiat | Fors., dis-
serat, aut edisserat]. Ego vero non docere rhetori-
cam, sed lectionem aggressus sum explanare pro-
pheticam. Prius ergo quz vel qualis ex vitio fuerit,
qu:e vel quanta ex gratiz officio exstiterit, manifestat
dicens : Radix twa, et genera:io. tua de terra Cha-
naan. Pater tuus Amorrheus, et mater tua. Hethea.
Et quando nata es, in die ortus tui non est precisus
umbilicus tuus ; non aqua lota in salutem, nec sale
salita, nec pannis involuta, etc., qux improperando
supponit : Usquequo, ait, et transivi per te, et vidi te,
el ecce tempus tuum, tempus amantium. ΕἸ exrpandi
super te amictum meum, el operui ignominiam tuam.
Et juravi tibi, et ingressus sum pactum tecum, et
facta es mihi. Et lavi te aqua, et mundavi sanguinem
tunm ex te. Et unzi te oleo, et vestivi te discoloribus,
et calceavi te hyacintho, et cinxi te bysso, et polymito,
et multis coloribus. Similam, et mel, et oleum co-
medisti, el decora facta es vehementer nimis, et profe-
cisti in regnum. Et egressum cst nomen tuum in
gentes propter speciem (wam, quia perfecta eras in
decore meo, quem posueram super te, dicit Dominus
(Ezech. xvi, 5).

28. Intuere super abundantes divitias divinze cle-
mentis: quomodo meretricum meretrix ex sordido
prostibulo in reginam sublimata, ornata cultu regio
sedet in. culmine virtutum et regni fastigio. Vere

Jg)

121

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM.

138

superabundantes diviti», cum non solum nobis ne- A justiti:e; tertium, in reparatione innocentiz. Pravi-

eessaria, verum etiam commoda apta tribuit, et grata.
Si enim sola necessaria tribueret, bonitas quidem
esset, sed dives non esset. Cum vero necessariis
commoda adjungit, divitias bonitatis su: ostendit.
Cum autem commoda congruis superadditis cumu-
lantur, abundantia divitiarum benitatis ejus demon-
stratur. Sed dum postremo congruis etiam grata ad-
jicit, quid aliud quam superabundantes divitias bo-
nitatis sux notas facit?

39. intuere diligenter singula, et vide quanta Sal-
vatoris nostri clementia, quanta nostrze salutis ei sit
diligentia. Prius enim aquis compunctionis abluit,
deinde virtutum vestimentis induit, postea sapientize
deliciis reficit, domum in honore regis» felicitatis
erigit. Primo aquis lavatur poenitentiz ; secundo in-
dumentis ornatur justiti»; tertio divinz scientize
cibatur ferculo ; quarto in regie dignitatis sublimatur
solio. Dicit ergo Dominus: Extendi super te amictum
meum. Amictus est angelorum custodia ; operimen-
tum ignominiz, virilis poenitentia; pactum, manda-
torum observantia ; juratio, salutis immobilis ratio;
facta est ei, illius in eternum glorificatio. Lavat eam
laerymis penitentie, mundat ejus sanguinem per
opera misericordie, ungit eam oleo k:etitiz ex secu-
ritate conscientiz. Ornat eam varietate virtutum;
munit affectus ejus firma spe celestium; candore
tingit virgine:e puritatis ; inferius afficit spiritualibus
(heophaniis. L:tificat ejus mentem scientia varie-
tatis. Dat ei constantiam operum, οἱ perfectionem
obedientizx, gratiam doctrinz, et odorem bonz famz.
Confert illi decorem sapientis, et nitorem eloquentiz,
eandorem innocentie, jucunditatem contemplativze
letiti;. Cibat eam naturalis legis notitia, scripte
legis intelligentia, Evangelii gratia. Vel reficit eam
allegorica scientia, morali, ac mystica. Vel erudit
eam rerum mundanarum scientia, causarum occul-
tarum intelligentia, divinarum rerum sapientia. Vel
reficit eain puritate actionis, dulcedine dilectionis,
suavitate contemplatiomis. Vel docet eam Trinitatis
notitiam, Patris scilicet potentiam, Filii sapientiam,
Spiritus sancti benignissimam clementiam. Sic est
decor animz, sic ei immortales conferuntur divitize.
Sic ornatur pectus, honoratur sensus, purificatur af-

dens ergo propheta Ninivem subverti, mundum
destrui, Ecclesiam turbari, animam vitiis impugnari ,
quasi premuniens dicit: Onus Ninive. Ac si diceret:
Quiescat, videat ne cadat (I Cor. x, 12); et quitenet,
teneat, donec de medio fiat (11 Thess. n, 7).

51, 53. Sed qui angustiam oneris prz:emiserat, ne quis
desperando oneri succumbat, post tristitiam oneris
letitiam supplet visionis dicens: Liber visionis Nahum
Helcesei. De nomine vero libri multiplex fii mentio in
serie divini eloquii. Hinc per Job: Qwis mihi adju-
torem tribuat, ut desiderium meum Omnipotens audiat ἢ
Et scribit ipse librum qui judicat, ut in humero'meo
portem | illum, εἰ circumdem quasi coronam mihi
(Job xxxi, ὅδ, 56). Hinc per Isaiam : Erit, inquit,
vobis visio omnium, quasi verba libri signati, quem
cum dederint scienti litteras, dicent: Lege istum ; et
respondebit: Non possum, signatus enim est (Isai.
xxix, 11). Hinc Dominus ad Ezechielem: Fili homi-
nis, aperi os tuum, et comede quodcunque ego do tibi.
Et vidi, et manus missa ad me, in qua erat involutus
liber. Et expandit illum coram me, qui erat scriptus

intus et foris. Et scripte eraM in eo lamentationes, et.

carmen, et we. Et comedi illud, et factum est. in ore
meo sicut mel dulce (Ézech. ui, 8, 9; ui, 5). Item
Daniel de eodem : Aspiciebam, inquit, et ecce throni
positi sunt, et antiquus dierum sedit. Vestimentum
ejus quasi nix candidum, et capilli ejus velut lana alba.
Thronus ejus flamma ignis, rote ejus ignis accensus.
Fluvius igneus, rapidusque egrediebatur de ore ejus.
Millia millium ministrabant ei,.et decies centena millia
assistebant ei. Judicium sedit, et libri aperti sunt
(Dan. vii, 9, 10). Hinc Zacharias: Levati, inquit,
oculos meos, et écce volumen volans. Et dizit ad me:
Quid tu vides? Et dizi: Ecce video volumen volans.
Longi.udo ejus decem cubitorum, et latitudoejus decem
cubitorum. Et dixit ad me: Hac est maledictio, quee
egreditur super faciem orbis terre (Zach. v, ἃ seq.).
Item in Apocalypsi de eodem: £t vidi in dextra se-
denlis super thronum librum scriptum intus, et foría
signatum sigillis septem. Et nemo poterat solvere eum
misi leo, qui vicit de tribu Juda. Ipse enim aperuit
eum, et solvit ejus signacula (Apoc. v, 1 seq.). Hzc
omnia ex divino protuli eloquio, quatenus lectori

fectus, clarificatur intellectus. Sic decoratur vita, g Clareat, quod in eo sit libri multiplex significatio.

mundatur conscientia, commendatur doctrina, cele-
bratur fama. De hujusmodi in Canticis voce sponsi
dicitur: Que est. ista quie ascendit de deserto deliciis
affluens, innixa saper dilectum suum (Cant. vin, 5)?
Item de eodem alibi per eumdem: Multe fi'iee con-
gregaverunt divitias , (iu. swpergressa es universas
(Prov. xxxi, 29).

20. Hxc de speciositate anim: breviter dicta suffi-
ciant. Nunc videamus qui onera cui conveniunt.
Onus mundi-est ipsius vel per Christum in melius, vel
in flne destructio. Onus Ecclesiz, h»resum vel schi-
ematum, seu morum carnalium impugnatio. Onus
animz, vitiorum subita incursio. Onus: primum est
in destructione idololatriz ; secundum, in defensione

99. Liber igitur alius est. naturze, alius disciplinze,
alius. gratis. Primus docet humanam :quitatem ;
secundus, humanam impunitatem ; tertius, humanam
et divinam charitatem. Primus conscientix et morum
promittit serenitatem; secundus, temporalium bo-
norum fecunditatem ; tertius, regni celorum felici-
tatem. Primus, instituta natur:; secundus, corporese
scita discipline; tertius monita docuit gratiz. Primi,
doctrina honesta; secundi, utilis; tertii, necessaria.
Per primum amicus honestatur, per secundum
servus ligatur. per tertium filius in hereditatem ve-
catur. Ainicus, ut referat gratiam ; servus, ne fugiat
ad idololatriam; filius, ut spreto exse Cesiie, ἃ

patriam. Primus hureane. socie doce. δυνατέ...

733

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

T34

secundus humane fragilitatis probat timorem ; A propinquat, tanto vicinius creatorem suum declarat.

toriius divinitatis ministrat timorem [ Forte, amorem ].
Primus igitur est confederationis; secundus, cor-
yeptionis; tertius, diectionis. Primus est ratie

animi; secundus, lex Moysi; tertius, Evangelium *

Christi. Sic humanum genas prius accipiens naturalis
legis honorem, iransgressor factus incidit in ti-
niorem, demum per zratiam Hquescens in amorem,
tandem ad pristinum rediit honorem. Horum uterque
potest diei liber visienis, dum et per primum intelligi
divina felicitas, et per secundum deitatis unitas, et
per tertium zternitatis valet identilas. Per primum
pacis sinceritas, per secundum prudentia, per tertium
pietas. Sinceritas, netaram pacifieando; prudentia,
consilium legendo; pietas, seipsum pro servis ha-
bendo.

94. Sunt etiam alii tres libri, quorum doetrina
woscuntur invisibilia Dei. Primus est fabrica mun-
dana; secundus, conecientia humana; tertius, proe-
destinatio divina. Universus enim mundus iste quasi
quidam liber est digito Dei scriptus, hoc est, virtute
divina creatus, et singube creature quasi figurm
qu:edam sunt, non bumans placito inventz, sed di-
viwo arbitrio institutx ad manifestanda , et quasi
quodammodo significanda Dei invisibilia. Quemad-
modum autem si illitteratus quis apertum librum vi-
deat, figuras aspicit, litteras autem non cognoscit ;
ia stultus et animalis bomo, qui non percipit ea qux
Dei sunt (1 Gor. ni, 14); in visibilibus istis creaturis

foris videt speciem, sed non intelligit rationem. Qui C

autem spiritalis est, οἱ omnia dijudicare potest
(v. 15), intus conspicit quam miranda sit potenia
creatoris, quam veneranda sapientia artificis, quam
diligenda benignitas przsidentis. Et ideo nemo est
eui opera Dei mirabilia non sunt, dum in eis insi-
piens solam miratur speciem. Sapiens autem per id
quod foris videt, profundam rimatur divinz sapientiz
rationem: velut si in una eademque scriptura aliter
eolorem sen formationem commendet, aliter vero
sensum et significationem laudet. Bonum est ergo
assidue contemplari divina opera et admirari, sed ei
qui rerum corporalium pulchritudinem in usum novit
vertere spiritalem. Nam et ideo Scriptura tanto
epere nos ad consideranda visibilia Dei excitat, ut

lllud vero visibile simulacrum invisibile exemplar
prias ostendere debet, quod divinz similitudinis
imagine im se perfectum retinet. Immensites autem
creaturarum magis ad essentiam, decor vero earum
magis pertinet ad formam. Essentia vero aliisque
[Leg. absque] forma censiderata, informitas est. Qued
autem informe est, in hoc quidem quod est, Deo si-
mile est. Sed in hoc quod íorma caret, a Deo die-
sidet. Quod ergo formatum est, magis Deo simile est,
quam id quod forma caret. Unde constat quod evi-
dentius simulacrum est decor creaturarum, quod
pertinet ad formam; quam immensitas enrum, que
ad solam spectat essentiam.

96. Item decor creataranrm propter formam nate-
ralem pertinet ad habitum, utilitas vero ad actum,
quia in hoc creaturae utiles sunt, quod homini
subjecte serviunt, et obsequium reddunt. Qued
autem ad habitum pertinet, magis propriam est et
mngis certum quam id quod pertinet ad actum,
quia habitum natura indidit, actum vero institutis
a'junxit. Simulacrum ergo decoris immensitatem
pariter et utilitatem in cognitione prxcedit. Εἰ
propterea prius , quia in manifestatione (est) evi-
dentius. Pulchra autem inquirenda sapientia ab ipso
sapiente simulacro inquisitionis exordium sumitur,
quia per sapientiam suam Pater manifestatur: moa
solum quando sapientiam suam in carnem misit, mci ^
tunc. quoque quando per sapientiam suam mundum ᾿
creavit.

51. Decor vero creaturarum, quem simulacrum
sapientiz esse diximus, quatuor compleciitur : situm,
motum, speciem et qualitatem. Sed in his motus
excellentiorem locum habet, quia vicimiora waa
mobiliora sunt, quam ea qui&? moveri non possunt.
Motus autem quadripartitus est: localis, naturalis,
animalis, rationalis. Ante οἱ retro, dextrorsum, si-
nistrorsum, sursum, deorsum, et circunt; naturalis in
augmento et detrimento ; animalis in sensibus et ap-
petitibus; rationalis in factis et consiliis. Rationalis
vero cunctis superponitur, quia in eo non solum sen-
Ssusad animandum, sed ratio quoque ad intelligendum
movetur. Hoc simulacro nullum potest in creaturis
esse evidentius, quia id quod sapit, invisibilem s3-

per ea qua foris cernimus, intus ad agnitionem veri- ἢ pientiam ostendit cunctis manifestius. Primum ergo

tatis veniamus. Unde Psalmista quasi pro magno se
jam hoc fecisse commemorat, et adhuc se facturum
pronuntiat dicens: Memor [ui dierum antiquorum,
meditatus sum in omnibus operibus tuis, et in factis
manuum (uarum exercebor (Psal. cxyu, 5).

$9. Tria igMur sunt visibilia Dci: potentia, sa-
pientia, benignitas. Tria queque visibilia mundi:
immensitas, formositas, utilitas. Potentia mani-
festatur per immensitatem, sapientia per formosi-
tatem, benignitas per utilitatem. H:ec tria przfata
suit quasi quzdam divinz cogitationis expressissima
simulacra. Quxrendum est ergo quid horum prius
eontemplantibus jn agnitione occurrat. Omnis autem
crentura, quanto vicinius similitudini creatoris ap-

ac principale increatz sapientix simulacrum est
creata sapientia, id est rationalis creatura: qux, quia
secundum aliquid invisibilis, secundum aliquid visi-
bilis est, janua contemplationis facia est pariter εἰ
via. In quantum invisibilis est, janua ; in quantum
vero visibilis, via. Janua est, quia ingredienti ad con-
templationem animo primum aditum pandit; via est,
quia currentem in contemplationem animum δά
finem perducit. Janua est, quia quodammodo invisi-
bilia visibiliter ostendit; via est, quia de visibilibus
per invisibilia euntes usque ad visibilium pariter et
invisibilium creatorem videndum perducit. loc valet
in seipso noscere vafer homo.

$$. Quoniam vero de visibilibus ad invisibilia

125

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM.

126

oculos [Forte leg. oculis; autem contemplationis in- A zternitas, et eterna :equalitas. Quia non potest esse

gressi sumus, ad hoc usque via investigationis pene-
travimus, ut jam creatorem rerum sine principio,
sine fine, sine mutabilitate esse non dubitemus.
Restat igitur considerare utrum ex secundo libro,
id est, ex bumana conscientia, Dei noscantur invisi-
bilia. In conscientia quidam humana sunt tria, per
qua cognoscuntur utrinque Dei invisibilia, persona-
rum scilicet Trjnitas, et essentix unitas. Hxc autem
sunt: potentia Patris, sapientia Filii, benignitas Spi-
ritus sancti. In anima vero 00 tria sunt: mens sci-
licet, intellectus, et amor. Mens quidem de se intel-
lectum gignit, una unum. Qux dum conspicit, quod
subtilis, quod verus, quod conveniens, qucd jucun-
dus sit, mox eum diligit, et sibi in ipso complacet.

Videt pariter et stupet, et se tale quid invenire po- B

tuisse miratur, et gaudet. Libet illum semper aspi-
cere, semper habere, semper illo frui, semper in illo
delectari. Ipse per se placet, nec aliquid extra illum
quzritur, quia in illo totum amatur. In illo contem-
platio veritatis ad videndum delectabilis, ad hahendum
suavis, ad fruendum dulcis. Cum illo secum mens
quiescit , nec unquam secreli sui txdio afficitur;
quie hoc unico, non tamen solitario, consorte lxtatur.

59. Considera ergo bxc tria, mentem, intellectum,
amorem. De mente intellectus nascitur, de mente
pariter et intellectu amor nascitur: de sola mente
&olus intellectus, quia sola solum genuit. ÀÁmor vero
non de sola mente, nec de solo intellectu, quia de
utroque procedit. Prius mens, deinde mens et intel-
lectus, postea mens, intellectus, et amor. Et hoc qui-
dem in nobis ita est: verum in Deo longe aliter sua-
dei ratio. Semper enim in illo sapientia, quia
g&emper sapienliam habuit, quia semper sapiens
fuit. Semper ab illo sapientia, quia genita se
a gignente non dividit. Semper genita est, et semper
gignitur: nec cum gignitur, inchoans, nec eum ge-
nita est, cessaus. Semper gignitur, quia zlerna:
semper genita est, quia perfecta. Qui genuit, Pater
est: qui genitus est, Filius est. Et quia qui genuit
semper genuit, :elernus est Paler. Et quia qui ge-
nilus est semper genitus est, cxterno Patri Filius
coziernus est. Item qui semper sapientiam habuit,
semper sapientiam dilext. Qui vero semper di-
lexit, semper amorem habuit. Itaque sterno Patri
et Filio co:eternus anmorest, quia Spiritus sanctus est.

40. Sed quia superius creatorem omnium summe
et vere unum esse asseruimus, hiec tria in Deo unum
esse oportet ut confiteamur. Quia iterum ille qui
genitus es, non potest ille esse a quo genitus est,
neque item ille qui a gignente et genito procedit ille
esse potest qui est gignens, vel genitus, inexpugna-
bili ratione veritatis in Deo et personarum Trinitatem
et substanti: uuitatem cogimur asserere. Tres ergo
unum sunt, quia in tribus personis una est substantia;
sed tres unus non sunt, quia sicut distinctio perso-
narum Deitatis unitatem non dividit, ita et unitas
Deitatis personarum distinctionem non confundit.
Tribus ergo in Deitate una communis est et «qualis

singulis dissimile, quod omnibus facit Deitss una
commune. Hoc jam dictum sufficiat ex cognitione di-
vina, qui ex humana trahitur conscientia. Sed
sciendum est quod hxc cognitio et visio dicitur, et
sapientia dicitur, etprxscientia dicitur, et providen ia
dicitur. Visio, quia aspicit ; sapientia, quia intelligit ;
przescientia, quia przevenit ; providentia, quia disponit.

41. Primus igitur liber est mundanze conditionis ;
secundus, human: rationis ; tertius, divinz pr-edesti-
nationis: per quorum singuld noscuntur Dei invisi-
bilia, et mundi desolatio, et ejusdem per Christum
reparatio, et status Ecclesix, et redemptio anim,
et felicitas patriz. Primi libri singuli anni sunt quasi
quaterniones; folia, menses; pagine , dies; con-
structiones, summ:e negotiorum ; color, prosperitas
eorum; litura vel mendositas, adversitas ipsorum.
Dum igitur fortuna ridet, litura fulget; dum mutat .
vultum, oratio patitur defectum. Liber iste scriptus
est intus et foris. Foris, apertis negotiis; intus, occul-
tis causis. In eo quoque script: sunt lamentationes,
carmen, et vx. Ve ethnicorum, lamentationes hzere-
ticorum, carmen Christianorum. In mundo namque
et miserorum supplicia, et lapsorum poanitentia, et
sanctorum innocentia.

42. De secundo quoque libro possumus dicere sí-
milia. Hujus namque quasi quaterniones sunt animi
dispositiones ; folia, dispensationes ; pagin:, affectio-
nes; orationes, cordis intentiones ; litterze color, Dei
et proximi amor ; eclipsis vel litura, ambitio s:culi,

' et carnis concupiscentia. Scriptus quoque est intus

et foris. Intus, desideriis; foris, factis : foris ope-
rando, intus diligendo. Et in eo sunt scrip:z:: lamen-
taliones, carmen, et ve. V:e, mentis excxecatio ; lamen-
taliones, peccatorum confessio; carmen, veritatis
contemplatio. V, salutis desperatio; lamentationes,
delictorum coupunctio ; carmen, perfecta dilectio.
43. De tertio vero libro multa possent dici subti-
lia ; sed nos, prolixitatis vitandae gratia, festinare co-
gimur ad alia. Primus igitur liber historicus; secun-
dus moralis; tertius anagogicus. Primus est biblio-
theca negotiorum ; secundus, canon vel regula mo-
rum ; teriius, doctrina et causa cunctorum. Uterquc
ergo, ut prxfatum est, liber est visionis Nahum.

p 4^ Nahum consolator interpretatur : quod con-

grue super Salvatoris intelligitur persona, qui, juxta
illud Apostoli, consolatur nos in omhi tribulatione no-
stra (11 Cor. 1, 4). Quatuor namque sunt cjus princi-
pales in nobis consolationes. Alia enim est in tempo-
ralium bonorum pacifica fertilitate, alia in corporum
sanitate, alia in morum concordia, alia in contem-
plationis l:etitia. Prima propellit mundi miserias; ge-
cunda, carnis angustias; tertia, animi molestias ;
quarta contemplationis excludit tenebras. Prima con-
solatio est carnalis, secunda animalis, tertia spirita-
lis, quarta intellectualis. Prima pacificat actum, se-
cunda tranquillat sensum, tertia sedal animum, quar- -
ta illustrat intellectum. Prima invitat ad misericor-
dix opera, secunda ad reliqionwxo exexe., exon. νὰ
T7

741

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

138

formam perfecta dilectionis, quarta ad l:etitiam con- A Si vero singulas attendas clausulas, alia, quze dicitur

templationis. Prima, servum ; secunda, mercenarium ;
tertia, filium ; quarta, spiritale facit conjugium.

45. Helcheseus interpretatur advocatus. In. caus
proseoutione opus est advocatione. Est etiam in re-
conciliatione facienda advocatio necessaria. Tres
enim generales caus: persecutionis; tres nobis sunt
necessarie advocationes. Tres siquidem in causam
ducimus. ^ Tertio de moribus et vita ante judicem
discutimus. Primo enim stamus ante hominem, se-
eundo ante angelum, tertio ante Deum. Ante homi-
nem, peccata confitendo ; ante angelum, pro pecca-
tis supplicando; ante Deum sententiam exspectando.

Primo ducit in causam timor poene, secundo condi- :

tio vitze, tertio necessitas justitiz. In prima causa

hypozeuxis, imminet figura, ubi in singulis sensi-
bus propria unicuique est clausula; qua híc quoque
ostenditur, cum sensus quater, sive quinquies, claudi-
tur. Tertia quoque figura, qu:e dicitur catachresis, se
ingerit, αὐτὸ rei numen alienz, non habenti pro-
prium, attribuit. Cum enim Deo impassibili, incom-
mutabili furor, ira, xemulatio ascribitur, hoc mon
proprie, sed figurate dicitur. Color vero, quantum ad
negolium, dicitur frequentatio. Frequentatio vero
est, cum res in tota causa vel negotio disperse in
unum coguntur locum, quo gravior, aut acrior, aut
criminosior sit oratio. Vehemens est exornatio :ist8,
et conjecturalis constitutione caus: semper fere ne-
cessaria, el in czeteris generibus causarum, et in om-

advocatum habemus penitentiam, in secunda justi- D ni oratione nonnunquam adhibenda. Qui color hic

tiam, in tertia solam Salvatoris misericordiam. Pri-
ma igitur est in peccatorum confessione, secunda in
vite hujus consummatione, terlia in generali om-
nium examinatione. Quisquis vero eleganter et pure
primam peroraverit causam, iu secunda primam, in
tertia geminam glorix induet stolam. Príma igitur
recte. perorata, justificatur; in secunda honorifica-
tur; in tertia glorificatur. Advocatum igitur habe-
mus Jesum Christum justum (1 Joan. 11, 1). In pri-
ma suggerendo poenitentiam, in secunda conferendo
justitiam, in tertia perducendo ad gloriam. Advoca-
tus igitur cst et consolator Jesus, misericordiosissi-
mus.Salvator : consolator in miseria, advocatus in
causa ; consolator in tribulatione, advocatus in per-
oratione; consolator, ne succumbamus ; advocatus,
ut vincamus.

46. Dominus emulator, et ulciscens Dominus. Ulci-
scens Dominus, et habens [urorem : ulciscens Domi-
nus in hostes suos, et irascens ipse inimicis suis (Na-
hum 1, 2, 5). In prophete exordio tumentem pro ni-
tore l'ingu:x oratorem, ac de flore colorati eloquii se
jactitantem adhortamur, ne Demosthenis lepores,
Quintiliani flores, Ciceronis colores divini eloquii
simplicitati coloratissim:z prxferat, nec eloquentiam
peccatricem magis quam sanctam simplicitatem dili-
gat. Cum enim regnum Dei non sit 11. sermone, sed
virtute spiritus (1 Cor. iv, 20), et animz puritate,
tanta tamen in divino eloquio et coloris gratia et vir-

tutis gloria, tanta sermonis et splendida suavitas, et D

henesta operur fecunditas, lingu: nitor, verbi color,
eulp:x timor, Dei amor inseritur; ut ejus compara-
tiene Demosthenes sordeat, Quintilianus jaceat, hu-
mi Tullius h:ereat. Sed quia sancti non vento stu-
dentes, sed gratie; οἱ virtuti operam dantes, non
cenodoxi:? ; non laudi hominum, sed patri luminum
vivere decreverunt, ornatissimam posiponentes ur-
banitatem, necessariam sequi utilitatem potius ele-
gerunt. Sed hxc haetenus. Igitur ceptam expositio-
nem prosequamur.

4T. Deminus emulator, etc. Si ad totam oratio-
nem respicias, figura epanaphora est, ubiin imo
versu per principia sensuum ulciscens solies repetit.

8 In boc loco videntur aliqua deficere. Epir.

patet, ubi summa totius negotii ex frequenta'ione
pendet. H:ec quidem scholastice dicernimus |Forte,
disseruimus], nunc ad expositionis seriem redeamus.

48. Proponit ergo propheta primum Domini 20 mu-
lationem, deinde trifariam ultionem, pos:ea iram
ejus ef furorem. Acsi Nahum diceret ad Assyrium:
Nunquid sponsani tibi derelinquet Assyrio, cujus ca-
stitatis zemulatio eripuit eam ex /Egypto, mari Ru-
bro et deserto; super cujus inimicis multiplex et gra-
vissima irrogata est ultio; super cujus hostibus fu-
ror Dei accensus est οἱ indignatio? /Emulatio juxta
illud Apostoli: ZEmulor vos Dei amulatione, despondi
enim vos uni viro, virginem castam exhibere Christe
(H1 Cor. x1, 2), respicit ad conjugium. Ultio vero
ad inimicorum excidium. Furor autem οἱ ira Dei
ad sternum supplicium. Hanc utique sponsam
in Abraham subarrhavit, sed per legem copula-
vit : cujus zelo Egyptum horrendis flagitiis afflixit,
AEgyptios submersit, innumeros hostium cuneos
prostravit, pane cceli, et carnibus in deserto eam pa-
vit, deinde in terram repromissionis introduxit. Hze
est ::mulatio, cum triplex videatur. Quod. si ultio re-
feratur adeum, prima fuit idololatrix , secunda luxu-
riz, tertia gastrimargie. Prima, quando vitulum ia
deserto fabricavit (Exod. xxxn, 4); secunda, quan-
do scelus in. uxore Levite perpetratum vindicavit
(Judic. xix, 1 seq. ; xx, 1 seq.); tertia, quando
Israel pro peccato filiorum Heli przcipitavit (4 Reg.
iv, 10 5eg.). Furor, quando arcam captivavit ; ira,
quando Saul reprobavit (Jbóid. xin, 45 seq. ; xv, 44
seq.). In prima ultione ceciderunt viginti quinque
millia; in secunda de Israel ceciderunt virorum qua-
draginta millia, de Benjamin vero viginti quinque
millia et centum ; in tertia, primo ceciderunt viro-
rum quatuor millia; sccundo, quando arca capta
est, peditum triginta millia. Si vero de inimicis in-
telligatur ultio, prima fuit in. /Egyptiorum submer-
sione (Exod. xiv, 27, 28); secunda in triginta resum
Chananzorum etunius interfeclione, et populorum
expugnatione (Jos. xi, 1 seq.) ; tertia. in Philisthzeo-
rum, Moabitarum, Ammonitarum, ldumsorum, et
Gelerorum frequentissima oppressione. Et. est. sen-

729

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM

150

sus : si dilectus Deo populus traditur tibi, noli ad- Α adoptionem nos filios Dci facit, sacri fontis unda nos

versus Deum gloriari. Si enim ultus est eum in tot et
tantis millibus, nullatenus effugies manus ejus. Hzc
autem historialiter diximus, nunc ea ad Ecclesiam
referamus.

49. Prxvidens ergo propheta Ecclesiam ex Gen-
tibus futuram, tribulationes, pressuras, pro justitia
passuram, allequitur eam consolando, et ipsius ho-
sies deterrendo, dicens : Dominus amulator, etc.
Acsi diceret : Magno quidem pretio te emit, pretioso
sanguine suo te redemit, atque ex prostibulària gra-
tuito te vocavit, baptismatis unda lavit, gratix mune-
ribus exornavit, et insuper conjugem desponsavit,
in reginam sublimavit : cujus si violaverit [Leg.
violaveris] conjugium, rivalem desiderans, vel adul-

teri incestum contubernium, zelo accensus, jura ser- B

vat conjugii, injurias excludit lenocinii, gravissime
nefas vindicat adulterii.

50. Quare vero triplex inferatur ultio, ex ipsius
conjugii perpenditur officio. Tria siquidem sunt bona
conjugii : fides, prolis spes, unitas sacramenti. Qui,
si sponso servaverit, illibata audit voce sponsi sui in
Canticis commendata : Pulchra es, amica meo, sua-
vis et decora, terribilis ut castrorum | acies. ordinata
(Cant. v1, 5). Vult enim sponsus ut firma sit fides
tori, legitimus sit partus uteri, inviolata castitas sa-
cramenti. Fides, ne in Evangelio Judaicam miscest
perfidiam; legitimus partus, ne sequatur mundi con-
cupiscenltiam ; castitas sacramenti, ne labatur ad hze-
resim, vel schismata, vel idololatriam. Fides Ecclesiz
firmatur in sacramento baptismatis; partus fit per
praedicationem veritatis; sacramentum, in spiritali
copula unitatis. Fides est, ut soli Christo placeat;
partus, ut ei soli pariat; sacramentum, ut una uni
maneat. Ád fidem respicit illud Apostoli : Mulier non
habet potestatem sui, sed vir ejus (1 Cor. vii, 4). Ad
partum : Volo juniores nubere, filios procreare, ma-
ires (amilias esse (1 Tim. v, 14). Ad sacramentum il-
lud : Precipio autem non ego, sed Dominus, uxorem
a viro non discedere : quod si discesserit, manere in-
nuptam, aut reconciliari viro (I Cor. vin, 10, 11). In
aqua igitur desponsatur, in sanguiue fecundatur, in
spiritu copulatur. Desponsatur baptismatis tinctione,
fecundatur incarnationis przedicatione, copulatur in
splendoribus sanctorum, el beata retributione. Per
aquamlic moraliter accipio baptismi plenissimam
sanciilatem; per sanguinem, prazdicationis novita-
tem ; per spiritum, illam spiritualem, qua Deus om-
nia eril in omuibus, unitatem (1 Cor. xv, 28). Alio-
qui si de fide agitur, per iria generatur Ecclesia,
sicque in baptismate manent individua, quod nullum
eorum ab alterius connexione sejungitur; sed, ut no-
bis asserit beatus Ambrosius, unum sunt, non. natu-
ra ejusdem substantia, sed cjusdem mysterii opera-
tione. Nam « Spiritus, ut idein ail. (Lib. 11 de Spirit.
&anct., cap. 10), mentem revocat, aqua perficit ad
lavacrum, sanguis spectat ad. pretium. Spiritus per

^ Alii, redimit, sed Ambrosius redemit.

» Abhinc usque ad sanguis deest in Ambrosio.

abluit, sanguis Domini nos redemit 4.» Hxc autem
sunt tria, qux testimonium dant in terra, spiritus,
aqua,-et sanguis (I Joan. v, 8). Alterum igitur in-
visibile, alterum visibile testimonium sacramento
consequimur spiritali. »

91. Per hzc igitur tria generatur Ecclesia, et ge-
nerat; abluitur, et lavat; liberatur, et liberat ; reno-
vatur, et renovat. In aqua signatur vitiorum ablu-
tio; per sanguinem de manu pessimorum fit redem-
ptio; per spiritum vitze renovatio. Quoniam igitur
hzc tria Ecclesix* sunt collata, et in ejus nativitate,
etinipsius ministerio, atque potestate, quoties iR
his ab ea fit transgressio, triplex eam sequitur ultio.
Quia videlicet antithesi oppositio, et vitiis sordidatur,
et ab hoste captivatur, et carceri vel crimini in prz-
senti, gehennz in futuro crucianda mancipatur. Vel
quoniam hostium Ecclesiz tria sunt genera : primum
sine sacramento Ecclesie; secundum extra Eccle-
siam, sed cum sacramento Ecclesi ; tertium cum
sacramento Ecclesi», et in Ecclesia, quoties Eccle-
sia ab ipsis opprimitur, in eosdem bostes divinitus
ultio funditur. Et hoc est, quod ἃ pn pheta ulciscens
tertio ponitur.

52. Aliter. Propheta fidelem alloquitur animam,
admonens eam super statu suo, sive lapsu, semper
esse sollicitam : statu, ut maneat; lapsu, ut redeat;
ostendens quam distincte [Fors., districte] exigat
justitiam, qui promptus est ulcisci omnem injuriam,

. et omnem inobedientiam (11 Cor. x, 6). Et hoc fa-

cit quiuque modis : vel scil:cet ἃ supplicio inimici,
vel a contemptu servi, vel a perfidia mercenarii, vel
ab inobedientia filii, vel ab irreverentia conjugii.
Siquidem quatuor modis Domino servitur, et. quin-
que modis ei delinquitur. Aut enim obtemperatur ei
motu supplici, aut spe pramii, vel amore filii, vel
alfectu conjugii. Quinque vero modis ei delinquitur,
his scilicet quos superposui. Quia ergo Dominus
vemulatur sponsam et vindicat conjugiiirreverent am :
Dominus emulator est. Quia vero impunitam sibi
non deserit inobedientiam, additur, et ulciscens ;
c gratiam, fraudem mercenarii, subsequitur, ulci-
scens Dominus et habens furorem ; ad contemptum
vero servi, quarto opponitur, ulciscens Dominus
in hostes suos. Si vero juxta traditionem scholastico-
rum Mhostis et inimici facere velimus distantiam,
hostis ad tempus, semper vero inodio manet inimicus :
hostis accidentaliter, inimicus naturaliter. De hoste
post victoriam exspectatur gratia; ex inimico qui-
dem nullius feederis sperantur vestigia. Hinc per
quemdam sapientem dicitur :
Hostibus evictis hostia nomen habet.

Sed pro inimico nulla apud antiquos lege suppli-
catur. Unde hic quoque furor ad hostes additur;
ira vero inimicis anteponitur. Furor autem brevis
est animi commotio; ira, gravis et diuturna ipsius
indignatio. Per furorem ergo hostium intimatur

€ Locus corruptus.

791

S. JULIAN EPISCOP! TOLETANI 32

conversio; per iram, inimicorum jugis obstinatio. A ultionis Dominum sentire coguntur. Sequitur :

Quia vero Ecclesía quodam tempore habet hostes,
uos alio possidet adjutores : quosdam videt nunc
contra se furere, quos postea pro sui obsequio gau-
det passim discurrere : hos nunc pauperum oppres-
sores, postea facultatum devotos erogatores : nunc
veritatis impugnatores, iterum ejusdem fidelissimos
praedicatores; hoc previdens propheta, furorem ho-
stibus addidit, iram nunc obstinatis anteposuit.

55. Hxc autem distantia plane designatur in Isaia,
ubi a Domino dicitur : Heu! consolabor super
hostibus eis, vindicabor de inimicis meis (Isai. 1,
921.) Huic vero simile reperies in lamentationibus
Jeremi:z : Non crediderunt, inquit, reges terre, et ha-
bitatores orbis, quod ingrederetur hostis et inimicus
per portas Jerusalem (Thren. v, 12). Et multa talia di-
vina contient eloquia. Iu Isaia quoque de conversione
dicitur hostium : Venient ad te qui detrahebant mihi, et
adorabunt vestigia pedum tuorum (Isai. vx, 14). ltem
idem : Inundatio camelorum operiet te, dromedarii Ma-
4lian et Epha.O mnes de Saba venient, aurum et thus defe-
rentes, et laudem Domino annuntiantes (v. 6). |tem in eo-
dem : Viri sublimes et gloriosi ad te tunc inclinabunt, et
ἐπὶ erunt, et reges pacifici servient tibi (Isai. xtv, 44).
tem : Omne pecus Cedar conaregabitur tibi : arietes Na-
baioth ministrabunt tibi (Lx, T). Item: [ndomibus ubi prius
habitabant dracones et struthiones, orietur viror calami
el junci ( xxxv, 7). ltemin Job : Ab Aquilone procedet
[umus, et ad. Deum [ormidolosa laudatio (Job xxxvii,
22). Et in psalmo : Dec ezsecratione εἰ mendacio
annuntiabitur consummatio. Item in eodem : Conver-
tentur ad. vesperam, et famem patientur ut. canes,
et circuibunt civitatem (Psal. Lvin,13, 15). Item in Job :
Dominus ad eum : Nunquid illudes ci, Beeimoth
scilicet, quasi avi, aut ligabis eum ancillis tuis (Job xt,
21) Εἰ in Abdia de diabolo sub persona Esau lo-
quente : Quomodo, inquit, scrutati sunt Esau, inwestiga-
verunt abscondita ejus? Omnes viri foederis sui illuse-
runt tibi, invaluerunt adversus te : omnes viri pacistua,
qui cornedunt. tecum panem, ponent. insidias subter te
(Abd. 1, 6, 7). Et in lHabacuc sub eodem typo : Va
ei (diabolo scilicet) qui multiplicat non sua ! usquequo
aggravat. contra se densun lutum? Nunquid non re-
pente consurgent, qni mordeant. te, et suscitabuntur
lucerantes te, et eris eis in rapinam (Hab. 1,0, 1)? Et
in Sophionia : Ultra flumina /Ethiopic, inde supplices
mei, filii dispersorum meorum deferent. munus mihi
(Soph. ui, 10). Salomon quoad Ecclesiam de hostiura
conversione : Coronaberis, iuquit, de capite Ámana,
de vertice Sunir, et. Hermon, de cubilibus leonum, de
montibus pardorum (Cant. 1v, 8). Salvator autein
loquens ad Phaiiseos, hoc asserit fieri : Amen dico vo-
b.s, publicani el meretrices precedent vos in. regnum
Dei (Matth. xxi, 51). Ad singula vero negotiorum gene-
Ta superius Dominus apponitur, quia qui nec timore,
ncc praemio, nec honore, nec affecti ei obsequuntur,

* Pressius el elegantius suo more Tullius : Forti-
tudo est considerata periculorum susceptio et laborum
perpessio. Ljus putes, magnificentia, fidentia, etc.

P
E

54. Dominus patiens, οἱ magnus. fortitudine, et
mundans non faciat innocentem Nah. 1. 5). Figura,
quantum ad litteram, polysyntheton dicitur. Est enim
dictio multis catenata conjunctionibus αἱ hic :
Dominus patiens, et maqnus fortitudine, et mundans,
eic. Quantum vero ad. sensum, qua Dominus ad
utrumque refertur, hypozeuxis esse probatur.
Tropus autem, scilicet locutionis modus, eatachresis
esse a peritis in arte non dubitatur, quo scilicet
alien: réi nomen alteri, scilicet pstientia a Deo quz
proprie aliena est, ab eo annotatur. Proprie .enim
est patientia, quam conritetur miseria. Hac dicen-
Les de littera, arti satisfecimmus : sensus quoque, qmi
in ea latitant,inquiramus.

535. Primum ergo dicitur Assyrio, ne quía ad
tempus floret, quia multis prevalet, hoc men suo
brachio, sed divino referat judicio : quo dictante,
et populi Judaici expiatur iniquitas, οἱ adversario-
rum augetur infelicitas, juxta illud : Qwi justus est, ju-
slier fiat, et qui insordibus est, sordescat adhuc (Apoc.
xxu, 11). Quo enim prolixior est Dei patientia, eo
gravius percutit judicis sententia, juxta illud pro-
pheticum : Tacui, silui, patiens fui, quasi parturiens
loquar (Isai. xi ys, 14 ). Patituritaque Dominus juste ἡ
alterutrum affligi, et affligere, quando et hunc per
patientiam mundando reducit ad innocentiam, et
ille ob meritum svitix poenas luit dignas propriz
injustitizx. H:ec de Assyrio dicuntur. De Ecclesia vero
quomodo legendum [F., intelligendum] sit, referatur.

56. Dominus patiens, etc. « * Fortitado, ut ait
Cicero in Rhetoricis (Lió. n, num. 54) rerum
magnarum et excelsarum appetitio, et rerum
hunrülium contemptio, et laboris cum utilitatis
rationeest perpessio. Ejus vero partes sunt quatwor.
Magniücentia, fiducia, patientia, perseverantia. Ma-
gniliceniia est rerun magnarum οἱ exceisarum
cum quadam animi amplitudine adiministratio. Fidu-
cia est, per quam magnis et honestis rebus multum
sibi animus fidueie certa cum cum spe collocat. Pa-
tientia est, honestatis et utilitatis causa, rerum ardua-
rui ac difficilium voluntaria ac diuturna perpessio.
Persevcerantia est in ratione bene considerata stabilis
et perpetua permansio. » Hxcomniaprx»misimus, qu»
non solum ad pr:esens negotium, sed etiam ad alia fere
niunera necessaria fore cognovimus.

51. Quatuor igitur sunt quibus firmatur, probatur,
decoratur, conservatur Ecclesia, scilicet : mandata,
flagella, charismata, ventamenta. Mandatis firmatur,
flagellis. probatur, charismatibus decoratur, tenta-
mentis conservatur. In mandatis igitur habenda est
fiJucia, flagellis exhibenda est patientia, in charis-
matibus habetur magnificentia, tentamentis oppo-
nenda est perseverantia. Praevidens igitur propheta
futuras Ecclesie afflietiones, et varia gratiarum
munera, et consolationes, ordine przpostero exsequi- |

Magnificentia. est. rerum.... excelsarum cum animi
amyin quadam et splendida propositione agitatio atque
adininistretio. Fidentia, etc., ut et hic fere.

199

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM

194

tur, quod a nobis naturali subsequenter exsequitur. À catur de Assyrio. Est ergo sensus: Dominus justo

Dientuar Dominus mundans, utique prius mandatis ;
patiens postea in flagellis; deinceps magnificus im
donis ; demum reddens innocentiam, dum non ceditur
tentamentis. Ex primo igitur surgit fiducia , ex se-
cundo patientia, ex tertio magnificentia, ex quarto
comparatur innocentia. Hoc autem sciendum est,
quod divina pagina ita loqui consuevit, ut Dommus
pati vel facere dicatur qued pati vel fieri ab ele-
ctis, vel in eis, permittit. Unde et hic patiens Domi-
nus dicitur. Reliquum vero quod sequitur ei satis
proprie ascribitur.

58. Aliter quateor ordinum genera continet. Pri-
mus est conjugalis, secundus virginalis, tertius soli«
tarius, quartus sacerdotalis. In. conjugalibus ergo

*suo judicio magna et innumera crudelia permittit fa-

cere savienti Assyrio, et quasi tempestatem et turbi-
nem, passim discurrendo, omnia conterere : sed ipse,
qui habenas ejus laxavit sevitize, convers: presideng
jure omnipotentis, incomprehensibilis laus justitise,
illius moderatur frena nequitix. In hac enim szvitia
presideutis impletur justitia, in qua Assyrius, etsi
pravi voluntate animi, sed data ad judicium potestas
est officii, ut per cam premat servum, angat merce-
narium, erudiat el corrigat fllium, prosternat adver-
sarium, justus fiat justior, sordidus sordidior. Hoc
quoque sciendum, quod a principio prophetz usque
ail id, quod ait : Si perfecti fuerint, et ita plures, etc.
(Nah. 1, 12), super Ássyrio accipiuntur omnia. In om-

tenet patientiam, in virginibus magnificentiam, in D nibus ejus evidenter designatur malitia, quain tamen

solitariis perseverantiam, in sacerdetali pro ormni-
bus fiduciam. In conjugali est mundana sollicitudo;
in virginali, angelica pulchritudo; in solitario, spiri-
talis fortitudo militiz ; in sacerdotali, coelestis exem-
plar innocentix. Conjugalis namque cogitat quae
mandi sunt, quomodo placeat uxori (/ Cor. vu, 55);
virginalis, qu:e Dei sunt (v. 22), quomodo placeat
creatori; solitarius, quomodo de virtute in virtutem
ascendendo, Verbum in principio apud Deum viva
mentis acie contemplari valeat; sacerdotalis, quo-
modo diznum se divinz prosentare majestatis oou-
lis, qui vel quando doctrin:ze lumen populis mini-
sirare deceat. Aliter : Patiens Dominus, dum pecca-
tores exspectat ad poenitentiam ; Magnus fortitudine,
dum eorum digne punit impoenitentiam ; mandans,
dum conversis prestat veni: gratiam ; innocentem
faciens, dum clementi bonitate sublimat eos ad con-
teinplationis eminentiam. Sequitur:

59. Dominus in tempestate, et turbine vic ejus, el
nebule pulvis pedum — ejus ( Nah. 1, 5). Primo
ergo in littera insistamus, deinde sensum interius
videamus. Àc primum sciendum est quod littera
eclipsin patitur, dum nomen terti: personz, et no-
minativus, qui intransitive ad aliquid copulari exigit,
absolute ponitur; et fit in ea relatio, cum nulla prx-
cesserit, ad quam referri valeat positio. Haec dicens,
sensui non arguo, nec gratiam reprehendo ullate-
nus propheticam, cum locutionem ejus minus dico

grammaticam. Nec propheta magni pendit litterz D

negotium, sed visionis sitiens gaudium, loquenti in-

terius spiritui prebuit ol:sequium. Hinc beatus ait

Gregorius : « Ábsit, inquit, ut verba ccelestis oraculi
restringantur sub regulis Donati. Spiritus enim qui
prophetis subjectus est, et in eis locutus est, obe-
diente exigit puritatem, non lingux nitorem, vel
facundam urbanita:em. » Corrigatur ergo constru-
ctio, et dicatur hoc modo sine vitio : Dominus tein-
pestatem inhabitat, eL turbinein, vel in eis graditur,
vel aliquid hujusmodi, et tunc competenter subse-
quitur : et in tempestate εἰ turbine vie ejus. Tropus,
qui dicitur catachresis, ponitur et in hac parte, ut
superius in aliis.

QU, l'eracto litterz negotio, primo historialiter di-

pie moderatur prasideutis omnipotentia. Il»c de
Assyrio. Nunc autem ad Ecclesiam referatur ex-
positio.

6l. Tres igitur Ecclesi; tempestates, tres ipsius
turbines secundum temporum articulos differentes.
Prima fuit ethnicorum, secunda hazreticorum, tertia
falsorum Christianorum. Prima epostolorum et faar-
tyrum laniavit corpora; secunda fidei apostolicse
evertere nitebatur foedera; tertia morum studet quo-
tidie cerrumpcre genera. Etbnuci, fideles persequen-
do, arbitrabantur obsequium se przstare Deo (Joan.
xvi, 2); hxretici superbia tumidi impugnantes Ec-
clesiam, nitebantur sibi conventicula facere, bareti-
cam perfidiam predicande; falsi vero Christiani, quas
$ua sunt quxerentes, non quie Jesu Christi (Philip. u,
21), Ecclesiz frangunt leges, justilize turbant mores,
post concupiscentias suas eundo. Unde David sub
persona Ecclesix tempestates istas prxvidens, succe-
denter insurgere oral, ne sui redeant ad idololatriam,
ne seducti hzreticam sequantur perfidiam, ne juetitias
fidci mundi praponant concupiscentiam, ita dicens z
Non nie demergat tempestas aque, neque absorbeat
me profundum, neque urgeat super me puteus 08 suum
(Psal. vxvui, t6). qux. vero sunt populi, ut Joan-
nes inquit in Apocalypsi (Apoc. xvii, 15). Rogat ergo.
ne carnalis eam populi opprimat sordida cupiditas,
ne eam in profundo vitiorum tenebrosa dejiciat eub-
tilitas, ne in puteum malitix€ rapiat, et de profundo
ignorantie aditum redeundi obstruat exca impietas.
Prima est corporalium suppliciorum, secur.da vene-.
natorum verborum, tertia carnalium morum. Prima
ompipotlentiz salagil exinanire Deitatem, secunda
fidei corrumpere studet integritatem, tertia conatur
ordinatam evertere cbaritatem.

63. Uude Isaias, multos previdens a fidei tramita
et auimorum castitate discedere, sic ait: Forpido, e(
fovea, et laqueus super te, qui habitator es terree (Isai.
xxiv, 17). Formido scilicet idololatrig, fovea heere-
tic:e perfidi, laqueus carnalis concupiscentize. For-
mido surgens ab injuria Deitatis ; fovea, quam inci-
dunt superbi expugnatores veritatis ; laqueus, quo
tenentur servi immund:»e cupiditatis. Sed ex ipso ver-
borum ordine signatur ordo succedeutis oae. Si-

738

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

436

quitur enim : Et erit, inquit, qui fugerit a voce jor- A — 64. Sic fugeretempestates et turbines bujus muni,

midinis, cadet in foveam, et qui explicuerit se de fo-
vea, tenebitur laqueo (Isai. xxiv, 18). Multi namque
sordes spreverunt idololatrie, qui tempestatis hzre-
tic: passi sunt. naufragium. Igtud quoque evaserunt
plurimi, quos concupiscentiz€ absorbuit diluvium.
Primus autem turbo fuit coram judicis vultu, secun-
dus in conflictu certaminis, tertius in impetu sordidx
eupidinis. Primus, dum a judice catholicus damnare-
tur ; secundus, dum ab h:ereticis falso contra catho-
licos acclamaretur; tertius, dum a sanctis et przlatis
tibi (Leg. sibi], et carni licentia obtemperandi, vi et
violentia a carnalibus et subditis extorquetur.

65. De his turbinibus per Isaiam dicitur : Sicut
turbines ab Africo veniunt, de deserto venit, de terra

per has vias ad patriam regredi voce Joannis admo-
nemur apostoli. Sí quis, inquit, diligit mundum, non
est charitas Patris in eo , quia. quidquid in mundo est
toncupiscentia carnis est, aut concupiscentia oculorum,
aut superbia vita ; que non sunt ex Patre, sed es dia-
bolo (I1 Joan. u, 15, 16). Per primam igitur redeunt
sobrii et casti ; per secundam honesti et quieti; per
tertiam devoti et perfecti. Possunt etiam baec ad ca-
put Ecclesi: Christum referri, et in ejus persecutione
et passione tempestas et turbo inveniri. De hac tem-
pestate per Psalmistam dicitur: lta persequeris eus
in tempestate tud, el in. ira tua turbabis eos (Psal.
Lxxxu, 16). Judzos siquidem Dominus in tempe-
state sua persecutus est , quia dum ab eis perferret

horribili. Visio dura nuntiata est mihi (Isai. xx1, 4, 9). D passionum stigmata, ab illis juste abstulit legis no»

Visio itaque dura ei nuntiata fuerat, qui tempestates
et preefatos turbines ab idololatria, hzeretica perfidia,
mundi concupiscentia, contra unitatem , castitatem,
charitatem Ecclesiz: succedenter insurgere przvide-
bat. Visio, inquam, dura, in qua unitas patitur disci-
dium, fidei labitur negotium, charitas sustinet nau-
fragium. In primo vero turbine et tempestate sunt
Domini viz: veritas scilicet in confessione, constan-
tia ln passione, devotio in gratiarum actione. Veritas,
dum unius atque summz Deitatis majestatem confi-
tetur, et przedicat audacter ; constantia, dum in causa
veritatis flagella sustinet patienter ; gratiarum aetio,
dum ccelo spiritum reddit ovanter. Siquidem exeundi
tres eis imminent viz. Prima est fidei sanitas ; se-
cunda, scienti: claritas ; tertia, spiritus libertas. Per
primum a Deo tmpetratur gratia, per secundum ho-
stis providetur astutia, per tertium ejus perfidize
prosternitur audacia. Per primum excitatur affectus,
per secundum illustratur intellectus, per tertium con-
summatur actus. Primum excludit errorem perfidiz ;
secundum, tenebras ignorantie ; tertium, ignaviam
animi, et torporem negligentiz. Primo sanatur 2gro-
tus, secundo illuminatur csxcus, tertio libertate do-
natur servus. Per primum infirmitas, per secundum
ignorantia, per tertium peccandi expellitur industria.
Filius sanat, Spiritus illuminat, Pater consuminat.
Sanat doctrina, illuminat scientia, perficit justitia.
Filius sanat fidei puritate, Spiritus illuminat coele-
etium claritate, Pater consummat «eterna felicitate.
{πὸ dicens, opera Trinitatis non divido, quie indu-
bitanter eadem esse assero ; sed ut in donis et ope-
ratione divina personarum cognosci valeat distantia.
In prima vero et secunda via Domini invenitur trifa-
ria. Prima est mortificatio voluntaria ; secunda, hu-
militas perfecta, tertia, charitas consummata. Prin a
carnis circumcidit actum, secunda honestat sensum,
teria órdinat affectum. Per primam de JEgyp:o re-
deunt, per secundam de Babylone veniunt, per ter-
tiam Romanam cladem fugiunt. Siquidem per JEgy-
ptum luxuria, ebrietas et crapula ; per Dabylonem
confusio sensuum vanissima ; per Romam, qua in-
terpretatur. sublimitas , νοὶ elatio, designatur su-
perbia.

titiam , et virtutum charismata. In tempestate sua
eos persecutus est, quia dum eis humana pertulit,
divina non immerito ab eis abstulit. Sequitur: Et in
ira (ua turbabis eos. Quosdam quidem turbat Domi-
nus in ira, quosdam vero clementia. Clemeuter tur-
bat, quos flagellis a geheuna revocat; in ira vero,
quos justo judicio flagellari perntittit perpetuo. Cle-
menter turbat, de peccatis compungendo ; in ira quo-
que nauíragii, in sordibus vitiorum relinquendo.
Clementer immittit interius contritionis et peeniten-
tie turbinem ; immisericorditer, in tenebrarum et
gehenna induci juste permittit caliginem. De primo
turbine dicitur: Immittet angelus Domini in circuitu
timentium eum , et eripiet eos ( Psal. xxxui, 8);
de secundo : Indignationem et iram, et tribulationem
per angelos malos (Psal. xxvii, 49). Tempestas
ergo Domini fuit, dum a Jndzorum vexaretur populo;
turbo, dum pio magistro, simulato osculo, Ave, Rabbi
(Matth. xxvi, 41), a tradente diceretur discipulo. Tem-
pestas fuit, dum a Romanis flagellaretur (xxvii, 96);
turbo, dum a plebe Judzorum, Crucifige, crucifige
(Luc. xxi, 21), clamaretur. Tempestas in horto
circa villam Getbsemani ; turbo, dum duceretur pra»-
suli. Tempesiasginte crucem , turbo ante judicem.
65. Sed his via ejus fuit trifaria: veritas, mansuc-
tudo, justitia. Quod evidenter testatur Psalmista di-
cens : Propter veritatem, et mansuetudinem, et juali-
tiam deducet te. mirabiliter dextera tua. (Psal. χιιν,
5). Veritatem quidem semper tenuit in pr:edicatione,
mansuetudinem in passione, justitiam in operatione.
Verax fuit praedicando nova; mansuetus, patiendo
humana ; justus, faciendo divina. Veritatem docuit
scientie, mansuetudinem poenitentir, opera justiti;e.
Veritatem in confessione, mansuetudinem in inter-
pretatione, justitiam in dilectione. Primo ut cicas
iniquitates tuas, ut justificeris ; secundo, ul zquani-
miter et mansuete disciplinam patris suscipias, cum
probaris ; tertio, ut juste diligeuda diligas, juxta 1l-
lud : juste quod justum est. exsequeris (Deut. xvi, 90).
Legis naturalis veritatem ; scripte legis videlicet
justitiam ; Evangelii mansuetudinem. Veritatem do-
cuit, qua quisque cognosceret seipsum ; mansuetu-
dineu, qua sustineret proxiinum ; justitiam, qua cu-

191

COMMENT. IN NAHUM PROPIIETAM.

δὲ

loret Deuin. Veritatem docuit sux divinitatis, man- A non peccabis (Job v, 21 seq.). Prima actum corruin-

suetudinem sux» butmanitatis , justitiam secundz
utriusque proprietatis. Aliter : Veritatem exhibuit in
omnium generali examinatione ; mansuetudinem, in
electorum felici consolatione ; justitiam, in reprobo-
rum justissima damnatione. Aliter : Veritatem sua
divinitatis in judicio ostendendo ; mansuetudinem sui
laboris, impiis imperando ; justitiam, sinaulis pro-
pria reddendo. Propter hxc ergo tria mirabiliter eum
deduxit dextera sua, quia quem immunem omni
malo ac plenum omni bono Deitatis potentia fecit,
hunc sibi in persons univit identitate, sponsum fecit
Ecclesiz, grati: opificem, totius mundi judicem, Dei-
latis ejusdem et gloriz placuit fieri participem. Pro-
pter hzc utique tria mirabiliter eum deduxit dextera,
quem Deus, quia verax est (Joan. 11, 33), signavit ,
quem speciosum forma pre filiis hominum fecit
(Psal. xyiv, 5, 8), quem oleo Letitize prz consorti-
bus suis unxit. ln quo omnis plenitudo divinitatis
corporaliter habitavit (Colos. 1, 9) ; eui Pater non
ad mensuram spiritum dedit (Joan. 11, 354) ; mirabi-
liter in Virginis utero creavit ; mirabiliter in Egypto,
in mari, in templo, in cruce, in sepulcro servavit ;
mirabiliter in resurrectione glorificavit; mirabilius
usque ad ejusdem felicitatis honorem et gloriz sub-
lumavit. Triplex ergo Domini via in tempestate et
turbine fuit. Qui quamvis de torrente in via bibit
(Psal. cix, 7), caput factus est Ecclesie, statim
exaltari meruit, qiia in quo mundus, vel ipsius
princeps, nil habuit (Joan. xiv, 50), ab eis nullatenus
teneri vel debuit, vel potuit. Possunt vero hazec eadem
moraliter discuti, οἱ ad animam ad superna anhe-
lantem, de virtute in virtutem interius ascendentem,
non incongrue referri.

66. Quatuor igitur sunt anim: tempestetes, el
quatuor turbines ipsius. Prima est vitiorum, secunda
negotiorum, tertia tentationum, quarta utilium affe-
ctionum. Prima ergo est irz, secunda miseriz, tertia
justiux, quarta grati». Prima virtatum grandinat
florein. Secunda conscientiz2 pessumdat honorem.
Tertia contemplationis suavissimum fugat odorem.
Quarta ad coelestium provehit ardenter amorem.
Prima est a diabolo, secunda ἃ mundo, tertia a mi-
serix debito, quarta a Deo. Prima religionis annihilat
sanctitatem, secunda conscientixe turbat serenitatem,
tertia divinissimi odoris fugat suavitatem, quarta ad
angelicam sublimat puritatem. Priina ergo est divinze
indignationis, secunda dispensationis, tertia probatio-
nis, quarta dilectionis. Prima spiritalis famis inducit
egestatem, secunda spiritalium vinearum et arborum
vastitatem, tertia hortum sponsi corrumpit, et aro-
matum exterminat suavitatem, quarta omnium lapsus
reparat, et animum ad coelestium transfert. clarita-
tem. Unde Job, in spe lapsorum, in consolatione mi-
serorum, in exhortatione tentatorum, in gloria justo-
rum, dicit: [n vastitate et [ume ridebis, et calamita-
tem, cum venerit, non timebis. Et scies, quod pacem
habeat tabernaculum tuum, εἰ visitans speciem. twam

* Locus corruptus.

pit justiti:e, secunda sensum excludit innocentis,
tertia affectum incestat sapientiz, quarta intellectum
illuminat immortalis luce sapientiz. Viz primas sunt
pura confessio et virilis'poenitentia. Secundze, mundi
contemptus et vita solitaria; tertize, devota compun-
ctio et mentis innocentia; quartz, purificati silen-
tium animi, et sponsi letitia.

67. Sed quia in tempestate, non in tempestatibus
Domini vias esse propheta asserit (Nah. 1, 5),
de quarta, ut datur intelligi, specialiter loquitur. De
qua in libro Regum manifeste legitur. Ait enim :
klias stabat in ostio spelunca, et ecce spiritus Domini
(transiens, subverlens montes, el conterens petras ; et
post spiritum commotio, non in commotione Dominus ;

B et post. commotionem ignis, non in igne Dominus ;

et post. ignem sibilus aure tenuis. Ibi Dominus (111
Reg. xix, 11 seq.). Per spiritum transeuntem, et
praefata facientem designatur aninii tempestas ; amara
scilicet, sed utilis peccatorum contritio. Per coumo-
tionem, devota mentis compunciio. Per ignem, fervens
et ordinata dilectio. Per silentium, beats contempla--
tionis secretissima infusio. Sed in neutro przsdiciorum
Dominus esse dicitur. In sibilo forte esse asseritur,
quia licet mens compuncta ad integrum de peccatis, e&
devota in mandatis, quz retro sunt obliviscens, ad an-
teriora se extendens, de virtute in virtutem viriliter
ascendat, ad sublimia ardenter sese rapiat ; * sui tamen
curam agens, cura sui statum manens, creaturam se
cognoscens, dum statum creaturz omnino excedere
non sufficit, ab intima contemplationis claritate, in qua
incircumscripti luminis presentia utcunque cognosci-
tur, deficit. Negotium enim non agitur ex humano ra-
tione, cum mens interius divina perfunditur unctione.
Donec ergo mens circumscripta transcendat omnia,
transcendentis universa non attingit secreta gaudia.
Donec eceli tertii transcenditur regio, paradisi non
sentitur amoenitas, nec calestis unctio. Hinc per
Isaiam dicitur : Vidi Dominum sedentem super s0-
lium excelsum, et elevatum ; et ea qua sub ipso erant,
replebant templum (Isai. γι, 1). Solium est mens se-
questrata a terrenis actibus ; excelsum, decorata pu-
ris affectibus ; elevatum, divino sublimata intellectu
et angelicis sensibus. Solium est mens proposito re-
ligionis, excelsum rigore imortitlcationis, elevatura
virtute dilectionis. Solium est mens contemnendo
visibilia mundi ; exeelsum, visibilia sui; elevatum,
transcendendo invisibilia animi. Solium est mens
propria sui cognitione; excelsum, devota fervens di-
lectione; elevatum in arcanorum celestium subtili
inquisitione. Sed super hzc Dominus sedet, non in
eis habitat, quia mens his ordinata moribus, appli
cata studiis, decorata virtutibus, οἱ placet ; nuHatenus
vero per hzc ei presentiam su felicitatis indicat,
neque sibi per contemplationis gratiam copulat. At
cum $0fio excelso aique elevato sese superextulerit,
mundi calcans tenebras, humana seientiz excedens
angustias, mox ad immortales sublimatur divitias.

y

179

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

740

Per contemplationis eminentiam in eellam introdu- A tur, sed. Martham tolerat, Rachel diligitur, seJ fia

citur vinariam. Tunc audit verba, qu:e non licet ho-
mini loqui, ineffabilia, atque prx sponsi sui dulee-
dine nimia, angelica etiam fastidit colloquia. Hinc
legitur in psalmo : Meus est Galaad, et meus est Ma-
nasses ; εἰ Ephraim susceptio capitis mei. Juda rez
meus (Psal. vix, 9).

68. Quatuor posuit, per qux» quatuor provectionis
gradus spiritales designare voluit. Judas, qui extre-
mus ponitur in ordine psalmi, primus est naturaliter
in ordine recte vivendi. Secundus est Galaad, tertius
Manasses, quartus Ephraim. Judas interpretatur con-
fessio, Galaad acerrws testimonii, Manasses oblivio,
Ephraim fructificatio. Confessio vero trifaria est. Pri-
ma namque est fldei, secunda peccati, tertia gaudii.
Primoenim quis recte credit, secundo bene vivit, tertio
fidei et operis prx» mium percipit. Prima tradit civibus
patri:z foedera ; secunda lapsorum in conflictu vitiorum
clementer curat vulnera; tertia gratissima stipendio-
rum luctatoribus largitur munera. De prima legitur
in Evangelio : Qui me confessus fuerit coram homini-
bus, confitebor et ego ewm coram Patre meo (Matth.
x, δὲ). De secunda per Salomonem dicitur : Qui
abscondit scelera sua, non dirigetur ; et qui confite-
bitur ea, ipse justificabitur (Pror. xxvi, 15). De
tertia per Pselmistam in persona anim: in spe coe-
lestium exsultantis : In toce exsuliatienis, et confessio-
mis , senus epulantis (Psal. xvx, 5). Prima duxt
martyres δὰ gloriam, secunda trahit peccatores ad
veniam, tertia pugnatores perducit ad bravii Leti-
tiam.

69. Judas ergo rex Dei dicitur, quia nisi per viam
fidei, vel per confessionis veritatein ad vitam nemo
ingreditur. Rex itaque Judas merito esse dicitur :
quia prxcedit confessores, antecedit peccatores, mu-
nerat triumphatores. Rex revera, cujus ope, consilio,
et virtute peseumdotur idololatria, h:eretica expu-
gnatur perüdia, mundi calcatur vanitas, et concupi-
scentia, regni prwlibatur felicitas , ei possidetur
gloria. Per Judam ergo designatur confessio; per
Galaad, mentis compunctio; per Manassen, valida ut
mors dilectio (Cant. viui, 6); per Ephraim, coclestium
felix contemplatio. Judas ergo, Gaalad et Manasscs
serviunt decenter, et Dumino placent; sed fructus
Ephraim prx omnibus nitet, quia etsi lamenta po-
nitentiz, si opera misericordü», si lacrymas pietatis,
vota quoque charitatis inagni pendit, et arclius am-
plectitur, in his tamen felix ejus pr»sentia nulla-
tenus apprehenditur ; sed Ephraim caput ejus, prz-
sentiam videlicet divinitatis suscepit, quandó meus
divinitus sublimata, sponso suo feliciter copulata,
[ructus ex eo spiritus eoncipit.

19. Prafatorum trium magna quidem fit approba-
£o, sed Ephraim solus capitis fit susceptio, quia
licet ei juste placeant confessionis indicia, licet com-
punetionis suave oleant desideria, licet dileetionis
odere uectareo flagrent suspiria, fructus tamen pra-
cipue supercoelestes sunt, et oscula secreL:x contem -
platiouis aperiunt sponse su: gaudia. Maria quzri-

generat. Placet ergo puri Judas oris, vel fidei sana
confessio ; placet quoque Galaad, defzecati animi de-
votio; diligitur quse retro sunt obliviscens, fortis
ut mors dilectio; sed precipue qu:ritur, pree omni-
bus exigitur intellectualis fructiflicatio, in qua fit
veritatis contemplatio, in qua sponsa de spiritu di-
vinitus fecundata, speculatur verbum apud Deum in
principio, qui revera capitis est susceptio. Hinc
Salomon in Canticorum cantico : Seraginta suni re-
gine, octoginta concubine. Una est. columba mea,
sponsa mea, immaculata mea (Cant. vi, 7, 8). Hine
Salvator in Evangelio, Martha, inquit, Martha, sol-
licita es, et turbaris erga plurima. Maria optitam

partem elegit, que non auferetur ab ea (Luc. x, 44,
B 42). Quod ergo in libro Regum per spiritum, com-

motioneim, ignem, et sibilum, hoc in Isaia per soliam
excelsum et elevatum, οἱ sedis Dominice supercilium ;
hoc desiynatur in psalmo per Judain, Galaad, Manas-
sen, οἱ Ephraim, qui capitis dicitur susceptio. lle
dequarta tempestatediximus aniinie , postquam grata
redditur aeris teniperies, postquam cceli redditur sc-
rena facies, postquam tribuitur Δ μα: pleua felicitas,
et summa requies.

71. Quatuor quoque turbines esse diximus anita.
Primus est subita justorum opypressiu; secundus,
improvida gegotioruim incursio ; terlius, niotentanea
tentationum invasio; quartus est repeutina et vehle-
mens ex diversis causis przxecedeus animi commotio.
Primum turbinem sequitur tempestas. vitiorum ;
tempestatem vero subsequitur calamitas supplicio-
rum. Secundum, tempestas sollicitudinum ; cui suc-
cedit diluvium criminum. Tertium przecedit. tempe-
stas tentamentorum, quam subsequitur tranquillitas
conscientiz, et graiia donorum. Post quartum, tem-
pestas justorum aflectuum ; cui succedit ordinata
dilectionis ameenitas, et contemplationis divinze ju-
cunda serenitas. Sequitur :

412. Et nebula pulvis pedum ejus (Nah. 1, 5).
Sieut superiorum quadrifaria fuit expositio, ila quod
sequitur expendendum est quadrifario. Ac primum
legatur super Assyrio. Ácsi diceretur : Dominus p.r
AÁssyrium sua super multos exercere dignatus e«t
judicia : cujus tauta fuit potentia, tanta fuit populo-
rum frequentia, tanta rerum diversarum dives δἵ-
Éuentia, adeo robustoruin copiosa fiducia, ut dum
castra moverentur pro fortun:e vel eventus bellici
negotio, quasi turbo regionem circuivolans, pulvis
pedum se erigens, verteretur in nebulas, lucifug:s
superinducens tenebras, aurz solis stante cceli me-
dio. Unde in Job historialiter de eodem Assyrio:
Ab Aquilone veniet. fumus, et ad Deum [ormidclosa
laudatio (Job xxxvu, 22) ; et Isaias : Sicut turbines,
inquit, ab Africo veniunt, de deserto venit, de terra
horribili. Visio dura nuntiata est mihi (Isai. xx, 1,9).
Sed bec historialiter. Allegorice vero prophetz pe-
des Salvatoris fuerunt, qui eum nobis in finem 5:5-
culorum eloquiis suis incarnatum detulerunt.

75. Hunc nobis Psalmista detulit dicens : 4n sole

141

COMMENT. IN NAHUM PROPIIETAM. 143

posuit tabernaculum suum, et ipse tanquam sponsus A geniti,etquasi diem amaram (Amos vini, 9, 10). De pree-

procedens de thalame suo (Psal. xvin, 6). ltein
idem : Homo natus est in ea, et ipse fundavit. eam
Altissimus (Psal. Lxxxvs, 5). Hinc Isaias : Ecce, in-
quit, virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur no-
men ejus Emmanuel (Isai. vui, 14). Item in eodem :
Rorate, celi, desuper, et nubes pluant justum ; aperia-
tur terra, ei germinet Saleatorem (Ibid. χιν, 8). Jere-
inias quoque : Novum, inquit, creavit Dominus super
terram. Femina circumdabit. virum (Jer. xxxi, 23).
ltem idem in eodem : Hic est qui adinvenit emnem
viam discipline, et dedit eam Jacob puero suo, et
Israel electo suo. Pos! hec in terris visus est, et cum
heminibus versatus est (Bar. m, 57). Ezechiel sub
persona Salvatoris metientem situm templi videt
virum indutum lineis (Ezech. xv, 3). ltem ipse sub
principis et portz» nomine de Salvatore loquitur, ct
ejus matre virgine dicens : Hec porta clausa. erit
principi. Dominus enim Deus ipse ingredietur, et egre-
dietur per eam (lbid. x11, 2). Daniel quoque de ipsius
incarnatione : Aspiciebam in visu noctis, et ecce cum
nubibus cali quasi Filius hominis veniebat, et usque
ad antiquum. dierum pervenit ; εἰ in. conspectu ejus
obtulerunt eum, et dedit ei potestatem, et honorem, et
regnum: El omnes populi, et tribus, et lingue, servient.
Potestas ejus potestas eterna, qug mon auferetur, et
regnum ejus quod non corrumpetur (Dan. vi, 15. seq.).
ltem idem : Septuaginta hebdomade abbreviatee sunt
super populum tuum, et super urbem. sanctam tuam,
ut consummetur prevaricatio, et finem. accipiat pec-
catum, αἱ deleatur iniquitas, et adducatur justitia
sempiterna, οἱ impleatur visio et prophetia, et πη-
gatur Sanctus. sanctorum (Ibid. ix, 84). Osee vero
de Salvatoris nalivitate et passione ita : Puer,
inquit, Jsrael, et dilexi eum , ez Egypto voca-
vi Filium meum. liem idem : Ego quasi nutritius
Ephraim, portabam eos in brachiis mois, et nescierunt
quod curarem eos. In funiculis Adum traham eos, in
vinculis charitatis; et ero quasi exaltans jugum super
mazillas eorum. Et declinavi ad. eum. ut. wesceretur

(Osee x1, 1, 55eq.). Joel quoque de ipsius nativitate, et .

Spiritus sancti missione, ita: Nunc, imquit, ftii
Sion, exsultate, et ketamini in Domino Deo vestro, quia
dedit vobis doctorem justitiee, 6, descendere faciet ad

dicatione : Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et com-
prehendet arator messorem, et calcato* wear mittentem
semen Et. stillabunt montes dulcedinem, εἰ omnes
colles culi erunt (1b. 1x, 15). Abdias de eedem ita :
In moute Sion erit saleatio, et erit εἰ sanctus. (Abd,
11). Jonas et in gestis, et in verbis, typum gessit
Salvatoris. In gestis, ut Salvator testatur in Evange-
lio dicens : Sicut fuit Jonas in ventre. ceti tribus die-
bus et tribus noctibus , sic erit Filius hominis in corde
terre (Matth. xu, 40). Item aliter : Hedera virente
Jonas lIzxtatur, Ninive periclitatur ; arescente cucur-
bita, trisiatur propheta, salvatur speciosa (Jom. wr
6 seg.). Michzas quoque de partu Virginis, naltivi-
tate Salvatoris, privilegio gratize, dignitate potentie,
contumelia passionis, virlute praedicationis. De
partu οἱ nativitate : Et tu, Bethlehem Ephrata, par-
vulus es in millibus Juda : ex te mihi egredietur
qui eit dominator Israel. Εἰ egressus ejus αὐ initie,
a diebus cterniatis. Propterea dabit eos. usque «d
tóimpus, in quo parturieus. parluriet. (Mich. v, 2, 5).
De privilegio gratiz, et virtute potentie : Εὲ erit;
isle pax : Assyrius cum venerit in. lerram. pestsam,-
quando calcaverit in domibus nostris. Et suscitabimug
super eum sepiem pastores, e£ octo primates homincs
(υ. 5). De virtute praicationis : Et pascent terram
Assurin gladio, et terram Nemrod in lanceis suis. (v.
6). De contumelia passionis : Nunc vastaberis, filia
latronis : obsidionem posuerunt super nos, im virga
percutient mazillam judicis 1srael (v. 1). Nahum offi-
cio el nomine Lypum gerit Salvatoris : officio ecilicet
advocati, et nomine consolatoris. Nahum enim cou-
solator dicitur, Helchieseus advocatus interpretatur.
Ait enim : Ecce super montes pedes esanyelizaniis et
annuntiantis pacem. Celebra, Juda, (estivitates tuas et
redde soia iua, quia mon adjiciet wlira, ut per-
transeat in te, Belial : universus interiit (Nah. 1, 15).
Ascendit qui dispergat ceram te, qui castedit obsidio-
nem. Contemplare viam , conforia lumbos, robora
valde virtutem (1b. u, 1). Habacuc de nativitate ejus-
dem, et passione, et apostolorum pr:edicatiome. De
nativitate ita : Scribe, inquit, expone eum. super ta-
bwlas, wt percurrat qui legerit eum, quia adh«ec
visus procul, et apparebit in finem, et non. men ietur.

sos imbrem matutinum et serotinum sicut. a principio D Si moram fecerit, exspecta illum, quia venena. seniet,

(Joel. n, 25). Item in eodem : Effundam, inquit, de
spir4u meo super omnem carnem, et prophetabunt
Blii vestri et filias vestra: (v. 28). Item idem in eodem
de apostolorum proedicatione : ἐπ die Mla stillabunt
montes dulcedinem, et colles fiuent lacte, et per omnes
rivos Juda ibunt aque , et (ons egredietur de domo
Domini, et irrigabit torrentem spinarim. (Joel wi, 48).
Amos autem de nativitate ejusdem et passione, et apo-
stolorum prsedicatione : In dieilla, inquit, suscitabo ta-
bernaculum David, remdificabo aperturas murorum
cjus, εἰ ea qua corruerunt instaurabo el readificabo
sicul a diebus antiquis, (Amos 1x, 11). De passione : Ix
die illa eccidet sol in meridie, et. tenebresoere (asiam
Mrrgn in die luminis, ei ponam eemquasiluctim ami-

et non tardabit (Hab. 11, 2, 5). ltem : Egressus es. in
salutem populi tui, in salutem cum Christo two (1b.
ini, 15). De passione : Splendor ejus ut lux erit : cor-
nua in manibus ejus. Ibi abscondita est fortitudo ejua
(4b. 1v, 5). ltem ad populum Judzorum comminando.
de eadem : Quia tu spoliasti gentes multas, spoliabumt
te, qui reliqui fuerint de populis propter sanguinene
hominis, εἰ iniquitatem terra (Ibid. n, 8). Depredi-
cationis officio : Qui ascendeus super eques tuos, Θὲ
quadrige twee salvatio. (Ibid. m, 8). Sophonias de
nativitate: Lauda, inquit, filia Séon, jubite, lsraeh,.
letere et exsulta in omni corde, filia ferusaiem. Res.
Jsrael in medio tui Dominus, non timobis malam ultra.
In die illa dicetur : Jerusalem, noli timere. Sion, nom

743

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

144

dissolvantur manus tue. Dominus Deus in medio tui A erit, sicut eratis malediciio im gentibus demus Juda:

fortis ipse salvabit (Soph. wi, 14 seg.). ldem de resur-
rectione : Exepecta me in die resurrectionis mea in
futurum ,/ quia. judicium meum. est, ut. congregem
gentes, et colligam regna (v. 8.) Agg:eus de ejusdem
nativitate, et Ecclesi:e gloriosa constitutione : Adhuc
modicum, inquit Dominus, et ego movebo colum, et ter-
ram, et mare, et aridam. Et movebo omnes gentes ; et
veniet desideratus cunctis gentibus, et implebo domum
istam gloria, dicit. Dominus exercituum. Magna | eri!
gloria domus istius novissime plusquam prine, dicit
Dominus (Agg. u, 7 seg.). Zacharias de nativitate
ita : Ezsulta, inquit, satis, filiu Sion; jubila, filia Jeru-
salem : ecce rex (uus venit tibi, jusius et salvator, et
ipse pauper. Et ascendet super asinam, εἰ super pul-
lum filium asine (Zach. 1x, 9). Idem de passione :
Τα quoque in sanguine testam nti tui emisisti vinctos
tuos de lacu, in quo non est aqua (v. 11). ltem sub
persona interrogantis Salvatorem de eadem: (Quid
suni plage iste in medio manuum tuarum ? Et dicet
eis : His plagutus sum. in domo eorum, qui de'ig&-
éani (me (Ibid. xin, 6). Hem : Framea. suscitare. su-
per pasiorem meum, el super virum coherentem
mihi (v. 7). De Salvatoris personali przedicatione,
ei gentium ad eum devota conversione. [m die-
bus, inquit , illis apprehendent — decem homines
ex omnibus linguis gentium fimbriam viri Judei
dicenies : lbimus vobiscum. Audivimus enim quoniam
Deus vobiscum est (Ibid. viu, 25). ltem de passione :
Vidi, inquit, per noctem. Et ecce vir ascendens super
equum ru(um, et ipse stabat inter myrteta, quee erant
in profundo (Ibid. 1, 8 seq.). De predicatorum mis-
sione : Et post eum equi rufi, varii. et albi. Et dizi :
Qui sunt. isi, Domine mi ? Et respondit : Isti sunt,
quos misit Dominus perambulare terram. (Qui respon-
derunt : Perambulavimus terram. Et eece omnis terra
habitabitur et quiescet. De Ecclesix dilatatiene : Ad-
huc afflent civitates mec bonis, et consolubitur Domi-
wus-Bion, el eliget adhuc Jerusalem (v. 17). ltem:
Aésque muro habitabitur Jerusalem pre multitudine
homintm, et jumentorum in medio ejus. Et ego ero,
ait Dominus, murus, et ignis in circuitu ejus : et in
gloria ero in medio (ἴδ. n, 4, 5). Hxc de Judxoruin
vocatione. ltem de ipsorum reprobatione, et Gen-
tium inquisitione : Post gloriam, inquit, misit me ad
gentes : spoliaverunt nos (v. 8). ltem: Lauda, filia
Sion, et lotare, quia ecce venio, et habitabo in medio
tui, dicit Dominus. Et applicabuntur gentes multe in
die illa «d Dominum, et erunt mihi in populum (v. 10,
11). De diversitate gratiarum collatarum Ecclesia :
Aéhnc habitabunt anus, et senes in plateis Jerusalem ;
et viri baculus in manu ejus pre. multitudine dierum.
Et plate civitatis complebuntur infantibus et puellis
ludentibus (Ibid. vii, ὁ, 5). Wem: Ecce ego salvabo
populum meum de terra orientis, et de terra occasus
solis, et adducam eos, et habitabunt in medio Jerusa-
lem (υ. 8, 9). Item de Judzorum ultima vocatione :
Nunc autem non juxta priores ego [aciam reliquiis
populi hujus, dicit Dominus, sed semen pacis erit. Et

et domus Israel, sic salvabe vos, et eritis benedictio
(Zach. vin, 44 seq.). De ecclesiarum fiducia ad Domi-
num, et earum pro necessitatibus populorum supplica-
Lione : Virgines, petite pluviam a Domino in tempore
serotino, εἰ Dominus faciet nives, et pluviam nivis.
Ez ipso angulus, er ipso pazillus, er ipso arcus
prelii, ex ipso egreditur omnis exactor simul (Ibid. x,
1, 4). Item de Salvaloris nativitate, et gratiarum in
ipso plenitudine : Ecce ego, inquit, adducam serrum
meum Orientem. ()uia ecce lapis quem dedi coram
Jesu : super lapidem unum septem oculi sumt (Ibid.
ui, 8, 9). De exemplo operum ipsius, et miraculo-
rum palratione: Écce ego c&labo sculpturam ejus,
ait Dominus ; et au(eram iniquilatem terra illius in

B die illa (v. 9). Malachias de ejusdem Salvatoris nati-

vitate, ita : Vobis, inquit, timentibus Deum orietur sol
justitie , et sanitas in pennis ejus (Mal. iv , 2). Do
credentium gloria et exsultatione : Kt egrediemini, et
salietis sicut. vituli de armento, et calcabitis impios
cunr [uerint cinis sub plantis pedum vestrorum, dícit
Dominus exercituum (v. 5). ltem : Ecce ego mitto an-
gelum meum, et preparabit viam ante faciem meem,
et statim veniet. ad templum suum. dominator, quem
vos quaritis, et angelus testamenli, quem vos vultis
(Jbid. m, 1). Item Pater loquens de Filio in eodem :
Pactum, inquil, eum futt cum. eo vite et pacis, et
dedi ei timorem, et timuit me, et a facie nominis mei
pavebat. Lux veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas mon
est inventa in labiis ejus. [n pace, et equitate ambu-
lavit mecum, et multos avertit ab iniquitate. (Ibid. n,
5, 6).

14. Sic, sic pedes isti detulerunt nobis Salvatorem
szeculi, typum ejus personaliter multis gestorum ar-
gumentis gerendo, mysticis eum eloquiis vaticinando.
Unde et praefati pedes orichalco dicuntur esse simi-
les, tum pro decore sapientie, tum pro nitore tur-
binis eloquentie (Apoc. 1, 15; nu, 18). Siquidem
orichalcum metallis est universis sonorius, auri te-
net speciem, sed eo longe esL inferius. Quia sancti
adventum praecedentes Jesu Christi, sequentibus cla-
maverunt diutius, el anxius, sobrie, juste et pie in
hoc szeculo viventes (Tit. n, 12, 15), beatain spem et
adventum glorie magni Dei exspectantes. Qui licet
pro temporum qualitate perfecte viverent, omnes
tamen famuli, sed nullus ex eis Domir.us : unus su-
perceelestis magister omnium erat : unusquisque di-
scipulus. Hinc per Job: Ecce, iuquit, Deus vincens
scientiam nostram : nullus ei. similis in leg'slatoribus
(Job xxxvi, 26). Inde Apostolus : Moyses quidem tan-
quam [mwmulus erat in testimonium eorum que di-
cenda erant ; Christus autem tanquam filius in domo
sua (Heb. ni, 5, 6). Auri quidem tenebant speciem,
sed rem longe dissimilem ; quia etsi corde sinceri,
ore sobrii, carne liberi, fide sanctissimi, spe firmati,
cbaritate radicati , necessitati servientes , utilitati
studentes , honestati consulentes ; nullus tamen
eorum omnino immunis a peccato, nullus ex eis p^s-
ser fieri potuit solitarius in tecio, nemo ex eis inier

749

COMMENT. IN NAHUM PROPHETAM.

146

mortuos liber fleri valuit (Psa:. ci, 8), nemo ani- A de doctrina ejus (Deut. xxxn, 5). Isti ergo pedes Do-

mam suam ponere (Psal. .xxxvui, 6), et iterum eam
sumere potuit (Joan. x, 18). Unde per Job : Ecce
qui serviunt ei, non sunl slabiles, et in angelis suis
reperi pravitatem ; quan'o magis, qui domos habi-
tant luteas, qui terrenum habent fundamentum, con-
sumentur ve'ul a tinea (Job ιν, 18, 19)? [terum in
eodem : Nunquid Deo comparari potest hnomo, ctiamsi
[uerit perfecte scientie (Ibid. xxu, 2) * ltem idem in
eodem: Num justificar poterit homo comparatus
Deo, aut apparebit mundus natus de muliere? Ecce
luna. non splendet, et stelle. non sunt munda in. con-
spectu ejus; quanto magis homo putredo, et filius ho-
minis vermis (1bid. xxv, 4 seq.) ἢ Pedes ergo Domini
pulvis sunt per humilitatem conscienti2 ; nebule
per obscuritatem eloquentis. Pulvis sunt, humilia
de se sentiendo ; nebule, arcana ceelestia. velamine
litterz: tegendo : huniiles vita, obscuri doctrina. Pul-
vis sunt, ut placeant ; nebuke, ne margaritas porcis
prebeaut. Aliter.

45. Nebule pulvis pedum ejus (Nah. 1, 5). Pulvis
est terrena intelligentia : nebula est obscuritas trans-
itoria. Sole vero radiante, dissipantur που]. Pul-
vis ergo pedum Domini sunt nebule, quia sole
justitize radiante, Christo videlicet przdicante, mi-
racula faciente, terrena calcata est intelligent a, spi-
ritalis ac mystica reserata scientia. Unde in psalmo
legiur : Posuit tenebras latibulum suum ( Psal.
xvii, 12). Latibulum enim suum tenebras posuit :
quia sub litterz prophetarum velamine opertus diu
latuit. Unde sequitur: Tenebrosa aqua in nubibus
aeris, quia videlicct olscura est scientia in prophe-
tis. Sequitur: Pre fulgore in conspectu. ejus nubes
transierunt. (v. 15). Quia dum Salvator miracula fa-
ceret, dum prophetarum :enigmata de se praedicta,
in se completa evidenter ostenderet , pulvis statim
historiz:, ut nebula, evanuit. Spiritalis lux intrinse-
cus emicuit, et remoto velamine Sanctum sanctorum
patuit. Unde ipse in Evaugelio : O stulti, iuquit,
tardi corde ad crédendum in omnibus que locuti
sunl prophete ! Nonne sic oportebat Christum pati, et
tertia die resurgere, et ita. intrare in gloriam. suam ἢ
Et incipiens a Moyse, et prophetis, interpretabatur
illis Seripturas (Luc. xxiv, 52, seq.). Pulvis ergo pedum
Domini suut. ncbulze. Umbra fugit, dum redit cla-
ritas: typus transit, dum adest veritas. Aliter.

16. Possunt per pedes Domini ejus designari apo-
stoli, de quibus legitur in Isaia. Quam pulchri, in-
quit, super montes Domini pedes evangelizantium pa-
cem, evangelizantium bona (Isai. ut, 1) ! ltem alibi
de iisdem : Qui appropinquant pedibus ejus, accipient

ἃ Galliam, si placet, non regionem Francorum,
sed Galatiam intellige, qu: sic dicitur, scribit san-
ctus Isidorus lli-palensis lib. xiv Etym., cap. 3, a
priscis Gallorum gentibus a. quibus exstitit. occupata,
et ex antiquo Gallorum. nomine... Galatia nuncupa-
tur. Galate enim, addit lib. ix cap. 2, Galli esse
noscuntur. Hanc eamdein apostolorum divisionem per
varias orbis partes leges ἀρὰ euinderm Isidor. cap.
81. De ortu et obitu Pauwum, eltc., in. Breviario
Moz2rab. in festo sancii Jacobi Zebedzi filii ; in Com-

PaATrROoL. XCVI.

mini fucrunt, qui eum pr:edicando per universum
mundum detulerunt. Petrus enim eum Ronxe, An-
dreas Achaiam, Joannes Asiam, Philippus Galliam s,
Bartholomzus Parthiam, Simon /Egyptum, Jaconus
HiseANiAM , Thomas Indiam, Mattheus. /Ethiopiam,
Judas Thadé:eus eum retulit Mesopotamiam. Jacobug
Alphzi eum retinuit Ierosolymam

Quisque sua sorte Ch: istum sparsit sine sorde;
l'er Paulum vero toto dispergitur orbe.

Sed quia oflicium przdicationis vix poiest diutius
exhiberi sine nzvo, sine fuco sinistrzx:: commotionis
(aut enim recipitur decenter, et gaudet ; vel auditur
néglig^nter, et torpet ; aut contemnitur impudenter,
et dolet) : ideo pulvis inesse dicitur pedibus, quia

B fermentum glorie paux:llulum adhzret moribus. At

quoniam compunctionis mox fervente fugatur lu-
mine, pulvis evanescit in morem nebulze. Unde a
predicatione redeuntibus apostolis, et dicentibus.
Domine, etinm demonia subjiciuntur nobis, quasi red-
arguens docuit eos dicens: Nolite in hoc gaudere ,
sed potius gaude:e quia nomina vestra scripta. sunt im
valis. Item : Videbam Satanam sicut fulgur de colo
cadentem (Luc. x, 11, 90, 18). Acsi decenter ad eos
et clementer, sed latenter diceret : Si hic qui factus
est signaculum similitudinis, qui in paradisi Dei fuit
deliciis, cujus operimentum omnis lapis pretiosissi-
mus (Ezech. xxvii, 12, 15), qui creatus omnium
exstitit decentissimus, expertus est superbie pericu-
lum, cenodoxi:e passus est infortunium, gehennz do-
let jugiter przcipititum, perpetux miseri: geniit exi-
tium ; ipsius secuti vestigia, nullatenus ejusdem po-
teritis evadere supplicia. Quos enim similes facit
qualitas culp:e, necessa:io reddit participes retribu-
tio pens. Cui enim. non inest medium, hic omnem
vel nullum sequitur premium. Nulla enim partici-
patio lucis ad tenebras : falsitatem semper infestat
veritas ; umbra vitiorum, virtutum claritas; co-
lorum glorie mundi adversatur vanitas; felicitati
glorke , gehennz calamitas. Unde in Evangelio:
Nemo potest duobus dominis servire. Nemo enim po-
test Deo servire, et mammona ; aut. enim unum susti-
nebit, et alterum contemnet : aut unum odio habebit,
εἰ alterum diliget (Matth. vi, 24). Pedum ergo Do-

p "ini pulvis fit nebula : quia licet victorix, et munc-

ru:n mentem titillet gloria, timorata tamen conscien-
tia fervens dilectione nimia, si quid terreni surri-
puerat pulveris, fletu statim diluit, et affectu divini
muneris. Alioqui nullatenus perseveraret in eis gra-
tia, nisi sese creatori sub'/iceret creatura, humana
Deo humiliter subesset conscientia. Unde per Salo-

entario. in Apocalypsin sancti Beati Liebanensis
edito ab Henrico Florezio, pag. 97, Prolog. lib. n,
cujus Beati testimonium uno ad minus s»culo cazete-
ris posterius, viginti el ainplius annos invertionem
corporis sancti Jacobi priecessit, cum haec contige-
rit iueunte seculo nono ante annum 814, ut bene ait
pr:edi tus Florezius tom. XIX Hisp. Sacrz, pag. 69,
οἱ Beatus scriberet super Apocalypsin anuo 784, ut
ejus editor probat.

93

141

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

138

monem : Ad locum unde exeunt, redeunt flumina, ut A stigmata, οἱ exspoliata. disciplinis religionis anitaa.

uerum flant (Eccle. 1, 7), quia videlicet. mens inde
supernze gratix largiora possidet munera, unde se in-
digniorem judicat ad tagta federa. Fit igitur pulvis
pedum nebulz quia, si quid sinistri surripuerit san-
ctorum couscienti:, continuo evanescit divinz fer-
vore justitix». Fugiendum ergo est omnimodis vitium
cenodoxi:e, quo virtus infirmatur animze, munus atte-
nuatur gratiz, risus tenebratur conscientiz, felicitas
amittitur glori.

11. Ceuodoxi namque initium serpentuli cujus-
dam in moribus exercel oflicium. Est enim serpen-
tulus quidam , qui hispalis dicilur, a quo vulne-,
ralus aliquis, statim somno morlis excipitur. De
hujusmodi per Osee dicitur : Comederunt alieni

Sed onager iste in desiderio animx sux, ventum
ainoris sui attraliit, quia anima amore laudis anxia
damnuin, lucrum, risum, luctum, famam et infamiam,
egestat»m, miseriam, utilitatem, gratiam, et quzcuu-
quc hujusmodi alia sunt, exponit ut venalia, tantum-
molo ut in eis etex eis sola comparetur gloria. In de-
siderio crgo animis sux ven:um amoris sui attrahit,
quia mers humanum. favorem sitiens, omnia aggre-
ditur, tolerat, exquirit, amplectiiur, quzecunque ar-
gumento sux glorie niülitare perspicit. Hinc per
Osee : Ephraim pascit ventum, et sequitur. astum
(Osee, xit, 1) ; quia vicelicet mens aura pascitur ela-
tionis, et bumana vento sublimatur laujdationis,
dum azstum ardus sequitur, et tolerat religionis.

robur ejus , et ipse nescivit : sed et cani ef[- B Sequitur aestum, ei pascit ventum, quia unde fo-

[usi sunt in eo, et ipse ignoravit (Osee, vn, 9).
Alieni robur ceaodoxorum comedunt, ipsi vero se
devorari nesciunt, quia laudis amore flagrans misera
conscientia, dum pro terrenis commutat ccelestia,
dum pro felici et ἴσια claritate ventus placet ho-
minum, et caduca gloria peccatoris oleo delinitur;
sensu ad superna redditur insensibilis, pedetentim
ad virtutem fit impossibilis; et quo ad divina fit
tardior et invalidior, eo ad humana proclivior
atque ferventior. Fitque ut gloria extrinseca
eam obdormiat, intrinsecus vero malignior spi-
rituum incentiva sugge-tio eam interimat, at-
que more phrenetici, dum moritur, se putat
vivere; dum insanit, se putat ludere; dum agere
partes se opinatur glorie, negotium pro viribus
tractat miserix. Cani effusi sunt in ea, et ignorat ,
quia dum flos seculi, dos /Egypti, et ros mundi di-
tat cam, sublimat, et letificat , in his novum depo-
nens homineu, dum se puiat innovari, induit vete-
rem. Hinc per alium prophetam dicitur : Olieam
fructiferam, uberem, speciosam vocavit Dominus no-
men (uum. Ád vocem grandis loquele ignis exarsit
in ea, el combusta sunt. omnia fruteta ejus (Jer. ΧΙ,
16). Hinc etiam per Jeremiam : Cursor levis, expli-
cans vias suas. Onager assuetus in solitudine, in de-
siderio anima suc atiraxit ventum amoris sui ([bid.
u, 95, 24). Revera cursor levis hujusmodi fit ani-
ma, quia celeriter, licet cum diflicultate nimia ,
qu:ecunque ad sui videt facere temporalem glo-
riam, qu: ad famam celebrem, ct nominis ca-
ducam eminentiam pertinere respicit, postposito
rationis judicio indubitanter peragit. Vias suas
explicat, quia ad gloriam festinando, d» alio ia
aliud trauseundo, sine divin: respectu gratizx actio-
nes utiles et honestas dissipat. Onager quandoque
fil in solitudine, quia quzdam aggreJlitur ardua,
quiedam proponit sibi multis difficilia, nonnulla in-
cipit singularia, sine quibus desilerata non potest
retineri gloria. Onazer est in. solituJinc anima, ina-
nis amore glori.e in op»rum singulari s"iblimata cel-
situdine. Onager est in. deserto. anima, spe glori:
anxia in arduo suo proposito. Onager est in terra

zrida, cbtentu. glorie. raro. portans abstinentie

rinsecus vulium portendit abstinentix* , quo reli-
giosiores semitas ingreditur ad oculum observan-
tie, co fr:cius floccissimos celerius carpit inanis
glorix.

18. ltem per eumdem de eo:em : Ephraim ut vidit,
Tyrus evanuit, qug fundata erat in pulchritudine.
Avolavit gloria eorum a partu, ab utero, a conceptu
(Itid. 1x, 15, 11). Cujusmodi sui fundatio, qua, vel
quanta, sive qualis ejus fuit pulchritudo, Ezech'els
evidenter ostendit lectio, qua dicitur : Hec dic:!
Dominus : O Tyre, tu. dixisti : Per[ecti decoris ege
sum, et in corde maris sita. Finitimi tui, qui te edi-
ficaverunt, impleverunt decorem. tuum. Abietibus de
Sanir te exstruxerunt, cedrum de Libamo tibi tule-
runt : quercus de Basan tibi dilataverunt : transtri
tua ex ebore Indico, et lapidg ex insulis Italie pre-
tioso tibi fecerunt. Byssus ex /A7gpylo varia : hyacin-
thus et purpura de insulis Elisa facta sunt operimen-
ium. tuum : hubitatores Sidonis et Aradii fuerum
remiges tui. Sapientes tui, Tyre, facii sunt. guberna-
lores tti. Vane fuerunt et pretiose supellectiles tua.
Et viri bellatores twi clypeum, et. galecm suspend.-
runt in té pro ornatu tuo. De argento, [erro, stammo,
plumboque Carthaginenses | negotiatores rep'cverum
nundinas tuas (Ezech. xxvi, 5 seq). τς est Tyri
pulchritudo, qua fundata fuerat, ut lectio habet pro-
phetica. Postea. subsequitur, quomodo ejus avolavit
gloria. Ecce, inquit, assument super te. carmen [u-

D gubre, et plangeni te. Qua est ut Tyrus, que obms-

tuit in medio mari? [n muliitudine divitiarum tu
rum et populorum tuorum ditasti reges terre. Nunc
contrita es a mari in profundum aquarum multarum.
Opes tue, εἰ omnis multitudo (ua, qu erant in m-
dio tui, ceciderunt. Universi habitatores. insularum
super te obstupuerunt, et omn»s reges tempestate tna
perculsi vultus mutaverunt. Negotiateres populorum
super le sibilaverun:. Ad. nihilum. deducta es, et mon
eris in perpetuum (v. 52 seqq.). ltem δὰ principem
cjusdem : £n signaculum sünilitudinis. plemus sapien-
tia, el perfectus decore, in de:iciis paradisi Dei (misti.
Omnis lapis pretiosus. operimentum tuum. — Aurum
op:s decoris tui, et (oramina tua in die qua condi.vs
es, prasparata sunt. In Cherub gxtcutus, et με: ει,

139

COMMENT. IN NAHUM PHROPIIETAM.

780

posui te in monte sancto Dei. In medio lapidum igni- A uxor; alia uxor, sed non fia; alia nec uxor, nec

torum ambulusti perfectus in viis tuis a die conditio-
nis (tuc. epleta sunt. interiora tua. iniquitate : et
peccasti, et ejeci te de mente Dei. Et elevatum est
cor tuum in decore tuo. Perdidisti sapientiam. tuam
in ornatu tuo. In terrum projeci te, an'e faciem re-
gum dedi te, ut cernerent te. In multitudine iniquita-
(um tuarum, et iniquitate fornicationis tuc polluisti
sanctificationem luam. Producam ergo ignem de me-
dio tui, qui comedat te, et. dabo te in cinerem super
lerram,in conspectu omnium videntium te. Inter catera
regna eris humillima, et non elevaberis super natio-
nes ulira (lbid. xxvin, 12 seq.). Ecce Tyri fundatio
eximia, operum [Fors., opum] affluentia, regum,
optimatum, populorum amica frequentia; sed postea

subsequitur quomodo ejus multiplex avolavit gloria. B

19. Sciendum est autem quoniam lectio prophetica,
et quie [Fors., ex qua] przfata legimus testimonia,
specialiter loquitur de cenodoxia. Unde quia satis
per se clarent, nec expositione onerosa indigent, de
his latius dicere supersedeo : maxime quia ad alia
prolixius indaganda, ad arcana propheticze lectionis
expressius intimanda, lucidius reseranda, mihi festi-
nandum video. Gloria ergo .Ephraim a partu, ab
Jtero, a conceptu transit, quando mens prius honore
glorix- quasi se.i.idea, pro fama infamiam, pro gloria
müseriam, odium pro gratia, contemptuin pro re-
verentia, lucrum pro jactura, inediam pro copia
:usto Dei judicio incipit [ Fors. leg. pati incipit]. Par-
tus est operatio; venter intentio; conceptus cogi-
tatio. Gloria igitur Ephraim avolat ἃ partu, ἃ con-
ceptu, ab utero, quando prius splendide forinsecus
viventium, et de vit» extrinseca honestate in se
gloriantium inhonestatur actio, corrumpitur intentio,
faedatur cogitatio. Huc perducit reproborum gloria :
Sed sanctorum si quandoque mentem titillaverit,
evanescil ut nebula; quia ex quo sentiunt extrinse-
cus hujus titillationem impuritatis, statim fugiunt ad
antidotum humilitatis. Pulvis ergo pedum Domini
lit που], quia etsi sancli Lentantur ex infirmitate
eorruptionis, superant tamen ex vi rationis, el vin-
cunt in omnibus gratuito munere divine consolatio-
nis. H:ec de Christi pedibus dicta sufficiant : nunc
quomodo ad Ecclesiam referenda sunt, sequentia
doceant.

80. Fere autem similia vel eadem videntur quie-
cunque alterutrum de utrisque dicuntur. Sicut enim
sponsus et sponsa duo sunt in carne una (Hoc autem
sucramentum magnum est, ut ait. Apostolus [FEphes.
v. 92], in Christo, et in Ecclesia); ita attributa
eorum impariter videntur paria, el similiter sunt
dissimilia. De pedibus vero Ecclesi» sic legitur in
Canticis : Quam pulchri sunt greasus tui in. calcea-
"iens, filiu principis (Cant. vn, 1) ! Calceamenta de
peliibus fiunt auimalium mortuorum , et signifi-
cant exempla justitia: sanctorum.

81. Hic sce incidenter intulit occasio, quadri-
faria qua fiat divisio. Quadam cenün filia est
principis, οἱ ejus uxor, quedam filis, et non

filia. Filiam facit expressa justitis similitudo ,
Uxorem, sana veritatis prxdicatio. Filia est ergo
Patris in se ccelestis retinens imaginem ; uxor vero
ex doctrina veritatis Christo pariendo sobolem. Pri-
ma igitur est. unanimis perfectio sanctorum pr;edi-
catorum ; secunda, devota societas simplicium ju-
storum ; tertia, curiosa caterva carnalium doctorum;
quarta, murmuriosa turba carnalium, vel infidelium
sudditorum. Prima sedet in cathedra just:ti:x, secumn-
da jacet in thalamo innocentiz, tertia sordet in cathe-
dra Moysi, quarta in tugurio fetet lenocinii. Prima
foris gloria coronatur et honoré; secunda intrinse-
cus ornatur scienti: muneribus, et charismatuni
splendore; tertia intus pallet in conscientia, extrinse-
cus nitet ore; quarta solius est malitix» laqueus, et
fovea. De prima legitur : Sindonem fecit, et vendi-
dit, et cingulum tradidit Chananao. De secunda : For-
titudo, et decor indumentum ejus, et ridebit in die no-
vissimo (Prov. xxxi, 24, 95). De tertia: Circulus au-
reus in narib:s suis , mulier pulchra, et fatua (Ibid. x1,
22). De quarta : Non est caput super caput colubri ,
non est malitia super mulieris nequitia (Eccli. xxv,
22, 95).

82. Dicitur ergo Ecclesia uxor sponsi, principis
filia. Uxor fidei castitate, filia dilectionis sinceritate.
Uxor secundum humanitatem, filia secundum divi-
nitatem. Filia dignitate conditionis, uxor benignitaté
redemptionis. Filia mandatis obsequendo , uxof
predicatione pariendo. Hujus vero gressus sunt
opera justiti: ; calecamenta , exempla innocentis.
Gressus ergo fili» principis pulchri sunt in calcea-
mentis, quia inde magis magisque dilatatur Eccle-
sia unde prxdicatores ejus populis accepta ab aliis
exempla ministrant innocenti»; in se vero oslen-
dant opera justitize. Quod in se przdicator ille egre-
gius, vas electionis Paulus, qui per circuitum usque
ad Illiricum seminavit Evangelium (Rom. xv, 19),
ostendebat dicens : Mihi, inquit, pro minimo est
ut a vobis judicer, aut ab humano die. Nihil enim
mihi conscius sum, sed non in hoc justificatus. suin
(1 Cor. 1v, 5, 4). Ecce innocentia. Quis infirmatur,
inquit, et ego non infirmor? Quis scandalizatur, οἱ
ego non uror (1I Cor. xu 29)? Judaeis factus sum
Jud«us, gentilis gentilibus : omnia omnibus factus
sum, ut omnes lucrifaci«m (1 Cor. 1x, 20. $cq.). Ecce
justitia.

85. Pulvis ergo pedum fit, nebulze ut quia veritatis
doctores, Ecclesie praedicatores, omnia terrena
amore justili:ie reputantes ut. stercora, unde munci
potiora vilipendentes fugiunt, inde facilius expu-
gnando, eum sibi subigunt. Et quia magis dilatatur
Ecclesia, quo doctores perfectius calcant transitoria ;
(considerant enim quia

Ομ quod est genitum, tendit ad interitum.
lem :

Omnia prztereunt more fluentis aqu.
Item :

Omnia orta occidunt, et aucta scnescuint;

Ἴοἱ

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

192

οἱ quia bic manentem civitatem non habemus, sed fu- Α octoginta quatuor millia. Εἰ fugit ipse solus fere sm

turam inquirimus [ Hebr. xun,14]) : omnem igitur mun-
digloriam reputantes miseriam, summo nisu, et anxio
copamine festinant ad patriam. Et quia perfecta fla-
grant dilectione, summa stu:lent devotione, ut quos ha-
buere comites in z2rumna mundi, et exsilii percgrina-
tione, participes habeant in gloria et felici retribu-
tione. Anim:e vero pedes illius sunt affectiones. Sicut
enim corpus portatur pedum officio, sic anima move-
tur ad diversa affectionum studio. Nebula in aere vis
compunclionis est in mente. Pulvis ergo pedum
anim: fit ut nebule, quia si qua humans vite
negligentia perfectorum feedatur conscientia, statim
ex proprio judicio in mente devota nascitur compun-
ctio, unde prius sordidata mundatur affectio. Sic
enim intelligo quod legitur * in Evangelio : Justus
in die septies cadit, et resurgit (Prov. xxiv, 16). Item
in Proverbiis de eodem : Justus ut leo confidens
absque terrore erit (Ibid. xxvus, 1). Non quod leo
quandoque non paveat, sed quod metum superando,
mox ad naturam redeat. Sic et justus si quando
deliquerit, statim currens ad lacrymas, nxvum im-
bre compunctionis abluit. Hinc ad sponsam dicitur
in Canticis : Oculi tui sicut piscine in Esebon, qua
sunt in porta filie multitudinis (Cant. vn, 4). Pulvis
pedum anim:e revera fit ut που}, quia si sancto-
rum affectiones aliquibus inficiuntur sordibus, statim
ad cor redeuntes vivunt in fletibus, dicentes illud
Psalmographi : Sitivit anima mea ad Deum fontem
rivum :. quando veniam et apparebo ante [faciem

Ninivem civitatem suam (1V Reg. xix, 25). Post
non multum temporis duo ipsius filii oceiderunt
eum in templo Nesrach dei sui. Vel mare incre-
puit, Sennacherib cum suo exercitu occumbente ;
exsiccavit, Sardanapalo regum Assyriorum ultimo,
et omnium hominum infimo regnante. Omnia ad
desertum deduxit flumina, Macedone [Fors., Medo]
Assyrium superante, ipsum sibi hostiliter subjugante.
Moraliter de anima : Mare est amaritudo conscien-
tie, surgens de profundo mal.tix. Mare vero Domi-
nus increpat, quando clementi sux respectu gratiz
mentem iuquietam vitiis, et amaram de peccatis
compungendo stimulat. Exsiccat, quando volupta-
tes pestiferas ad integrum obliterat. .Oinnia flu-

B mina ad desertum adducit, quando universa om-

nino vitiorum genera, vel minima funditus eva-
cuat. Hipc per Psalmistam : Beatus qui tenebit,
et allidet parvulos suos ad petram (Psal. cxxxvi,
9). Mare igitur increpat, ducendo ad confessionem;
exsiccat infundendo con:punctionem; omnia deducit
flumina ad desertum, supplendo carnis mortificatio-
nem.Mare increpat, hortando ad poenitentiam; exsiccat,
inspirando virtutum gratiam ; omnia flumina ad deser-
tum adducit, ad perfectam sublimando justitiam.

85. Primo infundit amaritudinem penitentiz,
secundo przbet tranquillitatem couscientiz, tertio
confert serenitatem gratiz. Mare increpat, auferende
crimina; exsiccat, delendo delictorum minima ; flu-
mina deducit ad desertum, immunda amputando

Dei (Psal. xvi, 5)? Hinc filiis Israel paxillum gesta- C desideria. Mare increpat, delendo iniquitatem;

re prcipitur in balteo, ut terra operiatur sordida
ventris egestio (Deut. xxii, 15, 14), quia ad excelsa
suspirautes, et superna diligentes, germanam semper
habent compunctionem , qua operiunt et diluunt
viriliter impurz cogitationis superfluam egestionem.
Sequitur.

84. Increpans mare, οἱ exsiccans illud, et omnia
flumina ad desertum. adducens (Nah. 1, 4). Legatur
ergo de Assyrio, postea de anima, deinceps de
Christo, demum de Ecclesia. De Assyrio ita. Mare
Dominus increpat, quia amarissimam persecutionem
Assyrii cessare facit tempus examine justi judicii.
Mare vero exsiccat, quando eam omnino annihilat.
Omnia ejus flumina deducit ad desertum : quando

exsiccat, mortificando voluntatem ; flumina ad deser-
tum adducit, anim: conferendo puritatem. Primo prze-
Stat odium mali, secundo conteinptum mundi , tertio
abjectionem sui. Primo anima vivificatur, secundo
caro mortificatur, tertio spiritus purificatur. Vivifica-
tur per veniam, mortificatur per abstinentiam, per
consummatam purificatur justitiam. Vel flumina ad
deser;um adducit, dum anima defzcatz vitiis, eliqua-
te spurcitiis, celestibus ad integrum exspoliatz
disciplints, spiritus charismata, gratiarum munera,
spiritalis lumen intelligeutix , contemplativ:e dulcedi-
nem lztitie clementissime tribuit. Primo igitur
oportet. mundari animam per compunctionem;
secundo petulantiam carnis defxcari per mor:ifica-

regum, optimatum , populorum varia genera permit- D tionem. Tertio spiritum muneribus gratiarum per-

tit infirmari, patitur expugnari, tolerat pessumdari,
at pertrabi funditus ad nibilum. Hoc autem facium
est , quando Sennacherib bostilis exercitus cum
furore llierosolymam veniens, muros ejus hostiliter
ambiens, ab angelo percussus, et omnino deletus est.
linc in libro Heguim ita legitur : Angelus autem
Domiui in castra Assyriorum descendit nocte media,
ei percussit eos, et ceciderunt nocte. illa hominum

8 [n Evangelio nisi error et exscriptoris aut typo-
graphi pro in Proverbiis, non facile dixerim quam ob
causam auctor eam sententiam Evangelio ascribat ,
cum in Proverbiis reperiatur. Verba in die legit
Hieronyin. epist. 46, circa finem, in edit. Mariani

ornari, scientia spiritali sublimari, divinitus illustrari
per contemplationem. Hinc per Psalmistam : 7n terra
deserta, invia et inaquosa : sic in sancto. appar«wi tibi,
ut viderem virtutem tuam, et gloriam tuam (Psal. Lxn,
$). Primo namque confitendo vitia, fit. desertum
anima ; secundo abstinendo, jugum quoque disciplinse
viriliter sustinendo, malignis spiritibus fit invia ;
tertio inaquosa fit, calceando immunda desideria :

Victorii ; et Greg. Magn. lib. vi, in primum Reg., cap.
"t, num. 8; et Breviar. Mozarab., Sabbato Dorninic. 3
Quaragesiinze ad. Tertiam : quorum omniuim testi-
monio P.trus Sabbatier bene uti posset, atque huic
lectioni lo.um dare in edAone Bibliorum Sacrorum.

153

COMMENT. IN NAIIUM PROPHETAM.

194

tunc videiur virtus Dei, et gloria. Virtus ex subje- A claras, ait Dominus exercituum (Zach. vin, 19). Ex

rtione hostium, gloria in splendore munerum. Virtus
l'ei ostenditur in odio iniquitatis, gloria in gaudio con-
templandz veritatis. Virtus Dei manifestatur, dum
peccator eligitur de profundo maliti ; gloria, dum
ad statum sublimatur perfecte innocentiz. Virtus
Dci ostentatur, dum mundi contemnitur vanilas;
gloria, dum superna utrinque sentitur felicitas. Dicat
ergo : Sciens quia creature tux diligis puritatem,
purificando mentem, οἱ mortificando carnem, mox
me contuli ad sanctitatem : ut his conscendens gradi-
bus, tandem utrumque valeam attingere virtutis
et glorie tux felicitatem. Unde per Salomonem:
Cogitavi, inquit, abstrahere carnem meam, μὲ trans-
[errem eam ad sapieniiam (Eccle. vt, 5).

86. Hinc legitur in libro Judicum Samsonern B

respondisse solutz* quizestioni suorum consodalium :
Nisi, inquit, in vitula mea arasselis, propositionem
meam non invenissetis (Judic. xiv, 18). Est autem
vitula, caro lasciva; propositio, obscura locutio. De
vitula legitur in libro Jeremix : Vitula elegans et
formosa /Egyptus : stimulator veniet ei ub aquilone
(Jer. xuvi, 20). Caro enim petulans intrinsecus, vo-
luptati exterius et nitori serviens, dum, contempto

rationis judicio, officinam odit lenocinii; incentiva-

libidinis se ingerunt ex parte pessimi adversarii. Ab
aquilone venit simulator vitule, quia carni pompa-
tice saginatz, diligenter appositz, statim adest sti-
mulator totius maliti:, incentiva suggerens omnis
immunditiz. Samson vero, qui sol eorum dicitur,
typum tenet solis justitize; et illius consodales,
studentium sapientie. Dicatur ergo : Nisi in ti-
Iula mea arassetis, propositionem meam non invenis-
$elis. Ácsi dicatur: nisi caro restringatur, et fiat
sobria, mens nequaquam se libere erigere valet ad
caelestia. Vitula namque aratur, cum caro mortifica-
tur. Invenitur propositio, cum coelestium arcanorum
aperitur contemplatio. Nisi ergo in vitula aratur,
propositio nullatenus manifestatur, quia ni carnis
atteratur voluptuosa vanitas, ineffabilis gaudii mini-
me aperitur suavitas. Sodales igitur Samsonis in
vitula diligenter exarant, ut enigma propositum in-
telligant, quia veritatis amici Jesu Christi discipuli
carnem sobrie macerant, corpus suum competenter
attenuant, devote se affligunt, et funditus humiliant ;
ut obscura scientim intelligant, arcana sapientis
penetrare valeant, divitias immortales videant, celle
vinariz jucundissima secreta introeant.

81. Est igitur magni momenti abstinentia, qua pur-
gantur vitia, impetratur venia, possidetur gratia,
reparatur innocentia, arcana patefiunt ceelestia. Abs-
tinentia vero est quadrifaria. Prima est enim vitio-
rum, secunda alimentorum, tertia negotiorum,
quarta immundorum desideriorum. De his vero
omnibus ita legitur in Zacharia : Jejunium quarti, et
jejunium quinti, jejunium septimi, et jejunium decimi,
erit. vobis in gaudium magnum, et solemnitates pra-

* Arcem corresimus ex edit. Chrysol., cum antea
legeretur artem.

quatuor elementis compaginatur humanum corpus.
Omnia negotia quinque peraguntur sensibus. Deca-
logi custodia exstirpantur vitia. AÀ septenario con-
templativa designatur perfectio. Per decimi ergo
jejunium, mandatorum custodia exstirpantur vitia.
Quaternarii abstinentia ebrietas pessumdatur ct
crapula. Quinarii jejunio negotiorum singularium
fit abrenuntiatio. Septeuarii parcitate eximia immunda
fugantur desideria, et contemplationis possidetur [:Ὁ-
titia. ltem quarto die creavit Deus coeli luminaria
(Gen. 1, 14 seq.). Quinta ex aquis produxit animalia.
Ab omnibus operibus requievit in septima. Denario
felicitantur omnia. Quarti ergo jejunio lumen nobis
ministratur scienti:xe, intellectus rationis. Quinti abs-
tinentia nova et munda producitur creatura ex aquis
compunctionis. Per septimi jejunium in Sabbato
quiesci 1 us secretissimz contemplationis. Per decimi
jejunium, denarium accipimus beatissim:e retsibu-
tionis. Per quarti crgo illuminamur, per quinti pu-
rificamur, per septimi bonoramur, per decimi jeju-
nium felicitamur. Primum iniquitatem excludit, e$
ignorantiam ; secundum, vanitatem mundi et con-
cupiscentiam; tertium infirmitatem animi pellit, et
ignaviam ; quartum, calamitatem et miseriam.

88. Erunt igitur nobis pr:edicta jejunia, ut ait
Zacharias, in gaudium magnum et solemnitates pre-
claras (Ubi supra), quia jejunia przefata. a nobis rite
celebrata lumen nobis divine conferunt scientie,
serenitatem conscientix, perfect: gaudium justitiae,
et insuper ad solemnitatem superu transferunt
Letitie. Quaternarius numcrus est coujugatus gcne-
ralis; quinarius, conjugatus, sed singularis; virgo,
septenarius; cxlebs vero denarius. Primus. namque
generat et generatur; secundus generat, sed nom
generatur; terlius nec generatur, nec generat, sed.
est subditus; quartus quoque idem manet, sed su-
perpositus. Primi ergo jejunium feeditatem amputat
illicite libidinis ; secundi, necessitatem imperat pro-
pagand: sobolis; tertii, prxestat honorem virginita-
tit ; quarti, ad felicitatem sublimat angelicze dignita-
tis. Primo conjugatus ligatur, ne passim effluat ;
secundo arctius stringitur, ne delinquat ; tertio virgo
decoratur, ut placeat; quarto sublimatur czlebs ad
summa, ut semper gaudeat.

89. Tanti fuit apud antiquos momenti abstinentia,
tanta ejus reverentia, tanta ipsius observantia, ut
etiam apud JEgyptios religione gentili praecipuus
nullus sui mystes fieret, vel mystica tractaret my-
steria, nisi quem przcipue omnium praecipuum com- .
mendaret abstinentia. Abstinentia Christianae militiz
firma custodia, virtutum sera, vitiorum crudelissima
fera, charismatum apotheca, gratiarum hospita ,
contemplationis fidissima nuntia. Jejunium sci-
mus esse Dei arcem * (Ez serm. xi Chrysolog.);
Christi castra, murum spiritibus 5, vexillum fidei,
castitatis signum, sanctitatis tropeeum. lloc Adam

b Edit. Chrysol., spiritus.

i55

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

Ἴὸς

in paradiso servavit, quem gula ab eo dejecit? (Gen. A Pauperis manus est Abrahs sinus, ubi quidquid

n, 16, 17; πὶ, 6 seq.) Hoc Noe in arca custo-
divit, quando mundum ebrietas demersit. De hoc

Lot ignem restinxit Sodomiticum 5, qui per ebrie-:

latem incesti. passus est. incendium * (Gen. xix, ol
$eq.). Hoc Moyses amicus Dei, et divini particeps
consilii fier! ineruit, quando populus crapula et ebrie-
tate ad idololatriam rediit 4 (Exod. xxw, 18 ; xxxu,
"ἃ seg.). Hoc Eliam ad celum provexit * (111 Κορ.
xix, 8; IV leg. n, 11). Hoc Joannem in natis
inulierum. majorem fecit. Hoc, jejunaute Domino,
diaboli insidias patefecit. Diabolus enim, qui man-
ducantem contempserat Christum, ubi non mandu-
ecantem f / vidit, suspicatur Deum, Dei confitetur
Filium. Si Filius Dei, inquit, es, dic, ut lapides isti
panes fiant. Vel mitte te deorsum (Matth. 1v, 5, 6).
Jejunium est mors vitiorum, vita virtutum (Ex serm.
8, circa medium). Est jejunium pax corpori *, decus
membrorum, ornamentum vitx. Est jejunium robur
; erlium, vigor anime. Est jejunium castitatis mu-
rus, pudiciliie propugnaculum, civitas sanctitatis.
Est jejunius religionis gymnasium 5h, magisterii
magisterium, ciseiplinarum disciplina. Est jejunium
ecclesiasticze vie viatieum salutare. Est jejunium in-
victus Christiano militi: principatus.

90. (Ex eodem.) Sed in his omnibus jejunium tunc
viget, tunc triumphat, duce misericordia, cum re-
pugnat i. Misericordia et petas jejunii sunt alie, per
quas tollitur, et ad cxlum portatur, sine quibus ja-
cet, et in terra volutatur. Jejunium sine misericordia
simulacrum famis est, sanctitas veio. nalla j. Sine
misericordia jejunium non parcitatis est propositum,
sed avaritiz: occasio. Pessima lixec est parcitas, quae
quantum siccatur in corpore, tantum tumescit in
animi, vcl lini sacculo k. Jejunium sine misericor-
dia non est virtus, sed hypocrisis, Domino dicente :
Cum jejunatis, nolite fieri sicu! hypocrite (Matth. vi,
16). Qui jejunaus, prandium. suum non erogat, sed
reponit !, cupiditati probatur jejunare, non Christo.
Jejunantes ergo, prandium nostrum in manu paupe-
ris reponamus, quod venter nobis fuerat perditurus.

a Edit., quem inde detraxit gula.

b Edit., per hoc Lot Sodomiticum restinrit incen-
dium.

c Edit., est udustus incendio.

d Edit.: 4 oc Mosen divini [ervoris fecit lumine per-
ducere, quando comessatio et ebrietas. Israeliticium
populum, simulacrorum tencbravit erroribus.

9 Edit., perverit.

f Edit., ubi jejunantem.

€ Pax corpori emendavunus ex edit., cum antea
legeretur pars corporis.

Edit. pro religionis gymnasium habent. schola
meritorum.

i Edit., pugnat.

$ Edit., majo nulla est sanctitatis.

k Edit. : Sine pietate jejunium occasio est avariti«,
Κυη est propositum parcitatis ; quiu parcitas ista quan-
(um siccatur in. corpore, tantum tumescit in sacculo.

.1 Edit. hic deponit, non tam recte.

m Edit. : Thesaurus coli est manus pauperis ; quod
ud n ne in lerra pereat, reponit in caelum.

0 Edit., pauperis.

^ Edit. Christus accevtat.

pauper accipit, mox rcpofit. Manus egeni thesaurus
est culi: quod suscipit, ne in terra pereat, celo 5
commendat. Thesaurizate vobis, inquit, thesauros in
calo (v. 20). Manus mendici ^ gazophylacium est
Christi ; quia quidquid pauper accipit, Christus ia
sux grati:e arcam reponit ἡ. Da ergo pauperi terran,
ut accipias celum : da nummum, ut accipias re-
gnum : da micam, ut accipias totum : da pauperi, ut
des tibi, quia paupert quidquid dederis, tu bahebis.
Pauper humanam pelit nmisericorciam, ut a2cipias
divinam P. Est enim in calo misericordia, ad quam
pervenitur pietate terrena 4. Qui de patrocinio jeju-
uii " et misericordi:ze est certus, de venia sit securus,
de absolutione non suspectus 3.

B 91. (Ez eod. serm. 8, paulo post initium.) Fratres,

jejunium esurit, jejunium sitt, quod non pietatis
cibo pascitur, quod potu misericordix non rigatur.
Alget jejunium, abstinentia ! deficit, quod non mise-
ricordi: v vellus [Fors., velum] tegit, quod misera-
tionis vestimentum non operuit. Quod ver est solo v,
hoc misericordiam scimus esse jejunio. Sicut enim
verni flatus florere facit camporum gramina, ita je-
junio solum producit florem misericordi:e x. Quod
oleum lucer.s est, hoc jejunio pietas. Sicut enim
olei pinguedo lumen lucernz íacit perlucere 7, sic
pietas jejunium facit splendere. Quod dici sol est,
hoc eleemosyna sentitur * esse jejunio. Sieut enim
jubar solis clariorein facit diem, et totam nubium
dispergit obscuritatem ; sic eleemosyna jejunii san-

C ciificat sanctitatem, totatnque cupiditatis mortera

lumine pietatis excludit *, Ac ne multis morer ὃ",
quod corpori anima est, hoc jejunio largitas habetur.
Quod si absit a jejunio hypocrisis, et cupiditas, splen-
didior est aninxe, quod muado [Leg. quam m mundo]
solis claritas.

93. (Ex serm. 7.) Hypocrisis subtile malum, se-
cretum virus, venenum latens, virtutum fucus, tinea
sanctitatis. Hypocrisis secura simulat, prospera fal-
lit, curiosa mentitur, crudeli arte virtutes truncat
mucrone virtutum : jejunium jejunio perinit, ora-

P Edit. aliter : Humanam — misericordiam petil
(Deus), «t largiatur divinam.

q Edit., per terrenas misericordias.

r Deest in edit. jejunii.

s Edit., non dubitet.

t Edit., jejunium.

u Edit., eleemosyna.

Y Edit, terris.

x Edit. : ita misericordia tota jejunii. scmina pro-
ducit in florem.

Y Edit. : sicut [ucerne lumen o'ei pinguedo succet-
dit, et moderato pastu. facit il.d. ud. totius. noctis
spatium perlucere.

t EjJit., noscilur.

aa Hunc locum in Bibloth. Patrum ita. legeyamus
aliquanto perturbatuim : Sicut. enim jubar solis cla-
riorem [acit diem : sic elecinosyna jejunii sanctificat
sanctitatem. Et sicut. idem (pro. idem quod reposue-
runt elJitores, legebatur tota in ms.) nubium obscura
dispergit, ita jejunium. (otum. cupiditatis mortem lu-
mine pietatis excidit; nos restituimus ex. edidoniovs
Chrysulogi.

bb Edit. melius izumorcr.

72 ORATIONES QU;EDAM. 738

tonem oraiione evacuat, misericordiam miseratione A creat morbos, con(icit de medicina languorem, sai:-
prosternit. Quod corporibus est hydrops 8, hoc ani- — ctitatem veriit in crimen, placationem facit reatum,
mabus est hypocrisis: bibendo sitit hydrops; siti generat de propitiatione discrimen. Facies maerore
inebriata est. hypocrisis. llvpocrita, licet tibi facies — dejecta invitat [Fors., indicat] famem, non jejunium
sit inculia, cutis neglecta, tristis vultus, extermina- — voluntarium profitetur. Si vuft, quare tristis? Si non
tus aspectus, nec ab hominibus laudem invenisti, et — vult, jejunus quare? Merito tali * cruciatur commer-
apud Deam fructum jejunii perdidisti. Hypocrita,abs- οἷο ἃ, qui sibi facit de virlute vitium, de veritate men-
tincntix fluctus intrasti, continenti:e undas conscen- — dacium, de mercede dispendium 6, de remissione
disti, jejunii pelagus enatasti ; et in ipso jejunii portu peccatum.

naufragasti; quia non comparasti lucra, sed merca- (Hucusque ms. Bavaricus, inquit Canisius: Proinde
Uis es vanitatem ; quia Dei credito perfecisti huma- — vel mutilus esr com;nentarius, vel certe morte prawen-
nam negotiationem b. Fugiendum est igitur hypocri- tus est viri sancti labor: hactenus enim quatuor dun-

0. ataca . .. ἐαχαί versus, nec eos totos exposuit.)

5185 virus, pestilentia cavenda, quis de remediis

.* Ilydrops posuimus ex Chrysologo, cum editores — theca Patrum, scilicet: Fugiendum . . .. . hypocrisis
Bibliothec:e Pa:rum pro hydropis, quod legebatur in — virus, pestilentia cavenda : remediis morbos conficit, de
ms. , hydropisis substituerint. B medicina languorem. . . . . placationem facit creatura,

b Edit., qui de Dei credito humanum negotium per- — generat de propitiatione discrimen. Si vult quaere tri-

fecisti. stis, δὶ non vult jejunare, quare merito tali, etc.
* Totus hic locus a nobis est restitutus ex ipso d Elit., tali pana vicit.
Chrysologo, cum nimis corruptus appareat in Biblio- ὁ Edit., stipendium.

SANCTI HILDEFONSI VITA.

(Jfanc Vitam, seu Elogium, Juliano nostro abs dubio tribuendam, videsis, eruditissime lector,
inter prolegomena Operibus sancti Hildefonsi proefixa, hujusce tomi col. 43-&^.)

MONITUM IN OPUSCULUM SEQUENS.

Sequentes Orationes, qu:e levissima fragmenta videbuntur, sancti Juliani opera cum sint, cas perire, vel
vagari ómnino noluimus. Prim:e ac secunde auctorem penitus ignorabamus, donec a Sainsone abbate lauda-
tas vidimus in lib. t1 sui Apologetici, quem primus, ut alias monuimus, edidit R. P. Florez tom. Xl Iispani:e
Sacri. Quas vero ille scribit in missa quotidiana ritus Gotlici reperiri, nos Missale Mozarabicum percurren-
tes quale nunc exstat, in missa Dominicze ante jejunium Kalendarum Novembrium easdem legimus. Prima,
quae inlatio dicitur, locum tenet illius qux» apud. nos praefatio nuncupatur ; altera exstat immediate ante ora-
tionem Dominicam.

Quoniam vero miss: quotidian:zx in przedicto Missali nec nomen, nec vestigium ullum deprehendimus, quid
per illam indicare Samson voluerit, res nobis obscura est, nec facilis definiri. Neque enim occurrit. quare
missa Dominice przedict:e quotidiana appellari potuerit, quee uno 'antum die legebatur; neque etiam, si prae-
cicte orationes ad aliam tunc missam pertinelia it, qualis illa fucrit intelligi potest, qu:e quo-idiana diceretur.
Nam quotidianam dicere n;issam aliquam de communi, ut nos dicimus, qua quovis die legi posset, levis no-
his conjectura visa est. Nisi quis malit missam hoc loco intelligere singularem orationem illam in Mozara-
bum liturgia hoc nomine dictam : « Quando catechumeni foras mittuntur, ut scribit sanctus Isidorus lib. 1x
Etymolog. cap. 19, clamante levita : Si quis catechumenus remansit, exeat foras; ct inde missa. » Quod nobis
non satisfacit: quoniam missa hoc sensü sen;per offertorium praecedebat; harum vero duarum orationum .
utraque offertorium subsequitur, ut per se patet, et ipsarum verba satis indicant. .

De tertia oratione nihil fere opus est adnotare, cum ea ips3 sit quai ab codem sancto doctore operi De
Comprobatione sext:e :tatis pr:efixa est, et a nobis superius edita col. 557. Unde illam Mozarabes desum-
ptani inter inissarum solemnia. post manuum lotionem recitant, eo loco quo nos orationem illam dicimus,
Suscipe, sancta Trinitas, etc. Recudimus vero eam propler lectiones variantes quas diverso charactere designa-
mus: in quibus et illam videre est non contemnendam clave, pro claro, quod in editis lib. De Comprobattone
sext: :elatis legebatur, ut appareat quam recte nos prudentissimam eo loco dixerimus conjecturam Barthii,
qui ita eam lectionem restituendam censebat in suis Adversariis, quam et editio Toletana missalis Mozara-
bici ann. 1500 exhibet, et Romana aun. 1755 reti:uit, et nos etiam secuti sumus in nostro specimine missa
Mozarabicz, quod Angelopoli edidi:uus anu. 1770, cumin Mexicana cathedra sederemus. ΄“

ORATIONES A S. JULIANO COMPOSITE ,
QUJEQUE IN MISSALI MOZARABICO REPERIUNTUR.

INLATIO. sum Christum Filium tuum Dominum nostrum. Cu-
D:gnum et justum est, nos tibi gratias agere, Do- — jus divinitatis immensitas sic ineffabiliter circumple-
pine sancte, Pater &terne, omnipotens Deus, per Jo-— etitur omnia, ut in singulis creaturis permaneat tota.

΄

-

i55

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

Ἴςς

in paradiso servavit, quem gula ab eo dejecit ^ (Gen. A Pauperis manus est Abrahz sinus, ubi quidquid

ι, 16, 17; πὶ, 6 seq.). Hoe. Noe in arca custo-
divit, quando mundum ebrietas demersit. De Loc

Lot ignem restinxit Sodomiticum b, qui per ebrie-:

latem incesti passus est. incendium * (Gen. xix, 51
seq.). Hoc Moyses amicus Dei, et divini particeps
consilii fieri ineruit, quando populus crapula et ebrie-
tate ad idololatriam rediit ἃ (Exod. xxw, 18 ; xxx,

* 4 seq.). Hoc Eliam ad cadum provexit * (111 Iieg.

xix, 8; IV leg. πὶ, 11). lloc Joannem in natis
mulierum majorem fecit. IIoc, jejuna:te Domino,
diaboli insidias patefecit. Diabolus enim, qui man-
ducantem contempserat Christum, ubi non mandu-
ecantem í vidit, suspicatur Deum, Dei confitetur
Filium. Si Filius Dei, inquit, es, dic, ut lapides isti
panes fiant. Vel mitte te deorsum (Matth. 1v, 5, 6).
Jejunium est mors vitiorum, vita virtutum (Ez serm.
8, circa medium). Est jejunium pax corpori *, decus
membrorum, ornamentum vit;s. Est jejunium robur
: entium, vigor anitu;e. Est jejunium castitatia mu-
rus, pudicili:e propugnaculum, civitas sanctitatis.
Est jejuniu:i religionis gymnasium b, magisterii
magisterium, cisciplinarum disciplina. Est jejunium
ecclesiastice vi:e viaticum salutare. Est jejunium in-
victus Christiane militiz principatus.

90. (Ex eodem.) Sed in his omnibus jejunium tunc
viget, tunc triumphat, duce misericordia, cum re-
pugnat i. Misericordia et pietas jejunii sunt alze, per
quas tollitur, et ad cxlum portatur, sine quibus ja-
cet, et in terra volutatur. Jejuniuimn siue misericordia
simulacrum famis est, sanctitas vero nulla 3. Sine
uisericordia jejunium non parcitatis est propositum,
sed ἀναγ εἶα" occasio. Pessima hxc est parcitas, quie
quantum siccatur in corpore, tantum tumescit in
animi, vcl lini sacculo k. Jejunium sine misericor-
dia non est virtus, sed hypocrisis, Domino dicente :
Cum jejunatis, nolite fieri sicu! hypocrite (Matth. vi,
16). Qui jejunans, prandium suum non erogat, sed
reponit !, cupiditati probatur jejunare, non Christo.
Jejunantes ergo, prandium nostrum in manu paupe-
ris reponamus, quod venter nobis fuerat perditurus.

δ Edit., quem inde detraxit gula.

b Edit., per hoc Lot Sodomiticum restinrit incen-
dium.

c Edit., est adustus incendio.

4 Edit.: Hoc Mosen divini fervoris fecit lumine per-
ducere, quando comessalio οἱ ebrietas Israeliticum
populum simulacrorum tenebravit erroribus.

* Edit., pervezxit.

f Edit., ubi jejunantem.

€ Pax corpori emeundaviinus. ex edit., cum antea
legeretur pars corporis.

Edit. pro religionis gymnasium habent schola
meritorum.

i Edit., pugnat.

ὁ Edit., imago nulla est sanctitatis.

k Edit. : Sine pietate jejunium occasio est avaritia,
KJR esi propositum parcitatis ; quia parcitas ista quan-
tum siccatur in. corpore, tantum Iumescit in sacculo.

.1 Edit. hic deponit, non tam recte.

€ Edit. : Thesaurus coli est manus pauperis; quod
Md ne in terra pereat, reponit in calum.

δ Edit., pauperis.

9 Edit, Christus accevtat.

pauper accipit, mox repofit. Manus egeni thesaurus
est cali : quod suscipil, ne in terra pereat, coelo &
commendat. Thesaurizate vobis, inquil, thesauros in
celo (v. 20). Manus mendici ^ gazophylacium est
Christi ; quia quidquid pauper accipit, Christus in
sux grati:e arcam reponit ἡ. Da ergo pauperi terram,
ut accipias ccelum : da nummum, ut accipias re-
gnum : da micam, ut accipias totum : da pauperi, ut
des tibi, quia paupert quidquid dederis, tu hahebis.
Pauper humanam petit misericorciam, ut accipias
divinam P. Est enim in calo misericordia, ad quam
pervenitur pietate terrena 4. Qui de patrocinio jeju-
nii " et misericordix est certus, de venia sil securus,
de absolutione non suspectus 5.

B 91. (Ex eod. serm. 8, paulo post initium.) Fratres,

jejunium esurit, jejunium sitt, quod non pietatis
cibo pascitur, quod potu misericordix non rigatur.
Alget jejunium, abstinentia * deficit, quod non mise-
ricordi:z v vellus [Fors., velum] tegit, quod misera-
liouis vestimentum non operuit. Quod ver est solo v,
hoc misericordiam scimus esse jejunio. Sicut enim
verni flatus florere facit camporum gramina, ita je-
junio solum producit florem misericordia: x. Quod
oleum lucer.z est, hoc jejunio pietas. Sicut enim
olei pinguedo lumen lucernz íacit perlucere 7, sic
pietas jejunium facit splendere. Quod diei sol est,
hoc eleemosyna sentitur 7? esse jejunio. Sieut enim
jubar solis clariorem facit diem, et totam nubium
dispergit obscuritatem; sic eleemosyna jejunii san-
clificat sanctitatem, totamque cupiditatis mortera
lumine pietatis excludit «^. Ac ne multis morer 5»,
quod corpori anima est, hoc jejunio largitas habetur.
Quod si absit a jejunio hypocrisis, et cupiditas, splen-
didior est animze, quod mundo [Leg. quam mundo]
solis claritas.

92. (Ez serm. 1.) Ilypocrisis subtile molum, se-
cretum virus, venenum latens, virtutum fucus, tinea
sanctitatis. Hypocrisis secura simulat, prospera fal-
lit, curiosa mentitur, crudeli arte virtutes truncat
mucrone virtutum : jejunium jejunio perimit, ora-

P Edit. aliter : Humanam — misericordiam petit
(Deus), «t. largiatur divinam.

q Edit., per terrenas misericordias.

r Deest in cdit. jejunii.

s Edit., non dubitet.

t Edit., jejunium.

u Edit., eleemosyna.

Y Edit., terris.

x Edit. : ita misericordia (ola. jejunii. scmin-t pro-
ducit in florem.

Y Edit. : sicut [cerne lumen olei piugutedo succen-
dit, οἱ moderato pastu. facit. illd ud totius. nocus
spatium perlucere.

z Edit., noscitur.

aa Hunc locum in Bibl.o:h. Patrum ita legebamus
aliquanto perturbatuim : Sicu£ enim jubar solis cla-
riorem facit diem : sic eleemosyna. jejunii sanctificat
sanctitatem. Et sicut. idem (pro. idcm quod reposue-
runt editores, legebatur tota in. ms.) nubium obscura
dispergit, ita jejunium. totum cupiditatis mortem lu-
mine pietaiis excidit ; nos restituimus ex ediuonibes
Chrysologi. —

bb Edit. melius izumorer.

121

ORATIONES ΟΠ ΕΑΝ.

7238

tonem oraiione evacuat, misericordiam miseratione A creat morbos, conficit de medicina languorem, sai:-

prosternit. Quod corporibus est hydrops ^, hoc ani-
mabus es! hypocrisis : bibendo sitit hydrops; siti
inebriata est hypocrisis. llvpocrita, licet tibi facies
Sit inculta, cutis neglecta, tristis vultus, externina-
tus aspectus, nec ab hominibus laudem invenisti, et
apud Deam fructum jejunii perdidisti. Hypocrita, abs-
tinentix fluctus intrasti, continenti: undas conscen-
disti, jejunii pelagus enatasti ; et in ipso jejunii portu
naufragasti; quia non comparasti lucra, sed merca-
tis es vanitatem ; quia Dei credito perfecisti huma-
Dam negotiationem 5. Fugiendum est igitur hypocri-
Sis virus, pestilentia cavenda, qui de remediis

Δ JIydrops posuimus ex Chrysologo, cum editores
Bibliothec:e Patrum pro hydropis, quod legebatur in

clitatem vertiit in crimen, placationem facit reatum,
generat de propitiatione discrimen. Facies maerore
dejecia invitat [Fors., indicat] famem, non jejunium
voluntarium prolitetur. Si vuft, quare tristis? Si non
vult, jejunus quare? Merito tali * cruciatur commer-
cio d, qui sibi facit de virtute vitium, de veritate men-
dacium, de mercede dispendium 9, de remissione
peccatum.

(Hucusque ms. Davaricus, inquit Canisius : Proinde
vel mutilus est' cominentarius, vel certe morte prawen-

tus est viri sancti labor: hactenus enim quatuor dun-
taxat versus, nec eos totos exposuit.)

theca Patrum, scilicet: Fugiendum . . . . . hypocrísis
virus, pestilentia cavenda : remediis morbos conficit, de

ms., hydropisis substituerint.
f b Edit., qui de Dei credito humanum negotium per-
ecisti.

ς Totus hic locus a nobis est restitutus ex Ipso
Chrysologo, curn nimis corruptus appareat in Biblio-

B medicina languorem. . . . . placationem facit creatura,
generat de propitiatione discrimen. Si vult querere tri-
stis, si non vult jejunare, quare merito tali, etc.

d Elit., tali pena vivit.
e Edit., stipendium.

SANCTI HILDEFONSI VITA.

(JIanc Vitam, seu Elogium, Juliano nostro abs dubio tribuendam, videsis, eruditissime lector,
inter prolegomena Operibus sancti Hildefonsi praefixa, hujusce tomi col. 43-AA.)

MONITUM IN OPUSCULUM SEQUENS.

Sequentes Orationes, quz levissima fragmenta videbuntur, sancti Juliani opera cum sint, eas perire, vel
vagari óinnino noluimus. Prim:e ac sceundz auctorem penitus ignorabamus, donec a Samsone abbate lauda-
tas vidimus in lib. i sui Apologetici, quem primus, ut alias monuimus, edidit ἢ. P. Florez tom. XI Hlispani;e
Sacrz. Quas vero ille scribit in missa quotidiana ritus Gothici reperiri, nos Missale Mozarabicum percurren-
tes quale nunc exstat, in missa Dominicze ante jejunium Kalendarum Novembrium easdem legimus. Prima,
quae inlatio dicitur, locum tenet illius quxe apud. nos praefatio nuncupatur; altera exstat immediate ante ora-
üonem Dominicam. . .

Quoniam vero miss:e quotidianz in pr:edicto Missali nec nomen, nec vestigium ullum deprehendimus, quid
per illam indicare Samson voluerit, res nobis obscura est, nec facilis definiri. Neque enim occurrit quare
inissa Dominice pr:edict:e quotidiana appellari potuerit, quxe uno :anturm die legebatur; ncque etiam, si prae-
diete orationes ad aliam tunc missam pertineba.;t, qualis illa fuerit intelligi potest, qu: quotidiana diceretur.
Nam quotidianam dicere n:issam aliquam de communi, ut nos dicimus, qux quovis die legi posset, levis no-
Lis conjectura visa est. Nisi quis malit missam hoc loco intelligere singularem orationem illam in Mozara-
bum liturgia hoc nomine dictam : « Quando catechumeni foras mittuntur, ut scribit sanctus Isidorus lib. 1x
Etymolog. cap. 19, clamante levita: Si quis catechumenus remansit, exeat foras; et inde missa. » Quod nobis
non satisfacit: quoniam missa hoc sensü semper offertorium przcedebat; harum vero duarum orationum .
utraque offertorium subsequitur, ut per se patet, et ipsarum verba satis indicant. .

De tertia oratione nihil fere opus est adnotare, cuin ea. ipsa sit qu:e ab codem sancto doctore operi De
Comprobatione sext:e ztatis przefixa est, et a nobis superius edita col. 537. Unde illam Mozarabes desum-
ptan inter inissarum solemnia post manuum lotionem recitant, eo loco quo nos orationem illam dicimus,
Suscipe, sancta Trinitas, ctc. Recudimus vero eam propter lectiones variantes quas diverso charactere designa-
mus: in quibus et illam videre est non contemnendam clave, pro claro, quod in editis lib. De Comprobatione
sexte :elatis legebatur, ut appareat quam recte nos prudentissimam eo loco dixerimus conjecturam Barthii,
qui ita eam lectionem restituendam censebat in suis Adversariis, quam et editio Toletana missalis Mozara-
bici ann. 1500 exhibet, et Romana ann. 1755 retizuit, et nos etiam secuti sumus in nostro specimine missz
Mozarabicz, quod Angelopoli edidi:nus ann. 1770, cumin Mexicana cathedra sederemus.

ORATIONES A S. JULIANO COMPOSITAE,
QUJEQUE IN MISSALI MOZARABICO REPERIUNTUR.

INLATIO.
Dignum et justum est, nos tibi gratias agere, Do-
ruine sancte, Pater :xelerne, omnipotens Deus, per J»-

sum Christum Filium tuum Dominum nostrum. Cu-
jus divinitatis immensitas sic ineffabiliter cireumple-
ctitur omnia, ut in singulis creatuvis Qoae NS.

759

8. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

160

e! in omnibus habitet universa. Non minoratur in A fiducia dicere mereamur e terris: Pater noster qui

minimis, non augetur in maghis ^. Non concluditur
tempore, non astringitur quantitate. Nou initio
ca»pta, non termino finienda. À quo totus homo et
creatus est ad justitiam sine peccato, et reparatus est
post ruinam s$gcrificio ejusdem Christi mundissimo.
Per ipsum quem in unitate Lrinz virtutis conlaudant
celestia pariter et terrena, hymnum dulei modula-
tionc proclamantia, atque ita diceutia. Sanctus, etc.
AD ORATIONEM DOMINICAM.

Accepturi, fratres charissimi, intra mortalia vi-
Scera carleste sacrificium, et intra cubiculum humani
pectoris hospitem Deum; mundemus conscientias
nostras ab omni labe vitiorum b, ut nihil sitin nobis
subdoluim vel superbum ; sed in humilitatis studium,
et charitatis assensum per escam et sanguinem Do-
mini corporis fraternitas cuncta copuletur, ut cum

* Samson abbas lib. i1, Apolog., cap. 25, num. 9,
duntaxat h:ec verba transcribit : Dignum et justum
est, nos tibi gratias agere, omnipotens Deus, cujus di-
vinitatis. immensitas sic. ineffubiliter. circumplectitur
omnia, ut in s'ngulis creaturis maneat tota, et in om-
nibus habitet universa. Non minoratur in minimis, non
augetur in magnis, qui nec augetur, ncc minuitur in
ullo; et tameu dona auget, et minuit potenti imperio.

es, etc.
ORATIO

In missa Mozarabia post manuum lotionem recitanda.

Accedam ad te in humilitate spiritus mei, loquar
ad te, quia multam spem ín fortitudine dedisti me.
Tu ergo, Fili David, qui revelato mysterio ad nos in
carnem venisti, clave crucis tux secreta cordis mei
adaperi, inittens unum de seraphim, qui candenti car-
bone illo qui de altari tuo sublatus est, sordentia la-
bia mea emundet, mentem euubilet, docend:que ma-
teriam subministret , ut lingua, qux proximorum uti-
litati per charitatem servit, nec erroris insonet casum,
sed veritatis resultet sine fine pra:coniuin. Per te,
Deus meus, qui vivis et. regnas in secula. seculo-

B rum. Amen.

Hec postrema verba quz italico charactere describi-
mus, nescimus an sint Juliani.

^ En verba qux Samson transfert lib. r1 Apolog., cap.
45, num. 92 : Accepturi, fratres charissimi, intra mor-
talia viscera celeste sacrificium, et intra cubiculum κα-
mani pectoris hospitem Deum, mundemus corda nostra
ab omni labe facinorum.

SANCTI JULIANI

TOLETANI EPISCOPI

HISTORIA REBELLIONIS PAULI

ADVERSUS WAMBAM GOTHORUM REGEM.

MONITUM PRJEVIUM.

Historiam rebellionis Pauli adversus Wambam Go- (* ab ipso donatos: ex qua collatione variantes lectiones

thorum regem, rerumque ab eo hac occasione gesta-
rum in Gallia Narbonensi, Julianum Toletanum litte-
ris consignasse nemo nescit, testante Felice ejus
encomiaste: fuit enim subsequentibus sxculis omni-
bus historicis non tantum nota, sed ct laudata, et
commen.lata, siquidem auctor chronicorum ab ali-
quibus Alfonso lll. ab aliis Sebastiano episcopo Sal-
mantino attributorum, de Wamba loquens, ita scri-
bit: « Si plenius cognoscere vis quantas cedes, quan-
tas urbium incensiones , quantas strages, quanta
agmina Francorum, vel Gallorum ἃ Wambane sint
jnterempta , quantas famosissimas viclorias idem
exercuit, qux de Pauli tyranni excidio evenerint, bea-
tum Julianum metropolitanum legito, qui historiam
hujus temporis liquidissime contexuit ; » quemadmo-
dum legimus in Append. 7 tom Xlll. Hispanize Sacr.
Eamdem historiam s»culo xiu sus inseruit Lucas Tu-
densis, quam primus typis vulgavit Andreas Schottus,
tom. IV Hispanis illustrat. Recudit cam a Tu-
Jensi sejunctam Duchesnius tomo. 1 Scriptorum co-
Ziuneorum bhistorisx Gallicanz, adceujus exemplar no-
vissimus omnium in Hispania publicavit P. Henricus
Florez, tom, VI. Hispau. Sacr. collatam cum. exem-
pan nis. bibliotbece Regix Metritensis ex apographo
anis Bap. Perez traascripto, qui exstat in bibliotheca
uevtrz sancise ecclesist Tolctance inter exteros. mss.

excerpsit, atque adnotavit, textum etiam Dauches:ii
non semel emendavit. Verum ut fateamur quod res
est, nulla harum editionum exacta atque perfecta ha-
beridebet. Tudensis enim, cujustextum edidit Schot-
tus, cum historiam ex Juliani codice transcriberet,
fecit suo more, ut eam tertio fere quoque verbo trun-
caret, vel de suo interpollaret: qua ex re multum di-
$!at a genuino Juliani textu. Duchesnius unico codice
usus, Sepius errat exscriptoris vitio. Florezius tan-
dem multa adbuc loca reliquit corrupta, qus vel al-
terius Matritensis exemplaris auxilio curare non po-
tuit: quorum nos magnam partem ope nostri Toletani
emendavimus. In quo mirari subit, cum illud Matri-
tense fuerit ex nostro Pereziano translatum, tantam
esse inler utrumque discrepan:iam, quantam ex va-
riantibus lectionibus apparebit, exscriptoris dicam
oscitantia, an perversitate? ]taque nos, qui przedictas
editiones inter se componentes, laudato mss. Joan.
Bap. Perez, alioque codice antiquo iiem Toletanz
ecclesie Tudensis chronica continente, sumus adjuti,
δὲ germanuin auctoris textum longe integriorem ac
emendatiorem prz cseteris edere aflirmaverimus, non
vgre videbimur fidem lectoribus facturos. Jam neque
conalium nostrum reprebensuros speramus, quo ge-
huinum auctoris textum cum Tudensis contextu simul
cedere. decrevimus, tum πὲ molesta tot. variantium

10]

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM.

101

lectionum farragine margines oneraremus, tum ut fa- A paci, atque securitati, tum fam: ac honori consulere

cile quisque uno ictu oculi judicare possit quantum
Tudensis narratio a Julianzea discrcpet. Hoc cuin Flo-
rezio in mentem venisset, abstinuit consulto, ue a
proposito suo discedere videretur : quod cum a
nostro multum distet, nobis non idem verendum est.
Verum exapographo Pereziano non hic tantum
usus ad nos pervenit, ut emendatior prodiret Juliani
scriptura, sed etiam ut auctior. In eo siquidem post
historicam narrationem rebellionis exortze, tyrannique
devicti, antesententizx vero in eum ejusque soctos
late expositionem, orationem invenimus insertam,
quam auctor insultationem vocat, nos declamationem
iceremus: quam quidem exscriptor exempli Matri-
tensis quare transcribere noluerit, non satis intelli-
gimus, nisi forsan ab alio insertam suspicatus fuit,
non a Juliano conscriptam. Sed vero nos suspicionis
causas nullas videmus. Est enim hujusmodi declama-
tio, si recte expendatur, cxteris praecedentibus et
subsequentibus charactere ac stylo quam simillima,
acri, vivido, aculeato, variisque tropis et figuris tum
verborum, tum sententiarum, intexto. Adeo ut mihi
eam attentius perlegenti, si tumorem illum verborum,
duritiemque styli, temporum illorum vitium, Gothicze
gentis quasi proprium, excipias, c:etera orator mi-
nime vulgaris appareat, dum in Gallie provinciam
invehitur, atque preter morum fideique corruptio-
nem, infidelitatem illi suam exprobrat, qua velut vi-
lis adultera legitimi tori pertzsa, alienos amplexus
expetere non erubuit: quam metaphoram eleganter
periractat. Deinde caute solerterque occupat vanos
rz:etextus, quos sceleri suo obtendere vellet, atque ut
acinoris sui turpitudinem in luce meridiana collocet,
elegantissima antithesi singularem principis clemen-
tiam, atque in media victoria admirabilem animi mo-
derationem impudentiz sux atque procacitate oppo-
nit: id unum hac sua vehementi, ut loquitur, insul-
tatione animo intendens, ut salutari rubore suffusa, a
tam perditis consiliis deinceps abstineat , su:xque

velit.

Verumtamen przter hasce quas exposuimus ora-
toris virtutes minime contemnendas, animum auctor
prodit pio zelo succensum, qui sibi temperare non

tuit, quin scelesti bominis facinus subditos popu-
os ad rebellionein provocantis sin minus manibus,
calamo saltem insectaretur, ejus turpitudinein tam
atris coloribus depingens, ut omnes ad eam dete-
Standam adduceret. Scilicet ea fuit semper ab anti-
quis temporibus Hispanorum pr:xsulum propria laus,
regibus suis fidem atque obedientiam oinni loco,
oninique obsequiorum genere przstare; oorum per-
sonas sacras habere; eorum jura, atque in subjectos
populos auctoritatem et verbo et scriptis semper
tueri; id ipsum et suo exemplo et perpetuis adhor-
tationibus populos docere, suadere, prxdicare, sem-
per cum apostolorum principibus clamantes : Subje-
cti estote omni creatura: propter Deum, sive regi, sive

p ducibus. Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit :

ideo necessitate subditi estote, non solum propter iram,
sed etiam propter conscientiam.

Quare hujusmodi orationem hactenus ineditam nos
omnium primi in lucem proferimus, et quidem eo
ipso loco quem tenet in ms. Pereziano, ante sen-
tentiz in rebelles latz:e narrationein. Deinde varian-
tes lectiones annotavimus, designantes per D. Du-
chesnii editionem, per Ε΄. Florezii, et per Ms. manu-
scriptum codicem sanct? ecclesix: Toletan:xe superius
laudatum : et liec in textu genuino; nam in Tuden-
sis textu variantes quas subjunximus, vel editionis
sunt Schotti, vel ms. Tol. cujus autea meminimus.
Insuper lectorem monemus, Lucam Tudensem in
transcribenda Juliani historia alia inseruisse de suo,
alia vero, qux» erant in Juliano, suppressisse : ut au-
tem utrumque appareret ià. przssenti editione, inter-
posita italico, ut appellant, charactere scribimus in
textu. Tudensis; suppressa vero asteriscis inclusa
exhibemus in Juliano genuino.

EPISTOLA PAULI PERFIDI

QUI REBELLIONEM FECIT IN GALLIA.

WAMBANO PRINCIPI MAGNO TOLETANO.

' [n nomine Domini. Flavius Paulus unctus * rex (? nobis armiger, indica nobis, domine, silvarum et

Orientalis, Wambze Ρ regi Austri.

Si jam asperas et inhabitabiles montium rupes
percircuisti ^, si jam fretosa 4 silvarum nemora, ut
leo fortissimus, pectore conífregisti, si jam caprea-
rum cursum, cervorumque saltum, aprorum urso-
rumque edacitates radicitus edomuisti : si jam ser-
pentum vel viperarum venena * evomuisti ; indica

a F., summus.

b Ms., Wambani.

e F., percurristi.

d Id., fertosa.

e [d., venenum.
f ]d., Nam si hec omnia.

petrarum amice. Nam et omnia ista { accubuerunt,
et tu festinas ad nos venire, ut 5 nobis abundanter
philomele vocem retexas. Et ideo, magnifice vir,
ascendat cor tuum δά confortationem, οἱ descende
usque ^h ad Clausuras, nam ibi invenics Opopum-
peum i grandem, cum quo possis legitime concer-
tare,
8 [ta :d. sed ms. et.

h F. : ascendit... ad confortationem. Descende us-

que, elc.
i Jd., Oppopumbeum, additque in not. Castrum
esse in Pyrenzis montibus.

LET: S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI | 764

QUEUE -ap mo omm π᾿

Δ ΙΝ NOMINE DOMINI

INCIPIT LIBER DE HISTORIA GALLLAE ,

QU.£ TEMPORIBUS DIV.£ MEMORLE PRINCIPIS WAMBAE
Α DOMINO JULIANO TOLETANJE SEDIS EPISCOPO EDITA EST.

In nomine sancte Trinitatis incipit Historia excellentissimi Wambae regis , de expeditione et
victoria » qua rebellantem contra se provinciam Gallie celebri triumpho predomuit.

TEXTUS LEGITIMUS.
1. Solet virtutis esse przesidio triumphorum relata À amabilitas exquisivit, qui ante regni fastigium mul-

narratio, animosque juvenum ad virtutis attollere
signum, quidquid glorix de przteritis fuerit prdi-
catum. Habet enim ipsa humani moris instantia pi-
grum quemdam intern; virtutis affectum. Εἰ inde
est quod non tam citatior ad virtutes, quam ad vitia
proclivior reperitur. Qu: nisi* jugi exemplorum
utilium provocatione instructa przstiterit d, frigida
remanet et torpescit. Hac de re, ut fastidiosis men-
tibus mederi possit relatio * przeterit:e rei, nostris
temporibus gestum inducimus, per quod ad virtutem
Bubsequiva s:teula provocemus.

2. Adfuit enim diebus f nostris clarissi rus Wamba
princeps, quem dizne principari Dominus voluit,
quem sacerdotalis unctio declaravit, quem totius

torum revelationibus celeberrime przdicitur regna-
turus. Qui clarissimus vir, dum decedentis € Reces-
vindi principis morte exsequiale funus solveret et la-
menta ^, subito unam omnes in concordiam versi,
uno quodammodo tam 1 animo, quam oris affectu
pariter provocati, illum se delectantes habere prin-
cipem clamant; illum se nec alium in Gothis princi-
pari ) unitis vocibus intonant, et catervatim, ne po-
stulantibus abnuerit, sub pedibus k obvolvuntur.
Quos vir omni ex parte refugiens, lacrymosis ! sin-
gultibus interclusus, nullis precibus vincitur, nul-
loque voto flectitur populorum. Modo non se suffe-
cturum tot ruinis imminentibus clamans, modo se-
nio sese * confectum pronuntians : cuim acriter re-

gentis οἱ patriz: communio elegit, quem populorum D luctante » unus cx officio ducum quasi vicem ? omnium

EADEM IIISTORIA

PROUT A LUCA TUDENSI ruiT INTERPOLATA.

[Ex nss. bibliothec. eccl. Tolet. et ex tomo IV Hisp. illustr. p. 58.]

Hic incipit Julianus episcopus Toletanus.

TEXTUS TUDENSIS.

1. Solet virtutis esse animorum Ῥ tnceitamentum
triumphorum pulchra relatio, animosque nobilium a1
virtutis attollere signum, quid uid glorie de prxeter.tis
fuerit predicatum. Habet cnim humani moris natura
pigrum quemdam internz virtutis affectum : unde
contingit, quod non tam citatior ad virtutes, quam a4
vitia proclivior reperitur. Et nisi jugi exemplorum
utilium instructa fuerit provocatione assidua , frigi.la
remanet et Lorpescit. IIlac de re ut timidis et pigris
mederi possit, relutionem praxterit:» rci nostris tem-
poribus gestam inducimus : per quam ad virtutem
subsequentia sxcula provocemus.

2. Affuit in diebus nostris Bamba princeps claris-
simus de regali sanguine ortus, quem digne princi-
pari Dominus 3 voluit, quem sacra unctio decorarit,

quem totius gentis et patrie communio elegit, quem
populorum amabilitas exquisivit : qui ante regni
[u5:igi« multorum revelationibus 7 preconio celebri
redicatur. Antequam. regnaret, dum decedentis 5
leccesvinihi regis morte exequiale funus solveret,
inter ipsa lamenta * in. unam. omnes. concordiam
versi, uno affectu pariter provocati, illum se desidc-
rio habere principem claimant. Illum nec. silium in
Gothis posse principari unitis vocibus intonant : οἱ
catervatizn suis. pedibus obvoluti , ut regimen regni
suscipiut, instant cum lachrymis postulantes. At ille,
cujus mentem fortitudo firmaverat, nec lachrymis cedit,
nec precibus vinci.ur, nec voto flectitur populorum,
modo se non suffecturum tot ruinis imminentibus
clamans, modo senio confectum scse pronuntians.

NOTA.

* Hunc et sequentem titulum habet ms., sed Du- D

chesnius : Jistoria Wambe regis Toletani edita a
Domino Juliano Toletunec .sedis archiepiscopo de cx-
petitione et victoria, etc.

b Flor., que.

ς D., que enim.

d F., prastiterit.

e [4., relationem.

f F., in diebus.

8 D., decidentis.

h |d., lamentaretur.

ὁ Ms., non tum.

) F., principari velle.

k Ms., suis pedibus.

1 Ms., et lacrgmosis.

m F., se.

n Ms., cui.... reluctantt.

9 D.. vicc.

P In ms. deest. incitamentum, utin Juliano c
nuino.

4 Deest in ms. Doninus.

τ Τὴ tom. HY Hisp. illustr., relationb:es.

8 Ms., deciilentis.

U [n Hisp. illustr., elementa.

e

165

IIIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM.,

766

TEXTUS LEGITIMUS.
acturus, audacter in medium minaci contra eum A ? nono pecimo postquam regnum susceperat die To-

vultu prospiciens, dixit : Nisi consensurum te nobis
promittas *, gladii modo mucrone truncandum te
scias. Nec hinc tandiu exibimus, quandiu aut 5 ex-
peditio nostra te regem accipiat, aut contradicto-
rem cruentus hic hodie casus mortis absorbeat.

9. Quorum non tam precibus quam minis supera-
fus, tandem cessit, regnumque suscipiens, ad suam
eos € pacem recepit : et tamen dilato unctionis Lem -
pore usque in nonum decimum diem, ne extra 4 lo-
cum sedis antiqu: sacraretur in principem. Gere
bantur enim ista in villa ὁ, cui antiquitas Gerticos no
meu dedit, qux fere centum viginti millibus ab urbe
regia distans, in Salmanticensi f territorio sita est.
[hi enim uno eodemque die, scilicet in ipsis Kalen-

dis Sepiembris, et decentis regis vitalis terminus B

fuit, et pro subsequentis viri jam dicti electione 8,
illa quam przmisimus, populi aeclamatio exstitit,
* Nam eumdem virum quanquam divinitus abinceps,
et per anhelantia plebium vota, et per eorum obse-
quentiam, regali cultu jam circeumdederant magna
oflicia, ungi se tamen per sacerdotis manus ante
non passus est, quam sedem adiret regix uriis, at-
que solum ἃ peteret paternz antiquitatis, in qua sibi
opportunum esset et sacrze unctionis i vexilla susci-
pere, et longe positorum consensus ? iu electione k
$ui patientissime sustinere. Scilicet ne, citata regni
ambitione permotus, * usurpasse potius vel furasse!,
quam percepisse a Domino signum tante glorix pu-
taretur. Quod tamen 7 prucenti differeus gravitate,

letanam urbem ingreditur.

4. At. ubi ventum est quo ? sancta unctionis sus-
ciperet sizuum in pr:etoriensi ecclesia, sanctorum
scilicet Petri et Pauli, regio jam cultu conspicuus
ante altare divinum consistens, cx more fidei popu-
lis reddidit. Deinde enrvatis genibus oleum benedi-
cüionis per sacri. Quirici pontificis manus vertici
ejus » refunditur, et benedictionis copia exhibetur,
uli statim signum hoc salutis emicuit. Nam mox e
vertice ipso, ubi oleum ipsum perfusum fuerat, eva-
poratio quzedam fumo similis in modum columna
sese erexit in capite, et e loco ipso capitis apis visa
est prosiliisse, qu: utique siguum quoddam felicita-
tis secutur:e portenderet 3. * Et hzc quidem prze-
misisse otiosum forte non erit : quippe ut posteris
innotescat quain viriliter yexerit regnum. (ui non
solum nolens, sed tantis ordinibus ordinate percur-
rens, totius etiam gentis coactus impulsu, ad regni
meruerit pervenire fastigium.

5. Hlujus igitur gloriosis temporibus, Galliarum
terra altrix. perfidixw, infami denotatur elogio, quae
utique inzstimabili infidelitatis febre vexata, genita
a se infidelium depasceret membra. Quid enim non
illa " crudele vel lubricum, ubi conjuratorum conci-
liabulum, perfidix signum, obscenitas operum, fraus
negotiorum, venale judicium, et, quod pejus his
omnibus est, contra ipsum Salvatorem nostrum et
Dominum Judxorum blasphemantium prostibulum
habebatur? Ilxc enim terra suo, ut ita dixerim,

TEXTUS TUDENSIS.
Cui acriter reluctanti unus ex officio ducum audacter v 4. Postquam autem. Toletanam urbem sngreditur,

in medium prosiliit : et minaci contra eum vultu edu-
cto gladio prospiciens dixit : Nisi consensurum te no-
bis promittas, gladii hujus mucrone modo truncan-
dum te scias : nec hinc tandiu exibimus, quandiu
aut expeditio nostra te regem accipiat, aut contradi-
ctionem cruentus hic hodie casus mortis absorbeat.

5. Quorum non tam precibus superatus quam mi-
nis, tandem cessit : regnumque suscipiens ad suam
omnes pacem recepit. Et tamen ne citra locum sacre
sedis Toletane regni sacram susciperet. unctionem,
distulit usque ad nonam decimam diem, ne videretur
ambitione usurpasse , vel (uratum esse regni gloriam ,
sed potius signum tanti culminis a Domino percepisse.
Gerebantur enim ista in villa cui antiquitas Gerii-
cos nomen dedit : quie fere centum viginti milliariis
ab urbe regia distans in Salamauticensi territorio
sila est. Ibi enim uno eodeinque die scilicet in Ka-
lendis Septembris, et decedentis * regis vitalis ter-
minus fuit, et dicti viri electio subsecuta.

et ventum est, quo sancte unctionis susciperet si-
gnum, regio jam cullu conspicuus, ante altare divi-
num consistens, ex more catholicam fidem professus
cum sacramento jurandi fidem populis reddidit : e
mores bonos praedecessorum regum atque leges firma-
vit. Deipde curvatis genibus oleum benedictionis per
sacri primatis et. pontificis Quirici * manus vertici
dus refunditur, et benedictionis copia exhiletur.

bi hoc statim emicuit mirabile signum : nai mox
e vertice ipso ubi oleum sanctum perfusum fucrat,
evaporatio quzedam fumo similis in moduiu columnz
sese erexiL : ef ex capite ipso apis visa est prosi-
liisse, et aeris alta. petiisse : qux» utique signum fuit
secuturz felicitatis. Post h&c quam gloriose reguum
rexerit, non est nostra disserere valitudinis v.

5. Consistente igitur in quiete pacifica regno, Gal-
liarum terra eversionis sux nutrivit decipulain. Ft-
enim subito in ea unus turbo infidelitatis assurgot z

NOT.E.

^ F., modo promilttas.
b D.: Nec d: hinc antea exibimus, quam aut, etc.
€ Ms., omnes.

d D., citra.

e Ms., villula.
f [|d., insula Manticeisi.
& [d., preelectione.

b ]d., solium.

i [d., ungunis.

) F., consensum.

k Ms., ob prelectionem.
| [d., furatus essc.

m [d., tandem.

n» [fanc diem decimam nonam Septembris cum
bene adoptasset Joannes Mariana in sua historia
Latina, nescio quare in versione Hispanica vigesi-
mam nonam apposuerit. Correctum vellemus hu::c
errorem in duabus postremis edit. Matritens.

9 F., quod.

P Deest ejus in ms. DE

q F.: Quod...signum cujusdam —[elicitatis. . .
speciem portenderet.

r LL, inilla.

5 Ms., decidentis.

U Ms., Quiriaci.

u Hisp. illust., valetudinis.

167

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

768

. TEXTUS LEGITIMUS.
partu perditionis su:x:& sibimet praeparavit excidium, A terinjuos sibimet sux conjurationis statuunt, eta

et ex ventris sui generatione viperea eversionis su:
nutrivit decipulam. Etenim dum multo jam tempore
his febrium diversitatibus ageretur, * suhito in ea
unius nefandi capitis prolapsione turbo infidelitatis
adsurgit, οἱ conscensio δ per/iidi:e per unum ad plu-
rimos transit.

6. Hujus enim caput tyrannidis lidericum fama
sui criminis refert, qui Nemausensis urbis curam
sub comitali przsidio agens, non solum nomen, sed
titulum et opus sibimet infidelitatis ascivit, adjun-
ctis pravitatis sibimet sux sociis, Gumildo Magalo-
nensis sedis antistite detestando, ct Ranimiro b ab-
bate. Is * igitur criminis caput, dum per diversos
ignem su:x infidelitatis accenderet, Nemausensis ur-
bis episcopum beatze vit: Arcgium ad perfidi: notam
trahere nitebatur. Quem casto ore, constantique
corde repugnantem suis consiliis cernens, et ordinis
el loci dignitate privatum, pondere vinculorum onu-
Blum, in Franci: finibus Francorum manibus tra-
didit inludendum. Dein ià sublati pontificis locum
perfidix: sux socium RBarimirum 4 inducit episco-
pum. In cujus electione nullus ordo attenditur, nulla
principis vel Metropolitani definitio prxsstolatur. Sed
erccto quodam mentis superb:e fastigio contra inter-
dicta majorum ab externz gentis duobus tantum
episcopis ordinatur. Peracto temeritatis tant:e pro-
ventu, trium horum hominum semina * virulenta
perfidiz, ldericus scilicet, Gumildus, et Ranuimirus,

loco ubi vocabulum fertur Mons Cameli usque in
Nemausum terram Gallix dividunt, suzeque conjura-
tioni adsciscunt, quo utique infidelitas a fidelitate
secerneretur f. Collecta dein manu, cives depopu-
lantur, labores exhauriunt, omnisque provincia
Galli& depr:zedatur.

7. Fama hzc cucurrit ad principem, moxque ad
exstinguendum seditiosorum nomen, exercitum per
manum Pauli ducis in Gallias destinat. Qui Paulus
tepenti 8 cursu. cum exercitu gradiens, morarum
intercapedine exercitum fregit. lpse quoque bello
abstinuit, nec primos impetus in hostem direxit, ta-
lique studio animos juvenum ab eo quo ardebant pr:e-
liandi furore submovit. Sicque Paulus in Sauli

B mentem conversus, dum pro fide noluit proficere,

officere conatus est contra fidem. Regni ambitione
illectus, spoliatur subito fide. l'romissam ^ religiosi
principis maculat charitatem, pr:estationis i oblivi-
scitur patrix, et, ut quidam ait, tyrannidem celeri-
ter maturatam secrete invadit et publice armat.
Agit hxc arcano quodam consilio, ut affectatum
fastigium regni ante queat videri, quam sciri, alle-
ctis sibi perfidiae sux sociis Ranosindo Tarraconen-
sis provincie duce, ct Hildigiso sub Gardingatus
adhuc officio consistente. Quod votum perversi de-
siderii, incredibili, ut ita dixerim, efficere celeri-
tate intendens, collectis undique populis, simulate
se pugnaturum contra seditiosos enuntiat. * Diem

TEXTUS TUDENSIS.

et consensio perfidix per uium ad plurimos transit :
atque rebellio contra regem et patriam agitatur.

6. Hujus enim caput tyrannidis Ilildericum esse,
sui crinünis infamia refert. Qui Nemausensis urbis
curam sub comitali praesidio gerens, non solum no-
men, sed titulum et opus sibimet infidelitatis assum-
psit, adjungens etiam sibi pravitatis sux socios Gu-
mildum i Magalonensis sedis detestandum antistitem,
et Ramirum abbatem : quortm favore in patriam
Juicorum gentem perfidam evocavit contra consti-
μία regni Gothorum. Hujus igitur criminis caput
Hildericus, cum per diversos ignem sux infidelita-
tis accenderet, Nemausensis urbis episcopum vite
beatz€ Áregium ad perfidi: notam k trahere niteba-
tur. Quem casto ore, constantique corde repugnare !
suis consiliis cernens, loci dignitate privatum, pon-
dere vinculorum onustum, in Franci: finibus Fran-
corum manibus tradidit illudendum : deinde in sub-
lati pontificis locum su:e perfidie socium lRamirum
abbatem intrusit episcopum. In cujus electione nul-
lus ordo attenditur, nulla principis vel metropoli-
tani definitio pr:estolatur : sed erecto superbi:e fastu,
contra interdicta majorum a duobus tantuin pseudo-

episcopis ordinatur. Peracto tempore temerilatis
proventu Hildericus, Gumildus ^, atque Ramirus
terminos sibimet sux conjurationis statuunt, eta
loco ubi vocabulum dicitur mons Cameli, usque in
Nemausum terram Galliz dividun!, sueta " conjura-
tioni associant. Ab infidelitate fidelitas superatur 5.
Collecta dein manu cives depopulantur P, labores
exterminant 4, opes exhauriunt, et totam provinciam
Gallie depredantur.

1. Cucurrithzec fama ad principem Bambanem, qui
mox adexsünguendum sediliosorum nomen, exercitum
per manum Pauli ducis, qui erat de Grecorum nobili na-
tione, in Galliasdestinavit. Qui Paulus tepide cum exer-
citu gradiens, a bello abstinuit, et studio quo valuit ani-
mos imnilitum ab eoquo ardebant przliandi furore suh-
movit, et promissam religioso principi fidem omnimode
violavit. Egit hoc arcano quodam cousilio, ut. ad
affectatum perveniret fastigium, allectis sibi perfidize
su:e sociis Ranosindo Tarraconensis provinci:e duce,
et llildigiso " sub Gardingatus adhuc oflicio consi-

D stente. Quod votum perversi sui desiderii incredi-

bili eflicere celeritate intendens, collectis undique
populis simulate se pugnaturum contra seditiosos

NOTAE.

^ Ms. , consensio.

b Labitur semper Mariana abbatem istum Reni-
gium nominans. Haud male etiain fecissent corre-
clores priefatarum editionum hunc nzvum emcu-
dan es.

c F., Hic.

d Ms., lianimirum abbatem.

e ld., triumphorum omnium semina.
f ]d., secernitur.

E F., repeuti.

b D., Dimissam.

i Ms., prestationibus.

i Ms. , Gumillum.

k Hisp. illustr. . perfidiam notam.

| Ms., repugnante pro repugnantem,
liano genuino.

m Ms. hic, Gunildus.

n Ms., suczque.

9 [lL, superaretur.

P hd., depopulant.

4 ld., eterminant.

r ]d., perporam Zldiqisium.

ut in Ju

169 ;

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMDBAM.

TIC

TEXTUS LEGITIMUS.
statuit, locum proponit, quo Gallias expugnaturi * A idem Paulus sui consilit accelerationein inspexit,

accederent. * Quod vir vitx» venerabilis, et sollici-
tudine salvand:x plebis idoneus, Argebadus cathe-
ἀγα! Narbonensis antistes, subtilissima quorumdam
relatione ^ comperiens, ut pote tyranno, illi aditum
civitatis intercludere nisus est. Sed nec hxc quo-
que opinio latuit Paulum. Unde, priusquam antistes
ille qu:e cogitaverat effectibus manciparet, subito
prxpropero 9 cursu Paulus cum exercitu Narbo-
nensem urbem inzrciens, insidias sui maturitate d
przvenit, portasque civitatis subdelegato armato-
rum praesidio obserari € pr:ecepit. ÜbrF-dum circum-
fusa omnis exercitus multitudo collecta est, vipe-
reum caput perfidis cum quibusdam sociis suis
Paulus ipse in medio astitit, objurgans primum
episcopum cur illi civitatis aditum intercludere ni-
teretur.

8. Post h:ec tyrannidis sux consilium proditurus,
diverso fraudis argumento fidem populorum dege-
nerans, et ad irrogandas jam fato Wambano principi
injurias animos singulorum inflammans, jurat ipse
Paulus primum omnibus illum f se regem habere
non posse, nec in ejus ultra famulatu persistere.
Quiu potius ait : Caput regiminis 8 ex vobis ipsis h
eligite, cui conventus omnis multitudo cedat; ct
quem in nobis principari appareat. Cui unus ex con-
juratis maligui ipsius consilii socius Ranosindus
Paulum sibi regem designat, Paulum sibi nec altc-
rum i populis regem mox futuram exoptat. At ubi

consensionem illico proprix voluntatis adhibuit, ju-
rare etiam sibimet omnes coegit. Post hzc regnum
arripuit 1, eL nefaria temeritate conjuratorum cater-
vam illam, quam armorum utilitate non cepit k, per-
fidiv opere ad se traxit. Nam Mildericum, Gumil-
dum, vel Ranimirum, non difficili opere sua perfidia
sociavit. Quid multa ? Omnis Galliarum terra subito
in seditionis arma conjurat, nec solum Galliam, sed
etiam partem aliquam Tarraconensis provinciz so-
ciam rebellionis sua: attentat 1. Fit tamen tota Gal-
lia repente conventiculum perfi'orum, perdi: spe-
leum, conciliabulum proditorum », Ubi dum Paulus
perfidi: su:ze socios numerosiores efficere vellet,
prolatis 5 promissisque muneribus, Francorum Wa-
sconumque multitudines sin auxilium sui pugnaturas
adlegit, et intra Gallias cum multitudine hostium
persistit, opperiens eventum gratissimi ? temporis,
quo posset in Hispanias P pugnaturus accedere, per-
ceptumque regni fastigium vindicare.

9. Illo tunc tempore, cum hzc intra Gallias age-
rentur, religiosus Wamba princeps feroces Wasco-
num gentes debellaturus aggrediens, in partibus
commorabatur,Cantabri:e . Ubi cum de his qux intra
Gallias gerebantur, fama se ad aures principis de-
duxisset, mox negotium priinalibus palatii innotuit
pertractandum, utrumne possent in Gallias exinde
pugnaturi accedere, an revertentes ad propria col-
lectis undique viribus cum muliiplici exercitu tain

TEXTUS TUDENSIS.
enuntiat. Quod vir vite. venerabilis Argebaudus 4 (ἡ rum populis regem futurum exoptat. Ad μας coteri

Narbonensis antistes subtilissima quorumdam rela-
tione ut comper:t, aditum illi civitatis intercludere
nisus est. Sed nec ista opinio latuit Paulum : unde
priusquam Argebuudus, quod cogitaverat «ffectibus
manciparet, subito propero cursu Paulus cum exer-
. citu Narbonensem urbem ingrediens, portas civitatis
sub suorum armatorum presidio observari procepit.
Uhi dum circumfusa omnis exercitus multitudo col-
lecta cst, vipereum caput perfidi: cum quibusdam
sociis suis l'aulus ipse medio astitit, objurgans prius
episcopum cur illi civitatis aditum intercludere ni-
teretur.

8. Post hxc tyrannidis sux consilium proditur , et
diverso fraudis argumento fidem populorum dege-
nerans, ad irrogandas jam sancto Bambe regi inju-
rias animos singulorum inflammat. Jurat principio
ipse Paulus, se nullo modo illum regem posse habere,
nec in ejus consistere ulterius famulatu : et etiam ad-
didit dicens : Caput regiminis ex vobis ipsis eligite,
cui omnis multitudo cedat, et qui in vobis appareat
devote et humiliter principari. Cui unus ex conjuratis
maligni ipsius consilii socius Ranosindus applaudens,
Paulum sibi regem designat, Paulum sibi nec alte-

conjurationis conscii Paulum regem acclamant , et to-
tius populi animos ad sua vota inclinant. At uli idem
Paulus sui consilii accelerationem inspexit, consen-
sum illico proprizx voluntatis adhibuit : et jam re sibi
omues coegit. Post hec Paulus regnum arripuit : et
nefaria temeritate conjuratorum catervam illam,
quam armorum virtute non cepit, opere perlidia» ad
se traxit. Nam Hildericum comitem, et Gumildum
atque Ramirum pseudoepiscopos absque dificultate
su perfidi» sociavit : et tota provincia Gallie su
bito in conjurationis arma concurrit. Nec solum Gal-
lia, sed et pars Tarraconensis provincie cothurnum
rebellionis attentat. Fit tota Gallia repente concilia-
bulum pertidorum, parata mori pro defensione per-
fide pravitatis. Paulus autem dum íntquitutis. sux
socios multiplicatos numero laboraret elicere, datis
promissisque mhitis muneribus, Francorum Vasco-
numque nimiam multitudinem in sui auxilium con-
gregavit, et exspectabat tempus opportunum, quo pos-
set in Hispaniam pugnaturus accedere, prareptum-
que regni fastigium vindicare.

9. Cum πὸ in. Galliis agerentur, gloriosus rez
Bamba Vascones rebellun'es aebellaturus aggredieus,

NOTE.

a []., Galliis pugnaturi.
b F., narratione.

c Ms., proprio.

d F., maturcte.

e Ms., observari.

f [d., hominibus, et non
E [.4., regimini

Ll [d., istis.

i K., alteris.

} U., corripuit.

habet illum.

k F. malecaypit.

| Ms. : nec. solum Gallia, scd etiam pars aliqua
Tarraconensis provincie cothurvum rebellionis. at-
tentat.

m ]d., perditorum.

2 F., perlatis.

ο D., gravissimi

P Ms., corrupte, spaciis.

4 Ms. hic ct infra Argebadus.

-.

TAÀ

S. JULIAN EPISCOPI TOLETANI . (13

TEXTUS LEGITIMUS.
longinqui itineris arriperent commeatum. In quo A tremo terrx angulo cedant : et ii, in quibus dilata-

bicipiti consilio nutantes ἃ multos priuceps ipse as-
piciens, hac omnes ^ communi * admonitione allo-
quitur : «Ecce, ait, juvenes, exortum malum audistis,
ei quo se munimine incentor seditionis hujus arma-
verit, agnovistis. Przvenire ergo hostem necesse est,
vt ante excipiatur bello, quam in suo crescat in-
cendio. Turpe nobis sit, aut talibus dimicaturos in
occursum non ire, aut domos nosiras, priusquam
intereant, repedare. lgnominiosum nobis videri de-
bet, ut qui rebelles nostros suis non potuit subjicere
armis, repugnare audeat tant glori viris : et qui
abjectissimam unius hominis pellem devincere pro
patrix quiete non valuit, hostem audeat se przbere
genti. Quasi effeminatos et molles nos usquequaque

tum regnum porrigitur, horum motibus perturben-
tur, quos przsidali semper vice defendunt. * Sive
enim Galli, sive Franci sint, tant€* conjurationis, si
placet, vindicandum existiment facinus 8 : nos ta-
men à armis ultricibus glori: nostre nomen vindi-
care debemus. Neque enim cum feminis, sed cum
viris nobis certandum est. Quanquam notissimum
maneat, nec Francos Gothis aliquando posse resi-
stere, nec Gallos sine nosiris aliquid virtutis magnx
perücere. Quod si almentorum seu vehiculorum
necessitudinem opponatis, gloriosius nobis erit, post-
positis cunctis, triumphum in necessitatibus conqui-
sisse, quam in abundantia bella exquisita conficere.
Augustior enim seinper virtus plus toleranüz vires,

dijudicans, qui utique nullis armis, nullis viribus, B quam suffectus rci nobilitat. Exsurgite jam ad victo-

nullisque consiliis ejus tyrannidi resistere valeamus.
Qu:» est eiim perituro illi virtus, si Francorum viri-
bus nobiscum decertando confligat? Notissima 2o-
rum nobis, nec incerta pugna est. Ergo turpe sit
vobis eorum testudinem? has acies expavescere, quo-
rum uoslis iufirmiorem semper esse virtutem. ' Si
autem * conjuratione Gallorum nititur, vindicare
tyrannidem vile putandum est, ut gesta nostra f ex-

TEXTUS

in partibus Cantabrie morabatur. Uhi dum de iis
qux in Galliis gerebantur, nuntium celerem recepisset,
inox negetiui primatibus palaiii innotuit pertra-
ciandum : utrum possent exinde in Gallias pugna-
turi accedere, an revertentes ad propria, et collectis
undique viribus, cum multiplici exercitu itineris tam
longinqui arriperent comeatum. In quo bicipiti con-
silio nutantes multos princeps aspiciens, hac omnes
a.Imonitione alloquitur dicens : Ecce, juvenes, exor-

rie i signum, nomen disperdite perfidorum. Dum
calor est animi, nu'lla debet esse remoratio prope-
ran!i. Dum ira animos urget } in hostem, nulla
nos debet retardatio impedire, quin potius, si fieri
possit sine intermissione proficiscendi susceptum
iler aggredi, multo facillime poterunt k hostium
nostrorum castra subverti. Nam, ut quidam sapiens
ait, ira przssens valet, dilata languescit. Non igitur

TUDENSIS.

gnis precibus impetrarunt. Igitur turpe sit vobis eo-
ruin acies vel ad horam expavescere : quorum nostis
infirimiorem semper esse virtutem. Et sive Galli sive
Franci sint, tantx conjurationis vindicandum sen-
tiant facinus : quia armis ultricibus glorie nostri
nomen vendicare " dehemus. Tamen non cum femi.
nis, sed cum viris vobis certandum est, quanquam
notissimum maneat, nec Francos Gothis aliquando
posse resistere, nec Gallos aliquid sine illis virtutis

tum malum audis'is: el quo se munimine incentor (? perficere. Quod si alimentorum seu vehiculorum me-

seditionis hujus ornaverit, agnovistis. Pr:evenire
crgo hoste: necesse est, ut ante preveniatur bello,
uam in suo crescat incendio. Turpe sit talibus di-
snicaturi in. occursum non ire : aut. domos nostras,
priusquam intereant, repedare. Ignominiosuin nobis
videri debet, ut Paulus patrie proditor, qui re^elles
nostros nos potuit armis suhJicere, tant» glori:e
viris audeat repugnare. Et qui abjectissimam et im-
bellem gentem devincere non valuit pro quiete pa-
trie, Gothorum militie hostem audeat se prebere.
Quasi elfeminatos et molles nos usquequaque ! di-
Judicans, qui utique nullis viribus, nullis armis, nul-
isque consiliis ejus tyrannidi resistere valeamus.
Tievera animositatem et virtutem Gothice gentis bel-
lorum triumphis a seculo orbis expertus est universus :
et quie erit perituro illi virtus, ct si πὶ Francorum vi-
ribus nobiseum decertando confligat? utique notis-
sima eorum rotis neque incerta est pugna, sapius
enim a Gothis coutra hostes defensionis auxilium ma-

cessitatem opponitis, scitote quia gloriosius es£ trium-
phum in necessitatibus conquisisse, quam in abun-
dantia bellà exquisita conficere. Angustius enim
semper est, quod plus tolerantia quam suffectus rei
no: ilitat. Exsurgit etiam ad victori sigmum nomen
disperditum perfidorum. Gallorum ingrctuitas vestsum
inflammet animum, quia Franci illos semper servitute
miserabili oppresserunt, quos Gothi dederunt. bellicis
gladiis nobilissime libertati. Dum ergo calor est
animi, nulla debet esse remoratio properandi. Dum
ira animos urget, nulla nos debet retardatio impe-
dire. Quin potius si fleri posset. sine intermissione
proficiscendi susceptum iter aggredi, multo faci/ims
poterimus ? hostium nostrorum castra subvertere. Naim,
ut quidain sapiens ait, ira przssens valet, dilata lan-
guescit. Et illud : Nocuit differre paratis. Non igitur
opus est retro verti militem, quoniam impiger acces-
sus belligerandi facit esse victorem. Adhuc P ergo
Vasconibus cladem tllaturi accedamus. Deinde ad

NOTE.

a D., natantes.

P |n eod. deest omnes.

c ]n Ms. deest commun.

1 s., testudine.

“ἢ, Sim autem.

Í [n Ms. «teest nostra.

8 [ta Ms., sed F. : existimate facimus. Nos ta-
men , etc.

b D., tantum.

i Ms. corrupte : Angustior enim. semper quam plus
49/e7gniie vizes quam suffectus rei non vilitat, ezsurgil

D enim «d victori, cic.

) Ms. item corrupte : arquit.

k F'., Quin potius, si fieri posset, sine intermissione
proficiscendi susceptum iter aggredi oporteret. A'iito
enim facillime sic poterunt, «ic.

| Ms. non recte usquequaqucm.

m ]d., etiamsi.

n ΤΠ, vindicare.

"Ei paperam poterct.

ld. Adhinc propius Abhinc, ut in Juliano ge-
nuino.

"id

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM. 14

TEXTUS LEGITIMUS.
pus est retroverti militem, quem impiger accessus A ra in his f supplicia illum putares impendere, quam

belligerandi fecit 8 esse victorem. Directum ergo iter
frustrare non opus est *. Abhinc ergo VasconiEus
cladem illaturi accedamus, deinde ad seditiosorum
uomen exstinguendum protinus festinemus. »

10. Ad quod dictum incalescunt aniuii omnium,
exoptautque fieri qu;e jubentur. Mox cum omni exer-
citu Vasconix partes ingreditur, ubi per septem dies
quaquaversum * per patentes campos di precatio et
hos:ilitas castrorum, domorumque incensio tam va-
lide acta est, ut. Vascones ipsi, animorum feritate
deposita, datis obsidi:us vitam sibi dari pacemque
largiri, non tam precibus quam muneribus exopta-
rent. Unde acceptis o^sidibus, tributisque solutis,
pace composita, directum iter in Gallias profecturus
ascendit 4, per Calagurrem et Hoscam civitates
transitum faciens. Dehinc electis ducibus in tres
turmas exercitum dividit : ita ut una pars ad Ca-
strum Lihyx, quod est Cirritanisy caput, pertende-
ret; sevunda per Ausonensem civitatem Dyrenzi
media peteret ; tertia per viam publicam juxta: oram e
πὶ ritimam graderetur. Ipse tamen religiosus prin-
ceps cum multiplici bellantium manu pracedentes
subsequebatur. Sed quia insolens quorumdain e no-
stris inolio non solum pr:d» inhiabat, sed etiam
cum incensione domorum adulterii facinus perpetra-
hat ; tanto disciplinae. vigore jam dictus princeps in
Ins et talibus patratum vindicabat scelus, ut gravio-

TEXTUS
seditiosorum nomen exstünguendum protinus festi-
nemus.

10. Cum hec peroraret Bamba rex! prudentissimus,
invalescunt animi omnium, et ardenter exoptant fieri,
quod jubentur, et statim. omnis exercitus Vasconice
partes ingreditur : ubi per septem dies usquequaque
per patentes campos deprzdatio et hostilitas castro-
rum domorumque incensio tam valide acta est, ut
Vascones feritate deposita vitam sihi dari, datis ob-
sidibus pacemque largiri, non tam precibus quam
muneribus exoptarent. Unde acceptis obsidibus, tri-
hutisque solitis, et pace composita, directo itinere in
Gallias. profecturi. accedunt, per Calafurram m et
Oscam transitum facientes. Post hec rez Bamba cle-
ctis ducibus ?, in tres turmas exercitum dividit, ita
ut una. pars ad castrum ἰδία), que est Aquitanice
caput, tenderet. Secunda per Ausonensem civitatem
Pvrcuai media peteret. Tertia vero per viam publi-
cam juxta ora maritima graderetur. Ipse etiam reli-
giosus princeps cum multiplici bellantium manu
su*sequebatur. Sed quia insoleps quorumdam ' ex
nos'ris otio non solum pred inhiabat , sed etiam
cum incensione. domorum adulterii. facinus p^r-
petrabut, tanto. discipliuz vigore jam dictus prin-
ceps de his ct quibusdum aliis vitiis scelus vindicabat
nequiter perpetratum , ut. graviora in iis supplicia il-
lam putares iripendere , quam si. hostiliter contra
illi egissent. Testantur Aiiez ab. illis adulteris abs-

si hostiliter contra illum egissent. Testantur hoc
pracisa quorumdam adulterorum pra putia, quibus
pro fornicatione hanc ultionis irrogabat jacturam.
Dicebat enim : « Ecce jam judicium imminét belii,
et liet animam fornicari ? Εἰ credo ad examen pu-
gni acceditis. Videte ne in vestris sordibus percatis.
Nam ego si ista non vindico, jam ligatus &hinc vado.
Ad hoc ergo vadam, et justo D. i judicio capiar , si
iniquitatem populi videns, ip.u: ^ non puniam.
Exemplum hic i prxbere debet Ileli sacerdos ille in
divinis Litteris agnitus, qui pro immanitate scelerum
filios , quos increpare noluit, in bello conci.iisse
audivit. Ipse quoque (ilios sequens, fractis cervicibus
exspiravit. Hxc igitur nobis timenda sunt, et idco

B Si purgati maneamus a crimine, non dubium crit

quod triümphurm capiamus ex hoste. » Sub ista, ut
prieivissum est, disciplina jam dictus princeps exer-
citum gloriose producens, moresque singulorum sub
divinis regulis tenens, prosperari 1 sibi videbat per
incrementa dierum et di: positum belli, et victoriam
pri:eliandi. Prima k ex rebellione oinnium civitatum

- Barcinona in potestate principis religiosi adducitur,

deinde Gerunda subjicitur. Hujus igitur memorate
civitatis venerabili viro Amatori episcopo Paulus
idem pestifer sub isto sensu scriptam epistolam mi-
serat.

TUÜDENSIS.
C cissa membra virilia, quibus pro fornicatione hanc

ultionis irrogabat jacturam. Dicebat enim : Ecce
jam judicium imminet belli, et libet fornicari , et
Deus ad iracundiam provocetur ? Lt credo ad examen
pugnis acceditis, videte ne in vestris sordibus perea-
tis. Nam ego si ista non vindico, jam ligatus hinc
vado 5. Ad hec ergo vadam, μέ justo Dei juiicio
capiar, si iniquitatem populi videns, ipsam non pu-
niam. Frustra enim pergit ad bellum ut vincat, quem
iniquitas comitatur. Exemplum vobis prxbere cebet,
quod Heli sacerdos ille in divinis litteris eruditus,
i pro sceleribus neglexit filios increpare, et. ideo
illos in bello didicit concidisse : ipse quoque filios «e-
quens, fractis cervicibus exspiravit. Hzec igitur nobis.
t:menda sunt, et ideo si purgati maneaiuus a cri-
mine , non erit dubium quod triuir phum czpiamus
ex hoste. Sub ista, ut. premissum est , disciplina
princeps Bamba exercitum gloriose perducens, mores
singulorum sub divinis tenens regulis, prosperari
sibi videbat per incrementa dierum disposi:um belli

D et victoriam pr:eliandi. Sicut enim erat regali Gothico

clarissimus genere, sic erat magnanimus mente , sic
et abundans scientia litterali P. F:«que prima ex re-
bellione omnium civitatum Barcinona in potestate
principis religiosi adducitur, deinde Gerunda suhji-
citur. Hujus civitatis venerabili viro Amatori episcopo
Paulus pestifer sub isto sensu miserat epistolam
Scriptiun.

NOT.E.

à. Ms., facit.

b E. Direc o.... itiner? nos (rustrari non. opus est.
c F., inenidose: uaqua versa.

4 Ms., accepit.

e F'. Ora maritima.

f F., fiis.

F p., ügeandus.

b F., ipse.

6 L., mihi pro hic.

j F., principari

k ]J., prima enim.

! In Ms. deest rex.

m Ms., (rale furram.

n [n llisp. illustr. deest e'ectis ducibss, quod ha*ct
Julianus genuinus, ut ws.

9 [lisp. illustr., invado.

P Ms. liic tantum dicit : Sicut entm erat maanasi-
mus mente, sic ct abundans scieutia litterali,

.«

ΤΙΝ

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

T16

TEXTUS LEGITIMUS.
41 « Audivi * quod Wamba rex cum exercitu ad A ratis in Sordonia constitutus fuerat : qua nostros ir

nos venire disponat, sed cor tuum ex hoc non con-
" turbetur. Neque enim hoc fieri 5 puto. Et tamen
quem primum de nobis ambobus tua « Sanctitas cum
exercitu viderit accedentem, ipsum se dominum cre-
dat habere, et in ejus debeat charitate persistere. »
Hec miser ipse scripsit, nesciens d quam justum
contra se judicium protulit. Unde horum scripto-
rum verba religiosus princeps sapienter conjicieus,
dixisse fertur. « Non (ait) Paulus in his scripturis
suis: * ἃ semetipso locutus est. Sed licet ignoranter,
tamen prophetasse illum hic censeo. » Egressus igi-
tur post hzc princeps de Gerunda civitate, belligero-
sis incursibus [Fors., in curribus, ut infra, num. 27]
gradiens, ad Pyrenxzi montis juga pervenit. Ubi

rupisse ! persentiens, statim aufugit , et tantze cladis
nuntium Paulo in Narbonam perlaturus accessit .Quze
res granditer πὶ tyrannum pavidum reddidit. Princeps
vero religiosus predictorum castrorum subjugato
exercitu, in plana post transitum Pyrenxwi montis
descendens, duobus tantum diebus exercitum in
unum ? congregaturus exspectat.

19. At ubi e diversis partibus collecta in unum
exercituum ? multitudo percrebuit, standi mora nulla
fuit. Sed statim per quatuor duces lectum numerum
bellatorum ad expugnationem Narbons ante faciem
suam mittit. Alium exercitum destinans , qui navali
przlio bellaturus accederet. Et quidem jam erant
parvi admodum dies, ex quo Narbona P rebellis Pau-

duobus diebus exercitu repausante f, per tres, ut p lus serviliter fugiendo excesserat, comperto quod

dictum est, divisiones 8 exercitus Pyrenzi montis
dorsa ordinavit, castraque Pyrenzica, qux vocantur
Caucoliberi, Vulturaria, et Castrum Liby: mirabili
viclori:e triumpho cepit h, atque perdomuit. Multa-
que iis in castris auri argentique inventa copia exer-
citibus ἢ in predam cessit. Nam in castrum quod
vocatur Clausuras, missis ante se exercitibus, per
duces duos irruptio facta est. Ibi i quoque Ranosin-
dus et Hildigisus cum caetero agmine perfidorum,
qui ad defensionem Castri ipsius confluxerant k, ca-
piuntur. Sicque devinciis post tergum manibus prin-
cipi przssentantur. Wittimirus tamen unus ex conju-

tam feliciori 4 proventu pars religiosi principis pro-
peraret. Quam civitatem Paulus ipse sui juris pote-
stati astipulans, multiplici perfidorum presidio se-
psit, summamque przelii Witimiro duci suo commisit.
Quem cum nostrorum exercitus blanditer exoraret 7,
ut civitatem sine sanguinis effusione contraderet ,
prorsus abnuit; obseratisque civitatis ipsius portis *,

.e muro exercitum religiosi principis de:estatur. In

principem quoque ipsum maledicta congeminat, mi-
nisque exercitum proturbare * conatur. Quod nostrz
partis multitudo non ferens, subita cordium accen-
sione ἃ incanduit, et telorum jactu perfidorum ora

TEXTUS TUDENSIS.
« 11. Audivi quod Bamba rex cum exercitu ad nos C vocatur Clausuras, missis ante se exercitibus, per

venire disponat. Sed cortuum non turbetur, nec enim
h:vc lieri puto. Et tamen quem primum de nobis am-
bohus tua * Sanctitas cum exercitu viderit acceden-
tem, ipsum se credat habere dominum x, et in ejus
debeat persistere charitate. » Hzc miser scripsit, ne-
Sciens quod justum contra se judicium protulit.
Unde horum scriptorum verba rex Bamba sapienter
conjicieas, dixit : « Non in his scriptis Paulus a se-
metipso locutus est, sed licet ignoranter, tamen il-
lum censeo prophetasse. » Egressus igitur post hzec
princeps de civitate Gerunda belligerusis incursibus
gradiens ad Pyrenzi montis juga pervenit , ubi duo-
bus diebus exercitu repausato, per tres divisiones ,
ut dictum est, exercitus Pyrenzi montis dorsa ad-
ivit *, el castra Pyrenaica quie vocantur Caucolibe-
rum, Vulturariam, et Libiam * mirabili victorix
triumpho cepit, atque perdoinuit , enultam copiam
in his castris auri et argenti reperit, que copiosis
*xercitibus in preJam cessit. Excusserat manus suas
ab omni munere, unde pr:eliantium animos accende-
bat ad victoriam obtinendam. Castrum etiam quod

duces duos facta irruptione cepit : ibique anosindum,
Hildigisum cum cztero agmine perfidorum, qui ad
defensionem castri convenerant, exercitus capit, atque
devinctis post tergum manibus eos principi represen-
tat. Witimirus unus ex conjuratis, qui se in Sordo-
niam clauserat, nostros irrupisse persentiens, statim
fugit, et tante cladis nuntium Paulo Narbonam perla-
turus accessit. Qux res grandi timore tyraunum
concussit. Princeps vero religiosus, prowdictorum
castrorum exercitu subjugato, in plana post trans-
itum Pyreuxi montis descendens, duobus tan-
tum diebus exercitum ad unum congregaturus ex-
spectat.

12. At ubi e diversis partibus collecta in unum
multitudo percrebuit, statim per quatuor duces
electum numerum armatorum ad expugnationem
Narbon:z ante faciem suam mittit , alium exercitum
destinans, qui navali przelio accederet bellaturus. Et
quidem jam erant pasci dies ex quo'de Narbona re-
bellis Paulus recesserat serviliter fugiendo, comperto
quod tam feliciori proventu pars religiosi principis

NOTAE.

8 [d., Audivi ego.
b Deest fieri in D.
F., ibt tua.
ld. nesciensque.
Id., Non Paulus in his scriptis suis , etc.
ld., repausato.
ld., turmas.
à ]J. male cepit.
| D. Muctum in his castris auri argentique inveniens,
quod copiosis exercitibus.
1 Ε΄, wbi.
k D. conflixerant.

V F., qui se in Sordoniam constitutus clauserat, no-
£tros irruptsse, eic.

“ΘΟ 0.0

m Ms., gratiter.

^ ]d., ad unum.

? [d. mendose collectum in unum exercitum.
F., de Narbona.

H., felici.

F., exhortaretur.

Ms., tartis.

F., perturbare.

D. accessicne.

Ms., ibi tua; aut, ita tua.

I4., pro ipsum.... dominum, habet spiritum...

»"»Ἕ“ Z 4 ἡ 4 uU

Pi

- dorini, aut dominum.

y [4., ordivit.
* |d., Caucoliberi, Vulturaria... Libia.

TM

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMDBAM.

ΤᾺ

ἷ TEXTUS LEGITIMUS.
petivit. Quid multa? immanis ab utrisque pugna A tractus, pondere vinculorum aretatur, verberibusque

conseritur, οἱ vice sagittarum alternatim sibimet
utraeque partes obsistunt. Sed ubi a nostris despera-
tum est, non solum in müro pugnantes seditiosos
sagittis configunt, sed tantos imbres lapidum intra
urbem concutiunt, ul clamore vocum et stridore
petrarum civitas ipsa submergi zstimaretur. Unde
ab hora fere quinta diei usque ad horam ipsius diei
octavam acriter ab utrisque pugnatum est. Át ubi
incaluit nostrorum animus 8, victorix dilectionem
[dilationem] ferre non potuit b, sed ad portas propius
pugnaturus accessit «. Tunc victoriosa per Dominum
manu portas incendunt, muris insiliunt, civitatem
victores ingrediuntur, in qua sibimet seditiosos sub-
jiciunt. Ubi dum Wittimirus armata adhuc manu

una cum sociis, cum quibus urbem nitebatur vindi-
care, afficitur.

13. Post hxc devicta subjugataque civitate Nar-
bona, ad insequendum Paulum, qui se in Nemausum
vindicaturus contulerat, iter dirigitur *. Deinde Bl-
terris ^ et Agathe civitates illico subjugantur. In Ma-
galonensi vero urbe Gumildus loci ip.ius antistes, '
cum ad obsidienem sui circumfusum videret exerci- -
tum, urbemque ipsam non tam ab his qui per terram 1
pugnaturi accesserant, quam ab his cingi, qui navale
prelium acturi per maria commcaverant, hujus rei
clade perterritus compendii viam arripuit, Nemau-
sumque 56 cum Paulo socium intulit i. Sed cum exer-
citus Hispanis Gumildum effugisse persensit, civi-

ecclesiam peteret, accessu nostrorum turbatus, post B tatem mox Magalonensem non *lissimili victoria ce-

aram heat» virginis Mari:e se vindicaturum non re-
verentia d loci miser, sed ultore gladio, testabatur :
dextra tenens gladium, et mortem minitans singulo-
rum. Ad hujus ergo insanis tumorem * protinus
comprimendum, unus c nostris inter czeteros rejectis
armis tabulam manu arripuit, ct ferocissimo ictu
sese ad. illum direxit. At ubi tabula acriter nisus
est super eum ingenli jactu percutere, mox in
terram tremebundus prosternitur, protinus capitur,
ferrumque illi de manu extrahitur. Moxque viliter f

pit k. At ubi nostri directa acie Nemausensem urbem
debellare contendunt, prima per quatuor duces prz-
liandi facies cum electo pugnatorum agmine destinata
est. Quorum lecta juventus triginta ferme millibus
principem anteiret. Hi tamen ! nobili procursione in
Nemausum, ubi Paulus cum Galliarum exercitu, vel
Francorum conventu se ad dimicandum contulerat,
seditiosorum prxvenientes " insidias, cum nocte tuta
cursum festinati itineris confecissent, subito cum
vergentis diei lux orta prodiret, apparuerunt ? simul

TEXTUS TUDENSIS.
properaret. Quam civitatem Paulus munivit pr:esidio C puit, et ferocissimo ictu se ad illum direxit. At ubi

inultiplici perfidorum, et Witimiro duci suo commi-
sit. Quem cum nostrorum exercitus blanditer horta-
retur , ut civitatem sine sanguinis effusione traderet,
prorsus renuit : obseratisque civitatis portis, muro
viva voce nostrorum exercitum convitiis cetestatur.
In principem quoque religiosum maledicta congeini-
nat, minisque conatur exercitum perturbare. Quud
nostro partis animositas non ferens, subita cordium
accensione incanduit : et. telozum jaetu perfidorum
ora petivit. lmmanis ab utrisque p"gna conseritur :
et sagittis alternatim. sibimet parles obsistunt. Sed
uhi ab utrisque fortiter agitur, tantos imbres lapidum
sostri intra urbem conjiciunt, ut clamore vocum et
collisione petrarum civitas subverti existimaretur ? :
unde ab hora fere quinta diei usque ad * octavam
horam fundibulorum instantia acriter * a nostris pu-
gnatum «cst. Incanduit itaque nostrorum animus,
victorixe dilatione ferre non valens, et ad portas
propius pugnaturus accessit. 'Lunc victoriosa per
Deum mauu portas. incendunt, et civitatem victores
ingrediuntur. Ubi dum Wictimirus P adhuc armata
manu ecclesiam peteret, accessu nostrorum turbatus,
post aram Dei Genitricis se vindicaturu n non reve-
rentia loci miser, sed 4 ultore gladio testabatur ,
dextera tenens gladium, ct mortem minitans singu-
lorum. Ad cujus ergo insani tumorem protinus
comprimendum, unus ex nostris tabulam manu arri-

NOTE.

8 F., incalescunt . . . . animi.
P jd., potuerunt.

* [d., pugnuiuri accedunt.
d [i., in reverentia.

€ [d., riunorem.

f [d., viriliter.

€ [d., dirigit.

h Ms., Betere.

i F., terras.

i D., contulit.

k F. male, cepit

ParRoL. XCVI,

tabula .nisus est eum ingenti jactu percutere, mox
in terram tremebundus prosternitur , prolinusqwe
capitur, et ferrum illi de manu extrahitur : viliter -
tractus pondere vinculorum arctatur, verberibusque
una cum sociis, quibus * urbem nitebatur vendicare,
afficitur.

15. Post hxc devicta subjugataque Narbona, ad in-
sequendum Paulum, qui se in Nemausum contulerat,
iter dirigitur. Deinde Beterris* [Biterris] et Agathe
civitates illico subjugantur. jn Magalonensi vero urhe
Gumildis loci ipsius antistes, cum ad obsidionem sui
circumfusum videret exercitum, urbemque ipsam non
tam ab iis qui per terram pugnaturi accesserant,
quam ab iis cingi qui navale prelium acturi per
mare commeaverant: bujus rei clade perterritos
compendii viam arripuit, Nemausumque se cum
Paulo contulit. Sed cum exercitus Hispani» Gumil-
dum fugisse persensit, civitatem mox Magalonensem
non dissimili victoria cepit: et directa acie Nemau-

D sensem urbem debellare contendit. Prima per qua-

tuor duces pr:liandi facies cum electo pugnatorum
agmine destinata est: quorum robusta juventus tri-
ginta ferme millibus principem anteibat. Mic idem
nobili precursu Nemausum, ubi cum Paulo Franco-
rum exercitus ec ad vindicandum contulerat ! nostri
tendentes, cum nocte tota cursum festinati itineris
confecissent, subito cum diei lux orta prodiret, ap-

! Id., tam.
m D., preveniens.
? F., apparuere.
ο Ms., ertimaretur.
* Deest perperam in Με. quod stellulis inclu-
dimus.
P Perperam Witericus in llisp. illustr.
4 Ms., se.
τ ld., cum quibus.
* Perperam Beterius in Ilisp. illustr.
* Hisp. illust., compulerat.
25

719

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

780

TEXTUS LEGITIMUS.
nostrorum acies armorum pariter et animorum appa- A rant. Tertia ergo dies est, quod exinde properans

ratu dispositze. Quas ubi e civitate conspiciunt, ut-
pote cum paucis dimicaturi, in patentes campos ar-
mis eos se excepturos definiunt. Sed dolum * suspicati
insidiarum, eligunt potius intra urbem suis ^ de mu-
ris bellum conficere, quam extra urbem improvisos

casus patentis periculi e sustinere, opperientes 4 etiam -

ad auxilium sui adventum gentium aliarum. Sed ubi
sol refulsus est * terris, consertum est bellum a no-
stris. Prima facies pugnze, crepitantibus tubarum so-
nis, saxorum nimbo conficitur. Mox enin ut tubarum
sonus increpuit, confluentes undique nostri cum fra-
gore vocum muros urbis petrarum jactibus f petunt,
4missilibus quibusque constitutos per murum spiculis
sagittisque propellunt: cum tamen, οἱ illi 8 in no-
Stros ad resistendum imnultorum generum spicula ja-
cerent ^h, Sed quid dicam? Acrius ab utrisque pugna
"conficitur, :&qua lance ab utrisque ccrtatur i, sequo
eliam certamine pr.eliatur. Non a nostris, non ab
illis conserto certamini ceditur. Pugnatum est igitur
toto illo die sub ancipitis i mucrone victori.

14. Unus de incentoribus seditionum acriter in-
stare pugnam aspiciens, e muro nostris insultaturus
hec formans verba, commentat : Quid hie, ait, instan-
ter pugnantes consistitis morituri? Cur lares proprios
non repetitis? An forte casum mortis ante occasum
vitx vestri excipere vultis? quin potius prarupta
petrarum qu:eritis, ubi vos abscondatis, cum k facies
auxilii nostri apparuerit !. Condoluisse igitur me
credite vobis, sciens eventum 9 rei, et occursum so-

venio. Proinde hoc noscens, miserabilis pompas ve-
δ: occasum contristatus exspecto. Principem illum
vestruin, pro quo pugnaturi venistis, alligatum vobis
ostendam, conviciis addicam, insultatione illudam.
Non igitur pro co vobis hic expedit tam. immaniter
decertare, quem forsan jam constat nostrorum insi-
diis interiisse. Et quod gravius est, dum victoria
patuerit nostra, nulla vobis erit de reliquo venia.
IIzc dicens nostrorum animos non solum non terruit,
scdacrius in przeliandi furorem accendit. Propinquant
ad murum; acrius quam coeperunt, in bellando ?
consistunt , acriterque cousertum innovant przlium.

45. His igitur peractis spatio P totius diei, nox
tandem finem przlio dedit. In ipso tamen primo fer-

B vore diei, cum adhuc nostri infatigabili virtute in

proliando persisterent, rem mandant ad principem,
sibique dirigi adjutoria petunt, non mediocri provi-
sione saluti proprie consulentes : scilicet ne aut ex-
tern: gentis dolo praventi, aut ab his cum quibus
decertabant, defatigatis viribus subruerent morituri.
Et bene res acta est. Nam uhi princeps cognovit Pau-
lum principem tyrannidis decertare cum nostris ,
nulla de reliquo mora fit. Mira ergo in ordinando ce-
leritate per Wandemirum 4 ducem electos de exer-
citu fere decem millia viros ad auxilium pugnantibus
destinavit, qui nocte tota pervigiles maturatum iter
conficerent, et superventu suo * non tam hostem
frangerent, quam nostrorum animos solaturi ocius
prevenirent 5. Sed ubi defatigat:e custodum vigiliae

latii superventurum ^. Mihi enim res notissima ma- C hostem inclusum diu teneri jam quodammodo despe-

net, quam multiplicia nobis auxilia pr:liandi occur-

rarent, subito missa sibi auxilia vident, illico vomnus

TEXTUS TUDENSIS.

:paruere nostrorum acies armorum pariter οἱ animo-
xum apparatu disposite. Quas ut e civitate conspi-
ciunt, utpote dimicaturi cum paucis in patentes cam-
pos armis eos expetendos deliniunt : sed insidiarum
dolos suspicati eligunt potius intra urbem siti de mu-
ris bellum conficere, quam extra urbem improvisos
«asus, et pericula sustinere : et exspectare auxilium
promissum genüum aliarum. Ubi autem sol refusus
«δϑὶ, consertum cst bellum a nostris clangentibus tw
bis, sagittisque ac lapidibus hestes in manu valida fe-
rientes. Resistunt perfidi, et ad instar guttarum pluvia
petras et. spicula jaciunt. Acrius ab utrisque pugna
conficitur, e&q«o certamine praliatur. Nec a nostris
nec ab illis certamini ceditur: et tota die il/a sub an-
cipiti sorte certatur.

14. Sed unus de incentoribus seditionis acriter
pugnans, aspiciens e muro, nostris insultans, hac
verba commentat : Quid hic, ait, instanter pugnantes
consistitis morituri? Cur lares proprios non repetitis?
an forte * casum mortis ante tempus excipere vultis ?

Quin polius prerupta petrarum non quzritis, ubi vos,
abscondatis, cum facies auxilii nostri apparuerit ἢ
Condolere me credite vobis, sciens occursum solatii
perveniuri nobis. Mibi res notissima manet, qued
multiplicia nobis auxilia preliandi occurrant. Tertia
dies est ex quo inde properans venio. Quapropter
hoc sciens, miserabilis pomp:e vestre occasum con-
tris:atus exspecto: δί principem vestrum, pro quo pu-
gnaturi venistis, vobis ligatum ostendam. Non igitur
pro eo vobis hic expedit tam supervacue decertare,
quem forsan jam constat nostrorum insidiis inter-
iisse. Et quod gravius est, dum patuerit victoria no-
stra, nulla erit de reliquo vobis venia. Hec dicens,
nostrorum animos nou solum non terruit, sed acrius
in przeliandi furorem accendit. Propinquant ad mu-
rum. Ácrius quam ceperant, in bellando consistunt:
acriterque consertum innovant przlium.

15. His igitur actis per spatia totius diei, nox tan-

D dem finem praelio dedit. In ipso tamen primo fervore

diei, cum adhue nostri infatigabili virtute in przelian-

NOT.£.

8 F., dolos.

b [n 601. deest suis.

c Ms., patentes pericula.
d F., oppetientes.

ὁ ἃ... refusus.

f Ms., ictibus.

6 F., et ab illis.

h ]d., jacerentur.

ὁ |n ms. deest equa lance ab utrisque preliatur.
i F., ancipiti.

k Ms., quam.

| F., paruerit.

m Ms., eventurum.

" F., superventtri.

? [d.: Propinquantes ad murum acrius quam. ca-
perant, in bellando, cc.

P ld., per spatia.

3 ]d., Wandemarum.

r ]1., sui.

* ]., pervenirent.

* Ms., aut forte, cic.

784 .

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM.

789

TEXTUS LEGITIMUS.
ab oculis fugit, et gratulantibus animis receptis vi- A Vel si in unum conserti przelium conferant !, ad de-

ribus pugra definitur ab occursantibus ^.

16. Jam solis ctoceum liquerat aurora cubile, et
stipata per murum hostilis multitudo prospiciens,
videt per serenam aciem luminum multiplices quam
pridiana die viderat, excrevisse acies pugnatorum.
Jam tunc caput. ipse tyramnidis Paulus ad tant: rei
visionem in quadam prominenti specula 5 conscen-
surus occurrit. Qui mox ut nostrorum acies disposi-
tas vidit, illico, ut fertur, animo decidit, his verbis
enuntians : Kecognosco, ait, omne hoc dispositum
pugn:e ab s:emulo meo procedere : hic ipse est *, nec
alium puto : in suis eum d dispositionibus recognosco.
Hxc et his similia dicens, animum revocans ad vir-
tutem, suos 3d bellandum accendit. Nolite, ait, pa-
vore turbari. Hzc est enim * tantum illa Gotthorum
famosissima virtus, qux se venire ad superandos nes
solita temeritate jactabat. Hic principem, hic totum
ejus exercitum credite nunc adesse. Nihil de reliquo
est quod timceatis. Famosa siquidem virtus corum
antea fuit, et suis in defensionem, et allis gentibus in
terrorem. Nunc tamen omnis in illis vigor przliandi
eimnarcuit; omis scientia pugnae defecit. Nullus illis
bellandi mos, nulla conflictandi experientia subest.

finita illico evolabunt latibula, quía degeneres animi
eorum pondus przelii sustthere non queunt. Quin ρος
tius h:ec qux dico, cum przeliari coeperitis, in mels
verbis ipsi probabitis. Nihil ergo est majus quod de-
beatis pavescere, cum et regem et exercitum ipsum
hic videatis adesse. Ad hxc plerique ex suis astrue-
bant, regem sine signis non posse procedere. Àd quod
ille commentabatur δ, idco illum cum bandorum si-
gnis abscondilis accessisse, ut intellectum suis hosti-
bus daret, alium adhuc exercitum superesse, cum —
quo ipse adhuc, utpote cum multiplici quam prius
vencrat manu b, post futurus accederet. Sed hse
dum dicit, illusionem agit, fraudem componit ! , ut
quos viriute non valet devincere, dolo consilii humi-

B liet ad pavorem.

11. Necdum hsc adhuc verba compleverat i, et ec-
ce subito e nostris bellorum concrepaut tubo k bel-
lumque adorsi, pridianz diei bellandi renovant fa-
ciem. Sed illi plus in. muris quam in viribus confi-
dentiam vincendi locantes, intra urbem positi per
murum jacula! jactant, et rediviva cum nostris
iterum certamina innovant. Efferbuit itaque ab utra-
que parte incentivum belli; sed acrius a noetris

TEXTUS TUDENSIS.

do persisterent, remandant ad principem, sibique di;
τί οἱ auzilium petunt, non mediocri provisione saluti
proprie consulentes : scilicet, ne aut extranee gentis
dolo preventi, aut aliis, cum quibus decertabant,
subruerent, viribus fatigati. Et bene res acta est :
uam ubi princeps cognovit cum nostris Paulum tg-
rannum decertare, nulla de reliquo mora fuit: et
per Wandemirum ducem electos de exercitu decem
millia viros ad auxilium pugnantibus destinavit: qui
nocte tota pervigiles maturatum iter conficerent, ct
superventu suo non tam πα hostem frangerent, quam
nostrorum aninos solaturi ocius pervenirent. Ubi au-
tem auxilium sibi missam nostri aspiciuM, nimia leti-
Lia con[oriati illi Ὁ vires sumunt, el statim ab omnibus *
pugnandi definitur occursus. .

6. Jam aurora apparere inceperat, et stipata per
murum hostilis prospiciens multitudo videt per serc-
nam aciem luminum multiplices, quam pridiana die
viderat, excrevisse acies pugnatorum. Jam tunc ca-
put perfidie Paulus ad tanta» rei visionem in quodam
preminenti loco conscensurus occurrit. Qui mox ut
nostrorum acies dispositas videt, animo decidit, his
verbis pronuntiando : Recognosco, inquit, hoc Ρ dis-
positum pugnz? ab xemulo meo procedere. Hic i
est, nec alius, puto : in suis enim cum dispositionibus
recognosco. lI:ec et his similia dicens, animum revo-
cans, verbis suasoriis suos cepit con[ortare dicens :
Nolite pavore turbari. πὸ est tantum Gotthorum
illa fainosissima virtus, qux se venire ad superandos
nos solita temeritate jactabat. Hie principerm, hic to-
tum ejus exereituin credite nunc adesse. Nihil est

quod de reliquó timeatis : famosa siquidem virtus
otthorum antea fuit, et suis in defensionem et aliis
in timorem : nunc autem omnis in illis 4 przeliandi
eirtus emarcuit, omnis scientia pugnax defecit. Nullus
illis bellandi mos, nulla conflictandi experientia sub-

est. Quod si in unum conserti τ praelium conserant,

C ad definita statim evolabunt latibula : quia degeneres

corum animi pondus przelii nequeunt sustinere ; sed
potius hxc quz dico, cum proliari ceeperitis, in mes
verbis actu probabitis. Nihil ergo est de cetero quod
pavescere debeatis, presertim cum regem et totum
exercitum ejus hic videatis adesse. Ad hxc plerique
ex suis astruebant, regem sine vexillis signorum pon
posse procedere. Ad quod ille dicebat, ideo illum ban-
dorum signis abscondilis accessisse, ut intellectum
suis hostibus daret alium adhucexereitum superesse,
cum quo ipse post futurus accederet. Sed hxc tota,
dicit, il[esio agit (raus: ut quos virtute non valet de-
vincere, dolo consilii humiliet ad pavorem.

17. Necdum Paulus hec ve compleverat, et
ecce subito & nostris bellorum concrepant tulxe,
bellumque adorsi, pridiani diei decertandi faciem
innovamt. Sed illi plus in muris quam in viribus
vincendi locantes confidentiam, intra urbem per mu-
rum spicula jactant, et rediviva cum nostris iterum
certamina innovant. Efferbuit itaque ab utraque
parie incentivum * belli, sed acrius a nostris virtus
patuit preliandi. Cum autem totis viribus decerta-
rent, et hostem intra urbem diverso genere armorum
prosternerent; plerique ex iis, qui eramt vulnerati,
Gotthorum virtutem pariter ac constantiam admiran-

NOTAE.

ἃ Ms., definitur occursus.

b F., quodam . . . speculo.

* Deest in D. hic ipse est.

4 F., In suis cnim eum.

€ [n F. deest enim.

f Ms., conferti... conserant.

8 [d., commentabat.

b In eod., deest manu.

i Id. corrupte: Sed liec. tota, dicit, 4Musio. ait,
fraus componit.

)j F., expleverat.

k. Ms., tübis.

| F., spicula.

n Deest tam iu ms.

n Ms. pro illi, habet illico.

ο [d., ltominibus pro omnibus.
P Deest hoc in ms.

4 In ms. deest in illis.

r Hisp. illustr., conferti.

3 Hisp. illustr., incendium.

188

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

781

TEXTUS LEGITIMUS.
virtus patuit prxliandi. Cum enim totis viribus A claustris (Fors. castris)'Arenarum ob predam propin-

decertarent, οἱ hostem intra urbem diverso genere
armorum confoderent, plerique de externz gentis
hominibus acriter vulnerati, nostrorum virtutem
pariter et. constantiam admirantes, Paulum adorsi
sunt. « Non illam quam dicebas in Gothis przliandi
segnitiem cernimus. Multam enim in illis audaciam,
et vincendi constantiam videmus. l]ec quis excepi-
mus vulnera docent : inter czetera tam validos jactus
in-hostem projiciunt, ut ante fragor ipse deterreat,
quam percussio vitam exstinguat. » Quorum Paulus
deterritus verbis, multiplici jamjamque desperationis
jaculo fraggebatur.

48. Sed dum nostri constantius dominantes 8, vic-
toriam ^ suam recrastinari dolerent, acriori animosi-

quasse cognoverant, eo illos facilius prosternerent,
quos divisos nec duos in unum pariter invenissent. "

19. Surgit etiam nova 5 inter seditiosos ipsos
seditio, et dum suspicione proditionis cives ipsi vel
incolx ad suorum aliquos refugerupt, gladio vindice,
hos in quibus suspicio vertebatur, interimunt : ita
ut Paulus ipse proprium quemdam e snis δὲ Β suorum
manibus ante se jugulari prospiciens, suum esse ver-
nulum ! lamentabili voce clamaret, nec sic moriiu-
ro in aliquo subveniret. Jam tamen et ipse exsan-
guis ac tremebundus effectus, a suis ipsis contemni-
tur, * ut obsecrare illum potius quam imperare c-
teris extimares i. * Nam suspectus jam ipse ab inco-
lis cum cxteris qui de Hispania cum illo commeave-

tate insurgunt : victos se per omnia deputantes, si cito B rant, habebatur, ne ille ad liberationem sui traditio-

non vincerent. Unde ferociori quam fuerant incen-
sione commoti, usque in horam fere dici quintam
continuis przeliorum ictibus n:ocmnia civitatis illidunt,
imbres lapidum cum ingenti fragore dimittunt, suppo-
sito igne portas incendunt, murorum aditibus minutis
irrumpunt. Deinde civitatem gloriose intrantes, viam
sibi ferro aperiunt. At ubi feroces nostrorum animos
sustinere non possunt, intra Arenas, qu:e validiori mu-
ro antiquioris zdificii c cingebantur, se muniendos in-
cludunt. Sed ubi visum est illis quosdam a nostris 4 in-
sequi, qui se in predam involverant, illico przventi
antequam se in castro illo Arenarum reciperent, jugu-
lati sunt. Plerique tamen nostrorum e vulgo, qui
prazd:e inhiantes exstiterant, gladii perventione con-

nem eorum excogitaret; Hispani vero ne irrogata
incolis morte transirent ad principem. Quid multa ? fit
intra urbem miserabile spectaculum prveliandi. Utro-
biquecadit pestilentiorun caterva, utrobique proster-
nitur, utrobique etiam jugulatur : quando ipsi qui no-
strorum gladios effugiebant, suorum gladio peribant.
Repletur itaque civitas permisto funere, et mortium
cadaveribus humanorum k. * Quocunque oculorum vi-
sus excurreret, ita humanz strages, ut occisi patebant
animalium greges !. Compita viarum plena cadavere,
reliquum terr: concretum sanguine erat. * Miserabile
funus patebat in domibus, ct ubi domorum abdita
perlustrasses, jacentes πὸ mortuos reperires. Per vias
quoque urbis jacere hominum cadavera cerneres, mi-

εἰσὶ * sunt. * Non quo patenti ! virtute inter plurimos C naci quodam vultu, et ferocitate quadam immani, tan-

hoc patrarent, sed quasi latrocinantium more, quos

qua:u adhuc in ipsa bellorum acie positi. Erat 5 tz-

TEXTUS TÜDENSIS.

tes, Paulum adersi sunt dicentes : Non illam quam
dicebas, iu Gotthis bellandi segnitiem cernimus :
multam enim in illis audaciam et vincendi videmus
constantiam. ll:c quie excipiinus vulnera. docent,
«uod tam validos ictus in hostem yrojiciunt, et ante
ragor ipse deterret, quam percussio vitam exstinguat.
Quorum Paulus deterritus verhis, mulüplici despe-
rationis jaculo frangebatur ^.

48. Gotlhi vero constantius dimicantes, victoriam
tiam recrastinari dolentes, | acriori animositate
insurgunt victos se per omnia reputantes, si cito non
vincerent. Unde ferociori quam fuerant incensione
commoti, usque in horam diei quintam continuis

reliorum ictibus muros civitatis illidunt : imbres
pidum fundibulari cum ingenti fragore dimittunt,
suppositoque igne portas incendunt et muros ? irrum-
punt Deinde civitatem gloriose intrantes, viam sibi
erro aperiunt. At uhi feroces nostrorum animos sus-

insequentes, plures. eorum antequam se in castro
Arenarum reciperent, gladio ancipiti peremerunt.
Plerique tamen e vulgo nostrorum, qui przed:ze inkia-
bant, gladio concisi sunt.

19. Surgit et nova inter seditiosos seditio : et dum
suspicionem proditionis cives ipsi vel incolz;» ad suo-
rum aliquos referunt, gladio vindice hos in quihus
suspicio vertebatur, iuterimunt. Erat siquidem valida
perturbatio, ita ut Paulus proprium quemdam de suis4
inanibus suorum ante se jugulari prospiciens, suum
esze vernulam lamentabili voce clamaret, nec sic mo-
riwro in aliquo subveniret, unde effectus exsanguis
ei tremebundus, a suis ipsis omnino contemnitur. Nam
suspectus et ipse ab incolis cum czeteris qui de llispa-
nia cum illo commeaverant, habebatur; ne ille ad
liberationem sui eorum excogitaret traditionem :
Hi«pani vero ne irrogata incolis morte ad religiosum
transirent regem. Quid multa? Fit intra urbem, mise-

tinere non possunt, intra Arenas, qu:e validiori muro D rabile spectaculum pr:eliandi : utrobique cadit

antiquioris zedificii cingebantur, se muniendos inclu-
dunt. Sed ubi nostri hoc persenserunt, post eos fortiter

dorum caterva, utrobique prosternitur, utrobique

jugulatur; et qui nostrorum gladios evadebant, armis

NOTAE.

a F., dimicantes.

b Ms., cum victoriam, etc.

€ F., antiquioribus edificiis,

4 [d., e nostris.

* |d., preventione occisi.

f |d., patienti. ν
* [n ms. deest nova.

* Deest et in F.

i. D., vernulam.

| F., eristimaretur,

k Ms. : Repletur... civitas permisto funere mortium
el cadaveribus humanorum.

| [d.: aut humane strages, aut. subjicisse patebani
animalia greges.

m [d., patentes.

Ὁ F., positi essent. Erat, eic.

9 [Iisp. illust., angebatur.

P lbi deest muros.

4 Ms., a suis.

185

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM.

1786

TEXTUS LEGITIMUS
men color deformis, lurida pellis, horror immanis, A nidis ambitione potius quam ordine pr:xeunte perce-

fetor intolerabilis. Quidam etiam de ipsis jacentibus
mortuis, qui lethalia exceperant vulnera mortis
speciem simulabant, ut mortis evaderent causam: *
cum tamen et vulneris jugulo, et famis confecti
clade nec ipsi mortem evaderent, excepto uno, cui
simulare mortem, vitam mercasse probatum est. *

90. Sed hzc et his similia Paulus jam tyrannidis
immanitate deposita cum magno cordis suspirio fleri
depiorabat, cum nec liosti resistere, nec suis posset
ullo modo subvenire. Accessit tamen ad eum insul-
taturus illi vir quidam e sua ortus familia. Quid hic,
ait, assistis? Ubi sunt consiliarii tui, qui te ad istud
perduxerunt * calamitatis ludibrium? Quid tibi pro-
fuit contra tuos insmrgere, cum nec tibi, nec tuis
nunc valeas in tanta mortis clade prodesse? II:xc di-
cens insultabat illi, non tam conviciandi voto, quam
amaritudinis provocatus studio. Sed «um ab illo»
blandis hortaretur sermonibus, ut dolori ejus parceret,
et confusioui confusionem non adderet ; tandem et ipse
in gradibus marmoreis consistens, in quibus ista illi
iusultaturus advenerat, descensum concitum fecit,
sicque in oculis ipsius Pauli circumventus a suis,
Jugulatus occubuit. Quibus Paulus : Quid huic * qux-
ritis? aiebat. Meus est, inquit, non pereat. Et ut
reservaretur, frequenti vocum lamentatione orabat.
Sed jam contemptui habitus, quasi et ipse continuo
moriturus, audiri nou poterat. Tunc omnimoda de-
speratio;;e permotus, regalia indumenta, qu:e tyran-

ceperat, tabefactus deposuit. Miro occultoque Dei
judicio id agente, ut eodem die perceptum tyrannus
regnum deponeret, quo religiosus princeps regnandi
sceptrum a Domino percepisset. Erat euim dies illa
Kalendarum Septembrium, in qua principem nostrum
pridem 4 constabat regale assumpsisse fastigium.
H:c ergo est dies, in qua revoluti anni orbita red-
eunte, irruptio patuit urbis. In hac prxsumpta 5 a.
tyranno regalis deponitur vestis ; in hac sanguinea.
infertur ultio inimicis.

21. Teriáa igitur post h»c jam dies advenerat,
cum Paulus ipse post noctis alta suspiria ultimum
sui funus exspectat f. Facto enim mane, cum hís
quos asseclas proditionis 5 σα) habuerat, verbum

B habere coepit, ut aut vale ultimum sibi dicerent, aut

si possent, salutis sux» adhuc in aliquo consulerent.
Tune Argebadus h Narbonensis ecclesi: pra»sul, com-
muni consilio ad principem mittitur, qui vitam ro-
garet, qui offensis veniam precaretur. Nam oblatis Deo
hostiis, jain in ipsis vestimentis, cum quibus dominici
corporis et sanguinis gratiam communionis sancli
perceperat, ' in quibus non tam morlis exirema
damna excipere quam insepultum se obvolvi curaret.
Quippe cui sepultura pro merito negaretur, si su:
patrationis exciperet jugulum i. Jam Argebadus an-
tistes rogaturus veniam, ab eis exierat. ' Et ecce
progressum celerem prinvipis cum zestimabili j ag-
mine pugnatorum quarto fere ab urbe niilliario vi-

TEXTUS TUDENSIS,
suorum peribant. lepletur itaque civitas permisto (ΟΣ quibus ista illi iusultaturus advenerat, in oculis ipsius

funere mortuorum cadaveribus humanoruin. Misera-
bile etiam funus erat in. domibus : ct ubi domorum
abdita perlustrasses, patentes moriuos reperires :
per vias k quoque et plateas urbis jacere hominum
cadavera cerneres minaci quodam vultu et ferocitate
immani, tanquam essent adhuc in ipsa bellorum acie
positi. Erat tamen color deformis, cutis lurida, horror
inmanis, fetor. intolerabilis. Quidam etiam de ipsis
jaceutibus adhuc vivis, qui exceperant lethalia vulne-
ra mortis, speciem mortuorum simulabaut, ut mortem
evadere possent.

20. πὸ et his similia Paulus fieri videns, tyran-
nidis ferocitate deposita, magna cordis anzietate ac
miseria stringebatur : cum nec hosti resistere , nec
suis posset in aliquo subvenire. AccessiL tamen ad
eum insultaturus illi vir quidam ortus ex familia sua.
Quid hie, ait, assistis 3 Uni sunt consiliarii tui, qui
te ad istud. perduxerunt calamitatis ludibrium? Quid
tibi profuit contra tuos insurgere, cum uec tihi nec
Luis minime nunc valeas ia tauta. inortis clade pro-
desse? Προ dicens insultabat illi, nou. tau ! convi-
cjiaudi voto, quam amaritudinis studio provocatus,
Sed cum ab illo blandis hortaretur sermonibus, ut
dolori ejus parceret, et. confusionein confusioni non
4dderet; in ipsis gradibus marmoreis consistens, in

^auli circeuinventus ἃ suis, jugulatus occubuit. Pau-
lus autem : Quid huic quaeritis ? tremebundus clama-
but : meus est, dicens, ne pereal : eL ut rescivarc-
tur, frequenti vocum lamentatione orabat. Sed jam
coulemptui habitus, quasi et ipse continuo muoritu-
rus, audiri non poterat. Tunc omnimoda despera-
tione permotus, regalia indumenta, qu:e potius ty-
rannidis ambitione, quam ordine proxeunte percepe-
rat, Labefactus dep suit. Miro occultoque Deci judicio
id agente, ut ea die perceptum tyrannidis vegnum
deponeret, qua religiosus princeps regnandi scep-
trum a Domino percepisset. Erat enim dies illa Ka-
lend. Septemb. in qua princ.pem nostrum constabat
regale assumpsisse fastigium. 4m hac ergo die ir-
ruplio patuit. urbis, tyrannus Paulus regalia de-
posuit indumenta, et sanguiuca ultio illata est ini-
micis.

21. Tertia post liec. dies advenerat, cuin Paulus
post noctis suspiria ultimuin. sui funus exspectat :
utque cum iis, cum quibus consilia sue perditionis ha-
buerat, verbuin habere cupit : ut aut vale sibi ulti-
mum dicerent; aul, si possent, saluti sux in aliquo
cousulerent, Tunc Árgebaudus Narbonensis episco-
pus communi consilio ad principem mittitur, qui
vitam rogaret offensis, et veniam precaretur. Qui

NOTE.

«Ε΄, perduxete.

b ld., illum.

* F. male, hinc.

4 F., predictum,

€ D., prescripta.

f F., exspectabat,

5 ]d., perditionis.

* Id. hic et infra, Argabadus.

* Ms. corrupte : Nam ablatis de hostis, nam ipsis

vestimentis quidam quod Dominici corporis et saugui-
nis gratiam... perceperunt, in quibus non tan... cum-
na erciperent, quam insepultos se obvolvi ctiraren ;
quippe quibus sepultura... negaretur, sive patrationis
exciperent jugulum. Sed nec textus noster perspicuus
apparet. Planior, licet brevior Lucas Tudensis.

) F., inastimabili.

A Ms., pro vius, habet duas.

| dd., tantiun pro tam.

797

f. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

TEXTUS LEGITIMLS.
dens, octursurus 5 eidem principi de equo desilivit, A tiisti. Non illas ultore gladio perdam. Non hodie

hemo prosterpitur *, veniam deprecatur. In cujus
otcursu princeps equum paulisper tenuit, et ut erat
snisericordia visceribus affiuuens, οἱ ipse illacrymans,
sublevari episcopum a terra precepit. Qui vir rur-
sum erectus, lacrymarum singultibus interelusus,
lamentabili voce aiebat : Heu ! 4 peccavimus in coe-
lum et coram te, sacratissime princeps. Non sumus *
digni, quibus eventus pietatis tuze occurrat, * quibus
venía conlata subveniat ; * qui et promissam tibi ma-
culavimus fijem, et in tanto prolapsionis devoluti
sumus scelere. l"'arcat, oro, tua pietas cito, ne gla-
dius vindex reliquias nostrorum semineces exstinguat,
pe plusquam capit mucro animas petat. Jube jam
exercitum c:ssare a sanguine, cives civibus parcere.

cujusquam sanguinem fundam, ' nec quamdoquc
vitam exslinguam. * Quanquam talium offensa im-
punita non transeat. Cui venerabilis vir diuine ἢ in-
sistebat, οἱ quorum vitam sibi donasset, nullam in
his jacturam ultionis exerceret. Sed princeps mox
percito furore inclementior redditus : Jam ne, ait,
alias atquc alias conditiones mihi imponatis !, cam
vitam vobis domasse sit satis. Tibi ergo soli me ex
toto pepercisse sufficiat, pro reliquis vero nihil ho-
rum promitto. Ex hoc indignans quadam animi suc-
censione efferbuit, el concita progressione triumpho
potiturus victorizx properabat : * excursus legationum
ante se destinans, ut nostri tandiu a bello abstine-
rent, quandiu omne robur exercitus cum principe ad

Parvissimi quidem evasimus gladium, sed pro parvis B capienda interiora urbis accederet.

veniam deprecamur f. Parce ergo nostris reliquiis,
ut quia Jam in exteros nostrorum emanavit jugu-
lm inortis, saltiin remaneant quibus miserearis. Si
enim prohibere cito nolueris c:rdem, nec ipsi qui-
dem incole remanebunt ad urbis tuitionem.

Q4. llis dictis commotus religiosus princeps, in
lacrymis * non fuit inexorabilis. Quippe qui alto
quodam cordis sui arcauo sciret, sibi totum perire
quidquid dicebatur periisse, si precanti veniam non
pr:estitisset, IIec igitur princeps precanti 5 viro
verha respondit. Certum tene, ait, quod dixero.
* Vietus. preeibus tuis, dono tibi animas quas pe-

25. Festinato tandem profectionis itinere per-
venit princeps ad urbem cum terribilis pompa
exercituum admiratione. ' Erant enim ibi bellorum
signa terrentia. Cumque 50] refulsisset in clypeis,
gemino terra ipsa lumine coruscabat. Ipsa quoque
radiantia arma fulgorein solis solito plus augebant.
Sed quid dicam? quz ibi fuerit exercituum pompa,
quis decor armorum, qui species juvenum, qua
consensio animorum, explicare quis poterit? ubi di-
vina protectio evidentis signi ostensione monstrata
est. Visus est ) enim, ut fertur, cuidam externe
gentis homini angelorum excubiis protectus religiosi

TEXTUS TUDENSIS.
eblatis Deo hosttis, in ipsis vestimentis quibus do- 99. His auditis commotus religiosus princeps cum

minici corporis et sanguinis peregerat sucramentum,
principem | adiit rogaturus : οἱ quarto. fere ab. urbe
milliarto principi dedit occursum. inestimabili pugna-
torum agmine constipato. Quem ut. vidit episcopus,
de equo prosiliit, et humo prostratus, veniam preca-
batur. In. cujus occursu princeps equum paulisper
tenuit, δὲ ut erat misericordie visceribus affluons,
οἱ Ie illaerymans sublevari episcopum a terra prze-
cepit. Episcopus autem lacrymarum singultibus in-
terclusus, lamentabili voce dicebat : Heu! peccavi-
mus in celum et coram te, saeratissime princeps.
Non sumus digni quibus eventus tu: pietatis oc-
eurrat, Qui et promissam tibi maculavimus fidem,
et ἰὼ tanto. sumus prolapsionis scelere. devoluti v,
Parcat orationi tua pietas cito, nec gladius vindex
semineces nostrorom reliquias exstinguat, nec plus
quam coepit muero animas petat. Jube jam. exerci-
tum cessare ἃ sanguine, ef civem civibus parcere :
pauci siquidem evasimus gladium, sed pru pawcis
veniàm deprecamur. Parce. misericorditer nostris
reliquiia, ut quia jam in exteros nostrorum emanavit
jugulum mortis, saltem remaneant aliqui quibus mi-
serearis. Si enim cito non pe ris, uec ipsi quidem
vremanebunt incole ad urbis tuitionem.

lacrymis episcopo dixit: Victus precibus tuis, dono
tibi animas quas petisti, et non illas ultore gladio
perdam, nec bodie cujusquam sanguinem fundam,

uanquam talium offensa neon transeat impunita.

ui venerabilis presul diutine ! insistebat, ut quo-
rum sibi donaverat vitam, nullam in eis exerceret
damnationis jacturam. Sed princeps mox furore
commotus inclementior redditus dixit: De caetero
nobis alias conditiones non imponatis, cum vitam
vobis donasse sit satis. Tibi autem soli ex toto me
pepercisse sufficiat; pro reliquis vero nihil horum
promitto. Ex hoc πὸ indignans quadam animi succen-
sione efferbuit : οἱ concita progressione triumphum
potiturus victorizx properat ad strbem capiendam.

$3. Appropinquante autem principe glorioso 5 crm
incredibili exercituum multitudine, cum sol refulsis-
set in clypeis, gemino terra ipsa ? lumine corusea-
bat. Erant ibi innumera bellorum signa terrentia,
et ipsa quoque arma radiantia fulgorem solis solito
plus augebant. Sed quid P dicam? Quz ibi fuit exer-
citus pompa, quis decor armorum, qus species
juvenum , quis robur pugnatorum , qu:&. concordia
animorum singula explicare4 quis poterit? Maxime
cum manifeste. divina protectio affuerit * : quod cc-

NOT.E.

* Εἰ, male, eccurguse.

* dd., desiluit.

* Id. haud bene, prostituitur.

à M., KE Ν.

* M. hic et Infra corrupte, sims,

Ἢ Mss, venia deprecatur.

€ D... inprecamt.

δ Ἐς diutius, ms., divine: sd nos. diutine pripo-
nitus ex ms. Luce Tudensis, eujus meniuinmus in-
terius in textu hujus celumua.

itis.
€x

k Hisp. illustr., toli.

! Hisp. illust. nimis perperam diritic, pro diutine,
bancque lectionem codicis nostri pretulimus omni-
bus in Juliano genuino.

δι Hisp. illust., Et hac.

5 Ms., gloriose.

ὁ Hisp., illust.. famen ipse, pro ferra ipsa.

P Ms., qui.

4 IMd.. que. concordia animerum singulorum eapli-
care, ctc.

* ]d., affuit.

759

IST. REBELLIQONIS PAULI ADV. WAMBAM.

190

TEXTUS LEGITIMUS.
principis exercitus esse, angelosque ipsós super ea- À capillis ejus manus 1 tenentes, pedisequa illum pro-

stra ipsius exercitus volitatione 5025 protectionis signa
portendere. Sed paulisper hzc et talia sub silentio
relinquentes, suscepti operis ordinem exsequamur.
24. Cum enim in unum congregatum jam princeps
sensisset exercitum, eminus ab urbe fere uno stadio
positus, incredibili animi accensione permotus, dis-
ponit duces, subtegit plebes, dividit acies, ct quibus
modis pugnam conficerent * instruebat :* prius tamen
disposita ut pridem fuerat, virorum fortium acie,
perjuga montium ct oram maritimam b, quz Franciae
partibus conjunguntur, ut libera et expedita bellan-
tium manus ocius decertandi pr:ecepta ^ perficeret,
quod 4 nihil adversum ab externis gentibus persen-
sisset. " Tunc electos quosque de ducibus mittit, qui
et viribus et animis pr:estantiores essent, ut Paulum
cxterosque incentores seditionum ejus a cavernis
Arenarum abstraherent, in quibus se mortem fugien-
tes. absconderaut. Nec mora : cum jussa factis ex-
plerent, extrahitur subito Paulus ipse cum suis 9
de abditis Arenarum ; sicque per murum depositus ,
viliter contrectatur. Dein omnis illa insolens multi-
tudo Galliarum [Gallorum] atque Francorum, qux
hinc inde contra nostros puguatura confluxerat, cum
immensis thesauris capta est οἱ detenta. * Cumque
caterva illa perfida cum rege s$uo capta jam in unum
consisteret, dextera levaque astante exercitu, * duo
e ducibus nostris equis iusidentes, protensis manibus
hiac inde Paulum in medio sui constitutum innexas

fectione oblaturi 8 principi deferunt.

25. Quo viso, princeps protensis cum laerymis δά"
ccelum manibus ait : Te, Deus, collaudo. Regein om-
nium regum, qui Awmiliasti sicut vulneratum super-
bum, etin virtute brachii tui contrivisti adversarios meos
(Ps. uxxxvur, 11). Hzc et his similia fletibus inter-
clusus princeps aiebat i. Sed mox tyrannus idem
erectis oculis ut faciem principis vidit, statim $e
humo prostravit, sibique cingulum solvit : jam qui-
dem exanimis, et nimio pavore turbatus, quid sibi ae-
cideret non attendens. Spectabile quiddam oculis erat,
quomodo de tam sublimi licet przerepti ordinis culmino
in hac subita humiliatione et plena jam contumelia
venisset j. Cernere erat magnum aliquid, quam faci-
lis k fuerat rerum ipsa mutatio : tam cito videres ! de-
jectum, quem pridem audieras gloriosum ; et quem-
preterita dies adhuc regem tenuerat, tam precipiti
lapsu concidere in ruinam. hnpleta satis plene est in
isto prophetalis illa sententia. Vidi, inquit, impium su-
perexaltatum, eLelevatum super cedros Libani. Et trans-
ivi τὸ, et ecce non erat : et quasivi eum, et non est in-
ventus locus ejus. Quid multa? Cum jam ante equum .
principis Paulus ipse, vel czeteri bujusmodi factionis
capti, perductique ^ consisterent : Cur in tanto, ait,
malo vesanie prorupistis, ut pro bonis mala mibi.
responderetis? Sed quid immorabor ? lte et estote sub .
custodiis deputati, quousque censura de vobis agite-
tur judicii. Vivere enim vobis donabo, etiamsi non.

TEXTUS TUDENSIS.
lestibus indiciis patuit evidenter. Visus cst enim an- C inde ipsum per capillos tenentes, donec illum religioso.

geloruin excubiis pro:ectus noster exercitus, ct ipsos
angelos super castra corusca volitatione protectionis
sue sigua pretendere. Sed paulisper talia sub si-
lentio relinquentes, suscepti opertis ordinem prose-
quamur.

24. Cumque in unum congregatum jam prince
sensissel exercitum, eminus ab urbe fere uno sta
positus, incredibili animi accessione permotus, dispo-
hil duces, ordinat plebes, dividit acies, et quibus
modis pugnam conflcereut, instruebat. Siquidem
fama detulerat, quod Franci conveniebant ad auxilium
perfidorum. Tunc electos quosque de ducibus mittit
viribus et animis pr:estantiores, ut Paulum ceterosque
inceutores seditionum a cavernis Árenarum abstra-
herent, iu quibus se mortem fugientes absconderant.
Nec mora : cum jussa factis explerent, extrahitur
subito Paulus cum sociis de abditis Arenarum, et per
muruni depositus viliter contrectatur. Deinde omnis

principi prasentarent.

95. Quo viso magnificus princeps protensis cum:
lacrymis in ccelum manibus ait: Te Deum regem.
omnium regum collaudo, qui humiliasti sicut vul-
neratum superbum, et in virtule hrachii tui contri- .
visti adversarios meos. {30 et his similia fletibus
interclusus, princeps aiebat. Sed mox tyrannus idem
erectis oculis ut faciem principis vidit, statim se
humo prostravit, sibique cingulum solvit, et collo:
suo ligavit : jam quidem exanimis, et. nimio pavore:
turbatus, quid il//4 accideret non attendens. Specta-
bile quidem erat oculis, quomodo de tam sublimi
licet przrepti ordinis culmine, in hac subito humi-
liatione Paulum reprobum dewenisse. Erat. cernere
magnum, quam facilis fuerat rerum ipsa mutatio :
tam cito tidere dejectum quem ? pridem viderast-
gloriosum : et quem preterita dies adhuc regem
tenuerat, tam precipit lapsu concidere in ruinam.

illa multitude Gallorum atque Francorum, qua hinc p) linpleta satis est in ipso. prophetia quze dicit : Vidi

iude contra nostros ugnatura confluxerat, cum im-
mensis thesauris capta est οἱ detenta. Deferebatur
nequissimus Paulus a duobus ducibus nostris inscden-
tibus equis, ex utraque purte protensis manibus, hinc

impium superelevatum et exaltatum sicut. cedros

bani. Transivi, el ecce non erat : Tucsin eum, et non
est inventus. locus ejus. Quid multa? cum jam ante
principis equum Paulus, et c:eteri hujusmodi factio-.

NOTE. -

* F., pugna conficeretur.

b [d., ora maritima.

€ ]d., co decertandi prelii precepta.
d [d., quo.

* [d., suis sociis.

f D., inexis. . . manibus.

8 Ms., oblaturium.

b FL, interclusis

| Ms., agebat.

) Id. corrupte : quod sibi accederet won attendens ,.
spectabilis quidam oculis erat, quomodo de tam su-
blimi licet precepti ordinis culmine in adsubito humi-
liatione et plebem jam contumeliam invenisset.

k [d., facile.

l F., videre.

m Et transivi, etc., adjecimus ex ms.

"D., productique.

9 Ms., quam. . . . viderent.

791 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 1799

TEXTUS LEGITIMUS.
mereamini. Tunc divisos per exercitum omnes de- Α genti quamplurima de thesauris dominicis rapta, et

putatis el * sollicitis custodibus tradiit b. Francorum
tamen quique capti essent, digne tractari jubentur.
Eraut euim aliqui eorum nobilissimis parentibus ge-
niti pro obsidibus dati. Ceteri vero ' aliqui ex Francis,
aliqui ' ex Saxonibus * erant, quos omnes in unum mu-
nificentia4 regali honoratos * post decimaui octavam-
que diem, qua capti fuerant, remittit ad propria, non
debere dicens victerem inclementem victis existere.

46. Primo quippe die pridie { Kalendarum Septem-
brium contra Nemausensem urbem a nostris initum
est bellum. Sequenti die Kalendarum Septembrium
civitatis ipsius irruptio facta est. Tertio quoque die,
qui fuit 6 quarto Nouarum Septembrium, Paulus
tyrannus celebri captus detentione devincitur. Sed
post hzec religiosi principis animus de reparatione
irruptse urbis sollicitus statim murorum cava refor-
mat, ineensas portas renovat, insepultis tumuluin
prostat, incolis ablatam praedam restituens, et exul-
cerata qu»que publico :erario fovens. Jubet ta-
men thesauri omnem quam ceperant ^ copiam, di-
ligentiori servare custodia, non avariti:xe quzstu ille-
ctus, sed amore divino provocatus : scilicet ut res
.Sacrat» Deo facilius possent secerni i, et cultibus
divinis restitui. Cumulaverat enim nefandissimus
ipse 1 Paulus peccato peccatuin, dum tyrannidi adjun-
geret sacrilegium. " Nam ut quidam sapiens dicit, '
nisi sacris ecclesiis intulisset spolium, uon esset unde

coronam illam auream, quam dive memorie Rec-
caredus princeps ad corpus beatissimi Felicis obtule-
rat, quam idem Paulus insano capiti suo. imponere
ausus est : tota Παῖς inunum collecta studiosius or-
dinaret secernere, et devotissime, prout cuique com-
petebat ecclesiz, intenderet reformare.

21. Tertia jam post victoriam victoribus advene-
rat dies, et Paulus ipse onustus ferro cum cseteris
consedenti in throno principi exhibetur. Tunc anti-
quorum more curva spina dorsi vestigiis regalibus
sua colla submittit, deinde coram exercitibus cunctis
adjudicatur cum ceteris universorum judicio, ut
mortem exciperet k, qui mortem principi przparas-
set !. Sed nulla mortis super eos illata sententia, de-

B calvationis tantum przcipitur * sustinere vindictam.
Ferebatur tamen quorumdam opinio ? Francos
quantocius ad ereptionem capti occurrere. Sed prin-
ceps occasionem cum Francis pralaudi opperiens,
nec solum istius caus:e, sed et. prztteritas gentis suae
cupiens vindicare injurias sustinebat quotidie animo
forti exspectans illorum occursum : deceriari modis
omnibus parabatur 9 : sed cum nulli Franci P ad
bellandum accederent, ipse potius 4 illis se occursu-
rum devoverat, uisi inaturato sui cordis suorumque
optimatum revocaretur consilio, ue disrup:a pactionts
int r utramque gentem promissio impetendi sangui -
nis esset occasio. Sed cum contra hos τ, ut dictum

suum floreret z:rarium. Unde factum est, ut vasa ar- GC est, bellum conficere moliretur, jam quarta dies efflu-
TEXTUS TUDENSIS.

nis* capti jacerent, gloriosus princeps dixit : Curintanto
malo vesani€ prorupistis, ut pro bonis mala mihi
tedderetis. Sed hic quid morabor? ite οἱ estote sub
custodiis deputatis, quousque de vobis censura judicii
agitetur. Vivere enim vobis donabo, etsi non merea-
mini. Tunc divisos per exercitum omnes deputatis
et sollicitis custodibus tradidit. Franci tamen, qui
capti fuerant, benigne tractari jubentur. Erant enim
aliqui eorum nobilissimis pareutibus geniti : qui
Paulo perfido, ut a Francis ei subveniretur, erant pro
obsidibus dati; exteri " vero ex Saxonibus erant.
Quos * omnes in unum munificentia regali onustos
post ociavam decimam diem quam capti fuerant,
ibere remisit ad propria, non debere, dicens, victo-
rem inclementem victis existere.

26. Primo die Kalend. Sept. contra Nemausen-
sem urbem a nostris inchoatum est bellu:n: et se-

nti die civitatis ipsius irruptio facta est : tertia

quoque die, que fuit quarto Nonarum Septembris, ἢ)

civitas ipsa celebri captione devicta est. Sed post hiec
religiosi principis animus de reparatione capte urbis
solljcitus statim murorum cava reformat, incensas

portas innovat, insepultis tumulum prestat, incolis
ablatam pr:xdam restituens, et exulcerata quaque v
publico :rario fovens. Jubet iamen thesaurorum
omnem quam ceperat copiam, diligentiori servare
custodia : non illectus avariti: quiestu, sed amore
provocatus divino : .scilicet, ut res sacrat:e Deo p»s-
sent facilius inveniri, et cultibus divinis restitui. Cu-
mulaverat enim nefandissimus Paulus peccatis pec-
catum, duin tyrannidi adjunxit sacrilegium. tuia
nisi sacris ecclesiis intulisset spolium, non illi esse
videbatur, unde suum floreret :rarium. Unde factum
est, ut vasa auri et argenti quauiplurima de thesau-
ris dominicis raperet; et coronam illam auream,
quam αἶν memorie Reccaredus christianissimus
princeps ad corpus beatissimi Felicis obtulerat,
idem Paulus insano capiti suo imponeret. Tota bxc
in unum collecta jubet princeps prout cuique compe-
tebat ecclesise integre reformari.

27. Tertia jam post victoriam victoribus venera,
dies, et Paulus onustus ferro cum ceteris complicibus
malitie sua considenti in throno principi exhibetur,
Tunc antiquorum more, curvata spina dorsi vesti.

NOT &.

4 Deest in F. et.
b ld., tradit.
o Ms., Agonibus
4 ]d., munificenti.
e Id., onustos. |
u F. non bene onisit, pridie, ut ex sequentibus
alet.
5 In ms. deest qui fuit.
h F. male, ceperant.
i Ms. secernere.
j F., ille.
k Ms., ezciperent.
! ]d., preparassent.

n D., ut precipitur.

? F., opinione.

ὁ [d. : Sed princeps. . . sustinebat. . . illorum
occursum, cum quibus decertare modis omnibus para-

at.

P Id., nullus e Francis.

3 Id., prius.

τ: D., hoc.

s Hisp. illustr., pactionis.

* lbi sed pro ceteri.

u [bi post pro quos.

Y Ms., quoque.

1935

HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMDBAM. 195

TEXTUS LEGITIMUS.
xerat, ex quo et Paulum ceperat 8, " et advers: gen- A te jam gladios suis immluere cervicibus cernerent,

tís occursum nihilominus sustinebat. * Sed nulla ho-
stis prxsumptio, nullus eventus, nulla prorsus hosti-
lis conventio monstrabatur. Quippe cum et 5 Fran-
cix munitissim:e urbes jum ultimum sui, ut fereba-
tur, excidium deplorarent, et cives quique earum, ne
a nostris przvenirentur, relictis urbibus longe late-
que incertis sedibus vagarentur, latebrosis scilicet
vitam compendiis munientes. Nam et religiosus
princeps eminus ἃ Nemausensi ὁ urbe in plana cum
exercitu consistebat. Illic castra posuit, miraque ce-
leritate muro firmissimo 4 cireumdedit. Ubi cum ad-
ventum hostium sustineret, subito prz:ecurrenti nun-
tio audit unum e ducibus Francix nomine Lupum in
Beterrensi territorio hostiliter accessisse. Unde *

de compendio fug: vitam se lucrasse δ monstrarent b,
Multas scilicet praedas in hac turbatione nostris exer-
citibus relinquentes, tam de hominibus qui eos se-
qui non poterant, quam etiam de jumentis sive sub-
stantiis, qux» multipliciter et 1 plaustris sibi adduxe-
rant suffectura. Et. utique jam lecta bellantium ma-
nus a principe destinata poterat eos belligerosis in
curribus ἢ assequi ; sed tam sordida illorum exstitit
fuga, ac etiam tam citata finium suorum occurrerunt
latibula, ut quo fugerent, quo laterent atque consi-
sSterent, nulla omnino censerentur k vestigia ! reli-
quisse.

28. Unde comperto princeps, quod Lupum cum
ceteris invenire non posset *», placida progressione

quinta jam postquam Paulum ceperat * die, de Ne- B Narbonam contendens, urbern victor ingreditur. Ubi »

mausensi urbe " egressus, concita velocitate cum
exercitu properans, delatas inimici nisus est. przve-
nire insidias. Sed Lupus ipse juxta villam cui Aspe-
riano vocabulum fertur, regressum principis audiens,
ita terrificatus aufugit, ut exercitus duci, et dux
exercitui videretur deesse. Non enim fugiendo f, vel
ipse suos sustinuit, vel sui eum potuerunt ullo molo
assequi. Quippe quorum ita pavore dissoluta fuerant
corda, ut non tam dispersis viarum aditibus, quam
montium pr:eruptis elapsi pariter et currentes, utpo-

disrupta quz:eque Narbonensis provinci: exesa, atque
depasta, * qu:e eidem terr: magnis febribus anhe-
lanti, deprzedatione nostrorum et incursione appulsa
sunt, inunere placat 5, * dispositione reformat, con-

-eiliis instruit: Statum quoque rerum mira pace com-

ponit. Lecta illic presidia bellatorum dimittit, radi-
ces ab ea omnis rebellionis detersit. Jud:mos abegit,
clementiores urbibus rectores instituit, per quos uti-
que tanti mali placaretur offensa, οἱ constuprata
tantis sordibus terra novo judiciorum baptismate de-

TEXTUS TUDENSIS

gis regalibus sua colla submittit. Deinde coram
exercitibus cunctis adjudicatur eum cxteris univer-
soruim judicio, ut mortem exciperet, qui mortem
principi prasparasset. Sed noluit princeps eos mortis
sententia perdere, sed tantum decalvationis derisione
eos pra'cipit onustos ferro ad praesens. sustinere vin-

dictam. Ferebatur tunc quorumdam opinio, Francos C

et Teutonicos ad ereptionem Pauli quantocius fes-
tinare. Sed princeps non solum ob hanc causam,
verum etiam ob gentis sux pr:eteritas injurias vindi-
candas, cum Francis cupiebat acrius decertare, et
sustinebat quotidie animo fortiori. Sed cum nullus
e Francis ad bellandum accederet, ipse potius illis
se occursurum devoverat, nisi fidelitatis revocare-
tur consilio : ne pacis inter utramque gentem fir-
mata pactio rumperetur a. Gotthis. Sustinebat. autem,
ut dictum est, eorum adventum ; et jam quarta
dies effluxerat ex quo Paulum ceperat; et nulla Ao-
stis pr:esumptio, nullus eventus, nulla prorsus hosti-
lis conventio monstrabatur. Jam preterea Francie
munitissim: urbes ultimum sui, ut ferebatur, exci-
dium deplorabant, et cives earum ne a nostris prz-
venirentur, relictis urbibus longe lateque incertis
sedibus vagabantur, latebrosis scilicet. vitam com-
pendiis imunientes. Nam et religiosus princeps
eminus a Nemausensi urbe in plano cum exercitu
consistebat. lllic castra posuit, miraque celeritate
Nemausensem urbem fortissimis muris et vallo instau-
rari fecit. Ubi cum adventum hostium sustineret,
subito percurrente nuntio audit unum ex nobiliori-

bus ducibus Francie, nomine Lupum, in Beter-
rensi territorio hostiliter accessisse. Unde concita
velocitate egressus cum exercitu properans delatas
inimici nisus est insidias provenire : sed Lupus ipse
juxta villam cui Ásperiano vocabulum fertur, re-
gressum princi is audiens, ita territus fugit, ut exer-
citus duci, et dux exercitui videretur deesse. Non
enim fugiendo vel ipse suos sustinuit, vel sui eum
ullo modo assequi potuerunt. Quippe quorum ita
pavore dissoluta fuerant corda, ut non tam disper-

Sis viarum aditibus, quam montium przruptis ela-

psi (utpote jam gladium suis imminere cervicibus
cernerent) de compendio fuge vitam se lucrasse
monstrabant : multas przedas hàc perturbatione no-
stris exercitibus relinquentes tiim de hominibus, qui
eos sequi non poterant, quam de jumentis sive
substantiis, qux multipliciter innumerabilibus plau-
stris adduxerant. Et utique jam lecia bellantium
manus a principe destinata poterat eos belligerosis
incursibus assequi ; sed tam velox illorum exstitit
fuga, et tam citato finium suorum occurrere latibula,
ut quo fugerent, quo laterent atque consisterent,
nulla omnino censerentur vestigia reliquisse.

28. Unde comperto princeps, quod Lupus cum
suis inveniri non. posset, placida progressione Nar-

p bonam contendens, urbem victor ingreditur. Ibi quze-

que P dirupta atque depasta ab hostibus fuerant, ju-
bet princeps sollicite instaurare, atque Narbonensem
provinciam regia dispositione reformat, consiliis in-
struit, Jud:eos abjicit, clementiores rectores instituit,

NOTE.

à F. male, ceperat.

b Ms., Quippeque et, elc.
c F., Nemauso.

4 |d., fortissimo.

* [d. nale, ceperat.

f I^ in fugiendo.

6 Ms. , relucrasse.

ἃ [', monstrarentur.

i [n eod deest εἰ.

j Id., excursibus.

k ld., censeretur.

! D., nullo. . . vestigio.
m Ms., possent.

n F., ibi.

9 Ms., placata.

P Hisp. Hlust., ibique que.

795

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI

196

TEXTUS LEGITIMUS.
purgata remitteretur ad veniam. * Nam in eo quod Α signum secula secutura clamabunt, ita scritio-

erecta Galliarum terra solito superbie fastus * co-
thurno sese 5 attollerat ^, ita iaclementiori deprz-
datione detrita 4 est, οἱ erasa nummis, atque depa-
8ta substantiis, ut merito per hoc credatur, quidquid
rubiginis seu nequitiarum contraxerat, amisisse € *.

29. Exhaustis deinde princeps Galliis, atque edo-
mitis í, securus directo 5 ad Hispaniam itinere
commeavit, nullos post se Gallorum motus formi-
dans, nullas etiam Francorum pertimescens insi-
dias: certa b aciens neminem esse, qui aut dc suis
pugnas i, aut de externis gentibus patraret insidias.
Tanta enim virtute animi atque constantia circumpo-
sitas i barbarorum gentes non solum non extimuit,
sed contempsit ; ut etiam adhuc intra Gallias positus,
in locum qui Canaba nuncupabatur k, cuncto exer-
citui, quod feliciter exissent, relatione gratifica satis-
faceret ; omnesque ab eo statim loco absolveret. Ipse
quoque Elnam ! perveniens , duorum ibi dierum
immoratione detentus cest. Sicque exinde profectus,
secundis potitus successibus llispaniam rediit, sc-
demque sui solii sexto postquam iude commigraverat
mense repetiit. Et tainen sub quam πὸ celebri trium-
pho regiam urbem intraverit, de inimicis exsultans,
explicare necesse est: ut sicut ingentis cjus glorix

sorum ignominia non excidat a memoria futu-
rorum.

90. Etenim quarto fere ab urbe regia milliario
Paulus princeps tyrannidis, vel c:zeteri incentores se-
ditionum ejus decalvatis capitibus, abrasis barbis,
pedibusque nudatis, sub squalentibus veste vel ha-
bitu induti, camelorum vehiculis ^ imponuntur. Rex
ipse proditionis 9 przibat in capite omni confusionis
ignominia dignus, et picea ex coriis P laurea coro-
patus. Sequebatur deinde hunc regem suum longa
deductione ordo suorum dispositus ministrorum,
eisdem omnes quibus relatum est vehiculis inse-
dentes , eisdemque inclusionibus 4 acti hinc inde
astantibus populis urbem intrantes. Nec enim ista

B sine dispensatione justi judicii Dei eisdem accessisse

credendum est. Scilicet ut alta ac sublimia confu-
sionis eorum fastigia vchiculorum edoceret τ sessio
prx: omnibus subjecta, et qui ultra humanum morem
astu mentis excelsa pelierant *, excelsiorem luerent
consensionis * suz injuriam. Sint ἃ ergo h:ec insecu-
turis reposita * szxculis, probis ad votum, improbis
ad exempluin , fidelibus ad gaudium , infidis ad
tormentum : ut utraque pars in contuitu x quodam
sese lectionis hujus inspiciens, et quz 7 rectis semitis

TEXTUS TUDENSIS.

per quos tanti mali placaretur offensa, et. constupra-
ta tantis sordibus terra novo celestium institutionum
baptismate depurata ad veniam admittatur. Statum
omnium rerum mira pace composuit, et radices ab
ca omnis rebellionis detersit : atque fortium bellato-
rum mansus ibi dimisit.

49. Exhaustis dein princeps Galliis atque edomitis,
securus directo itinere ad Hispaniam commeavit :
nullos post se Gallorum motus forinidans, nullas
Francorum pertimescens insidias : certo sciens, ne-
minem esse principum vicinorum, qui secum audeat
viribus decertare. Tanta. enim virtute animi atque
constanlia erat fretus, ut civcumpositas barbarorum
gentes non solum non timeret, sed contemneret : unde
adhuc intra Gallias positus in loco qui Canabat nun-
cupatur, cuncto. exercitui, quod fortiter et feliciter
egisset, relatione ratifica satis[ecit, omnesque ab eo
loco statim absolvit. Ipse quoque Ileliam |Elnam]
semiens, duorum ibi dierum moram fecit , sicque
exinde profectus in * Ilispaniam rediit, sedemque sui
$olii sexto postquam inde co nmeaverat mense re-
petiit. Quam celebri triumpho Toletanam urben in-
traverit de inimicis exsultans, explicare vel jn parte

necesse est, ut sicut ingentis ejus glorize signum sz-
cula secutura?? Jaudabunt, ita seditiosorum ignominia
non excidat a memoria futurorum.

90. Etenim quarto fere ab urbe regia milliario
Paulus princeps tyrannidis vel exteri incentores se-
ditionum ejus decalvatis capitibus, abrasis barbis,

C pedibusque nudatis, iniuti vilissimis saccis, camelo-

rum vehiculis iniponuntur, ^^ Przeibat a capite ^c per-
fiJorum rex ipse perditionis Paulus, omni confusionis
ignominia dignus, corona picea coronatus. Sequebatur

einde hunc regem suum longa deductione ordo
suorum, omnes quibus relatum est vehiculis insi-
dentes, eisdemque illusionibus acti, hinc inde astan-
tibus et sibilantibus populis urbem intrantibus. Nec
enim ista sine dispensatione justi ju:licii Dei | illis ac-
cessisse credendum est: scilicet, ut alla οἱ sublimia
confusionis eorum fastigia vehiculorum edocerentur
l;esione [sessione]. nimium 44 projecta. Et. qui ultra
humanus. morem astu ** mentis excelsa male petie-
rant, exce!siores luerent 51:0 confusionis injurias. Sint
ergo lec in secuturis reposita seculis probis ad votum,
improbis ad exemplum, fidelibus a: gaudium, infide-
libus ad tormentum : ut utraque pars in. contuitu

NOTE.

8 F., fastu.

b D., cotliurnose.

c Ms., attulerat.

d |d., deterrita.

* [d., caruisse.

f F., domitis.

8 [n ins. deest directo.

bh F., certo.

i dd., pugnam.

j Id. haud bene, positas circum.

k |d., nuncupatur.

! Id. et D., Helenam: ms.. Ilerenam.,

n ]d., sub quo.

n F. : vel squallen'ibus, vcste vel habitu camelorum
induti, vchiculis, cic.

? Ms. corrupte, perdictio.

ΒΓ, coreis.

4 Id., illusionibus.

τ F., doceret.

5 Ms., penetrant.

U ]d., conscensionis.

u })., sunt.

" Ms., insecutoris posita.

x F., circuitu, ms. ut nos.

Y D., et quod.

* [n ms. deest in, ut in Juliano genuino,
^2 [lisp. illustr. perperam, subsecuta.
bb [bi haud. recte, imponitur.

cc Ms., in capite.

dd 14... in 1mo.

ce [fisp. illust., fastu.

791

HIST. REBELL. PAULI ADV. WAMBAM. — INSULTATIO, ETC.

193

TEXTUS LEGITIMUS.
graditur, prolapsionis casus effugiat ; et qu:c jam ce- Α cognoscat.

cidit, in horum se hic semper proscriptionibus re-

* Finit de Paulo storia.

TEXTUS TUDENSIS.

quodam sese lectionis hujus inspiciens, et que rectis
semitis graditur, prolapsionis casus effugiat; οἱ quie

jam cecidit, damnatam se aeternis proscriptionibus
recognoscat.
Hucusque Julianus.

NOTE

a D., Finit Historia: ms. ut nos.

— ————————— M € — UP E

INCIPIT INSULTATIO VILIS STORICI
IN TYRANNIDEM GALLLE. -

4. Libet tuis, Gallia, erroribus insultare victores, B 5. το enim tota ex tuis uberibus promanasse nor

quibus tante prolapsionis cladem misera pertulisti.
Ubi est illa libertas tua, in qua male libera de erecto
tibi fastus supercilio applaudebas? Ubi clata voces,
quibus Spanorum vires molliores esse tuis feminis
detractabas? Ubi motus? Ubi tunientes quibus * cer-
vicicum ratione Spanorum consortia respuebas? Ubi
spansa oris tui fastigia, qux de incertis szepe divitiis
tumescebas? Ubi elata colla atque consilia, qu:e suo-
rum semper ducum semper regimina przberunt
[prebuerunt]? Quid futurum esse putabas, cum tuis te
operibus ipsa confoderes, manibus lacerares, con-
siliis everteres, fraudibus addicares ? Tuis enim ope-
ribus jaeulata es, quando criminibus crimen addebas,
negotiorum fraude implicata, prostibulis dedita, per-
juriis mancipata, qu:: Judzeorum potius quam fide-
lium Christi amicitiis insudabas. Sic enim adulterii
tenens legem, honestum putabas omnb quod feceras:
inter scortorum greges more pecudum lascivire, inter
epulas amicos perimere, innocentes animas jugulare ;
simulabas enim te advenientibus gratia [Fors., gra-
tam]: cumque virum quempiam cum conjuge et li-
beris hospitio recepisses, inter vina sanguinem propi-
nabas, jugulando virum, filios abnecando, superstitem
matrem assumebas in pellicatus tui ludibrio.

9. Nec tamen ista faciens, tanti immanitate faci-
noris non tremescis, sed super hzc omnia Judxorum
consortiis animaris, quorum etiam inüdelitatem, si
libehs attendis, jam in tuis transisse filiis recognoscis,
dum hi qui in te christianitatis titulo przfulgebant,
ad Hebrxorum probati sunt transisse perfidiam ;
eorum enim te seinper judiciis committebas, quorum
jam a Deo reprobata corda cognoveras. Et qualiter
Jud:eorum a te poterunt infausta venerari saeraria, in
quibus tam instanter salutis tux collocaveras curam?
Agnosce misera, agnosce quid feceris. Sufficiat tibi
inter febres amisisse inemoriam. Nunc jam depulsa
febrium labe, nutricem te scandali recognosce, fo-
initem mali, matrem blasphemantium, novercam in-
fidelium, negotiorum privignam, prostibulorum ma-
teriam, prodlitionibus spebeum, fontem perfidis,
animarum interemptricem.

2 |acus corruptus. u
ν F'ors., an aliorum sit patratum consiliis, conceptio

sufliciat: nam insuper ne tant» calamitatis flagitio
aliquid videretur deesse, regem habens, alium tibi
regem statuis, astu, non ordine ; fraudibus, non vir-
tute. Qux enim ex feminis aliquando reperta est,
qui virum habens, alterius viri cónsoriia sine sui
periculo concupiscat? Tu sola tuum postponis peri-
culo, et perfidare non metuens, perfidizx tibi subornas
sceptrum. Quis ista quz dicta sunt, fecit? In quibus
hoc primum terris famosum malum apparuit, nisi
inter media uberum tuorum? Admirandus est ergo
uterus mentis tu:, qux sub tanta criminum con-
cep:ione non crepuit, sed tanta admiratione concepit
dolorem, ut tantam his nostris temporibus dolorum
pepererit ubertatem.

4. Quod si asseras aliunde venisse quod ipsa sus-
ceperis, audi an tuis an aliorum si patratum consi-
lüs: conceptione tamen fetus tui negare non pote-
rat b. Si enim aliunde hoc accepisti, quare fovisti,
ac non potius ut membrorum putribus a tuis finibus
repulisii ? Si autem tu genuisti, quare genita mon-
sStruosa priusquam adolescerent, non secasti | Fors.,
necasti]? An non potius mulieres idoneas moensíira
ex se genita abnecasse, virtutis erit indicium ; cri-
minis quidem, si ordinatos fetus perimerent, ordi-
nis, si informes necarent ? Quod si causeris non po-
tuisse te virtuti ejus resistere, vel concepto fetui re-
pugnare, ubi sunt illa oris tui superba fastigia, ubi
tumentes voces, ubi elati motus, superciliosus inces-
sus, verborum ille cothurnus, quibus non tam par-
tem Spanix sed totam Spaniam uni pugillo tuo ad
resistendum nullo modo suffecturam esse censebas,
et verbis tonantibus insonabas? Hic ergo nullis te
justis vocibus excusabas, cum etiamsi armis non
posses, fide potius arinata persisteres, et necem ul-
timam inter infidelium procellas fidelior sustineres.
Devoveras cnim tuam voluntarie religioso principi
fidem, sub divini nominis pollicitatione spondens ut
hostem te suis hostibus exhiberes, et cum adversa-
riis salutis ejus usque ad effusionem sanguinis decer-
lares.

9. Dic ergo, quis tuorum pro fidc receta occubuit,

lamen. fetus tui negari non poterat ; aul, conceytio-
nem... [etus tui negare non poteras.

199

S. Δ ΠΙΔΝ EPISCOPI TOLETANI

quis de tuis fidem couservando peremptus. cst, quis À per exhibuit, et in tua expogmatione se potius ex-

taorum occisurum [occidendum] se pro veritate ex-
hibuit, quis etiam perempturum [p^rimendjum' se
pro fije optavit? Nemo tuorum fuit, apud quem pre-
tíosóor esset anima uncti sui, si infida in promisso,
facilis in. perjurio exortum in te iufidelita'is ignein
pon solum non perimis, sed accendis ; nec verbis
tantum, sed et operibus foves. Sed hec sunt illa tui
moris signa victricia, ut hoste:n non ferias, civem
accidas [Fors., occidas]: melius forte tibi definiens
civem bello quam hostem excipere ; quippe cui vi-
res semper fuerint. socios potius quam adversarios
enecare. Cum nec hoc armis sed dolis potius et
fraudibus agas, plus timenda sunt venena tua qvam
arma ; plures enitn fellis tui antidoto, qua: armo-
rui jaculis confudisti [ l'ors., confodis:i].

6. Neque enim in campo tua aliquan!o direc'a
contra hostem certamina vidimus, cum tamen intra
domum venena tui pectoris senserimus. Vidimus pr:e-
paratas acies tugs, se. pro jugulo civium, non pro
necibus externorum. Quomo.lo (Δ: cru lelitatis
nube crassaris, ut liberatoribus necem, defensoribus
praparares ultionem ? Quid tibi opus fuit. fortiores
provocare ad bellam, validioribus [ Fors., ut validio-
ribus] pr:eparares excidium ? Sed. ista non. imme-
rito agis, quippe qux phrenesim passa, quibus te au-
deas xquare non sentias. Solent enim plrenetici
tunc se robustiores viribus exstimare, quando jam in
ultimo defectu videtur natura ipsa consistere : sed
hzc et alia faciunt non vitali sensu permoti, sed
mortali dissolutione jam tabidi. Tu ergo si post
phrenesim memoriam recepisti, recordari te conve-
nit, quibus inter febres vocibus pers:repebas, vel
quos liabendos nescia despectui judicabas.

1. Nam ecce Spanorum exercitus post acerbis -i-

mas febres, quibus sensum amiseras, maturate tibi
occurrit, nec tamen totus, sed quadain sui extrema
parte collectus, vires tuas usquequaque perdomuit,
colla subegit, tumentia ora contrivit ; et quid va-
leas, quidve noa valeas, melius suis gladiis, quam
tuis vocibus approbavit. Quid ergo misera victoribus
ducis, quxe tam imiserabilis jaces sub victorum mu-
crone devicta ? Ecce Spanorum exercitus cum or-
dinato principe suo te valenter edomuit, spoliis de-

pugnandum immisit ?* Admirandus est ergo alternan-
tium iste partium ordo. Quasta in te crudelitas,
quanta in Spanis pietas fuecit* [lli tibi pacem, tu
illis dolus : illi defensionem, tu peremptionem exco-
gitas. llli semper ad liberationem tui cum armato
Libi cirrebant exercitu: tu ad eversionem illorum
gladios incitas externorum. [lli hostem repellendum
a te aut vi aut ast: definiunt : tu utroque compendio
agens, et fraudibus propriis et viribus alienis contra
Spanorum exerciinm venis. llli semper defensionem
tui quanquam periculo sui qu:erebant : tu e contra
non sine perditione tui eversionis contra illos prz-
paras m'inimenta. [lli salutem tuam, οἱ ubi forsan
armis non currebant, pretiis emebant : tu necem 1}-
lorum, quam armis patrare non poteras, muneribus
definis comparandam. Quando enim illi aut in tuis
plagis alacres facti, aut im tuis mortibus aliquando
letati sunt ? Quin potius si perlata nuntiorum fama
aut ab hoste ohsessam, ant hostium incursatione de-
tritam eduxit, armata illico ad defensionem tni Spa-
norum manus se cita tamen exhibuit, et propria post-
ponendo pericula cum hostibus tuis confligebat. Nec
enim tot interjacentibus terris duros quosque se
causabatur pertulisse labo es, dummoJo tu statum
pacis utcunque reciperes. Ecce jam notum est, quan-
tus in. Spanos [Spanis] affectus pietatis processit,
quantus in te cruJelitatis turbo efferbuit. Nam Spa-
nos, quos despectui deputabas, et victores et mise-

C ratores tui experta es : filii autem tui, qui ex te vi-

perina nativitate sunt proliti, quil tibi nisi famem,
luem, aut gladium attulerunt ? Hucusque igitur tibi
insultasse sit utile, et forsan ad emolumentum salu-
tis tihi proficeret quidquid asperiori proclamatum
est verbere, ut verborum ista asperitas correptio-
nis tux sit potius causa quam desperationis siro-
pha.

9. Restat ergo nunc, ut flebile te lamentatione in-
teudas, quanto sis pallore deterrita [detrita], quauta
macie decolorata ; ut sub isto te semper humilitatis
contuitu agens, sic de pr;eteritis fornicationibus eru-
bescas, ne in cicatricum locum sanies recrudescat,
ne ulcus in sanata jam plaga appareat, ne vitiatus
pulmo tumidum aliquid vel superbum emittat ; sed

trivit, servituti addixit. Sed nolo hunc diu semper p restauratis omnibus ad. statum salutis et insultasse

te inclementiorem fuisse causeris, cujus tam citatis
beneficiis revestiris. Cum enim justa tibi servitus pro
merito deheretur, ut. vere sanum caput. languenti
membro compatiens, redacte tibi in. servitutem li-
bertatis hostiam donans, et. veteres perfidiae tuae no-
tas clemeniiori manu oblitterans ; ante te clegit. sua
sociam dignitati, quam tu poenitendo ablueres ma-
culas quas fecisti : scilicet ut quia impia temeritate
libertatis perdideras titulum, testimonium reciperes
gloriosum.

8. Sed quid mirum, ut lec tibi non. merenti prze-
stiterit, qui pridem tuis periculis socium te [se] sem-

tibi sit utile , et suasisse perdocile : ut de reliquo et
s:uius iste vigor memoriam teneat, et memoria | ipsa
jam sanior reddita motus in te omnes elati cordis
abscidat. Quod et si iusultantes et suadentes proter-
vis, ut consueta es, motibus abnuis, illis te postremo
versibus insultando conveniam, quibus quidam sa-
piens morti insultasse convincitur. Dicam ergo
Jam siue lacryinis cedis, nec carmina sentis,
Sint tibi pro gladio qu:e tibi verba loquor.
]pse tibi damnet morsus et tartara vincat,
Qui vicit mundum per crucis exitium.
Explicit insultatio vilis provinciw Gullie.

RM

HIST. REBELL. PAULI ADV. WAMZAM. — JUDICIUM, ETC.

JUDICIUM IN TYRANNORUM PERFIDIA PROMULGATUM.

TEXTUS LEGITIMUS.
1. Perfilorum denotata transgressio ideo * debet A taneu τὶ enim promissionis fe 'us irrupit !, novum-

acrius percuti, quo illicitis videtur ausibus quzssdam
perpetrare. Habeant ^ ergo confusionis propri:e sig-
num, quibus contigit « fidei violare promissum. Re-
portent nomen proJitionis d ad * posteros, quos in-
dulgentia principalis fecit esse ingratos. Renotentur
inter cuneos perfidorum f, qui genti sux? paravere δ
excidium, ut reportent in progenies s:eculorum titu-
los infamix sux», qui eversores facti sunt patrie:
quibus ex clementia princeps dederit vivere, effos-
sionem luminum non evadant ; qui patrix ^ gloriam
minuentes, proditionis notam incurrerant i. Nam
ecce prodidit sese i in apertum campum infausta
perfidia, qux» nefandorum societatem cruentis sibi-
met amplexibus socians, commovit ad scandalum ci-
ves, ad suorum perniciem plebes, ad eversionem pa-
trix gentes k, ad interitum principis non solum pro-
prias, sed externarum plebium nationes. Testis est
horum qu: dicimus terra, qu:e ipsorum est exter-
minatione detrita. Testis etiam coelum, sub quo no-
his est a Deo attributum triumphale vexillum. Spon-

que sponsionis jusjurandum constituit : quo volun-
taria fidei promissione discissa, electum a Deo re-
gem τῷ nostrum ahjiceret, οἱ maturatam illi vel patrize
perniciem exhiberet. Nam novo ritu perjurii non
solum suam, sed οἱ multorum animas populorum
decepit : ita ut his 5 illud prophetale vaticinium im-
pleretur, quo dicitur : Cadent in retia principes eorum
a furore ire Dei, et erit subsannatio 5 in omnem ter-
ram ; necnon οἱ illud, quod Isaias in talium narrat
excessionihus, dicens : Inventi sunt. in. populo meo
impii insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et
pedicas ad capiendos viros. Sicut P decipula plena avi-
bus, sic domus eorum plena dolo.

2. Et 3 hiec quidem necessario prxmissa 7 sufli-

B ciant. Nam euin nefandissimum Paulum serenissi-

mus dominus noster Wamba rex ad vindicationem
Gallix destinarct, et ut dissidentes quosdam ad fidem
su:e glorie matura dispositione colligeret, subito in-
junctum sibimet negotium in contrarium mutans,
non solum dissidentibus in fide persistendo non ob-

TEXTUS TUDENSIS.

|. Perfidorum denotata transgressio ideo debet
acrius percuti, quo in illicitis videtur ausibus per-
petrari. Haheant ergo confusionis proprie signum,
quibus contigit sacramen:is violare promissum. Re-
portet nomen perditionis ad posteros, quos indul-
gentia principalis fecit esse ingratos. JDenotentur
Inter cuneos perlidorum, qui gentis δύ excidium
paraverunt Σ ut veportent in. progenies sxculorum ti-
tulos απ Ὁ suzxe, qui eversores facti sunt. patri:
quibus ex clezncentia princeps dederit vivere. Effos-
sionem luminum nonevadant, qui patrix gloriam mi-
nuentes, proditionis notam (emerarie incurrerunt.
'Ecce pro:li!it sese in apertum. campum infausta per-
fidia, quie nefandorum societatem cruentis sibimet
amplexibus sociens, ad scandalum impulit cives, ad
suorum perniciem plebem, ad eversionem patri
gentes, ad interitum principis non solum proprias,
sed externarum. commovit plebium nationes. "festis
est horum qu;e dicimus terra, qux ipsorum est ex-
terminatione detrita. Testis etiam est. coelum, sub
quo nobis est attributum a Deo triumpbale vexillum.
Spontaneo eniin promissionis federe perfidus Paulus
irrupto , novum sponsionis jusiuranduin. constituit,
quo voluntaria fide. promissionis discissa electum di-
viuitus domiuumn nos. rum regem Bumnbanem aljice-
ret, et maturatam illi vel patrie perniciein exhiberet.
Nam novo ritu. perjurii non solum suam, sei et mul-

torum decepit animas populorum ; ita ut in iis illud
prophet:e vaticinium impleretur, quo dicitur : Cadent
in retia principes eorun a [urore ire Dei*, et erit
subsannatio eorum in omnem terram. Necnon, et illud
quod Isaias in talium narrat excessibus, dicens : In-
venti sunt in popiilo mco impii insidiantes quasi aucu-

C pes, laqueos ponentes et μοί σας * ad capiendos viros.

missa, et ῃ
duit prodittonis et perjurii maculam. Deinde in Y glo-

Sicut decipula. plena avibus, sic domus eorum plene
dolo.

9. Et hic quidem necessario prximnissa sufficiant.
Nam cum nefandissimum Paulum serenissimus do-
minus noster Bamba rex a] vendicationem " Gallize
destinaret, ut dissidentes quosdam a4 fidem sux
glori: matura dispositione colligeret, subito injun-
ctum sibimet negotium in contrarium mutars, nou
solum dissidentibus in fide persistendo non obstitit,
sed ipse dissidentia sui plurimos infideles effecit. In
tyrannidem enim contra przdictum principom, gen-
tem, et patriam versus, spoliavit se primo fide pro-
ravitatis textrinii sui ordiens telam, 'in-

riosum principem maledicta conjecta οἱ multimoda
detractionum atque injuriarum de illo convitia pro-
testantur x. Post hxc, quod nefas est. dici, regnum
contra Dei voluntatem arripuit, et populos in hac
nefaria conspiratione sibimet ? jurare coegit, ut con-
tra fidem glorioso principi redditam agerent, et ne-

NOT.E.

^ F., eo.

b D., Habeat.

€ F., contingit.

4 [d., perditionis.

e [d., in.

f Ms., in'er cunctos perfidorum nomine.

5 1d., paraverant.

b F., propriam.

i [d., incurrant : et notat deesse in Duchesnio ab
auibus ex clementia adusque incurrant.

) F., se.

A ]d., gentem.

| Ms., irrumpit.

"

m 1}... regnum.

n F., In his.

9 Ms., subsanalio corum.
P D., Sic.

4 [n F. deest et.

r MS., premissis.

* Ms., diei. ,

τ Ms., peducas.

u ]d., vindicationem.

Υ jbi deest iu.

x Ms., protestatur.

Y Hisp. illust., civium pro sibintet.

805

S. JULIANI EPISCOPI! TOLETANI

804

TEXTUS LEGITIMUS.
stitit, scd etiam ipse dissidentia sui plurimos infideles A ipsos satellites defensoresque civitatum castrorum-

effecit 4. In Liyrannidem enim contra predictum
principem, gentem, et patriam versus b, spoliavit
se primum ἃ fide promissa : et textrinii sui ordiens
telam, induit se perjurii macula *. Deinde in glorio-
sum principem maledicta conjectat, et multimoda
detraclionum atque injuriarum de eo protestatur
convicia. Post τς, quod nefas est dici, regnum con-
tra Dei voiuntatem arripuit, et populos in hac nefa-
ria electione sibimet jurare coegit : quo et contra
fidem ,redditam 4 agerent *, et necem vel dejectio-
nem principi exhiberent. lunc prxcipue ordinem in
ipsa perversarum conditionum serie servans, ut
gloriosum aomnum nostrum Wanbanem principem
infaustum regem nominare auderet. Quod nomen

utique juxta interpretationem sui f, infelicem signi- B

ficat essc. Qui tamen adhuc super δ tyrannicz sortis
apice provocatus, provinciam omnem ^ Galli», et
partem aliquam Tarraconensis provincix tumultuoso
sui juris imperio subdens, speciales omnium muni-
tiones per singulas quasque civitates constituit,
defensoresque in eas proprios ordinavit.

9. Hujus rci nefarix: temeritate compulsi sumus
arma arripere, et tot interjacentibus terris nefando-
rum perfidiam insectare. Unde et ad horum conju-
ratorum tyrannidem protinus exstinguendam, in
Tarraconensem provinciam οἵ iu Gallias pugnantes
accessimus : el divina nobiscum comitante manu ad
ipsas usque civitates atque castella venientes, hos

que feliciter cepimus i. Nam primum ad Barcino-
nam cum exercitu accedentes, Euredum , Pompe-
dium, Guntefredum, Hunulfum diaconum, et Neu-
fredum eamdem vindicantes civitatem comprehendi-
mus. Deinde ad Clausuras pervenientes, castra ipsa
disposito exercitu per juga Pyrenzi montis intravi-
mus, et vindicatores eorumdem castrorum compre-
hendimus, id esti, Ranosindum, Hildegisum, IIeliam,
Carmennum , Maureconem, Wandemirum k, Daga-
rum, Xixanem οἱ Luibitanem !. Iloc etiam more
belligerosis incursibus properantes, per divisiones
exercituum comprehendimus in castro Caucoliberi
Leofredum et Gudrigildum τὶ, atque predictorum
conjuges. Castrum quoque Lybi:e, quod ^st caput *
Cirritanie, simili ordine properantes, ingressi su-
mus. Quein lacinthus episcopus cum Arangisclo * in
una concordantes perfidia post jus Pauli perfidi vin-
dicabant. Sed quia idem lacinthus eumdem castrum
Lybie vindicare non potuit, nec ipse Deo fautore
manus nostras evasit. Quorum omuium comprehen-
sionem sive P ingressum Gallie cum idem Paulus
perfidus per fugam Francorum, quos ad vindicandas
Clausuras direxerat, comperisset; relicta et ipse
illico 4 civitate Narbona, fuge se proxsidio dedit.
Ubi etiam conservatores ipsius civitatis reliquit:
Ranimirum pseudoepiscopum , Wittimirum, Arge-
mundum, ct Gultricianem primiclerum 7. Qui etiam
Ranimirus viso exercitu, antequam civitas ipsa expu-

TEXTUS TUDENSIS.

cem, vel deletionem principi exhiberent.
cipue ordinem in ipsa perversarum conditionum
serie servans, ut gloriosum dominum nostrum Bam-
banem infaustum regem nominare auderet. Quod
utique nomen juxta. interpretationem sui, infelicem
significat esse. Qui adhec insuper tyrannic:e. sortis
apice provocatus, provinciam oiinem Galli:e, et par-
tem aliquam Tarraconensis provincie tumultuoso
sui juris imperio subdens, speciales omnium munitio-
nes per singulas quasque avitates constituit, defen-
sorde in eis proprios ordinavit.

5. llujus τοὶ nefarie temeritate compulsi sumus
arripere arma, et tot interjacentibus terris nefan-
dorum perlidiam insectare. Unde ad horum conju-
ratorum tyrannidem protinus exstinguendam, in
Tarraconensem proviuci; m, et in Gallias pugnantes
3ccessimus , et divina nobiscum comitante manu ad
ipsas civitates usque atque castella venientes, hos
ipsos satellites defensoresque civitatum et castrorum
feliciter cepiinus. Nam. primum ad satellites. repu-
gnantes, BDarcinonam cum exercitu accedentes, Eu-
redum, Pompedium, Guntifrednm, Unulfum * diaco-
num, et Neulredum eamdem civitatem. vindicantes ἃ

IIunc prx- C comprehendimus. Deinde " ad Clausuras venientes,

castra ipsa disposito excrcitu per juga Pyrenzi
montis intravimus, et vendicatores eorumdenr ca-
strorum comprehendimus, id est, Ranosindum, Hil-
degisum, Heliam, Carmenum, Maureconem, Vadde-
mirum, Diagerum, Cixanem, εἰ Liubanem. [105 etiam
lelligerosis incursibus properantes comprehendiinus
in castro Caucoliberi, id est Leufredum et. Cugidil-
lum, atque praedictorum conjuges. Castrum quoque
Libiz, quod est caput Ceretanice , simili ord ne pro-
perantes ingressi sumus, quoniam lacinthus episco-
pus * cum Árangisclo in una concordantes perfidia
post Pauli perfidi vendicabant. δ0 quia idem Iacin-
thus idem castrum Libiz ven-icare non potuit, nee
ipse Deo fautore mznus nostras evasit. Quorum
ouium comprehensionem, sive ingressuu A0straum
Gallie, cum iem Paulus perfidus per fugam Fran-
corum , quos ad vindicandas Clausuras direxerat,
coniperissst, relicta ct ipse civitate Narbona, fug;e

D se presidio dedit, relictis ibi ctiam conservatoribus

civitatis ipsius, scilicet Ramirum pseudoepiscopum,
Victiinirun, Argeinundum οἱ Galtritionem primice-
rium. Qui etiam Rainirus viso exercitu, antequam

NOT.E.

a F., dissidentes plurimos sibi fideles effecit.
b ]d., vertens. .
8 [d., maculam.

4 D., sibi redditam.

ε F., gerent.

t D., jurta interpretatio sui.
5 dd., insuper.

b In ms. deest omnem.
CF, male cerinmus.

| D., itidem.

k F., Wandanmirum.

| Ms., Liuranem.

m F., Guidrigildum

n Ms., aput.

9 F., Araugisclo.

P Ms., suc.

In eod. decst illico.

Ms., primiclericum
Hisp. illust., Gutrifredum, Arnulfum.
Ms., teudicantes.

llisp. illust., Dein.

Y ]bid., ipse pro episcopus.

ΒΒ “ὦ NEP

895

HIST. REBELL. PAULI ADV. WAMBAM. — JUDICIUM , ETC.

806

TEXTUS LEGITIMUS.
gnaretur, fugam peHit 8, Sed mox in Beterrensi ter- A diu cjus perfidix instantissime adhzeserunt, quandiu

ritorio comprehensus, nostras non effugit manus.
Unde cum przdicetos Wittimirum et ÀArgemundum
iaicos , sive Gultricianem primiclerum Narbonam
vindicantes, et contra nos acriter dimicantes cepis-
semus 5; Ágatensem civitatem imperio gloriosi * no-

stri domini subegimus 4, comprehendentes in ea.

Wilesindum * episcopum, Aragisclum, οἱ lanosin-
dum * * germanum Wilesindi episcopi.

4. Cumque post hzc divinis judiciis adjuvantibus
ad expugnandam Magalonensem civitatem accedere-
anus, simul duorum exercituum navale, et terrenum
bellum f Gumildus episcopus cum € previdisset,
*$latim eamdem civitatem reliquit, et fugam appe-
tens, Nemausum sc cum Paulo períido contulit.
Cumque hanc ipsam Magalonensem civitatem defen-
soresque ejus glor.osius cepissemus, statim usque in
Nemausum post perfidum Paulum sociosque suos
pugnaturi pervenimus. Ibi se ideni Paulus non solum
suorum perfidorum (íretus audacia, sed etiam h
Francorum auxilie munitus, ad dimicandum contu-
lerat. Quo in loco instantissime pugnans, et in per-
üdix temeritate perdurans, tandem divinis judiciis
nostrisque armis cadem civitate irrupta, victus ca-
ptusque detentus est Paulus. Ejus etiam socios com-
memorari necesse est, quos et pugnantes i contra
nos in eadem civitate ) dure pertulimus, et qui tan-

cum ipso nefandissimo caperentur : id est k, Gumil-
dus episcopus, Friusclus ', Flodarius, Wistrimirus,
Ranemundus, Andosindus, Adulfus, Maximus, * Joan-
nes, Clerium, Anvarnus, Aquilinus, Odofrcedus,
Iberius, Joannes, Mosamius », Amingus, Virimar,
Eumericus, Transemirus 5, Bera, Ebrulfus, IRecaul-
fus, Cottila ^, Guldramus P, Liuba, Rauila, et llde-
ricellus 4, * excepta vulgi multitudine, vel Franco-
rum, qu:: multiplex in eadem civitate comprehensa
est.

ὃ. Mic igitur sceleratissimus Paulus, dum convo-
calis adunatisque omnibus nobis, id est r, seniori-
bus cunetis palatii, gardingis omnibus, omnique pa-
latino officio, seu etiam astante exercitu universo in

B conspectu gloriosi * nostri domini, cum predictis

sociis suis judicandus assisteret, sic praedictus prin-
ceps sub praemissa conjurationis interpositione eum
allocutus est, dicens : Conjuro te per nomen omni-
potentis Dei, ut in hoc conventu fratrum meorum
contendas mecum judicio, si aut te in aliquo lzesi, aut
occasione qualibet malit: nutrivi *, per quod exci-
tatus hanc tyrannidem sumeres, vel hujus regni api-
cem suscipere attentares.

6. Mox idem nefandissimus Paulus voce clara tc-
siatus est, dicens : Per Deum, quia neque a gloria
tua lz:suim me esse sensi, neque a vobis aliquid mali

TEXTUS TUDENSIS.
civitas ipsa expugnaretur, petiit fugam. Sed mox in (ἃ eadem civitate dure pertulimus, et qui tandiu cjus

Beterrensi territorio comprehensus, nostras non effu-
git manus. Unde cum pr:edictos Victimirum , et Ar-
emundum laicos, sive Galtritionem primicerium
iarbonam viudicantes, et contra nos acriter dimi-
cantes cepissemus, Agatensem civitatem imperio
gloriosi doinini nostri subegimus, comprehendentes
ea Vilesmundum episcopum, et Árangisclum, et
Ranosindum germanum Vilesmundi episcopi.

4. Post hac cum divino judicio adjuvante ad expu-
nandam Magalonensem civitatem accederemus, cwm
ucbus exercitibus, navali scilicet et terrestri, Gumil-

dus episcopus statim eamdem civitatem reliquit, et
fugam tens, Nemausum se cum Paulo perfido con-
tulit. Cumque hanc ipsam Magalonensem c vitatem
defensoresque cjus gloriosius cepissemus, statim us-
que in Neniausum post predictum Paulum sociosque
suos pugnaturi pervenimus. lbi se idem Paulus, non
solum suorum perfidorum fretus audacia, sed etiam

perfidi: instantissime adh:eserunt ,
Ipso nefandissimo caperentur : td est, Gumildus epi-
scopus, Friuscus, Frodarius, Wilimirus, 'anemun-
dus, Adosindus, Adulfus, Maxiinus et Gotila; ex-
cepta vulgi multitudine Francorum vel Saronum,
qu:e in eadeni civitate comprehensa est.

5. Hic igitur sceleratissimus Paulus, dum convo-
catis adunatisque omnibus nohis, id est " seniori-
bus cunctis, et palatii gardingis omnibus omnique

latino officio, seu eiiam astante exercitu universo
in conspectu regis gloriosi nostri domini cum prze-
dictis x sociis suis judicandus assisteret, sic prwdi-
ctus princeps super promissa conjurationis interpo-
sitione eum allocutus est dicens : Adjuro te per
nomen omnipotentis Dei, ut in hoc conventu fratrum
nostrorum contendas mecum judicio : si aut te in
aliquo kesi, aut occasione cujuslibet malitix, tibi
malum nutrivi, per quem excitatus hanc tyrannidem

andiu cum

Francorum mauuitus auxilio ad dimicandum contule- p sumens, hujus regni apicem suscipere attentares.

rat. Quo in loco instantissime pugnans, et in perfi-
die temeritate perdurans, tandem divinis judiciis
nostrisque arinis eadem civitate irrupta victus ca-
ptusque est Paulus. Ejus etiam " socios comuemo-
rare necesse est, quos οἱ pugnantes contra nos in

6. Mox i.lem nefandissimus Paulus voce clara te-
status est dicens: Per Deum, quia neque a gloria
vestra sensi ine esse l:esum, neque a vobis mali ali-
quid pertuli, sed tantum Loni in. me impartiri jussit
clementia vestra, quod percipere nullatenus merui.

“ NOTE.

^ F., appetiit.

b ld. male, cepissemus.
* M., gloriosissimi.

4 Jd., subjugavimus.
6.1 aon habet asteriscis inclusa.
|n ms. deest bellum.

É [n eod. deest cum.

b F., etiam et.

i D., erpugnautes.

) [d., eumdem civitatem.
k ]d., itidem .

1 Ms., Frugisclus

m Ἐς, Mosimus.

» Ms., Wazimar, Cuniericus, Trasericus.

9 F., et Cottila.

P Ms., Guldramirus.

4 F., Idericellus.

τ D., itidem.

* F., gloriosissimi.

* Ms., occasionem quamlibet... tibi nutrivi.
« Hisp. i!lustr., ct pro etiam.

Y ]bi deest. nobis, et pro id est, legit. ibidem.
x [bi, e predictis.

807

S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI ]

TEXTUS LEGITIMUS.
pertuli : scd tantum boni in mc impertiri à jussisti, A tctius Hispania populis qualibet conjuratione vel stu-

quod percipere omnino non merui. Ezo tamen dia-
boli instinctu provocatus id feci. Similiter jam dicti
socii sui quasiti sunt, et omnes similiter respondce-
runt. Unde. prolat:e » sunt conditiones, ubi spon!a-
nea promissione in electione gloriosi nostri domini
Wambani regis ipse nefan-issimus Paulus, vel socii
sui una pariter nobiscum consenserunt, ct inviolabi-
liter se ei vel patrize fidem o'servaturos sub divini
numinis sponsione * testati smt, quas ctiam manus
sux subscriptionibus notaverunt. Quibus con:litioni-
lus rescratis atque perlectis, ad confusionem perfi-
dim ipsorum subscriptio manus 4 eorum in ipsis
condiLioni*:us eis aspicienda ostenditur. Post hiec
ali» conditiones ad quas ipse perfidus Paulus po-
pulum sibi jurare fecerat, relect:e sunt, in quibus
iste ὁ impictatis οἱ crudelitatis oro servatus est,
ubi ipsi Paulo omnes socii sui sub isto ordine jura-
verunt, ut οἱ fideles illi essent, et unanimiter cum
eo ! contra sloriosum 5 dominum nostrum Wamba-
nem regem h^ pugnarent, atque ia. deject/onem ejus
vel periculum usque a4 effusionem sanguinis dimi-
carent, vel contra eos qui eumdem. doiniuri no-
strum. defenlere/ voluissent. lnfaustium. regem jam
dictum gloriosum doinnum nostrum Wamtanem, ut
supra prinissun est, in ipsis conditioni us nomi-
wantes, Οἱ cetera. detestanda, quie in ipsis conditio-
nibus reperiuntur scripta.

1. Mis excursis atque perlectis, canonum est pro-
lata. sententia ex. concilio Toletano ΓΑ rxxv i, ubi

ad locum sie dicit : Quicunque «modo à ex. uobis cel C

dio sacramentum fidei sur, quod pro patrie gentisque
Gothorum statu. vel conservatione regie salutis polli-
citus est, temeraverit, etc. Dein?e legis est relata sen-
tentia, in libro ir, tit. 1, cra vi, ubi ad locum sie
dicit : k Quicunque ex tempore rererende memorie
Chintilani principis usque ad annum Deo (avente regni
nostri secundum, vel amodo et ultra, etc. Cujus sacri
canonis przcepticne instructi, non. ultra nobis est
dubitandum, ut illos paveamrs juxta legis hujus sen-
tentiam, et in corpore et in rebus temporali punire
censura, quos jam Patres illi perpetuo anathemate
tam terribili judicio damnaverunt ! in aninia. Ob boc
seeundum latze legis edita *, hoc omnes communi
definivimus sententia, ut idem perfidus Paulus cum

B dictis ^ sociis suis morte turpissina condemnati in-

terirent. Qualiter casum perpetux perditionis viden-
tur ? excipere, qui et eversionem meditati sunt pa-
triv, ct. principis interitum conati sunt eximere.
Quod si forsitan P cis ἃ principe condonata fuerit
vita, ncn aliter quam cvulsis luminibus reserventur
ut vivant. Res tamen omnes ejusdem Pauli sociorum-
que cjus in potestate gloriosi nostri Domni persis-
tendas csse. decernimus. Qualiter quidquid de his
agere, vel judicare elegerit serenitatis sue. clemen-
tia, potestas illi indubita:a permaneat : ut seditio-
sorum nomen funditus a terra dispercat, et lugubrem
corum memoriam his titulis denotatam 4 secuiura
$.»cula imitari refugiant. *
Explicit feliciter.

TEXTUS TUÜDENSIS.

Ezo tamen. diaboli instinctu provocaius. id feci. Si-
militer jam dicti socii sui quiesiti sunt, et o.nnes si-
militer. responderunt : unde prolat:e. sunt conditio-
nes, ubi sportanea promissione in electione gloriosi
domini nostri Bambie regis ipse nefandissimus Pau-
lus cum: sociis suis. una pari.er ΠΟ ΒΟ conseise-
runt, et inviolabiliter se illi et patrize fldem observa-
turos esse su? divini numinis spousione testàti sunt,
quas edam sponsiones manus su: sulscrip:ionibus
nolaverunt. Quibus conditionibus p'rleciis , quus
ipsi maligne. resecuerant, ad. confusione μον {118
ipsorum subscriptio manus eorum in ipsis conditio-
nibus eis aspicienda: ostenditir. Post. hzec alie cou-
ditioaes ad quas ipse perfi.lus Paulis popali si.:i

jurare fecerat, relecte sunt. In qui-us iste impieta-
Lis, et crudelitatis ordo servatus cest, ubi ipsi Paulo
omnes socii sui sub isto ordine juraverunt, ut et
fileles illi essent, et unanimes cum eodcm contra glo-
riosum dominum nostrum regein Dambanem pugna-
lent, atque in dejectionem cjus vel periculum usque
ad effusionem sanguinis dimicarent; vel contra eog
qui eumdem regem. defendere voluissent. Infaustum
jo dictum. regem. gloriosum. Dambanéin (ut. prz-
nissuin cst) in ipsis conditioniLus temerarie reperi-
lur seripiuin.

1. lis excursis atque. perlectis, canonum est pro-
lata senten'ia ex concilio Toletano, quaiiter debeant
puniri hujusmodi transgressores.

NOTE.

8 P. impertire.

"7 ἀ., perlate.

Ms., corrupte sponte.
Id., manibus.

F., istius.

ld., cum codem.

F [d. non liabet gloriosuin.

* Ji. post regem, ad.lit cum eo.

CD. ara xv; sed tun hie. quai eteri. errore
laborant, eum legendum esset, «ra. txyM.. Sanctus
Julianus hiec scribens refert sese. ad ean. 223. concilii
Toletani iv, anno 655 habiti seu ira 6271, cujus cano-
nis sunt verba hie allata.

j In F. deest amodo.

k Lex he est vit lib. ut, tit. 0, legum Wisigothor. ;
sed quid siguiticel Julianus per era vi, haud mente

-- ^

D complectimur, nisi velit iitelligere :eram 676 (ann.

653) in qua celebrata fuit synodus Tolctana vi, sub
Chintilane rege, ubi canone 12 et 18 in confugien-
tes ad hostes, et. in. salutem. principis machinantes
eadem sententia indicitur ac ea quam intimat lex,
nimirum sententia capitalis, vel oculorum cffossio.
Auctor legis videtur esse Reecccesvinthus, qui ab
anuo GEO usque ad 672 solus οἱ eum. ejus patre re-
gnum obtinuit.

| EL, damnavere.

m [4., edicta.

n ]J., cum jam dictis.

? Id., videantur.

P [d., forsan.

4 D., devotatats.

APPEND. I. — CHRON. REG. WISIG. 810

APPENDIX PRIMA.

OPERA SANCTO JULIANO SUPPOSITA.

809

MONITUM.

Omnia opera sancto Juliano falso ascripta, pauca illa quidem, hac brevissima concludimus appendice :
chronicon scilicet regum Wisigotthorum, Wulsz frequenter appellatum; tum duo carmina, et epitaphia
Juatuor. Qu:eris quis Juliano imputaverit? Ille qui sub ementitis Juliani et Luitprandi nominibus chro-
ica illa pervulgata, tot fabulis insignia commentus est. Et quod ad chronicon Wisigotthorum spectat, quan-
quam opus est vere aureum (quemadmodum illud appellavit perdoctus vir Joan. Bapt. Perez in epistola
vvia tom. I Collectionis concil. Card. de Aguirre) cujus luce Hispaniz chronologia et sacra et profana ni-
mium quantum illustrata est; ut tamen illud sancto Juliano attribuatur, nullo satis solido evincitur argu-
mento. Nequeenim illud totum, prout nunc exstat ad usque Witizze regnum perductum, Juliani esse potest :
neque etiainsi dicatur postrema ejus capita fuisse ab aliquo prioris chronici continuatore conscripta, (quod
nobis singula considerantibus, atque alterius ab altero in designandis annis diebusque diversitatem contem-
plantibus tantum non evidens est, et exploratum) prioris chronici partis Julianus minime potest auctor ap-
pellari. Si quid enim conjectando assequi valemus, ex nonnullis antiquioribus codicibus, in quibus presens
chronicon ad Ervigii regni initia tantum pervenit, ut patet ex editionibus Aguirriana, et Vulcanii in notis
ad historiam Wisigotthorum Jornandes, illud potius elicitur, auctorem illius alium fuisse quam Julianum
nosirun, qui sub Egica mortuus, nec Ervigii mortem, nec Egicz: ad regnum accessum facile silentio prz-
termisisset. Jam vero si illud adjungas, przdicti chronici nullam a Felice in Juliani elogio fieri mentionem,
cum tamen Wambx:e regis historiam diligenter adnotaverit, cóncludere oportet, hujusmodi opus temere sancto
Juliano fuisse ascriptum.

Nunc si verum auctorem quiris, omnino ignoramus. Nam quod Wuls: appellatur, atque hujus nominis
scriptori vulgo tributum est, quem episcopum Hispanum nonnulli etiam dixerunt, puti&us est error, nostro
quidem judicio ex eo ortus, quod ab aliquo librario imprudenter exscriptum fuerit. Wulse-Gotthorum pro

ise-Gotthorum, quod in vetustis exemplaribus legitur, atque inde ad alios manaverit. Wuls: certe nomen
inter illius temporis scriptores, multo minus inter Hispanix episcopos, uspiam legitur. De quo consu-
lendus P. Florez tomo Il Hispanis sacre, cujus nos editionem presentis Chronici expressimus, ad-
jectis similiter ad marginem pluribus quam is, variantibus ex codice quem szepe memoravimus, Joan. Bapt.

Perez.

CHRONICA REGUM WISIGOTTHORUM.

ΖΕ τα quadringentesima [407 S. Isidorus) in Gotthis A

rimus rex Athanaricus efficitur. Post hunc Alaricus.
uo in Italia mortuo, Ataulphus eligitur. Isto re-
gnante, Gotthi, relicta Italia, Gallias, ac postea His
panias occupant. Ánni vero regum hac summa no-
tantur.
4 Athanaricus regnavit annos 15 [Fors. 12].
2 Alaricus regnavit annos 98 in Italia.
ὅ Ataulphus regnavit annos 6 (Fors. 5]. ἡ
4 Sigericus [Segericus] regnavit annos^ 7, alibi se-
1nis tantum.
5 Walia regnavit annos 3 [Fors. 4].
6 Theuderedus [Theudericus... ann. 251 regnavit
annos 39 (Fors. 52].
7 Thurismodus [Thurismundus] regnavit annos 3,
alibi 4 ^.
8 Theudoricus [Theudericus] regnavit annos 7,
alibi 15 «.
9. Euricus regnavit. annos 15 [20], alias 17 [Fors.

10 Alaricus regnavit annos 25.

* Malim pro annos, legi dies.

b Hiec chronologia sequenda, non prinia.

€ [d. hoc in rege.

d Quanquam credimus annorum supputationem
uam notamus in Athanarico, Athaulpho, Walia,
heuderedo, et Eurico veriorem esse altera Chroni-

corum auctoris, nililominus fatehimur, eum in ea
secutum fuisse sanctum Isidorum in Gotthorum IHlis-
toria.

e Cur hic 15 adjiciantur non facile dixerim, Quod

PíATROL. XCVI.

11 Geselicus [Gesaleicus] regnavit annos 3 οἱ in
latebra annum 1, alibi 15 *.

Theudoricus de Italia regnat in Hispania, tutelam
agens Amalarico nepoti suo, per consules, annos f
τ, alias 15 [Item Theudericus de [talia in Spania...
per consors an. 11]. )

19 Amalaricus [Amalericus] regnavit annos 5.

" Theudis regnavit annos 16 inenses 6, alias 17

14. Theudisclus regnavit annum 1, menses 6 [5],
dies 13.

15 Agila regnavit annos 5, menses 6 [5], dies 15.

16 Athanagildus regnavit ann. 15, menses 6,
alias 14.

Vacat regnum menses 5, et alihi I5.

41 Liuba regnavit annum 1.

48 Liuvigildus [Leubegildus| regnavit annos 18.

19 Reccaredus regnavit annos f2, menses 6 |11
dies 10.

20 Itein. Liuba regnavit annum 1, alias 2, men-

D ses 6.

autem Geselicus unum regnasse annum in latebra
dicatur, bene omnes norunt id esse quod sanctus
Isidorus scripsit, nempe regem ex Africa redeuntem
ob metum "l'heodorici petiisse. Aquitaniam, ibique
anno uno delituisse.

! Minime 41, sed quindecim tantum annos, vide-
licet ab 511 ad usque 526 Amalarici tutelam egit
Theodoricus, cnjus regnum in Italia triginta tres
solum annos ex sancto lsidoro duravit.

28

14 4D S. JULISNI TOLET. EFi»SXK. OPERA APPENDICES. 513

24 Witeris r2. 2n tn 5. memes (ὦ,

254,5 maf ΤΣ ΤΙ olnLOm |, mens 46,
ws 14.15.

Z, "uU FEZIa- 1o alio: 5, Semet 11, cios 16,
3.12 [ime hs.

25 luu Forrare ins reznasiL ann tet 3 V.
21.3 feng fos ἔκ,

L,cmanle ἃ fOUDAVÉ nes 10.

255 * anon: Pez anno: b 5, mens 11,
CP $5.

2^ Lana
sons 0

24 Tola r«znasit annes 2, menses δ,

25 Chin las: inthus. "Cindasvindas; Aguirre Chin-
divitis: nbus regnavit anos 6, menses A, dies 11.

[uii eun filio «uo domino. leccesvintho | 4g. Re-
€ Mili: rege γι aano» 5557, menses 8, dies
44514. 02. Otiüt. pridie Καὶ. Octobri«, zra 691.

A HWeccosvintius ,ecoessindus, 8 seins regnavit
annis 25, mncnses 5 5), dies 11$ (2|. Obiit Kal. Sept
die 6 le:i2, hora 5, «rra 110, anno. incarnationis
mini t,0-lri Jesu Ghristi 672, anni eycli decemnose-
palis $, In«a 5. τῷ cum patre suo regnavit annos
Á, tC fitics 8, dies 11.

21 *u«eepit autein domnus. [gloriosus dominus)
Wainba regui freres eocem die quo ille obiit,
ia spradictis Kalend. Septembribus, dilata unct^onis

reznavit annos 5, menws 9 5,

« flerquain recte provat. Enricus. Florez tom. Mf
Hispan. Sacr, part. n, esp. 2, δὶ 2, delendum esse
verum solus, cum Weccesvinthus post. mortem pa-
tri- f»ntum regnaverit aunos 18, menses undecim, id
esl, a priua die Octobris anni 635 ad diem 1 Sep-
winbris anui 672.

Β cane ad sedem

À ^B es. ἃ Dec 13 Aguir. 15; Ral. Octos.

[:-331. era 42 sri. Hes qeoque clorios
Wam'o rex regmavi& azmos 8, mensem ἢ. des 1i.

Dozucic^ ex^unte, bora noctis prima, qnod fuit pri-

ὧν: 1.5 Octobris, lun: 5, zra 18.

23 Sqverpit autem statim" sceceiente di^. seem
l-ria. g'ori-5s domnus rester deest noster. Ervigms
reni - rptza. quod feit KL Octobris, luna 16, zra
215. ἐδὼ unctionis. solemnitate u-que in a spa
r:-Gtem Jiem Dominicam. quoi fuit » 12 Ralendas ἡ
Novembris, lana 22, zra qua supra *.

l.em qnoque glorio-us Ervizis rez reg. am. 7, die-
lus 25, in quo die in ultima zgrite-bne positas elegit
sni successorem in regno form mostrem domi-
num Egicanem, et alera die, quod fait 17 Kal. De-

cembris, sexta feria, sic idem. dominus igius ac-
cepit poenitentiam, et cunctos seniores a'«solvit, qua
liter cum jam dicto principe. ioso dom:mo

regni sui in T acceverest.

35 Unctus est autem dominus noster Egiea in re-
gno in eccl-sia sanctorum Petri et Pauli Pretorien-
si 'Preetoriensi*] sub die 8 Ral. Dec :mbris die Do-
minico, luna 15, :era 735.

34 Unctus est autem Witiza in regno die quo
fuit 4 17. Kal. Decembris, ra 758.

b [ta correxit id. Florez. cum Aguirrius lege
rit 14.

c Hucusqu^» edidit Aguirre, reliqua Maiansius, αἱ
po*t eum lau.latus Florezius. I .
1 4 [1. et recte nostro judicio existimat hic legee-

un 18.

CARMINA APOLOGETICA

A PSEUDO-JULIANO PETRI. ABCHIPRESBYTERO SANCTAE JUSTE,

BEATO JULIANO EPISCOPO SUPPOSITA ,

Typis. cccissa ab. Laurentio Ramirez de Prado in notis ad. Luitprandi Chronicon, pag. 569 ei seq., edit
Antuerp., anni 16:0.

MONITUM EDITORIS HISPANI.

liget multa, lector, in hiec dio subjecta carmina adnotare, Juliano nostro ab eodcm Pseudo-Juliano at-
tributa : neque id solum, sed οἱ ab ipso conficta; cum ms. liber in bibliotheca sancte Juste. Toleti asserva-
Uis, ut ipse asserit, hiec ct alia multa sancti Juliani carmina continens, sicut et ipsa bhihliotheca, merum
eomimentam. sit, ad confingendas, facilinsque obtrudendas fabulas excogitatum ab homine mortalium om-
nium mendacissimo. Vernm ut fateamur quod res est, prioris carminis ad imperatorem directi (cujus exem-
plar ante Pseudo-Julianum nemo viderat) ansam confinzendi prebuit Isidorus Pacensis in suis Chronicis ita
»eribens : « Romam. (Julianus) per suos legatos..... iterum cum versibus acclamatoriis, secundum quod et
olim transmiserat, de lau.le imperatoris, misit » (Apologetieum), ete. Quem. locum totidem fere. verbis ex-
cripsit Bolericus in sua Hispanis historia. Unde illud Pacensis hauserit, ignoramus : certe Felix in elogio
eium de Apolozetico bis Romam misso loqueretur, versus nullos commemorat. Et en tihi Pseudo-Julianus
varmen ipsum, a; se solo feliciter repertum, statim obtrudit, quo! nos nec dubitantes rcjicimus propter le-
Vissimam proferentis auetoriatem. Alterum vero ad Sergium papam scriptum, atque ex eodem commentitio
iis, ertum, multo. magis supposititinm est. Nullus enim historicus hujusmodi carmen ad sanctum pontifi-
cem inissum ne innuit quidem, multo minus ad Sergium : quem Sergium de Apologetico loquentes, nec Pa-
"itisis, nere Woderieus commemorat; et ut commemorarent, a nohis ut assentiremus impetrari unquam po-
erit, repignante historie veritate. Constat enim ex Felice, quin et Julianus. ipse testatur in concilio xv
Toletano, anno 688 celebrato, Apologeticum se librum ante duos annos Romam misisse, scilicet anno 686
(im mortuo Benedicto HW, in Petri cathedra sedebat Joannes V, cui successit Conon vita functus anno 687,
"αν finem Septembris. Quomo:lo ergo ad. Sergium Cononis successorem. carmen cum Apologetico misisset
Julianus? Sprrium ergo et commentitium habendum est.

MONITUM PSEUDOJULIANI.

Papa Benedictus (H) o lensus..... novitate vocum,
licet, quod: voluntas genuit. voluntatem, οἱ quod
Christua. constaret er. tribus. naturis, vel. essentiis,
eeripsit ad. illum (δὲ Julianum) comiter, et verbote-
pus jussit Fuori, ut. illum admoneret de propositio-
nisus. Vi'ens sanctus. doctor. aliquos. seandalizatos
esse 10Vilate hanim vocum, al ipsum papani misit

libellum responsorium cum Petro regionario notario,
et simul quidam carmina de imperii laude; quz
ego excerpsi ex operibus sancti Juliani, qu:e sunt
liujusn.odi. “
Latius imperii majestas pr:eterit orbem,
*i pietas adsit, pervolat astra super.
Cesaris ensis eniin delet defendere sedem
Iuimotam Petri, cui Deus ipse praeest.

515 APPEND. I. — CARMINA SUPPOSITA.

Á& quo suscepit vires ti:ulique cacumen,
Nonne illi, o Cesar, ferre decelit opem?
Romani decus imperii juga regibus infert :
Illud agit populos, gentibus illud adest.
Justiniane, tuae frangatur robore dextra
Barbarus omnis iners, perfidus omnis homo.
Cesare te celebres portet nova Roma triumphos,
Nomen ei invideat noi.ile Roma vetus.
Cesare te referat virides Ecclesia lauros,
Portet ah lieretica conditione decus.
Et Monothelit:e subdant colla impia, papa
Pastor sancte, tibi, clavigeroque Petro.
Vincat, el 3elerna sedes sacra pace fruatur,
Caesare te teneat, Justiniane, solum.
Vive diu, Csesar : quz dat Benedictus, adora
Jussa libens, felix sic quoque Cesar eris.
Xescripsit Juliano, et adhuc mordet; et jussit Julia-
aum, communicato consilio suo cum rege Egicanc,
cogi Toleti concilium episcoporum gentis Gotthic:e
et sux» nationale et universale, primo anno regis
Egicanis : et illic lectis epistolis explicuit se, et fecit
alium Apologeticum cum carmine in laudem sar:eti
pap: Sergii, qui successerat post alios Benedicto,
anno 687 missis etiam tribus viris sapientissimis
sanc'issimisque ex clericis sanctze ecclesise Toletanze,
ut res tanta postulabat, scilicet Felice archipreshy-
tero, Ulisando archidiacono, Musairo primiclcrio vel
suhdiacono, cum litteris, et libro Apologetico, ac
carmine. Lectis litteris ac libro, approbavit eum
sanctus papa Sergius, οἱ legendum onnibus dedit ;
et actis gratiis de labore et pietate, remisit cum re-
liquiis, et sua hene lictione nuntios cum litteris re-
sponsalibus. Carmina hzec sunt deprompta ex ejusdem
sancli Juliani epigrammatis, quie sunt. in libro ms.
sanciz Justa.

814

A Altemitto libens codicem, sanctissime Sergi,

Qui regis innumeras et inoderaris oves.
Inclyta pervasit nos laudum fama tuarum,
Quod bonus et clemens sis, pietatis amans.
Pectore, voce refers vivendique oriine Christum,
Cujus et in terris fungeris olficio.
Vive diu nobis et mundo, candide Sergi ;
Cui Julianus ovans oscula dat pedibus.
Accipe clementi, Sergi sanctissime, vultu
Scripta mea; excubias corri;e, papa, meas.
Perlege quodcunque est, quod epistola nostra do-
[cebit,
Atque animo exiles curre labente notas.
Est censura Dei tua, quidquid dixeris ipse,
Iloe Deus in ccelo duxerit esse ratum.
À Domino Christo summa est concessa potestas,
. Ulaudere qui colos, et reserare vales.
Er Ὁ, pater Sergi, parvo bencdicito fratri,
t fluat in nostrum gratia larga caput.
hegis Egicani, populi memorare fidelis,
ontificum benedic plebibus inde tuis.
Rore tuo vernabit ager Hispanus abunde,
Catholicamque colet tempus in omne fidem.
Quam fera tempestas Phlegethontis turbine nulla
Auferet ex linguis pectoribusque piis.

IIci mihi ! quam timeo ne nos malrs implicet error,
Demur et infandis gentibus opprobrio.

Africa plena viris bellacibus arma minatur,
Inque dies victrix gens Agarena furit.

Ne meus iste metus sit verus, vindice Christo,
Ora pro populis, optime p. pa, tuis.

Ut Deus avertat nostra a cervice securim,
Detque pius veniam, te lacrymante, reis.

EPITAPHIA SANCTO JULIANO TRIBUTA

IN CHRONICO PSEUDO-LUITPRANDI.

MOMTUM,

De quatuor sequentibus epitaphiis, quorum miramur Nicolaum Antonium non menünisse, idem esto lec-
toris judicium ac de pricedentibus carminibus, Julianum nostrim illorum auctorem non esse, quem etsi
mulia epigrammata scripsisse constet, quippe qui in eo genere neque Eug^uio neque Ilildefonzo ejus pr:ede-
cessoribus ac magistris cedebat, quibus et ingenio et eruditione :equalis exstitit, tamen veros et indubitatos
Juliani versus. nullos adhuc vidimus, siquidem ii, quos nunc edimus, postquam Tamaius de Vargas in suo
exhibuit martyrologio, unius Pscudo-Luitprandi auctoritate et testimonio consistunt, cui vel vera narranti
tuto vix credas. Prost^rquam quod insignes habent suppositioris notas, secundum przsertim ac quartum
epitaphium, ut facile agnoscas fabulatoris ingenium. In illo enim Quirici episcopi, duos hujus nominis prze-
sules salis cognitos, unum Bareinonensem, Toletanum alterum, confundens, ex duobus unum eumdemque
etficit Quiricum, qui primum ex abbate Agaliensi ad Barcinoneusem cathedram assumptus, inde ad Toleta-
nam translatus fuerit. Cum tamen ut egregie eviucit P. Florez tom. V et XXIX Hispani: Sacr», Barcino-
nensis przesul, quocum magna fuit Mildefonso nostro consuetudo et amicitia, eodem ferme ac Hildefonsus
tempore o»ierit, circa ann. 667, aut paulo post, alter vero Toletanus sancto flildefonso successerit, neque
ante ann. 6079 aut 680 mortuus sit. Denique Wambam regem, quem in Chronico suo ex Segoviensi diocesi
ortum facit, in postremo epitaphio diaconum fuisse commentatur, antequam ad regnum assumeretur, sa-
cerdoti in sacrificio ministrantem, Petrumque deno:ninatum, quod nomen in rcgno dcposuerit. Qux omnia

,Quam levia illa sint, et ridicula, temereque conficta, nemo non videt.

Ι. C Hincque Toletanam raptatur prxsul ad urbem,
. qp . Cui fuit in votis sede latere sua.
In sepulcro sancti Hildefonsi. "

Alfonsi jacet hoc corpus venerabile saxo,
8 Quo Toletana nihil terra tulit melius :

Luciaque, et Stephanus clara de gente Gotthorum,
Sed virtute magis nobilitante micat.

Invenit juvenis portum, s:xecloque relicto,
Coenobii cellas Agaliensis amat.

In scpulcro Quirici.
A b Domino qui nomen habes pie, voce, Quirice,
Et monachus, przsul DBarcinonensis, avc.
Agaliensis eras quondam sanctissimus abbas,
Barcino te multum pr:esule gaudet ovans.

Alphonsi jacet hoc corpus venerabile s2X0 ,
Scd virtute magis uolilitate nicat,

b Kiricus ἃ Growco κύριος dictus, quod interqceta -
tur Dominus.

ἃ [n Marivrologio Joannis Tamajo de Salazar ad
diem 25 Januarii deest hic versus cum sequen'i, ita
ut in eo sic legatur:

“18

Te Toictano pictas profecit ovili :
Divisas sedes prxsul amansque vides.
Nil uno melius fuit, aut te sanctius uno:
Et dementato rege dolens moreris.
Te socium lxtis Leocadia suscipit ulnis,
Corpus humo, mentem keta sub alta locans.
Gaude sorte tua, przssul venerande Quirice ;
Sic Dominus terris es, Dominusque polo.

ii.
In sepulcro Gudile archidiaconi Toletani.

Gloria Toleti jacet hac sub mole sepultus
Gudila, pars animi dimidiumque mei.

Qui senis a tenera mores :etate tenebat,
Et α juvenis fecit hic juvenile nibil.

Spiritus in sacro residebat pectore Christi,
Exprimit hunc totum, moribus, ore, manu.
Pauperibus cibus est, viduis solamen, ut :egris

Grata salus : miseris omnibus unus erat.
Mercaris meritis multis, bone Gudila, coelum :
Nos desiderium lancinat usque tui.
Marrentesque vocamus eum, quem sustulit zether:
Prosequimurque piis funera lacrymulis.
Non violas, tenerasque rosas, non lilia cana
Spargimus ad tumulum, sed bona vota, tuum.
Nos ergo e supera prospecta candidus arce;

a ]d. ad diem octavam Martii hunc pentametrum
sic legit :
Cui, nisi simplicitas, vil juvenile fuit.

AD S. JULIAM TOLET. EPISC. OPERA APPENDICES.

816

Teque amor, οἱ moveat, Gudila, cura mci.
Mennibus a patriis morbos averte, famemque,
Hostilesque minas, dogmata falsa, dolos.
Toleti ne temne preces, comitisque rogatus,
Qui tibi dat carmen sat Julianus amans:

Ossaque Felicis tua sacra condit in xede,
Cujus mens superis est sociata choris.

IV
In sepulcro regis Wamba.

Wamba prius, qui Petrus eras, miss:eque minister,
Rex Gotthicz gentis religione micas.

Sponte tua non affectas regale cacumen,
Sed subis imperii grande coactus onu$.

Spes tua, conatusque tuus, virtute potentis
Fretus, inauditas res operatus ades.

Nulla perinde tali res gratior usque quiete est :
Coenobium gaudens post sacra sceptra petis.
Septem ibi perpetuos monachus bene przteris

[annos,
b Inde oblata celos morte beatus adis.
Felix Wamba tua censeris sorte fuisse :
Tam bene qui calcat sceptra, per astra volet.
Septem sceptra tux gentis moderaris in annos,
Qu:e sinis haud morbi mole, sed ipse libens.

b [d. ibid.
Oblata inde polos morte beatus adis.

APPENDIX SECUNDA.

IDALH BARCINONENSIS EPISTOLJE DUJE.
(Ex Dacherio, Spicilegium.)

EPISTOLA PRIMA.

Sanctissimo et mihi prz cxteris peculiari domino
Juliano Toletane prima sedis episcopo ἃ Idalius
Barcinonensis sedis episcopus.

Recordatione meorum peccaminum pavidus, et
memoria ingentium criminum usquequaque perter-
ritus, putaveram divinas aures in meis penitus obdu-
ratas fuisse clamoribus, cum promissionis vestre
ininime perciperem opus. Et licet. hujusmodi causa
nuüc diversis perturbationibus agitatus, nunc etiam
optatzs opportunitatis eventu privatus, aut, ut asso-
let, oblivione detentus, suggestionibus meis vale-
factionem alternans b sanctitati vestre intulerim
minime preces, fretus tamen Salvatoris et Redem-
ptoris nostri oraculo, quo discipulos, securavit di-
cendo : Si duo ἐν vobis consenserint super terram,
de omni re quamcunque petierunt, fiet illis a Patre
meo qui in calis est ; vestre quoque promissionis
fiducia uberrime fretus, fixum corde tenebam, quod

Q vel sepe, ut idem qui,ubique przsens * est cordi

vestro inspirator adesset, et votis nostris effectum
tandem przestaret.

Nunc ergo quia Dominus memor fuit mei, et vo-
torum meorum me compotem fecit, gaudio os meum
et linguam exsultatione replevit, cum et vos perfe-
ctione sancti operis cumulavit, et me laboris vestri
effectu. ditavit. Dicam ergo ilh cum exsultatione
mentis prophetze sui verbis : Benedictus Deus, bene-
dictus Dominus de die in diem. Adveniens r.amque
quidam Jud:eus, nomine HRestitutus, quasi brutum, ut
itadixcrim, animal, materiam lumini congruentem
deportans, librum, quem studiosa brevitate non solum
ex antiquorum sanctorum Patrum sententiis, verum
etiam inspirante et docente Christo, labore ac stu-
dio proprio consummare, ct ποδί ineptiz sancti-
tudinis vestrz:: prudentia mittere procuravit, gemel-
lis manibus obtulit, quem aviditate noscendi rapiens,
potius quam accipiens, citissime pandi, titulumque

neque veritas mentiri ullatenus posset, neque veri- D contra suspiciens 4 miratum esse me fateor, cur

tatis cultor atque discipulus mendaciis deserviret.
Exspectabam ergo sanctitudinis vestrz promissum,
spem magnam repositam habens in Domino Jesu
Christo : orabam tamen, et si non quotidie, certe

8 Sedis episcopo. Antea legebatur apostolo. Hzc
epistola et sequens edite jam eranta Joanne Co-
chio in calce librerum Juliani Toletani, Lipsix
anno 1536, ut quidem monet Baluzius ; nam illam
editionem nobis videre non contigit ; nec de ea re-
perienda multum curavimus, quod nullo nobis adju-
mento esse poterat postquam sine ea nihil erat in
his epistolis quod negotium fac:ssere posset.

b Alternans. Cum plurima essent in priori editione
vitia. qux: apographi ope sustulimus, levissima
quaque przetermittere libuit ne lectorem fatigarent ;
«ed omittendum non. erat hic antea. lectum fuisse

tanti et tam pr:eclari. mercimonii causam tam infido:
et ἃ cultu fidei alieno vestra sanctitas crediderit
bajulo. Sed illico illa ratione imbutus, qua thesau-
rum fictilibus vasis committitur, przfato Judzo cur

alternam ; ct mox ubi legis securavit, eam lectionem
nos eruisse ex apographo in quo erat sacratit, quod
ut ferri non poterat, ita propius ad veram lectionem
accedebat, quam quod Acherius ediderat sacre aw-
tem.

c Übique presens est. In. priori editione ubique
presenti. Infra in veteri apographo li: voces nomtne
Restitutus, desunt.

4 Contra suspiciens. Acherius contra suscipiens
mirasse me, sed hoc leve, sicut quol edidit qui the-
saurum. . . committit : illud non leve quod scripsit
a cultu Dei, ubi nunc est a cultu fidei.

811

APPEND. Il. — EPIST. IDALII BARCIN.

818

ea qu: acceperat illzesa detulerit prius, potius quam A mensz et ineffabili Trinitati, non auantas debet, sod
0

vobis gratias egi, considerans ne forsan immutatione
dexterz Altissimi ageretis, ut is, qui caduca merci-
monia vectare solitus erat, divinis zternisque my-
Steriis pararetur.

Intellexi tamen in hac parte sancti et artificiosi
cordis vestri humilitatem, qux ormne quod in dictis
vestris venustum, nitens, et purum existit, cum gra-
tiarum actione referendo ad Deum, cujus vobis mu-
nere venit ingens et optimum, reddit. Vanam vero
gloriam respuendo eo idipsum abjectum videntium
obtutibus ostendere nititur, quo viliori gerulo hoc
idem credidisse cernitur.

Inspecto igitur przscripti Codicis, discussoque vo-
cabulo ; nullum penitus aliud reperire valui nomen
eidem operi congruentius, nisi quod ipse in princi-
pio sui voluminis gestare videtur. Appellatur enini

rognosticon futuri sxculi, quod Latine praescientia
futuri seculi dici non incongrue potest. ln. quo
quidem quamlibet primus liber quadam ex parie
peccantibus asperitatem metumque incutere videa-
tur, duo tamen subsequentes libri maxima fiducia
Christicolarum relevant corda, ob spem futur: re-
surrectionis et regni, quod se fidelibus Christus da-
turum promisit. Reliquum vero totius codicis cor-
pus legendo transcurrens, reperi illud quod Domi-
nus Jesus Christus in Evangeliis loquitur : Omnis
scriba doctus in regno celorum, similis est homini
patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et
vetera (Matth. xii, 32. Evidenter enim et dubia effu-
gata, et obseura in lucem producta sunt, cum et
antiquorum Patrum decreta, nova brevitatis, indi-
cia artificii vestri, fructuoso labore ad medium sunt
deducta. Mauat ergo ex illorum sententia veritas,
ex vestro aulem labore nova et brevissima veritas.
Quidquid itaque veraciter illi, caste et sobrie in Dei
causis senserunt, est tibi commune cum illis, ad
cujus notitiam doctrina Domini hoc ipsum deduxit.
Vestre (tamen sollicitudini tantumdem applaudit,
quod curiositate instante, illorum sententias ip
unum collectas pigris et torpentibus contiguo relatu
manifeste aperuit. Propter. quod licet illi ministra-
verint, donante Christo, materiam, vestro tamen
operi totius laboris astipulabitur summa. Nam et
aurum quanilibet originis ac nature su: obtineat
splendorem, cum per formas aut etiam * figurarum
varietates perite deducitur, decenterque politur, ar-
tificis ingenium non immerito przedicatur. Hujus rei
exemplo permotus, ingenii eflicaciam quam divina
cordi vestro contulit gratia, insigneque studium,
quo vos in causis Christi desudasse cognosco ; attol-
lere laudibus procurarem, out quia ego nequeo,
alios pr:dicare precarer, nisi quia idipsum vobis
displicere soleat conscius essen.
estat ergo, ut hoc faciam, quod vestr:e sancti-
tatis desiderat anima. Refert itaque mea pusillitas ;
imo mecum Ecclesix universitas, ad cujus notitiam
insignia operis vestri deduxit nostra tenuitas, im-

* Per formas aut etiam. Ut intelligatur quid hic
pr:estiterit apographum s:epius laudatum, reprzesen-
landa est prior editio. Ea igitur sic habet : per for-
mas aulem. . . dantisque politur artificis ingenio, non
imm. pra'dicator hujus rei.

b Nou solum ingenti. In editis nondum ingenti.

quantas valet gratiarum copias, quia in fine tempo-
rum, aut pene, ut verius dixerim, in consumma-
tione mundi, effudit in corde beatitudinis vestrze
donum gratie sux simul et studium operis sancti ;
deditque in ore vestro directum et bene sonantem
sermonem, quo eL delinquentium corda terrendo
saparet, et bonis operibus deditos, in sanctis actibus
confirmandos, igne coelesti affatim animaret.
Oramus deinde majestatis supernze profusissiinam
pietatem, ut in. pr:sulatu Ecclesiz sux ad illumina-
tionem fidelium, annos vit: vestra: protelando con-
servet, et ita donum gratiarum suarum, quod cordi
vestro diffudit, exuberare concedat, ut catholicam
plebem studiosis operibus, doctrinisque sanctimonix
vestre, bonorum omnium compotem reddat... Pro-
que laboris vestri sancta instantia post longissiua
vite hujus spatia, remissis iniquitatibus, tectisquu
peccatis, cuin sanctis et electis suis carlestia vobis ad

p possidendum regna coi.cedat.

EPISTOLA H.

Sanctissimo, et mihi prz» c:zeteris peculiari domno
Zuntfredo Narbonensis primze sedis episcopo lIdalius,
Barcinonensis sedis episcopus.

Opus egregium, quod non solum Ὁ ingenti labore,
verum etiam immenso studio, ex antiquorum catho-
licorumque Patrum libris, mirabili et nova brevi-
tate, beatissimus socius vester dominus meus Julia-
nus Toletanz primz sedis episcopus, uno volumino
colligere, atque Prognosticon [uturi sweculi appel
lare, et nostra» tenuitati mittere procuravit, nobis
que in instantia importuuitate laudabili vestra bea
titas ardentissime demandavit, sanctitudini vestr:e
cum devotus essem in hac civitatula (cui indignus
presideo) manibus gemelis offerre per pr:esentein
couscrvuluin meum, illuc in sauctze sublimitatis ve-
βίο sede presentandum direxi ; ut ex hujus agni-

C tione, gaudii vestri participes totius provinciis ve-

stra: przesules facti, conspicere jubeant quan ingenti
muneris lumine praescriptum socium vestrum ad
illuminationem Ecclesie divinitas summa ditavit ;
οἱ benedicant in commune Dominum Deum coli, ex
cujus largitate idem ipse socius vester hoc ipsum
donum percipere ieruit. Deinde Trinitati divin:
postulauonum suarum libamina fundant, «quo el
auctorem hujus operis pro tanto labore divinitatis
gratia protegat, οἱ nostr». parvitatis peceaiuina di-
vina indulgentia deleat, pro eo quod curavit nostra
ignavia ad eorum deducere notitiam, unde spiri-
tali fructu. cor illorum exuberaus fiat. Te quoque
precor, vernacule domne, ut pro meis ablucendis
criminibus, assiduis divinitatis potentiam adire ju-
beas precibus, ut ego, qui diversis premor mise-
riis, revelari [relevari] merear orationis vestris re-
mediis. lta gratiam Domini nostri Jesu Christi siue
fine vos possidere congaucatis.

D infra. in. instantia adjec'mus ex laudato apograpbo,

et jubeant quam scripsimus, uli legebatur jubeant
cum. Ex codem est libamina fund.nt, quo loco Achc-
rius fundat, ct parvitatis ubi antca pravitatis. Infra,
Vernacule Domhe non placet, tsi in apograplig
nostro legitur, ac malo, venerande.

ANNO DOMINI DCCLXXXVYII.

SANCTUS LULLUS

- MOGUNTINUS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN SANCTUM LULLUM.

(Ex Fabric. Biblioth. medix et inf. Latinitatis.) -

Sanctus Lullus, sive Lullo, qui et Julius, Anglus, A seq. « Aliquot ejus epistolas videre nobis contigit ,

post sanetum Bonifacium magistrum suum archiepi-
scopus Moguntinus ab anno 755 ad 7806 vel 787 : de
quo Surius 46 Octob. ; Lelandus, cap. 105; Baleus
xut, 50; Pitseus, p. 156; Serariuslib. iv, p. 571

inquit Flacius in Centuriis Magdeburg., szc.vir, pag.
455, ut ad Osvitam, ad Leobgytham, ad Gregorium,
ad Denehardum, ad Thuringos, ad Ceenam. » Ex illis
deinde nonnulla profert, qux ibi videantur.

SANCTI LULLI EPISTOLAE.

EPISTOLA PRIMA.
LULLUS DALHUNO.
(Anno Domini 752.)

Reverendissimo fratri Dalhuno, jam dudum magistro ,

Lullus indignus diaconus, sine przrogativa meritorum
diaconatus officio fungens, optabilem in Domino sa-
lutem.

Almitatis tue clementiam intimis precibus flagito,

lice, indignus presbyter tuus, tamen per omnía de-
votus famulus in Domino optabilem salutem.

Litter: namque prudentizx tux et murera Jargita-
lis tuze ad me usque directa pervenerunt, quibus ἀξ
ligenter lectis et consiueratis, post. przemissam paci-
ficam salutationem, si bene intellexi, insinuasti no-
bis erga vos diversas inolestias et tribulationes, qu:e
sxpe solent in hoc mundo occupare servos Christi

αἱ mez mediocritatis carinam fulcire digneris tuis B secundum Apostoli sententiam : Omnes , qui pie vo-

almis oraminibus, quatenus tuarum orationum inter-
cessionibus, seu pelta protectus , ad portum salutis
pervenire merear, et piaculorum meorum in hoc ter-
reno ergastulo veniam consequi, sicut jam praeterito
anni circulo, per Denewaldum fratrem nostrum, lit-
terarum mearum portitorem, deprecatus sum. Ergo
vilium munusculorum transmissio schedulam istam
comitatur non tam digna quam devota mente dire-
cta. Similiter obsecro ut mihi Aldhlelmi episcopi ali-
qua opuscnla seu prosarum, seu metrorum, aut rhy-
thinicorum, dirigere dizneris ad consolationem pere-
grinationis mee, et ob. memoriam ipsius beati an-
tistitis; el mihi per aliqua verba tux affabilitatis ,
indica, quid de istis valeat precibus tua fraternitas
perficere, qu:e inhianter audire satago. Dene valen-
tem te et proficientem iu prospzritate dierum, et in-
tercedentem pro ime exopto loazis temporibus.
Fama est fictili? us coenasse Agathoclea regem .
Aique abacum Samio svpe onerasse luto.
Fercula gemmatis cum poheret aurea vasis ,
Et mis "eret opes pauperiemque simul.
Quierenti causam respondit : lex ego qui sum
Sicani:e, fizulo sum genitore satus.
Fortunam reverenter. hahe, quicunque repente
Dives ab exiguo progrediere loco.
EPISTOLA 1l.
INGALICE LULLO.
- (Anno Domini 152.)
b Claro atque charissimo Dei ministro Lullo Inga-

lunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur ; con-
traque omnia tentamenta , orationum nostrarum,
qualiacunque sunt, adininicula humiliter postulas ;
quod οἱ omnis congregatio nostra pro vestra sospi-
tate sedulo ad Dominum preces fundere. studuit, et
nunc, ainantissimce diacone, quia vicem rescribendo
eruditionis tu:e scriptis, propter parvitatem ingenioli
mei, digne dehitum persolvere non potui, tamen scio
quia vera charitas omnia sustinet. IT:c pauca verba
rusticitalis me:e cum minimis munucsculis, id cst,
quatuor cultellos nostra consuetu:line factos, et cala-
mistrum argenteum, et mapp:m uuam. per filelem
portitorem fratrem vestrum, imo. nostrum Aldredum
amabili pr:sentizx tu:e tantum pro me:;roria charita-
tis transmittere. curavi. Quxso fraternitatem tuam
ut eo animo a te hiec suscipiantur, quo a ine desti-
nata noscuntur. Sed et intercessorem nostrum apud
Dcum, venerabilem Bonifacium prx»sulem , 0:unis
caterva fratrum nostrorum cum abbaterio in Dei
dilectione salutare desiderat.
EPISTOLA Ilf.
LULLUS LEODGITILE.
(Circa annum D^mini 152.)

Sorori in Christo charissimi: Leobgythia Lullus
exiguus servus, auctoritate domini Bonifacii diseipu-
lorum, in Domino salutem.

Non immemorem tuz sagacitatis industriam :estimo
evangelic:e sententi: qua dicitur : ῥέα pauperes

831

S. LULLI MOGUNT. EPISC. EPISTOL.E.

822

sp.ritu, quoniam ipsorum est regnum calorum.Vila pau- A tia inferiorem , absque ullo dubitationis scrupulo et

pertas patienter ferenda est, eodem evangelista te-
stante, qui ait: In patientia vestra possidebitis ani-
vias vestras. lllud Davidici cum corde retinens, quia
4ecundum multitudinem dolorum (uorum consoluudones
Dei lastificarunt animam tuam. Nec enim contemptui
vel obMivioni tiam sinceram in Domino germanitatem
deditam arbitreris, quamvis per interducias temporum
corporali prassentia seceruamur; neque in tuis ne-
cessitatibus fessum me esse ullo modo autumes, sed
tantum diabolic:e fraudis astutia pracoccupatuin. at-
que ministrorum ejus subdola inseclatione fatigatum
scias; et, juxta prophet: dictum : Ταάεί me vite
mer propter filios nequitiz. Quidquid autem neces-
sitaübus tuis desit, per Gundwinum diaconum rever-
surum indicato, suggere illi ut in laburibus meis non
lassescat, quia valderarus est qui tribulationes meas
1mnecum participare velit. Vale in Domino, iaterce-
dens pro me tanto enixius quanto graviore angustia
deprimor ,
EPISTOLA IV.
LULLUS GREGORIO.
(Anno Domini 152."

Clare Christi Ecclesi: lampadi luciferz,, meoque
in doctrina divinx legis devotissimo adjutori , Gre-
gorio duplici presbyteratus abbatisque honore , cum
precedente propriorum meritorum suffragio, deco-
rato, Lullus, extremus orthodox:e matris, videlicet
Ecclesiv, alumnus, immarcescibilis charitatis, inan-
gulari lapide utriusque testamenti , salutiferam sa-
lutem.

Fido gestante gerulo munera largitatis tuze ad me
usque delata pervenerunt, se et suavissim:e benc-
vole charitatis tux& salutationes omne munus vin-
centes more solito pariter comitabantur, quibus au-
ditis et perceptis, uberes Deo piissimo primitus egi
gratias ut decuit; et deinde fraternitati tux debitas
reddidi grates, quia te in. minore potestate fidelem
sciebam, in majore citius fideliorem comprobavi.
Comperto igitur prosperitatis tux successu eger
animus utrumque egit : gaudebat de ascensione
chari sodalis, se:! contristabatur de divisione , quia
hoc intolerabile apud homines videtur, dum is qui
pre cxteris plus diligitur repente subtrahitur, quam-
vis pro certo sciam quod nulla terrarum spatia illos
dividere possunt quos verus Christi amor indisrupto
* germanitatis vinculo nectit, teste Deo, ne videar adu-
lando fallere, quia te, Pater, quantum mentis possi-
bilitas attribuit, interni affectus amore diligo. lloc
autem subnixa prece humiliter obsecro, ut nunquam
semel in Christo cu ptam char;ta*em, desidia torpo-
ris, in nostro pectore frigescere sinamus, velut par-
vam scintillam tenuis ignis fulva cinerum favilla suf-
focatam, ne in derisum veniamus a pretereuntibus
ceptum azdificium considerantibus turris. Dicit Scri-
ptura : Qui perseveraverit usque in finem, salvus erit,
uec quilibet artifex de coepto opere laudatur, sed de
perfecto. Hloc autem meain mediocritatem quamlibet
aate juniorem, merito graduque minorem, scien-

servasse, et servaturam esse scito. De tua vero vite
gravitate, mentisque stabilitate nihil dubito. Munia-
mus nos spirituali armatura justa apostoli prxee-
ptuin : Orantes pro invicem ut. salveriur,quia multum
deprecatio justi assidua , Jacobo attestante, apud
Deui valet ; et eo diligentius huic insistamus, quo
vehementius nos variis tentationum telis impugnari
non iggoramus. Dextera scilicet fortior lz:vam | intir-
miorem adjuvare non cessat ; et να dexterz, sicut
ancilla dominz, deservire non desinet. Id est, meam
instabilitatem bon: vitx: tux exemplis castigando ,
corrigendo, admonendo, quamvis absentem corpore,
spiritu tamen prasentem , sicut tibi moris est, ad
melioris vitze perfectionem deducere non desinas, et

B ego tibi humili devotione, quantum vires suppedi-

*

D

tant, fidelem famulatum in omnibus praxbebo. Ex-
hortatoria mediocritatis mex: verba, quamvis fatua
et superflua videantur, obsecro ut non moleste a tux
charitatis collegio recipiantur, qu:e sola charitas exi-
gebat scribere sine dictandi materi», que omnia vin-
cit, sicut scriptum est:
Omuia vincit amor, et nos cedamus amori,

ablata omni tumoris superbia. Hxc sunt suasoria
verba quz sine meo periculo dicere non possum, ut
in hac temporali potestate et terrestri ditione, qua ,

auctore Deo, jam nunc uteris, dominice sententi:e
semper memor sis sonantis : Regnum meum non est
de hoc mundo; et illud apostoli : Nolite diligere mun-
dum, neque ea quo in mundo sunt. Quibus verbis
quid aliud innuitur, nisi aperte dixisse illum intelli-
gamus : In illum nolite oculum mentis vcstrz figere ,

quem quotidie ipsa ruina sua cernítis cadere, sed i»
illum tota mentis intentione aspicite, illumque totis
viribus diligite, qui ante omnia sxcula est, et per
omnia sxcula immutabilis manet, qui futuro et prz-
terito tempore caret, sed esse sibi semper essentia-
liter est. Quid est enim hujus mundi fugitiva felici-
tas, et caduca prosperitas, nisi vapor et fumus? Inter
temporalem prosperitatem et eternam felicitatem niul-
tum distare quis peritorum ignorat? Discamus igitur
hac temporali potestate frui preter :iernain felici-
tatem, et in eujus comparatione nobis onmia vile-

scant. Vestimenta pretiosa, caballos farre pastos, ac-

eipitres, falconesque eum curvis unguibus, latrantes
canes, scurrarum bacchationes, cibi potusque exqui-
site dulcedinis saporis, argenti aurique rutilantis

pondera spernamus, ne sit mollis culcitre pausatio,

molliaque cervicalia a viris potius exhibeantur, quani

a flammeis puellis. Ante omnia, incauta fanuliaritas

extranearum feminarum abscindatur, quia sepe sc-

ducimur jncauta securitate pejus quam aperta ten-

tatione. Tumultuosam ministrorum multitudinem

clandestina divinarum Scripturarum eloquia expel-

lant, quia illa fovea omni custodia cavenda est, per

quam plurunos miserabili ruina conspicimus cor-

ruisse. Nam sepe robustus miles infestissima telo-

rum jaculatione eo fortius iunpugaatus , qa ΝᾺ
videtur. Quamvis hoc Wise κα weg wow MNA Wa

, EP

825

S. LULLI MOGUNTINI EPISCOPI

verim occasione lucrandarum animarum, et prostu- A — Scripta beatitudinis tuz simul cum muneribus

dio multiplicius serviendi Deo, tamen memento quia
moilem manum durus capulus exasperat. Quapropter,
chare collega, jam dudum, et nunc pie preceptor ,
in omnibus operibus tuis memorare novissima iua,
et in eternum non peccabis. Festinatio autem ad te
veniendi, propter multiplicem tribulationem , quam
jugiter, Deo gratias, sustinemus, mihi undique dene-
gata est. Hujus muneris magnitudinem noli inten-
dere, sed devotam mentem dirigentis intuere. Anti-
qux familiaritatis fiducia freto libet mihi hxc epi-
stiuncula quamdam sententiam frequenter apud nos
habitam, quando limpida dicta Dei communiter rima-
bamur, breviter tangere, nequaquam tamen ad tuz
purs religionis personam pertinentem , cujus bene
recordaris dum legitur, sed ad quemdam schismati-
cum nefandissimum pertinebat , qui semper jurare
solebat nihil se terreni accepturum. Cum subito ex
improviso, velut novum phantasma, episcopus appa-
ruit, hoc jam maxima ex parte futurum esse formi-
dabo. Longioris sermonis prolixitas legenti fastidium
ne gignat (nam sapiens paucis utitur verbis, stultus
autem multis fatigatur, sicut etego) , obsecro, istius
epistolz: rubiginem emendando absterge, meique er-
roris indulgentia detur. Deus tibi, quad ad salutem
tuam pertineat, clementer inspirare dignetur; et
cum grege tibi commisso incolumem Pastor pasto-
rum te custodiat. Propria manu scripsi hxc. Ob-
serva qua przcipiuntur et salvus eris.
EPISTOLA V.
LULLUS DENEARDO ET ALIIS.
(Anno Domini 155.)

Charissimis filiis Denehardo, Eanbertho, Winberto,
Sigeherio, Sigewaldo, Lullus antistes in Domino
salutem.

Ádmonemus vos ut rogetis omnes ubique Deo
servientes, tam servos Dei quam ancillas Christi in
provincia Thuringorum, universamque plebem, ut in
communi misericordiam Domini deprecentur, qua-
tenus ab imminenti pluviarum flagello liberemur ; id
est, ut unam hebdomadain abstineant se ab omni
carne, et ab omni potu in quo mel sit; secunda fe-
ria, quarta feria, et sexta feria jejunetis usque ad
vesperum; et unusquisque servorum Dei et sancti-
monialium quinquaginta psalmos cantet omni die in
illa septimana, et illas missas, qua pro tempestati-
bus fieri soleant, celebrare vos, presbyteri, recor-
damini. Misimus vobis nomina domini Romani epi-
SCOpi, pro quo unusquisque vestrum xxx missas
cantet et illos psalmos, et jejunium juxta constitu-
onem nostram. Similiter pro duobus laicis nomine
Megenírido, et Rabano x missas unusquisque vestrum
eantet. Valete in-Domino semper.

EPISTOLA VI.
ALREDUS ET OSGIYA LULLO.
(Anno Domini 150.)
Alredus rex et Osgiva regina Lullo venerabili epi-
5COpO nobis perpetuali amicitia copulato in Christo
3alutem.

litteris assignatis debita gratulationis reverentia
suscepimus , maximasque omnipotenti Deo egimus
gratias, quod te in tam longa peregrinatiore desu-
dantem, et in Christi agonibus decertantem, optatae
conservavit sospitati; el ideo revertentibus venera-
bilibus viris, gaudium nostrum, saerorum apicum
attestalione, signamus, ac petimus uti quotidianis
orationibus episcopatus tuus studium ac vetum
suum circa salutem nostram dignetur impendere.
Nos quoque simul cum nominibus nostrorum ami-
corum, et propinquorum, qux hic subscripta sunt,
litterarum custodia facias contineri, orationibusque
ei missarum celebrationibus perpetuis Dei patroci-
niis commendemur. Eodemque modo de vobis, et de

B nominibus ad nos delatis, secundum vestram peti-

tionem, facere curabimus, ut in cunctis monasteriis
nostris ditionibus subjunctis perpetuis litterarum
monumentis commendentur, et orationum subsidiis
Deo quotidie presententur. Illudque pietati nostr?
satis placuisse cognosce, quod sanctimonia tua de
Ecclesiarum aut populi perturbatione sollicita est,
qu: etiam ut fierent, Dei aliquo dispensationis con-
silio credimus esse provisa. Nostris quoque, dilectis-
sime frater, legationibus ad dominum vestrum glo-
riosissimum regem Carl, obsecramus, consulendo
subvenias, ut pax et amicitia, qux» omnibus con-
veniunt, facias stabiliter inter nos confirmari.
Divina majestas indefesso certamine pro Christi
Ecclesia desudantem te conservare dignetur.

C Parva munuscula tu:e dignitati admisimus, id cst

duodecim sagos, cum annulo aureo majori dono ad
dotem.
EPISTOLA VII.
PIPPINUS LULLO.,
(Anno Domini '155 ).

Pippinus gratia Dei rex Francorum vir illuster
domino sancto Patri Lullo episcopo.

Cognitum scimus sanctitati vestrz: qualem pieta-
tem et misericordiam Deus fecit przxsenti anno in
terra ista. Dedit tribulationem pro deliciis nostris ;
post tribulationem autem magnam atque mirabilem
consolationem , sive abundantiam fructus terre,
quem modo habemus. Est ob hoc, atque pro aliis
causis nostris opus est nobis illi gratias agere, quia
dignatus est servos suos consolari per ejus miseri-
cordiam. Sic nobis videtur ut, absque jejunio in-
dicto, unusquisque episcopus in sua parochla lita-
nias faciat, non cum jejunio, nisi tantum in laude
Dei, qui talem nohis abundantiam dedit, et faciat .
unusquisque homo suas eleemosynas et pauperes
pascat. Et sic prxvidere faciatis, et ordinare de
verbo nostro, ut unusquisque homo, aut vellet aut
nollet, suam decimam donet. Valete in Christo.

EPISTOLA VIII.
MAGINGOZ LULLO.
(Anno Domini 155.)
Sacerdoti Christi magnifico, reverentia pariter el
*more non mediocriter amplectendo, Lullo episcuj

825

EPISTOL.E.

828

Magingoz, servus servorum Dei, perennem in Do- A dignationi desideramus quia exitum sororis nostre

salutem.

? Scripturarum divinarum testimonio de-
Clarae: veritatem esse Dominum Salvatorem, ac de
ipso dictum esse per prophetam : Querite faciem
ejus semper, quam ob rem solutionem questionis
alicujus qux videlicet infirmitatis nostre cognitioni
facilis non est, a dignationis vestrz» largitate id ip-
sum flagitantes multum desideramus accipere. lta-
que constitutio matrimonii Christianorum in jun-
gendo, vel separando, a Patribus (anta diversitate
nobis videtur disponi, ut vix una et compar sen-
tentia ipsorum, nostre pateat parvitati. Videntur
namque concorditer Isidorus ac Hieronymus affir-
mare non debere adulteram teneri a viro, cui so-
ciata, alteri se, more meretricis, adjungat, utpote
qux unam carnem nefarie dividens, indignam se et
alienam ab honore connubii divinitus instituti red-
diderit, et hoc esse prxceptum et permissum ἃ Sal-
vatore, cum uxorem non dimittendam absque forni-
cationis causa prweciperet. Augustinus vero cum
sententiam eamdem Salvatoris diuturna tractatione
ventilasset, nihil planzx elucidationis, certe nostre
omnino teneritudini captabile, profert; sed hoc in
extremo dicebat, quia quomodo praeceptum hoc
Salvatoris accipi debuisset, late operosissimam ad-
huc superesse quixstionem, commemorans vero mu-
lierem ab accusatione Judzorum a Domino liberatam
dicit : Non male illi vir mulieri licet in adulterium
laps: conciliaretur. Dcatus vero Leo papa feminam,
capto ab hostibus marito, cogente solitudine, incul-
pabiliter alteri posse copulari cum desperaretur
captus, et reverso forte priore, separatam a poste-
riorc, principali restitui dicit; ubi notandum videtur
quod statim destitut:e conjugi nubendi licentiam tri-
buit. Apud Isidorum vero vel Hieronymum proditio
federis conjugalis matrimonium separat. Quid ergo
supersit conjugi quem, vel quam, solitudo perurget,
si et Isidori vel Hieronymi ac Leonis decretum juste
creditur esse tenendum, nisi ut se matrimonio con-
jungat alterius, me fateor ignorare. Bonitatis igitur
vestre dignationem, per charitatem qua Christus
Dominus semper ubique membra sua sibi copu-
lare probatur obsecramus, ut ignorantiam nostram
ac dubitationem , sic Domino possibilitatem lar-
giente, illuminare dignemini, ut audire a re-
muneratore perpetuo mereamini : Euge, serve bo-
nc, etc.

EPISTOLA ΙΧ.
MAGINGOZ LULLO.
(Circa annum Domini 155.)

Domino in Christo summopere venerando Lullo
fpiscopo Magingoz optabilem supplex in Domino
sempitern:e beatitudinis salutein.

Scit plane sublimitatis vestrz:: prudentia quia con-
tra discrimina maxiua consiliorum adjutoriis et in-
Legris eL ex omni parte solidatis modis omnibus opus
est. Notum vero fieri venerande charitatis vestrze

extremum spiritum agentis, meroribus ac tirnoribus
undique depressi, przestolamur, mortem videlivet
carnis illius, instinctu naturalis conditionis, velut
propria delentes, et pro anim: illius eventu incerto,
el soli judici piissimo noto, et insuper familiz loci
illius tenerrimx, et propemodum, sine ulla consilii
firmitate, discissionem, vel (quod gravissimum est)
animarum interitum pertimescentes. Quapropter
magnitudinis vestrze pietati humili intentjone suppli-
cantes obsecramus per Christum Salvatorem resur-
rectionemque mortuorum, uti nobis supradictis cru-
ciatibus afflictis quid post obitum illius sit pro sta-
bilitate salutari monasterioli faciendum, prout, Do-
mino juvante, colligere valeatis, litteris indicare per

B hunc nuntium non dedignemini. Sunt enim, sicut

scitis, illic filis fratris nostri velatz, in quas for-
tasse intentio ignorantium conversa est; sed nulla
ex his adhuc vel xtate, vel sensus aliqua firmi-
tate, ad suscipiendum tale pondus congrua poterit
judicari. Et formidamus dispersionem inconsultam
familix:, nisi celeriter ordo ac stabilitas per abba-
tissam collocetur. Nec tamen vel intra cellulam, vel
intrinsecus nos posse reperire credimus per quam
vel verbo ac specie tenus valeat coh:zrere, preter
puellulas quas diximus, quibus maximum pericu-
lum suscipientibus, et nobis fortasse persuadentibus,
formidamus. Quapropter iterata supplicatione per
Christum Salvatorem obsecramus, ut nobis quod
saluberrimum inter hujusmodi necessitates fieri cre-
datis nobis revelare celeritate qua diximus nec dedi-
gnemini nec gravemini.

Valere beatitudinem vestram, et in Christo magis
ac magis pro nobis intercedentes proficere integris
certisque nisibus cordis optamus, officio Lulloni cpi-

SCODpO.
M" EPISTOLA X.

LULLUS PAPA.
«Circa annum Domini 155.)

Sancta, et regularia instituta canonica auctoritate
confirmata tam episcoporum nostrorum venerabilium,
quam etiam domiui nostri regis Pippini, consiliato-
rumque ejus, manifesta ratione scimus conservanda.
Quapropter charitati vestrze reticere non audemus

p duod in parochiam nostram, contra jus canonicum,

a Willefrido presbytero quidam adductus est presby-
ter in alia ordinatus parochia, nou consentiente an-
tecessore meo sancto Bonifacio archiepiscopo, neque
me successore ejus, qui et institutionis vestri de-
creta contemnens, et in parochia nostra constitutus
nostrum sprevit magisterium. Cognita enim cano-
num auctoritate, decrevistis ut omnes presbyteri qui
in parochia sunt sub potestate episcopi esse deheant,
et ut nullus eorum presumat in ejus parochia aut
baptizare, aut missas celebrare, sine jussione epi-
scopi, et ut omnes presbyteri ad concilium episcopi
conveniant : qu:e omnia facere contempsit przdictus
ille presbyter nomine Enred; ct ideo sccundum quod
definistis. increpationis a me sententiam sortitus cst.

sn

S. LULLI MOGUNTINI EPISCOPI

δ:

Sed cum nec ita emendatus poenitere de przteritis Α regule disciplinam, sine licertia ct consilio meo, ac

voluit, novissime, secundum canonicam institutionem
vestram, excommunicatus est a me, ct exinde a su-
pradicto Willefrido susceptus est ac defensus. Vestra
autem nunc de his charitas quod rectum sit ac justum
judicet, et non solum de liis, sed de omui»us qux per-
verse male vivendo peregit, et hic manifestata repe-
riuntur. Abstulit enim maucipia et servos de ecclesiis
sibi commissis, Fxegenolphum servum nosirum, et
duos filios ejus fuegenolphum et Amanolphum, et
uxorem ejus Leobthruthe, et filiam ejus Amaltuhiru-
the, tradidit eos in Saxoniam, contra equum unum,
hoinini nomine !luelp, quod ipse eos duxisset in
Saxoniam. Willefridum vero supradicti Regenolphes
filium transmisit ultra mare cum Enredo, οἱ ipse eum
dedit matri sux: in servitutem. Servum vero et ancil-
lam quos Aohtrich dedit ad ecclesias nostras pro
anima filii sui, supradictus Willefridus abstulit atque
rapuit furtim. Nomen servi Thecdo, et nomen uxorís
ejus Aolind; Liudo vero servum nostrum Enred
pres»yter tradidit euero Aldberchtes de Effernace
nomen Upbit, contra equum unum; et Erpwine
servum nostrum aliis nescientibus furtim nocte abs-
tuli! cum nonaginta et quatuor porcis, quem lIre-
dun de:lit ad ecclesiam uostram ; et altera vice abs-
tulit duos servos nostros Zeitolf et Zeizhelm, ct
primo quatuor boves nostros, secundo tres, et novis-
sime octo vaccas cum septem bobus. Jumenta vero
septem oplima atate quatuor annorum, qu;e dedit
Wenilo ad. ecclesias, supradictus Willefridus abstu-
lit, ct multos alios equos inde nutritos, quos minavit
ad Hramu'anburg. De auro vero et argento quod dcdit
Regenthryth fili Athuolphi ad ecclesias nostras,
duas arinillas aureas et quinque siglas aureas valentes
pretio trecentorum solidorum, et aliorum fidelium
virorum ac mulierum pretia Enred abstulit ab eccle-
siis supradictis, non solum in auro et argento, sed
etiam in vestimento, et armis, et equis. Sed quia
longum est ut per ordinem replicemus omnia qux
rapta sunt ccclesiis supradictis ac spoliatis, et qua
facta contra canonica instituta sunt, vestro sanclis-
simo judicio ascrihimus emendanda.
EPISTOLA ΧΙ.
LULLUS 9SWITILE.
(Circa annum Domini 152.)

Lullus exiguus atque humilis antistes Svithan
ejusque subjectis.

Apostolicum przceptum est, Oswitha, ut gregem
Domini sollicite servando pascamus, ne absque ovili
repertus, luporum morsibus pereat. Hoc quidem te
egisse, et acturam esse confidens, qux a sanctissimo
viro Bonifacio martyre Christi, ejusque discipulis,
yegularis vite disciplinam suscepisti , putabam juxta
modulum intelligenti:e τὰ: ; sed (quod tristis ac mae-
rens dicere cogor) longe aliter fecisse comprobaris,
qui , neglectis animabus, pro quibus Christus mor-
tuus est, de quarum vita redditura es rationem iu
die j:dicii ante tribunal Christi, dum sacro palliatas
feminas N. et N. contra statula canonum, et saactn

injuriam Dei, ejusque matris bcatze Mari:e semper
virginis, cujus famulatum exhibere de*uerunt, in la-
queum diaboli propter arrogantiam ac voluptatem
laicorum explendam, ad perditionem animarum su:-
rum, liberas ire permiseris in longinquam regionem,
non recolens illud evangelicum : Si cecus ceco da-
catum prabet, ambo n foveam cadunt. Et illud :
Anima que peccaverit, ipsa morietur. Sed ne forte
hanc meam objurgationem parvi pendens contem:-
nas, apostolico te sermone percutiam, quo ait : Pec-
cantes coram omnibus argue, ut cateri timorem ha-
beant. Pro hujusmodi stultitia excommunicatam te
esse scias cum omnibus tuis qui bunc ncgligentize
reatum consentiendo perpetraverunt , usque dum

B digna satisfactione hanc emendetis culpam. Illas

autem vagas οἱ inobedientes supradictas feminas,
intra cellam vestram non recipiatis, sed foras mo-
nasterium excommunicat» ab Ecclesia Christi se-
deant, penitentiam agentes, dum venerint, in pane
et aqua , et vos sirmiliter abstinendo ab omni carne,
et omni potu qui melle indulcoratur, scientes quod
$i spernitis istam increpationem, quod spernatis eum
qui a Deo inissus est peccatores salvos facere, id est
Christum, qui dixit in Evangelio : Qui vos spernit me
spernit, qui autem me spernit spernit eum qui me misit,
il est, Deum Patrem omnipotentem. Optamus in
Christo ad. meliora vos converti.

EPISTOLA XII.
CUTHBERTUS LULLO.
(Circa aunum Domini 156.)

Reverendissimo fratri et in amore Christi charis-
simo Lullo coepiscopo, simulque cooperatoribus tuis
episcopis et sacerdotibus Dei, quorum nomina in
libro vitze scripta teneantur, Cuthbertus, servus ser-
vorum Dei, cum aliis consacerdotibus Christi et
presbyteris seu abbatibus, stern: prosperitatis ac
pacis iu Domino salutem.

Profitemur igitur, charissimi, sincerissima inten-
tione coram Deo et electis angelis ejus, quia quan-
docunque vestram dilectionem pacis ac prosperitatis
proventum et sanctze religionis in Christo profectum,
δΔΟΙ 406 exhortationis fructum de aliorum conver-
satione abundantius habere, runigerulis referen-
tibus, audimus, quod inde satis gaudentes et pro
vobis obnixius orantes leti gratias agimus largitori
bonorum omnium Deo. Quando igitur aliqua reli-
gioni vestrze injuria facta, »ut aliquod irrogatum nar-
ratur damnun:, moror et tristitia nos cruciat, quia
nimirum sicut gaudio vestro in Christo congaude-
nius , ita et adversitate pro Christo contristati com-
patimur. Non enim aliquando in memoria nostra
oblitterari possunt diversi atque indefessi tribulatio-
num angores quos, ut viscera nostra, vos ipsi cum
D-o dilecto Patre nostro be:t:. memoriz Bonifacio
martyre, inter persecutores paganos et h:reticos,
atque schisinaticos seductores, in tam periculosa ac
ferocitate plena peregrinatione, pro amore :vierux
patrie, longo tempore, susünebatis; et. qui^ illo,

*

829

EPISTOLE.

δ΄

scilicet per agonem martyrii, cum suis plurimis do- A Patrem nostrum. Quod enim jam olim, vivente vene-

mesticis, ad :xternam celestis patrix€ quietem glo-
riose feliciterque migrante, vos, qui superstites ta-
lium estis, forsitan eo periculosius ac difficilius inter
diversa tentamenta conversamini, quo tanto Patre,
et doctore ad praesens vos orbatos esse constat. Et
quamvis hinc quidam meoestitixe amaritudo nostra
discruciat valide przcordia, tamen hujusce doloris
gemitum quxdam sz:epius ad memoriam rediens ni-
mix ac nova exsultationis hilaritas jucundat ac mi-
tigat, dum frequeutius recolentes, admirabili vel po-
tius ineffabili Dei pietati tripudiantes gratias agimus,
quod tam prxclarum , speculatorem coelestis biblio-
tliece, tamque egregium Christi militem, cum multis
bene educatis et optime instructis discipulis, gens
Anglorum advena, Britannia, meruit, palam omnibus,
ad spirituales agones, et ad multarum, per Dei om-
nipotentis gratiam, salutem animarum, de sese procul
laudabiliter emittere, ut. longe lateque ferocissimas
nationes per devia diutius errantes, de lata ac spa-
tiosa voragine perditionis perpetux ad splendifluas
56} 145 supernz patri, per sacrz exhortationis in-
citamenta, et per exempla pietatis ac bonitatis, ipse
ductor οἱ signifer antecedendo, et. adversa quzque,
opitulante Dco, fortiter expugnando, feliciter perdu-
ceret, quod ita actutum veraciter fieri, etiam rerum
effectus gloriosius quam dicta demonstrant; et in
illis quoque locis, quos ante eum nullus aliquando,
evangelizandi causa, doctor adire tentabat. Unde
igitur post incomparabile toto orbe apostolicze ele-
ctionis eL numeri mysterium, aliorumque tunc tem-
poris evangclizantium discipulorum Christi ministe-
rium, hunc inter egregios et optimos orthodox:e fidei
doctores ct amabiliter habemus et laudabiliter vene-
ramur. Unde in generali synodo nostra, ubi et de
cxteris omnibus quae vestr:e modo sanctitati paucis
depromimus, plenius inter nos conferebamus, ejus
diem natalitii, illiusque cohortis cum co mattyri-
zantis, insinuantes, statuimus annua frequentatione
solemniter celebrare, utpole quem specialiter nobis
cum beato Gregorio et Augustino et patronum qux-
rimus et habere indubitanter credimus coram Christo
Domino, quem in vita sua semper amavit, et in morte,
ut ipsius meruil gratia, magnifice clarificavit. Prz-
terea quippe, ut prz diximus, vestra sollicitze specu-
lationis curam, et quasi tedio absentati patrisfami-
lias, ut ita dicam, quodan:modo confectam, necnon
et generalitatem subjectorum vobis servorum Dei, pa-
ternis alfatibus fraternisque solatiis, relevare et con-
solari, ubicunque οἱ in quocunque negotio przvale-
mus, fatemur nos semper esse paratos. Unde in pri-
mis ad confirmationem dilectionis quam erga vos ha-
bent penetralia cordis nostri, sermone affectuque
apostoli utamur, et cum apostolo simul dicamus :
Gratia. vobis οἱ pax. Gratias agimus Deo semper
pro omnibus vobis, memoriam facientes in ora.
tionibus nostris sine intermissione, memores operis
[idei vestre , et laboris , et charitatis, et sustinen-
(ἰ Ὁ spei Domini nostri Jesu Christi, ante Deum ct

rand:e memorix» Bonifacio, per scripta nonnulla,
et per fideles internuntios, :»que conditum cesse
constat, idipsum semper revocare ad invicem satis
necessarium ducimus, hoc est, ut mutu:e pro nobis
nostrisque ct hic viventibus et hinc obcedientibug
interpellationes, orationes, missarumque remedia,
ad viventem Deum ct judicem omnium suppliciter
agantur, juxta apostolica monita : Orate, inquit, pro
invicem, ut salvemini , et reliqua. Hoc. enim modo
nobis divinam clementiam complacare dignoscimur,
offerentes ei orationum pura libamina. Sic nobis
eamdem prosperantem inveniemus in adversis. Et-
enim ubi Domini, juxta ipsius promissa, prxsto est
adjutorium, cuncta fugatur malignorurm adversitas.

B Ipse enim dixit: Si duo ex vobis consenserint. su-

per terram de omni re quamcunque petierint, fiet illis
& Paire meo, qui in celis est. Hoc enim sagaci so-
lertia studiosius ideo agendum esse judicamus, quia,
juxta apostolica prssagia, instant nunc tempora
periculosa, et. reliqua, qux ipse in eadem prosequi-
tur Epistola. Et quia, non est opus scribere vobis
de exterioribus calamitatum incursibus, quas fre-
quenter, ut reor, passi estis, id est, persccutioni-
bus, rapinis, odiis, et scandalis, et his similibus.
Caterum, ecce quamplurimis in locis Christianze
religionis valide status vacillat, dum pene undi-
que exterius interiusve rerum ccclesiasticaruimn
perturbatur ordo, novellarumque conversationum
pravc ubique pene succrescuut sect? ; nec mirum,
dum, post videlicct positis antiquorum Patrum
decretis, ac legibus ecclesiasticis relictis, multi
juxta preprias adinventiones, prava et plurimorum
nociha saluti sentiunt, affirmant, atque agunt, ut
scilicet transacto anno a quodam magna: auctori-
tatis viro dictum et gestum esse constat. Ád hxc
autem nos, ut timeo, pusillanimes, et niinus zelo
justiti:e accensi, quid aliud in primis agere debe-
mus, quam ut indesinenter suffragia sanctorum
postulemus apostolorum, martyrumque Christi, ac
venerabilium antistitum Ecclesiarum Dei, ut in hoc,
quod vocati οἱ constituti sumus, continuis excu«
biis, Christi gratia nos faciat pérseverare, et ut
non simus reprobi, sed magis accepti, non desi.les,
sed solertes, non dispergentes, sed congregantes
quoscunque valeamus ad uuanimitatem Christians
religionis, οἱ unitatem ecclesiastic:e conversatio-
nis, quatenus ininisterium nostre dispensationis
et laboris solertia ad laudem et gloriam Dei omni-
potentis proficiat, ut cum bene' servientibus 86
placentibus Deo quandoque mereamur audire : Bea-
(us servus quem, cum venerit. Dominus, invenerit ti-
gilantem ! Amen dico vobis quod super omnia bona
sua constituet eum ; et ad hxc, f.equentius ad me-
moriam, exempli causa, revocemus recordand;e
memorie egregius magister et martyr beatus Bo-
nifacius quomodo vel quanta solertia laborarit in
doctrina Christi, quanta pericula atque difliculta-
tes pro. amore Christi ct animarum lucro, etim

85 .

S. LULLI MOGUNTINI EPISCOPI

892

usque ad ipsam mortem, libenter tolerarit. Et quia A quoque non immerito, ob cognationis nostiz sem-

Omuipotentis modo familiaris factus est, pru-
dentia vestra solerter attendat, si ejus vos oporteat
sacris admonitionibus consentire, et pietatis illius
exempla pro viribus sequi. llle enim quantum illius
domesticus factus est quem amavit ante omnia,
tantum majora apud eum poterit obtinere. Unde
quippe si aliqui subjectorum illius, quibus eum
quondam divina dispensatio magisterii loco profecit,
ab ejus documentis spiritualibus dissentiunt, vel
prava conversalione recedunt, qui defensor illorum
in swterno judicio esse potuit, sit potius accusa-
tor, et rationes ab eis cum ipso judice districtius
requirit. Αἱ vero, e diverso, quicunque illius sacrze
institutionis ac doctrine normulam rite consequun-
tur, pro certo se sciant, et ipsius Romanz atque
apostolic:e Ecclesie, a qua legatus eiset doctor
directus est, ae deinde, pariter cum ea, omnium
nostrum habere et viventes et morientes in oratione
et missarum celebratione, ut supra diximus, per-
petuam communionem, si tamen usque ad finem
firmam vobis dehinc doctoribus et rectoribus sue
salutis, humiliter atque aWmabiliter, pro Deo et
aterna mercede, non dedignantur obedire, non
deficientes aliquando, ut indcvoti vel subdoli, sed
semper ut bone indolis discipuli proficientes, et
fideliter adh:rentes sux militiz: in Christo magi-
stris, ad palmam supernz» vocationis Dei et gloriam
regni celestis. Hsc salutatoria vestre sanctitati
scripsimus verba, non quasi ignaris aut indigentibus
nosira rusticitatis normula, sed charitatis atque com-
munitionis [commnnionis] mutuz gratia, contestan-
tes et obseerantes per omnipotentem Deum et Filium
ejus Jesum Christum, et adventum ipsius, et regnum
ejus, ut vos, 0o charissimi, cuncti generaliter cum
subjectis vobis in Christo per omnia sitis semper
ad invicem fideles adjutores, et unanimes coopera-
tores, contra omnes orthodoxz fidei iniinnicos atque
hareticos et schismaticos, ac nequissim:x conver-
sationis homines. Per hoc enim eritis bonis homi-
nibus amabiles seu laudabiles, et Deo omnipotenti
acceptabiles atque chari ; et ita, cum ipso prefato
beato Patre, et pradecessore vestro, felicem in
futuro vocem a judice cunctorum Christo singuli
mereatis audire : Euge, inquiet, serve bone et fidelis,
quia super pauca [fuisti fidelis, supra multa te con-
stituam ; intra in gaudium Domini tui. Amen.

Omnipotens Deus vos omnes diu incolumes in
$uo sancto amore et timore custodire dignetur.

Dilectiss. FF. ac filiis,
Cutbberchtus archiepiscop.,
Lullo coepisc.
EPISTOLA XIII.
CYNEHARDUS LULLO.
«Anno Domini 150.)

Domino dignissimo, venerando, et merito insi-
gui ac przstantissiino, longe lateque pro Christianz
religionis predicanda doctrina diffamato, et pro
conversatione vitz probatissim:e celeberrimo, nobis

per memorand: necessitudinem, charissimo, Lulle
episcopo, Cineheardus indignus, ut vereor, episco-
pus Wentane civitatis, ex intima visceralium me-
dullarum affectione, sternaliter in Christo salu-
tem.

Perlectis litterarum ἃ tua. sanctitate directarum
dulcissimis ac nimium placabilibus periodis, in
quibus amicabiliter nostram parvitatem comperi-
amus salutatam admonitamque, ut eamdem uni-
tatis observantiam custodiret, quam antecessores
nostri fideliter finc tenus observarunt, Dominus
Bonifacius archiepiscopus, Christique confessor bea-
tificandus, et Daniel doctissimus Dei plebis famu-
lus, simul et successor ejus Hunfrithus episcopo-

B rum mitüissimus, etc., qum te melius recoluisse

credimus, in caraxatis commendata, mentis dili-
gentissima indagine didicisse curavimus, et gra-
tiarum actiones condignas in quantum sufficimus
persolvendo gerimus, quod nostri memoriam, in-
terpositis tantarum spatiis terrarum, marisque
magni 'interluente latitudine, facere dignemini.
Et toc profitemur, quod omnia qus, tua sancti
tate suggerente, mandata sunt, studiosissime, Do-
mino favente, complere salagimus, non tantum in
spirituali orationum solatio exhibendo, et missa-
rum solemnitate celebranda pro vobis, et pro illis
qui in vestris regionibus in Christi consessione
obeunt, sed eiiam 8] qua szcvlaris substantix so-
latia vestris usibus profutura in his regionibus
adipisci poterimus, vestrz participationi parata
erunt. Et hoc petimus, si qua apud vos solamina
nobis necessaria, vel ignota, spiritualis quidem
scienti», sive in libris antiquis, qui a nobis non
habentur, sive in aliis ecclesiasticis administra-
tionibus, ut nobis libenter participare non negetis.
Necnon et si quos secularis scientix€ libros no-
bis ignotos adepturi sitis, ut sunt de medicinalibus,
quorum copia est aliqua apud nos, sed tamen
segmenta ultra marina, 40:5 in eis scripta com-
perimus, ignota nobis sunt et difficilia ad adipi-
scendum ; vel si qua in aliis quibuslibet negotiis,
vel speciebus nobis necessariis providetis, commu-
nicare dignemini, ut fecistis villosam mittendo.

D Nomina quoque presbyterorum vestrorum diaco-

norumque, ac monachorum, vel monacharum, sive
cmterorum, qua misistis, per monasteria et per
ecclesias nostrz» dioecesis direximus ad celebranda
pro eis missarum solemnia, et orationum suffra-
gia. Id ipsum facere vestram sanctitatem suppli-
citer exoramus pro eis, quorum nomina vobis ha-
bemus dirigenda, et nominatim cum personis suis
scribenda, eorum scilicet qui mihi proprie atque
huic Ecclesi», cui servio, amicissimi, vel subditi
fiebant, vel prelati. De nostro quoque vili vestitu
parva hac xeniola direximus tuo cultui, quan
quam indigna, tamen petimus, accommoda, hoe
est, tunica lanea, aliaque linca, sicut mos est
apud nos habendi, caligas et. peripsemata, orarium,

855

EPISTOL.E.

854

et coculam, et gunnam brevem nostro more con- A et iude quautum valeat tuer! ac prosperum facere

sutam, ad indicium plenissim:e dilectionis nostr.
Qua te suscipere pro tua humilitate obnixe pre-
camur, habereque ad memoriam mei nominis, sal-
tem aliquod spatium temporis. Caterum si qua
sunt tux sanctitati insinuanda, portitor hujus epi-
stiuncule viva voce valet enarrare.

Opto te, o charissime frater, orantem pro me
orante pro (6, in Domino bene valere, felicemque
zvo longiore victurum, ad coronam ccelestis glorize
postea perventurui, Domine insignis, et Pater prz-
sStantissime. Amen.

EPISTOLA XIV.
EARDULFUS LULLO.
(Circa annum Domini 150.)

Reverendissimo nobisque omnium episcoporum
Charissimo Lullo, cocpiscopo /Eardulfus Hrofensis
ecclesi: antistes, cum sanctze ecclesix filio /Eard-
vulfo rege Canti:e, sinceram in Christi nomine
salutem.

Veracium igitur sociorum inter alia amicabilis
memorialisque mos esse dignoscitur, cum sese,
ob interjacentium terrarum spatia, seu provingia-
rum exterarum regiones, pr:sentialiter nequeunt
invisere ac salutare, certe per suos fideles nun-
. tios, sive etiam per litteras ad invicem salu-
tationis dirigere verba, et de rebus dignis at-
que utilibus tractare, ne mens, scilicct, soliicita
quid de statu amici divina dispensatione et judicio
agatur, vel t:edio diutius afficiatur, vel anxia re-
rum incertitudine quotidie gemat. Quocirca in
primis diligentius salutantes, per hunc gerulum,
visitantes eminentiam vestram, desiderium quippe
habentes audire et nosse eamdem gloriosissimum
prosperumque per omnia profectum habere, hoc
modis omnibus optantes, ut nos ipsos nostrosque
charissimos vestra:: beatitudini subnixis commende-
mus precibus, ut in vestris sacris ac Deo placitis

orationibus, et suffragio vestrx: paterna pietatis:

undique, auxiliante Deo, muniti, atque muro pro-
tectionis vestre cireumdati , contra omnes infc-
stationes inimici in hac vita, qux tota tentatio est,
defensi, et ad illam qux morte vacans et fine ca-
rens, vestris almis inlercessionibus, pe?'venire me-
reamur. Misimus vobis parva xenia, id est reptem
ruptilem | unam, deprecantes obnixe ut. amorem
mittentis magis quam censum perpendatis, ob spem
meliorum, quod celerius fit orantibus vobis, si Do-
minus vitam el vires concesserit. Memor«s enim
suius verborum omnium quas ex abundautia cordis
vestri prolata nostris auribus sonuerunt adimplen-
da, qux quantum ames amantes te ex omni parte
declarabant. Qui enim aliud nobis agendum est,
nisi ut. charitatem. quoad, Deo disponente et finem
eunctorum considerante, omnes advixerimus, fide-
liter ad invicem custodiamus. Praeterea nihilominus
: el deinceps dum aliquis e nobis alterius vit:e vias,
ut opto, felices prior ingrediatur, en superveniens
siue mura , missis et eleemosynis, itiner illius hir:c

smpius reminiscal ac studeat, obsecrantes obnixe,
ut per hunc fratrem nostrum fidelissimum presby-
terum, nomine Lxaroredum, scripta pietatis tux» ad
nos dirigcre digneris, quatenus per hzc earum quz

tibi placita sunt rerum cognitio clarescat, quia ha-,

betis sine dubio in eodem przfato presbytero veri-
dicum fidelemque inter nos legatarium ; et ideo per
illum valebis quicunque, vivae vocis attestatione,
nobis patefacere. Przcedentium quoque nomina
propinquorum nostrorum, idest, Irmigi, Noththry,
atque Dulich», omnes Deo dicatz virgines, tibi di-
reximus , postulantes ut in oblationibus missarum
ct orationum suffragiis habeatis, quia similia nobis
ad invicem beneficii rependere parati sumus.

D Deus te incolumem custodiat, etin ejus ministerio

pollentem longa per temporum spatia custodire dig-
netur.

ZEardulfus cpisc.
Lullo coepisc.

EPISTOLA XY.
MILREDUS LULLO.
(Circa annum Domini 150.)

Domino amantissimo et in Christo charissiuo
Lullx episcopo Milret servus Deo servientium.

Postquam a tua pr:xesentia et*a conspectu corporali
sanctissimi presulis et beatissimi patris Bonifacii,
uolens, volens, tristis abscedebam, et per varios ca-
sus, et multa discrimina rerum, vestris almis oratio-
nibus, ad terram nostra pervenimus nativitatis. Ibi
nec dum integro expleto anni circuli curriculo, nun-
tíum ad nos perlatum est triste, beatissimum Patrem
de ergastulo carnis »d superna migrasse ; si tamen
id triste dicere fas est, cum talem ad caeli patronum
meruimus prazmittere regna, cujus nos sacris inter-
cessionibus, Deo auxiliante, ubique esse suffultos
certa credulitate confidimus. Et quamvis przsentis
vit: amissum solatium multis et amaris luximus la-
crymis, tamen ille qui, suo sanguine fuso, Christo
consecratus est martyr, decus et columen omnium
quos pr:ssens protulit patria, suo beatissimo agone,
optimo labore consummato, gloriosissimo fine per-
acto, nostra valde moesta majore letitia mitigat et

D demulcet pectora. Nos nostram dolemus vicem in

valle lacrymarum, et in hae vita, qux tota tentatio-
num plena est, manentes; ille, peregrino labore
magno cum sudore expleto, ad gloriosissimam Chri-
sti martyr pervenit mortem, et pro nostris, ut credo,
excessibus, si Domini sinit pietas, fidelis intercessor
in celesti Jerusalem, cum Christo, beatissima sorte,
sanctis conjunctus civibus, superna l:etus consistit in
arce. Hxc de amantissimo Patre, cujus venerabilem
vitam et gloriosum finem, ut mihi in notitiam venire
facias, totis viribus exopto. Aliud ex sodali collegio
dicere menti occurrit, tuamque dulcissimam charita-
tem intimis obsecro przcordiis, et tanquam tuis pe-
dibus pr:esentialiter prostratus humiliter imploro, ut
fraternam. dilectionem, quam inter nos communis

——

855

S. LULLI MOGUNTINI EPISCOPI

85S

Pater beatz recordationis et sanct: memori:x» Boni- À est roborata oppido patrociniis. Idcirco audaciter

facius, Christi annuente charitate, sacris conciliavit
verbis, almis univit oraculis, non transitoria, sed
fixa rec rdatione tua recondas in corde, quia mihi
et tibi valde profuturum , omni ambiguitate postpo-
sita, scio, si tam egregii doctoris pracepta implere
conamur, meque omnium fratrum tuorum minimum
in meritis, fraterna charitate instruere, sacris mu-
nire pr:eceptis, almis orationibus fulcire, o amantis-
sime pr:esul, non pigeat, unde fateor et fida promis-
sione spondeo, vestris sincerissimis jussionibus,
juxta qualitatem virium, in omnibus libenter me esse
secuturum, et firma dilectione fidam amicitiam,
quandiu spiritus hos regit artus, vitalisque status
his moribundis inhabitat membris, tecum servare in-

tima charitate, Deo teste, profiteor, ct totis viribus B

medullitus admodum exopto, ut fiat, Christo tri-
lÀuente, quod scriptum est : Erant illis omnia com-
munia. Sed hxc omnia, qux» breviter a nobis dicta
sunt, si Deus omnipoteus prosperum concedit iter,
per gerulos istarum litterarum plenius et verbaliter
tibi indicare curavi. Misimus przcterea parva mu-
nuscula, qux optamus, ut ea dilectione accipiatis,
qua a nobis, Dco teste, destinata sunt.

Vestram dilectionem pro nostris excessibus inter-
cedentem Christus tueri dignetur.

Librum Pyrpyri metri ideo non misi, quia Guth-
bertus episc. adhuc reddere distulit. Immanuel. Epi-
stola Milredi episc. offerenda Lulle episc.

EPISTOLA XVI.
TRECEA LULLO.
(Circa annum D«mini 156.)

Domino in Domino venerabiliter diligendo et dele-
ctabiliter honorando Lullo, episcopatus infula fun-
genti, Trecea supplex vernaculus in Christo peren-
nem salutem.

Tempore nuper transacto, vestrze almilatis littera-
Iuram usque ad nostrz mediocritatis przxssentiam fido
gestante gerulo delatam, exsultantibus pectorum
przcordiis, et ketis oculorum orbibus contemplantes
satis libenter suscipimus, et maxime in vestra san-
cta promissione, quam ordo apicum vestroruin inno-
tuit, ut vestris assiduis ac sacris orationibus nostrain
fragilitatem defendere vellet; ita et nostra imperfe-

cta mediocritas undique pene in oinnibus bonis vc- D

stram beatitudinem orationibus intimis, Deo ubique
auxiliante, deprecando poscere Deum prompta est,
n»cuon et dilectionem fraternitatis erga vestram
clementiam observare, secu:idum vires, velle demon-
siramus, Domino nostro Jesu Christo docente ac di-
cente : Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem.
Et item : In hoc cognoscent omnes quia mei estis dis-
cipuli, si dilectionem habucritis ad invicem, etc. Item
de eadem beatus Petrus primus et princeps aposto-
lorum sententiam promulgavit, dicens : Estote itaque
prudentes, et vigilate in orationibus, ante omnia mu-
tuam in vobismetipsis charitatem continuam habentes,
quia charitas cooperit multitudinem peccatorum, etc.
Nostra ergo, ni fallor, parvitas non utcunque vestris

rogare prz:sumimus vestram beatam ac vere benedi-
ctam almitatem, ut nostram, viventes in hac lacry-
marum valle, tum etiam in gloriosissima przscientia
Dei in Christo pausantes, assiduis ac sacris oratio-
nibus vestrarum studiis Domino Deo commendare
dignemini. Ego quoque minimus Ecclesixe servus sup-
plici per Dominum deprecatione rogito, ut me cum
mea familia, Domino Deo cuncta dispensante ac rite
regente, inter c:eteros fideles vestros amicos in com-
mune benigne suscipiatis, qui proprio dicor nomise
Aldbertus, diaconatus officio fungens, licet indignus,
ut, sancti gradus ministerium olim acceptum vestris
saluberrimis intercessionibus meliorando, de die in
diein proficiam. Almitatem vestram pro nobis oran-
tem summus arbiter orbis ab alta caelorum arce tueri
dignetur. Valete in Domino.
EPISTOLA XVII.
BOTWINUS LULLO.
(Circa annum. Domini 1506.)

Venerandz dignitatis Lullo episc. Botwinus abb.
optabilem in Christo salutem.

Litter: auctoritatis tuxe, quas cum divinze pietatis
studio usque ad nos direxisti, l:etificaverunt me valde,
quia tu, imbre coelestis roris illectus, uliimum me

servunculum scrvorum Dei cum tam magna fide di-

vini amoris, szcularizque dignitatis munere visitare
dignatus fuisti. Gratias ago Deo, petens, cum in'imz
charitatis desiderio, ut fidus fautor mihi per celsitu-
dinem sanctitatis tux» coram Christo Jesu exisias, in
istoque sacculo serena mente amicus, si rector re-
rum omnium istius vitze in itinere me longius super
te sudare dijudicat, ploro indesinenter precans, cum
omni caterva qux Christo Domino sub mea condi-
tione deservit, divinz:s misericordie solatia animz
tuz largiri, ut tu simili modo ecclesiarum tuarum
subsidia mihi przstare digneris. Hxc quoque modica
munuscula, id est, ΠῚ lacernas almitati tuze. mitto
optans ut accepta sint.

EPISTOLA XViIil.

WICBERTUS LULLO.

(Circa annum Domini 1506.)

Sanctissimo et a Deo semper conservato Domino
Lullo episcopo Wicbertus, servus servorum Dei,
quanquam indi;nus, abbas, et vester in omnibus
(Deus scit) bene cupiens et fidelis in vinculo chari-
talis colligatus.

Suscepta vestra alimonia, sancta cuncta congrega-
tio monachorum nostrorum pro vobis singulos psal-
terios Domino decantaverunt , et sacerdotes quinas
missas fecerunt per singulos, ut vobis Dominus pri-
siinam sanitatem tribueret, ct dixi ad illos, vestra
voluntate, quomodo nobis mandastis ut hic pro tem-
pore devenire jubebatis. Sed omnes consona una
concordia responderunt, quod nos:ra voluntas in
omnibus est, ipsius infirmitati compatescere, et sic- '
ut proprium fratrem, ita circa illum omni charitate
impendere. Sed vos modo si vultis, sic venire pote-
stie, quomodo in vestra propria casa, et nos in om-

“ἢ m
Δ 49€

EPISTOL.E.

808

uibus, in quantum possumus, charitate pristina exi- ἃ — Libenter ergo suscipimus fratrem a te ad nos

gentes vestre. volumus compatescere infirmitati. In
orationibus tuis commendamus nos, sanctissime Pa-

ler. .
Sanctissimo Domino Lullo episcopo.

Wicbertus indignus abbas.

EPISTOLA XIX.
DOTO LULLO.
(Circa annum Domini 156.)

Domino sancto sanctorum, quia meritis cozquando,
et a nobis cum summa veneratione diligendo, in Chri-
sto Patre Lullo, coepiscopo, Doto servus servorum
Dei, etiam et omnes monachi sancti Petri apostolo-
rum principis degentes sub norma sancte regulz,
eternam in Domino nostro Jesu Christo ad sancti-
tatem vestram destinare curavimus salutem.

Ideo omnipotenti Domino gratias referimus, ut
omnia qus circa vos sunt prospera non solum habe-
mus, sed et hoc indesinenter sedulis precibus Do-
mini misericordiam imploramus, ut vitam vestram
longzvis faciat hic gaudere temporibus, et illic in
eterna beatitudine cum sanctis suis faciat pariter
exsultare triumphis. De c:etero quamvis , amantis-
sime Pater, terrarum longitudine separati videmur,
tamen €t terrarum longinquitas non divi:it mente,
quos charitas divina conjunxit in corde. Idcirco
comperiat sanctitas vestra quia nos omnes per obe-
dlentiam almi Patris nostri Dodoni abbatis, et pro
amorc vestro et omni sollicitudine pro vobis, et de-
votissima saucta congregatione vestra, a Deo vobis
commissa, ia nostris assiduis precibus Domini mi-
sericordiam exorare non desinemus. Igitur cum sa-
lutationis officiis, humili prece deposcimus, ut istam
familiam Christi et sancti Petri in vestra comme-
moraltione semper habeatis, et ipsi pro omnibus ami-
cis vestris tam episcopis et eorum clero, quam abba-
libus et eorum monachis, seu et abbatissis vel Deo
dicatis in. ista congregatione sancti Petri, oratores
vestros tam vivos quam defunctos in vestra mercede
commeniorare faciatis, ut in sacris orationibus illo-
ruim eam assidue memorare debeant, quatenus per
illorum suffragia olim optatam adire mereamur pa-
triam paradisi. Similiter vos deprecamur, ut cmnium
amicorum vestrorum nomina tam vivorum , quam

usque directum cum dulcedine donorum vestrorum
et gratias agentes Deo et vobis, quod nostri memo-
riam ex tam remotis terrarum finibus facere digne-
mini. Et ideo sicut vos velle comperimus memores
sumus vestri, in quantum, Domino adjuvante, pcer-
mittimur semper in orationibus nostris, ohsecrantes,
ut quod fideli, ac firmissimo cepistis animo usque ad
finem firmum retineatis; quanquam multis tribula-
tionibus tundimini, quas propemoduro omnes sancti
soliti sunt a seculo perpeti, nec tamen Christo coope-
rante, et confirmante illorum constantiam , dcficie-
bant. Modici munusculi quantulamcunque parvita-
tem charitatis tantummodo ihtuitu direximus, hoc est,
de nostro vestitu indumentum, sicut solent prode-
cessores nostri pro:'ecessoribus tuis destinare, quod
te pro humilitate et mansuetudine tua suscipere di-
gnanter, et uti. suppliciter precamur.

Valere te in Christo, ct ut vere felicem semper
optamu:.

EPISTOLA XXI.
LULLO.
(Circa annum Domini 756).

Sanctissimo atque venerabili episcopo Lullo ser-
vus servorum Dei visceralem in Domino salutem.

Rogo te, o dilectissime frater, sicut optime in te
credo, ut non immemor sis, sed semper sagacissima
mente ad memoriam reducas antiquam amicitiam
nostram, quam inter nos habuimus in Maldubia ci-
vitate, quando Eaba abbas in amabili charitate nutri-
vit, et hoc signum recordor, quod pro nomine voca-
vit te lrtel, idcirco salutat te llercca abbas in sa-
lutatione sancta, et omnis congregalio qux in sua
coenobiali vita manet, quia dignos nos in memoriam
habuisti tecum. Qui autem perseveraverit in pace
usque in finem, hic salvus erit. Vale, amabilis, feli-
citer in &vum ; meus dilectus, Deo electus, quia cha-
ritas pretium non habet.

Hoc signum Hereca abbatem fecit.

EPISTOLA XYXIL
CUTUBZRTUS LULLO.
(Circa annum. Domini 158.)
Desiderantissimo et suavissimo in Christi dilectione
amico Lullo episcopo, et omnium antistitum charis-

defenctorum , per presentem fratrem nostrum Sa. p simo , Cuthbertus discipulus Bed: presbyteri sa-

ganaldum, per breve ad nos dirigere faciatis, ut
ipsos, sicut de aliis fratribus nostris facimus, ita in
nostris assiduis orationibus ipsos memorare de-
beamus. Gratia regis caelestis custodiat vos semper.
Amen.

Indiculus directus ad Lullonum episcopum. Emma-
nuel nobiscum sit.

EPISTOLA XX.
CYNEARDUS LULLO.
(Circa annum Domini 156.)

Domino magnopere diligendo, οἱ nobis omnium
peregrinantium pro Christi amore charissimo, Lullo
antistiti, Cincardus indignus, ut vereor, episcopus
in Christo salutem.

lutem.

Gratanter quidem munuscula tu: charitatis suscepi,
eL eo gratantius, quo te hac iniimo devotionis
affectu. mittere cognovi, id cst, holosericam ad
reliquias beat: memori: Deda magistri nostri, ob
recordationem et illius venerationem destinasti. Et
recium quidem mihi videtur ut tota gens Angloruri
in omnibus provinciis, ubicunque reperti sun!, gra-
tias Deo referant, quia tam mirabilem virum, pradi-
tum diversis donis, tamque ad exercenda cona stu-
diosum, similiterque in bonis moribus viventem ,
Deus illis in sua natione donavit, quia per experi-
mentum, ad pedes ejus nutritus, hoc quod narro αἱ»
dici. Similiterque mihimet ipsi coopertorium varia-

859

S. LULLI MOGUNTINI ΕΡΙΘΟΟΙῚ

840

tum ad tegendum scilicet, propter frigus, meum cor- A eruditionis ac sanctitatis ad nos litteras transm 56.

pus misisti, quod videlicet omnipotenti Deo ct beato
Paulo apostolo ad induendum altare, quod in cjus
ecclesia Deo consecratum est, cum magno gaudio
dedi, quia et ego sub ejus protectione in hoc mo-
nasterio XL et mr annos vixi. Nunc vero, quia ro-
gasti aliquid de opusculis beati Patris, cum meis
pueris, juxta vires, quod potui tu:xe dilectioni przpa-
ravi : libellos de Viro Dei Cudbercto, metro et prosa
compositos, tux& voluntati direxi; et si plus potuis-
sem, libenter voluissem, quia presentia preterit:e
hiemis multum horribiliter insulam nostra gentis in
frigore, et gelu, et ventorum, et imbrium procellis,
diu lateque depres:it, ideoque scriptoris manus, ne
in plurimorum librorum numerum perveniret, re-
tardata est; sed οἱ ante sex annos per Hunwini
meuni presbyterum illuc ad vestra loca advenientem,
et Romam videre desiderantem, aliqua parva xenia,
cultellos videlicet xx et gunnam de pellibus lutrarum
factam tux fraternitati misi. Ille quoque presbyter
Hunwini, ad urbem qux vocatur Beneventum per-
veniens, ibi de hac luce migravit. Quapropter neque
per illum, neque per tuorum aliquem, utrum ista ad
te pervenerint, ulla responsio unquam mihi reddita
est. Duo vero pallia subtilissimi operis, unum albi,
alterum tincti coloris cum libellis, et clocain, qualem
ad manum habui, tux paternitati mittere curavi-
mus, precorque ut meam petitionem et necessitatem
non spernas. Si aliquis homo in tua sit parochia
qui vitrea vasa bene possit facere, cum tempus ar-
rideat, mihi mittere digneris, aut si fortasse ultra
fines est in potestate cujusdam alterius, sine tua
parochia, rogo ut fraternitas tua illi suadeat ut ad
nos usque perveniat, quia ejusdem artis ignari et
inopes sumus, et si hoc fortasse contingit ut aliquis
de vitrifactoribus cum tua diligentia, Deo volente,
ad nos usque venire permittatur, cum benigna man-
suetudine, vita comite, illum suscipio. Delectat me
quoque cytharistam habere, qui possit citharisare in
cithara, quam nos appellainus τοῖο, quia citharam
habeo, et artificein non habeo. Si grave non sit,
et istum quoque mex dispositioni mitte. Obsecro
ut hanc meam rogationem ne despicias, et risioni
non deputes. De opusculis vero beate recorda-
tionis Beda, qux adhuc descripta non habes, pro-
mitto, me, si vixerimus, tux voluntati adjuva-
turum.

Abbas Cuthbertus te te bis terque salutat ;

Te Deus omnipotens salvum conservet in :evum.

EPISTOLA XXIII.
EANYULT LULLO.
(Anno Domini 758.)

Domino desiderabili ac jure venerabili episcopo
Lullo, Eanvult servus Christi Jesu, una cum con-
servis qui mecum his in locis suavissimum Evan-
gelii jugum, pro invenienda in calis requie, tra-
here gaudent, perpetem in Domino salutem.

Multo quidem gaudio delectatum est cor nostrum,
magna exsultatione lingua insonuit, dum tante vir

rat. Quapropter paternam tux charitatis reveren-
tiam obsecramus, ut, semper nostri memor, 580»
plices pro nobis domino preces offerre non refrage-
ris. Nos tui quoque scias semper existere memorvs,
si quid tam vilium apud dominum valet deprecatio
servorum. Quantum enim de omni vestro profectu
gavisi sumus, quantamque super his qua in pere-
grinis locis vobis prospera cesserunt letitiam habe-
remus..... Teque nosse volumus, quod hoc perpe-
tualiter studium charitatis tuis meritis impetrantitug
observermus, tuamque per omnia desideremus amici-
tiam mereri, volentes ipsi per omnia tux justzxe vo-
luntatis obtemperare decretis, etiam Domino pro-
curante, quando, ingrediente te viam universae

B terre, atque ad premia vite cternz perducto,

tunc tuum venerabile nomen disponimus scribere
cum nominibus episcoporum nostrorum, οἱ cum no-
minibus omnium przcedentium fratrum hujus mo-
nasterii.

Orantem pro nobis almam paternitatis vestrze co-
ronam celestis gratia custodiat, dilectissime in
Christo antistes. .... Scripta indict. 11, ix Kal. Ju-
nias..... ad Jul. epist. epis.

EPISTOLA XXIV.
MACINGOOZ LULLO.
(Circa annum Domini 7160.)

Venerando sacerdoti Christi, amore prorsus ac
reverentia pariter a nobis studio peculiari contuendo,
Lullo episcopo Magingooz servus servorum Dei pe-
rennem in Christo salutein.

In colloquio nuper venerand:z fraternitatis tuz
comperti sumus quia, consilium proximi nostri cu-
jusdam minus caute, seculi impedimento post-
posito, viam religionis ingredi cupientis prudentia
vestra provenire utiliore consulto voluisset, qui, ut
arbitror, bis verbis velut nomine proprio designa-
tur. Et revera visum mihi est non posse aliter com-
pleri circa illum officium debite felicitatis et cha-
ritatis, nisi cum pluribus de eadem re necessario
sollicits contendatur , ne hunc fortasse in ipso iti-
nere, quo desiderium ducit, incauta presumptio
supplantet, sed necessarium existimo ut diligentius
provideatur quo pacto vel quibus instrumentis pere-

p &rinationis illius, quam sicut scitis optimam. ....

stabilitas et possibilis, et si fieri potuerit, inexcusa-
bilis, iis cum quibus przsens causa agenda est,
omni rationis firmitate comprobetur. Quapropter
nostre parvitati indicare per litteras non gravemini
utrum vobis videatur an communi sermone unius
epistole exhortatio mittatur, an uterque nostrum
ἃ se epistolam mittat ; quod si profuturum judicetis
ut commune et unum a nobis indiculum dirigatur,
ἃ vestra charitatis industria rogo ut conficiatur. Si
non fieri posse putaveritis, ut sine aliqua przxesenti,
sive nostra, sive ceterorum servorum Dei, colla-
tione consulto decenti et integra soliditatis valeat
perpetrari. Quid itaque vobis profaturum videa-
tur; ut a nobis hac de re agatur per litteras, hujus

8i!

EPISTOLJE.

843

epistiuncul:e portitori traditas, nobie indicare digne- A vero quod de libris inquisisti marinis :xstibus ter-

inini.

Valere bonitatem vestram, et in Christo proficcre
pro nobis intercedentem, integris desideriis optamus.
Off. Lullo episc.

EPISTOLA XXV.
CUTHBERTU8 LULLO.
(Circa aunum Domini '160.)

Domino in Domino dilectissimo et fidelissimo
amico Lullo episcopo Cutlbertus abbas salutem.

Multum gratanter accepi litteras sive etiam mune-
ra , hoc est, villosam et sindonem, qu: tua fraterni-
tas ad me mittere dignata est; ct eo gratantius, quod
ex intima charitate ca destinata esse non ambigo.
Unde recompensationem beneficii istius reddens et
ipse Lui quotidianis in precibus curam habere non
cesso; simul etiam nomina fratrum qua» ad nos
misisti cum nominibus hujus monasterii fratrum
dormientium in Christo scripta continentur, ita ut
pro illis nonaginta et eo amplius missas facere prz-
ceperim. Insuper etiam librum, quem clarissimus
Ecclesix Dei magister Beda de /Edificio templi com-
posuit, ad consolationem tu: peregrinationis mit-
tere curavi, tuam fraternitatem humiliter obse-
- erans, ut olim condict:e inter nos amicitiz foedera
usque ad finem firmum custodire digneris, in hoc
videlicet maxime, quod cum tuis omnibus, quos tibi
divina dispensatio voluit esse subjectos, pro infirmita-
tibus meis apud supernum Judicem sedulus interces-
sor existas. Lullo episc.

Dominus omnipotens fraternitatem tuam in suo
semper amore conservet.

EPISTOLA XXVI.
CENE LULLO.
(Circa annum Domini 7160.)

Domino beatissimo omnique honore nominando
Lullx: episcopo Coena, servus servorum Dei, perpetue
gratiz salutem. |

Acceptis Luxe beatitudinis , Pater excellentissime,
litteris, multa sum Lxtitia delibutus, ita ut totis prze-
cordioruni intestinis gaudens lacrymaverim, beatum
mihi ac profuturum astimans tanti Patris perfrui
amicitia, ideoque omni cordis aviditate tuam desi-
derabilem amplector pietatem, tua inhianter con-
delector charitate, ea potissimum causa, quia salu-
taria dilectionis prxcepta divinitatis, indita nobis
rememorans, nec non et aliquandiu fautorem sive
consiliarium adoptans laboribus nostre parvitatis,
quem inisericors omnium bonorum largitor nobis,
in te sua benigna providentia, ut credimus, praor-
dinavit. Quapropter, dulcissime frater, in quascun-
que sanct» pacis ditiones vocabis, lubens, festinus
gaudensque totus, pleno corde advenio. Insuper plu-
rimis obsecrationem lacrymis deprecor, ut nostri
quantulamcunque in tuis sanctis orationibus habere
memoriam digneris, semperque bene captx pietatis
promissa custodias, quia perseveranti gloriosa re-
tributionis impenditur corona, inercesque future
felicitatis in fine cujusque operis spectatur. lllud

ParRoL. XCVI,

ram advectantibus, omnino incognitum est. Catoe-
rum libri cosmographicorum necdum nobis ad ma-
num venerunt; nec alia apud nos exemplaria, nisi
picturis et litteris permolesta. Jam sepius mibi.
met perscribere destinavi, sed nondum potui scri-
plores acquirere. Forte tuis adjutus supplicationi-
bus. ....
Sanctitatem vestram ad protectionem electa: Do-
TQin:e rcx salvator conservet in :vum.
Scio, Pater, quod illa, quie charitatis gralia misi,
ἃ le visa non sunt.
Vivendo felix. Christi laurate triumphis,
Vita tuis, seclo. specimen, charissime calo,
Justitixe cultor, verus pietatis amator,
Defendens vigili sanctas tutamine mandras,
Pascua florigeris pandens przedulcia campis,
Judice centenos portans veniente maniplos.

Offc- | Lullo E- vi- claris-
renda l. piscopo TO S.mo.

EPISTOLA XXVII.
WIGBERTUS LULLO.
(Cirea annum. Domini 160.)

Domino vere beato, atque omni officio charitatis
venerando, Lulle, gratia Dei episcopo, Wigbertus
presbyter vester fidelis servus, optabilem in. Christe
salutem.

Vestris orationibus meritisque suffragantibus, vt
credimus, et pro certo scimus prospera nobis terr:e
marisque ilinera, postquam a vobis ieramus, Dei
clementia concessit, amicosque et propinquos sanos
et incolumes invenimus, benigneque suscipientes
omnia necessaria tam in possessionibus agrorum,
quam in jumentis et pecoribus, aliisque suppelle-
ctilibus sponte nobis tribuentes. Quod usque hodie
absque ulla contradictione habentes, tuam sanctam
fraternitatem, qu:xe nos semper et aojuvare et con-
solari consueverat, rogamus et obsecramus, ut vi-
deas et consideres quid nobis utilius agendum sit.
Omnia enim tibi nota sunt; et hoc et illud, quid-
quid tibi bonum videtur, hoc me fateor leto animo
fecisse ,et tuum salubre consilium in nullo sprevissc.
Si tibi videtur, ut ad vos pergamus, utiles, ut. oro-
dimus, viri et, ut aiunt, boni in nostro desiderant
esse comitatu. Sin autem aliud magis placet, tamen, -
cum nostro sermone et consilio, si vobis sic vide-
tur, visitare vos desiderant. De qua re, quid tibi
videtur fac sciamus. Sed quid magis moror, cum
litterz:e tuze usque ad nos veniunt, quas, ut isti pre-
senti portitori litterarum mearum tribuas, obseora-
mus. Quidquid in illis jusseris, aut suaseris, Doo
permittente et vita comite, libenter faciemus. 'Mul-
tum jam vite nostra fluctuando et negligendo, quasi
extra nos fusi, peregimus, tandem aliquando ut ad
nosmetipsos redeamus, necesse est, scientes setip-
tum quod qui seminat in. lacrymis, in gaudio metet,
et ideo vitz& nostraz quod restat, cum vestro consilio
transcurrere curouwwus. Ve eeNetS SONEXQUAN FS SÁ

px

8.5

S. LULLI MOGUNTINI EPISCOPI

844

gione gentis nostre, id est Saxonum, aliqua janua A videlicet beati Patris et proedecessoris tui. Bonifacii

divine misericordiz aperta sit, remandare nobis id
ipsum curate quam multi, cum Dei adjutorio, in
eorum auxilium festinare cupiunt. Omnia ista, qux
longo sermone perstrinximus, tu mente pervigili,
quid melius agendo sit, pertracta, et litteris inti-
mare tua sancta almitas non pigeat. Vale.

Ego Hrotnuin dudum aliquid vobiscum ; nunc au-
tem his positus scribens, legens docensque quod
legi, multum vos saluto, obsecrans ut eo animo
crga me sitis, quo el ego circa vos sum positus.
Saluta omnes qui amant Dominum nostrum Jesum
Christum.

EPISTOLA XXVII. "
BREGWINUS LULLO.
(Circa «nnum Domini 160] .Y

Reverendissimo et in Christo charissimo fratri
Lullo episcopo Dregwinus, scrvus servorum Dei, per-
petuam in Christi nomine salutem.

Dies multi elapsi sunt ex quo sollicitus prxopta-
.bam vt, Deo favente, tandem aliquando prosperum
iter legatarii nostri perveniendi ad beatitudinem
vestram invenire potuissent, quia per hos, scilicet
proximc decurrentes, priores annos, plurim: ac
diverse inquietudines apud nos in Britannix, vel
in Galli:e partibus audiebantur existere, et hoc vi-
delicet nostrum desiderabile propositum sepius im-
pedivit, et perterrendo valde prohibuit, de nostris

aliquos ad vos dirigere per tam incertas tamque.... C

crebris infestationibus improborum hominum in
provinciis Anglorum, seu Gallie regiones. Nunc
vero pace ac tuitione nobis a principibus indubi-
tanter undique promissa, misimus ad vestram vene-
rabilem fraternitatem hunc prisentem fratrem
istarum prasentium litterarum bajulum, Hildeber-
chtum nomine, reminiscens videlicct qualiter inter
nos jn civitate Romana de amiciti:e. conventione
colloquium habuimus, quod etiam nos servare omni-
modis confitemur. Quapropter et ego nunc, in tue
beatitudinis amicitia confisus, ut secundum quod an-
tecessores nostri inter se facere non cessarunt, ita
eliam et nos facere similiter adoptamus, mittentes
verba suavissima salutationis et pacis, ut evangeli-
cus sermo impleatur in nobis, quod ejus esse disci-
puli inereamur, si dilectionem habuerimus ad invicem.
Idcirco tibi indicare curavimus nos misisse vestra
beatitudini parva quidam munuscula, non parva
siquidem charitate, id est capsam unam ad officium
quidem sacerdotale ex ossibus fabricatam, saluta-
tionis tantummodo ac benedictionis causa, per Is-
hardum religiosum presbyterum, ut ca. qux nostra
sunt benigne suscipiatis, similiterque et nos a vo-
bis boaa recipere optamus. Insuper etiam, om-
nium fíratrum charissime, pro certo hoc nosse
tuam amabilem devotioneimn, Deo teste, desidero,
quod tu: sanctitatis dilectionem in eumdem chari-
(atis locum el fraternz societatis consolatium li-
beuter suscipio, atque tenacius coutineo, in quo

semper inconcussa mansit, et permanet jugiter re.
posita dilectio, ut inter nos quoque et nostros dein-
ceps familiaris ac spiritualis amicitia, tam ad ani-
marum nostrarum remedia in orationibus et missa-
rum celebrationibus, quam ad hujus vit» qu:eque
competentia fraternaque suffragia, fideliter persis-
tat. Et ad hzc quoque qu:e prxzmisi magnopere tua
perfici dilectione desidero, ut omnes quippe sacer-
dotes Dci οἱ familias benedicti ac beati Bonifacii
martyris Christi diligenter atque amabiliter ex meo
salutes nomine, horterisque pro nobis, quod et pro
ipsis facere non desistimus, omnipotentis Dei cle-
mentiam obnixis exorare precibus. De redditione
vero praefat» rei, sive per verba fratris nostri, sive

B etiam per litteras tu: fraternz pietatis nos certio-

rare jubeto.

Omnipotentis Dei pietas sua nos protectione
muniat, et ad utilitatem plurimorum sanctitatis
vestra sinccrissimam charitatem jugiter in perpe-
tuum conservare et custodire dignetur.

Diem vero depositionis religios;e Christi famuke
Buggan celebramus, qu: fuit honorabilis abbatissa,
cujus etiam dies depositionis fuit v1 Kal. Jan. Roga-
vit me obnixe, dum adhuc viveret, ut hoc vestre
beatitudini transmitterem. Et sicut speravit et cre-
didit, ita facere curate, quoniam illius pater atque
patronus fuit in Christo Bonifacius episcopus.

EPISTOLA XXIX.
LULLUS CENA.
(Circa annum Domini 162.)

Fratri et consacerdoti et meritis domino charissimo
Coena summi pontificatus infula predito Lullus, exi-
guus servus servorum Dei, perennem in Christo s2-
lutem.

Sanctitatis (5 reverentiam humiliter obsecro, ut
amiciti: inter uos olim in Christo copulat:e, et. se-
mel ca»ptz, perpes reminisci digneris, ne veterescat,
et oblivioni tradatur, quam coram Deo fidcli spon-
sione pepigimus. Pro nomine erzm Christi in contu-
meliis et tribulationibus gloriari et exaltatione Ec-
clesix ejus nos oportet, qux quotidie tunditur, pre-
mitur atque fatigatur, quia moderni princip: s novos

D mores novasque leges secundum sua desideria con-

dunt. Idcirco excellentiam tuam jugem precatricem,
pro animz nostr: salute, subnixa prece flagitamus.
Assiduis enim corporis :egritudinibus cum mentis
anxietate cogor ex hac arumnosa et periculis plenis-
sima vita exire, redditurus pio el districto judici ra-
tionem. Parva vero munuscula dilectioni tuze direi
hoc est, pallam holosericam optimi generis , per ge-
rulum harum litterarum. Obsecro ut quemlibet bo-
rum librorum acquiras et nobis mittere digneris,
quos beatzx memori: Beda presbyter exposuit , ad
consolationem peregrinationis nostre; id est, in
primam partem. Samuelis usque ad mortem Saulis,
libros quatuor : sive in. Esdram et Nehemiam ἔν
bros tres, vel in. Evangelium Marci libros quatuor.

8.9

EPISTOLAE.

846

Gravia forte postulo, sed nihil grave verz charitati A comite et Deo concedente, quod jubes facere dise

injungo.
EPISTOLA XXX.

WIGBERTUS LULLO.
(Circa annum Domini 169.)

Domino sancto acbeatissimo, mibique omni affectu
semper charissimo Lullz gratia Dei episcopo, Wigber-
tus exiguus familie Christi famulus immarcescibilem
sempiternz sospitatis salutem.

Magno etenim repletus sum gaudio, valdeque hila-
rescit animus meus, cognitaea nonnullis tua beata
sospitate. Quamque, Dei gratia concedente, ut sem-
per habeas, optamus, memoremque nostri esse in
tuis sanctis orationibus, Dei gratia concedente , et
vestris meritis, ut credimus, suffragantibus, sani el
incelumes mare transivimus, nostramque patriam
pervenimus, vestraque dona episcopis, abbatibus
amicisque vestris , sicut. mandastis , obtulimus, et
juxta modulum nostri ingenii sermones vestros vo-
luntatemque vestram intimare curavimus. Illi autem
fecerunt sicut erant edocti, humiliter, gratanterque
omnia suscipientes, magnas gratias Christo Domino
referentes, quod vestra sublimitas eorum parvitatem
per dona simulque et litteras visitare dignata est,
vestramque communionem et familix: vestra instan-
tiam orationum semper se habituros esse promitten-
tes; nomenque tuum, ut charissimorum suorum, in
ecclesiis suis scribentes , memoriamque tui tam vi-

ventis quam defuncti jugiter se facturos esse dicentes, C

epistolasque suas missuros scriptas, ut eis placet,
promittentesque omnia qux longis sermonibus pro-
trah:mus, iste portitor barum litterarum melius tibi
verbis intimare potest, quem vobis presbyterum
6ransmiltere curavimus; credentes et confidentes
quod utile vas sit in domo Domini, quem ut benigne
et honorifice, si dignus sit, vestra sanctitas accipere
2t habere, quod noster et amicus et propinquus est,
dignata sit, obsecramus. Nos igitur, quod celare non
possumus, amici et propinqui nostri isto anno a se
relinquere nolunt, et idco nuntios meos ad vos direxi,
obsecrans vos humili supplicatione per Domini mise-
ricordiam, ut et vota et sermones, quihus me vobis
constrinxi, vestra clementia dignata sit absolvere et

per epistolam tuam, per nuntios meos revertentes, D

quid agere debeam insinues. Fateor enim tibi per
Deum, quod contra voluntatem tuam nulla dignitas
sxcli, nulla secularis amicitia, me hic ullo modo re-
tinere potest, maxime quod te super omnes homines
diligo, Deus testis est. Si autem tibi bonum videtur,
et tua voluntas sit, ut ad vos citius redeam, Ecclesiz
ct ministerio, cui ante deservivi, me dimittas, de uno
rogo et obsecro. Amici mei, et propinqui, et terram,
et hereditatem suam mihi promittunt, et dare dis-
ponunt, si hic cum eis permanere dispono ; sin au-
tem, alienis'permittere debent. Etideo, mi domine,
. per prudentiam tuam et cor intelligibile, pertracta et
considera quid tibi bonum videtur et rectum, οἱ
illud, ut dixi, per litteras intima. Vita etenim

pono.
Orantem pro nobis beatitudinem vestram di-

vina misericordia in perpetuum custodire dignetur.
Amen.

Ego firothuin quondam cognatus" tuus , saluto
te, multum rogans ut quidquid reprehensibiliter
scriptum reperies, indoct» imperiliw ignoscas.
Utinam, si fieri potest, et si Dei voluntas sit, ut
facie ad faciem videamus nos! Vale et memento
nostri.

Macarius polaris aul: pantocrator clemens diu vos
incolumes custodire dignetur.

EPISTOLA XXXI.
LULLUS CUTHBERTO.
(Circa annum Domini 112.)

Sancto ac venerabili in Christo fratri Cuthberto
abbati Lullus exiguus servus servorum Dei perennem
in Christo salutem.

Charitas qux desinere nescit nunquam vetcrasceit,
interni ardorem ignis vix in se sola continere valet.
Idcirco placuit ποϑίγ mediocritati de tua sospitate
cognoscere, ut tecum in Domino gratularer, ut sci-
Tes, qux circa fragilitatem meam justo judicio Dei
geruntur. Cogor enim continua corporis zxgritudine
de hac luce fugitiva, et valle lacrymarum, pio οἱ
districto Judici rationem redditurus migrare. [ἃ-
circo suppliciter obsecro, ut pro animx mex salute
enixius Dominum depreceris. Misimus etiam tu»
dilectioni parva munuscula, unam pallam holoscri-
cam. Petimus etiam ut ad consolationem non solum
peregrinationis, sed etiam infirmitatis nostr, libros
istos a beatz: memorix Deda expositos, mittere di-
gneris, de /Edificatione templi, vel in Cantica
canticorum, sive epigrammatuni heroico metro sivc
elegiaco compositorum , si fleri potest, omnes; sin
autem, de /Edificatione templi libros tres. Fortas-
sis difficilis petitio, sed nihil arbitror esse difficile

. verze charitati.

Usque ad decrepitam valeas :xetatem cum omnibus
qui tecum Domino Dco deserviunt.

Nomina quoque fratrum et amicorum nostrorum
de hac luce migrantium tu: charitati commendantes,
qua sunt...

EPISTOLA XXXII.
CYNEWULFUS LULLO.
(Circa annum Domini 7179.)

Domino beatissimo et speciali amore venerando
Lullo episcopo ego Cynewulfus, rex occidentalium
Saxonum, una cum episcopis meis, nec non cum ca-
terva satraparum, :eternam sospitatis in Domino sa-
lutem.

Tibi testificamur quod juxta modum nostre pos-
sibilitatis, quidquid tua sanctitas desideraverit, sivc
jusserit, libenter agere parati sumus, ut cum reve-
rendissimo et sanctissimo viro Dei przedecessore tuo
Bonifacio pepigimus, sive in orationibus Deo devo-
tis, seu in aliis quibuslibet rebus, in quibus humana
fragilitas, Deo disponente, mutuis alterutrum sola-

841

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. DEATUS.

81$

tiis egere comprobatur; te pariter obsecrantes ut A dentur, ut fbidem, solito more, officium perageret.

pro nostra parvilate, proque pace congregationis no-
sirz, Domino supplicare cum eis qui tecam invocant
. nomen Domini Jesu memineris. Istarum vero litte-
rarum portitorem a vobis ante destinatum vestrz al-
mitati committimus, quia fideliter vobis obedire in
omnibus curavit.

Omnipotens Deus, qui dispersa congregat, et con-
gregata custodit, ipse vos sua gratia protegat, et
vestri laboris fructum in zterna patria nos videre
concedat.

EPISTOLA XXXIII.
AMALARDUS ET WIDO LULLO.
(Circa annum Domini 114.)

Domino, et Patri Riculfo, archiepiscopo, quem
gratia zterni Regis perpetualiter, ad salutem mul-
torum, et Ecclesie catholice defensionem , con-
servare dignetur , Amalardus et Wido , omnisque
congregatio sancli Petri ex monasterio Tlorbach, in
Domino Deo salvatore nostro salutem prz:sumpsimus
mittere.

De czetero notum sit pietati vestrz quia in quantum
Deus nos exaudire dignatur, oratores vestri imces-
santer sumus, et attentius esse cupimus. Comperiat
siquidem .... magnitudinis vestris, quia misimus
presbyterum nostrum, Macharium nomine, ad no-
siras ecclesias qux in vestra parochia sitz esse vi-

Sed dictum nobis ab eodem presbytero fuit quod
aüctoritatis vestre magnitudo juberet non ibidem
eum esse officium divinum celebraturum, quia nescer
mus si aliqua suggestio auribus pietatis vestrae a
Bernario episcopo pervenisset , quia idem dominut
Bernarius episcopus misit ei unum caballum pascere
de nostro stipendio, unde nos vivere debemus,
nescimus si pro hac causa factum hoc sit. Nune
deprecamur ut accepta licentia idem presbyter a vo-
bis, liceat ei Domino Jesu Christo ct sanctorum ei-
dem in loco reliquiis offcium solito inore persolvere,
ne et domus Dei et reliquie illius honor sic rema-
neant sine sacerdote, lumine et officio. Nec nos non
habemus iHis in partibus sacerdotein qui illud of&-
cium ibidem peragere possit, nisi istum. Ideo depre-
camar vos ut tale praeceptum οἱ licentia ei a vobia
tribuatur, ne tam diu, sicut deprecati sumus, do-
mus Dei et reliquie illius honor sic, sicut modo,
remaneant.

Gratia Domini nostri Jesu Christi vos in prassenti
faciat pollere, et in seterna beatitudine feliciter secum
regnare.

Obtineant, obtineant, quieso, preces nostra auri-
bus pietatis vestrz, electe Dei, quatenus et aliorum
profecta merces vobis magna reddatur a Domi::o Jesu
Christo.

ANNO DOMINI DCCXC.

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS,

TOLETANUS, URGELLENSIS, UXAMENSIS EPISCOPI ,

ET

SANCTUS BEATUS

PRESBYTER.

NOTITIA HISTORICA.

(Ex Anton., Biblicth. Vet. Hisp.)

Enatus vero, cum exiret szeculum vii, novas ob C idemque iterum cum Elipando, sive eorum heresis

ignorantiuin gemeritis stib jugo Saracenorum &lispanz
gentis ter de: wei Domini nestri, pu-
riorem Christianitatis aera, quo illius zetatis fides
vivebat infecit. Qux: tamen ansam dedit aliter ac
recte sentientibus cudendi Inennmema doctissima,
scripttisque ' ü 8, si bhewi succurvere-
tar, futuras macelss extergendi. Felix. Urgellensis
atque Elipandus Toletanus antistes mali fundus octa-
sioque. Deceptus enim uterque 'contagione fowsun
insertum eervicibtrs aut 'é pro&imo : man-
(ime umorem , Jesum Christum adoptivum
Pu Filium appellare ac docere non erubuerunt.
Quorum prímus Felix in concilio'R:tispunensi semel :

in Francofordiensi damnata fuit.

Rem luculentius aliis Jonas Aurelianensis in libris
adversus Claudium Taurinensem statim in Hmine his
verhis narrgut, nec sine eximia quadam nostra gen-
tis laude : « Disertissimos viros, et eloquentissimos,
atque catholice et apostolice fidei iInviclissimos

ensores Hispaniam protulisse manifestum est :
quorum $mitanda exempla, et documenta sequenda,

'quia in promptu habentur, et Ecclesiz amplectuntur,

ab eis, Christo favente, non absjure sancta salubri-
ter instruitur et fovetur Ecclesia. Sed quoniam se-
issime, et hzresiarchas simplicitatem catholiom
i perversis dogmatibus commaculore conantes, et

89

NOTITIA HISTORICA.

850

multifariis superstitionibus auctoritati sanct: Dci Ec- A anno 783 (si recto it ealculus talo, ae nota numeri

clesix* contraeuntes creavit, et hactenus creare non

* cessat: cunctis valde fidelibus dolendum est. Ut igitur
caeteros omittam, emersit ex eadem Hispania tempore
sancte memorix Caroli piissimi atque invictissimi
Augusti quidam Felix nomine, actu infelix, Urgelli-
tanensis civitatis episcopus : qui juncio scelerato
errori Elipando Toletanz urbis episcopo, secundum
bumanitatem non esse proprium Filium Dei, sed ado-
ptivum pr:edicare ausus est ; et hac virulenta doctrina
uterque Hispaniam magna ex parte infecit. »

Narrat inde Felicem propinare Gallis οἱ Germanis
conatum veneni hujus haustum : Caroli cjusdem
Magni jussu, et Adriani 1 papz auctoritate congre-

tam synodum (Rati-bonz, sive Raiginsburgi ; nam
ta vocat Alcuinus [ Advers. Élipandum, lib. 1j ) cum
erroris sui auctore Nestorio pr»sentem condemnasse.
Quando hic habita synodus fuerit, observavit Jaco-
bus Sirmondus (a), nempe anno 792. Imo ductus
inde Felix Romam, coram Adriano in basilica sancti
Petri h:xresin confessus, eam abdicavit, libereque
redire in urbem suam fuit permissus, uti refert Egin-
hardus ia Annalibus suis, sub Ludovico Pio conscri-
ptis M : quem auctorem, quia ignotus antea fuit (2.
non ullo nomine Baronius (d) et alii appellant. Qui
et scripsisse de errore suo libros ad Elipandum di-
rectos ait (ad. an. 792). « Orgellis est, inquit, civi-
tas in Pyrenzi montis jugo sila, cujus episcopus no-
mine Felix, natione llispanus, ab Elipando Toleti
episcopo per litteras consultus, ctc., valde incaute
ac inconsiderate, et contra antiquam catholice Ec-
clesie doctrinam adoptivum non solum pronuntiavit
(Christum Dei Filium); sed etiam scriptis ad ineimno-
ratum episcopum libris pertinacissime pravitatem
opinionis sux: defendere curavit. »

Ex quibus verbis natales Hispanici Felicis adeo
indubitati esse debent, ut frustra sil. prosapia eum
fuisse Gallum Joannes Tamaius volens. Ab eo enim
interpolata vita fuit Beati, in qua lioc legimus. edita
die 19 Februarii, quanquam affirmet se eam ex Le-
£endorio Asturicensi desumpsisse. De quo iterum cum

Beato agemus. Exstant quidem ir appendice Ope-
rum Alcuini epistole et confessiones Felicis episcopi
Urgellensis et Elipanti archiepiscopi Toletani [ quam
confessionem etiam Lalandus edidit in Supplemento
Conciliorum Gallix: Sirmondi, pag. 89 ). Item. Epi-
stola Felicis ad filiam in Christo charissimam. Nec
non epistola Elipanti ad Felicem nuper conversum.
Demumque Elipanti ad Alcuinum, sive Albinum. Alia
responsiones continens prioris epistole ejusdem.

eque tum recens natus error hic; namque ab

a) In notis Conciliorum Galliz, tom. Il, pag. 160.
b) Editus fuit inter Germani: Scriptores , absque
nomine, a Justo Reubero, deinde sub Eginhardi a
Duchesnio, tomo 11 Script. Francie, pag. 235.
AM Ante editionem Auctor. coxtan. Galli: Du-
chesnii.

(d) Tom. IX, ad ann. 799. n. 10; Morales, lib. xii, D
cap. 26

p. 26.

fe Morales, lib. xin, cap. 25 et 26.

f) Edita ex pariea Cl. Floresio est tom. V, p. 559.
Neque enim exstat nisi ejus fragmentum insertum
Deati et Heterii epistolis, sive Apologetico adversus
Elipandum, quo de nos suo loco. Elipandi autem ad
Fidelem epistola scripta ibidem a Florezio dicitur
Christi anuo 785.

(d) Meminit hujus Adrianus papa in epist. ad om-
nes Hispanis episcopos contra Elipandum, quam
Sirmondus edidit tomo 11 Concil. Gallix, pag. 161,

uamque postrema editio Parisiensis omnium con-
liorum exhibet.

(h) Exstat Elipandi adversus Migetium hereticum
epistola, seu potius Invectiva, e Toletano sxculi xi
codice, Plut. v, num. 16, a Cl. Florezio primum edita
Hisp. Sacr. tom. V, a pag. 543.

() Hanc etiam Elipandi ad Carolum Magnum epi-

*

nos non fallit) in quodam codice ms. Toletanze Ec.
clesixs, in quo, uti et in aliis, conservatur magnum
quoddam adversus Elipandi bunc errorem Beati atque
Heterii quibus de statim agemus opus : epistola quz-
dam legitur ab Elipando Toletano episcopo ad quem-
dam abbatem Fidelem appellatum, cujus loci igno-
ramus, sed in Asturiis manentem, Octobri mense
hujus nuper laudati anni Toleti, ut videtur, scripta :
quo anno (e), Silone rege As!uriarum defuncto,

auregatus Alphonsi Catholici nothus, Aphonso Casto
ejecto regnum usurpavit. Argumentum bujus epistole
apud Ambrosium Moralem (cap. 26) videsis; qu:
tamen hactenus in schedis latet (f). Hoc autem pri-
mum scriptum fuit quo Elipandus pro vesana sua sen-
tentia stylum strinxit, Beatum incusans eum quem
nuper laudavimus, unaque Heterium Oxomensem
nuncupatum episcopum , ejus amicum et asseclam :
eo quod inconsulto praesule Toletano, imo contra

B sentiente, Asturiarum incolx ipsi j quod veluti op-

probrii loco jacit, qux» sibi viderentur, docerent
populos ; laudansque Arcarium quemdam episcopum
prudentia et obsequii nomine, qui super utriusque
ati atque Heterii doctrina officiose eum consuluis-
set. Refert inibi se errorem alium circa celebratio-
nem Paschatis, cujusdam Migetii (g), una cum aliis
przsulibus Hispali serpentem exstinxisse (A), spera-
reque similiter exstinclurum Beatianam (sic a Beato
appellat) in Asturiis hxresin. Huic sane epistolz re-
posuere ii quos diximus Beatus et Ileterius, de quo
paulo post dicemus, ver: sententizx apologema.
Neque admonitus aut repressus Elipandus Felicis
nitentia, imo eamdem hujusce erroris causam
Herum ipse tueri satagens, ad Carolum Francorum
regem, imo et ad quosdam dedit episcopos litteras,
« in quarum (ait ipse Carolus [In epist. de qua infra])
serie non satis elucebat, an quasi ex auctoritate ma-
gisterii nos vestra docere disposuistis, an ex humili-
tatis discipulatu nostra discere desideratis. » Certe
in his qux? Carolo regi sunt directe ab eo petiit ut
libelli sui de re conscripti (idem est cum episton)
textus in przsentia ejus legeretur (i). Quod Carolus
exsecutum sese ait, ex omnibus su: ditionis Eccle-
siis vocatis ad concilium episcopis, coramque iis reci-
tata epistola. lloc est concilium illud Francofurtense,
seu Francofordiense, anni 794 celeberrimum, at non
omni ex parte beatum : in quo sancte quidem anathe-
malizata fuit « impia ac nefanda hzresis Elipandi
Toletanz sedis episcopi, et Felicis Orgellitani eorum-
que sequacium, qui male sentientes in Dei Filio as-
serebant adoptionem, » ut canon primus loquitur :

stolam, e Toletano quem przdiximus codice vulga-
vit primus omnium Florezius eod. t. V, a pag. 558,
in qua numero 2 hzc leguntur : « Contra cujus
(Beati scilicet) vesaniam nos indigni et exigui juxta
tenuitatem nostri sensus sacerdotibus vestro regi-
mini subditis epistolam relegendam atque tractan-
dam, et vestris sacris obtutibus presentandam dire-
ximus : poscentes vos per eum qui pro le in cruce
manus innoxias extendit, et pro te sanguinem pre-
tiosum effudit, et pro te morlem pertulit et sepul-
crum, et ad liberandos electos ad infernum descen-
dit, et pro te resurgens tibi viam ad celos rever-
tendi, scilicet ad celestem patriam demonstravit :
ut per te ipsum arbiter redeas... casto el salubri
judicio dirimas, et absque adolationis oleo aquo
pondere sententiam promas, ete. » Elipandi autem
ad Gallie, Equitanie, atque Austrie (sive Austrasix)
episcopos epistola, cujus noster meminit hoc num.
habetur prima omnium in eodem Toletano codice,
plut. V, n. 16, in cujus fine legitur ? « Perscribtus
est liber iste Deo auxiliante sub die xix Kalendas
Februarias xra 1108 (Christi 1070). Orate pro Vin-
centio presbytero scribtore. Si Christum Dominum
habeatis protectorem. Ámen. 1

$51

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

53

temerario. antem ausu catholicum de adoratione A Hispaniis caput excetra erroris in discipulis quibus-

imaginum, Nicxn:e secundz» synodi generalis (a) tunc
forsan haud satis in Grzxeco fonte intellectum dogma,
in canone secundo damnatum.

Unde emanavere ad Elipandum , simulque genera-
liter ad llispanix episcopos, qui non omnes tamen
: luto isti h:esisse veros:milius est, refutatorizx epistole :
prima, qux episcopis duntaxat ltali:e eo in concilio
coeuntibus ascripta, et ad provincias Gallicie ac
Spaniarum directa: secunda episcoporum Germania,
Galliz:: et Aquitanize presulibus Hispanic inscripta :
tertia vero Caroli ipsius ad Elipandum responsoria,
cujus ad eumdem et cxteros ἐπ partibus Hispaniarum
consacerdotes nuncupationem esse voluit. Qu: omnes
in concilii hujus actus conjecte sunt ( Edit. Pa-
ris. ultima tom. VII, col. 1093); uti et Adriani papel
alia (/bid., col. 1014), non jam ad Elipandum sed
contra eum, Galliciis Spaniisque (ita legitar) Eccle-
siis pra sidentibus inscripta; et ante concilii jam dicti
celebrationem, statim atque de missis ad se ab Eli-
pando literis Carolus ipsum admonuit, exarata. Le-
guntur et alie ejusdem pontificis tertio volumine
collectionis Duchesnianx Historiw Francorum.

Strinxitet contra Elipandum calami aciem, mul-
tisque cum eo super dogmate isto Alcuinus egit.
Aleninus, inquam, Caroli Magni magister, quen
itle hoc. ipso tempore propter doctrinis existima-
tionem e Britannia evocaverat. Leguntur nam-
que in hujus Operibus Parisiensis editionis anni
1617, ab Andrea Duchesnio procuratz;s, tum ejus
epistola ad Elipanlum Toletanum episcopum cohorta-
toria in catholica fide; tum alia Elipandi ad Alcui-
sium continens responsiones prioris alterius (b) (dequa
jam supra diximus) ; item libelli duo Alcuini contra
epistolam sibi αὖ Elipando directam , quibus evacuat
pravas illas assertiones. Nec non ibidem exstant con-
tra Felicem Urgellitanum libri vit, sub nomine Pau-
lini Aquileiensis, in Bibliotheca veterum Patrum vul-
gti, quos idem Duchesnius Alcuino asseruit (c).

Sunt enim diversa qux» adversus hunc errorem
Paulinus ejusdem temporis scriptor Caroloque valde
charus exaravit : nempe libellus de sanctissima Tri-
- nitate. adversus. Elipaudum Toletanum. οἱ Felicem
V rgellitanum antistites, dictus Sacrosyllabus (hiec est
epistola superius memorata hujus Paulini aliorum-
que Italix episcoporum nomine ad provincias Ilispa-
nix des;inata); atque item libri tres contra cumdem
Felicem Urgellitanum episcopum , cum epistola ad
Carolum Magnum , quos jam laudatus Andreas Du-
chesnius ex codice ms. Puteanorum fratrum cum
Alcuini Operibus emisit in publicum. Agobardusetiam
Lugdunensis przesul. contra Felicem Urgellitanum ad
Ludovicum imperatorem directum librum emisit.

Tant» molis fuit redivivi apud nos erroris, ut
' jactabatur, Nestoriani machinationes, ct falsissimas
duorum episcoporum assertiones veritatis malleo
eonfringere. Et tamen post conciliare ac pontificium
' anathema (laudantur hac re super celebrata conci-

lium Narbonense (d), Romanum (e), Urgellense (f), D

Aquisgranense (g) apud varios) movebat adhuc in

(a) Rem forsan acu tetigit post diversas hac super
᾿ dilferentia utriusque concilii conjecturas Ludovicus
᾿ Maimbourg societatis Jesu Gallus in Historie Icono-
celastarum volum. II, lib. v, ad an. 794, et plura
confert docte animadversa post Sirmondum ad hoc
: concilium Francofordiense notis Joannes Mabillo-
nius in. przefatione ad primam partem s:eculi quarti
de Áctis 5S. Benedictinorum, 8 ὅ.

(b) Et hanc Elipandi ad Aleuinum sive Albinum
epistolam ex Alcuino ipso edit. Paris. 1617, col. 910,
mutatam intulit tomo V, a pag. 562 CI. Florezius;
necnon ejusdem aliam ad Felicem (Urgellensem) n«-
per conversum seu resipisceutem e Ducangio in prz-

dam Elipandi, quos sese in Ásturiis cognovisse, et
quia post trinam admonitionem adhuc etiam in eodem
errore permanebant, ut hzreticos devitasse, Jonas

rodit Aurelianensis. Videantur tamen ab iis qui

lipandi errorem quodammodo excusari vellent,
Franciscus Suarez, Gabriel Vasquez in Commentar.
theologicis; et post eos Joannes Eusebius Nierem-
bergius in epistola (h) ad D. Laurentium Ramire-
zium de Prato scripta, et cum Luitprandi operibus ab
hoc publicata.

Nulli autem fuit inferius Beati Hispani de nostris
Ecclesiis super eadem re atque his ipsis diebus me-
ritum, cujus, ct Heterii (fuit hic Oxomensis episco-
pus) liber exstat Adversus Elipandum. Opposuit sese,
uti jam diximus, novo Elipandi dogmati Libaniensis
in Asturiis Beatus, doctus vir, ac testimonio Alcuini
tam vita quam nomine sanctus; et quia cum Ileterio
sibi erat intima consucludo, ejus etiam nomen in-

B scripsit operi, quod sub hac inscriptione officii plena

in Toletan:: Ecclesie codice quodam nuper a nobis
memorato legitur : Enminentisssmo nobis et Deo ama-
bili Elipando Toletane sedis archiepiscopo, lHeterius
et Beatus in Domino salutem. Tantum abest ut veri-
tatis amantes viros irritaveril superba illà supra a
nobis dicta Elipandi ad Fidelem abbatem , utriusque
horum operz repreliensoria cpistola.

Primus, quod sciam, in lucem protulit antiquitatis
hoc monumentura Petrus Stevartius in. Collectione
insignium auctorum , tam Grxcorum quam Latino-
rum, de rebus ecclesiasticis (Ingolstadii, 1616, in-4-),
hac scilicet inscriptione : Heterii episcopi Uxamensts
et Deati presbyteri. adversus. Elipandum episcopum
Toletanum de adoptione Christi Filii Dei libri duo.
Deinde in Bibliotheca Patrum editionis quartz Pari-
siensis Lomo IV ct aliis. Ms. exstat in duobus codici-
bus ecclesi» Toletan:ze (Pluteo xxx, num. 15, sub
nomine Eterii adv. Elipandum ), quorum alterum vi-
dit Morales uti jam diximus, et Franciscus Pisa
(Vide Hist. Tolet., fol. 457) (i). Meminit hujus operis
ad Carolum scribens ipse Elipandus, ut constat. ex
his Carolinx responsionis verbis (Edit. Paris., col.
1051) : « Exemplum mihi Constantin: imperatoris
proposuistis, cujus initium beatum Isidorum lau-
dasse dicitis, et finem doluisse, quod ne mihi acci-
dat per quemdam Beatum (male beatum in editis)
quem Antiphrasium cognominastis, benigne suade-
tis. » Hac Antiphrasii compellatione quasi irrisoria
usus fuerat Elipandus (contradictorem Latine dixeris),
Beatum significaturus. Imo et in eo conspirans Fe-
lix, qui Alcuino rescribens : « Reverentissimo fratri
Albino diacono, non Christi ministro, sed Anti-
phrasii Beati fosdissimi discipulo (j) » epistolze in-
Scripsit, uti Joannes Mabillonius rectissime emenda-
vit (Praatione ad primam partem seculi iv, de. Actis
SS. Bened., 8 1) : qui et. de hoc ipso Antiphra-
sii nomine duo alia testimonia , epistol:e scilicet? Eli-
pandi ad Felicem, et Vitze Alcuini, produnt Beati.

Laudat quoque idem opus Beati Alvarus Cordu-
bensis, hactenus ineditus sequentis sxculi scriptor,

(d) Anno 778, in Gallia Christiana, tomol, pag. 208;
Synopsi Labbei, pag. 915.

(e) Apud eumdem Labbeum sub Leone lll, anno 799.

(f) Apud Baluzii append. ad Agobardum.

(g) Apud Lalandum, in Supplem. Concil. Galliz,

az. 89.

d (h) In edit. Oper. Luitprandi, pag. 518.
li Utrunique hunc. codicem sepius vidimus atqua
invicem contulimus ; atque ex antiquiore, qui exeunte
seculo x aut subsequentis initia exaratus videbatur,
exeniplum desumpsiinus quod nobis nunc ad manum
est.

(j) Totidein atque ipsissimis verbis inscribitur

' fat. Glossar. med. et inf. Lat. nn. 29 οἱ 51, qux»
exstat eod. tom, p. 577.
(«) Notat et. PIacceius De Script. pseud., p. 233.

Elipandi ad Albinum sive Alcuinum epistola apud
CL. Florezium, toin. V, pag. 562.

855

NOTITIA HISTORICA.

851

variis in locis suorum operum, ut ait Morales; ibi- A uti przssentis, cum vere fiat, uti adversus Elipanduri

que eum notare, Beatum impeditiore lingua fuisse
idcircoque ad scribendum quam ad disputandum ha-
biliorem et promptiorem. Nos huuc ejus locum non
vidimus quo ita de Beato censet, sed tantum quod in
epistola 1, ad Aurelium Flavium Joannem, inter alia
sanclorum Patrum testiinonia argumentum ejusdcm
epistole promoventia, Item, ait, ez libro Beati Hete-
rii contra Helipandum (legesis Beati et Ileterii, nam
duo sunt, οἱ Heterium οἱ Helipandum cum nota
aspirationis non incusamus) cum dicit : qui me mi-
sif, mecum est, etc. Confirmatque emendationem,
eumdem laudans statim : 7tem superius nominatus
᾿ Livanensis Beatus. (Quod si discutere volueris, etc. El
in alia ad eumdem : Sed ut Beatus Libaniensis pre-
sbyter dirit. lbidemque mox : Pene temporis nostri
Beati Livaniensis presbyteri.

Quibus locis sive patriam sive locum commoratio-
nis ejus indicat. Apud Sebastianum Salmanticensem
episcopum, sive Alphonsum regem, in Chronico : in-
ter alios terrx tractus {0 immissi denuo sunt sub
Alphonse Catholico Pelagii genero fideles Hispanize
populi, Asturiarum quibusdam angulis ob Saraceno-
rum metun usque ad eum diem restricti), Levanam
nominatam legimus. « Eo tempore populantur, ait,
Primorias, Levana, Transmera, Supporta, Carranza,
Burgis, 4φυ nunc appellatur Castella, et pars mari-
tima Gallz::cixe. » Hodie non ullum certum oppidum,
quod sciam, sed pars quiedam As:urum inter Oveti
et sancte Julian: sive Santillane, ut vocant, Ástu-
rias , totius provinciz »ltissima et asperrima, novem
longa quatuor autem leucis lata, provincia de Lie-
bana nuncupatur sub ducis Infantatus ditione. ln eo
tractu oppidum est, Vallemcavatam (Vulgo Valca-
vado) vocant juxta Salduria, in cujus ecclesia corpus
quoddam sancti viri, quem Santo-Vieco populares
corrupte, uti videtur, pro santo Deato appellare
amant , religiose asservatur ; seorsumque alterum ex
ejus brachiis colendum palam ostendi plures aflir-
mant (s). Monachum suum Bencdietimi (b) lepes,
Wion et Menardus, imo hypoboliizus llaubertus in
Chronico ad annum 792. Mabillonius (c) autem ali-
quando, et alii omnes (d) non ejus instituti, presby-
terum tantum fuisse aiunt. Sed. retractavit judicium
suum Mabillonius cuim ad Beati accessit res gestas
priore parte s:eculi quarti, monachum ct abbatem ex
Alcuini, atque cjusdemmet Beati libris, ostendens.
Ex legendario quodam Asturicensis ecclesie Beati
hujus actus seu Vitam, ad Februarii diem 19, quo
vir sanctus colitur, Joan. Tamaius produxit. Sed qui
parvam aut nullani fidem huic habent martyrologio,
non faciunt ei ullam injuriain. Quo de infra agemus.
Quibus aliter visum fuerit, Beati obitum anno 798
inde docti assignabunt.

Quod vero ibi, et apud eumdem lHaubertum anno
192 adnotatuin legitur, Heterium et Deatum pro ca-
tholicis Hispanis missos Francofor.iiensi concilio in-
terfuisse : iisdem supra laudatis Patrum eo vocato-
rum, et Caroli regis prxcipue litteris ad. Hispanize
episcopos directis, redarguitur (e). Nulla enim Beati,

(«) Morales, lib. xin et xxvir; Lobera in Ilistor.
Legion., cap. 55; Tamaius in Martyr. Hisp., x Feb.

(b) lepes in Chron. Bened. ad annum 785, tomo lll ;
et ad annuu 557, c. 5, tom. I; Wion in Ligno vilz,
lib. n, c. 65; Menardus in Appendice Martyr. mo-
nastici litt. D.

d In Actis SS. Bened. s:xeculi i1, parte i.

d) Morales, lib. xin, cap. 26; Mariana, lib. vit,
eap. 8; Tamaius in Martyr. llisp., die 19 Feb.,
pag. 184; Bollandus, de Actis Sanctorum eadem die.

(n Consentit Mariana dicto cap. 26, οἱ Tamaius
ibidem.

{ ) In Sacrosyllab. seu epist. jam laudata episcop.
Itali: contra Elipandum.

(9) Liguriz, listrie, llesperie, Emilie, vel Hli-
Brie, Venetiie, A2mili: vellent alii legere.

scriptoris inibi mentio. Et ex eodem Carolo novimus
convocatos in hunc coetum omnes ejus ditionis, 41:8
tunc Francorum regi parebat, episcopos ; necnon ct
ex Britanniis aliquos, tandemque ex ltalia Petrum
Mediolanensem, Paulinum Aquileiensem, et ex Ger-
mania, Gallia, Aquitania alios, quin adjungat ex
Hispania aliquos. Paulinus (f) autem Aquileiensis
quod ex Hesperia addit, (4) Liguriaque, 4Emilia ct

ustria provinciis, potius ad Italicam quam ad Hispa
nicam Hesperiam pertinet. Nam et ipse sedem suam
Aquileiensem, sive Forojuliensem, qux pars Italie
vel nunc est, Hesperiis oris accinctam paulo prius
appellaverat.

Ex eadem certe constat Felicem scriptze hujus syno-
dalis Paulini stylo epistole, hoc est concilii Franco-
fordiensis tempore, nondum vere pannituisse, sive ad
hxresin suam una cum Elipando tuendam denuo
lapsum fuisse; imo impoenitentem vita functum in

B Lugdunensi relegatiore, Ado Viennensis auctor est.

De Elipando aliter vulgo sentiunt (A). Profecto, si
germana est Archarici Bracarensis episcopi ad eum
cpistola, quam Tamaius ex ms. co:lice se desumpsisse
ait (Die 19. Feb., pag. 187), revera autem inter epi-
stolas pr:iesulum quas collegit. et notis illustravit
Julianus (omnia oflicin:e Higuerianze merces) a D.
Laurentio Ramirezio edita jam fuerat : certe inihi
Toletani concilii ab Elipando coacti, retractatique
coram Patribus veteris erroris mentionem legimus :
quie omnia more suo amplificavit pseudo-Luitprandi
artifex, ac pseuilo-Juliani, pluribus in locis Ὁ : de
quibus móx aliqua dicenda sunt, postquam adnota-
bimus Beati przeter dictum opus adversus Elipandum
(in quo notandum est cum Joanne Mabillonio [/n ob-
serv. previa ad Beati Vitam] acta sancti. Andree,
quie recentiora creduntur, laudari), exstare adhue
inedita in Apocalypsin commentaria, sive catenain,
ut vulgari similis form: scribendi verbo utar, ex

C sanctis 'atribus, quorum aliqui jam non exstantes

ibi laudantur; atque idcirco magnum operx pretium
esset ea in publieum post tam longum silentium
exire (j) : quod idem Mabillonius desiderabat (K).

At hoc esse Deati opus, quanquam desit omnibus
in exemplis auctoris nomen, ambiguum haud est
apud nostros. Argumenta sunt, primum lleterio
nuncupatum fuisse quo cum Elipando Beatus osstilit,
verbis his qux indicant vitx: consuetudinem et ami-
citiam : « II:c ego, sancte Pater IflIeteri, te petente
ob :edificationem studii fratrum tibi dicavi, ut quem
consortem perfruor ordinis, cohzredem etiam faciam
mei laboris. » Secundum, servari codicem in eccle-
sia Vallis-Cavatz* meinbranaceum, in quo descripta
sunt ante septingentos annos commentaria ista, fa-
mamque ibi perpetuo viguisse ejus ea esse auctoris
cujus est sepultum ibidem ac reliziose cultum sancti
viri corpus. Codex hic descriptus fuit era 1008, hoc
est anno Domini 970, sed hunc se vidisse amd pri-
vatum quemdam llierony mus ftomanus de la Higuera
Historie Toletanz adhuc uis. lib. xiv, cap. 17, scri-

(h^) Morales, dicto cap. 26; Mariana dicto cap. 8.

(i) Luitp. ad ann. 795 et 810; Julianus in Chro-
nico, num. 402, 441.

(j) Vide Ludovicum Alcazar in Apocalypsin, pag. 89.

(h) De Deaüi γνησίῳ in Apocalypsin Joannis inedito
hactenus commentario, inferius sermo redibit. Arca-
rici autem sive Archarici Bracarensis ad Elipanaum
epistola, cujus noster hoc loco meminit de ejus tide
dubitans, sese ipsa commentitiam herique aut nudius
tertius confictam prodit. « Mirifice (incipit) me dele-
ctaverunt litterz: paternitatis vestre, quibus mihi
significatis vos coram Patribus ad concilium Toleta-
num congregatis stetisse sententie S. M. E. B. et
jussibus S. D. apostolici Adriani benevolas et faciles
aures adhibuisse, ctc. » Risum teneatis? Apud Ta-
maium Martyrol. Ilisg. Y. V, «à χα 5^9 VSuiatw

805

hunc eumdem esse Beatum cujus mentio fit in Mar-
tyrologio Romano et Usuardi die 9 Maii « In castro

indecino depositio sancti Beati confessoris. » Beda,
el ex eo Galesinus, Rome habent. Sed castrum Vin-
decinum seu Vindocinum, in Gallia est urbs Vendóme,
in qua parcecia est Beato dicata ; espelunca ostenditur
in qua vixit et sepultus fuit, Augustino Lubino teste
in suo Martyrologio illustrato (Tabula v, pag. 108).
Dies quoque diversa est. Similis alius codex fuit in
monasterio sancti lsidori urbis Legionensis, descri-
ptus et is zera 1085, sive anno 1047, qui nunc est
penes excellentissimum marchionem de Mondexar.
ixstant et duo alia hujus operis exemplaria : prius
satis antiquum in bibliotheca sancte ecclesi: Ove-
tensis, et alrerum in monasterio regio divx Virginis
de Guadalupe; quos omnes vidit Ambrosius Mora-
les (b). Fuit et aliud in bibliotheca eminentissimi
domini D. Antonii S. R. E. cardinalis de Aragonia

ul nobis retulit Martinus Vazquez Siruela, amicus B

noster doctissimus; et aliud adhuc est in bibliotheca
Toletanz Ecclesi:, ut ex cjus catalogo, quem ms.
servamus, liquet (num. 30, 15).

Diximus multos esse in excusando Toletano anti-
stite Elipando, aut amplificanda ejus penitentia re-
busque ejus enarrandis, Toletanz creationis pseudo-
historicos, Julianum scilicet Luitprandumque , ex
quibus aliqua hic dabimus, ut vanitatem eoruin au-
ctoris ostendamus. Archidiaconus Julianus ait !/ In
Chronic. num. 595) fuisse Toletanum sub Cixilane
archiepiscopo Elipandum, quo tempore Carolus Ma-
gnus Toleti fuit, desponsavitque Galianam Galafri
ejus urbis regis filiam: ex qua, ut quidam auctores
aiunt, Ludovicus Pius imperator natus fuit. H:ec ma-
gni Juliani eruditio est, quam stupent nostri homines,
unum veteres omnes coutra niti et credi velle. Nihil
certius est (c) quam Ludovicum Carole regi ex Hil-
degarde Sueva uxore procreatum, prope cujus sepul-
crum Metis apud sanctum Árnulphum jacere dicitur;
nihilque a veritate magis absonum quam Toleti Ca-
rolum aliquando fuisse, Galianamque in uxorem du-
xisse. H:ec enim posterior una est ex anilibus fabulis
qux temere in aliquot ex nostris historiis (d) proru-
pere, jureque prudentiores abjudicant (e).

Texit deinde (num. 401 et scqq.) gesta Elipandi,
aique eum Toletanum fuisse civem, sed ex genere
Gothorum (Gracchorum corrupte, ut credimus, edi-
tum fuit [ f] ) deceptumque a Felice Vincentioque scri-
psisse de adoptione Christi ad Carolum Magnum sibi
amicissimum. Vellem quidem in epistola Caroli ad
eum directa vestigium hujus amicitie exstare ali-
quod. Sub Elipando refert ( num. 402) Muzarabes
sub Saracenoruin jugo vehementissime passos fuissc.
Et tamen paulo post. (num. 411) (quol in altissima
quiete ac rebus prosperis Christianorum obtinere a
Mauris arduum fuisset) Elipandus in cadem Tole-
tana urbe concilium plurium episcoporum habuisse
dicitur ; atque eo quidem tempore quo (ait idem Ju-
lianus. alibi [num. 402]) : « Muzarabes vehementis-
sime passi sunt injuriis Saracenorum provocati, pro-
pter quod multi ad Asturias, alii ad Gallias fugere

(a) Confundere videtur hoc loco noster Toletanum
Beati et Heterii codicem Plut. xiv, n. 25, qui epo-
chen ascriptam non habet, cum Enpandi ejusdem
bibliothecze codice Plut. v, num. 16, xra 1108 a
Vincentio presbytero conseripto, in quo Elipandi
epistolas ad Gallie episcopos, ad Carolum Magnum
et ad Migetium καὶ paulo ante dicebamus. .

(P) Vide eum lib. xim, cap. 27.

(c) Eginhartus in Vita Caroli, versus finem ; Paulus
3Jiaconus in Fragmento de Caroli majoribus et libe-
yis, tomo 11 Hist. Francoruin, pag. 202; San-Mar-
thani fratres, Histoire de la Maison de France, t. 1,
hib. Ἢ cap. 0. Ι AI Be
sannd) st. scneral. Alplonsi regis, Beutet, et alii ex
fabulosa ltisioria , in cujus cap. 1 et 13 οἱ

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.
ptum reliquit (a). Qui auctor ibidem conjectatur Α coacti sunt: » ut ejus telo Julianum

856
petam, quo
cum Luitprandus, ejus xvi homo, ut fingit, conspirat
omnino (Ad ann. 7129, n. 241, et 286, n. 251), de his
lisdem annis concilio ascriptis loquens.

Postea idem Julianus missos ait ad Carolum Ma-
gnum cum Elipandi legatione et litteris Grumesindum
ejus archidiaconum, et Lupum Andrez ficulnei : cujus
Andres, Lupi patris, memoranda ibidem facinora et
originem familix su: De la Higuera (cui ficulnei La-
tinum cognomen convenit), et aliaram Hispanarum
ejusdem stemmatis, Hieronymus Romanus de la Hi-
guera, pseudo-Juliani architectus (ut creditur) con-

lomeravit : de quibus nos alibi (q) Mos , (num.
), Heterio episcopo duntaxat, nulla Beati veri au-
ctoris habita mentiorre tribuit Apologeticum adversus
Elipandum. Imo Archaricum Bracarensem episcopum
litteras ad eumdem dedisse et ab eo accepisse super
uxmstione de adoptione Christi, paulo post relert
num. 409, 410).

ΑἹ quia hujus Arcarici, sive Archarici epistolze dux
ad Elipandum in eam collectionem epistolarum con-
jeee sunt, quas Julianus noster auctor procurasse
ac notis illustratas in schedis reliquisse dicitur, ho-
die jam cum Luitprandi operibus a D. Laurentio
Ramirezio a Prato juris publici factam: hic sisten-
dum paulisper est, ne illaudatus a nobis hic scriptor
Hispanus, si vere scriptor fuerit, dimittatur. Epi-
stole quidem ah Archarico quodam pr:zsule ad se
scripte super Beato et Heterio Elipandus meminit in
ea, quani: superius laudavimus, ad Fidelem abbatem
data. Multa tamen sunt 41:5 novitatem et supposi-
tionem in his epistolis, de quibus nunc agimus, re-
dolent. In prima eminentissimi titulus Elipando tri-
butus ab Árcharico, fastus sxcularis eo tempore
potius quam ecclesiastic:e modesti:» proprius; quan-
tumvis Ramirezius laudatus uberi nota hic przsto
esse curaverit. Habemus enim Isidori aliorumque,
imo et Alvari Cordubensis fere xqualis epistolas,

ο duit socco isto non ambalant.

Metropolitanorum item Hispalensis, Emeritensis,
Tarraconensis mentio, quos consuluisse se Archari-
cus ait. De Tarraconensi etenim debellata ἃ Mauris
ab anno 719, ac funditus excisa. urbe, quod vulgo
scribitur apud Cataloni: auctores (/): στα id cre-
dimus, durasse Ecclesiam, nedum sedem metropoli-
tanam. Emeritensis vero episcopi post. Maximum,
qui florente adhuc Gothorum imperio conciliis duo-
bus Toletanis xv et xvi interfuit, nulla ulterior men-
tio. Eversa fuit a Mauris urbs, ut apud Rasim Árabem
historiographum legitur (In Hisp. descriptione) ; ea-
que sul jugo illorum passa est, qu:e in epistola qua-
dam Ludovici Francorum regis Pii, Caroli Magni filii,
qu:e inter Eginharti est epistolas, ad Emeritensem
universitatem data, recensentur (i). De Hispali cer-
tum est Joannem sacra rexisse adhue proximo buic
nono sxculo, magni apud onines atque etiam Mauros
habitum : de quo nos suo loco ob doctrine ac mo-
numentorum ejus laudem plura dicemus. Sed quid-
quid de durante in his urbibus episcopali dignitate

icendum sit: quod tamen duraret adhuc inter ca-
ptivitatis et perpetui belli turbas illa sacrx politiae

aliis h:ec habitatio Caroli Toletana eum aliis legitur.

(e) Morales, lib. xin, cap. 20; Garibayus, lih.
xxxvii, cap. 15; Mariana, lib. vi, cap. 10; Pisa, in
Historía Toletana, lib. 1, cop. 17 ; Barreiros, in lti-
nerario, fol. 98 ; Vaseus, in Chron. ad ann. 757.

f) In edit. unica Paris. 1628.

) In Juliano hypobolim:o.

ἵ lcart, Grandezas de Tairragona, cap. 9 οἱ cap.
91; Beuter, Hist. de Espaíia, part. 1, cap. 28; Puia-
des, Hist. de Catalufía, lib. vi, cap. 148; Zurita,
lib. 1 Annal. de Aragon., c. 28.

(i) Apud Sirmondum, post notas ad Capitula Ca-
roli Calvi, ct apud. Thomam Tamaium in Apospas-
matio de rebus Emerit., cum Pauli Diaconi libro de
Vitis PP. Emer. edito, pag. 151.

851

NOTITIA HISTORICA.

$58

velus cconomia, et metropolitanorum inter se tot A rum inventa pseudo-chronicorum, quibus adhzerebat,

parasangis divisorum comuinunicatio ; et non potius
super religionis capitulis promptius οἱ expeditius
inwr vicinos antistites conferretur, vix mihi per-
suadeo.

Tertio movet, Archaricum dicere se Adrianum
poutificem consuluisse ; idque de eo tempore dicere
quo jam Adrianus ad Hispani: episcopos, et Carolus
rex ad Elipandum epistolas, que vel hodie exstant

de aliis quippe nil scimus) scripsissent. Qua tamen
in epistola Adriani oportuit utique non pratermitti,
Arcbaricum ad eumdem hac super re dedisse litteras.
Quod minime factum ostendit Adrianus, qui episto-
lam suam ita inscripsit : « Consacerdotibus nostris
Gallicis Spanisque Ecclesiis prxsidentibus. » In qui-
bus dubio procul, et ante plures venit intelligendus
Bracarensis. Imo universos, nullo dempto, statim ab
initio, « non sinceris sensibus ejus fidei communioni
$0Ci2l08 ; » ac Lota epistola « Lemeritatis dementia de-
lusos, querulos, obirectatores, Deo odibiles, ca:cos,

scelestos, immites et. incompositos » esse ait; tan- B

deinque, ni resipuerint, exiremum omnium malorum
anathema imponit. Nolim utique injuriosus esse ma-
gno viro et pontilici. Certe apparel. magua eum in-
juria Arcaricum Gallecie episcoporum primatem
effecisse : si ab eo consultus, nulla ejusdem faeta
mentione, generaliter universis ejus provincie epi-
scopis eamdem erroris notam impingere non du-
bitavit.

Quarto, has dedit epistolas bibliotheca sancte
Jusue Toletani, ut legitur in Juliani nota ad primam
epistolam : quie mera est mendaciorum, quie ficul-
neus Julianus architectatus fuit, oflicina. Quare al-
bum calculum adhue his denego, dum fontes legitimi
desiderantur.

Persequamur jam quz Julianus temere de Elipando
fnxit, quivusque suam ipse fidem evertit. Actum
fuisse ait (num. 411) in Toletano concilio isto, quod
nobis nullum fuit, de mutando officio Gothico; eo
quod Patres concilii ltali:& perperam intellexissent,
aut verius imposuissent ea quz de adoptione Christi
non dixere, sanctissimis Hildefonso et Juliano Tole-
tanis Patribus. Cespitavit hzxec referens planus. llc
enim suggillatio doctorum Hildefonsi et Juliani quorum
testimoniis peragere rem suam Elipandus atque cjus
assecle contendebant : non in ltalie ea quam dicit,
sed in Galli: et Germanie episcoporum ad llispanix
episcopos altera epistola leguntur. Neque hi 1mpo-
suere aliqua. Hildefonso et Juliano, sed tantum illa
eorum testimonia sibi non visa quie pro se adducebat
El.pandus, non eo quo sane oportuit loco habuere :
uti habuit C:esar. Baronius (Ad. ann. 794, n. δ) hac
nostra xtate et alii, qui ut has imputatas ab Eli-
pando sancüussimis pontificibus maculas ab opinione

ominum abstergerent religiose ac prudenter ela5o-
raverunt.

Quod ergo poenituerit Elipandum in concilio isto,
sic solemniter videntibus et. consentientibus Mauris
congregato, hic nobis aqua hieret. Scio in actis seu
Vita sancti Beati, quam ex legendario Ásturicensis
Ecclesi» ut ait deductam Joannes Tampius 19 Fe-
bruarii, atque ex eo Actis sanctorum inseruere viri
clarissimi operis magui compila.ores, bujus concilii
Toletani mentionem haberi. Sed Joannis Tamaii hic
mos fuit prposteri quidem judicii et. abominand:e
audaciz, actis genuinis legendariorum ac breviario-

(a) In epistola ad Albertum Furnensem Chronici
praliminari.

inserere : tanquam h:ec ejusdem texturz et auctori-
talis essent. cum ecclesiasticis illis qux» traditioncs
nostr: gentis antiquas conservabant veteribus monu-
mentis. Cujus sic temerarii ausus securi, Henschenius
in commentario hujus Beati Vit:e, atque item Joannes
Mabillonius Benedietinus de Áctis sanctorum istius or-
dinis agens priore parte seculi quarti, acta hxc seu
Vitam, ut germanum historiz scripium acceptavere.
Quo prajudicio ductus Henschenius, credidit Joannem
Marianam ex hac Vita a se visa qui:edam verba mu-
tuasse, cum cerlius sit confectorem Vit: Tamaium
Marian: verbis usum fuisse. Αἱ iuter ea qus suut
Tamaians manus omnia h:ec haberi debere censeo

ue de presentia Heterii οἱ Beati in Francofor-

iensi consilio, ul jam diximus; et qu» de Toletano
altero (ex Luitprando scilicet et Juliano) hic dicun-
lur; atque itidem quod Felicem audimus Gallum pro-
sapia, qui vero kginharti testimonio cui debemus
poiius quam Tamaii credere, Hispanus fuit. Mabil-
lonius acutum huc deveniens, ut solet, viuit, Egin-
hartum opponens Gallic: bujus Felicis patriz; no-
tansque Joannem Marianau asserere id non ausum
(iam a vero abest pro.ecisse eum a Vi.a ista, quod

enschenio excidit). Non jure tamen in nos invectus
quasi omues. Hispaus has adoremus fabulas, hisce
verbis : « Festivi vero suut Hisp.ni, qui si quos ha-
bent nebulones, Francis aut Gallis ascribunt ; quos
aulem insigniores babemus sibi vindicant, ut. muliis
exemplis patet in Martyrologio Hispano. » Meretur
hocce scriptuin ut hiec et acriora adhuc audiat ; sed
non omnes llispaui cum eo consentimus; imo οἱ
pudet nos quotiescunque id in manus sumimus, eni-
xeque cupinus Martyrologium Hispaniz verum huic
Tamaiano, innuineris fictionibus foedo, in quo vera
falsis interpolata passim leguntur, a viro aliquo
veritatis et boni gentis nosir:e nominis amante sub-
rogatum iri. Et nos hanc Galli viri eruditissimi et
modestissimi suggillationem , quam expressit ei

(7 nostra credendi quieque facilitas, chartis his illinere

voluimus : documento fore cupientes, quam oporteat
et nostra intersit , ut non ita male audiamus, vin-
dicare gentem in pristinze sinceritatis ac bona fidei
famam, nil parcentes labori et operz, quam debel-
landis nostrzs pseudo-histori: monstris optimus ac
doctus quisque impendere debet.

At quanta opera Elipandiane huic p«nitentis,
obnoxioque animo erga Carolum regem, ab eodem
Juliano Fuldeusis imponitur et quasi incollatur in-
ventio illa et effosio, tot vel Creo invidendorum
thesaurorum, quot inde fuisse ad se missa volumina
Hieronymus Romanus de la higuera olim jactavit!
Eo enun fundamento nititur tota. machina. : Eli-
pandum scilicet oflicii memorem tunc temporis mi-
sisse ad Carolum plura Hispanorum hominum omnis
generis monumenta , et in his « Chronica Dextri et
Maximi : fragmenta Braulionis, Helece, Taionis et
aliorum, » ut ait ille (num. 414). Quod quidem tam
ipse alibi (a quam Luitprandus ejus gemellus (5)
putide inculcant, ita ut suppositio ac dolus non
prorsus obese naris hominibus sese ipsa prodaut.
Obiisse autem Klipanduim in pontificatu fere Jam
triginta annorum, id est quod tanuetn Julianus sui
admiratores docuit (num. 401): in quo non discc-
dit a Luitprandi calculo (Ad annum 182).

(b) In epistola ad Tractemundum, cui Cüronicon
edicat.

$59

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. DEATUS.

850

ELIPANDI. EPISTOLAE.

(Ex Florez, Espana sagrada.)

EPISTOLA PRIMA.
AD * MIGETIUM HAERETICUM.

1. Epistolam tuam, modulo libellari aptatam, de
tumulo. cordis tui horrifico exortam, de cineroso
pectoris tui sepulero prolatam, non voce interro-
gantis, sed imperio docentis scriptam, olim suscepi-
mus relegendam. Vidimus, inquam, vidimus, et ir-
risimus fatuam et insipientem cordis tui amentiam :
Vidimus, et risui dignam reputavimus sensus tui
ignaviam. Inibi prospeximus quia ille per os tuum
locutus est, qui dixit : Ero spiritus mendax in ore
prophetarum illius. Ibi precul dubio vidimus quia
tu es ille de quo Psalmista ait : Verba oris ejus ini-
quitas et dolus, noluit intelligere ut bene ageret :
iniquitatem meditatus est in cubili suo. Et iterum

A

de quibus alibi Propheta ait: Docuerunt linguam B

suam loqui mendacium ; ut inique agerent laborave-
runt.

2. Verumtamen antequam ad nos scripta vesani:e
tux perlata fuissent : antequam odor verborum tuo-
rum, nobis fetidissimus, aspirasset, rumore percur-
rente vulgi insipientis, nonnulla de te recta esse
credebainus ; postquam tamen stultiti:e nzenias vidi-
mus, statim non solum nos, sed et omnis status ca-
tliolicie fidei te ct omnem fetoris tui doctrinam ex-
borruimus, οἱ perpetuo anathemate fcriendam
b damnabimus. Revera quia dignum est ut eos quos
Dei Filius per przveuientem gratiam de sepulcris
h:irescorum nuiloniodo suscitat, discipuli ejus non
solum nequaquam eos solvere non presumant, sed
eliam profundo anathematis sarcofago usquequaque
dimergant, ne ulterius talium verborum fetor erum-
pat, illos discipuli Christi ita oris gladio feriant, ut
ulterius non solum resurgere penitus nequeant, ve-
rum etiam eradicati funditus pereant, qui unitatem
fidei catholicze venenatis asscrtionibus discindere non
formidant. Ideoque ostendere cupientes te erroris tui
socios fabricatores mendacii, et cultores perverso-
rum dogmatum, sanctarum Scripturarum testimo-
niis in solatium nostri adhibitis, pr:eeunte nobis
ς Filio Dei in columna nubis per diem, et in co-
luiuna. ignis per noctem, armati zelo fidei in occur-
sum Lui, ut vere contra hostem Christi, egredere
nitimur dicentes : [ncrepet Dominus in te Satan, et
increpet. in te, qui elegit Jerusalem. Tibi dicitur,
Migeti, qui cognominaris Satanas, vade retro. Di-
gnum et justum est ut tali stimulo feriotur, qui
"contra regulam catholicz» fidei superbix calcaneum
elevare conatur, ut hujuscemodi pugione justitize

* Ms., Jgetium;

b Ms., damnabitur.
€ Ms., Filium.

C

protinus ulciscatur; ne contra canem leviter nos
mussitasse videamur; ut conterrita rabies, quz
contra sanctum divinz Trinitatis mysterium latrat,
auctoritate vocis illico comprimatur. Non enim fo-
mento vini et olei tua jam curanda est :gritudo,
sed gladio, ex utraque parte acuto, tua pracidenda
est diuturna putredo. Prius quidem turrem superbizx
tux ariete justitizxe elidere nitimur, ne umbra erro-
ris ejus exitiabili morbo fidelibus impendatur. Prius
amentix tuz fabricam rationis lapide evertere cona-
mur, ne 4 munimentum defensionis insipientibus
prebere conetur: in eo scilicet quod non interro-
gantis, scd prius docentis arripueris oflicium, cum
ipse Dominus et Redemptor e contrario, humilitatis
exhibens formam, non prius in templo docens, sed
interrogans voluit inveniri. Unde et beatus Gregorius
recli itineris callem pergere cupientibus insinuans,
dicit : « Nulla res absque magistro doceri prx»sumi-
tur, nisi intenta prius meditatione discatur. » Et
iterum alibi : «Quasi enim quoddam nutrimentum
verbi est censura silentii: Et recte per crescentem
quoque gratiam sermonem doctrine accipit, qui
ordinate ante per humilitatem tacet. ITinc enim per
Salomonem dicitur : Tempus tacendi, et tempus lo-
quendi. Non enim ait : Tempus loquendi, et tempus
tacendi ; sed prius tacendi prxmisit, ct posumodum
subdidit loquendi. » Beatus quoque Efren, te et si-
miles tuos przvidens, ita locutus est dicens: « Et-
enim qui venit institui, antequam instituatur, jam
alios instituere cupit, et docere antequam discat.
Priusquam erudiatur, promulgare vult legem : et
antequam noscat ordinem syllabarum, philosophari
incipiet. Priusquam subjiciatur pro salute anima
sux, vult habere subjectos : et antequain seniorum
jussis obtemperet, arripiet jubentis officium : et
antequam * ratione et virtute discretionis instrua-
tur, instruere alios ac moncre usurpat. ldeoque
dignum est ut iste talis magister mendacii existat, '
qui discipulus veritatis esse recusat, et doctor erroris
appareat, qui docentis f imperium, fronte proterva,
assumere non formidat. »

9. Quod autem in principio schedule tux fetidis-
sim: tres personas corporeas in Divinitate esse pro-
testaris, dicendo : quod Patris persona specialiter
David esse credatur, eo quod ipse de semetipso dicat,
Eructavit cor meum verbum bonum ; et iterum de ipso
Dave credatur esse dictum, Non derelinques animam
meam in inferno, neque dabis Sanctum tuum videre
corruptionem. Et iterum persona Filii Dei assens

d Ms., minimente.

e Ms., rutéoxem οἱ virtutem,
f Mss, inperio.

8ct

ELIPANDI EPISTOL.E,

862

quod ea sit secunda in Trinitate persona, qux as- À nefas est, et non de Patre genitus est sine initio.

sumpta est de Virgine, affirmando voce apostolica
dicens : Qui factus est de semine David secundum
carnem. Tertia vero persona Spiritus sancti Paulum
apostolum esse dicis, protestando quod de eo Psal-
mista dicat : Spiritus oris ejus omnis virtus eorum :
et quia Christus Dei Filius de eo dicat : Spiritus,
qui a Patre meo procedit, ille vos docebit omnem ve-
ritatem. Wc omuia supradictus ille spiritus erroris
mendacio plenus, per os tuum mendaciter locutus
est. Recte etenim de te, et 8 sociis tuis idem Paulus
apostolus locutus est dicens : Quidam aberrantes con-
tersi sunt in vaniloquium, volentes esse tegis doctores,
nescientes que loquuntur, neque de quibus affirmant.
De quibus etiam beatus Isidorus, doctor egregius, in
suis dogmatibus ita loquitur. dicens : « Scripturas
h:eretici sano sensu non sentiunt. Ideo eas ad erro-
rem pravz intelligenti:e perducunt, neque semet-
ipsos earum sensibus subdunt, sed eas perverse ad
errorem proprium pertrahunt. » Et iterum : « IL:re-
tici ingenti stu:lio mendacia sua defendunt, et labore
vehementi, ne ad unitatem Ecclesie veniant. dehor-
tantur. » Certe si non est ita quod proferimus, quo-
modo potest fieri ut Dei Patris persona. David. esse
credatur, eo quo: dicat : Eructavit cor meum verbum
bonam, cum ipse David proprie de semetipso dicat:
1n iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis peperit
sme maler mea? οἱ iterum : Jniquitatem meam ego
«ugnosco, et peccatum meum ante. (aciem meam est
semper. Et alibi : Ego sum qui peccavi, ego inique egi.
Et iterum. quod asseris quia de semetipso dixit Da-
vid : Nou dabis Sanctum tuum videre corruptionem ;
si ita est, ergo dc semetipso locutus est dicens : Fo-
derunt manus meas et pedes meos, et dinumeraverunt
omnia ossa mea. Et iterum : Diviserunt sibi vesti-
menta mca, el super vestem. meam miserunt sortem.
Et iterum : Dederunt in. esca mea fel, et in. siti mea
potaverunt me aceto. Certe si ipse est David persona
Dei Patris, eo quod dixit, Eructavit cor meum verbum
bonum, ergo ipse est Pater Filii Dei secundum divini-
tatem, qui dixit ad Filium : Ego hodie genui te.
Si ipse David est persona Dei Patris, ergo ipse est
qui dixit : Audi, Jsrael, Dominus Deus tuus, Deus
unts cst. Et iterum : Ego sum Deus, et non est alius
preter me. Etsi ità est ut asseris, quia. de David
dietum est : Non dabis Sanctum tuum videre corru-
ptionem, quomodo e contrario Petrus apostolus
dixit : Quia David, et sepultus est, et sepulcrum ejus
rst apud nos usque in hodiernum diem, ct caro ejus
vidit corruptionent.

4. De Filii namque persona quod dicis, co quod
ea sit secunda in Trinitate persona quz facta est ex
semine David secundum carnem, et uon ea qux gc-
nita est a Patre : si ita ut tua delirat insania, ergo
Filius Dei de matre tantum 5b exortus, quod dici

ἃ Ms., »ocios tuos.

b Ms., exordium.

€ Hic loquitur Elipandus secundum suum errorem
de adoptione Filii.

Cum in sancta Trinitate nihil credatur esse corpo-
reum, nihil majus aut minus, quomodo formam illam
servilem secundam in Trinitate asseris personam,
* cum ipse Filius Dei secundum eam formam qua
minor est Patre, per semetipsum testatur dicens:
Pater major me est. Et de qua forma vox Potris per
Prophetam loquitur dicens : Ecce intelligit servus
meus, et exaltabitur, et elevabitur, et caetera. Et post
aliqua : Tanquam ovis ad occisionem ductus est , et
sicut agnus coram tondente.

9. De tertia vero persona Spiritus sancti quod
dicis, eo quod Paulus sit, dicendo quod de eo Scri-
ptura dicat : Spiritus oris ejus omnis virtus eorum;
el iterum eo quod ipse de semeüpso loquatur dicens:

B Non ab homine, neque per hominem, sed per Deum

Patrem et per Jesum Christum, idco dicis quia Paulus
quod est Spiritus sanctus, a Patre Filioque procedit.
Si ita est accipiendum ut tua insania delirat, ergo
ipse Paulus est Spiritus sanctus de quo alibi dicit:
Spiritus Domini ferebatur super aquas. Si Paulus est,
ut asseris, persona Spiritus sancti, qux a Patre Fi-
lioque procedit, ergo ipse est qui in specie columbze
super bapiizatum Dominum in Jordane descendit:
iterum, qui in specie iguis super capita discipulorum
apparuit. Ipse ergo Paulus, quem cum Parure ct Filio
adorandum et glorificandum esse przcipinur, ipse
est itcrum de quo Domiuus dixit : Cum abiero, Pa-
raclelus veniet ad vos. Sed quomodo errori tuo con-
sentiendum est, cum ipse Dominus de Spiritu sancto

C dicat : (uia spiritus carnem et ossa non habet. Quis

aliquando spiritum corporeum et visibilem esse
dixit? Quomodo fatuitati tux credendum est, ut de
Paulo ea qui asseris profecta esse credantur, cum
de eo Seriptura dicat : Denjamin lupus rapax mane
comedat predam, et ad vesperam dividet spolia?
Quomodo quod tu asseris verissime accipiendum
est, cum ipse Dominus eidem Paulo dixerit : Saule,
Saule, quid me persequeris? Frustra insanisti contra
nomen meum, οἱ lapidasti Stephanum martyrem
mcum : ego te faciam servum meum. Quod dicis quia
Paulus personam distinguit in se manere Spiritus
sancti, cum ipse dicat : Ego sum minimus omnium
'Bpostolorum, qui non sum dignus vocari apostolus,
quia persecutus sum Ecclesiam Dei. Quomodo ipse
Paulus persona Spiritus saneti, cuin ipse cum Bar-
naba 4 Lyc2oniam veniens, et ob miraculi admira-
tionem unum ex eis vocarent Jovem, alium vero
Mercurium, et eis quasi diis fatui homines vellent
sacrificare, respondit dicens : Viri , quid hac facitie?
et nos mortales sumus similes vobis homines * . . ..
2.2... De sibi immolarent. Si ipse est Spiritus
sanctus, quare tanta in passionibus sustulit? quare
3d ultimum gladio percussus occubuit? Ergo (quod
dicere quoque scelus est) Spiritus sanctus mortem

d Ms., Licaoni.
e linc in is. lacuna: brevis; quod tamen sensui

non oflicit.

£65

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

86i

pertulit et sepulcrum. Agnosce, miser, quanta falsa Α Pater unum, sumus. Et iterum : Ego ἐπ Patre, et

de ventre tuo loquaris; agnosce, hzretice, quanta
mala de ore tuo protuleris canceroso. Ágnoscat
plebs illa de massa perditionis effecta, qux tuis
erroribus consentiens noscitur esse decepta; agno-
«cat plebs illa, que Dei misericordia praventa tuís
erroribus nequaquam consentiens, dextera Domini
ab hujus bxretice pravitatis barathro cernitur esse
erepta. Nullus in hzreticis tibi zequalis, nullus tibi
sodalis : quanto cunctis novissimus, tanto omnium
haereticorum * veneno refertus : omnium h:eretico-
rum cono lethali inebriatus ; aperte Antichristus
dignosceris esse missus.

6. Dic nobis, omnium haereticorum spurcitia sa-
ginate, quis aliquando de sanctis doctoribus ita, ut

Pater in me est.

8. Spiritus sancti quoque personam non Pauli
credimus esse, cui datum est ut aliquando de malo
efliceretur bonus, sed eum qui sine immutatioae
$ui naturaliter semper est bonus; de quo dicit Seri-
ptura : Spiritum tuum bonum dedisti eis, Domine, qui
doceret eos ; et alibi : Misisti Spiritum tuum, et crea-
buntur, et renocabis faciem. terre. Et iterum : Spi-
ritum tuum ne auferas a me. Et alius propheta :
Spiritus. Domini super me; propter quod wnzit me
predicare pacem populis.

9. Ecce tres personas, Patris, et Filii, et Spiritus
sancti, spirituales, incorporeas, indivisas, inconfusas,
coessentiales, consubstantiales, cozternas in una

tu asseris, Trinitatem sanctam credere docuit? Quod B divinitate, et potestate, et majestate : sine initio,

concilium fuit ut ita discretiones personarum, ut tu
distinguis, sanctz Ecclesix catholice tenendum in-
stituit? Nos vero e contrario, sive omues, qui recta
de Deo sentiunt, qui recta sapiunt, secundum tradi-
tiones Patrum, quorum est non carneus, sed spiri-
tualis intellectus, et sermo sapientiz sale conditus,
ita credimus quod ea sit persona Dei Patris omni-
potentis, qu:e b nulli homini consimilis est, vel
equalis; qui omnem creaturam exsuperat potentia
sue majestatis; quxe dixit ad Filium : Ego hodie
genui te. Et iterum : ΕΖ utero ante. luciferum genui
te, id est ex illa intima ct ineffabili Divinitatis sub
stantia produxi te. Et iterum : Eructavit cor meum
verbum bonum; de quo alibi Propheta : Verbo Do-
mini coli facti sunt. Et per alium prophetam : Egre-
dietur de ore meo justitie verbum ; de quo evangelista:
In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum ;
et qui iterum dicit ad Filium : Ego ante te ibo, et
gloriosos terre humiliabo. Et de quo iterum propheta :
Ilaec dicit Dominus Ghristo meo Domino, cujus appre-
hendi dexteram, ut subjiciam ante faciem ejus gentes,
el aperiam coram eo januas, et port non claudentur.
Et qui iterum ad Moysem loquitur dicens : Ecce ego
mitto angelum meum qui praecedat et custodiat te in
vía, et est nomen meum in illo.

1. Personam vero Filii non eam esse quam tu
asseris Patri et Spiritui sancto :xqualem esse, qux
facta est ex semine David sccundum carneni in ng-
vissimo tempore; * sed eam quz genita est a Deo Pa-
tre, sine initio temporis, que ante assumptioncin
carnis dixit per Prophetam : Ante colles ego partu-
riebar, adhuc terram non fecerat, quando parabat
celos aderam, dum vallaret mari terminum, et legem
poneret aquis, ego eram. Et iterum : Ante omnem
rreaturam ego ex ore Altissimi processi; priusquam
in planitie prosterneret montes, ego eram apud ipsum
componens omnia ; ego eram, cui Pater congaudebat.
Post assumptionem vero carnis, non eam quam tu
asseris, secundum carnem, de qua ipse dicit : Pater
tajor me esí; sed cam de qua ipse dicit : Ego et

« Ms., venena.

' b. Ms., nullo hominis.
t JJic imalc distinguit Elipandus personam Filii.

sine fine, semper manentes; de quibus propheta, ter
vocabulo repetito, trinitatem personarum in una
deitate 4 consistentem insinuans dicit : Sanctus, san-
ctus, sanctus, Dominus Sabaoth, pleni sunt cali εἰ
terra gloria ejus. Quod vero Paulus in exordio sui,
Benjamin lupus rapax, in extremo τας electionis sit
effectus, hoc ipse, ut (quod supra jam fati sumus)
testatur dicens : Benjamin lupus, mane comedet pra-
dam, et ad vesperam dividet. spolia. Quibus profecto
dictis, ut ait beatus Gregorius, Apostolus designatur,
de Benjamin sürpe progenitus, qui mane predam
comedit, quia in primordiis suis, fideles, quos potuit,
rapiens, crudelitati propri: satisfecit; vespere spolia
dividit, quia fidelis postmodum factus fidelibus sacra

C eloquia * exponenda tribuit.

10. De sacerdotibus vero quod asseris, cur se
pronuntient peccatores , si vere sancti sunt? aut si
certe se peccatores esse fatentur, quare ad ministe-
rium accedere presumunt; eo quod ipse Dominus
dicat : Estote sancti, quia etego sanctus sum Dominus
Deus vester. Si talia dixerimus erit unusquisque
nostrum similis tui mendax. Poteramus siquidein,
et nos ita proferre, quod absit, si spiritus ille erro-
ris, qui in te est, interiora nostra docuisset; sed
quia ille nobiscum adest, qui dixit : Cum feceritis
omnia que precepta sunt vobis, dicite quia servi in-
utiles sumus; ideo veraciter cum propheta clama-
mus : Facti sumus immundi omnes nos, quasi pannus
menstruate universe jusiitie nostre. Et iterum*
Peccavimus, inique egimus : recedentes a te, en deli-
quimus in omnibus. Et cum Apostolo iterum : Si di-
zerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos sedu-
cimus, et veritas in nobis non est. Si vero confiteamur
peccata nostra, fidelis est, et justus, ut remittat nobis
peccata, et mundel nos ab omni iniquitate. Tu quoque
qua leimeritate te sanctum esse pronuntias, cum
Scriptura dicat : Quis gloriabitur purum se habere
cor? aut quis audebit dicere mundum se esse pec-
cato? Et iterum : Nemo mundus a sorde, nec unus
quidem, etiam si unius fuerit diei vita ejus super ter-

d Ms., consistentes.

* Ms., exponendis.

ELIPANDI EPISTOL/E,

vam. Quis est enim hominum sine querela, aut quis A inldeliem ;polest mentes fidelium; ewm etiam

poterit justus esse qui natus est ex muliere? Nam
si nec coli non sunt mundi in conspectu Domini,
quanto magis exsecrabilis et immundus vir? Etite-
rum sancti Patres in suis dogmatibus : Nullus san-
ctus et justus caret peccato, nec tamen ex hoc desi-
nit esse justus, vel sanctus, cum affectu teneat san-
etitatem. Non enim nature viribus, sed propositi
adjumento per gratiam acquirimus sanctitatem : et
ideo veraciter se omnes sancti pronuntiant peccato-
res, quia in veritate habent quod plangant, et si non
reprehensione conscientize, certe mobilitate et mu-
tabilitate conditionis buman:z. lterum beatus Ful-
gentius Petro ὁ Hierosolymam pergenti, ita precipit
dicens : Firmissime tene, et nullatenus dubites etiam

justos atque sanctos homines, exceptis his qui bapti- B

zati parvuli sunt, sine peccato hic neminem vivere
posse, semperque omni homini, b et peccata sua
usque in finem vite presentis eleemosynis diluere,
et remissionem humiliter a Deo veraciter postulare.
Beatus igitur Joannes Chrysostomus ita confitetur
dicens : Nullus est nostrum a peccato alienus, sicut
nullus potest esse inter mortuos liber. Ut autem
adbuc amplius aliquid dicam : nos quoque ipsi,
qui in Ecclesiarum munere tenere videmur apicem
dignitatis, et sacris sedibus illustramur : nos, in-
quam, ipsi principes sacerdotum, et magistri po-
pulorum, atque doctores, variis errorum circum-
. damur agminibus, vitiis frequenter subdimur. Non-
nunquam etiam delicatorum labe maculamur; sed
tamen misericordis Domini clementiam intuemur,
de cujus bonitate minime dubitamus. Tanta enim
ejus erga hoinines est liberalitas, ut ubi abundaverit
peccatum, illic major gratia exabundet. Tu quoque
ipse, qui de sanctitate gloriaris, et te alienum a peccato
esse dicis, aperte datur intelligi quia si tempore illo
prosentaliter adfuisses quo Dominus et Redemptor,
digito in terra scribens, de muliere illa in adulterio
deprehensa Jud:is diceret : Si quis vestrum est sine
peccato mittat lapidem super eam, poteras tu ipse
homicidii crimen prius incurrere, qui te jam a pec-
cato extraneum dicis esse. Cui ergo te similem dixe-
rimus, nisi qui dixit : Ponum sedem meam ab Aqwi-
lone, et ero. similis Altissimo? Cui ergo tu similis

Apostolus dicat : Omnia munda mundis ; coinqui-
natis autem εἰ infidelibus nihil est. mundum. FA
quod cum peccatoribus cibum sumere renuas, te
ipso sanctiorem Domino et Redemptore nostre
existimans, et jam sine peccati macula, arrogantize
spiritu elevans, cum ipse Dei Filius, medicina cc-
lestis et vita mortuorum, cnm publicanis, et pec-
catoribus sspe legitur combibisse : nec tamen
omnes ab errore vix 80:5 couversos fuisse beato
Augustino attestante, qui dicit : Ecce omnes ad-
mirabantur, nec tamen omnes convertebantur :
omnibus quidem erat in verbis Domini admiratio,
nec tamen omnibus in fac:is ejus credulitatis in-
erat plenitudo; nam et ipse Dominus in Evangelio
de semetipso dicit : Venit Joannes Daptista neque
manducans panem neque bibens vinum, et dicitis,
Dx*monium habet ; venit Filius hominis manducans,
et bibens et dicitis : Eccc homo devorator, et Li-
bens vinum, amicus publicanorum et pcccatorum.
Sed ut. adhuc omnem dubitationem a fidelibus au-
ferret Apostolus, sic alibi dicit: Si quis vocat
vos infidelium, et vultis ire, omne quod vobis
apponitur manducate, nihil interrogantes propter
conscientiam. Non enim in Christianis qualitas
cibi, sed superfluitas damnatur, neque ab omnia,
dsged anima oportet abstinere; quia juxta Apostoli
vocem, non est regnum Dei esca et potus ; sed
justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto :
Esca enim ventri, et venter escis, Deus autem
οἱ hunc οἱ hzc destruet. Beatus dlieronymus
namque in Exposito Epis:ol:e ad. Romanos sic lo-
quitar dicens : Neque cnim cibi, quos Deus crca-
vit, aut ignoranter aut simpliciter sumpti, commu-
nem facere poterunt hominem aut immundum.
Beatus iterum Gregorius in Exposito Ezechielis
ita conlirmat dicens : Magna enim est virtus abs-
tinentie, sed si quis ita ab alimentis abstincat ut
caeteros in cibo dijudicet, alimenta eadem, 405
Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum ac-
tione, fidelibus etiam damnet, quid huic virtus
abstinentix€ facta est, nisi laqueus culpa?

19. Quod vero asseris quia in sola Roma sit
potestas Dei, * in qua Christus habitat, contra-

cs nisi Phariswo illi qui apud semetipsum agebat:D rius Prophete oracule, qui dicit : Dominabitur a

dicens : Domine, non sum .ego sicut c:xeteri homincs,
taptores, adulteri, οἱ c:etera? Cur non recordaris,
infelix, quid beatus Gregorius de talibus memoret
dicens : Apostat:e angelo similis efficitur, quando
homo homini similis esse dedignatur.

411. Quod autem de escis et stercore ventiis dis-
putare conaris, contra sententiam Domini, qui
dizit : Nihil coinquinat quod in ore ingreditur,
* excepta hominis carne, sed illud coinquinat ho-
minem quod de ore egreditur. Tu e contrario de
cordis tui sanguineo intellectu asseris quod cibus

ἃ Ms., Hierosolime.

b Deest oportet vel convenit.
€ Ms., excepto hominis caro.

mari usque ad mare, et a fluminibus usque ad ter-
minos orbis terr: : et quia ipsa sit. tantum Eccle-
sia catholica, ubi omnes sancti sint, absqwe ma-
cula οἱ ruga; et quia de ea sola dicatur : Tw es
Petrus, et super hanc petram edificabo Ecclesiam
meam : Et quia non intrabit in ea aliquid coin-
quinatum, et faciens abominationem δὲ menda-
cium : et quia ipsa est Jerusalem nova, quam vidit
Joannes descendentem de ccelo. {πὲ omnia amens
ille spiritus, et imprudentie tua intellectus te ista
intelligere docuit. Nos vero e contrario non de sola

4 Deest aliquid inter ista male Latina.
e Ms., in quam.

8.7

ELIPANDUS, FELIX, HETEIUUS ET 5. BEATUS. 898

Roma Dominum Petro dixisse credimus: Tues Pe- A pistici pretiosus toto pene fragrat in mundo, nostro

trus, scilicet. firmitas fidei, et super hauc petram
edificabo Ecclesiam meam ; ^ sed de universali
Ecclesia catholica per universum orbem .terra-
rum in pace diffusa; de qua ipse Dominus te-
$tatur dicens : Venient ab oriente et ab occidente,
εἰ recumbent cum | Abraham , Isaac, et Jacob, in
regno calorum. Nam quod asseris quia ipsa est
Ecclesia sine macula et ruga, et quia non in-
trabit in ea aliquid coinquinatum, et faciens abo-
minationem et mendacium : si ita est, quare Li-
berius, ejusdem Ecclesi» pontifex, inter hzreticos
damuatus est? b Cur beatus Gregorius tot scelera-
tos homines in Roma fuisse protestatur? sed
quia in omni Ecclesia mali cum bonis, et reprobi

redolet cordi, c pectoris arcano; cujus ut sospitag
divina protegente dextera pro salvatione totius Ec-
clesix: catholice diutino conservetur per vum accli-
nes prostrati humo preces offerimus rcgi sempiterno.

2. Ilis przxdictis, ad notionem servorum tuorum
pervenit co quod Antifrasii Beati fetidi nidoris scripto
quorumdam sacerdotum parvipendentium corda suo
polluerit. veneno; in eo quod Dominum Dci Filium
sine tempore unigenitum, et siue adoptione, nunc in
fine temporis pro humani generis salvatione atque
redemptione plenum et perfectum hominem, prater
delicti * contagium, humano gencri consimilem, con-
sortem, atque conformem, et cohxredem, secundum
patriarcharum, prophetarum, apostolorum, evange-

cum clectis habitant, ipse Dominus testatur dicens : B listarum atque doctorum fidem, de quibus Dominus

Mittet. Filius hominis angelos suos, et colligent de
regno ejus omnia scandala ; neque enim in illo re-
gno superno, ubi pax summa est, scandalum in-
veniri potest, sed de presenti Ecclesia dictum est,
ubi, sicut pridiximus , veluti in arca Noe, non
solum homines, sed et bestix fuisse noscuntur, ita
intra sinum matris Ecclesie mali cum bouis ha-
bitare non est dubium, donec in fine sxculi triti-
cum recondatur in horreum Domini, zizanie
vero fasciculos comburantur igne inexstüinguibili.

15. Quod vero Romam ipsam dicis esse Jcru-
salem novam descendentem de cao, cui potius
credendum est, tibi an. Petro apostolo? Nam Pe-
trus eam Babylonem appellat, scribens quibusdam :

locutus est : Vos estis lux mundi, et vos estis sal terrae,
et qui vos audit, me audit, οἱ qui vos spernit, me
spernit...... . nefandus presbyter et pseudo- propheta
asseverat Dei Filium in forma servi deitate exinanita,
nequaquam ex utero Virginis carnis assumpsisse ad-
optionem. Contra cujus vesaniam nos indigni et exigui
juxta tenuitatem nostri sensus sacerdotibus vestro
regimini subditis epistolam rclegendam atque tra-

ctandam, et vestris sacris obtutibus przesentandam

direximus, poscentes vos pcr eum qui pro te in cru-
cem manus innoxias extendit, et pro te sanguinem
pretiosum effudit, et pro te mortem pertulit et sepul-
crum et ad 4 liberandos electos ad infernum descen-
dit, et pro te resurgens tibi viam ad coelos rever-

Saluiat vos qua est im Babylone Ecclesia. Unde C tendi, scilicet ad cclestem patriam, demonstravit,

nullo pacto lapides ejusdem urbis, aut mcenia
civitatis ipsius, juxta quod tua delirat vesania
capitis, de colo descendisse credendum est , quod
Si fortasse adhuc de sanctis dictum esse existi-
mas, nequc hoc accipiendum est, quia sancti ascen-
dunt potius quam descendunt : sed quia Jerusalesn
visio pacis interpretatur, quid est aliud pacis visio
noviter quodammodo descendisse de codo, nisi
sancte Trinitatis fidei omnibus gentibus ad vitam
predestinatis aperta cognitio, illustrans creden-
tiun animas suo sanct» fidei sacramento, et puri-
ficans cos regenerationis lavacro.
EPISTOLA Il.
AD FIDELEM ABBATEM.
(Vide infra ad epistolam Heterii et Beati adversus
Elipandum, lib. 1.)
EPISTOLA ΤΙ.
AD CAROLUM MAGNUM.

Domino inclyto atque glorioso diversarum gentium
principi m: in Domino Patre, et Domino Jesu Chri-
tlo Filio ejus, et Spiritu sancto :xternam salutem.
Amen.

4. Celebre ac solemne nomen illud glorificare fau-
tore Deo, veluti jubar z:thereum prx cunctis regibus
ferre, cujus opinio quasi odor nectareus et nardi

* Vide num. 7.

b Vide eumdem num. 7.

c Ms., contagio.
4 Ms., liberandis electis.

ut per te ipsum arbiter redeas, et inter Felicem epi-
scopum, quem novimus ab ineunte xtate in Dei ser-
vitio proximum partis nostrze defensorem, et eos qui
sacrilegum et carnis flagitio saginatum, jam dictum
Antifrasium Beatum defendunt, casto οἱ salubri judi-
cio dirimas, et absque * adulationis olco, aequo pon-
dere sententiam promas. Ita Dominus Dei Filius colla
gentium barbarorum, et omnium tibi superborum,
imperio potestatis f vestrze subjiciat, et dentes corum
acrius conterat, et gloriam eorum qui tibi contradi-
cunt in pulverem redigat. Equidem erant adhuc ali-
qua necessaria qu: culmini vestro Deo przsule su-
blimato, stylo percurrente vobis insinuaremus, sed
temporis angustia przpediti, quod verbo explicare
nequivimus, cepistol:e gerulo vobis insinuandum in
ore posuimus. Iterum nimio dolore contriti senten-
tiam Domini tibi nequaquam incognitam ad memo-
riam reducimus, quia dicit : Discite a me quia mitis
sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus
vesiris. Et illud quod mulierem in adulterio depre-
hensam, et de lapidibus Judaeorum liberavit, et ne
δ delictum iteraret admonuit.

3. Idcirco veluti prostrati coram tuis obtutibus
cum lacrymis poscimus ut famulum tuum Felicem in
proprio honore restaures, et pastorem gregi a lupis

e Ms., adolationis.

f Ms., potestati.
€ Ms., deliquium.

869

quod omnipotens Deus a vobis longe elliciat de Con-
stantino imperatore, qui dum esset idololatrix cultor,
per beatum Sylvestrium factus est Christianus,
postea per serpentem sororem suam sanctorum tre-
centorum decem et octo sententiam refutans in
Ariano dogmate conversus, et ad infernum (flenda
ruina dimersus, diem clausit extremum 8. De quo
beatus Isidorus dicit : Eu proh dolor! bono us"s
principio, et fine malo! Unde itidem petimus ut feti-
dissimi Antifrasii Beati doctrinam, qui Dei Filium
veram de Virgine, prxter b peccatum, carnem nostrae
similem assumpsisse denegat, de regno tuo aboleas,
et catholicam fidem enucleato sermone, populo tibi
subdito tenendam pr:ecipias.

4. Sed et illud pavendum est piissime et nobis
ς vernule Doininc, ne fortasse ubi Deo przsule inerito
vestro visibilis gentilium non est ingressa potestas,
hostis antiqui, quod absit, invisibiliter dominetur
exsecranda calamitas, qux: et multarum animarum
perditionem per Antifrasium spe dictum Beatum
carnis lascivix deditum, sibi acquirat, et ad infernum
ignis z:eterni incendio exurenda secum perducat. Per-
tractet et rurninet illud sac;i pectoris vestri arcanum
quod vere Deo sit placitum, et in conspectu ejus re-
doleat operis vestri incensum, et thymiamatis flagret
boni odoris holocaustum. 4 Reminiscatur et illud
charitas vestra quod Petrus princeps apostolorum
cum in gentibus circumcisionem fleri ordinaret a
juniore Paulo, non absconse, sed publice reprehen-
sus esse dignoscitur, dicens : Si tu, cum sis Judwus,
genliliter et non Judaice vivis, quomodo gentes cogis
judaizare? Cujus sententiam przedietus apostolorum
princeps, rationi concordans et veritatis amicus, non
contempsit, sed illico acquievit, recolens quod scri-
ptum est : Si juniori revelatum fueril, senior taceat :
et, Proximus ille Deo est qui scit ratione tacere. Nam
et omnipotens Deus aliquando sententiam suam inu-
tat, consilium vero nunquam. Sicut de Ezechia fa-
ctum est. Cur ista dixerim, porro doctus intelliget.
Sed et illud, consilium multorum ne contempseris
unus. Scilicet tantorum venerabilium Patrum de
adoptione carnis Christi sententias ne rcprobes solus.
Nam dicitur quod terrore potestatis multos, non ju-
stitia, *convincas. Doleat pietati vestrae idem fetidus
Beatus post conversionem iterum atque iterum ad
thorum scorti reversus se glorietur, et in universas
partes scribat, et gloriosum principem per suam do-
ctrinam horribilem, et ab errore conversum, et in
(ide catholica confirmatum. Sed et opinio inutilis in
gentibus divulgata est, quod credi nefas est, eo quod
more gentilium Christum negaveris Dei Patris esse
Filium. His explosis petimus ut clam nos reciprocatus
sermo vester i'lustrct, qui nos ketificet, et oratio ser-
vorum tuoruin impcrii vestri culmen exaltet. Amen.

ἃ Vide num. 4.

b Ms., peccato.

€ Ms., vernulo :
bus Hispani:e.

d Ms., reminiscat.

intellige dominium regis in parti-

ELIPANDI EPISTOL E.
rapacibus disperso reformes. Reminiscens et illud A

B

870
EPISTOLA IV.

AD ALBINUM.

1. Reverentissimo fratri Albino diacono non Christi
ministro, sed Antiphrasi Beati fetidissimi discipulo,
tempore gloriosi principis in finibus f Austri:x exorto,
novo Ario, sanctorum venerabilium Patrum, Aimbro-
sii, Augustini, Isidori, Hieronymi, doctrinis contra-
rio, si converterit ab errore viz? su:, a Domino :eter-
nam salutem ; et si noluerit, :eternam damnationem.

Epistolam tuam a. rectas fidei tramite. deviam, ni-
tore sulf'treo horrificam, superstitioso sermonc sceri-
ptam, exeunte Julio, accepimus 8 relegendam. Vidi-
mus, inquam, vidimus, quia non spiritus ille, qui
super capita discipulorum post ascensionem Domini
h ut loquerentur magnalia Dei, per te locutus cst : sed
ille qui dixit, Ero spiritus mendax. more prophetarum
ejus. Ipse tamen Dei Filius, qui aulert stillas piuvie,
et effundit imbres ad iustar gurgitum, qui fortes scili-
cet ad premium vocat, et corum vice debiles ad cer-
tamina roborat : qui illos suscipiendo remunerat, et
istis laborum vires, quibus subsistere valeant, subuti-
nistrat, det in ore meo verbum veritatis, et bene $s0-
nantem, et. responsum inedie mex mulceat auditum
Ecclesix catholice in Christi nomiue corstituta.

9. Quod vero asseris nullam carnis adoptionem
in Filio Dei secundum formam servi de gloriosa lei
Virgiue suscepisse, non vera persequeris, sed 1cn-
dacio plenus esse ostenderis, sicut et magister tuts
Antiphrasius Deatus Antichristi discipulus, carnis
immunditia fetidus, et ab altario Dei extraneus,
pseudo Christus et pseudo propheta. De illo enim
dicit doctor egregius beatus Gregorius : Perdidit au-
ctoritatem docendi cujus sermo opere destruitur. Tu
vero, charissime frater, vide ne, quod absit, de te
sit scriptum : De radice colubri egressus est regulus,
et de foramine aspidis egressus est basiliscus, id est,
Albinus, nigredine teterrimus. Vide ne fortasse non
sis particeps levite Stephano, qui se dicit coelos
apertos videre, et Jesuin stantem a dextris Dei Pa-
tris : sed cum Nicolao, cujus facta idem Dei Filius
se odisse testatur. Et iterum, vide ne non sis similis
levi: Vincentio, sed similis Datiano, qui cumdeimn
levitam consecravit martyrio.

5. Et iterum, vide ne tu sis similis Rufino, qui

p beatum Feliceiu martyrem ferinis actibus cultor ido-

lolatrix exstitit, sicut et tu persequeris alium Feli-
cem confessorem, quem novimus ab ineunte xtate
charitate summum, pudicum et moribus ornatum,
quem tu persequeris in montibus et in speluncis, et
in cavernis terrz latitantem. Vide ne tu sis, de quo
Propheta dicit : Fatuus fatua loquitur, et cor ejus
vana intelliget. Et iterum : Docuerunt linguam suam
loqui mendacium, ut inique agerent, laboraverunt. Et
Apostolus : ÁAnimalis homo non percipit qua sunt spi-
ritus Dei. Psalmista quoque ait : Destrue inimicum et

e Ms., convicaris.
f Austria dicebatur pars orientalis Francia.

€ Edit., relegentem. -

h Deest descendit.

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. .

812

defensorem. Inimicus et defensor esse dignosceris, À Athanasii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, Isidori, quod

quia dum deitatem Filii Dei vindicare ostenderis aute
Becula ex Patre geniti, humanitatem ejus de utero
Virginis susceptam in fine temperis negare videris,
oblitus sententiam Domini, qua hzsitantibus disci-
pulis dicit : O stulti et tardi corde ad credendum in
omnibus qu& scripta sun in lege et prophetis ! Nonne
sic oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam
suam ἢ Et Apostolus : O stulti Galate ! quis vos [asci-
navit veritati non obedire ?

4. Quod dicis in scripto tuo quia ipse solus cum
paucis in ea credulitate, quam omnis Hispania retinet,
memento Dominum dixisse : Lata et spatiosa via est
qur ducit ad mortem, et multi sunt qui intrant per
eam. Quam arcta et angusta via est que ducit αὐ vi-

nulla adoptio carnis nec vera humanitas in Filio Dei
fuerit, consentiam erroribus tuis. Nam sicui magister
tuus fetidus et horribilis maculavit Libanam, ita tu
regnum regnorum Ausiriam. Sed desine incassum
pendere labia, quxe coutra Dei mysterium latrant. Vt-
de ne tu $'s, quod absit , Beemoth ille, cui montes in
alimento defcrunt herbas, οἱ cum quo dormis iw
secreto calami, in locis humectibus. Vide ne tu sis
alter Arius, qui Constantinum imperatorem per bea-
tum Sylvestrum Christianum factum, per Arium et
mulierem factum hzreticum, de quo beatus Isidorus
dicit, Heu proh dolor ! principio bono, fiae malo. Cujus
pravitas non solum Gothiau, sed Libyam, et Oricn-
tem et Occidentem usque ad tempora dive memorie

tam, εἰ pauci sunt. qui inveniunt eam. Memento Do- D Recaredi regis suo maculavit veneno. Vide ne tu sis

minum dixisse quod Lazarus pauper ulceribus plenus
jacebat ad januam divitis, cupiens saturari de micis
qu:e cadebant de divitis mensa, et nemo illi dabat ;
sed canes veniebant, et lingebant ulcera ejus. Conti-
git autem ut uterque uno die moreretur. Lazarus
deportatus est ab angelis in sinu Abrahae. Dives vero
sepultus est in inferno, quzrens de digito Lazari gut-
tam, qui non dederat micam.

5. Vide ne tu sis ex illis qui viginti millia servorum
habere dignosceris, et ideo divitiis inflatus sapientia
tua, qiia non est desursum descendens, sed terrena,
animalis, diabolica. Memento Dominum dixisse : Ubi
[werint duo vel tres in nomine meo congregati, et ego
in medio eorum, sicut est Felix confessor et socii ejus.
Memento quid Scriptura dicat : Nonne Deus pauperes
elegit in mundo, divites in fide, et heredes regni? Me-
mento quod Psalmista dicat : Divites eguerunt, et esu-
rieruni : inquirentes autem. Dominum non deficient
omni bono. Et iterum : Divitie si fluant, nolite cor
apponere. Et iterum : Thesaurizat, el ignorat cur con-
greget ea. Sed et illud huic operi connectendum essc
putavi, quod Deus Pater servo suo David locutus est
dicens : Cum dormieris cum Patribus tuis, suscitabo
de lumbis tuis qui sedeat super thronum Israel. Ego
ero ei in Patrem, et ipse erit mihi in filium. EL iterum :
Radix Jesse qui stat in. signum populorum, ipsum
gentes deprecabuntur, et erit sepulcrum ejus gloriosum.
Ecce ipse Filius Dei secundum formam servi quam

alter Nabuzardan, princeps coquorum, qui destruxit
muros Jerusalem. Vide ne tu ipsum facias de glorioso
principe Carolo, sicut Arius fecit de Constantino, et
lugeat se in szcula sxculorum.

1. Erant et alia multa tibi scribenda, sed oppres-
sione genüs afllicti, non possumus tibi rescribere
cuncta. Tu tamen si nolueris audire Moysen, audies
Pharaonem. lpse tamen Moyses dixit, Prophetam
suscitabit Dominus Deus de fratribus vestris; ipsum
audielis tanquem me. Ecce Moyses adoptivus Filins
Dei, dicit sibi similem esse carne, non genere et
adoptione, et tu negas δ οἱ Filium de stirpe Abraham,
Jesse, ei gloriosam Dei Virginem de Joachim de
2doptivo filio adoptivam filiam genitam, carnesa non
suscepisee, αἱ esset adoptivus filius ? Sic cnim nefan-
dum presbyterum de doctrina nefandi Beati audivi
auribus meis dicentem : Christus Jesus in matermis
visceribus carnem assumens, non de maternis visee-
ribus trahens, sed carnem sihi novam efficiens.

8. Incipiunt testimonia sanctorum venerabilium
Patrum de adoptione in Filio Dei secundum humani-
tatem, e* non secundum divinitatem. Hi sunt de qui-
bus Dominus Jesus Christus locutus est dioens : Ves
estis lux mundi, et vos estis sal terre : quecanque alli-
gaveritis super terram, ligata erunt, et qua solveritis
soluta erunt. Deatus Ámbrosius in suis dogrnatibus
dicit : Nostro usu adoptivus Filius, et vcrus Filius.
Beatus Hieronymus iterum dicit : Hic Filius hominis

assumpsit ex Virgine, in qua minor cst Patre, et non p per Dei Filium in Dei Filio esse promeretur, nec adop-

est genere, sed adoptione, adoptivus Dei primogcni-
tus in multis fratribus sccundum Apostolum. Quare
non dicatur adoptivus qui ita totus est in nostris sic-
ul totus est in suis, przeter delictum? Ecce Joachim,
eujus filia gloriosa Dei virgo Maria esse dignosci-
tur, adoptiva csec creditur. Quare non dicatur adopti-
vus Dominus Jesus Christus .de eadem generatus?

6. Memento Domirfüm dixisse discipulis euis :
Qui vos audit me audit, et qui vos spernit mc spernit.
De his etenim sanctis doctoribus, quorum nonnulla
Llestimonia protulimus, propheta dicit : Liga tesiimo-
nium, signa legem in discipulis meis. Mis praedictis,
sj non recipis tantorum venerabilium ssnctorum
Patrum testimonium, da mihi testimonium beat

ti0 ἃ natura separatur, sed natura cum adoptione
conjungitur. lterum in exposito Apocalyps. Gemma
alba adoptio est in Filium Dei. Beatus quoque Àu-
gustinus secundum divinitatem dicit, Dei Filius amte
ssecula ex Patre genitus non est adoptione, sed ge-
nere, neque gratia, sed natura, secundum bunmani-
tatem dicitur homo adoptatus, cujus gloriam quzsiril
qui est ab illo unicus natus. Beatus quoque Leo pa-
pa in svis dogmatibus dicit : Totus in suis, totus
in mostris, et secundum divinitatem coruscavit mira-
culis, et secundum humanitatem carnis subjacuit in-
juriis. Ecce si ita est totus in suis, procul dtfbio to-
tus est et in nostris, pr:ter peccatum , quod non fe
λον Dominus et Redemptor secundum divinila-

816

ELIPANDI EPISTOL.E.

81}

lem dicit: Ego εἰ Pater unum sumus; secundum A ne adoptivus ? Ad ipsum Dei Filium vox Patris dicit,

humanitatem dicit, Pater major me est.

9. Beatus quoque Isidorus, jubar Ecclesix, sidus
Hesperix, doctor Hispaniz, in libro Etymologiarum
dicit : Unigenitus autem vocatur secundum divini-
tatis excellentiam, quia sine fratribus. Primogenitus
autem secundum susceptionem bominis, in qua per
adoptionem gratix fratres habere dignatus est, qui-
bus esset primogenitus. Et post aliqua dicit : Post-
quam venit plenitudo temporis propter salutem no-
stram, formam servi accepit, et faetus est hominis
filius. Inde quxdam de illo in Scripturis secundum
formam Dei, quxdam secundum formam servi se-
quuntur. Quorum (cxempli gratia) duo quidam
commemorantur, ut singula ad singula referantur.
Secundum formam Dei de se ipso dixit, Ego et Pater
unum sumus; secundum formam servi, Pater ma-
jor me est. Homines autem minus intelligentes quid
pro quid dicatur, ea qu:e propter formam servi dieta
sunt, volunt transferre ad forinam Dei; et rursus ca
qu: dicta sunt ut ad se invicem person: referantur,
volunt nomina esse natur: atque substantiz, et fa-
ciunt errorem in fide. Sic autem Dei Filio conjuncta
est humana natura, ut ex duabus substantiis fieret
una persona. Solus eniti homo pertulit erucem, sed
propter unitatem persons et Deas dicitur pertulisse.
Hinc est quod scribitur : Si enim cognovissent, nun-
quam Dominum glorie crucifixissent. Filium ergo
Dei crucifixum fatemur, non ex virtute divinitalis,
sed ex infirmitate humanitatis; non ex su: natur:
permansione, sed ex nostra susceptione. Nam et Pro-
plieta dicit : Miserere, Domine, plebis tuv, super quam
isivocalum est nomen tuum, et lerael quem coequasti
primogenito (uo. "qualitas ista non est in divinitate,
sed in sola humanitate, et in carnis adoptione, quam
accepit de virgine, ipse unus idemque Deus et homo
in duabus natüris et una persona salva divinitate
exitium sustulit mortis.

10. Ipse secundum deitatem suam dicit : Potesta-
tem habeo ponendi animam, et potestatem habeo iterum
sumendi eam. Ipse secundum humanitatem dicit, Pa-
ter mi, in manus tuas commendo spiritum meum. Ipse
Deus Dei Filius secundum humanitatem dicit, Deus
Deus meus, quare me dereliquisti ? Et, Transeat a

Pete α me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam ; el
possessionem (uam, terminos terre. Reges eos in virga
ferrea, et tanquam vas figuli confringes eos. Et de ip-
80 vox Patris dicit, Ecce ego ante te ibo, et. glorio-
808 terra humiliabo. Et iterum, Ecce ego ante te am-
bulabo, et montes planos faciam, et seras ferreus con-
fringam, et dabo tibi thesauros occultos, ut scias quo-
niam Dominus Deus tuus ego sum. Ecce cui dicit Pater,
Deus tuus ego sum, non ci, id est, Verbo qui ante
secula ex Patre genitus, sed illi qui in (ine tempo-
ris de Maria Virgine homo factus est, dicit; de quo
Apostolus ait, Factus de muliere, factus sub lege, ut
eos qui sub lege erant redimeret. Ipse Deus Dei Filius
secundum divinitatem, in qua ipse οἱ Pater unum

B sunt dicit : Gloriam meam alteri non dabo. Petere et

dare non est zquale : dare domini, petere servi. De
quo beatus Isidorus dicit, ln forma servi servus, in for-
ina Domini Dominus servi. Nam et Apostolus dicit : Qui
cum in [forma Dci esset, non rapinam arbitratus est esse
se equalem Deo, scd semetipsum exinanivit formam ser-
vi accipiens. Humiliavit se usque ad mortem, mortem
autem crucis. De ipso in Evángelio dicitur, Fili David,
miserere mei. Et iterum, Dabit tibi Dominus Deus se-
dem David patris sui. Ecce si secundum humanitatem
filius est David, sine dubio de adoptivo et servo Dei
Patris, et ipsius Filii et Spiritus sancti adoptivus se-
cundum humanitatem, et servus esse creditur. Ad-
optivum dicimus in sola forma servitutis humane,
Don in gloria vcl substantia divine naturx. Proximus
ille Deo est, qui scit ratione tacere. Tu vero ; frater
Albine, vide ne similis sis levitis illis quos in Vetere
Testamento memorat dicens : Qui offerentes ignem
aliemm, divina «tione percussi interierunt. Sicut
et tu intromittis doctrinam diabolicam, desuem, illum
Antiphrasium Beatum exortum. Eloquia tua exterius
videntur esse melliflua, et interius absinthio et felle
amariora. Opera justificas, et credulitate condemnas.
Oleum tuum murcatum non impinguet caput no-
strum,

1. Iterum testimonia sanctorum Patrum venera-
bilium Toleto deservientium in missarum oraeulis
edita sic dicunt. In missa de Coena Domini : Qui per
adoptivi hominis passionem, dum suo non indulget

me calix iste , non sicut ego volo, sed sicut tu vis. De Ὁ Corpori, nostro demum, id cst iterum, non pepercit.

ipso Dei Filio vox Patris de ccelo discipulis illapsa
est, dicens : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
bene complacui, ipsum audite. Dc ipso iterum vox Pa-
tris, Ecce intelliget servus meus, ete. Et iterum, Ec-
ce servus meus, suscipiam eum ; electus meus, compla-
cuit sibi in illo anima mea. Dedi spiritum meum super
eum, illum videlicet septiformi gratia plenum, de quo
propheta dicit, Spiritum sapientie et virtutis, spiritum
consilii et fortitudinis , spiritum scientic el pietatis. Et
replevit eum spiritus timoris Domini. Ecce Deus Pa-
ver complacet in Filio, complacet in servo, et displi-
cere poterit in adoptivo? De ipso Dei Filio Psalmista
dicit, Ascendit in cltum, captivam duxit captivitatem.
Ecce captivus dicitur esse, et quare non dicatur car-
Parnot. XCVI.

ltem in missa de tertia feria Pasch: : Respice, Do-
mine, tuorum fidelium multitudinem, quam per
adoptionis gratiam Filio tuo facere dignatus es cohz-
redem. Item in missa de quinta feria Pasch: : Prz-
cessit quidem in adoptione donum, sed adbuc restat
in conversatione judicium. ltem ibi, Dignum et ju-
stum est, salutare nóbis atque couveniens, gratias
agere, laudes impendere, intelligere munera, vota
deferre tibi omnipotens Pafer, et Jesu Christo Filio
tuo Doniiuo nostro , qui pietati tu:x&. per adoptivi ho-
minis passionem quasi quasdam in presentis populi
acquisitione manubias, cum non exierit e ccelo, ex-
hibuerit e triumpho. Jtem in missa de Ascensione
Domini, Hociie Salvator noster per adoptionem cate

NOT

875 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 876

nis sedem repetiit deitatis; hodie hominem suum A men insontis occisio redemptio fuerit mundi. Acce-
intulit Patri, quem obtulit passioni, hunc exaltans — perunt justi, non dederunt coronas: et de fortitu-
| in celis quem humiliaverat in infernis; is visurus — dine fidelium exempla sunt patientis, non dons
gloriam, qui viderat sepulturam. ltem in missa san- justitize. Singulares quippe in singulis mortes fue-
i cli Sperati, Ingeniti Patris Unigenite, Filius Dei Spi- — runt, nec alterius quisquam debiti sui finem przbuit,
' ritu sancto coeternus et consubstantiadlis, qui ab — cum inter alios hominum unus solus Dominus noster

arce sedis xtherex hujus mundi infima petens, ad-
optivi bominis non horruisti vestimentum sumere
carnis, et ad liberationem fidelium non es dedigna-
tus in forma servi, salva divinitate, in statera appen-
dere crucis, et perferre exitium sustulit mortis. ltem
in missa defunctorum, Doiine Jesu Christe, qui
vera es vita credentium , tibi pro defunctis fidelibus
sacrificium istud offerimus, obsecrantes, ut regene-
rationis fonte purgatos, et tentationibus mundi ex-

Jesus Christus, qui vere erat Agnus immaculatus,
exstiterit, in quo omnes crucifixi , omnes mortui,
omnes sepulti, omnes sunt etiam suscitati ? De qui-
bus ipse dicebat : Cum exaltatus fuero a terra, omnia
traham αὐ me ipsum. Fides etenim vera justificans
impios, et ereans justos, ad humanitatis 8025 tracta
participium, in illo acquirit salutem, in eo solo homo
se invenit innocentem, liberum habens per gratiam
Dei, de ejus potentia gloriari. Qui contra hostem hu-

erptos, beatorum numero digneris inserere, et quos B mani generis in carnis nostre humilitate congressus,

fecisti adoptionis participes, jubeas hzreditatis tux
esse consortes. Nam et ipsi canimus in vigilia Paschze
beato Isidoro dicente, Induit carnem, sed non exuit
majestatem : nostram substantiam expetens, sed pro-
priam non relinquens.

44. Epistola Leonis ad Leonem Augustum, Quod in
una Domini Jesu Christi persona gemina sit deitatis
et humanitatis asserenda natura. Quicunque ergo
illi sunt ita obczecati, et a lumine veritatis alieni, ut
verbo Dei 8 tempore incarnationis human: carnis
denegent veritatem, ostendant in quo sibi Christia-
num nomen usurpent, et cum Evangelio veritatis
qua ratione concordent, si beatze Virginis partu aut
caro sine deitate, aut deitas est orta sine carne. Sic-
ut enim negari non potest, evangelista dicente, quod
Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, ita ne-
gari non polest, beato Paulo Apostolo przdicante,
quod Deus erat in. Christo mundum reconcilians sibi.
Qui: autem reconciliatio potest esse, qua humano
generi repropitiaretur Deus, nisi omnium causa me-
diator Dei et hominum carnem susciperet ? Qua vero
ratione veritatem mediatoris impleret, nisi qui in
forma Dei aequalis est Patri, in forma servi parti-
ceps esset et nostri ? Ut n:ortis vinculum, unius pre-
varicatione contractum, unius morte, qui solus morti
nihil debuit, solveretur ? Effusio enim pro ministris
sanguinis Christi tam fuit dives ad pretium, ut si
univeráitas captivorum in Redemptorem suum cre-
deret, nulla diaboli vincula remanerent: quoniam,
sicut Apostolus ait, Ubi abundavit peccatum , super-
abundavit gratia ; eL cum sub peccati prajudicio nati
potestatem acceperint ad justitiam renascendi , vali-
dius factun est donum libertatis condebito servitutis.
Quam itaque sibi in hujus sacramenti przesidio, spem
relinquunt, qui in Salvatore nostro negant humani
corporis veritatem? Dicant quo sacrificio reconciliati,
dicant quo sanguine sint redempti, quia et Apostolus
ait , Qui tradidit semetipsum pro nobis oblationem et
hostiam Deo in odorem suavitatis. Aut quod unquam
ium sacratius fuit, quam quod verus aeternus
altari crucis per immolationem suz carnis
t? Quamvis enim multorum sanctorum in
Domini pretiosa mors fuerit, nullius ta-

his victoriam suam tribuit in quorum corpore trium-
phavit.

43. Licet ergo in uno Domino nostro Jesu Christo
vero Deo atque hominis filio Verbi et carnis una
persona sit, qux inseparabiliter atque indivise om-
nes. habeat actiones, intelligendz:e tamen sunt ipso-
rum operum qualitates; et sincerz fidei contempla-
tione cernendum est, ad qux» provehatur humilitas
carnis, et ad quz inclinetur altitudo deitatis : quid
sit quod caro sine Verbo non agit, et quid sit quod ,
Verbum sine carne non efficit. Sine enim Verbi po-
tentia nec conciperet virgo, nec pareret ; et sine ve-
ritate carnis obvoluta pannis infantia non jaceret.
Sine Verbi potentia non adorarent Magi puerum
stella indice declaratum, et sine veritate carnis non
juberetur transferri in Egyptum puer, et ab Hero-
dis persecutione subduci. Sine Verbi potentia non
diceret vox Patris missa de colo : Hic est Filius
meus dilectus, in quo mihi bene complacui , ipsum as
dite. Sine veritate carnis non protestaretur Joannes:
Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Sine
Verbi potentia non fieret redintegratio debilium et
vivificatio mortuorum ; el sine veritate carnis nec
cibus jejuno, nec somnus esset necessarius fatigato.
Postremo sine Verbi potentia non se Dominus Patri
profiteretur qualem, et sine veritate carnis non
idem diceret Patrem se esse majorem : cum catho-
lica fides utrumque suscipiat, utrumque defendat,
qux» secundum confessionem beati Petri apostoli,
unum Christum Dei vivi Filium et hominem credit e£
Verbum. Quamvis itaque ab illo iritio, quo in utero
Virginis Verbum caro factum est, nihil unquam inter
utramque foriaam aliquid divisionis exstiterit, et per
omnia incrementa corporea unius persuns fuerint
totius temporis actiones, ea ipsa namque alibi ta-
men quz inseparabiliter facta sunt, nulla commis-
tione confundimus, sed qui cujus forma sit ex ho-
rum qualitate sentimus. Dicant ergo isti hypocrit:e,
qui c:ecis mentibus lumen nolunt recipere veritatis,
in qua forma crucis ligno Dominus majestatis Chri-
stus affixus sit, quis jacuit in sepulcro, οἱ revoluto
monumenti lapide qux tertio die caro surrexit, et in
qua post resurrectionem suam non credentes quos-

871

ELIPANDI EPISTOLAE.

818

dam Jiscipulos arguebat, οἱ liesitationem cunctan- ἃ dum formam autem :servi non venit facere volun-

dium confutabat cum diceret, Palpate et videte, quo-
niam spirilus carnem et ossa non habent, sicut me vi-
detis habere. Et apostolo Thomz, Iufer manum tuam
ἐν latus meum, el vide manus meas, et pedes: et noli
esse incredulus, sed fidelis; quantaque manifestatione
corporis sui jam hzreticorum mendacia destruebat,
et visa Ecclesia Christi imbuenda doctrinis hoc non
sibi dubitaret credendum quod apostoli susceperant
predicandum ? Ac si in tanta luce veritatis tenebras
suas h:retica obduratio non relinquit , ostendant
unde sibi spem vjtz polliceantur zternae, ad quam
nisi per Mediatorem Dei et hominum, hominem Chri-
stum Jesum non potest perveniri. Sicut enim ail
beatus Petrus apostolus : Non est aliud nomen datum

tatem suam, sed voluntatem ejus qui misit cum.
Secundum formam Dei, sicut Pater habet vitam in
semetipso; secundum formam servi tristis est ani-
ma ejus usque ad mortem. Et idem ipse est, sicut
Apostolus pr:zdicat, et dives et pauper. Dives «quo-
niam, evangelista dicente : 7n principio erat Ver-
bum, et Verbum erat apud. Deum, et Deus erat Ver-
bum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per
ipsum (acta suni, et sine ipso factum est nihil. Pau-
per vero, quia propter nos Verbum caro (actum , et
habitavit in nobis. Qux autem est ejus exinanitio,
quive paupertas nisi forms servilis acceptio, per
quam Verbi majestate velut. redemptionis human»
dispensatio impleta est ὃ Nam quia captivitatis no-

hominibus sub colo, in quo oporteat nos. salvos fieri. B stra resolvi originalia vincula nom poterant, nisi

Nec est redemptio captivitatis humanz in sanguine
ejus qui dedit semetipsum redemptionem pro homi-
nibus. Et sicut predicat beatus apostolus Paulus :
Cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est
esse se qualem Deo, sed semetipsum exinanitit for-
Iam servi accipiens, in similitudinem hominum fa-
ctus, et habitu inventus ut homo. Humiliavit semet-
ipsum , (actus obediens usque ad mortem , mortem
autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit. illum et
donavit illi nomen quod est super omne nomen : ul in
nomine Jesu omne genu flectatur , celestium , ter-
restrium οἱ infernorum , el omnis lingua confitea-
tur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Pa-
tris.

44. Cum ergo unus sit Dominus Jesus Christus,
e& vere deitatis verzque bumanitatis in ipso una
prorsus eademque persona sit, exaltatione tamen
«qua illum sicut doctor gentium dicit exaltavit Deus,
et donavit illi nomen quod est super omne nomen,
excellit eadem, intelligimus pertinere formam qe
ditanda erat tantz glorificationis augmento. 1n for-
ma quippe Dei zqualis erat Filius Patris, et inter
Genitorem atque Unigenitum nulla erat in essentia
discrelio, nula in majestate diversitas, nec per in-
carnationis ministerium aliquid decesserat Verbo
quod Dei Patris munere redderetur. Forma autem
servi, per quam impassibilis deitas sacramentum
magne pietatis implevit, humana humilitas est,

quao in gloria divinx potestatis evecta est, in tan- D

tam unitatem ab ipso conceptu Virginis deitate et
unitate confectam, ut nec sine homine divina, nec
sine Deo agerentur humana. Propter quod sicut
Dominus majestatis dicitur crucifixus, ita quia ex
sempiternitate xqualis est Deo, dicitur exaltatus :
quia inseparabiliter manente unitate persons, unus
atque idem est et totus hominis filius propter ear-
nem, et totus Dei Filius propter unam cum Patre
deitatem. Quidquid enim in corpore accepit Jesus,
secundum hominem accepit, cuique non habuit eon-
ferentem. Omnia qua habet Pater, etiam Filius
habet, et qu:e in forma servi 2 Patre aecepit, eam-
dem formam Dei ctiam ipse donavit. Secundum
formam enim Dci ipse et Pater unum suni ; secun-

existeret homo nostri generis nostraque nature,
qui peccati przjudicio non teneretur, et qui imma-
culato sanguine suo chirographum letliale dilueret,
sicut ab initio erat divinitus praeordinatum : ita est
in plenitudine praüniti temporis factum ut mulia
modis significata promissio in diu exspectatum ve-
niret effectum, nec posset esse ambiguum quod con-
tinuis testificationibus semper fuerat nuntiatum.

15. In magno autem sacrilegio se versari hzrc-
ticorum manifestat impietas, cum sub specie deita-
tis honorandz, humans carnis in Christo negant
veritatem , et religiose existimant credendum, si
dicatur in Salvatore nostro verum non esse quod
salvat. Cum ita secundum promissionem omnia s:e-
cula percurrentem, mundus sit reconciliatus in
Christo, ut si non. Verbum dignaretur caro fieri,
nulla possel et caro salvari. Omne enim sacramen-
tum fidei Christianzx: magno, ut hzretici volunt, deco-
loratur obscuro, si lux veritatis sub mendacio pu-
tatur latuisse phantasmatis. Non ergo quisquam
sibi erubescendum existimet Christianus de nostri
in Christo corporis veritate, quia omnes apostoli
apostolorumque discipuli et przclari Ecclesiarum
quique doctores, qui ad martyrii coronam vel con-
fessionis merucrunt gloriam pervenire, in fiujus
fidei lumine splenduerunt, consonis ubique senten-
tiis intonantes, quod in Domino Jesu Chris:o deita-
tis et carnis una sit confitenda persona. Qua autem
rationis similitudine, qua divinorum voluminum
portione h:xretica impielas se existimat adjuvari,
qui veritatem negat corporis Christi ? Cum hanc
non lex testificari, non propheta precinere, non
Evangelia docere, non ipso destiterit Christus osten-
dere: quxrant per omnem seriem Scripturarum
quo tenebras suas fugiant, non quo verum lumen
obscurent, et per omnia s:zcula ita veritatem invc-
nient coruseantem, ut magnum hoc et mirabile
sacramentum ab initio videant creditum, quod est
in fine completum : de quo cum sanetarum Litte-
rarum nulla pars sileat, sufficit quzdam consona
veritatis signa patuisse, quibus diligentia fidei in
splendidissimam latitudinem diligatur, et sincers
intelligentiz luce prospiciat. quod in Filio Dei,

819

ELIPANDUS, FELIX, IIETERIUS ET S. BEATUS.

880

se incessabiliter filium hominis et hominem profi- A tialiter Deum, de quo ipse Dei Filius : Ego et

letur, non sit Christianis erubescendum, sed con-
stantissiine gloriandum.

16. Ut autem pietas tua cum venerabilium Pa-
trum predicationibus nos concordare cognoscat,
aliquantas erroris sententias huic credidi subjicien-
das esse sermoni, in quibus si dignaveris recensitis
non aliud nos predicare reperies quod sancti Pa-
tmes nos in toto orbe docuerunt, nequaquam ab
illis nisi solos impios hareticos discrepare. Sedet
illud huic operi inserendum putavi quod Scriptura
dicat : Revelabunt celi iniquitatem ejus, et terra
consurgel adversum eum. Qui sunt isti coli, nisi
illi qui cum Christo ad judicium venturi sunt : de
«uibus est Ambrosius, Augustinus, Hieronymus et
cieteri quos tu, Albine, refutas, et hzereticos judicas ?
De quibus Psalmista ait : Coli enarrant gloriam Dei.
Item beatus Augustinus in epistola sua ad Evodium
directa, ubi de Trinitate et Columba, vel de ad-
optione Filii Dei disseruit, post plura superius
elita sic dicit: Siiut Pater in. voce qua sonuit:
Tu es Filius meus, et filius in homine adoptivus,
quem suscepit ex Virgine, et Spiritus sanctus in
columb:e specie corporali. Item post aliqua, Atque
ita ct filius Dei simul cum homine adoptivus dici-
tur, οἱ filius hominis adoptivus simul cum Verbo
dicitur. Item post aliqua : Unde filius Dei incom-
mutabilis est atque co:ternus Patri, sed in Verbo
$0lo; et passus est Filius Dei, sed in homine ad-
optivo solo; et sepultus est Filius Dei, sed in carne
adoptiva sola. Proinde qu:e de Filio D.i verba di-
cuntur videndum est secundum quid dicantur. Non
enim homine assumpto, vcl adoptivo, personarum
numerus auctus est, sed eadem Trinitas mansit.
Nam sicut in homine quolibet przter unum illum
qui singulariter susceptus est, anima et corpus
una persona est, ita in Christo Verbum et homo
adeptivus una persona cst. [tem post aliqua : Ita
Christus Dei Filius Dominus glorim, etsi quid
hujusmodi secundum Verbum dicitur, et tamen
recté dicitur Domipus glorie crucifixus, cum hoc
eum secundum carnem adoptivam passum e se,
non sccundum illud quod Dominus glorie est. Et
post pauca, Spiritus sanctus dicitur corporali spe-
cie tanquam columba descendisse et mansisse super
eum. Sic enim et Petra Christus, quia significa-
| bat Christum adoptivum. ltem post aliqua: Hc
tbi de duabus questionibus tuis, hoc est de Tri-
nitate et Columba, in qua Spiritus eanctus non sua
natura et significativa specie deionstratus est, sic-
ut et Filius Dci non sua nativitate de Patre dicit :
Ego ez utero aute luciferum genui te, sed in homine
adoptivo ex utero Virginis natus a Judxis cruci-
fixus est.

17. His sepe dictis cum epistolam tuam iterum
atque iterum sacrilegam lethali veneno corruptam,
atque ignorantim caligine tenebrosam relegissem,
reperi ibidem quod nos Dominum Dei Filium ex
Virgine natum negaremus nequaquam esse essen-

Pater «unum sumus. Reminiscere debes quid Scri-
ptura dicat : Testis falsus non erit impunitus ; οἱ
illud : Maledictus homo qui in corde suo fabricat
malum, et de his labiis suis ficte loquitur pacifica Σ
Sed Deus, qui videt omnia, reddet illi secundum opera
sua. Ego quidem non Deum Dei Filium ante sz-
cula ex Patre genitum, per quem facta sunt visi-
bilia et invisibilia, spiritalia atque corporea, quem
credo adoptione non esse, sed genere, neque gratia,
sed natura Deum esse negavi.

18. Sed juxta beati Isidori sententiam, qui di-
cit quia sunt nonnulli qui de Filio Dei prava sen-
tiunt, et quod de illo secundum humanitatem dictum
est, transferunt ad divinitatem ; et quod de divini-
tate, mutant ad humanitatem. Noster tamen Julia-
nus dicit, Homo Dominicus et humanatus Deus.

.19. Multa quidem adhuc erant huic operi inse-
renda, sed sermo divinus nos prohibet, dicens:
Linguam tuam adherere faciam palato tuo, et. eris
mulus, ne quasi vir objurgans, quia domus exaspe-
rans est. Idcirco νὰ tibi, Austria, va tibi Alexan-
dria, quae novum Arium, id est Albinum, genuisti
tempore gloriosi principis, ad evertendam et obscu-
randam fidem catholicam. Ad ultimum audi bea-
tum Cyprianum cuidam hzxretico scribenti ita di-
centem : Habes tu litteras meas, et ego tuas,
utreque recitabuntur in conspectu Domini. Me-
mento iterum evangelistam dixisse : Multi ex disci-
pulis ejus abierunt retro. Et ubi abierunt ? Respon-
deat tibi beatus Gregorius dicens: Post Satanam.
Et iterum cuidam, cum Domino diceret : Magister,
sequar te quocunque ieris : lile respondit : Vslpes
[oveas habent, εἰ volucres coli nidos : filius autem
hominis non habet ubi caput reclinet, et sicut et in
te, si ista tibi parva non sufficiunt, nec multa pro-
derunt.

Proximus ille Deo est, qui scit ratione tacere.
Quod duro sermone tibi interdum scripsimus, Do-
mino jubente per Moysem hoc fecimus, qui dicit :
Non coques hadum in lacte matris sua.

90. Suggerendum est iterum glorioso principi, ut
mitescat indignatio ejus servo suo Felici, ei non
requirat Dominus sanguinem ejus de manu illius.
Nam pro certo sciat quia si praedicationem illius
spreverit, et Albini confirmaverit, cum Constantino
imperatore habebit partem, quod Deus non permit-
tat. Quem beatus IsiJorus deflet dicens : Heu! proh
dolor! principio bono, fine malo.

EPISTOLA Ὑ.
AD FELICEM NUPER CONVERSUM.

1. Domino Felice ? sciente vos reddo, quia exeunte
Julio vestro scripto accepi, et exeunte Augusto vobis
item scripsi. Sed eveniente occasione ad isto pr-
sente igne consumptum est, et rediens ad me pene
ad quadraginta dies denuo assumpsi laborem, et
scripsi ad ipso hxretico piceo Albino, quantum potui
pro sua confusione scribere. Tu vero exempla illud,
et sic illud dirige. Modo tamen egressus est de mele

881 CONFESSIO FIDEI FELICIS. 833

Junio Kalendarum Novembrium direxi vobis scri- A Beato direxi relegeuda. Tu vero dirige scriptum
ptum parvum de fratre Militane, qui recta de Dco

ser.tit. Nam et quatuor mihi quaterniones direxerat,
quos direxi contra ipso Pseudopropheta fetidissimo
in Beato. Certifica me qui est positus in Roma. Epi-
stolam vestram coelitus quemadmodum mihi illapsam
exeunte Julio accepi, et Deo meo ulnis extensis im-
mensas gratias egi, qui mc fecit tuis eloquiis con-
lzetari inter ipsa quotidiana dispendia mundi, quibus
duramus, potius quam vivimus.

2. Sed epistolam fetidissimam de filio gehennz
fgnis Albino, novo Ario in finibus Austrie tempore
gloriosi principis exorto, non Christi discipulo, sed
fllius qui dixit, Ponam sedem meam ab Aquilone, et
ero similis Altissimo. De quo scriptum est : Ex nobis
prodierunt, sed non erant ex nobis. Nam si fuissent
ez nobis, permansissent utique nobiscum. Contra quem
prout volui rescriptum reddidi, et sanctorum ortho-
doxorum atque catholicorum sententiis astipulavi.
Tua veró sanctitas viril.ter agat, et. confortetur cor
toum reminiscens quid ipse Dominus dicai : Beati
qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quo-
niam ipsorum est regnum celorum. Et iterum : Ecce
ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Estote
ergo prudentes sicut serpentes, et simplices stcut co-
lumbe. Cavete ergo ab hominibus. Tradent enim vos
in conc.liis, et synagogis suis flagellabunt vos, et ad
prasides et reges ducemini propter me in testimonium
illis et gentibus.

5. Ego vero direxi epistolam tuam ad Cordobam
fratribus qui de Deo recta sentiunt, et mihi mulia
scripserunt quie in tuo adjutorio debueram dirigere.
Sed ad ipso haresiarcham Albini magistro Antifrasio

,

illud pro tuo fidele glorioso principali, antequam ve-
niat ad ipso filio mortis Álbino, qui non credit carnis
adoptionem in Filio Dei, quem sancti Patres et nos
ipsi credimus in sola forma servitutis buman:e, non
in gloria vel substantia divin: natura. De illo fratre
nostro qui defunctus est audivi quod aliquid nobis
mandarat dirigere, et ideo quaeso ut mandetis ad
ipso famulo vestro Ermedeo, ut qu:irat de Jud:is
qui habent illic uxores et filios, qui fatigium det, et
nobis quantum Deus inspiraverit dirigat : ita tamen
ut alii Judi non sentiant qui apud nos habitant, aut
si possibile est, ut quemlibet de humiles vestros
nobiscum mercaturios qui veniunt dirigatis, et quid
egeritis de vestra intentione nobis certi(icate, ct

D maxime per libros duos epistolarum beati Hiero-

nymi, et. opusculorum beati Isidori, quos habet Et-
medeo, quos direxeram ad ipso fratri qui- defunctus
est : unde et mihi demandaverat quos alios similes
repererat. ldcirco tamen applicate ipse Ermedeo sd
vos, et instruite illum vestris eloquiis, et veram fidei
doctrinam, sicut ego illi notui.

4. Me tamen cognoscite senectute jam decrepita
octuagesimo secundo anno a die octavo Kalend. Aug.
ingressus fuisse, et orate pro nobis sicut et nos fa-
cimus pro vos assidue, ut nos Deus in regione vivo-
rum pariter jungat. Sed omnibus fratribus denimu-
davimus ut pro vos sacrificium Deo offerant. Me-
reat quantocius de vestro rescripto letus existere.
Istum presentem vobis commendo, οἱ presbyterum.
nostrum Venerium, si datum fuerit ut perveniat ad -
VOS.

CONFESSIO FIDEI FELICIS

ORGELLITANJE SEDIS EPISCOPI ,

Quam ipse post spretum errorem suum in conspectu concilii edidit, et eis qui in ipso errore
ei dudum consentientes fuerant, direxit.

[Ex Mansi, ampl. Conc. Collect.]

MONITUM.

Felix Urgellitanus ἃ Leidrado aliisque prasulibus
Urgello congregatis damnatus, ab eis accepit libe-
rum commealum ut in episcoporum coetu , presente
rege, causam suam ageret. Quod mox factum est
in Aquisgranensi concilio. Alcuinus narrat Carolum
Magnum regem, ut Felicianam h:xresim expugnaret,
magnam synodum episcoporum in Aquisgrani pala-
tio congregasse, in eaque se et Felicem, regis jussn,
diebus aliquot conflixisse. Victum se denique Felicem
voce fletuque testatus est. Itaque coram sacerdotibus
Dei et imperii optimatibus rationabiliter auditus et ve-
raciter convictus, atque Deo dans floriam veramque
fidem confessus, in pacem catholice unanimitatis
reversus est cum suis discipulis qui ibi tunc tempo-
ris erant presentes, anno Christi 799. EpiToRESs.

INCIPIT
CONFESSIO FIDEI FELICIS..

In Dei nomine Felix olim indignus episcopus,
domnis in Christo fratribus Emani presbytero, llde-
sindo presbytero , atque Exsuperio, Gundefredo, Si-
donio necnon et Ermegildo, .seu c:zeteris presbyteris,
similiter Vittildo, diacono et Witirico, seu caeteris
clericis in parochia Orgellitanz ecclesize degentibus,
seu czteris fidelibus ecclesizx in superdic:o commisso
conimorantibus, in Domino Deo Patre et Jesu Chsi-
sto vero Filio ejus, Domino ac Redemptore nostro, et
in Spiritu sancto, zeternam salutem.

De czetcro ad agnitionem vestram reduciinus, qui?

885

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

postquam ad presentiam domini nostri ac piissimi A sit ex substantia matris ; sed quia, at dictum est, in

gloriosique Caroli regis perductus sum, et ejus con-
spectui przsentatus, licentiam ab eo, secundum quod
et venerabilis domnus Laidradus episcopus nobis in
Orgello pollicitus est, accepimus, qualiter in ejus
presentiam in conspectu episcoporum, quos ad se
. ordinatio gloriosi principis nostri convenire fecerat,
sententias nostras , quas ex libris sanctorum habere
nos de adoptione carnis in Filio Dei, seu nuncupa-
tione in humanitate ejus, credebamus , reprzsenta-
remus : qualiter non in violentia, sed ratione veri-
tatis, nostra assertio rata judicaretur, si ab illis per
auctoritatem sanctorum Patrum minime repudia-
retur. Quod ita factum est : nam prolatas a nobis
sententias de superdicta contentione, hoc est de ad-
optione earnis atque nuncupatione, ita illi ex aucto-
ritate de libris sanctorum Patrum, id est, Cyrilli
episcopi, et beati Gregorii papse urbis Romz, seu
beati Leonis, sive et aliorum sanctorum Patrum ,
qui nobis prius incogniti erant, seu per auctoritatein
synodi qux nuper in. Roma hac intentione , preci-
piente gloriosissimo ac piissimo domino nostro Ca-
rolo, adversus epistolam meam , quam dudum vene-
rabili viro Albino abbati Turonensis Ecclesi» scri-
pseram , congregata est. In qua synodo presente
Leone apostolico, et cum eo cseteri episcopi num.
Lvii residentes, et plerique presbyteri ac diaconi cum
eis in domo beatissimi Petri apostoli, per quorum
omnium auctoritatem istas jam dictas sententias
nostras, non qualibet, ut dictum est, violentia, sed
ratione veritatis, ut oportuit, excluserunt. Quorum
auctoritate veritatis , et totius Ecclesix universalis
consensu, convicti, ad universalem Ecclesiam, Deo fa-
vente, ex toto corde nostro reversi sumus : non qua-
libet simulatione, seu velamine falsitatis, sicut du-
dum, quod Deus acit; sed, ut dixi, vera cordis
credulitate et oris professione. Quod etiam in con-
spectu multorum sacerdotum et monachorum pro-
fessi sumus, peenitudinem gerentes de pristino errore
et sacramento , quam pro bac intentione olim prz-
varicatus sum : profitentes nos deinceps adoptionem
carnis in Filio Dei, sive nuncupationem in humani-
tate, nullo modo credere vel przdicare; sed secun-
dum . quod dogmatibus sanctorum Patrum infor-
mamur, eumdem Dominum nostrum Jesum Christum
in utraque natura, deitatis videlicet et humanitatis,
proprium ac verum Filium profitentes, Unigenitum
videlicet Patris, unicum Filium ejus : salvas tamen
utriusque nature proprietates , ita duntaxat ut nec
divinitas Verbi Dei in natura [naturam] credatur
humana [humanam] conversa, vel humana a Verbo
assumpta invidia [in divinam] mutata : sed utraque,
id est divina atque humana, ab ipso conceptu in
utero Viryinis, ita in singularitate personz sibimet
connex:x atque conjuncte sunt, uli unicus Filius
Patri, et verus Deus ex ipso utero gloriose Virginis
absque ulla corruptione editus prodiretur. Non ita
homo assumptus a Verbo de substantia Patris, sicut
fpsumque Yerbum a fidelibus genitus credatur, cuim

ipsa vulva sancte Virginis ab ipso conceptu ab eo
qui secundum divinitatem verus et proprius Dei Fi-
lius existit, in singularitate person:e su:e susceptus
est, atque conceptus, verus el proprius Dei Filius,
ex eadem sancta Virgine natus est. Non alius Dej
Filius, et 2lius hominis filius : sed Deus et homo,
unicus Dei Patris verus ac proprius Filius, noa
adoptione, non appellatione, [860] nuncupatione, sed
in utraque natura , ut dictum est, unus Dei Patris,
secundum Apostolum, verus ac proprius Dei Filius
credatur.

H:ec est confessio fidei nostrz, quam, Deo juvante,
a sanctis Patribus per eorum scripta cognovimus, ef
ab universali Ecclesia post pristinum errorem no-
strum accepimus et tenemus. Quod et vos omnes
credere et conflteri, per eumdem Dominum nostrum
exhortamur, nil diminuentes aut addentes ex senso
vestro, sed hoc quod vobis innotescimus , cum uni-
versali Ecclesia indubitanter retinentes : et. ut pre
me misero, per quem usque nunc in Ecclesia Dei
contentio versa est, ex totis prz:cordiis vestris Do-
mini misericordiam implorare non dedignetis : qua-
liter propter vestram emendationem οἱ orationem
catholicorum sacerdotum , qui in simili przvarica-
tione, ut ego, nequaquam obnoxii sunt, Domini mi-
sericordiam, priusquain de hoc mortali corpore egre
diar, consequi valeam. Quod per hoc me magit
consequi a Domino confido, si scandalum seu error
in fide, qui per me ín usque nunc inter utrasque
partes duravit, per me iterum omnia correcta atque
sedata fuerint, atque omnia Ecclesie membra in
unitate fidei et concordia charitatis velut in unum
corpus compaginata, ita nemo ex nobis in Ecclesia
Dei ultra scandalum vel quodlibet schisma intromittere
audeat, sed omnes nos cum universali Ecclesia, qua
in toto mundo dilatata noscitur, similiter sentientes,
et ea quxe dudum orta intentio est , id est, adoptio-
nem carnis seu nuncupationem in humanitatem Fi-
lii Dei anathematizantes, pacem, ut dixi, et unitatem
fidei cum omnibus fidelibus Ecclesiz, absque ulla si-
mulatione , inconvulsa flde retineamus : ne cum
Nestorii impietate concordantes, qui purum homi
nem Christum Dominum credidit, alicubi deinceps

p labamur, qui dixit : « Oportet vero et de Dei dis-

pensatione quam pro nostra salute in dispensatione
Domini Christi Dominus Deus perfecit, scire quo-
niam Deus Verbum hominem perfectum assumpsit
ex semine Abrahs et David secundum pronuntia-
tionem divinarum Scripturarum : hoc constitutum
natura, quod erant illi, ex quorum erat semine,
hominem perfectum natura, ex anima intellectuali
et carne bumana constantem , perfectum hominem
constitutum secundum nos per naturam , Spiritus
sancti virtute in Virginis vulva forinatam , factum
ex muliere, οἱ factum sub lege, ut omnes nos ὃ
Bervitulis lege redimeret , ante jain przedestinatam
sdoptionem accipientes, inenarraliliter sibimet ve
niens, mortuum quidem eum secundum legem hu-

885

CONFESSIO FIDEI FELICIS.

886

manam faciens, suscitans vero ex mortuis, et perdu- À rit, anathema sit. À quo jaculo anathematis ipse

cens in cellam, et consedere faciens ad dexteram
Dei : unde personam constitutos principatus, et po-
testates, et dominationes, et virtutes, et omne quod
nominatur nomen, non solum in hoc sxculo, verum
etiam et in futurum, ab omni creatura accepit ad-
orationem, sicut inseparabilem a divina natura ha-
bens copulationem, relationem Dei, et intelligentiam
omni creature adoratione exhibentem. Et neque
duos filios dicimus, neque duos Dominos; quoniam
unus Filius Patris secundum substantiam, Deus
Verbum unigenitus Filius Patris, sicut iste conjun-
ctus et particeps constitutis Filii communicat no-
mine et honore. Dominus secundum essentiam Deus
Verbum , cui iste conjnnctus honore communicat.
Et ideo neque duos filios hos dicimus, neque duos
bomines : quia manifesto constituto secundum sub-
stantiam Domino et Filio inseparabilem, tenet ad
eum copulationem, qui causa nostr: salutis assum-
ptus conferiur nomine et honore Domino et Filio,
non sicut unusquisque nostrum secundum seipsum
constitutus est Filius. Unde et multi secundum bea-
tum Paulum dicimur filii, sed solus prz::cipuum ha-
bens hoc quod ad Dei Verbi copulationem, adoptio-
nem οἱ dominationem participans : aufers quidem
Qinnem suspicionem dualitatis filiorum et domino-
rum. Prxstato vero nobis in copulationem ad Domini
Verbum, bonam haberet ipsius fidem, οἱ intelligen-
tiam, et theoriam : pro quibus et adorationem , per
relation»om Dei ab omnibus ccepit creatura. Unum
igitur Filium dicimus et Dominum Christum, per
quem omnia facta sunt : principaliter quidem Deum
Verbum intelligentes substantialiter Filium Dei et
Dominum, conspirantes autem assumptum Nazarct
[Forte , Jesum a Nazareth. H.] quem unxit Deus
spiritu οἱ virtute, sic in Verbi Dei copulationem
adoptionis participantem et dominationis, qui et se-
cundus Ádam. »

Hzc est sententia Nestorii hzretici, qui purum
hominem absque Deo Virginis utero genitum impie
astruebat. In quem hominem ex eadem sancta Virgine
procreatum et genitum, post nativitatem ejus, Ver-
bum Dei, hoc est divinitatem Filii Dei, descendisse
et habitasse prz cxteris sanctis impudenter pradi-

verus ac proprius Dei Filius, dequo loquitur, tam
vos quam nos, et hic et in futuro liberare dignetur.
Cui cum Patre in unitate Spiritus sancti similis et
cosxqualis exstat gloria, ante omnia szcula, et nune
ei in dies xternitatis.

Beatus denique Cyrillus in tractatu suo inter alia
ita dicit : « Imo multum interest et incomparabi-
libus differentiis glori: οἱ eminenti:e Salvatoris no-
stri munimentis, ea qux nostra sunt. Nos cnim
famuli sumus : ille vero naturaliter Dominus et Deus,
licet factus sit nobiscum, et in his qux sunt nostra
dispensative. Przterea et beatus Paulus Christum
eum nominavit et Deum, ita dicens : Scitote cogno-
scentes quia omnis fornicator, etc., non habet herc-
ditatem in regno Christi et. Dei (Ephes. v). Solus.
autem Christus etiam Deus vere, qui Emmanuel est.
Etenim nos per gratiam Dei, verumtamen non ita
Deus Filius, sed natura magis et veritate, licet cato
sit factus. »

ltem ipse in eodem tractatu post aliqua ita dixit :
« Quomodo proprius Dei Filius nominatus est Chri-
stus, qui etiam traditus est ἃ Deo et Patre, causa
omnium salutis et vite. Traditus est enim propter
peccata nostra, et ipse iniquitates multerum porta-
vit in corpore suo, in ligno, secundum prophete
vocem (/sa. 1i; 1 Pet. 1). Palam ergo est quia uni-
tatis res assumpta necessarie proprium Filium decla-
revit Dei, qui ex sancta Virgine est. Corpus enim
erat non alterius cujuspiam secundum nos, sed
magis proprium ex Patre existentis Verbi, natum
ex ea. »

Item ipse post paululum contra Nestonum : « Sic-
ut enim in Ádam omnes morimur, sic et in Christo.
omnes vivificamur (1 Cor. xv). Si enim non pateretur
humane pro nobis, neque operaretur divine quz ad sa-
lutem sunt. Dicitur enim prius quidem mori, ut homo:
reviviscere autem postea, eo quod sit naturaliter
Deus. Si igitur non est passus mori carne secundum
Scrip:uras, neque vivificatur spiritu, hoc est non
revixit. Et si hoc est. verum, vana est fides nostra,
adhuc sumus in peccatis nostris. Baptizati enim
sumus in mortem ejus, secundum beati Pauli vocem
(Rom, vi), et remissionem peccatoruni habuimus per

cabat. Etob hoc, sicut in Christo duas naturas, ita p S3nguinem ejus. Sed si est. Christus neque Filius

et duas personas in eo satis improbe vindicare
contendebat. Nos vero ejus impietatem anathemati-
zahtes, qu:edam testimonia ex libris sanctorum Pa-
trum, quos Ecclesia venerabiliter recipit, decerpen-
tes, huic epistole subnectimus, per quze nos ad viam
veritatis post pristinum errorem nostrum reversi su-
mus, vobis subter ascriptam direximus : per quz et
vos de dicta intentione veritatem fidei plenius agno-
scere potestis, et ad rectum tramitem fidei reverti.
Contra quas sententias Patrum dissentiens, alit»r
quam illas [Forte, qui aliter quam ille. 11. nos
informant credere aut docere voluerit, et adoptionem
ei nuncopationem in carne Salvatoris [Suppl. qui
tel quisquis. Π.}] credere vel predicare proesumpsc-

vere, neque naturaliter Deus, sed homo purus sc-
cundum nos, et divinitatis organum : salvati quidem
sumus non in Deo quodammodo, sed in uno magis
secundum nos moriente pro nobis, et virtutibus alic-
nis.resuscitato. Quomodo ergo destructa est mors
per Christum? » E4 infra. « Colimus autem non ho-
minem purum, absit, sed Deum potius naturaliter,
non ignorantes ejus gloriam, licet factus sit secun-
dum nos. » -
Hem beati Gregorii papse urbis Roms suaper
(Forte, super. H.] Moralia: « Eratque ille vir ma-
gnus inter omnes Orieniales. Omnes, inquit, qui ip
hunc Orientem fide pleni consistunt, recte Orientales
vocantur, Sed quia omnes homines, tantum —-*-

887

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

homines, ipse autem oriens Deus et homo, recte A carnem, et confusam, aut passibilem Domini deita-

dicitur : Erat magnus inter omnes Orientales. ἃς
$i aperte diceretur : Onines qui in fide Deo nascun-
tur superat, quia non ut ceteros adoptio, sed natura
illum divinitatis exaltat. » Et rursus alibi idem ipse:
« Quia omuis homo tantummodo homo est, ipse
autem Deus et homo. lu terra ei similis non est,
quia etsi adoptivus quisque filius ad percipiendum
divinitatem prolicit, nequaquam tamen ut Deus na-
turaliter esset, accepit. »

Ítem iu libro beati Job : « Mediatori vero nostro
in legislatoribus similis nullus est, quia isti gratuitu
vocati ex peccalis ad innocentiam redeunt. Redem-
ptor autem noster sine peccato est, Filius sine ad-
optione, nec perpetravit unquam quod redarguit.
Quas quidem sententias prius non recte intelligeba-
mus. »

ltem beati Atbanasii Alexandrini episcopi : « Si
quis vero adversus divinas Scripturas docet, alium
dicens Filiuin Dei, et alium qui ex Maria virgine,
hominem secundum gratiam adoptatum, sicut nos :
quasi essent duo filii, unus secundum naturam qui
ex Deo, et unum secundum. gratiam qui ex. Maria.
Et si quis Domini nostri carnem desursuin dicit, et
non ex virgine Maria, aut inutatam deitatem in

,

tem, aut inadorandam Domini nostri carnem sicut
hominis, et non alorandam Domini et Dei carnem :
hunc anathematizat sancta catholica et. apostolica
Ecclesia. »

Item sancti Gregorii Nazianzeni episcopi ad Cle-
donium : « Si quis introducit duos filios, unum
quidem qui ex Deo Patre; secundum vero, qui ex
matre, et non unum eumdemque, et adoptione excedat
gratia que promissa est iis qui credunt : alienum
eum a nostro consortio judicamus. Naturz vero dus
Deus et homo : nam et aniina, et corpus; Filii vero
duo, neque dii [ Leg.,... neque duo, neque duo dii. H.],
neque duo homines. :

Item beatus Leo papa urbis Romz ita dicit :

B , Exsultet rectarum mentium fides, et verum unum-

que Dei Filium non solum secundum deitatem, qua
a Patre est genitus, sed etiam secundum humanita-
tem, qua de matre virgine est natus, intelligant. »

tein ipse alibi : « Assumpta est de matre, Do-
mini natura, non culpa; creatà est forma servi sine
conditione servili, quia novus teinperatus est veteri,
ut et veritatem susciperet generis, et vitium exclu-
deret vetustalis. »

! VITA SANCTI BEATI

ABBATIS HISPANICI ,
AUCTORE ANONYMO RECENTIORI.
(Ex Act. ord. S. Benedicti, tom. V.]

MABILLONII OBSERVATIONES PR/EVLE.

1. Inter sanctos sxculi tertii Benedictini pr:etermis-
sos retuli hunc Bcatum; ob eam vilelicet causam
quod in vulgatis ejus actis nulla de ipsius monachatu
mentio habeatur. Postea vero incidi in qusedam argu-
menta qu: monasticam ejus vitam probant, atque
adeo virum doctrina ac sanctitate insignem Benedi-
etin famili: ascribi posse existimo.

2. Beati Vitam in litteras retulit. anonymus qui-
dam scriptor Hispanus , qui recentioris videtur zeta-
tis. Hanc scriptionem ex Legendario Asturicensi
ms. primus vulgavit Joannes Tamaius Salazar in
Martyrologio Hispanico, et post eum Joannes Bol-
Jandus in Februarii tomo 11], cum pr:evio commen-
tario Godefridi Henschenii. Sanctum Beatum colunt
Hispani, prxcipue Asturicenses, eumque vulgo san-
ctum DBieco appellant. De eo preclare agit Joannes
Mariana in lib. vit de rebus Hispanicis, cap. 8.

9. Miratur Tamaius Salazar quo titulo Menardus
et Yepez (Wionem addit Henschenius) Beatum pres-
byterum monachum dicant : « cum concors apud
scriptorés, inquit Tamaius, sententia sit illum solam
presbyteri commendationem tenuisse. » Sed Tamaii
admiratio procedit ex ignoratione moris antiqui cum
monachi quique , qui sacris initiati erant, suscepti
ordinis vocabulis passim insignirentur , abjecta ple-
rumque, rarius adjecta monachi appellatione. Sic
Jlieronymus, sic Beda presbyteri; sic Paschasius
Ha lbertus levita, aliique eumdem in modum nuncu-

pantur. Verum, ne gratis de Beato id dixisse videar,
proferenda sunt argumenta, quibus sine dubio ac-
quiescet Tamaius, et qui cum eo sentiunt. Primum
esumo ex Alcuini libro 1 adversus Felicem, ubi
Beatus abbatis titulo donatur. Neque enim apud
Vesigothos seu Hispanos alii erant abbates przeter
monachos et regulares. Alcumi hxc verba sunt.
* Quod vero quemdam Beatum abbatem, et discipo-

C lum ejus Heterium episcopum dicitis huíc vestre

sect: primum contraire, laudamus eos, etc. » Αἱ
ne fortasse etiam apud Hispanos obtinuisse abbates
seculares reponat aliquis, alterum argumentum af-
fero ex ejusdem Beati lib. 11 contra Elipandum.
« Vere bonum, inquit, et vere jucundum babitare
fratres in unum. Ünum fratrem dimisimus in s:eculo,
ecce quantos invenimus in Monasterio. Frater meus
szecularis non tantum me amabat, quantum substan-
tiam meam; czterum fratres spirituales , qui sua
utique negligunt, aliena non quzxrunt. » Hzc nulla-
tenus s:*€culari homini convenire possunt, sed neces-
sarioaptanda inonacho, qui cum unum fratrem dimi-
sisset in seculo, longe plures spiritales (ratres iuvenit
in Monasterio. Isti sunt spiritales fratres in quorum
gratiam idem Beatus commentarium in Apocalypsim
composuit hactenus ineditum , in cujus prafatione
Ambrosius Morales sequentia verba legit. « H:ec ego,
sancte Pater Heteri, te petente, ob zedificationem
studii fratrum tibi dedicavi : ut quem consortem

839

VITA SANCTI BEATI.

890

perfruor ordinis, cohzredem etiam faciam mei labo- A manu Felicis abbatis, cui omnia supra taxata tradi-

ris. » Hxc, inquam, monachi verba sunt ad Hete-
rium tum episcopum Uxamensem, quem olim Beatus
discipulum et consortem ordinis in monasterio ha-
buerat. Ista argumenta si legisset Tamaius, mirari
haud dubie desiisset quod auctores nostri Beatum di-
xerint monachum ; nec gravate tulisset eum Benedi-
ctinis sodalibus ascribi.

4. Opponit Henschenius, etsi constaret de Beati
monachatu, non tamen ideo ordini Benedictino ascribi
continuo posse : « cum plura eo tempore fuerint in
Hispaniis monasteria 40:5 regulam non erant Bene-
dictinam amplexa ; » idque ex eo probat quod Menar-
dus noster in prefatione ad Concordiam Regularum,
compositam a Benedicto Anianz abbate, refert regu-
lam sancti Isidori episcopi llispalensis, aliam sancti
Fructuosi episcopi Bracarensis, aliam alterius item
Fructuosi. Scimus quidem tres Regulas pro mona-
chis sxculo septimo apud Hispanos conditas fuisse,
unam a sanctolsidoro, alias duasa Fructuoso primum
monacho et abbate, dein episcopo Bracarensi. Non
enim Menardo nostro assentior, Fructuosos duos dis-
tinguenti. Argumenta huc retuli in sxculo im ad
ipsius Fructeosi Vitam ἃ : quz» argumenta probavit

enschenius in Aprilis tomo Il. Deinde has Regulas
ín nonnullis Hispaniz cenobiis szeculo septimo fuisse
observatas nemo jure inficiari potest. Siquidem tam
Isidorus quam Fructuosus ea pollebant apud Hispanos
auctoritate, ut eorum Regulas facile admiserint
monachi in ea regione aliquanti. At majoris erat

nderis apud eos Gregorii Magni auctoritas, qui in

ialogorum libro n Benedictum adeo magnifice prze-
dicaverat, ejusque Regulam insigni elogio commen-
daverat. Quanto in Gregorium studio affecti essent
eo tempore Hispani, illud luculenter declarat quod
Chindasuinthus Vesigothorum rex Taionem Czxsar-
augustanum episcopum Romam direxit ad recupe-
randam priorem Gregorii Moralium partem, quz in
ea regione desiderabatur. Porro ibidem ea tempe-
State notissimi erant Dialogorum libri, quos laudant
Isidorus et Paulus Emeritensis diaconus in przfatione
ad Vitam Emeritensium Patrum. Et publicata etiam
tum erat sancti. Benedicti Regula apud Hispanos, ut
constat ex iis qu: attuli in. Observationibus przviis
ad Vitam sancti Fructuosi. Si ergo tanta erat ab eo
tempore apud Hispanos Gregorii Magni auctoritas,
si notissima Regula tantopere ab ipso commendata ;
hanc sinc dubio accepere Ilispanienses monachi una
cum Regulis Isidori et Fructuosi, ut in Gallia przsti-
tum constat, ubi szeculo vi1 diversas in unis eisdemque
cenobiis Regulas cum Benedictina simul receptas
fuisse constat. Accedit quod labente sculo inse-
quente Benedictus Anianz abbas, Benedictinz disci-
plin:x instaurator illustris, cum Hispaniam adiit con-
tra Felicianam hzresim pugnaturus, idem institutum
in illis partibus promovere potuerit. Sane quzcun-
que nobis ex calamitosis illis temporibus supersunt

rimaria coenobiorum instrumenta (nam pleraque
intercepit Maurorum procella) Regulam sancti Bene-
dicti monachis impositam fuisse contestantur. Pri-
mum invenio Fromistz abbatis, qui una cum sobrino
sno Maximo presbytero ra 819, qu: anno Christi
181 respondet, monasterium sancti Vincentii de
Oveto condidit « in honorem sancti, Vincentii martyris
atque levite, et accepit Regulam sancti Benedicti. »
(Yepez, tomo 111 Script., 48). Alterum νὰ 818 quod
est Adelgastri Silonis regis filii, pro coenobio Obo-
nensi, « ad honorem Dei et beate matris ejus, et
sancli Michaelis archangeli, et sancti Joannis evan-
geliste, et sancti Antonini martyris, et sancti Bene-
dicti abbatis, cujus ordinem, inquit Adelgaster, in
ipso monasterio constituimus. » Et infra : « Damus
siquidem et concedimus hujus serie testamenti Deo
et beate Marix et omnium sanctorum Dei, in quorum

honore ecclesiam et monasterium fundamus, et in

Δ Patrologiz tomo LXXXVII.

mus, ita ut semper permaneat in servitio Dei, et
abbas et monachi Regulam beati Benedicti perenni-
ter custodiant. » (Idem, ibid., 94.) Accedit quod
omnia monasteria qux in Catalanix Hispaniz fini-
tima per ea tempora condebantur, eamdem Regu-
lam servabant, ut patet ex veteribus actis relatis in
Appendice Baluziana ad Capitularia regum Franco-
rum, num. 41, 62, 65, 89, 98, 152, 142 οἱ 145. IIxc
de Beati monachatu.

9. Cujus vero cenobii monachus fuerit, id conje-
ctatur Antonius Yepez de monasterio sancti Thuribii
Lievanensi, hoc inductus argumento quod in charta
ejus loci, data :era 866, mentio fit « de religioso pres-
by tero domno Heterio » et monachis inibi habitan-
tibus. Verum eo tempore si non decesserat Heterius,
certejam longe ante episcopus erat Uxamensis (Osme),
et quidem eo tempore quo is cum Beato in Elipan-
dum scripsit, ut patet ex ejus confessione relata
ante medium libri 1 : « Primus ero Heterius, Oxo-
mz sedis indignus nominatus episcopus, qui ab ar-
chiepiscopo Toletano nuncupor esse h:ereticus , pro-
fero fidem meam cunctis audientibus. » Erat proinde
episcopus sub annum 790. Ego quidem existimo ex-
stitissealiquando Vallis-Cav:e apud Asturias monaste-
rium, quod incoluerit rexeritque Beatus. Nam in
Vita sequente eodem secessisse dicitur, idemque lo-
cus hactenus ejus cultu ac reliquiis illustratur.

6. Insignis fuit Beati eruditio et doctrina pro fu-
nesta illa Maurorum tempestate, uti demonstrant
libri duo adversus Elipandum, editi tum ab ipso, tum
ab Heterio ejus discipulo, tametsi eo in opere Beati
fuere przcipu:e partes. Sane utrumque insectatus est
Elipandus, sed maxime Beatum. Huc spectat Elipandi
epistola ad Fidelem. « Adolescentiam sane fratris
nostri Heterii lacte adhuc alitam, et nondum ad ro-
bur perfeciz intelligenti:e perductam, vestra fraterni-
tas erudiat : quia non cum magistris optimis, sed cum
ignaris et schismaticis, videlicet Felice et Deato Àn-
üphrasio, s:equales in virtute et pares in errore, ha-
buit collationem. » Felix iste videtur fuisse abbas
ille Obonensis, de quo supra, militans sub Regula
sancti Benedicti : cui proinde Beatum etiam addictum
fuisse, ex ejus cum Felice societate intelligitur. Ga-
briel Vasquez fatetur se non posse non admirari
Beatum et Heterium, quod tam calamitoso tempore,
quo dira Maurorum tyrannide Hispania opprimeba-
tur, controversiam adeo obscuram sui ingenii acu-
mine et eruditione illustraverint. Pr:ter hos libros
contra Elipandum duos, qui exstant in tomo VIII Bi-
bliothecze Patrum, scripsit etiam Beatus commenta-
rium in Apocalypsim, hactenus ineditum. Ut:nam
illum quis e tenebris tandem eruat! quem Morales
ait se vidisse in ecclesia Vallecavensi, Hispanis Val-
cabado, haud procul ἃ Saldana oppido dicecesis Le-
gionensis : qui locus, ut dixi, Beati memoria et cultu
celebratur. Hic opere pretium est observare acta
sancti Ándrez apostoli, qu:xe recentiora esse putant
nonnulli, a Beato memorari sub finem libri 1 adversus
Elipandum, ubi de Christo agens : « Iste est. Agnus,
inquit, immaculatus, qui quotidie, ut beatus Ándreas
ait, in altare crucis sanctilicatur : cujus carnes post-
eaquam omnis populus credentium manducaverit, el
ejus sanguinem biberit, Agnus qui sacrificatus est,
iniecger perseverat et vivus. » Qua ipsissima verba
leguntur in vulgatis sancti Andrez actis.

INCIPIT VITA.

1. Tempore Maurcgati Ásturicarum regis, fuit in
Toleto quidam archiepiscopus, nomine Elipandus,
qui inter Agarcnorum diras procellas Cixiliano suc-
cesserat decessori, ex eo quod cjus fama doctrinz
et sanctitudinis per totam spargebatur llispaniam.

891

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

893

ls erat ex Muzarabibus Gothis oriundus, et nobili- A — 5. Iste, qui Beaws fuit et nomine et opere, Hispe-

tate sanguinis clarus. l:lum docuerat ab ejus primis
litterarum rudimentis quidam Felix, * Gallus prosa-
pia, episcopus Urgelitanus , post hzereticus Nestoria-
nus, qui Christum fuisse filium Patris adoptivum ,
qua parte homo es!, contra fas, contra auspicia, con-
tra omnes humanas et divinas litteras et religiones
perdocuit. Feedam hanc doctrinam per sacrilega epi-
$tolarum monita a Ὁ magistro suxerat Elipandus, qui
praeceptoris vestigia temeraria comprehensione con-
Bectans, adversus omnes Hispanix episcopos et pres-
byteros, ejus sententiam despicientes,'primo scri-
ptis, post anathemate usus, est Hispaniam damuabili
propositione fcedatus.

9. Cum igitur hxc aggrederetur , in Livaniensibus
montanis, qux inter utrasque eriguntur Asturicas, ex
forti dulcedinem, ex silvis Davidem extraxit Deus,
ut fortia quxeque coufunderet : et velut. alterum
[saiam loqui nescientem, calculo ignito labia pertin-
gens, suscitavit in llispania prophetam qui adversus
errantes Ecclesi: proceres stylo ferreo inveheretur
sirenuus. Construxerat Nabuchodonosor statuam,
spparentia pulcherrimam , magnitudine proceram,
metallis divitem, fama celebrem et apparatu magni-
(icam : quis illius excellentiam collimavit? minuta
petra e monte decurrens. Templi vasi Dalthasaris
inscitia profanavit : quis ejus ambitionem et mor-
tem detexit? duo digiti et brevis stylus. Ergo Deus
qui in Elipando Goliath, in ejus errore populum, in
ipsius vaua gloria Nabuchum, et in illius ambitione
Balthasarem consp*xerat, ex ahbjectione plebis, et
montanzs speleis Davidem, et plebe ignota blesum
lsaiam, ex monte Beatum, ex silvis ejus digitum,
qui hujus archiepiscopi errores contunderet , sur-
rexit.

^ [d asserere non ausus est Joannes Mariana , quod
falsum esse constat ex Eginhardi Annalibus adannum
193: « Orgellis est civitas in. Pyrengii montis jugo
sita, cujus episcopus, nomine Felix, natione Hispanus,
ab Elipando Toleti episcopo per litteras consultus
uid de humanitate Salvatoris Dei et Domini nostri
esu Christi sentire deberet, utrum secundum id
quod homo est, proprius an adoptivus Dei filius cre-
endus esset ac dicendus, valde incaute atque incon-
siderate, et contra antiquam catholice Ecclesiz do-
ctrinam, adoptivum non solum pronuntiavit, sed
eliam scriptis ad nmiemoratum episcopum libris, per-
versissim:e pravitatem opinionis sux defendere cura-
vit. » Festivi vero sunt Hispani qul, si quos habent
nebulones, Francis aut Gallis ascribunt ; quos autem
sanctos insigniores habemus, sibi vindicant, ut multis
exemplis patet in Martyrologio Ilispanico. Cum Fe-
lice ad Hispanos remittendus est Claudius Tauri-
nensis episcopus, quem genere, non Scottum, sed
llispanum fuisse demonstravi in tomo I veterum
Analectorum.

b Falsus est Binius, qui Elipandum Felicis prze-
ceptorem appellavit. Certe Dungalus Felicem hujus
erroris magistrum vocat.

* [mo et monachus, ut superius probatum est in
Observatione, num. 3.

. 3 Fuit hic etiam Beati discipulus, ut. Alcuinus tra-
Git, cujus verba in eadem Observatione relata sunt.

* Ejus epistole mentionem facit Beatus initio libri

primi ; « Legimus litteras prudentiz tux, anno pre-

nus fait, qui ab illis oriundus asperrimis montanis,
originem ab Asturicanis antiquioribus traxit. Erat
ordine presbyter * in sacris litteris edoctus et fidei
catholícze zelo conspicuus. Hic cum Elipsndi erro-
neam professionem audivit, protinus per totam illam
regionem et catholicum seminare dogma, et hazre-
ticam evellere zizaniam cepit, quibus obsistens Eli-
pindo profectibus, paulatim ejas propalari come-
men:a cognovit. Adfuit quoque catholico operi bea-
tus Heterius, qui post fuit episcopus Uxamensis, et
4 Deati amicítia fretus : uterque adversus Felicem et
Elipandum litteris et sermonibus per populos discur-
rentes, catholicam veritatem virili et sancta charitate
docebant. Istorum etenim eflicacia plurimi qui Eli-

B pandi venenum ebi*erant, vinum hzreticum eru-

ctantes, ad gremium matris Ecclesix sunt contritio-
nis poenitentia reversi.

4. Audierat Elipandus opera sanctorum Heterii et
Deati, et adversus istum impense iratus, * epistolam
Fideli abbati Asturicensi direxit, qua de sanctis pres
hyteris eonqueritur, ex eo quod ipse astans Tole-
tanus episcopus, ipsi, tanquam ejus dignitatem et or-
dinem contemnentes, nullam ab ipso de adoptionis
doctrina cognitionem ediscere cogitarent. « Quis erge,
prosequitur, unquam audivit quod homo Asturicanus
et montivagus Toletanos docere et corrigere przsu-
mat ? Nonne exemplum ab f Arcbarico episcopo in-
sumere poterat, qui, audita vestri Beati antiphrasi,
ad nostram occurrens sedem, quid tenendum humili
percunctatione poposcit ? Sed, sicut Dei gratia fa-
ctum est quod per nos episcoporumque Hispanise
consessum, de Magetianis 5 Spalitanis, qui circa festi
Paschatis diem aberrantes, confusam ordinis nor-
mm spargebant, obtineretur victoria, sic in Domino

senti, et non nobis, sed Fideli abbati mense Octobri,
in ra 825 clam su^ sigillo directas : quas ex relatu
advenisse audivimus, sed eas usque vi Kal. Decembris
minime vidimus. » Itaque epistola hzc anno 785 ad
Fidclem scripta est.

! Ascaricum habet Elipandi vulgata ad Fidelem
epistola, relata in lib. 1 Beati abbatis, in qua 56
verba : « Hanc epistolam domini Ascarici episcopi
ideo fraternitati tux direxi, charissime Fidelis, ut
cognoscas, quanta in Christi servis regnet humilitas,
quanta in Antichristi discipulis regnet superbia, cum

minus Ascaricus mihi non docentis imperio, sed
interrogantis voto ea scribere voluit, sicut illum vera
humilitas docuit. Isti vero modo et contraria dicendo,
modo et quasi ignorantem me, quid rectum sit no-
luerunt interrogare. » Ascaricus erat ΠΤ ἦν Bra-
carensis, quem cum Elipando suggillat Adrianus
papa Ι in epistola 97 Codicis Carolini ad episcopos

ispani:x.

5 De hac itidem victoria gloriatur idem Elipandus
in epistola proxime laudata ad Fidelem : « Ut quod
ego οἱ ceteri fratres mei in Hispalitanis tanto tem-
pore dijudicavimus, et Deo auxiliante, tam in festis

aschalium quam in czeteriserroribus, Migetianorum
hzeresim emendavimus ; nunc illi (Beatus scilicet οἱ
lleterius) e contrario inveniunt unde nos arguant. »
Et infra Migetianos istos in finibus Betice viguisse
ait. Migentium ejus secte auctorem, ejusque disci-

uum Egilam arguit Adrianus inepistola mox citata.
indc hic in textu legendum Η igettanis.

-

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

894

bueresim | eatianam de Ásturicarum montanis exstir- A copi, ex Hispania beatus et Heterius pro catholicis

pere confidimus. Non me latet Heterium prout juve-
meu, deceptum fuisse ἃ Beato, homine silvestri et
vaniloquo : quem, si tibi nostra placent, protinus ad
te advoca, quantumque coram Deo, ejusque Ecclesia
et nobis erraverit, indica : et si in obstinatze propo-
sitionis thecnis perstiterit, nostra et totius Ecclesiz
correctione contunde. :

5. Beato, post aliquantulum, visitationis * Ado-
sind: gratia perveniente, Fidelis abbas Elipandi epi-
stolam demonstravit eidem; qui prout catholicum
virum et fidei defensorem decebat, ascito Heterio
opus integrum duobus libris compactum, qui Eli-
pandi errores solidis sacrze Scripture locis rationi-
busque validis confutabat, scripsit. Cujus cum in

missi, interfuere legati, error cum auctoribus a
congregatione concilii damnatus est, quod οἱ Adria-
nus pontifex fecit.

7. Hoc siquidem intellecto Elipandus Toletanus a
propositione resilire decernens, episcoporum con-
gregationem apud Toletum indixit, qua poenitens
confessionis libellum , ubi Filium Dei unigenitum
Patrique consubstantialem, non adoptivum, sed na-
turalem, bumili confessione professus, obtulit. A
Patribus lacrymarum professione susceptus, recon-
ciliationis beneficium accepit. Hic beatum et Hete-
rium, deposita antiqu:e disceptationis malevolentia,
benigne suscipiens, illos fidei defensores et catholico
veritatis patronos, non absque lacrymís et singultü-

manus Elipandi et aliorum sequacium pervenisset B bus, compellabat.

codex, illum infestissimis sunt dedecorum ulceribus
verbo et paginis insecuti, inter qux Antiphrosii no-
mine macularunt. At Deus, cui omnium viscerum
Arcana patescunt, Beati innocentix spiritum a solio
majestatis suze contuens, et purum fidei zelum pres-
byteri ab alto longe cognoscens, ab omnibus illum
guorum inimicorum periculis liberavit.

6. Nam Elipandus Toleto profectus, Astures et
Gallxcos obivit, iisque in locis multos prava opinione
infecit pestifero oris afflatu. Felix Vacczos in Hi-
spania, Septimanios in Gallia, aliosqué in Germania
inflicere satagens, ab omnibus fuit constanti defen-
sione depulsus. Sic enim apud ^» Reginum Bajoariz
fivitatem primo in conventu episcoporum damnatus,
post coram Adriano pontifice maximo simulato animo
resipiscens, demum apud Francofurtum, ubi prz-
sente Carolo Francorum rege concilium fuerat indi-
cimn, cui Roma Theophylactus et Stephanus epi-

* Àdosinda erat Aldefonsi regis filia, nupta Siloni,
cujus regnum Mauregatus, Aldefonsi ex concubina
itidem filius, invasit anno 783. Adosindam se invi-
sisse cum Heterio tradit Beatus ipse initio libri 1
contra Elipandum : « Cumque nos ad fratrem Fide-
lem, non litterarum illarum compulsio, sed recens
religios:e doming: Adosind:e perduceret devotio, au-
divimus illum libellum (Elipandi) adversum nos et
fidem nostram in cuncta Ásturia publice divulgatum.
Ét cum fides nostra esset indissoluta, coepit inter
scopulos fluctuare navicula, et düx facte erant.

8. Concilio denique soluto et rebus fidei in Hispania
bene compositis , sedatoque Felician:z pravitatis jur-
gio, sanctus vir Beatus Adosind:e regis Silonis uxori,
qu:e propter Mauregati tyrannidem sacram erat ve-
stem induta, contindus pro animas δε remedio ex-
stitit poadagogus : donec apud Vallemcavam secede-
ret, orationibus, jejaniis et sacrx Scripturse studio
insistens, super Apocalypsis mysteria librum miro
ordine scriptitavit : demum miraculis celebris, Do-
mino, cui servierat, spiritum placida dormitatione
eommendavit xi Kal. Martii, anno Domini 798. Ejus
corpus ibidem sepultum jacuit per tres annos, dor.ec
ad honoratiorem locum translatum, reservato bra-
chio pro :grotorum ad ejus sarcophagum advenien-
tium juvamine, theca marmorea inclusum, debito
honoris munere custoditur : prout illud et sanctorum
suorum ossa custodire promisit Deus, qui vivit et re-
gnat per infinita sxcula seculorum. Amen.

Postea cum tranquillitate, ne bipertita, sed tantum
videretur una; tunc colloquentes ad invicem (Beatus
scilicet et Heterius) diximus, etc. » Hinc arrepta oc-
casio mutuo consensu scribendi unum idemque opus
in Elipandum. De Adosinda item infra, num. 8.
b « Ductus, inquit Eginhardus, ad palatium regis,
qui tanc apud Reginum Bajoarise civitatem (alii Ra-
tisponam vocant) residebat, ubi congregato episcopo-
rum concilio auditus est, et errasse convictus , ad
presentiam Adriani pontificis Romam missus, etc. »

HETERII ET SANCTI BEATI
AD ELIPANDUM EPISTOLA.

[Ex Galland. Bibliotb. vet. Patrum.)

LIBER PRIMUS.

f —

Eminentissimo nobis et Dco amabili Elipando To-
Jctan:xe sedis archiepiscopo, Heterius et Beatus in Do-
niino salutem.

I. Legimus litteras prudentiz tux anno przsenti,
et non nobis, sed Fidcli abbati mense Octobri in

895

ELIPANDUS, FEL!A, IIETERIUS ET S.. BEATUS.

ἃ gera 835 clam sub sigillo directas : quas ex relatu A Et cum ab hoinine interrogaretur : Quem me dicum

advenisse audivimus, sed eas usque sexto Kalendas
Decembres minime vidimus. Cumque nos ad fratrem
Fidelem, non litterarum illarum cowpulsio, sed re-
cens religiose domin:e ^ Adosindx perduceret devo-
tio, audivimus ipsum libellum adversum nos et fidem
nostram cuncta Asturia publice divulgatum. Et cum
fides nostra una esset indissoluta, coepit inter sco-
pulos fluctuare navicula; et du:e factze erant. Postea
eum tranquillitate, non bipertita, sed tantum vide-
retur una, tuae colloquentes ab invicem diximus :
Dormit Jesus in navi, et hinc inde fluctibus quati-
mur, et tempestatum molestias sustinemus, quia
importabilis excitatus est ventus : nulla salus in no-
bis esse videtur, nisi Jesus excitetur : et corde et

filium hominis? tunc homo homini respondit, et ait :
Tu es Christus Filius Dei vivi. Ipsum Christum Fi-
lium Dei vivi negavit, cum dixit : Nom novi homi-
nem.

Ill. Sed ubi negavit, Christus ligatus tenebatur :
ante prazsidem stabat, alapis et colaphis cxdebatur,
conspuebatur. Nox erat, tenebre erant, frigus erat ;
in prztorio erat, ancilla ostiaria ostium clausum te-
nebat. Adhuc Spiritus sanctus plenius Petro non
fuerat datus, quia adhuc Jesus non fnerat glorifica-
tus. Ubi vero confessus est Christum Filium Dei,
non erat ligatus Jesus, néque solus : sed multitudo
sequebatur eum, quorum mortuos suscitabat, cz-
cos illuminabat, leprosos mundabat, d:emones effu-

voce clamandum est, ut ei dicamus : Domine, salva B gabat, et diversas infirmitates curabat. Quierit ab

Wos, perimus. Tunc surrexit Jesus, qui in nostra
dormicbat navi, qui cum Petro eramus. Tunc impe-
ratit vento et mari, ct facta est tranquillitas magna.
Ex tunc, Deo miserante, non turbatur ista, qu:e Pe-
trum habet; sed turbatur illa, qux& Judam habet,
Quomodo eniin turbari poterat, cui pr:eerat ipse in
quo Ecclesixe firmamentum est?

11. Plerique tamen ex nostris, etiam remigatores
fortissimi, nimis formidabant, quia longius a terra,
id est ἃ corpore Christi, in alto pelago navicula flu-
ctuabat; quia dixerat Dominus Petro : Duc in altum
retia, hoc es!, in profundum disputationum, et peia-
gus Scripturarum. Quid enim tam alium quam al-
titudinem divitiarum videre? Quid eiiam tam pro-

fundum, quam * scire Dei Filium, et divinz gene- C

rationis professionem assumere? Quia licet humana
mens non possit plene rationis investgatione com-
prehendere, (idei tamen plenitudo complectitur.
Nam etsi non licet nobis scire quomodo natus est
Dei Filius, scire tamen nobis licet et credere quod
vere natus sit. Fortes estote, non formidetis : nobis-
cum est ille pro q:o h:ec intentio vertitur. Ecce ego,
inquit, vobiscum sum omnibus diebus, usque ad con-
summationem seculi. Neque enim nobis tam dura
intentio esset, nisi Virgo peperisset, et quia Virgo
peperit, intentio est ; et quia Virgo peperit Emma-
nuel, hoc est, Nobiscum Deus, ipsum credimus et
adoramus, quia nullus alter Deus est. Denique in
persecutione quid quxritur, nisi ut Deum Christum
negemus? Itaque, qui non confitetur Christum Deum
verum, Marix Virginis filium, natum ex Deo vero,
veniam non merebitur. Sed et quicunque spiritus non
confitetur Christum in carne veuisse, ex Deo non est,
el ipse est Antichristus. Qui enim hominem negave-
rit, Deum negavit : quia. Deus homo est, et homo
Deus est, et Deus et homo unigenitus Christus Filius
Dei est. Petrus enim, qui hanc naviculam reget, ho-
minem negavit. Sic enim ait: Non novi hominem.
Non enim dixit : Non novi Deum, aut Filium Dei;
sed cum hominem negavit, Filium Dei Deum negavit.

.^ Anno 785, nam isti auctores uuntur eram
Hispanicam quz triginta octo annis differt ἃ Chri-
sli...

hominibus quis habeatur in populis egregius ille?
Cum illi diversas opiniones proferrent, et alii dicc-
rent : Tu es Elias; alii, Jeremias; alii, Tu es Joan-
nes Baptista; alii, Tu es Propheta; tunc Petrus
inter 'omnes, sine aliqua dubitatione, dicit :
Tu es Christus Filius Dei vivi. Exclamat Domi-
nus beatum cui non caro istud et sanguis revelasset,
sed Pater ejus qui esset. in ccelis. Tunc et petra vo-
catus, postquam angularem petram illum primus
agnovit. Hxc est petra de qua Pater dixerat per
Isaiam prophetam : Ecce, mittam in fundamentis Sion
lapidem probatum, electum, angularem, pretiosum ; et
omnis qui crediderit in eo, non confundetur (Isa.
xxviii, 16). Et utique in lapidem, in quem credere
mandat, Deus est. De qua petra Paulus apostolus
dixit: Petra autem erat Christus (I Cor. x, ἃ). FA
quia [Forte, quidem] omnes sancti qui in Christo
fundati sunt, lapides et petrz* scribuntur : sed cuum
in sacro eloquio singulari numero petra vel lapis
nominatur, solus Christus accipitur. Cum vero pe-
trae pluraliter appellantur, membra videlicet sancti
viri, qui illius robore solidati sunt, experiuntur [ex-
primuntur]. Quos nimirum Petrus apostolus 1 pides
vocat, dicens : Vos tanquam lapides vivi comdifica-
mini domus spiritualis (11 Petr. i, 5). Qui omnes
non a Petro, sed a Christo petra, sicu* et Petrus,
nomen acceperunt ; et quod Petro dixit : Super hanc
petram edificabo Ecclesiam meam (Matth. xvi, 18),
non soli Petro, sed nobis omnibus dixit. Non revela-
vit tibi istud caro et sanguis, sed Pater meus, qui in
colis est (Ibid., vers. 17), non solum P'etro, sed et
nobis, qui sic credimus ut Petrus et hodie dicit.
Nam cum nos hodie dicimus corde, et ore coram
omni Ecclesia, Tu es Christus Filius Dei vivi, proti-
nus ille respondet : Non revelavit vobis istud caro
et sanguif, sed Pater meus qui in celis est : hoc Ve-
ritas dixit uni, quod omnibus sufficit. Hoc nos om-
nes credimus, sed ille solus confessus est.

IV. Cui caro et sanguis revelavit, dicat: Tu es
adoptivus humanitate, et Filius Dei vivi secundum

b Fuit illa regis Silonis vidua.
* Cognoscere Dei Filium. et illum profiteri, alte-
rum cnim ex altero sequi. SrEvy.

891

ΠΕΤΕΙ͂Ι ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

898

divinitatem, non enim Petro caro et sanguis revela- A clarificet te. Pater ei dicit: Clarificavi, et iterum

, verat hoc quod dixit: Tu es Christus Filius Dei vivi.
Cujus caro et sanguis? Nunquidnam Petri, ut ipsius
caro obstaret et sanguis ut Christus Dei Filius dice-
retur? Non plane, sed ipsius Domini caro et sanguis.
In qua carne et sanguine, dum homo videtur, quod
assumpserat Deus, non credebatur esse quod erat.
Impossibile enim omnibus videbatur ut Deum cre-
derent quem hominem viderent. Et tantam illam
majestatem, in qua habitat omnis plenitudo divinitatis
corporaliter, quam ipse non capit mundus, in cor-
pusculo despect:zs etiam imaginis inclusam ait: Non
hxc caro mea et sanguis tibi esse ne Dei Filium
revelaverunt, quia ista me [Forte, mea], id est, caro
mea, et sanguis non promittunt Dei Filium credi.
Denique et propheta jam dixerat: Et homo est, et
quis agnoscit eum (Isa. in, 5)? Aperte ergo illi se-
cundum oculum judicantes, me aut Eliam aut pro-
phetam, aut. unum aliquem de prophetis loquuntur,
quia me hominem omni habitu carnis agnoscunt. Sed
tibi revelavit. Pater meus qui in calis est.

V. Quando revelavit? Quo tempore Deus cum
Petro locutus est ? Revelavit tibi, iuquit, Pater meus
qui in colis est. Ac si aperte diceret : Operibus cre-
didisti, quxe€ me loquuntur Filium Dei. Vidisti me
mortuos suscitare, cx cos illuminare, surdos facere
audire et mutos loqui, super aquas sicco vestigio
ambulare, ventis imperare, infirmos verbo sanare.
His operibus credidisti, qux: me loquuntur Filium
Dci. Nam et illi me ista facere viderunt, qui me
unum ex prophetis uuncupaverunt : quia omnes men-
dacium dixerunt, quia de suo dixerunt, non de Patre
revelatum habuerunt. Qui enim de suo loquitur, men-
dacium loqui:ur: quia qualem me videt, talem me
putat esse. Qui enim de Patre audit, veritatem dicit,
quia de veritate haurit, et de veritate certificat.

VI. Quid est veritas? Tu es Christus Filius Dei
vivi. Ipse enim Christus hoc dixit : Ego sum via, ve-
ritas et vita. Non enim nos interfuimus, cum a Patre
Dei Filius diceretur. Solus Pater dixit: Hic est Fi-
lius meus dilectus, in quo mihi bene complacui : ipsum
audite omnis anima. Nam cum omnis anima dixit,
nobis omnibus dixit. Omnis enim anima omnis homo
dicitur, sicut est illud in Genesi: Septuaginta anim
ingresse sunt in Egyptum cum Jacob. Per tot homi-
nes Pater clamat de ccelo nobis in terra hominibus,
ut Filium suum audiamus. Credamus ei, et przdice-
mus eum coram hominibus, proprium esse Filiuin
Dei. Quid primo dubitamus ? Si Deo non credimus,
cui credimus ? omnia enim qux credimus, vel visu
credimus, vel auditu. Visus aliquando fallitur, audi-
tus tamen in fide est. Fuerunt tunc qui Christum
viderunt, et crediderunt ; fuerunt qui viderunt, et
non crediderunt. Sunt nunc qui Evangelium audiunt,
et Christum coram hominibus Dei Filium crucifixum
confitentur ; et sunt, qui eum Dei Filium coram om-
nibus non esse contendunt. Intonant prophetze, Evan-
gelium clamat, et idem Filius per Evangelium suum
dicit: Pater, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus

clarificabo. Pater veritas, quia testificatur veritatem ;
clamat veritati, de quo est ipse veritas. Respondit
veritas veritati, qui in hunc mundum non sibi , sed
nobis misit hanc veritatem. Venit veritas ad menda-
ces: et putamus quod eam possumus facere, non
credendo, mendacem ?

VII. Veritas dicit per os carnis sux: Filius Dei
sum. Εἰ, qui negat me, negat eum qui me misit. Et
presumet aliquis hoc Evangelium dissolvere? An
ex parte oportet credere Evangelio, et ex parte non
credere ? Qui non credit Evangelio, non credit Filio,
cujus est Evangelium. Et qui non credit Filio, non
credit Patri, qui misit illum. Neque enim regem dili-
gimus, si ejus leges odio habemus. Qui Patri et Filio

U ista dicenti non credit, mendax est, quia Deum putat

esse mentitum. Si viri boni dicerent, nefas putarc-
mus esse non credere. Deus asserit, probat Filius,
tremens terra testatur: inferna captivos absolvunt,
maria obediunt, elementa serviunt, petrzx scinduntur,
sol obscuratur, et haereticus, cum esset rationalis,
filium Virginis non esse Dei Filium causatur?

VIII. Quis est Dei Filius, nisi Jesus, quem virgo
peperit Maria? Ipsum nolis promisit per Prophetam
Pater, dicens: Revelabitur enim vobis Filius meus
Jesus (Luc. 1, 51). Hoc nomen et angelus Virgini
nuntiavit : Vocabis, inquit, nomen ejus Jesum : hic
erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur. Potuerat
dicere tunc, si verum essel quod dicitis : Vocetur
Jesus adoptivus filius Altissimi humanitate, et nequa-
quam adoptivus divinitate. Potuerat et filius dicere :
Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum adoptivum
daret in mundo, ut omnis qui crediderit in eum, non
pereal. Et utique missio ejus homo est : et nihil aliud
petuerunt in eo videre increduli qui eum crucifi-
xerunt nisi tantum homincm. Et cum hominem cru-
cifixerunt, Filium Dei crucifixerunt, Deum crucifixe-
runt. Pro me passus est Deus meus, pro me crucifi-
xus est Deus meus. Et quid dico pro me? Pro omni-
bus passus est Deus noster. Dicamus ergo: Surge,
Deus, judica terram. Cui Deo dicitur, surge, nisi ei
qui mortuus est? Cui Deo dicitur: Judica terram,
nisi ei qui a Judzis jud catus est ? Surge, Deus, ju-
dica terram , qui jugicatus es a terra. Unde et in
psalmo rxxxi dicitur: Deus stetit in synagoga deorum,
in medio autem deos discernit. Et utique qui deos dis-
cernit, Deus est. Et non est Dcus inter deos, ut hzre-
tici asserunt, sed Deus deorum est. llle qui dixit :!
Ego dizi : Dii estis, et filii Excelsi , ipse est Deus ex-
celsus filius Virginis, de quo Propheta jam dixerat : |
Ecce Deus excelsus in fortitudine sua veniet, et nullus
ei similis. Qui poterit scrutari vias ejus (Isa. xt, 10)?
cuncta considerans : et nomen cjus supra terminos
terre. ]pse est Dominus dominorum, qui est Deus
deorum. Et sicut non de diis multis est, ita neque de
dominis multis, sed unus Dominus Deus, Apostolo
attestante, qui ait: Nullus Deus, nisi unus. Nam
si sunt qui dicantur dii, sive in coelo, sive. in terra,
siquidem sunt dii multi, et domini multi: nobis 22 i

8.9

ELIPANDUS, FELIX, HWETERIUS ET S. BEATUS.

900

unus Dcus Paler, ex quo omnia, et nos per illum : et. A stium, et terrestrium, et infernorum : et omnis lingua

unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos
per ipsum. Sed non in omnibus est scientia. Ipse est
Christus christorum, qui Dominus dominorum, et
Deus deorum.

! ΙΧ. Sed non est de illis christis, de quibus dictum
est : Nolite tangere christos meos (Psal. civ, 15). Sed
neque de illis, de quibus hsretici dicunt: Et ille
Christus, et nos christi. Et quanquam et sancti
christi sint, et domini sint, et dii sint : sed nullus
ex illis absolute dicitur uno sermone Christus Jesus
Deus noster. Nullus ex illis dictus est, Christus Dei
virtus οἱ Dei sapientia. Nullus ex illis mortuus est
pro mundo. Solus iste. Nullus ex illis propria volun-
tate mortuus, aut quando voluisset, posuisset animam;

confiteatur quia Jesus in gloria est Dei Patris.

X. Nulli enim angelorum dixit Pater : Filius meus
es tu, cgo hodie genui te. Pete a me, et dabo tibi gen-
tes hacreditatem tuam, el possessionem tuam terminos
terre. Heges eos in virga ferrea, et tanquam vas figuli
con[ringes eos. Ad angelos quidem dicit : Adorent il-
lum omnes angeli Dei. Ad Filium autem dicit : ΤΡ.
nus tuus Deus in seculum soculi : virga equitatis,
virga regni tui. Dilezisti justitiam, et odisti iniquita-
tem, propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo letitie
pre consortibus tuis. Et, Tu, Domine, initio fundasti
lerram ; et opera manuum iuarum sunt eei. Ipsi per-
ibunt, tu autem. permanes : et omnia. sicul vestimen-
tum velerascent, εἰ sicut opertorium mutabis ea, et

aut quando voluisset, resumeret ; sed solus iste. Sic B mutabun:ur : tu autem. idem ipse es, et anni tui non

enim ait Judzis : Solvite templum hoc, et triduo sus-
citabo illud. Non dixit . Solvite templum hoe, quem
Pater suscitet, sed, Ego suscitabo illud. Et in psalmo
tertio ait: Ego dormivi et exsurrexi. loc totum li-
bera Christi potestas, ejus, qui potestate sua mortuus
est, potestate sua resurrexit. Et qui potestatem ha-
het, Deus est ; et non quislibet Deus, sed omnipotens,
quia omnia potest. Et nullus potest facere quod fecit
et facit omnipotens Deus. Nam quia et Pater eum
suscitavit, dicitin eodem psalmo: Dominus suscitavit
me. Dominum dicit, quem Patrem habet. Nam si
eum Patrem non haberet, Petrus apostolus de eo
non diceret Judzis: Dominus Deus patrum nostro-
rum suscitavit Filium suum Jesum, quem vos inter-
emistis. Servus dictus est Patris, quia semetipsum
exinanivit, id est, semetipsum mundo visibilem
ostendit. Quia formam servi accipiens, inquit Aposto-
lus, in similitudinem hominum factus est , habitu in-
ventus ut homo. Et ideo Patris est. servus, qui cum
Patre est unus Dominus, et unus Deus. Verumtamen
ipse sibi nec dominus, nec servus est. Solius Patris
est servus, quia facit voluntatem Patris, ut ipse de
semetipso ait: Non veni voluntatem meam facere, sed
voluntatem ejus qui misit me, Patris. Non hoc loco
dixit voluntatem Dei facere, sed Patris. Quamvis
. enim Deum suum Patrem dixerit, cum Deus sit etiam
ipsa natura et de illius essentia, tamen nullatenus
ignoramus quod manens homo quoque factus sit,
qui sub Deo juxta debitam legem naturx humanitatis
existeret. Ipse vero sibi quomodo vel Deus poterit
esse, vel Dominus? Ergo solius Patris est servus,
non sibi servus, non suus servus. Non sibi dominus,
non suus dominus. Sicut solus Patris est Filius, non
suus filius, non sibi filius, sicut ipso major et minor.
Et ideo in quo major sibi ipsi, xqualis est Patri; in
quo minor sibi ipsi, minor est Patre; in quo minor
Patri, Dominus omni creatur»; in quo servus Patri,
dominus celi et terrz, id est angelorum et hominum,
Paulo apostolo attestante, qui ait: Humiliavit semet-
ipsum usque ad mortem, mortem. autem crucis. Pro-
pter quod et. Deus Pater exaltavit. illum, et. donavit
illi nomen quod est super omne nomen, wt in nomine
Jesu, filii Marize Virginis, omne genu flectatur cale-

deficient. Filii servorum tuorum inhabitabunt, et semen
eorum in seculum sa'culi dirigetur. Hoc Ecclesia de
Christo dicit. Et quia in hoc mundo minoratus venit
paulo minus ab angelis, et non solum angelis, sed
etiam hominibus, quia minor erat parentibus suis, ei
[Forte, sed| ante passionem, ante mortem, ante re-
surrectionem. Nam posteaquam resurrexit a mortuis,
dixit d.scipulis suis : Data est mihi potestas omnis in
cm.o ei in lerra. Sicut me misit Pater, et ego mite
vos. Hoc cum dürisset, insufflavit, et dicit. eis : Acci-
pite Spiritum sanctum :- quorum. remiseritis peccata,
remitiuntur eis: et quorum retinueritis, retenta sunt.
Et quia Spiritus sanctus de Patre Filioque procedit,
ipsum Spiritum sanctum insufflans apostolis, ut ma-
nifestius ostenderetur quod przesset [ Forte, quod ipse
esset] Filius Dei, ἃ quo procedit Spiritus sanctus, et
ipsa est tertia in Trinitate persona : qui donum Pa-
tris et Filii dicitur ; quem tunc dedit, et postea de
calo misit, ut ostenderet dilectionem Dei et proximi
secundum illa prxcepta, in quibus tota lex pendet, ei
prophete.

XI. Semel in terra dedit Spiritum sanctum propter
dilectionem proximi, et secundo dedit de ccelo pro-
pter dilectionem Dei. Nam cum insufflvit, et illi
accepissent Spiritum sanetum, dixit eis: Hte, bapi-
2ate omnes gentes, in. nomine Patris, et Filii, et Spi-
ritus sancti (Matth. xxvni, 19). Ubi maxime eom-
mendatur πος Trinitas, dubitare non debemus. Ipse
est igitur Spiritus sanctus, qui etiam de ccelo datus
est dle Pentecostes, post dies decem quando Dominus
ascendit in ccelum. Quomodo non est Jesus Christus
Deus Dei Filius, qui de Virgine natus est Deus τὸ-
rus, qui dat Spiritum sanctum ? Imo quantus Deus
est, qui dat Deum ! Neque enim aliquis discipulorum
ejus dedit Spiritum sanctum. Orabant quippe ut
veniret in eos quibus manus imponebant: non ipsi
eum dabant. Quam consuetudinem in episcopis etiam
nunc servat Ecclesia.

XIf. Denique et Simon Magus, offerens apostolis
peeuniam, non ait: Date et mihi hanc potestatem
ut dem Spiritum sanctum, sed, cuicunque imposuere
manus, accipiat Spiritum. sanctum. ( Act. vin, 19).
Quia neque Scrip ura superius dixerat : Videns au

901

ITETERH ET S. DEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LID. I.

903

tem Simon quod apostoli darent Spiritum sanctum, A falsa sit, grandis inventio est : et hoc non in minut

sed dixerat : Videns autem Simon quod per imposi.
tionem manvum apostolorum daretur Spiritus sanctus.
Propter hoc. Dominus ipse Jesus Spiritum sanctum
non solum dedit ut Deus, sed et accepit ut homo.
Propterea dictum est: Plenus gratia. Et manifestius
de illo scriptum est in Actibus apostolorum quia un-
zit eum Deus de Spiritu sancto. Non utique oleo visi-
bili, sed dono gratixv, quod visibili significatur un-
guento quo baptizatos ungit Ecclesia. Nec sane tunc
unctus est Christus Spiritu sancto, quando super eum
haptizatum ut columba descendit : tunc enim eorpus
suum, id est Ecclesiam suam, prwfigurare dignatus
est, in quo precipue baptizati accipimus Spiritum
sanctum ; sed ista mystica et invisibili unctione tunc
intelligendus est uuctus, quando Verbum Dei caro
factum est, id est, quando humana natura, sinc ullis
prescedentibus bonorum operum meritis, Deo Verbo
est in utero Virginis copulata, ita ut cum illo fieret
una persona. Ob hoc eum con(itemur natum de Spi-
ritu sancto et virgine Maria. Absurdissimum est enim
ut credamus eum, cum jam triginta esset annorum
satis, et a Joanne baptizatus est, accepisse Spiri-
tum sanctum. Sed venit ad baptisma Joannis sicut
Sine peccato, ita plenus Spiritu sancto. Si enim de
servo suo et przecursore ipsius Joanne scriptum est:
Spiritu sancto replebiiur adhuc in utero matris suce,
quia quamvis seminatus a patre, tamen Spiritum
Sanctum in utero formatus accepit, quid de homine
Christo intelligendum est vel credendum, cujus carnis
ipsa conceptio non carnalis, sed spiritalis fuit ?

Xll. líoc totum quare diximus, nisi ut Jesum
Christum qui de Virgine natus est, verum Deum,
et verum Filium Dei esse proprium firmaremus : et
Deum inier deos, et adoptivum cum afoptivis, et
parvulum cum parvulis, et servum cum servis, ut
hzretici blasphemant, aperta fronte negaremus?
Ululant ipsi, Scripturam non tractant. Et quia ulu-
lant, lupi sunt, in tenebris ambulant, id est, inter
ignaros przedicant: obscuras ef distortuosas dispu-
tationes proferunt, quibus ignaros decipiunt. Pasto-
res Ecclesiarum auferre conantur, ut oves Domini
facilius strangulent. Videte, fratres, non credatis
eis, expellite eos a vobis, et fugi:e eos, si oves estis,
quia non habent voces pastoris. Bonus pastor noster

plebe, sed inter episcopos est. Una pars episcopo-
rum dicit quod'Jesus Christus adoptivus est humani-
tate, et nequaquam adoptivus divinitate. Altera pars
dicit : Nisi ex utraque natura unicus est Dei Patris
Filius proprius, non adoptivus, in tantum proprius, ut
ipse sit Dei Filius Deus verus ; et ipse adoretur, et co-
latur, qui sub Pontio Pilato est crucifixus. Hzc pars nog
sumus, id est Ileterius et Beatus, cum ceteris ita cre«
deniibus. Credimus certe non solum in Deum Patrem
omnipotentem, sed in Jesum Christum Filium ejus uni-
cum Deum et Dominum nostrum, qui natus est de Spi-
ritu sancto et Maria virgine, passus sub Pontio Pilato.

XIV. Ecce utraque fides patet: sed nos pro hac
fide quam vindicamus, non solum exsilium, sed

p etiam mori parati sumus. Tempestat mare et flu-

ctuat, sed navicula non mergitur, quia fides non
dubitatur. Descendunt hzreticorum pluvie, flant
persecutionum venti, adveniunt flumina, id est
niinz et terrores hzreticorum : sed domus a funda-
mento non dissolvitur, qu: diu supra firmissimam
petram quadratis lapidibus artificis manu construi-
tur. Et lice: angelus de cao veniat, qui nobis vestram
fidem peregrinam inserere disponat, anathema nobis
maranatha reputahitur. Et quia (ut diximus) jam
venti et flumina imminent, ipsa domus radicitus sub-
vertetur, que supra arenam fundata esse non dubi-
tatur. Quid est arena, nisi hxreses? Et cum multi
hzretici sint, multa etiam mendacia confingunt, quia
adversus catholicam fidem c'iversa sentiunt, et tamen

Q inter se minime concordare possunt. Ecce campum

Scripturarum, et unum Christum, et tamen inter '
utrasque partes divisum. Pars, quz recte credit in
Christo, sicut ipse ait: Flumina de ventre ejus
fluent aque vive. Et cum habuerit Christum, tunc
habebit legem et Evangelium. Et pars qux non la-
buerit Christum, non poterit illa aqua ex eo fluere,
et in ea flumina non valebit derivare qui Spiritus
sanctus non diclaverit. Sed procul dubio illa aqua
qux: apud Salomonem prava scientia nuncupatur,
per mulierem, que typum lizreseos tenet, et callidis
suasionibus blanditur, dicens : Aqua furtive dulcio-
res sunt (Prov. 1x, 17). Et non philosophando scri-
bamus obscuris sermonibus, sed simpliciter, ut om-
nes qui audierunt alterum interrogare non indi-

nobis dixit : Cavete a. pseudoprophetis, qui veniunt αὐ [) £eant, sed omnes intelligant.

vos in vestimentis ovium, inlrinsecus aulem sunt lupi
rapaces. Nonne lupi sunt, qui vobis dicunt : Adopti-
vuin credite Jesum Christum : et qui ita non credi-
derit, exierminetur? Et episcopus metropolitanus, et
princeps terre, pari certamine hereticorum schis-
mata, unus verbi gladio, alter virga regiminis ul-
ciscens, de terca vestra funditus auferantur : certe
jam rumor est, jam fama est, et non solum per As-
turjam, sed per totam Ilispaniam, et usque ad Fran-
ciam divulgatum est, quod dux questiones in Astu-
riensi Ecclesia ortx:: sunt. Εἰ sicut. duze quxstiones,
ita duo populi et dux Ecclesize, una pars cum altera
pro uno Christo contendunt. Cujus fides vera an

XV. Et quia pro fide recta est, non ornato poli to-
que sermone, sed rebus manifestis convincenda es!.
Hauriat unusquisque nostrum aquas de fontibus
Salvitoris, id est, de prophetarum et apostolorum
doctrinis. Non sibi fodiat cisternss novas : de quibus
Dominus per prophetam dicit : Me dereliquerunt
fontem aqua vive : et effoderunt sibi cisternas dissi-
patas, quc non solent. continere. aquas : quia. repleta
est terra scientia Domini, sicut aqua maris (Jer. n,
15). Cisternam novam fodisse, est nova verba de
Christo conficere, qux inlege et Evangelio scripta
non sunt. De qua cisterna in Evangelio Dominus
commemorat de villico iniquitatis, qui ait : Fodere

900

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

904

son valeo, mendicare erubesco (Luc. xvi, 3). Iste A ct panis est in divinitate fortibus, et lac in huma-

villicus iniquitatis Saulus erat, qui postea Paulus
apostolus factus est. Quando Saulus erat, elatus
erat οἱ superbus, et gloriabatur de lege et sa-
pientia Scripturarum : et ad pedes Gamalielis, qui
eo tempore peritissimus erat in lege, gloriabatur se
litteras didicisse; et ob hoc persequebatur apostolos
Christi, dicens nescire eos legem et rusticos esse.
Quamobrem adhuc suspirans minas et homicidia in
discipulos Domini, accessit ad sacerdotem et petiit ab
eo epistolas in Damascum ad synagogas, ut si quos
inveniret qui essent. de hac via viros ac mulieres, vin-
ctos perduceret in. Jerusalem (Act. 1x, 2). Qui cum
coepisset credentes 1n Christum persequi, ligare, oc-
cidere, et omnem Dei sui dissipare substantiam,
correptus a Domino est. Saule, Saule, quid me per-
sequeris? Durum est tibi contra s imulum calcitrare.
Dixitque in corde suo : Quid faciam, qui magister
fui et villicus, cogor esse discipulus et operarius?
Fodere non valeo. Quid dixit, Fodere non. valeo? Ac
si aperie diceret : non possum supra propbetare
quam prophetatum est. Non possum novum dogma
componere, quia ea qux? prophebe dixerant jam om-
nia in Christo completa crant. Jam cessaverant lex
el prophete usque ad Jounnem Baptistam. Sed non
crat Joannes prophetarum 1inis et legis, sed Chri-
stus, sicut ipse Apostolus ait : Finis autem legis
Christus, ad justitiam omni credenti.

XVI. Fodere, inquit, non valeo, mendicare eru-
besco. Àc si diceret : Ut qui doctor fueram Ju-
diorum, cogor ab apostolis rusticis el egentibus, ei
a discipulo Ánania, salutis et fidei mendicare doctri-
nam ! Aperiamus oculos, et videamus Saulum lupum
Ananiz ovi submittere caput. Videamus eruditum in
lege a rusticis accipere doctrinam salutis. Nihil scie-
bat Saulus in lege, quam de :erat Deus, qui Christum
persequebatur, qui dederat ipsam legem. Omnem
legem sciebant apostoli rustici, qui Christum Deum
sciebant, qui compleverat jam legem quam dederat :
quia nullus hominum potuerat adimplere legem, nisi
. Solus Christus qui eam dederat, sicut ipse ait : Non
veni legem solvere, sed adimplere. Quod si quxsieris
quare vocetur tillicus iniquitatis in lege, qus Dei
est, dicamus : rectc credebat in Patrem, villicus erat ;
Filium persequebatur, iniquus erat. Villicus autem
dicitur proprie ville gubernator, unde et a villa
villicus nomen accepit. Qui de Saulo elato et superbo
factus est humilis Paulus, vas electionis Christi, ad
omne opus bonum paratus : qui non esset discipu-
lus, nisi discipulo rustico submitteret. collum. Qui
etiam non valuit cisternam fodere novam, id est,
legem componere novani; sed illam qu: fodita erat,
aperuit et. ín flumina derivavit, id est, illam legem
qux de Christo erat, aperuit et explanavit : et to-
tum mundum in geutibus aridum satiavit, quando
Christum illis Dei Filium cognoscere fecit.

XVII. Iiec exempla nos sequi oportet. Non con-
fingamus de nostro, sed illa explanemus qu: in lege
et Evangelio scripta sunt. Et quia Christus noster

nitate parvulis, quid cui debeatur, aptam cibum mi-
nistrare utrorumque filiis non negemus, ut illud ia
nobis compleatur quod Dominus in Evangelio dieit :
Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem con-
stituit Dominus super familiam suam, ut det illis cx-
bum in tempore? Dispensator prudens, pastor Ec-
clesie , unicuique cibum suo tempore dat, cum
verbum przedicationis sic dispensat singulis, ut liben-
ter accipiens anima capere et portare possit quod
dederit : ne (quod, absit) mente parvulo dum panis
durus in os, id est in locutione, quod est divinitas,
mittitur, sine trituratione dentium, suffocetur. Lacte
ergo alendi sunt, id est, credant eum esse Filium
Dei proprium, non adoptivum : Deum verum, quem

D Judei crucifüiserunt. Ipse est verus Deus, et vita

:eterna, Joanne apostolo attestante, qui ait : Scimus
quoniam Filius Dei venit, et dedit nobis in:cllectegn,
wt cognoscamus verum Deum, et simus in vero filio
ejus Christo. Hic est verus. Deus et vita eterna. Pau-
lus apostolus ad Romanos ait * Si Deus pro mobise,
quis contra nos? Qui etiam proprio Filio suo mon
pepercit : sed pro nobis omnibus tradidit illum. (Quo-
modo non etiam cum illo omnia nobis donabit? Item
ibid. : Quorum patres, ex quibus Christus secundum
carnem, qui est super omnia Deus benedictus. in se-
cula. Et ipse Dominus in Evangelio czco iHuminato
dixit : Tu credis in Filium Dei? Et dixit : Quis est,
Domine, ut credam in eum? Respondit ei Jesus : Et

, vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse est. ltem in

Evangelio secundum Joannem, quando Lazarum
suscitaturus venit, dixit Martha ad Jesum : Domine,
si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus. Dizit
illi Jesus : Resurget frater tuus. Dicit ei Martha :
Scio quia resurget in. resurrectione, in novissimo die.
Dicit illi Jesus : Ego sum resurrectio et. vita. Qui
credit in me, et si mortuus fuerit, vivet : et omnis qui
vivit et credit in. me, non morietur in eternum. Credis
hoc? Et ait illi Martha : Utique, Domine. Ego cre-
didi quia tu es Christus Filius Dei, qui in hunc
mundum venisti.

XVIII. Non debemus ergo dubitare de eo quem
Jud:i crucifixerunt, quod ipse sit verus Filius Dei
proprius, non adoptivus : sed unicus Dei Patris Fi-
lius, Deus verus et vita zterna. Credamus in eum -
tam parvuli quam senes, tam rustici quam sapientes,
lam pauperes quam divites, tam viri quam feminsz :
tam omnis omninoque sexus moriamur pro eo αἱ
vivamus in eo. Adoremus eum sine dubitatione,
quia non est alter Deus przeter eum, propheta Jere-
mia testante, qui ait : Hic Deus noster, et non est
alius Deus prater eum. : qui adinvenit omnem viam
prudentie : et dedit eam Jacob puero suo, et Israel
dilecto suo. Post hec in terris visus est, et cum homi-
nibus conversatus est (Baruch. m, 56-58).

XIX. Non ergo separamus Patrem et Spiritum
sanctum a Filio, cum solum Filium dicimus Deum.
Pater et Filius ambo simul unus Deus. Non Pater
ambo simul sunt, non Filius ambo simul sunt. Solus :

905

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

906

in illa summa Trinitate Pater tantum Pater est in sua A fidem rectam habct. Nibil ergo intelligit. qui non

persona, solus Filius in sua persona tantum Filius esi,
solus in sua persona Spiritus sanctus tantum Spiritus
sanctus est. Et ideo nec Patrem Filium nominamus,
nec Patris nomen Filio imponimus, nec Spiritui sancto
nomen Patris aut Filii dicimus. Et inde vere Trinitas
est, quia necPater natus est, nec Spiritus sanctus, sed
solus Filius. Nec Filius genuit, nec Spiritus sanctus,
sed solus Pater. Neque Pater a duobus processit, aut
Filius, sed tantum Spiritus sanctus. Ac per hoc solus
Pater Deus a nullo Deo es!, sed a se. Filius Deus
est, sicut Pater, sed a Patre est Deus, non ἃ se.
Spiritus quoque sanctus Deus est, sicut Pater et Filius,
sed a Patre οἱ Filio Deus est, non a sc. Solus Pater a
pe Deus; hi vero duo ab uno sunt Deus, id est a Patre :

ac per hoc et Pater Deus, et Filius Deus, et Spiritus B

ganetus Deus : et non tres dii, sed unus Deus, Pater,
£t Filius, et Spiritus sanctus. Et ideo cum dicimus
jn Seripturis : Solus Christus Filius Dei natus de
Virgine, et ipsum crucifixerunt Judx»i, et ipse est
verus, et non esLalter Deus prater eum, verum
dicimus, quia non est alter Deus prater eum.
Quia Pater Deus est omnipotens el solus sibi suf-
ficit in sua persona. Εἰ Spiritus sanctus Deus est
omnipotens, ei solus sibi sufliciens in sua per-
sona. Et hi tres non sunt tres dii omnipotentes ,
sed unus Deus omnipotens, Pater, et Filius, et
Spiritus sanctus. Et ideo solus sufficit Pater Deus,
quia separari a Filio et Spiritu sancto non potest. Et
solus sufficit Cbris:us Filius Dei Deus, quia separari
a Patre et. Spiritu sancto non potest. Solus etiam
sufficit Spiritus sanctus, quia separari a Patre et
Filio non potest, quia simul tres unus Deus.

XX. Quamobrem non debemus dubitare Christum
Filium Dei, quem Judzi cruciflxerunt, esse verum
Deum , et non esse alterum Deum praeter eum.
Credamus in eum, et adoremus eum , quia non est
alter adorandus prxter eum. Ecce panem et lac
protulimus, accipiat quis quantum valet. Et hoc
Domini est quod dicimus : nam qui dicimus nibil
sumus, sed de quo dicimus, magnus est, et magna
girtus ejus : et sapienliee ejus non est numerus. Tantus
ac talis est, ut nec de eo possimus dicere, nec de eo
omnino tz;cere. Sed tamen cum sit inenarrabilis,
non dehet esse ignorabilis. Dicit enim Scriptura :
Generationem ejus quis enarrabit ? (Isa. Lin, 8.)
Non dicit, ignorabit. Et ideo oportet primum ut
credamus in eum, et tunc intelligere possumus quz
scripta de eo legimus. Quid enim prodest ut cum
periculo quaxratur quod sine periculo nescitur ὃ
Ergo melius est non intellecta credere, quam cre-
denda verbis mendacibus perdocere. Multum enim
pr:ecedit fides intellectum. Si enim fides habet me-
ritum , et per ipsam etiam rusticis Christus daturus
est premium, pracedit utique intellectum. Quam-
obrem omnis rusticus idiota, qui recte credit in
Christum , simpliciter vivet et recedet a malo , su-
perat intellectum. Intellectus tamen, quamvis bona
opera vid':atur hahere, procedit eum rusticus. si

ParhoL, XCVI.

credit, dicente propheta : Nisi credideritis, mon in-
telligetis. Ergo in divinis rebus fides tantummodo
adsit, et nulla quzstio remanebit. Quod si discutere
volueris, et rationem de Deo et hominefacere przsum-
pseris, continuo in laqueo perditionis immergeris.
XXI. Nos ergo debemus dicere : ]llum Deum et
istum hominem unum habemus et adoramus Deum,
«um Patre et Spiritu sancto unum Deum, non ho-
minem, quartam introducentes personam ; Sed cum
ipsa carne propria unum adoremus Christum Fi-
lium Dei Deum , juxta Ephesini concilii verz fidei
documentum , quz ait : « Cavemus autem de Chri-
$to dicere : Propter assumentem veneror assum-
ptum, et propter invisibilem adoro visibilem. » Hor-
rendum vero super hoc etiam illud dicere : « Is
qui susceptus est cum eo qui suscepit non nui-
cupatur Deus. » Qui enim hzc dicit, dividit iterum
in duos Christos eum qui unus est : et hominem
seorsum in partem, οἱ Deum similiter in partem
constituens. Evidenter enim denegat unitatem, se-
cundum quam non alter cum altero coadoratur, aut
conuncupatur. Sed unus intelligitur Christus Jesus,
Filius Dei unigenitus, una servitute cum propria
carne venerandus. [Lc fides primi Ephesini concilii
est, quod et textus Symboli probat. Quid ergo poe-
sum facere mente parvulis, si ab ista unitate fidei,
vos audientes, recesserint, et unum Christum et se-
cundum divinitatem proprium, et secundum huma-
nitatem adoptivum confessi fuerint? Quid ergo nos
faciemus, qui eos apostolicam fidem tenere docui-
mus, cum et ipsi a puro lacte matris Ecclesiz,
legis et Evangelii sugentes ubera, Deo miserante,
ad solidum divinse Trinitatis cibum pervenimus ?
Surgamus ergo cum ipsis apostolis, et fidei nostra
symbolum , quem tradiderunt nobis, brevi com-
pendio recitemus, quieunque unum Dominum,
unam fidem, unum baptisma habemus : et üdem,
in qua baptizati sumus, in hac perversitate et du-
plicitate hereticorum non negemus. Sed sicut. corde
credimus, ore proprio proferamus publice, et di-
camus : |
XXII. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Et
in Jesum Christum Filium ejus unicum, Deum et

p Dominum nostrum, qui natus est. de Spiritu sancto et

Maria virgine. Passus sub Pontio Pilato. Crucifixus
et sepultus. Descendit ad inferna. Tertia die resur-
yezit vivus a mortuis. Ascendit in celos. Sedet ad
dexteram Dei Patris omnipotentis. Inde venturus ju-
dicare vivos et mortuos. Credo in Spiritum sanctum,
sanctam Ecclesiam catholicam, remissionem omnium
peccatorum, carnis resurrectionem et vitam aternam.
Ámen.

XXIII. Ecce fidem apostolicam, in qua baptizati
sumus, quam crediuus et tenemps. Εἰ qui ad nos
venerit de aliis regionibus, aut certe de nostris
finibus, et hane (idem et hanc doctrinam apostoli-
cam adduzerit, recipiamus eum iu sancta Ecclesia.
Manducemus et bibamus cum co, quia pacem

S

907

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

Ὁ

annuntiat et filius charitatis est. Et quia Deus cha- A qualem cbaritatem dedit nobis Pater, ut filii De

ritas est, et quia Christus caput corporis Ecclesie est,
membrum corporis est. Et qui hanc fidem nobis
non adduxerit, et nostram fidem dissolvere cona-
verit, et fermentum insolitz:: pravitatis in azyma
masses Ecclesie miscere voluerit, et nos scandali-
zaverit, quid de eo faciamus? Joannem apostolum
cubicularium regis interrogemus, ipsum qui supra
pectus Domini recubuit; ipsum qui de sacratissimo
ore intimo Divinitatis archivo bausit. Quem etiam
primus apostolorum Petrus, quis esset qui Do-
minpym traderet , interrogavit. Dic, sancte Joannes,
quid faciemus de isto, qui nobis doctrináàm ve-
stram turbat? Respondet nobis, et dicit : « Si
quis venit ad vos, et hanc doctrinam non affert,

nominemur et simus. Propter hoc mundus noa
novit nos, quia non novit eum. Charissimi, nune
fllii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus.
Scimus quoniam, cum apparuerit, videbimus eum
sicuti est. Et omnis qui habet banc spem in eo,
sanclificat se, sicut οἱ ille sanctus est. Omnis qui
facit. peccatum, el iniquitatem facit, et peccatum:
est iniquitas. Et scitis quoniam ille apparuit ut pec-
cata tolleret : et peccatum in eo non est. Omnis qui
in eo manet, non peccat. Omnis qui peccat, nom
vidit eum, nec cognovit eum.

XXV. « Filioli, nemo vos seducat. Qui facit ju-
stiiam, justus est, sicut et ille justus est. Qui
facit peccatum, ex diabolo est , quoniam ab initio

nolite recipere eum in domum, nec ave ei dixe- B diabolus "peccat. In boc apparuit Filius Dei, ut dis-

ritis. Qui enim dixerit illi ave, communicat ope-
ribus illius malignis. Quoniam multi seductores
exierunt in mundum, qui non confitenur Jesum
Christum venisse in carnem, hic talis seductor est,
et Antichristus. Videte vosmetipsos ne perdatis
quod operati estis, sed ut mercedem plenam reci-
piatis. Omnis qui recedit et non manet in doctrina
Christi, Deum non babet. Qui permanet in do-
ctrina Christi, hic et Filium ct Patrem habet.
Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus
oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae
tractaverunt de Verbo vitz, eti vita manifestata
est, et vidimus, et tractavimus, et annuntiamus
vobis vitam aternam, qua erat apud Patrem, et
apparuit nobis. Quod vidimus et audivimus, an-
nuntiamns vobis, ut et vos societatem habeatis
nobiscum : et socielas vestra sit cum Patre, et
Filio Jesu Christo. Filioli, novissima hora est.
Et sicut audistis quia Antichristus venit, et nunc
Auliclrristi multi facti sunt. Unde scimus quia
novissima hora est? quia multi Antichristi sunt,
qui nobiscum erant, jam conira nos sunt, jam foris
eunt. Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis.
Nam sj fuissent ex nobis , permansissent utiqne no-
liscum. Sed ut manifesti sint quia non sunt omnes
ex nobis. Sed vos unctionem babetis a sancto, et
nostis omnia. Non scripsi vobis quasi ignoranti-
bus veritatem , sed quasi scientibus eam : et
quoniam omne mendacium ex veritate non est.
Quis est mendax? Qui negat quoniam Jesus est
Christus. Hic est Antichristus qui negat Patrem et
Filium. Omnis qui negat Filium, nec Patrem habet.
Qui confitetur Filium, et Patrem babet.

XXIV. « Hzc scribo vobis de his qui seducunt
vos. Et vos unctionem quam accepistis ab eo, ma-
neal,in wobis. Et non necesse habetis ut aliquis
doceat vos : sed sicut unctio ejus docet vos de
emnibus, et verum est, et non est mendacium. Et
sicut decuit vos, mane:e in eo. Et nunc, filioli,
manete in eo, ut cum apparuerit, habeamus fidu-
ciam , et non .confundamur ab eo in adventu ejus.
Sed si scitis quoniam justus est, scitote quoniam
et ompis qui facil justitiam ex ipse natus est. Videte

solvat opera diaboli. Omnis qui natus est ex Deo,
peccatum non facit, sed semen ipsius jn eo manet, -
el non potest peccare, quoniam ex Deo natus est. -
Et in hoc manifesti sunt filii Dei et filii diaboli.
O:nis qui non est justus, non est de Deo, et qui
non diligit fratrem suum. Quoniam hzc est annun-
atio quam audistis ab initio, ut diligamus alter-
utrum. Charissimi, diligamus nos invicem, quo-
niam charitas ex Deo est. Et omnis qui diligit fra-
trem suum, ex Deo natus est, et cognoscit Deum.
Qui autem non diligit fratrem suum, non habet
charitatem , et non novit Deum, quoniam Deus
charitas est. Ex hoc apparuit charitas Dei in nobis,
cum Filium suum unigenitum misit Deus in mun-

C dum, ut vivamus per eum. In hoc est charitas, non

quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse di-
lexit nos , et misit Filium suum propitiationem pre
peccatis nostris. Charissimi , si Deus dilexit nos,
et nos debemus alterutrum diligere. Deum nemo
vidit unquam. Si diligimus invicem , Deus in nobis
manet, et charitas ejus in nobis perfecta est. In hoc
intelligimus quoniam in eo manemus , et ipse in
nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis : et
nos vidimus , et testiiicamur, quoniam Pater misit
Filium suum Salvatorem mundi. Omnis qui confes-
sus fuerit quoniam Jesus est Filius Dei , Deus in co
manet, et ipse in Deo. Et nos cognovimus, et credi-
dimus charitati quam habet Deus in nobis. Deus

. charitas est ; et qui manet in charitate, in Deo

manet, el Deus in eo est. 1n hoc perfecta est chari-
tas Dei nobiscum, ut fiduciam babeamus in diem
judicii, quia sicut ille est, et nos sumus in boc
mundo. Timor non est in charitate : sed perfecta
charitas foras mittit timorem, quoniam timor pe-
nam habet. Qui autein timet, non est perfectus in
charitate. Nos ergo diligamus Deum , quoniam Deus
prior. dilexit nos.

XXVI .« Si quis dixerit quoniam diligo Deum, et fra-
trem suum odit, mendax est. Qui enim non diligit fra-
trem suum quem videt, Deum, quem non videt, quo-
modo poterit diligere? Et hoc mandatum babemus ab
eo ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum.
Omnis qui credit quoniam Jesus est Christus, ex Dco

909

HETERII ET S. BEATI AD ELiPANDUM EPIST. — LIB. I. e

910

natus est. Et omnis qui diligit eum qui genuit, diligit A ciam habemus ad Deum: et quidquid petierimus, ac-

eum qui natus est ex eo. In hoc cegnoscimus , quo-
niam diligimus Filium Dei , cum Deum diligamus et
mandata ejus faciamus. Hzc est enim charitas Dei,
ut mandata ejus cüstodiamus : et mandata ejus
gravia non sunt. Quóniam omne quod natum est ex
Deo, vincit mundum. Et h:ec est victoria, qua vin-
cit mundum , fides nostra. Quis est qui vincit
mundum nisi qui credit. quoniam Jesus est Fi-
lius Dei? Hic est qui venit per aquam et sangui-
nem Jesus Christus. Non in aqua solum, sed in
aqua, et sanguine , et carne. Et Spiritus est qui te-
stificatur quoniam Christus est veritas. Quia tres
sunt qui tes:imonium dant in terris : aqua, et san-
guis, et caro. Et tria hxc unum sunt. Et tres sunt
qui testimonium dant in coelo, Pater, Verbum, et
Spiritus. Et hxc tria unum sunt in Christo Jesu. Si
testimonium hominum accipimus, testimonium Dei
majus est. Quoniam hoc est testimonium Dei, quod
^ majus est, qui testificatus est de Filio suo, quem
misit Salvatorem snper terram. Εἰ Filius testimo-
nium perhibuit inter Scripturas proficiens : et nos
testimonium perhibemus quoniam vidimus eum, et
annuntiamus vobis, ut credatis.

XXVII. Et ideo : « Qui credit in. Filium Dei,
habet testimonium Dci in se. Qui non credit Filio,
mendacem facit eum , quoniam non credit in testi-
monio quod teslificatus est Deus de Filio suo. Et
hoc est testimonium , quoniam vitam xernam dedit
nobis Deus. Et h:ec vita in Filio ejus est. Qui habet
Filium Dei , habet vitam. Qui non habet Filium Dei,
vitam non babet. Il:x:c scri;o vobis, ut sciatis quo-
niam vitam habetis z:eternam, qui creditis in nomine
Filii Dei. Et hxc est fiducia, quam habemus ad
eum. Quia quodcunque petierimus secundum volun-
tatem ejus, audit nos. Et scizius quoniam audit nos,
quidquil petierimus : scimus quoniam habemus po-
stulationes, quas postulamus ab eo, si credimus in
eo et diligimus fratres. Non sic diligamus sicut Cain,
qui ex maligno erat, et occidit fratrem suum. Et
propter quod occidit eum? Quoniam opera ejus mala
erant, fratris autem ejus justa. Nolite mirari, fra-
tres, si odit vos hic mundus. Nos scimus quoniam
translati sumus de morte in vitam, quoniam diligi-

cipiemus ab eo, quoniam mandata ejus custodimus,
el ea qux? sunt placita coram eo facimus. Et hoc est
mandatum ejus, ut. credamus in nomine filii eius
Jesu Christi, et diligamus alterutrum, sicut dedit
mandatum nobis. Et qui servat mandatum ejus, in
illo manet, et ipse in eo. Et in hoc scimus quoniam
manet in nobis, de Spiritu quem dedit nobis. Cha-
rissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spi-
ritus si ex Deo sunt. Quoniam multi pseudoprophetz
exierunt in bunc mundum, et ex hoc coguoscitur
Spiritus Dei. Omnis spiritus qui confitetur Jesum
Christum in carne venisse, ex Deo est. Et omnisspi-
ritus qui solvit Jesum, ex Deo non est. Et hic est il-
lius Antichristi, quem audistis quoniam venit, et
nunc in mundo est. Vos ex Deo estis, filioli, et vi-
cistis eos, quoniam major est qui in nobis est quant
qui in mundo. Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo
loquuntur, et mundus eos audit. Nos ex Dco sumus.
Qui novit Deum, audit nos: qui autem nom est ex
Deo, non audit nos. In hoc cognoscimus spiritum
veritatis, et spiritum erroris. »

XXIX. Hanc epistolam , quam legimus charitati
vesirx, Joannis apostoli et evangeliste est, directa
ad gentes. Et quia nos ex gentibus sumus, nobis di-
recta est. Et quia virgo Maria peperit Jesum , de
Jesu est; et quia de Jesu intentio nostra est, ct Ec-
clesia pro ipso solo in duas partes divisa est, requi-
ramus hos duos Christos, et inveniamus per spiri-
tum, Jesus cujus filius est. Istud nomen accepit a
Patre per prophetam, antequam nasceretur ex vir-
gine, mundo annuntiatum : Hevelabitur, inquit, vobis
filius meus Jesus. Istud nomen angelus Gabriel nun-
tiavit Virgini, dicens: Écce concipies et paries fi-
lium; et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit ma-
gnus, el Filius Altissimi vocabitur. Et dabit illi Do-
minus Deus sedem. David. pairis ejus; et regnabit in
domo Jacob in eternum : et regni ejus non erit finis.
Dixit autem Maria ad angelum : Quomodo fiet istud,
quoniam virum non cognosco ? Et respondens angelus ,
dizit ei : Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus
Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur
ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei. Ecce Virgo non
dubitavit de numine, sed quomodo fieret illud , bis

mus íratres. Qui non diligit, manet in morte. D nominavit. Ecce cujus filius est Jesus! Videamus

Omnis qui odit fratrem suum homicida est. Et sci-
tis quoniam omnis homicida non babet vitam zter-
nam in se manentem. In hoc cognoscimus cbaritatem
Dei, quoniam ille pro nobis animam suam posuit :
et nos debemus pro fratribus animas ponere. Qui
babuerit substantiam hujus mundi, et viderit (ra-
trem suum necessitatem habere, et clauserit viscera
sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo?
XXVIII. « Filioli mei, non diligamus verbo tantum
et lingua, sed opere et veritate. In hoc scimus quo-
niam ex veritate sumus, et in conspectu ejus suade-
mus corda nostra. Si reprehenderit nos cor nostrum,
major est Deus corde nostro, et novit omnia. Cha-
rissimi, si cor nostrum nos non reprehenderit, fidu-

nunc, si ipse est Dominus cceli et terre. Et ait Ma-
ria : Ecce ancillam Domini, fiat mihi secundum ver-
bum tuum (Luc. 1, 58). Ancillam se dicit qux mater
eligitur. Non est consuetudo ut matres filios suos
dominos dicant : sed sola Virgo, que Dominum cali
et terrx:e peperit. e

XXX. Exsurgens autem Maria in diebus illis, abiit
in montana cum festinatione in civitatem Juda; et
intravit in domum Zacharice , et salutavit Elisabeth.
Et factum est, ut audivit salutationem Marice Elisa-
beth, exsultavit infans in wltero ejus : et. repleta est
Spiritu sancto Elisabeth ; et exclamavit voce magna, et
dixit : Et unde hoc mihi, ut veniat mater Doniini mei
ad me? Ecce du: testes! Virgo dixit: Ecce. ancilla

- 911 “ὌΝ

b.

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

913

Domini. Elisabeth dixit : Matrem Domini. Et virgo, A terram nostr: carnis assumpsit, iufirmitatem no-

et mulier, celi et terrz Dominum confesse sunt.
Decursis decem mensibus, Peperit virgo filum suum
primogenitum, et pannis. eum involvit, et reclinavit in
prasepio : quia non erat ei locus in. diversorio. Auge-
lus autem Domini apparuit pastoribus dicens : Nolite
timere. Ecce enim evangelizovobis gaudium magnum,
quod erit omm populo : quia natus est hodie vobis
Salvator, qui est Christus Dominus, in civitate David.
Jesus enim in lingua Latina, Salvator d.citur, lHe-
braice vero Jesus. Et subito facta est cum angelo
multitudo militie celestis, laudantium Deum εἰ di-
centium : Gloria in altissimis Deo, et in terra pax ho-
minibus bone voluntatis.

XXXI. Requiramus nunc quz est ista terra quam
paciticavit. Oremus eum, et aperiat nobis os ille qui
verilas est, ut veritatem de eo dicamus; et aperiat
aures cordis, ut intelligant omnes qui audierint, quae
dixerimus. Si interrogamus omnes : Adam unde fa-

eus est? Si unus inier multos loquatur, et dicat quia

de terra factus est ; tam in Judzis quam in gentibus,
sive Christianis, nulla dubitatio est quod vere de
terra sit; et ipsi in transgressione dictum est a Do-
mino : Terra es, et in terram ibis. Vcniamus per se-
riem generationis Christi usque ad diluvium, ubi so-
lus Noe in illa generatione justus inveutus est. Cui
pro sua justitia donatze sunt septem anima, qux per
eum evaserunt diluvium. Sicut solus justus in hoc
muudo Jesus Christus inventus est, cui donat: sunt
septem Ecclesize, quze evaserunt secundum igni; dilu-
vium. Veniamus de Noe usque ad Abraham, cui prima
reproiissio facta est, quod in semine ejus , quod est
Christus Jesus, hereditarentur omnes gentes. Venia-
inus de Abraham usque ad David, cui dictum est : De
[ructu. ventris tui ponam super sedem tuam. Et: Egre-
dielur virga de radice Jesse, εἰ flos de radice ejus
ascendet (Isa. x1, 1). Virga de radice Jesse, virgo
Maria est. Flos de virga, Jesus Christus Filius Dei est.
Quia ego, inquit, flos campi , et lilium convallium.
Ecce Adam de terra, Noe de Adam , Abraham de
Noe, David de Abraham, virgo Maria de David, Je-
sus Christus Filius Dei de Maria. Hoc est, Gloria in
excelsis Deo, et in terra pax. (Luc. n, 14). Ipsa terra
sublimata est, quando Verbo conjuncta est. Sic est
Verbum carne factum unus Jesus Christus, una per-
sona, Deus et homo , quemadmodum tua anima et
caro unus est homo. Sic est natus de virgine Jesus
Christus Filius Dei Deus homo eo pacto quo cum
corpore nasci docetur anima. Nom quia utriusque

.est una substantia, sed quia in utroque sit una per-

sona.

XAXXII. Prius quippe quam Redemptor noster per
carnem nasceretur, discordiam cum angelis habui-
mus, ἃ quorum claritate atque munditia per prine
culp:e meritum, per quotidiana delicta longe dista-
bamus. Quia enim peccando extranei eramus a Deo,
extraneos nos ἃ suo consortio deputabant angeli,
cives Dei. Sed quia nos cognovimus regem nostrum,
yecognoveruni angeli cives suos. Quia euim coeli rex

stram illa jam angelica celsitudo non despicit. Ad
pacem nostram angeli redeunt, intentionem prioris
discordizx postponunt. Et quos infirmos prius abje-
ctosque despexerunt, jam socios venerantur, cum na
turam nostram in. sede Dominica immortali fulgen-
tem gloria perviderunt. Plane illa natura, qug audi-
vit : Terra cs, et in terram ibis. Quoniam naturz hu«
man:e gratulandum est : eo quod sic assumpta est a
Verbo unigenito terra mortalitatis nos:re, ut inr
mortalis constitueretur in ccelo, utque ita fieret terra
sublimis, ut incorruptibilis pulvis rediret ad dexteram
Patris, Et hoc est quod clamant angeli et omnis Ec-
clesia : Gloria in excelsis Deo, et in terra par homini -
bus bone voluntatis (Luc. n, 14). Bonz voluntatis ,

B id est, qui bene volunt. Qui bene credunt, ut cuin

angelis socientur: non qui male credunt, ut cum
diabolo damnentur.

XXXIII. Et postquam consummati sunt dies octo ,
ut circumcideretur Dominus, vocatum est nomen ejus
Jesus : quod vocatum est ab ungelo, priusquam in wlero
conciperetur ([bid., vers. 21). Si requiramus consue-
tudinem inulierum, de nulla dictum est, In utero
concepit, quia extr.nseeus a viris acceperunt. Si re-
quiramus Scripturas, tuuc promissa est ista comn-
ceptio , quando serpenti dictum est in paradiso:
[nimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum
el semen ejus (Gen. n1, 15). Et recte. cognoscimus
quia imulieres semina non habent, nec sine virili se-
miue concipere possunt. Semen ergo mulieris, Ver-
bum carne factum est, qui non de terra, sed de ex-
celsis est, sicut ipse Jesus ait: Ego de supernis sum,
vos de inferioribus estis. Et Paulus apostolus ait:
Primus homo, de terra terrenus : secundus homo, de
celo celestis. Et postquam. impleti sunt dies purga-
tionis ejus secundum legem Moysi, tulerunt. illum in
Jerusalem, ut sisterent. eum Domino , sicut scriptum
est in lege Domini : Quia omne masculinum adape-
riens vulvam , sanctum Domino vocabitur. Requira-
mus quis masculus vulvam matris aperuit. Nam si
recta tractamus, omnes mulieres qua primos filios
masculos habueruut, viri ejus aperiunt vulvam, qux
sola in utero concepit.

XXXIV. Et cum inducerent puerum Jesum paren-

D tes ejus in templum, ut. facerent secundum | consuetu-

dinem legis pro eo, accepit eum Simeon in manus
suas, et benedixit Deum, et dixit: Nunc dimit.is ser-
vum tuum, Domine, secundum verbum tuum, in pace.
Quia viderunt oculi mei salutare tuum. Quod. prapa-
rasti ante (aciem omnium populorum. Jam supra dixi-
inus quia salutaris nomen Jesus est, id est Salva-
tor. Et ipse daus est /umen ad. revelationem. gen-
tium, et gloriam plebis sua 1srael. Et dixit Simeon ad
Mariam matrem ejus : Ecce positus est hic in ruinam
et in resurrectionem multorum in Israel. In. ruinam
positus est plane non credentibus, et lapis offensio-
nis, el petra scandali. Resurrectio vero et vita esl
credentibus. Et in cignum , cui contradicetur (Luc.
11, 91). Vides quia. in signum est, cui contradicctur.

915

HETERI ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — 1.8.1.

914

Quid est hoc signum, cui contradicetur , nisi crux, À guod Virgo Deum hominem peperit : quia creavit Domi-

aisi passio, sputa, probra, vincula, colaphi, alapze,
clavi, amaritudo fellis, mors, lancea, sepultura? Sic-
ut et ipse Dominus signum mortis sux annuntians:
Generatio mala et adultera signum quaril, et signum
non dabitur, nisi signum Jonc prophete. Sicut enim
Jonas fuit in ventre ceti tribus diebus et tribus nocti-
bus. τος est in signo [Hoc est signum] cui contradi-
cetur. Ista. faciunt scandalum incredulis, non solum
Judzis, sed et hxreticis: nolunt ista applicare Deo
Filio Dei. Et proinde dicunt : Homo Christus, qui de
Virgine natus est , Jesus Christus illi nomen est. Et
qui hunc negat Filium Dei esse, sccundum Joannem
ipse est Antichristus.

XXXV. Hoc totum quare diximus? Quia Joannes,
qui istam doctrinam nobis dedit, ipse nobis dixit:
Ipse vicit mundum, qui credit quia Jesus est Filius
Dei. lpsud nomen habet proprium Jesus : et ipsud
personat Evangelium, sicut ait : Accepit Jesus panem,
et benedixit, (regit, et dedit discipulis suis, etc. FA
cum comprehenderunt eum Jud:ei, interrogavit cos
quem qu:ererent. Fesponderunt : Jesum Nazarenum.
Tum dixit eis Jesus : Ego sum. Et unus de illudenti-
bus dedit alapam Jesu. Ei interrogavit Pilatus Je-
sum. Et Barrabam dimisit: Jesum vero flagellis cx-
sum tradidit eis, ut crucifigerent cum. Et clamavit in
cruce voce magna Jesus. Et mortuus est Jesus. Et Je-
$us quem quaeritis Nazarenus, surrexit a mortuis. Et
venit Jesus. januis clausis, ct stetit in medio discipulo-
rum, et dixit eis: Paxvobis. Et elevatis manibus suis,
benedixit eos, ét recessit ab eis, et ferebatur in celum.
Et omnis lingua confiteatur quia Jesus in gloria est
Dci Patris, cui cum Patre et Spiritu sancto una et
zequalis est gloria. In. cujus fide jam supra confessi
sumus doctrinam quam ab apostolis accepimus.

XXXVI. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Et
in Jesum Christum Filium ejus unicum, Deum et Do-
minum nostrum, qui natus de Spiritu sancto et Maria
virgine. Quibus tribus sententiis omnium fere h:xre-
ticorum..... destruuntur. Quam doctrinam nobis
Joannes apostolus confirmavit : et qualiter bzereticos
a nobis expellamus, instigavit, dicens: Si quis venit
ad vos, et hanc doctrinam non affert , nolite recipere
eum in domum, nec ave ei dizeritis. Qui enim dicit

nus novum super terram : femina circumdabil virum.

XXXVII. Czxterum qualiter vivere debeamus, suf-
ficit nobis illud vulgare proverbium : Quod tibi non
vis, alteri ne feceris : et habebis vitam eternam (Tob.
iv, 16). Vulgare est, quia hoc vulgus dicere potest.
Caeterum Dominus in Evangelio ait: Omniu quc-
cunque vultis ut faciant vobis homines, et vos similiter
facite eis. Et hoc est Ecclesia, et Christus. Credit
recte rusticus, quia symbolum semper recitat. Orat
recle, quia semper orationem Dominicam recitat,
ei dicit : Pater noster, qui es in celis. Et xere Filius
Dei est, si ut sibi non vult fieri, alteri ne fecerit.
Qus etin illa epistola sanctissimi Joannis nihil
uliud recitavimus quam hoc quod rustico sermone
et brevi vobis diximus. Nam si, secundum Aposto-
lum, imperiti sumus lingua, scientia tamen, Deo mi-
serante, non sumtus imperiti : nec de imperitia eru-
bescimus, quod lectione non docemur : nec simpli-
citas inter philosophos a fide vera dubitamus, cum
apostolos simplices et rusticos magistros habemus.
Nullus philosophorum potuit dicere primus : T« es
Christus Filius Dei vivi, nisi Petrus piscator, hono:
rusticanus et pauper, qui ab opere callosam habebat
manum. lste piscator et rusticanus de Jerosolyma
perrexit Romam. Et rusticanus cepit Romain, quam
eloquentes capere non potuerunt. Nullus sapiens
mundi primus potuit dicere : In principio erat Ver-
bum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Ver-

C bum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia pcr

ipsum facta sunt, et sine tpso factum est nihil. Et
eidinus gloriam ejus, gloriam unigeniti a Patre, ple-
num gratia et veritatis. Et Verbum caro factum est,
et habitavit in nobis, id est, Deus homo factus est ; et
habitavit in nobis, hoc est, habitavit in carne, quae
nos sumus. Nisi Jeanues hoc dixit, piscator et rusti-
cus, cujus epistolam vobis legimus, qualiter in Jesu
Christo Filio Dei credamus, et cum illo una per-
sona simus, si dilectionem Dci et proximi habue-
rimus. IIxc est Ecclesia in charitate per charitatem,
qu: Deus est; ut maneamus in Deo, et Deus in no-
bis, si hoc fecerimus proximo quod fieri volumus et
nobis. Nam qui odit fratrem suum, homicida est :
et talis homicida non habet vitam eternam, quod est

illi ave, communicat operibus illius malignis. Nemo D Jesus Christus, sicut Apostolus ait : Ut cognoscant

dicat illi ave, id est, nemo dicat illi Gaude : aut certe
aliud, quod consuetudo est salutandi. Fides vera, quz
ab apostolis tradita est, in brevi est. Sine philoso-
phia szculi est, simplex est, etomnibus rusticis ma-
nifesta, et omuibus captivis, et percgrinis cognita. Et
ut plenius dicamus, omni Ecclesie, qux per univer-
sum orbem terrarum est constituta, publice consti-
tuta est. Εἰ unusquisque qualiter credat, brevi sym-
bolo complexa est. Et qualiter oret, etipsa brevis
oratio Dominica est, φῦ septem petitionibus con-
$tat, 416 ab ipso Domino, qualiter omnes creduli de-
beamus orare, tradita est. Quamobrem nec extra sym-
bolum habemus quod credere, nec quod extra Dominicam
orationem orare. Nec nihil novum, excepto hoc novo,

te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Chri-
stum. Hic est verus Deus, et vita eterna. Ecce fidem
nostram, qualiter credimus et oramus, brevi com-
pendiolo rustici homines sapientibus pandimus :
docete, si nostis amplius. Nam, sicut diximus, fides.
in brevi est. Hoc ipsum Isaias attestatur, qui ait :
Consummatas quidem et breviatas res audivi, quia ver-

bum breviatum faciet Dominus in terra (Isa. x, 25).

De quo vero idem prophetavit : Ecce verbum Domini
factum est illis in maledictionem, et noluerunt illud. Qui
sunt qui noluerunt illud, nisi Judwi et hzretici, qui
Verbum abbreviatum, id est, hominem factuin, non
credunt esse Filium Dei, ipsum, qui pro nobis vulnc-

ratus est, ut vulnera nostra sanare? De quo in psalmo. . ,,

915

ELIPANDUS, FELIX, TiETERIUS ET S. BEATUS.

916

cv dicit: Mist Verbum suum, et sanavit eos : el eri- À gloria judicare vivos et mortuos. Cujus regni non

puit eos de interitu eorum. Et hoc est verbum fidei,
quod predicamus in brevi : quia parvulus natus est
nobis : filius datus est nobis. Cujus est iste filius,
nisi Filius Dei Deus verus? Nobis natus est de Vir-
gine, non sibi. Nobis datus est pro redemptione,
non sibi. Et factus est principatus ejus super hume-
ros ejus. Quia pro nobis pependit in cruce, non pro
sc. Et pro nobis est judicatus, non pro se. Quia tunc
vicit principem mortis diabolum, cum judicatus est
el morti condemnatus, «t per mortem destrueret ewm,
qui habebat mortis imperium, propheta attestante
David : Et vincas dum judicaris. Et hoc est, princi-
patus ejus super humeros ejus. Et quia ipse est Deus
verus, et non est alter Deus preter eum; audite
quod sequitur : Et vocabitur nomen ejus Admirabilis,
Consiliarius, Deus, fortis, pater futuri seculi, princeps
pacis (Isa. 1x, 6). Ecce sex nomina ejus diximus, in
quibus nominibus nullum esse alterum Deum, prz-
ter eum, secundum fidem nostram, quam credimus.
Et si aliquis dicit quod non sunt nomina quz dixi-
mus de Christo, audiat quid sequitur : Multiplicabi-
tur ejus imperium : et pacis ejus non erit finis. Super
solium David sedebit, et super regnum ejus, ut con-
firmet illud, et conroboret in judicio et justitia,
amodo et usque in sempiternum.

XXXVII. Pro:ulimus fidem nostram Ecclesiz

nostre, proferat nunc dominus Elipandus fidem
suam Ecclesie sux, in qua fide nos redarguit, ut

auditu credamus, aut, 51 noluerimus, a dicecesi sua (C

exsules habeamur. Tunc lecta est ipsa epistola, et
multum fidei nostrx contraria, qux nunc in Veteri
Testamento nec in Novo erant scripta : quam [Forte,
qux] ipsa verba fidei su: nobis incognita in unum
copulavimus : et quo facilius agnoscerentur, more
symboli, brevi compendio in pagina compegimus.
Et quantum discordaret de fide nostra, symbolum
Ephesini [Leg. potius Niczni] concilii ei contrarium
posuimus.

XXXIX. Primus ego Hetherius Oxom:e sedis in-
dignus nominatus episcopus, qui ab archiepiscopo
Toletano nuncupor esse hzreticus, profero fidem
meam cunctis audientibus. Quam fidem a sanctis
Patribus accepi, credidi, et omni Ecclesix recitan-
dam pradicavi. Et sicut cum omni Ecclesia catho-
liea corde retineo, ore patulo dico : « Credimus in
unum Deum Patrem omnipotentem. Factorem coeli
οἱ terr, visibilium omnium et invisibilium condi-
torem. Et in unum Dominum Jesum, Filium Dei
unigenitum, ex Patre natum ante omnia secula.
Deum ex Deo. Lumen ex lumine. Deum verum ex
Deo vero, natum, non factum, homousion Patri,
hoc est, ejugdem cum Patre substantie. Per quem
omnia facta sunt, qux in colo, et qu: in terra.
Qui propter nos, et propter nostram salutem descen-
dit. Et incarnatus est de Spiritu sancto, et Maria
virgine homo factus. Passus sub Pontio Pilato. Se-
pultus. Tertia die resurrexit. Ascendit in carlos :
5cde* ad dexteram Patris. Iterum. venturus cst in

erit finis. Credimus et in Spiritum sarictum Domi-
num et vivificatorem, ex Patre et Filio proceden-
tem. Cum Patre et Filio adorandum et glorificandum.
Qui locutus est per prophetas. In unam catholicam
atque apostolicam Ecclesiam. Confitemur unum
baptisma in remissione peccatorum. Exspecta-
mus resurrectionem mortuorum. Vitam futuri 8z-
culi, Amen. »

Eaplicit symbolus fidei Ephesing.

INCIPIT SYMBOLUM FIDEI
ELIPANDIANJE.

XL. « Ego Elipandus, Toletan:e sedis archiepisco-

p Pus, cum omnibus mihi consentientibus : Credo Tri-

nitatem Patris, et Filii, et Spiritus sancti, in uua
Deitatis essentia atque natura, hoc est, Deum, et
Principium, et Spiritum sanctum, in una natura
Deitatis Trinitatem personarum. Quia sicut homo
derelinquendo patrem et matrem, et adhxrendo
uxori, cum sint dux persone, jam non sunt dus,
sed una vocatur caro:et sicut multorum anim: in
dilectione Dei unum est cor, et una efficitur anima:
ita Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, opifex
unius totius conditzx creatur , unius glomeratio
charitatis, unius ambitus dilectionis co:xterna sub-
stantia. Ipse quoque Pater per semetipsum descen-
dit ad turrem quam zdificabant filii Adam, et dixit
Filio et Spiritui sancto : Venite, descendamus, et
confundamus ibi linguas eorum. Per semetipsum
quoque veniens, de judicio Sodomorum Loth eripuit.
Per semetipsum etiam in monte Sina descendens,
Moysi legem dedit. Nam si intelligere vultis perso-
nas, quomodo sit unus Deus Trinitas, cognoscite
comparative lapidem et ignem qui in eo est, et fri-
gore in lapide manente, unam esse substantiam.
Attendite bujus lapidis comparationem, indivisam
personarum Trinitatem : et si przevaletis, conside-
rate de ineffabili Divinitate, et videte unius Deitatis
invisibilem Trinitatem. Et sicut alia est persona
frigoris manentis in lapide, atque alia ignis manen-
tis in parente : et tamen procedens non desinit esse
cum generapte:'ita Filii persona alia est, et non
desinit in una substantia Deitatis esse cum Patre.

D Et sicut lapis przcedit ignem illum in se manentem

in visione, ita Pater przcedit Filium, non tempore
sed origine. Ipse quoque Dei Filius, cum sit splen-
dor gloriz, et figura substantix* ejus, Deitatem in-
visibilem exinaniens , apparuit subject:e creature
specie eum Patre et Spiritu sancto Abrahze in ipso
fervore diei. Quia sicut absentia lucis tenebrz sunt,
et absentia tcnebrz lux esse creditur, tertium inter
utrosque non obsistit : sic in uno Verbo Dei, id est
unico Filio cjus, fortitudinem, et honorem, et glo-
Tiam esse credimus. Et sicut Spiritus pars anima
est, per quam imagines rerum corporalium impri-
muntur: sicut mens pars ejusdem animz est per
quam omnis ratio intelligentiaque percipitur : sicut
memoria, απὸ meditari memoratur : sic in Verbo

917

HETERII ET S. DEATI AD ELIPANDUM. KPIST. — LIB. I.

*

918

Dei pro suis officiis diversa meruerunt vocabula, A sibi co:qualem et sine adoptione genuit, cuucta

que nequaquam dividuntur in substantiam. Quem
sacra Scriptura testatur pro salute humani generis,
deitate exinanita, hominem factum, circumcisum,
baptizatum, flagellatum, crucifixum, mortuum, se-
pultum, servum, eaptivum, peregrinum, leprosum,
despectum, et, quod est deterius, non solum ab an-
gclis, sed etiam ab bominibus minoratum, vermem
esse dictum, ex persona Scriptura ejus dicente:
Ego sum vermis, et non homo; opprobrium hominum,
et abjectio plebis. Cujus gloriam, secundum divini-
tatem, stupent celestia, et. magnitudinem contre-
miscunt terrena. Et qui dicit gloriam meam alteri
non dabo, homo interior [inter nos] in una eadem-
que Dei et hominis persona agglomeratus, atque car-
nis vestimento indutus. Quia non per illum qui na-
tus est de Virgine visibilia condidit, sed per illuin
qui non est adoptione, sed genere; neque gratia, sed
natura.

XLI. « Et per istum Dei simul et hominis filium,
adoptivum humanitate, et nequaquan adoptivum di-
vinitate, mundum redemit. Qui est Deus inter Deos :
qui utrum comedisset, an bibisset, ei cognitum ma-
Det, cui nonnulla actionis sux» mysteria nescire vo-
luit [noluit]. Quia si conformes sunt omnes sancti
huic Filio Dei secundum gratiam, profecto et cum
adoptivo adoptivi, et cum advocato advocati, et cum
Christo christi, et cum parvulo parvuli, et cum servo
servi. Credo etiam inter ipsa sancti Spiritus cha-
rismata gratiarum, Spiritum sanctum esse adopti-
vum, in quo clamamus, Abba Patcr : in quo Spiritu
non nego hominem Christum esse adoptivum. Cre-
dimus enim quia in resurrectione similes ei eri-
mus, non divinitate, sed carnis humanitate, vide-
licet. carnis assumptione quam accepit de Vir-
gine. »

XLII. Ecce duos symbolos nimis inter se contra-
rios, et valde sibi dissimiles. Et hi duo, qui ex his
divisis, Ecclesiam Christi tractare. Et secundum
quod Joannes apostolus in sua nos epistola instiga-
vit, dicens : Charissimi, nolite omni spiritui credere ;
sed probate spiritus, si ex Deo sint. (Quoniam multi
pseudoprophele exierunt in hunc mundum. Et ex hoc
cognoscitur Spiritus Dei. Omnis spiritus qui confite-
tur'Jesum in carne venisse, ez Deo est. Et omnis
spiritus , qui solvit Jesum, ex Deo non est. Et hic est
illius. Antichristi, quem audistis quoniam venit, et
nunc jam in mundo est (I Joan. iv, 5). Quid est sol-
vere Jesum , nis: seorsum Deum et seorsum
hominem praedicare? Ipse sine dubio solvit Je-
sum, qui predicat populo, dicens: Nunquid per
illum qui natus est de Virgine, per ipsum visi-
bilia et invisibilia condidit, an per illum qui non
est adoptione sed genere, nec gratia sed natura,
cuncta creavit? Et idco absque dubio per illum quem

^ Ascaricus fuit Braccarensis cpiscopus, cujus epi-
stola ad Elipandum legitur in Martyrologio Hispa-
nico, tom. 1, pag. 187.
b Est Catonis.

creavit. Et per ipsum Dei simul et hominis filium
Verbum carnem factum, adoptivum humanitate, et
nequaquam adoptivnm divinitate, mundum redemit.
Videte Spiritum, qui solvit Jesum. Aperite oculos :
aperta materia est. Spiritus erroris hoc dictavit.
Illius Antichristi spiritus in boc inspiravit. Si certe
mentio, qui discordant syruboli, qui discordant epi-
stoke? Legite epistolam Joannis, hoc non dicit. Sed
quid dicit? Antichristus est qui Jesum solvit. Spiritus
erroris est qui negavit Jesum in carne venisse. Aposto-
lus clamat aperte, et dicit: Nos vidimus et testificamur
quoniam Pater misit Filium suum Salvatorem mundi.
Quisquis confessus (uerit quoniam Jesus est Filius
Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo. Et adhuc
dubitamus credere? Et adhuc dubitamus confiteri?
Apostolus dicit : Qui negat quod Jesus est Filius
Dei, negat eum in carne venisse; et ipse est anti-
christus.

ELIPANDUS DICIT.

XLIII « Qui non fuerit confessus Jesum Christum
adoptivum bumanitate, et nequaquam adoptivum
divinitate, et hxreticus est, et exterminetur. Au-
ferte malum de terra. vestra. Non me interrogant,
sed docere quzxrunt, quia servi sunt antichristi. Hanc
epistolam Domini * Ascarici episcopi ideo fraterni-
tati tux direxi, charissime Fidelis, ut cognoscas
quanta in Christi servis regnet humilitas, quanta in
Antichristi discipulis regnet superbia.

« Cum dominus Áscaricus mihi non. docentis im-
perio, sed interrogantis voto ea scribere voluit,
sicut illum vera humilitas docuit. Isti vero, modo
ei contraria dicendo, modo, el quasi ignorantem
me, quid rectum sit, noluerunt interrogare, sed do-
cere. Unde Deus novit quia licet proterve scripsis-
sent: nam si vera dixissent, gratus obedire debui,
reminiscendo quod scriptum est: Si juniori reve-
latum fuerit, senior tacet. Et iterum : « 5 Proxi-
mus ille Deo est qui scit ratione tacere.» Nam nun-
quam est auditum ut Libanenses Toletanos docuis-
eent. Notum est plebi universe, hanc sedem sanctis
doctrinis ab ipso exordio fidei claruisse, et nunquam.
schismaticum aliquid emanasse. Et nunc una ovis
morbida, doctor nobis appetis esse. Et tamen nolui

D €2 ad aures czterorum fratrum nostrorum perdu-

cere, antequam illic, ubi exortum est hujuscemo«i
malum, sit radicitus amputatum. Quia ignominia
erit mihi, si * in traditione TTeletana- hoc malum
fuerit auditum ; ut quod ego et czteri fratres mei
in Ispalitanis tanto tempore dijudicavimus, et Deo
auxiliante, tam in festis paschalium quam in czteris
erroribus d Migetianorum hxresim emendavimus.
Nunc illii e contrario inveniunt unde nos arguant.
Et tamen si tepide fuerit actum,et non füerit a vo-
bis emendatum, tunc illud ad notionem reducam

€ Forte intra ditionem Toletanam.

4 Dissidebant illi a czeteris circa celebrationem
Paschatis. Ideoque damnati a concilio Hi:palensi,
cui przfuit Elipandus Toletanus przsul.

919

" ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

3-0

fratrum, et erit vobis ignominiosum si ab illis in A singulis. Non utique corporis dolore, sed quadam

vobis reprehensum fuerit.

XLIV. « Adolescentiam sane fratris nostri He-
terii lacte adhuc alitam, et nondum ad robur per-
fectz intelligenti: perduciam, vestra fraternitas
erudiat : quia non cum magistris optimis, sed cum
ignaris et schismaticis, videlicet Felice et Beato
ἃ Atiphrasio, zequales in virtute, et pares in errore,
habuit collationem. Bonosus et Beatus pari errore
condemnati sunt. llle credidit de matre adoptivum,
et non de Patre ante sxcula proprie genitum, et
non de matre temporaliter adoptivum. Cui simi-
Jem existimabo illum, nisi Fausto Manichzo ? Faus-
tus condemnavit patriarchas et prophetas, iste con-
demnat doctores priscos et modernos. Obsecro ut

misericordi: compassione, aut gloriam celebritate.
Et conversus statim Petrus in civitatem rediit:
comprehensusque a persecutoribus, cruci adjudica-
tur. Paulus ipse vas electionis discipulis narrat:
Quotidie compleo ea que desunt. passiomi Christi, in
carne mea. Et quia duo genera sunt martyrii, id
est passio et compassio, passus est Dominus in Pe-
tro et Jacobo, compassus est in Joanne. Deque
Jacobo et Joanne dixit: Potestis calicem bibere
quem ego bibiturus sum ? Responderunt, Possumus.
Dicit eis Jesus : Calicem meum bibetis : et utique
cum calix in Scripturis legitur, passio nominatur.
Omnis enim servus Dci qui rectam fidem habet,

quia justus ez fide vivit ; et omnem hominem, sicnt

ealore fidei accensi, tanta sitis intentione przeca- B semetipsum diligit, calicem Christi bibit. Non est

lidi, ut errorem predictum de medio vestri aufe-
ratis : ut sicut per servos suos Dominus de finibus
Betic:e eradicavit hxresim Migetianam, ita per vos
de finibus Asturiensium funditus evellat hxresim
Beatianam. Sed quia audivi quod przcursor Antichri-
sti in medio vestri apparuit, qui illum jam natum
annuntiat, qu:eso ut perquiras ab eo, ubi, aut quo-
modo, aut quando natus est spiritus ille men?ax
prophetarum, qui in eo loquitur, el nos sollicitos
redde | Florez, reddat]. »

XLV. H:c epistola tua est. ΠΣ verba tua sunt.
Hzc fides tua est. IEec doctrina tua. est. Hzc sa-
pientia tua est. Et ad ipsa nos inclinare jubes.
Et quia non inclinamus, clamas quia bhzretici su-
mus et precursores Antichristi. Et ipse spiritus
mendax qui ín ore Achab prophetarum ingressus est,
ipse loquitur in nobis. Et dicas Fideli tuo : « Per-
quire ubi est natus, et nos sollicitos redde. » Hzc
injuria non nostra, sed ipsius quem adoramus. Et
tamen si recte credimus Filium Dei, sicut verita-
tem sine dubitatione credimus, illius injuria est,
cum nostra est. Et cum illius injuria est, nostra
est, quia caput et corpus una persona est. Neque
enim cum pes premitur, caput glorificatur.

XLVI. Denique jam Caput ad celos ascenderat,
quando Saulus discipulos Christi trucidabat. Et di-
clum est ei: Saule, Saule, quid me persequeris ?
Non dixit, quid persequeris servos meos, sed, quid
me persequeris ? Petrus quoque apostolorum primus,
compatiens discipulis lacrymantibus, ut eos non
relinqueret, sed abscederet ἃ civitate, sed fugeret
ante Neronem, victus fletibus discipnlorum, cessit
et promisit se Urbem egressurum. ^ Proxima no-
cte salutatis fratribus et celebrata oratione, pro(i-
cisci solus ccpit. Ubi venturn est ad portam, videt
sibi Christum occurrere. Et adorans eum dixit : Do-
mine, quo. venis ἢ Dicit οἱ Christus: terum venio
crucifigi. Intellexit de sua dictum passione, quod
in eo Christus passurus videretur, qui patitur in

* Antiphrasio ; quia dicebat Elipandus Beatum
hoc nomine -per antiphrasin appellari ; ut liquet
etiam ex epistola Caroli Magni ad Elipaudum. SrEw.

b Jdem refert Ambrosius in Auxent. de basil.

aperte sanguinis effusio, aut corporis passio, sed
animi compassio. Quia uterque unus Christi bibi-
tur calix, ut Salomon in Cantico canticorum aii:
Fortis est. dilectio sicut. mors (Cant. vini, 6). Sicut
cnim qui moritur, jam ultra istum non videt mus-
dum, ita et qui omnem hominem diligit sicut se,
non potest videre hunc mundum , id est. amatores
mundi. Et iste potest dicere cum Paulo apostolo:
Quis infirmatur, et ego. non infirmor ? Quis scande-
lizatur, et ego non uror ? Quia ubicunque tribulatio
aut heresis surrexit in Ecclesia, confestim tribula-
batur; statim compatiebatur in singulis, sieut Chri--
stus, qui patitur in singulis, non utique corporis
dolore, sed animi compassione. Qu: passio et com-
passio una est passio, quia unus est calix qui bibi-
tur, et una persona est caput et corpus qui patitur.
Qui dicit se recte credere in Christo, et membra
ejus non recipit, quomodo Christum recte credat,
non video. Totum enim Christum non diligit, qui
hominem odit. Et omnis qui odiL fratrem suum,
Cain est, fratricida est, homicida est. Et talis
homicida non babet Christum, qui est vita zterna.
Non habet Christum, quia non imitatur Christum :
imitaretur si omnem hominem sicut semetipsum
diligeret. Et non solum amicos, sed etiam inimicos.
Amicos diligere in Deum, et inimicos propter Deum.
Non enim Christus pro amicis, sed pro inimicis
mortuus est. In tantum dilexit inimicos, ut se morti
traderet pro eis. Quod si non faceret, nullus in-
veniretur qui eum laudaret. Sed cum inimici esse-
mus, pro nobis mortuus est, relinquens nobis exem-
plum, 'ut scquamur vestigia ejus. Joannes Apostolus
dicit : Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est.
Et scitis quoniam omnis homicida non habet vitam
in se manentem. In hoc cognoscimus charitatem Dei,
quia pro nobis animam suam posuit : et nos debemus
pro [ratribus animas ponere. Hoc totum quare dixi-
mus nisi quid esset Ecclesia, firmaremus ? Et cum
Ecclesia cognoscitur, cognoscitur et Christus, qui

non trad. ; llegesip., lib. πὶ, cap. 2; Greg., in
psalm. 1v poenit. ; Baron. , card. ad annum Chri-
sti 69, Annal. Eccles.

991

HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LiD. I.

caput Ecclesi» est. Et ubi Ecclesia Christi est, pax A — XLIX. Ecce tuam fidem de Christo. Et hanc non

est, quia pax nostra est Christus, qui se et nos
[ecit utraque unum.

XLVII. Proinde dilectionem przdicamus, et curh
nemine scandalum babere volumus, secundum pro-
phete dictum : Pax multa diligentibus legem tuam,
et non esl illis scundalum. Tu ergo qui habes scan-
dalum contra nos, dic quare? llic Dominus in
Evangelio ait: Non desinent, ut veniant scandala :
eg homini illi per quem venit (Matth. xvii, 7). Per-
quiramus principium hujus scandali, unde surrezit :
et secundum Domini dictum, ve illi erit per quem
venit. Scripsisti novam doctrinam ; et illa, quz per
totum mundum omniuin baptizatorum voce depro-
mitur, dimisisti. Et nos incogniti de tua doctrina
noluimus ea recipere, et illa dimittere qux» per totum
mundum tenet Ecclesia. Ecce scandalum unde venit
in Ecclesia. Ve illi per quem venit. Nam nostra fi-
des symbolum est, et in hoe stat Ecclesia catho-
lica per universum orbem terrarum constituta ; quz
diffusa esse creditur, non divisa. Tu vero novum
symbolum composuisti, qui in Scripturis sacris in-
ventus non est ; et direxisti in nostra Ecclesia, ut
credamus Trinitatem personarum Patris et Filii, in
una natura idem. Et hoc Sabellius dixit. Quia verbo
tantum Patrem et Filium in uno Deo, et Spiritum
sanctum dicebat : et tamen confundebat personas,
ut unam eos esse personam diceret. Sicut unus
bomo natura est, et in 60 imago Trinitatis, id est,
memoria, intelligentia et voluntas, quz tria in una
Datura sunt, et. in una persona sunt, et in uno ho-
mine sunt : et ipsa tria hoino non est. loc dixi de
Trinitate in uno Deo, ut credamus Trinitatem per-
sonarum Patris, et Filii, et Spiritus sancti in una
natura, id est in uno Deo. Et quia unus homo imago
Trinitatis in anima est, idem in memoria, intelli-
gentia et voluntate. Et ipsa tria in una persona
hominis, et ipsa homo non sunt, sed hoc totum
una persona est: sic nos cogis intelligere et cre-
dere ut dicamus Patrem, et Filium, et Spiritum san-
ctim in uno Deo, in una natura, et non sint ipsa tria
Deus, sicut nec. illa tria sint bomo quz supra dixi-
mus. Quod si verum non dicimus, tractent spiri-
tuales viti, et aliud credimus invenire non possunt,
qui libros de Trinitate legunt. Sed quia grandis
materia est, et sigillatim discutienda sunt, ea pro-
ferre debemus unde scandalum ortum est pro quo
gchismatici li»retici a te nomen habemus.

ΧΙ. Jam diximus tuam Trinitatem, quam nos
non recipimus ; dicamus et tuum Christum, quem
talem esse non. credimus. Dicitis enim: « Nunquid
per illum qui natus est de Virgine, per ipsum visi-
bilia et invisibilia concidit; an per illum qui non
est adoptione sed genere, nec gratia sed a natura,
cuncta creavit ? Et ideo absque dubio perillum quem
sibi covqualem οἱ sine adoptione genuit, multa
creavit. Et per. istum Dei simul et hominis filium
Verbum carnem factum. adoptivum humanitate, et
nequaquam a.optivum divinitite, mundum redemit. »

recipimus, quia nec talem fidem habemus, nec ta-
lem doctrinam ab apostolis accepimus, nec in lege
et Evangelio tale unquam legimus, sed neque in
libris doctorum aut manualibus, sed tantum in tuis
dogmatibus. Et ob hoc a te, Antichristi discipuli
nomen habemus. Ecce unde surrexit inter nos
scandalum. Cetera multa dixisti, qux supra in
symbolo tuo comprehendimus: sed modo discu-
tienda non sunt, quia nec valemus: sed si Deus
voluerit et vixerimus, discutienda et abjicienda sunt
ab Ecclesia ; quod absit, per illa christianum nomen
careamus; etjam non Christiani, sed Elipandiani
nomen habebimus. Cujus fidem qui secutus fuerit,
ejus vocabulum sumit : sicut Ariani ab Ario, Sabel-

B liani a Sabellio, et c:eteri ex nomine auctorum suo-

rum. Et ideo unus Christus nobis sufficit filius
Virginis, qui nomen habet Jesus. Hilos tuos, qui
dicis istum et illum, necesse non habemus, quia nec
nomina illorum a te scripta cognovimus. Istum et
illum dixisti, Jesum vero nominare non potuisti,
quia nec eum in corde habuisti. Quod si habuisses,
cum Paulo apostolo dicere potueras: Am ezperi-
mentum quaeritis ejus, qui in me loquitur Christus ? et
3lio loco dicit, quod nemo potest dicere Dominus Jesus,
nisi in. Spiritu sancto. Siquidem οἱ in suis Epistolis
non est ausus tecum dicere, e deitate exinanita,
« Et nos adoptivi, et ille adoptivus ; et nos Christi,
οἱ ille Christus ; et nos parvuli, et ille parvulus; »
et c:elera spurcitia, quze tu Jesu Christo Domino
nostro ausus es dicere, servum cum servis; sed
sua Epistola ad Romanos sic habet : Paulus, servus
Jesu Christi, vocatus apostolus, segregatus in Evan-
gelio Dei, quod ante promiserat per prophetas suos
in Scripturis sanctis de filio suo, qui factus est ex
semine David secundum carnem, qui pradestinatus
est Filius Dei in virtute secundum Spiritum sanctifi-
calionis ex resurrectione mortuorum Jesu Christi
Domini nostri ; per quem accepimus gratiam et. apo-
stolatum ad obediendum fidei in. omnibus gentibus,
in quibus el estis. vos vocati Jesu. Christi; omnibus
sanctis, qui sunt Rome, dilectis Dei, vocatis sanctis ἡ
gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et. Domino
Jesu Christo. Primum quidem gratias ago Deo meo

p per Jesum. Christum pro omnibus vobis : quia fides

vestra annuntiatur in universo mundo. Testis enim
est mihi Deus, cui servio in spiritu meo in Evange-
lio Filii ejus. Cujus servum se dixit Paulus aposto-
lus ? aut in cujus Filii Evangelio serviebat ? Apcrite
oculos, et. videte venenum. Projicite cito foras, ne
moriamini ex eo. Legite totas Epistolas Pauli, et
invenielis servum Jesu Christi se nuncupantem, et
Filium Dei coram omnibus confitentem. Nam non
invenietis ibi istum et illum, adoptivum humanitate
et nequaquam adoptivum divinitate. Legite septe:n
canonicas : Petri apostoli duas, Joannis apostoli
tres, Jud:e vel Jacobi singulas, hoc non invenietur
scriptum. Legite librum Evangeliorum quatuor, et
Apocalypsim Joannis, atque Actus apostolorum, et

925

ELIPANDUS, FELIX, ΠΕΤΕΙ 5 ET S. BEATUS.

921

hoc ibi non invenielis: sed sereus Jesu. Christ no- A Et hoc quod videtis, plus aqua quam vinum est.

minantes ; et illum Dei Filium Deum verum consti-
tuentes. Legite libros omnium doctorum usque ad li-
bros manuales, et invenietis quod nemo talia scripsit,
quia nec talia credidit. Quod si certa talia invene-
ritis scripta, qualia nuper scripta est ab Elipando
Toletanz sedis episcopo, tunc credite ei, quod hzre-
tici sumus et Ántichristi discipuli, et projiciat nos
ἃ terra vestra : et, secundum illius przceptum, au-
ferte malum de medio vestri. Si certe nos dicimus
veritatem, ille mendacium dicit, quia non habemus
unam fidem : et fides versa [diversa] non facit cha-
ritatem unam, et ob hoc divisa est in duas partes
Ecclesia. Et jam in Scripturarum prcincti arma
unusquisque fidei suz, publice surreximus ad pu-
gnam. Et quia tres reges contra unum surrexerunt,
non timeamus. Fortes estote: Plures enim sunt
nobiscum quam cum illis.

L. Nobiscum est David ille manu fortis, qui parvo
lapide Goliam blasphemum, qui exprobrabat exer-
citum Dei Israel, in fronte percussit et uno ictu pro-
stravit. Nobiscum est Moyses, qui Pharaonem cum
suo exercitu in Rubro mari demersit : et populum
suur sicco pede transire fecit. Nobiscum est Josue,
qui quinque reges in una spelunca conclusit, qui
antea Amalec vicit. Nobiscum est pater Abraham
cum irecentis vernaculis, qui quinque reges supe-
ravit, et spoliis exuiL: nam isti tantum tres reges
sunt. Nobiscum est virorum fortissimus Gedeon, et
trecenti electi cum eo, cum quibus percussit Madiam
quasi unum virum. Nobiscum est Samson leone for-
tior, saxo durior, qui solus sine armis mille prostra-
vit armatos. Nobiscum sunt duodecim patriarchz.
Nobiscum sunt sedecim prophetz, apostoli et evan-
gelistx:.. Nobiscum sunt omnes martyres et doctores.
Nobiscum est Jesus filius Virginis, cum omni Eccle-
8ia suo proprio sanguine comparata, el per univer-
sum orbem terrarum dilatata. lsta tantum hostis in
uno angulo tenetur coarctata. State ergo secundum
Apostolum , succincti lumbos vestros in veritate : et
tuduti loricam justitie, et calciati pedes in prepara-
tionem Evangelii pacis , in omnibus sumentes scutum
fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignita ex-
stinguere, et galeam salutis assumite, et gladium spi-

Ll. Jam et hoc aliquando factum est tempore Je-
remiz. Erant pseudoprophetz, hoc est hzeretici, qui
falsa et adultera verba populo przdicabant, et dice-
bant: Hec dicit Dominus. Quos Domimus omnino
non miserat. Unde et per lsatam caupones eos teter-
rimos appellabat, dicens : Caupones tui miscent ci-
num aque (Isa. 1, 22), eo quod sapienti et sincero
mero, id est verbo Dei, insipidum et aquatum, id
est terrenam et humanam doctrinam, quasi aquam
miscentes vino, populo intimabant. Ideo caupones
aquam vino miscentes audire ineruerunt. Et quan-
quam vinum nominetur hoc loco, tamen bonum est,
quia doctrina prophetarum et apostolorum est. Scd
quia mixta est, id est h:ereticze pravitatis infecta,

B μας aqua non de vero fonte est, id est non de Chri-

sli doctrina, sed de hxreticorum collecta lacuna, et
de mundi opinione falsa scientia. Obscura verba,
qu:e a paucis intelligantur, qualiter possint, quo pa--
cto vero dogmati mixta sapientia colorari. Qu:e nos
Spiritu sancto docente, illum spiritum erroris, qui
sibi ista confingit, pro quo possit nomen doctis as--
sumi, et suam doctrinam mixta cum Ecclesix do-
etrina copulari. Quam aquam Moyses vertit in san-
guinem : qux est prima plaga /Egypti. Et licet illa
in Egypto corporaliter gesta sint, spiritualiter tamen
nunc geruntur in nobis. /Egyptus namque s:eculi
forma est, in cujus prima plaga aqu: vertuntur in
sanguinem. Et omnes hzretici philosophi sunt : quia
rusticus hzreticus dici non potest, ob inde aque
JEgypii erunt, id est, hareticorum lubrica et ob-
scura philosophantes doctrina. Quz merito in san-
guinem vertuntur , quia Scripturas sanctas carnali-
ter sentiunt. Sed mox ubi crux Christi fuerit, his
veritatis lumen ostendit, et eos acrius redarguit, ut
ex qualitate personarum proprios agnoscant erro-
res. Et tunc probatur, quz est Spiritus Dei, et quz
erroris.

Lil. De quo Spiritu erroris in Apocalypsi dicitur :
Et vidi ex ore draconis, et ex ore bestie, et ez ore
pseudoprophetee spiritus tres immundos in modum ra-
narum (Apoc. xvi, 15). Draco quis alius nisi diabo-
lus est ? Bestia a vastando nomen accepit, quia non
herbas mandit, sed sanguinem effundit, et carnem

ritus, quod est verbum Dei. Dicamus cum sanctissimo ἢ lacerat, unde vivit. Hzc bestia, quid aliud nisi homo

David propheta : Adjutorium nostrum a Domino, qui
fecit celum et terram. Donavit certantibus victoriam,
qui certandi dedit audaciam. Non nos hos:ium turba,
non bellantium revocet forma , non quasi fulgentia
vitrea arma terreant. Hi in curribus, et hi in equis ;
nos autem in nomine Dei nostri magnificabimur. Non
timeamus. Non sunt bellatores. Negotiatores s:eculi
sunt. Suum negotium portant, non nostrum; sua
quaerunt, non qu: Jesu Christi. Aurum se dicunt
et argentum portare ; sed mixtum est, adulteratum
esi, faisum est. Veniant trapezite, et videant quia
mendacium est. Nemo ex his accipiat, nemo emat,
ne postmodum poeniteat. Vinum nobis porrigunt,
nemo accipiat, nemo bibat, mixtum est aqua.

est, qui hominem premit (Forte, perimit]. Pseudo
autem propheta haereticus est. Tres spiritus se vi-
disse testatur, sed unus spiritus est. Quia, sicut homo
adhsxrens Deo fit unus spiritus, homo malus adh»v-
rendo lh:xeretico fit unus spiritus cum diabolo ; sicut
et ipse diabolus de semetipso ait: Sedebo in monte
testamenti, et in lateribus aquilonis. Montem testa-
menti diabolus przsidet, cum corda hzreticorum te-
net. Latera hujus montis sunt omnes qui eis consen-
tiunt et eorum defensores assistunt. Hi spiritus verha
ipsorum sunt, quia quod diabolus eis inspirat, hoc
loquuntur : quem spiritus dict esse quasi rana.
Rana est loquacissima vanitas. Nihil enim cibo
aptum est animal istud, quoniam immundum est. Ni

925

HETERI ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

926

hil aliud animal istud utile est, nisi quod sonum vo- A vel ad &eculi eos strepitum revocantes, vel ad hz-

cis, improbis et importunis clamoribus reddit; nam
in lacunis, et ceno, atque collectionibus aquarum
sordibus volutantur. Sic h:eretici, non in aqua lim-
pidissima, aqua viva, quz? de fontibus Salvatoris, id
. est, doctrina apostolorum est, sed in ipso populo
ignaro et lubrico indignis clamoribus, quasi ran:x e
ceno, voces emittunt : qui inani quadam et inflata
niodulatione superbiz, velut ranarum sonis et can-
tibus novis deceptionis fabulas scribunt.

LIII. Sic aurum et argentum purum simulantes,
nos illudere qu:runt in negotio quo et istud :ra-
mento et stannum miscuerunt. Nos tamen eflicia-
mur, secundum przceptum Domini, probabiles tra-
pezite ; quia peritix disciplina est probare quid sit

reticos errores hac presumptione tumidos pertra
bentes. Quod etiam Acham in libro Jesu Nave fuisse
perpessum, qui de Jericho linguam auream coneupi-
Scens, pro quo, irascente Domino , multi perierunt
manu hostili ex populo : atque postea ille pro furato
anathemate ab omni populo lapidari meruit, et a
Domino zterna morte damnari. Hoc significavit, qui
in Ecclesia h:ereticorum inferrent dogma, vel super-
stitiosa s:ecularium litterarum studia. H:ec est enim
lingua aurea (Josue, vii, 21) iu luculento sermone ap-
tata. Hanc fraudati sunt Arius, Sabellius, Bonosius,
Marcio, Basilides, Elipandus Toletanzx sedis archi-
episcopus. Furati sunt enim isti regulas aüreas de Je-
richo, id est de schola sxculari, et philosophorum se-

aurum purissimum, quod vulgo dicitur obryzum, vel B ctam non rectam Ecclesiam conati sunt introducere,

quid sit minus purgatione ignis terreo, [xreo] vili-
que denario. Si pretiosum numisma fulgore auri ful-
gentis mutetur, prudentissima discretione providen-
dum est ne decipiamur : et non solum consideremus
si aurum purum est, sed etiam acute cernentes, cu-
jus imagine sculptum habet, si veri regis, si latronis.
Nam latro, quia aurum furatur, hoc publice nego-
tiare non przsumit : sed denuo in conflatorium mit-
tit, et vultum imperatoris atque imaginem sub falsi-
tate exprimit. Et hoc debemus sapienter agnoscere;
et illa qu: sit veri regis moneta, an falsi negotiato-
ris non legitime figurata, prudentia velociori discer-
nere, οἱ dum viderimus quod purum aurum est et
absque mixtura, et veri regis imaginem habet, ad-
huc dubitandum est et comparandum non est, nisi
trutinz imponatur. Ne forte minus de pondere ha-
beat, diligenter inquiratur.

LIV. Qux omnia nos quoque spiritualiter obser-
vare debere, evangelicus sermo sub hujus nomine
demonstrat exemplo. Primum, ut quidquid in cordi-
bas nostris irrepserit, vcl quidquid nova doctrin:
fuerit intromissum , probare debemus, [spiritum]
utrum sit divino illo ct celesti Spiritus sancti igne
purgatum, an spiritu erroris irreptum, quod de hz-
retica pravitate veniens, seu de sxculari pbilosophiz
tumore descendens, sub nomine sanctitatis hypocrisin
praeferens, in superficie tantum ostendat pietatem,
diligentissime perscrutari debemus. Quod ita pote-

rimus implere, si illud apostolicum fecerimus : No- D
lite omni spiritui credere : scd probate spiritus, si ex-

Deo sunt. Quo genere illi quoque decepti sunt, qui
se Deo servire promiserunt et post professionem mo-
nachi, nitore sermonis, et quibusdam sunt philoso-
phorum dogmatibus illecti : et per hoc ascendentes
ad primas cathedras, ut publice ab hominibus igna-
ris viderentur esse magistri, sacerdotium sunt adepti.
Qui in prima fronte ordinis humilitatem et sanctita-
tem simulantes, piis quibusdam hac relizjo mentis
consone suadentes ἃ, velut auri fulgori fallentia,
quos semel in superficie simulationis illexerunt, ve-
lut numismatibus :reis falsis et mendacibus dece-
ptos. nudos ac miseros in perpetuum reddiJerunt,
* Forte, horiumentis consona euadentes.

et maculare omnem Ecclesiam Domini ita ut disper-
derentur multi per eos. Ideoque abjecti anathemate,
quasi acervo lapidum , id est, multitudine peccato-
rum oppressi atque exstincti sunt, sicut. Acham
acervo lapidum oppressus ab Israel exstinctus est.
Cujus errore perempto, rex Hay, hocest diabolus, qui
per illorum impietatem fidelium quosdam abjecerat,
iterum superatus devincitur, atque a populo Dei sus-
pensus ligni crucis virtute occiditur.

LY. Primum diximus de auro mixto, id est, hx-
reticorum mixta doctrina , et puro auro de Jericho
furato, hoc est, b:ereticos de mundi philosophia eru-
ditos in sacerdotio electos. Nunc secundo sollicite
nos investigare conveniat, ne auro purissimo Scri-
pturarum prava intentio coapata metalli pretiositate
nos fallat. In quo etiam Domino Salvatori astutis-
simus diabolus, velut homini puro et simplici tenta-
vit imponere, :estimans eum unum esse de ceteris
sanctis. Et illa qux&e generaliter sunt super omnium
justorum intelligenda personis, malevola interpreta-
tione corrumpens, specialiter Domino Jesu Christo,
qui angelorum custodia non egebat, conatur aptare,
dicens : Quoniam angelis suis mandavit de te, ut in
manibus tollant te, ne forte offendas ad lapidem pe-
dem tuum. Pretiosa scilicet eloquia Scripturarum
callida assumptione convertens, et Christum Filium
unum ex ceteris hominibus existimat, quem homi-
nem videt : et ea 4085 pro sanctis intelligenda sunt
ad contrarium sensum noxiumque detorquens, ut
imaginem tyrannici vultus sub colore auri fallentis
nubis objiciat. Nullus ergo Christo comparetur,
quamvis sanctitate przefulgeat, cum audit quod Fi-
lius hominis dicitur : nec illo sensu diaboli eum
unum de filiis hominum zstimet, de quibus scri-
ptum est : Filii hominum in protectione alarum tua-
rum sperabunt.

LVI. Sed multi bxretici in Ecclesia prodierunt
qui mediatorem Dei et hominum , hominem Christum
Jesum , purum hominem creatum dicerent, sed ex
gratia deificatum , tantumque ei sanctitalis tribue-
rint, quantum de sanctis czteris, ejus videlicet fa-
mulis, agnovissent. Quod beatus Job prophetis spi-

921

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

938

ritu afflatus sententie su:x definitione redarguit, di- A quippe ei ab Elisabeth dicitur : Unde hoc mihi, «f

cens : Non adequabitur ei topadium de Ethiopia
(Job xxvi, 19). Quid Ethiopia ? nisi przsentem
mundum accipiemus, qux coloris nigredine designat

peccatorem populum fwditate meritorum. De quo

Propheta dicit: /;£thiopia preveniet dare manus Dei
(Psal. vxvin, 5). Idest, priusquam Jud:ea credat sal-
vandam se, offeret omnipotenti Domino se peccatis
nigra gentilitas. Topadium vero pretiosus lapis est.
(Et quia Grzca lingua, pan, omne dicitur, pro eo
quod est omni loco resplendet, topadium, quasi to-
paziun vocatur.) Dum vero in Deum conversa genti-
litas credidit ex ea, ita multi sunt dono Spiritus lo-
cupletati, ut quia sicut multis coloribus, sic multis
virtutibus luceant. Sed non acceptis quisquam vir-
tutibus extollatur, a sancto viro nunc dicitur : Non
adeequabitur el. topadium de /Ethiopia. Ac si aperte
diceretur : Nullus sanctorum, quibuslibet virtutibus
plenus, tamen de nigredine mundi collectus, aquari
potest ei de quo dictum est. Quia ipsa naturz corru-
ptibilis conditione constringimur, ut cum Propheta
dicamus : Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum,
et in delictis peperit me mater mea. Ille autem solus
veraciter sanctus est, qui ut ipsam conditionem na-
turz corruptibilis vinceret, ex commixtione carnalis
copule conceptus non esi. Hu:c se sapienti: quas!
quoddam topadion de JEthiopia v:quari voluit, cum
quidam hbieresiarcha dixit : * « Christo Deo facto ; si
volo, et ipse possum fieri. » Et ille se :equari voluit,
qui simili sensu de eo dixit: « Et ille Christus, et
nos christi. Et ille adoptivus, et nos adoptivi. Et ille
parvulus, et nos parvuli. Et ille servus, et nos servi. »
Qui Jesum Dominum nostrum, non per mysterium
conceptionis, sed per profectum grati» Deum puta-
vit; perversa alligatione astruens eum purum homi-
nem natum, sed ut Deus esset per meritum profe-
cisse, atque ab hoe existimans et se et quoslibet illos
ei posse cozequari qui filii Dei per gratiam fiant ; non
adhuc intelligens, non attendens, quod non adequa-
bitur ei topadium de /£thiopia. Aliud est enim natos
homines per gratiam adoptionis accipere, aliud unam
singulariler per divinitatis potentiam Deum ex ipso
conceptum processisse. Neque cquari potest gloria
Unigeniti habita per naturam, aliis accepta per gra-

veniat mater Domini mei ad me? Et ipsa virgo com-
cipieas dicit : Ecce ancilla Domini : fiat mihi secwn-
dum verbum tuum. Et quamvis ipse aliud ex Patre,
aliud ex Virgine; non tamen alius ex Patre est,
alius ex Virgine: sed ipse est :eternus ex Patre,
ipse temporalis ex matre. Ipse qui fecil, ipse qui
factus est. Ipse speciosus forma pre filiis hominum
per divinitatem ; et ipse est de quo dictum est: Vi-
dimus eum, et non erat aspectus : et non esi species
ei, nec decor. Per divinitatem ipse ante s:ecnla. de
Patre sine matre, ipse in fine s:culorum de matre
sine Patre: ipse conditoris templum, ipse cohiditor
templi. Ipse auctor operis, ipse opus auctoris; mo-
nens unus ex utraque et in utraque natura. Nec na-

B turarum copulatione confusus, nec naturarum di-

stinctione geminatus. e

LVII. Sed quia non hzc tractanda suscepimus, ad
ea qu:e supra diximus, exponendi ordine redeamus :
quod nullus ei hominum, in quo homo est, similis
habeatur. Notandum nobis est quod sanctus Job, ut
longe distare a Cliristo angelos demonstraret, dixit :
Non dabitur aurum obryzum pro ea (Job. xxvin, 15),
id est, pro ea sapientia qux Christus est. Quia ut el
antiquos etiam Patres sacri eloquii tractatores infe-
riores Christi ostenderet, adjunxit : Nec appendetur
argentum in commutatione ejus (Ibid.); et ut philo-
sophorum quóque sapientiam Christo monstraret
longe subesse, intulit dicens : Non conferetur tiuctis
Indice coloribus (Ibid. vers. 16). Atque su*junxit :

C Ne lapidi sardonycho pretiosissimo, vel sapphiro. Et

ut in illa quoque superna civitate Jerusalem nullam
pervenire ad x,ualitatem Unigeniti demonstraret,
addidit : Nec adaquabitur ei aurum, vel vitrum
(Ibid. vers. 11). Et ut prophetas Christo subesse
ostenderet, adjunxit : Nec commutabuntur pro ea
vasa auri, excelsa eminentia : nec commemorabantur
comparatione ejus. Trahitur enim sapientia de occultis
(Ibid. vers. 18).

LVIII. Ad extremum vero ut ipsos quoque in Ec-
clesia hzreticos increparet, qui fidem quam perci-
piunt per superbiam scindunt, addidit : Non adeque-
bitur ei topazium de Ethiopia (Ibid. vers. 19). Ac s
patenter insinuet, dicens : Hi qui in peccatis conce-

tiam. Mediator quippe Dei aique hominum homo p ?!i et in peccatis nati, ad conversionem veniunt,

Christus Jesus. Non, sicut iste hzreticus decipit, ali-
ver in humanitate, aliter in deitate est. Non purus
homo conceptus atque editus, post meritum, ut Deus
essel, accepit : sed nuntiante angelo, et adveniente
Spiritu, mox Verbum in utero, mox intra uterum
Verbum caro. Et manente incommutabili essentia,
que ei est eum Patre et Spiritu sancto coxterna,
assumpsit intra virginea viscera, ubi et impassibilis
pati, et immortalis mori, et aternus ante s:xcula
vemporalis posset in fine s::culorum ostendi. Ut per
ineffabile sacramentum conceptus, sancto partu in-
violabili, :e:undum veritatem utriusque naturz, ea-
dem virgo et ancilla Domini esset et mater. Sic

a:quari homini Deo non possunt, quamvis multis eo-
lorum virtutibus resplendere videantur. Quorum wt
superbia refutetur, apte subjungitur : Nec tinctura
mundissime componetur (Ibid.). Tincturzx enim mun-
dissimz vocantur hi qui veraciter sunt humiles et
veraciter sancti. Qui sciunt quidem quia ex semet-
ipsis virtutum speciem non habent, sed hanc ex done

grati:e supervenientis terent. Tincti enim non essent,

si sanclitatem naturaliter habuissent. Sed mundis-
simae tincturze sunt, quia humiliter custodiunt saper-
venientein in se virtutum gratiam quam acceperunt.
Hinc est enim quod Sponsi voce de saneta Ecclesia
dicitur: Que est ista, quce ascendit dealbata? (Cant. vv,

4 E»1 Pauli Samosateni sententia aientis : « Non invideo Christo Dco facto. »

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. f.

6.) Quia enim saneta Ecclesia ccelestem vitam natu- A et habet nomen Petrus. Kt Christus ex tribus sub-

raliter non habet, sed superveniente Spiritu pulchri-
tudine donorum componitur, non alba, sed dealbata
memoratur. Et notandum quod superius cum dixis-
set : Non conferetur tinctis Indice coloribus, eosdem
colores uon intulit mundos. lloc vero in loco, ut
tincturam veracium virtutum servorum Dei ab iila
hzreticorum philosophorum factione segregaret,
tincluras οἱ mundissimas dicens. Tincturz enim
recte nominantur mundissimz hi qui prius per prava
opera fedi fuerunt; superveniente Spiritu nitore
gratie vestiuntur, ut longe aliud appareant esse
quam erant. Unde etiam baptisma tinctio dicitur, id
est, ipsa nostra in aquam descensio. Tinyimur quippe
ut qui prius indecori eramus deformitate vitiorum,

accepta fide reddamur pulchri gratia et. ornamento B

virtutum.

LIX. lloc totum quare dicimus? nisi ut nemo se
prassumat Christianorum Christo comparari , ut Eli-
pandus facit, qui dicit : « Et ille Christus, et nos
christi : et ille servus, et nos servi. » Quem audit in
Scripturis eum hominem nominare , qui propter dis-
pensationem redemptionis nostre faclus est Deus
liomo, ex sermone David secundum carnem : nullam
differentiam ponit inter Deum hominem, qui est Deus
essenlialis super omnia, et deos nuncupativos non
essentiales deos super omnia, sed tantum intra omnia.
Certe dictus : « Ille homo, et nos homines. Ille Deus,
, el nos dii. Ille filius, et nos filii. [lle Christus, et nos

christi. Ille servus, et nos servi. Ille parvulus, et nos C

parvuli. » Sed non secundum eamdem rationem unus
ex nobis intelligendus est, quia ille singulariter di-
ctus, et nos pluraliter. Nam cum ille in Scripturis
legitur, nos cousequenter intelligimus ipsum esse
Deum verum, et solum ez semine Dawd secundum
carnem : qui est super omnia Deus benedictus in. se-
cula. Cun vero in Scripturis Deus dicitur, singulari-
ter dicitur, non pluraliter, sicut. multi dii, aut multi
doinini. Quia Deus essentiale nomen est. Sed nos
cum Deum legimus in Scripturis, consequenter ho-
minem intelligimus ipsum Deum esse natum de Vir-
gine, qui sub Pontio Pilato est crucifixus. Quia Deus

est genitus de ingenito Patre Deo : ac per hoc segre- -

gamus eum de ceteris multis hominibus, qui dii di-

stantiis, duabus naturis una persona est, et habet
nomen Christus. Mortuus est Petrus in sola carne,
non anima. Anima ascendit ad ccelum, corpus Rom
quiescit in tumulo : et tamen Petrus quiescit in tu-
unulo mortuus, et ipse Petrus in colo cum Christo
est vivus. Et sola caro mortua Petrus, et sola auima
viva Petrus. Et ex utroque non duo Petri,'sed unus
est Petrus. Sic et Christus tres babet substantias :
una :elerna, qua cum Patre est illi z:qualis, id est,
immortalis, sicut Pater : incommutabilis, sicut Pater;
invisibilis, sicut Pater; inlocalis, sicut Pater; im-
paseibilis, sicut Pater. Duas vero substantias habet
temporales, quxe de nostro sunt, id est, animam ra-
tionalem οἱ carnem. De nostro habet deternus, unde
temporalis est. De nostro haLet Deus, unde homo est.
De nostro invisibilis, unde visibilis est. De nostro
inlocalis, unde localis est. De nostro immortalis, unde
mortalis est. Àc per hoc agit zternus temporaliter,
crescit perpetuus, videtur inlocalis, patitur impassi-
bilis, moritur immortalis, qui totus absque mendacio
unicus est Dei Patris. Quamobrem et sola caro mor-
tua quz in sepulcro jacuit, Christus Filius Dei est.
Et sola anima qua ad inferna descendit, Chri-
stus Filius Dei est. Et Verbum Patris, qui semper
aequalis exstitit Patris, Christus Filius Dei est. Hzc
tria non tres Christi filii Dei sunt, sed unus Christus
Filius Dei est. Sicut illa duo quz» supra diximus, non
duo Petri, sed unus Petrus est, ita hzc tria unus
Christus. Agit persona qu:xque substantia totum una
persona. Naturale est illi venire in boc mundo solus
minoratus paulo minus ab angelis. Naturale est illi
ubique esse cum Patre. Naturale est illi localis esse
solus Filius. Naturale est illi invisibilis esse cum Pa-
tre. Naturale est illi invisibiliter esse solus Filius. -
Naturale est illi impassibilis esse cum Patre. Naturale
est illi solus Filius subditus passioni. Naturale est
illi immortalis esse cum Patre. Naturale est illi solus
Filius mori. Solum Filium dico mori, quia solus Fi-
lius se exinanivit. Exinanitio ejus, adventus ejus est.
Adventus ejus, bumanitas ejus est : qug humanitas
caro ejus est et anima, id est, totus homo perfectus
est. Et ipse homo Filius Dei, Deus est. Et solus Fi-
lius est homo, qui cum Patre et Spiritu sancto unus

cuntur pluraliter, et homines pluraliter. Nam iste 1) est Deus. Non cum Patre et Spiritu Sancto unus est

. homo singulariter Deus est. Si nominas hominem,
Deus est verus. Quemadmodum si ponas ante oculos
quemlibet hominem, et nominas eum carnem, ipse
tamen et anima est. Si nominas animam, ipse vero et
caro esL: et ex utroque, id est anima et carne qua
constat liomo, una persona est : et unum illi nomen
est, carnis et aniinze, ut puta, Petrus. Et cum sapien-
ter loquitur ipse, caro ejus videtur : sapientia ejus
tantum auditur, non videtur. Et tamen ipsa sapieutia
in anima est, qua per carnem foris auditur. *ic et
Christus : caro ejus videbatur, et divinitas ejus non
videbatur. Et sapientia ejus, quz per carnem foris
videbatur, de divinitatisejus erat apparatu.

LX. Homo ex duabus substantiis una persona est,

homo, sed cum tota Ecclesia unus est homo, quia
caput et corpus ung persona est Christus.

LXI. Ergo nemo dicat : « Et ille Christus, et nos
christi. » Et nos unde dicimur christi, nisi a Christo?
Α Christo Christiani, sicut ab Heber Hebrzi. Sicut ἃ
Jacob, qui dictus est Israel, Israelitx». Sicut a Juda
Judzi. Quia omnis, qui novum nomen accipit, a male
[Forte, a meliori se] se nomen accipit. Ut puta, Vwi-
εἶχα rex [υἱὲ * sed multi hodie ab ipso nomen sumunt
Vuitizani, etiam pauperes, ut per nomen agnoscatur
quod de stirpe regia est, qui et ipse rex potuerat esse,
si nomen fecisset regem. Sic Christianus non est inde
christus unde nomen sibi imponit Christianum. Quod
$i nomen Christianum fecisset christum, tam boni

ELIPANDUS, FELIX. HETERIUS ET S. BEATUS.

933

Christiani quam etiam mali christi dicerentur. Non ἃ Desiderabat enim coram hominibus sanctus videri,

est Christianus qui recte non credit Christum. Non
est christus, id est unctus, qui Christi non accipit
Spiritum, qui doceat eum quod Jesus est Filius Dei.
Non est Ecclesia ubi non est fides vera. Justus autem
ex fide vivit. Ergo qui fidem veram non habet, non
vivit, sed mortuus est : non poterit stare, quia mor-
tuus jacet, Et qui mortuus est, Deo vivo servire non
potest. Non de illis. servis est, de quibus Propheta
dicit : Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi
Domini. Qui statis in domo Domini, in atriis domus
Dei nostri. Ut secundum quod ait Apostolus * Donec,
iuquit, venimus : ut scias quomodo disponas domum
Dei, que est. Ecclesia.

LXII. Ecclesia non parietibus, non lapidibus con-

sistit, sed doginatum veritate. Sed quia et ipsa visi- B

bilis domus, quz basilica dicitur, quae Latino sermone
regis domus nuncupatur, non zedificatur nisi lapidi-
bus quadratis : et lapis portando lapidem, in alto eri-
gitur, quousque perficiatur domus : de foris ponun-
tur lapides majores dolati, et intus lapilli qualescun-
que minutissimi. Quid significant hi lapides majores
qui unus alterum portat, nisi hos qui in una fide se-
ctarunt, et unus alteri onera portando, crescit in
altum in charitate una domus Ecclesie? Et sic per-
licitur lex Christi. Lapilli vero minutissimi hi sunt
qui ab ipsis foventur fragiles et mente parvuli. Hoc
totum per fidem et charitatem fit. Nam sine charitate
fides nihil prodest. Nam si prodesset, ut sola fides
sine claritate salvaret, poterant et dx:emones salvi
esse, quia, secundum Jacobum : D«emones credunt,
et contremiscunt ; sed tamen non diligunt. Qui habet
charitatem et fidem, discipulus est Christi. Et qui non
habet charitatem et fidem, discipulus est Antichristi,
et persequitur Ecclesiam, id est servos Christi. Quia
unde Christum nescit, inde membra ejus non cogno-
scit, et semper discipulus Antichristi fuit. Quia qua-
liter manifestaretur, occasionem przdicationis non
habuit. Quia catholici et hxretici in predicatione
manifestantur. Catholici semper catholici sunt, quia
semper simplices δὲ recti corde sunt; et bona sua
semper celare quxrunt et mala publicare, ut tales
ab hominibus esse credantur intus quales foris viden-
tur. Sed non manifestantur in pace, nisi postquam
surrexerit pugna perfidize, ut Propheta ait : In die
mandavit Dominus misericordiam suam, et in. nocte
declarabit (Psal. χιι, 9). Dies aliquando in Scripturis
sacris pro prosperitate ponitur, nox vero pro tribu-
latione persecutionis. Tunc servi Dei declarantur
per fidem, cum hzretici cceperint haereses przedicare.
Et inde Apostolus ait : Oportet hereses, intra Eccle-
siam, esse, ut probati manifesti fiant. Tunc catho-
lici manifesti probantur, cum ab eis vera fides de-
fenditur.

LXIll. Quid est catholicus? Qui nunquam fuit
h;ereticus. lHlxreticus tamen a parva infantia nun-

fuit catholicus, quia nunquam fuit purus : sed
e sanctitatis erat hypocrita religiosus.
ec vane giorie serviens.

non essc. Non tunc dicebatur h:ereticus, sed hypo-
crita, quia adhuc intus videbatur in Ecclesia. Cum
vero ceperit discipulis predicare, et eos ad suam
perversam fidem instruere, apparet hereticus. Tune
folium cognoscitur quod diu in terra cordis latue-
rat in semine. Et quia, ut dicimus, semper hypocrita
vixit, et laus humana eum pavit; cum a catholicis
fuerit reprehensus, surgit in superbia, despectui ha-
bet petiisse veniam; requirit laudatores suos plus-
quam maxime s:eculares, ut cum eis suam vindicet
perversam doctrinam. Et postquam maximam tur-
bam imperitorum deceperit, dirigit per diversas
provincias epistolas suas, ut quos potuerit inopina-
tos primus ad suam fidem inflectere, videatur quasi
cum omni Ecclesia recta sentire. Qui omnes decepti
filii ejus sunt non legitimi, sed adulterino verbo eos
generavit. Quod si adulterinum non fuisset, aposto-
lus Paulus ad Corinthios non scripsisset : Non enim
aumus, sicut plurimi, adullerantes verbum Dei : sed ez
sinceritate : sed sicut ex Deo coram Deo in Chris'e
loquimur. Adulter quippe in carnali coitu non aeci-
pit uxorem unde filios habeat, sed per diversas fe-
minas adulterando, non filios sed voluptatem querit :
ita et hzreticus et perversus quisque aquam ecclesie
serviens ἃ, recte adulterare verbum Dei dicitur, quia
persacrum eloquium non Deo filios generare, sed
suam scientiam desiderat ostendere. Cum enim li-
bido glorie ad loquendum iiahit, voluptali magis
quam generationi operam impendit. Adulterare
namque est verbum Dei, aut aliter de illo sentire
quam est, aut non spirituales fructus, sed adulteri-
nos quxrere laudis human:e, quia sinceriter non le-
quitur. Ex sinceritate vero loqui, est nihil iu elo-
quium quam oporteat, quxrere, sed hoc tantum
quod a Deo institutum est. Sicut ex Deo autem lo-
quitur, qui scit non se a se babere, sed ex Deo acce-
pisse, quod dicit. Coram Deo vero loquitur, qui ἰδ
omne quod dicit, non humanos favores appetit, sed
omnipo:entis Dei przscientiam intendit; non suam,
sed Auctoris gloriam requirit.

LXIV. Qui autem scit quidem ex Deo se accepisse
quod dicit, et tamen dicendo propriam gloriam ac-
quirit, sicut ez Deo loquitur, et non coram Deo ( Il
Cor. u, 17), quia eum, quem cordi suo non pro-
pouit cum pradicat, quasi absentem putat. Sed
sancti viri et ex Deo loquuntur οἱ coram Deo, qoia
et ab eo sese sciunt habere quod dicunt, et ipsum
suis sermonibus adesse judicem auctoremque consi-
derant. Unde fit ut cum se a proximis despici agno-
scunt, suaque vita dicta audientium vit:e non pro
desse, abscondunt quantz virtutis sunt, ne si secre-
tum cordis inutiliter sermo probatus aperiat, ad
inanem gloriam prorumpat. Ab his nunc detrahitar
Ecclesia, quia non cognoscit. De quibus Dominus ia
Evangelio dixit : Si me persecuti sunt, et vos. perse-
quen:ur. Et alio. loco : Si in viridi hoc. fiet, quid in
arido ? Sed quia hoc fumus est, non adhuc ipse ignis

955

HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

ostenditur. Veniet tempus, quando catholicam Ec- A sicut isti dicunt, sed sicut nos. Et obscuratus est sol,

clesiam non solum injustis vocibus, sed etiam crude-
libus plagis persequentur. Ab adversariis namque
suis duobus modis Ecclesia persecutionem patitur,
seilicet aut verbis aut gladiis. Sed cum verbis per-
secutionem sustinet, ostenditur servorum Dei sapien-
tia. Cum vero gladiis, ostenditur eorum patientia.
Sed verborum persecutiones ab hzreticis nunc etiam
quotidie toleramus, cum ipsi hzretici nobis subdola
€t falsa humilitate blandiuntur. Persecutiones vero
gladiorum juxta finem mundi secuturz sunt. Grana
celestibus horreis recondenda tanto verius a pec-
càtorum paleis exuuntur, quanto arctius affligun-
tur. Tunc coelestes omnes qui in illa fuerint tribu-
latione comprehensi, recordabuntur justum tempus
i? quo nunc Ecclesia fidei pacem tenet et superba
bxreticorum colla calcat, non potentatu culminis,
sed jugo rationis.

"LXV. Hzreticus tamen Scripturarum non facit ra-
tionem, sed cum potentibus seculi Ecclesiam vin-
cere quzrit. Sed veritas fatigari potest, vinci non
potest. In. mentem habebunt servi Dei tunc in illo
igne persecutionis Antichristi, qui nunc in fumo
ápsius ignis, quod sunt bzretici, in fide Patrum
fuerint plantati. De quo fumo et igne in Apocalypsi
dicitur : Et quintus angelus tuba cecinit. Et vidi s:el-
4am calo cecidisse in terram, et data est ei clavis pu-
tei abyssi. Et aperuit puteum abyssi. Et ascendit fu-
mus de puteo : quasi fumus magna fornacis, et
obscuratus est sol, et aer de fumo putei. Et ex fumo
putei exierunt locust in. terram : et data est. eis
poteslas, sicut habent potestatem scorpii terre (Apoc.
1X, 1-5). Stella, quam dicit de ccelo cecidisse in
terram, prodicatores sunt hzretici qui exeunt de
Ecclesia. Celum hoc loco Ecclesia dicitur. Et quia
hvpocritze erunt et sanctitatem simulabunt, stella
nowinantür. Et quia inter se in predicatione unum
sensum habere non possunt, sed omnes contra unam
Ecclesiam Dei conspirant, una stella dicitur, qu:ze
multz? sunt. De quibus stellis per Job dicitur : Ob-
scurentur stelle caligine ejus. [ἃ est hzeretici, qui
erunt hypocritz;; et ante hbumanos oculos quasi bonis
operibus splendent, malitia antiqui hostis obscura
prevaleat : et hoc, quod ante humana judicia ful-
gebat, lumen laudis deponant. Caligine quippe noctis
obscurantur, cum eorum prava doctrina aperto er-
rore confunditur : ut sine dubio tales etiam foris in
actione appareant, quales apud semetipsos intus di-
vino parere judicio non formidant.

LXVI. Et data est ei clavis putei abyssi. Abyssum
dicimus puteum , ubi solis lumen non spargitur.
Abyssus est secreta cordis eorum, ut quidquid
intus lateat minime cognoscatur, nisi per januam
lingux manifestetur, ut ab omnibus catholicis co-
gnoscatur. Clavis putei abyssi est ipsa manifestatio.
Et aperuit puteum abyssi, id est, manifestavit cor
suum, et sine ulla verecundia contra Ecclesiam in
superbiam surgit, et predicationem Ecclesix* con-
temnit, et obscurat ita, ut dicatur : Non est sic,

et aer de fumo putei. Solet aer Ecclesia est, de qua
dictum est : Electa ut sol, terribilis ut. castrorum
acies ordinata. Obscuratur sol de fumo putei, quando
bi qui de Ecclesia recedunt, hzreticos defendunt.
Sicut fumus, inquit, magne fornacis. Fumus enim
ignem przit. Et quid est iguis, nisi homo peccati,
filius perditionis, Antichristus? Et quid fumus, nisi
bi ministri bh:eretici? Quia antequam ignis appa-
reat, fumus tenebrarum ejus mentes infirmorum
hominum czcat. Sed nunc ex ipso fumo jam aperte
foris aliquid videmus exire, cum dixit : Et ex [umo
putei exierunt. locust in terra. Locustze quid sunt,
nisi multitudo populi? Ipsi dicuntur locustze, ipsi et
terra. Locustzz. pro mobilitate levitatis accipiendze

B sunt, tanquam vag:e et salientes animz in hujus 585-

culi voluptates. In terram exierunt, quia terrena sa-
piunt, non colestia. Semper enim h:retici βου]
securitatem promittunt, et inde terrena sapiunt.
Ecclesia vero nulli securitatem promittit, cui caput
viam amaritudinis ostendit, qui przcessit. Proinde
celum dicitur, quia ccelestia sapit, non qux terrena
sunt, secundum Apostolum qui dicit: Si consur-
rezistis cum Christo, qu& sursum sunt sopite, non
quc super terram. Mortui enim estis, et vita vestra
abscondita est cum Christo in Deo. Non sicut pecca-
tori dictum est : Terra es, et in terram ibis. Quod
celum Ecclesia est. Propheta attestante, qui ait:

[n eternum , Domine, permanet Verbum iuum in

celo, id est in. Ecclesia : in. qua permanet Verbum

C Patris, quia non perambulat, non pertrausit, sed

permanet et habitat. Qui Verbum caro factum Jesus
Christus Filius Dei unicus, et virginis Marie est.
Unde nunc intentio est. Et quia ex utraque substan-
tia unicus Dei Patris est. Et lex et Evangelium duo
ejus testamenta sunt, cum legitur, et ab omnibus
pene auditur, et ab omnibus Christus laudatur, et
diversa de Christo sentitur. Et hoc dicunt esse de
Christo quod Christus non est. Ipse enim se sequen-
tibus dixit : Qui manducaverit carnem | meam, et
biberit sanguinem. meum , in me manet, et ego in
illo. Et alio loco dicit : Ego sum panis vivus, qui de
celo descendi. Si q..is ex ipso manducaverit, non mo-
rietur in eternum; sed habebit vitam a&lernam. Et
cum dicit : Nisi granum tritici ceciderit in terra,
ipsum solum manet. Si autem ipse ceciderit, multos
salvos faciet. Hoc totum, id est, caro et sanguis, et
panis de ccelo, et granum tritici unum est, et unus
panis est. Εἰ bunc panem manducat Ecclesia. Sed
quia diversi diversa sapiunt, diversos sspores habet
cum comeJitur. Dominus noster Jesus Christus gra-
num tritici in terram condidit, et nos multiylicavit.
Sed istud granum frumenti pinguissimum est; ine-
dullam habet, adipem habet, pinguedinem habet, ha-
bet intus quod quzras. Medullam quzres, quz pinguis
est, et adipe [rumenti satiat te. Felix est qui in fru-
mento isto adipem intelligit, medul'am intuetur. Le-
gamus sanctas Scripturas. Quid est aliud, nisi cor-
pus? Quod lingua legitur, quod syllabis comprehen-

. 935

ELIPANDUS, FELIX, IHIETEnIUS ET S. BEATUS.

956

ditur, quod auribus insonat, auditur ab hominibus, A cta Trinitas, que unus est Deus, Novi et Veteris

hoc totum corpus est. Hoe totum liber est. Intel-
lectus vero hujus lectionis medulla est, pinguedo est,
adeps est. Et nisi intellexeris quid sit in littera,
adipem frumenti non manducas. Litteram in super-
ficie legis, eL adipem frumenti nón intelligis. Rodes
corticem, et folium, sicut Jud:eus, mandis. Quid est
hiec littera quam in Evangelio legis vel in czeterís Scri-
puris sanctis , nisi corpus Christi, nisi caro Christi,
quie ab omnibus Christianis comeditur? et tunc come-
ditur, quando legitur, et quando auditur. Et omnes
uuo nomine Christiani dicuntur qui Evangelium re-
-cipiunt, et uno ore Christum laudant, et crucis ejus
signum in fronte portant ; et tamen cibo, vel potu,
in sella, lecto, ingressu, regressu, el. c:etera omnia

Testamenti a patribus nostris prsciebat offerri
sacrificiis, Jesu Christi Filii sui &igniflcabatur gra.
tissimum munus, quo pro nobis seipsum solus Dei
Filius $ecundum carnem esset misericorditer olla-
turus. lpse enim, secundum Apostoli dictum, obtulit
semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in
odorem suavitatis. Ipse verus Deus et verus pontifex,
qui pro nobis, non in sanguine taurorum et hircorum,
sed in sanguine suo semel introivit in sancta. Qued
tunc pontifex ille significabat, qui semel Sancta
sanctorum per annos singulos introibat. Iste igitur
est qui in $e uno totum exhibuit, quod sciebat ne-
cessarium essead redemptionis nostrz effectum. Ipse
scilicet sacerdos et sacrificium. Ipse Deus et tem-

signo crucis muniunt; et se ἃ Christo custodiri, et B plum. Sacerdos est ipse Christus, per quem surrus

salvari petunt, οἱ dicunt : Salva nos, Jesu Christe,
Fili Dei. Et ipsi in Ecclesia sacerdotes et levitze, $i
cuilibet transeunti viam, ingredienti in ecclesiam,
orationem vel benedictionem dederint, cum com-
pleveriut orationem , absolvunt οἱ dicunt: In. no-
mine Domini nostri Jesu Christi, eamus cum pace.
Et si in domo oraverit, ita dicit, si in via simi-
liter; si in vespertinis lucernarium aute altare obtu-
lerit, non potest aliter offerri, nisi dixerit: In no-
mine Domini nostri Jesu. Christi, lumen cum pace.
Sic etiam completo officio non potest egredi sine hac
solutione, nisi prius dixerit : In nomine Dom:ni no-
stri Jesu Christi, eamus cum pace. Sic in vespertinis,
sic in matutinis, sic omnibus horis, quibus necessa-

reconciliati. Deus est ipse Christus, qui nos recoa-
ciliat sibi et Patri, et Spiritui sancto. Solus tamen
sacerdos sacrificium et templum, qui hxc omnia
Deus est secundum formam servi ; non autem solus
Deus, quia hoc cum Patre et Spiritu sancto secun-
dum formam Dei.

LXYII. Reconciliati igitur sumus per solum Filium
secundum carnem, sed non soli Filio secundum di-
vinitatem. Neque potest hoc sacrificium offerri per
quemlibel sacerdotem, nisi per sacerdotem sanctam
et justum. Neque potest hoc sacrificium quod offer-
tur, a quibuscunque comedere et bibere, nisi tantam
ab ipsis pro quibus offertur : ut et sacerdos qui offert
sine vitio sit, et ui pro vitiosis mundandis possit

ria officia, vel canonica in ecclesia peraguntur. Sic in G offerri. Hoc certe omnes desiderant et cupiunt, qvi

missa non solum Dominicis diebus, sed etiam qui-
buscunque festivitatibus, * Gloria in excelsis Deo, et in
terra paz hominibus, conclamamus. Sic cum Evange-
lium a levita super altare levatur, a levita primum dici-
tur : Laus tibi, et ab omnibus respondetur : Laus tibi,
Domine Jesu Christe, Rez eterno glorie. Precedente
Evangelium cereorum lumine in signo gaudii et lz-
titize, eo quod tale nuntium diaconus, id est, Evauge-
lium Domini nostri Jesu Christi, clara voce populo
habet intonare. Tunc silentium omnibus imperat, et
dicit t Lectio sancti Evangelii secundum Mattheum,
aut quemlibet ex tribus. Respondetur ab omni po-
pulo : Gloria tibi, Domine. In illo tempore Dominuc
noster Jesus Chistus ambulavit, aut dixit, aut fecit il-
iud et illud quod sequitur. Quo peracto, offertur sacri-
ficium super altare : quz totum Jesus Christus Fi-
lius Dei est. Ipse cum Patre et Spiritu sancto creator
emnium Deus. Ipse solus secundum formam servi
ua, et Patris et Spiritus saneti operatione formatus.
Quod creator est, comrmune habens naturaliter
cum Patre et Spiritu sancto. Quod autem creatus
est, solus habens personaliter in seipso cujus et
nativitatem futuram secundum carnem, et mortem,
et resurrectionem, atque in colos ascensionem lex
et prophete pronuntiare nunquam cessaverunt ,
prout ipse przsciebat et verbis et factis. Nam et in
sacrificiis-carnalium victimarum, qu: sibi ipsa san-

pro se offerre sacrificium Deo volunt. Quis erge tam
justus et sanctus sacerdos, quam unicus Filius? Noa
quia opus vita, adducuntur. Et quid tam amabiliter
et acceptabiliter ab omnibus sumetur quod pro eis
offertur, quam Christi humana caro? et quid tam
acceptum et aptum immolationi, quam caro Christi
mortalis? Et quid tam mundum pro mundandis vitiis
et peccatis mortalium, quam sine ulla contagioae
carnalis concupiscenti caro nata in utero ex utero
virginali? Et quid tam grate offerri et suscipi possil,
quam caro sacrificii nostri, corpus Christi perfectum
sacerdotis nostri?

LXVIII. Et quoniam quatuor considerantur in omsi
sacrificio, id est, cui offeratur, a quo offeratur, quid
offeratur, pro quibus offeratur, hoc totum ipse urus
verusque mediator Christus per sacrificium pacis
reconcilians nos Deo, et fecit unum cum illo manere
cui offerebat. Unum in se facere, pro quibus offere-
bat. Panis hic, qui offertur super altare, ut supra jam
diximus, corpus Christi de illo grano tritici quod e&
cidit in terram et mortuum est. Et de illo grape
multa nata sunt grana, quod est Ecclesia, δὲ mos,
Deo miserante, inde sumus: tamen si geminemes
spirituales, et renascemur de Deo Patre et Ecclesia
matre : De quibus evangelista dixit : Qui non ex sam-
guinibus neque ex voluptate carnis, neque ex voluptate
tiri, sed ex Deo nati sunt (Joan. 1, 15). Illum paness,

ἃ De usu hujus doxologix consule Sacramentarium sancti Gregorii.

957

HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. IL

"em

quod corpus est Christi, lignum crucis coxit, erimus A cum comeditur et bibitur, * fit corpus et sangu s

cum eo unus panis. Si et nos ipsa crux coxerit , eri-
mus ejus corpus. Qui non manducat hunc panem,
quod est corpus Christi, vivere non potest. Sicut nec
ille vivere potest in carne, qui hunc panem corpora-
jem non prandet, sicut ipse ait : Ego sum panis vivus,
qui de celo descendi; si quis ex ipso manducaverit ,
vivet in eternum (Joan. vi, 51). Vinum quod offertur
super altare, sanguis Christi est, de illa vite vera
quie dixit : Ego sum vitis vera, et Pater meus agri-
eola. Apostolus dixit : Vos vero palmites. Palmites
vero potantur et purgantur, ex ipsis gignuntur acini,
id est sancti, qui de doctrina nascuntur apostolorum.
Unosquisque acinus pendens de palmite, unusquisque
servus Dei est, tam monachus quam laicus. Grana

Verbi. Ita enim Dominus, qui in principio erat Ver-
bum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Ver-
bum ; propter misericordiam suam : qui non con-
tempsit quod creavit, in transformationem suom
caro (actus est, et habitavit in nobis; sicut scitis quia
ipsum Verbum assumpsit hominem, id est, animam
rationalem et carnem hominis, et homo factus est
manendo Deus. Propier boc quia factus est homo
pro nobis, commendavit nobis isto sacramento cor-
pus et sanguinem suum, quod etiam fecit et nos
ipsos. Et nos corpus ipsius facti sumus per miseri-
cordiam ipsius, quod accepimus, nostrumque corpus
Christi accipimus, et audi quid dicit : quia ipsum
COrpus n0S sumus. Et verum est, quia unum tri.icum

acini virtutes ejus sunt, id est, charitas, castitas, B est : et unum semen grani multa grana molita, una

humilitas, veritas, obedientia, jejunium, eleemosyna,
oratio, vigilia, lingua benevola, mansuetudo, patien-
tia, et cetera 4ὺ: ad virtutum opera pertinent : et
multorum granorum majorem facit acinum, cum
multa habuerit in se dona virtutum.

LXIX. Vitis vero, ut diximus, Christus est, et Pa-
ter agricola. Solus Christus vitis est. Solus Pater
agricola non est, quia communis est operatio Patris,
et Filii, et Spiritus sancti. Christus, in quo zqualis
est Patri, agricola est cum Patre. In quo minor Pa-
tre, vitis est vera. Et quare dixit vitem veram ? Quia
sunt vites silvaticze, sunt vites agrestes, quorum non
est Pater agricola, quos nemo claudet, nemo putat,
nemo purgat. De quibus ipse Dominus ait : Et Pa-
ter meus purgabit ewn, ut plus fructus afferat. Non
est de ipsis vitibus, sed illius vitis est quam ezspecta-
uit, ut faceret uvas, fecit autem labruscas. De qua
propheta dicit : Uva eorum, uva fellis. Et de qua Do-
minus loquitur ad Jerusalem : Ego te plantavi vineam
seram ; quomodo mutata es in amaritudine vitis aliene ἢ
Amara vitis amarum vinum facit, qux» propinat Do-
minum nostrum Jesum Christum. Ut impleatur quod
scriptum est : Et dederunt in escam meam [el : et in
siti mea potlaverunt me aceto. De quo vino dum gustas-
aet, noluit bibere.

LXX. Πος totum quid est , nisi tunc Judza in lege,
qu:e non cognovit Filium Dei per legem, sed negavit
el crucifixit? Nunc in Ecclesia hzretica pravitas, qui
non cognoscit Filium Dei per Evangelium : sed eum
hominem similem dicit esse hominibus, et membra
ejus, quod est Ecclesia, non cognoscit, sed quotidie
crucifixit. Sed quia de vite falsa tractanda a vera
vite sententiam elongavimus, ad nostram vitem ve-
ram, et ad nostrum granum tritici, sine quo vivere
non possumus, redeamus.

LXXI. Et hunc panem vivum, qui in Christi fran-
gitur mensa, manducemus, et sorbendo parvuli de-
glutiamus , dum ad solidum cibum quandoque venia-
mus : ut Patrem, cujus fllii per gratiam sumus, ipso
fovente, cognoscere valeamus. Hic panis et vinum,

Δ Fit nebis, hoc est, ut habitet in nobis, qui jam
per sacerdotis benedictionem factus est sanguis et
corpus, ut subesset symbolis panis et vini. Hic sen-

PaTBoL. XCVI.

farina est. Et una farina conspersa et-cocta unus
penis est. Recordamini quid fuit creatura ista in
agro. Quomodo eam terra peperit, pluvia nutrivit,
ad spicam perduxit, deinde labor humanus ad areain
portavit, trituravit, ventilavit, et recondi.it, porta-
vit, moluit, et coxit, et vix aliquando ad panem per-
duxit. Hoc totum vos estis. Recordamini et vos quia
non fuistis, et creati estis, et aream Dominicam
composuistis laboribus boum, id est nuntiantes
Evangelium triturati, quando catechumeni diceba-
minui, in horreo servabamini, nomina vestra dedistis,
cepistis moli jejuniis et exorcismis. Postea ad aquam
venistis, conspersi estis, et unus panis facti estis.
LXXII. Accendente vero favore Spiritus sancti, i1
una dilectione charitatis, in una fide et in spe cocti
estis, panis Dominicus facti estis : sicut et iste panis,
qui super altare sacratus est, qui corpus Christi est ;
et ex multis granis unus panis, et unus cibus noster
est, et in membris nostris trajicitur : sic et nos cum
in una spe, fide et charitate fuerimus, cibus Domini
sumus, et in membris ejus transformamur. Ecce
Eucharistiam, id est bonam gratiam, quam acce-
pistis, oculis vestris vidistis. Quomodo de multis
granis factum est unum, sic unum estote et vos, di-
ligendo, gemendo unam fidem, unam spem, indivi-
sam charitatem : quia illi qui mali sunt non quzrunt
nisi divisionem, h:reticus non quzrit nisi separa-
tionem , et hoc elaborat ut scindat, et non sarciat ;
ut rumpat, non jungat. Separat Verbum a carne, et
seorsum praedicat Deum, et seorsum hominem. Se-
parat caput a corpore, seorsum przdieat caput, et
seorsum corpus; et nescit, infelix, quia Deus et
homo unus est Christus, et caput Ecclesia sus, in
quo homo et Christus : et caput Christi Deus est, id
est, tota divinitas caput est hominis, «quem solus
suscepit Filius. Et homo Filius est caput Ecclesi»
sux, qu: illi capiti conjungitur, et fit totus Christus,
id est, caput et corpus una persona. Non sunt hzre-
tici cibus Domini. Non enim de illis dixit Dominus -
Meus cibus est ut (aciam voluntatem ejus qui misit me.

sus ex iis {85 subnectuniur satis liquet. Confer
ξ 75, infra.

90

959

&£LIPANDUS, FELIX. HETERIUS ET S. BEATUS.

et perficiam opus ejus. Opus ejus est ex multis granis A oratione, ut Patres seripserunt, septem petitiones

unum panem, id est, ex multis animabus unam ani-
mam in una charitate, in una fide et in una spe *.
Nam sl anim: quas in una fide congregat , cibus Dei
non esset, non diceret discipulis suis : Ego cibum
habeo mandacare, quem vos nescitis. Quod tunc com-
pletum est, quia multi in eum crediderunt Samari-
tani, et mulieri dicebant : (Qwia non propter tuam
loquelam credimus : ipsi enim vidimus, et scimus quare
hic est vere Salvator mundi. Sicut enim panis iste ex
multis granis indicat unitatem , sic et vinum ex mul-
tis acinis, queis effluxit eodem, et in unum est totum,
et unum efficit potum, et in sua vita et de uno calice
sumitur, sed tamen post pressuram torcularis. Nam
ante torcular, unum dici non potest, nec bibi, quia
adhuc divisum videtur in acinis : sicut nec grana,
nisi excutiantur a paleis. Nam persecutores noatri
ipsi excutiunt paleam , cum ab ipsis trituramur. Ipsi
fzcem uvz, cum ab ipsis torquemur. Genu flexo de-
bemus pro eis orare a quibus efficimur cibus Dei.
Sicut vinum post torcular mittitur in calicem, sic et
vos post illa jejunia, post laborem, et humilitatetm ,
et contritionem jam in nomine Christi tanquam in
calicem Domini venistis. Et panis ibi vos estis in
mensam, et vinum iii vos estis in calicem. Nobis-
cum hoc estis quod sumus. Simul enim hoc sumus
quod estis. Et unus calix est, in quo sumus, quia
una passio est Christi et una mors, qua omnes re-
dempti sumus. Simul bibimus, cum simul non vi-
vimus.

LXXIIl. ^» Ordo autem misse, vel orationum,
quibus oblata Deo sacrificia consecrantur, primo a
sancto Petro est institutus, cujus celebrationem uno
eodemque modo universus peragit orbis. Quze prima
oratio ejusdem misse admonitionis erga populum
est, ut omnes excitentur ad exorandum Deum. Se-
cunda invocationis ad Deum est, ut clementer susci-
piat preces fidelium oblationemque eorum. Tertia
autem effunditur pro offerentibus, sive pro defunctis
fidelibus, ut per ipsum sacrificium veniam conse-
quantur. Quarta post h:xc infertur pro osculo pacis
et charitatis, ut reconciliati omnes invicem conso-
cientur digne per sacramentum corporis et sangui-
nis Christi, quia non recipit dissensionem nec divi-
sionem alicujus Christi indivisibile corpus. Quinta
deinde infertur illatio in sanctificatione oblationis,
in qua etiam ad Dei laudem terrestrium creatura-
rum virtutumque colestium angelorum universitas
provocatur, et Hosanna in excelsis cantatur, quod
Salvatore Filio Dei Domino nostro Jesu Christo de
genere David nascente, salus mundi usque ad ex-
celsa pervenerit. Porro sexta proinde succedit con-
firmatio sacramenti, ut oblatio, qux Deo offertur
sanctificata per Spiriium sanctum, Christi corpori
et sanguini confirmetur. Ultima vero oratio Domi-
nica est, quam Dominus noster Jesus Christus disci-
pulos suos orare docuit, dicens : Cum oratis, dicite :
Pater. noster, qui es in calis (Matth. vi, 9). In qua

* Videtur deesse facere, aut simile quid.

continentur ; sed in tribus primis aeterna poscuntur,
in sequentibus quatuor temporalia , quze tamen pro-
pter z:eterna acquirenda petuntur. Nam cum did-
mus : Sanctificetur nomen tuum. Fiat voluntas tua,
sicut in colo et in terra. Hic inchoantur, sed in ilia
vita sperantur, ubi sanctificatio Dei, et voluntas, ei
regnum in sanctis suis immortaliter permanebit.
Jam vero panis quotidianus, qni vel animz vel earsi
tribuitur, in hoc seculo exposcitur; hic etiam post
subsidium cibi, venia de exemplo fraterne indul-
genti postulatur. Hic ne in peccati tentationem in-
cidamus, exposcimus. Hic post omnia, ut a malis li-
beremur, Dei auxilium imploramus. in illo autem
seculo nihil istorum est. IIanc itaque orationem Sal-

B vator docuit, in qua et spes continetur &delium et

confessio peccatorum. De qua propheta praedicans
ait : Et erit, omnis qui invocaverit nomen Domini, sal-
vus erit. IH: sunt autem septein sacrificii orationes
commendat evangelica doctrina. Cujus numeraiie
instituta videtur, vel propter septenariam saneim
Ecclesie universitatem , vel propter septiformem
gra:ie Spiritum, cujus dono ea quz inferuntur san-
clificantur. -

LXXIV. Symbolum autem, quod tempore saeri-
ficii ab omni populo prxdicatur, cccxvin sanctorum
Patrum collatione apud synodum Nicxnam est edi-
tum; cujus vere fidei regula tantis doctrinz fidei
mysteriis przcellit, et de omni parte fidei loquitur,
ut nulla pene sit hzxresis cujus per singula verba vel
sententias non responderit. Omnes enim errores, im-
pietatemque fidei, atque blasphemias calcat. Et οὗ
boc in universis Ecclesiis pari confessione popele
proclamatur. Denedictionem autem dari a sacerdeti-
bus populo, antiqua per Moysen Lenedictio pandit et
comprobat. Quia benedicere populo sub sacrameste
trinz invocationis jubetur. Ait enim ad Moysen De-
minus : Sic benedices populum meum, et ego benedi-
cam illos. Benedicat te Dominus, et custoaiat te, ilis-
minet Dominus (aciem suam super te, et misereetur
tui, et tollat Dominus faciem suam super te, et det tibi
pacem.

LXXV. Sacrificium autem quod a Christianis Deo
offertur, ut supra diximus, primus Christus Dominus
noster instituit, quando commendavit apostolis cor-
pus οἱ sanguinem suum priusquam traderetur, sicut
legitur in Evangelio. Accepit Jesus, inquit, panem εἰ
calicem, et benedicens dedit eis. (uod quidem sacra
mentum Melchisedech rex Salem figuraliter in tvpun
corporis et sanguinis Christi primus obtulit, primus-
que mysterium tanti aacrificii imaginarie ipse ex-
pressit, przferens similitudinem Domini et Salva-
toris nostri Jesu Christi, sacerdotis zterni, ad quem
dicitur : Tu es sacerdos in eternum, secundum ordi-
nem Melchisedech (Psal. cix, 4). Hoc ergo sacrificium
Christianis celebrare preceptum est, relictis ac ὅ-
nitis Judaicis victimis, qux» in servitute veteris
populi celebrare imperata sunt. Hoc itaque fit is

Confer sanctum lsidorum, lib. de Offic. eccles.

944

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EDPiST. — LIB. I.

942

nobis quod Dominus nobis ipse fecit : quod manere A nec confidendo de justiliz prasumptione supcrbiendo

[Forte, more] ab cona in vesperum obtulit. Sic
enim Christum oportebat hoc implere circa vesperum
diei, ut hora ipsa sacrificii ostenderet vesperum
mundi. Proinde autem non communicaverunt jejuui
apostoli, quia necesse erat ut pascba illud typicum
ante impleretur et sic denuo ad verum Pasche sa-
cramentum transiret. Hoc enim in mysterio factum,
quod primum discipuli corpus, et sanguinem Domini
non acceperunt jejuni. Ab universa autem Ecclesia
nunc ἃ jejunis semper accipitur. S'c enim placuit
Spiritui sanclo per apostolos, ut in honore tanti. sa-
cramenti in os Christiani prius Dominicum corpus
intraret. quam czteri cibi. Et ideo per universum
orbem mos iste servatur. Panis enim, quem frangi-

mus, corpus Christi est: quia. dixit: Ego sum panis B

tivus, qui de celo descendi. Vinum autem sanguis
ejus est. Et hoc est quod scriptum est : Ego sum υἱ-
tis. Sed panis, quia corpus confirmat, ideo corpus
Christi nuncupatur. Vinum autem, quia sanguinem
operatur ia carne, ideo ad sauguinem Christi refer-
tur. Προ autem dum sunt visibilia sanctificata, ta-
men per Spiritum sanctum in sacramentum divini
corporis transeunt.

LXXVI. Proinde autem, ut sanrtissimus Cypria-
nus ait, calix Dominicus ideo vino mistus aqua
offertur, quia videmus iu aqua populum intelligi. In
viro vero ostendit sanguinem Cliristi. Quando autem
in calice aqua miscetur, Cbristo populus adunatur;
et eredentium plebs ci in quem credidit, copulatur
et jungitur. Qu:e. copulatio οἱ conjunctio aqux et
vini sic miscetur in calice Domini, ut commistio illa
&b invicem non possit separari, sicut nec Ecclesia
potest a Chrisio dividi. Sic autem in sacrificando
calicem Domini, offerri aqua sola non potest, quo-
modo nec vinuin solum. Nam si vinum tantum quis
oflerai, sanguis Christi incipit esse sine nobis; si
vero aqua 511 sola, plebs incipit esse sine Christo.
Quando autem utrumque sic miscetur, et adunatione
confusa sibi invicem copulatur, tunc sacramentum
spirituale et coleste perficitur. Sic vero non potest
calix Domiui nostri Jesu. Christi esse aqua sola aut
vinum solum, nisi utrumque sibi misceatur; quo-
modo nec corpus Domini, nec potest esse vinum so-
lum, aut aqua sola, nisi utrumque ad invicem fuerit
copulatum, et panis hujus compage solidatus : quo
el ipso sacramento populus noster ostenditur aduna-
tus ; ut quemadmodum grana multa in unum collecta,
et comrmolita, et commista, panem ununi faciunt, sic
in Christum, qui est panis coelestis, unum sciamus
esse corpus, cui conjunctus sit noster numerus et
3dunatus

LXXVII. Dicunt : Semper communicare debet
christianus, nisi aliquo intercedente peccato, cor-
pus Domini quotidie accipiendum. Ilunc enim pa-
nem dari quotidie nobis, jubente Domino, postula-
mus, dicentes : Panem nostrum quotidianum da
nobis hodie. Quod quidem bene dicunt, si hoc cum
religione, et devotione, et humilitate suscipiant,

faciant. Cae:erum si talia fuerint peccata quz quasi
mortuum ab altari removeant, prius agenda posni-
tentia est ac sie deinde hoc salutiferum azgedica-
mentum suscipiendum. Qui enim maxducarerit. in-
digne, jud cium sibi manducat et bibit. Hoc est enim
indigne accipere, si co tempore quis accipiat quo
debet agere peeniteuliam. Coeternm si tanta non
Sunt peccata ut excommunicandus quisque judice-
tur, non se debet 9 medicina Dominici corporis
separare, ne dum (orte diu abstinens prohibetur, a
Christi corp: re separetur. ]pse eoim vivit, qui cor-
pus Domim semper comederit. Et manifestum est
enim eos vivere, qui corpus Domini nostri Jesu
Christi attingunt. Unde timendum est ne, dum satis
quisque separatur a Christi corpore, alienus maneat
ἃ salute, ipso Domino dicente : Nisi comederitis
carnem filii hominis, ei biberitis ejus sanguinem, non
kabebitis vitam in vobis (Joan. vi, 54). Qui enim
jam peccare quievit, communicare non desinat.

LXXVIH. Conjugatis autem abstincndum est a
coitu plurimis diebus, atque orationi vacare, et sic
dein ad Christi corpus accedere. Hcfegamus Regno-
ram librum, οἱ inveniemus sacerdotem Abimelech
de panibus propositionis noluisse comedere prius
David et pueros ejus, nisi ante interrogaret utrum
mundi essent pueri a mulieribus, non utique ab alie-
na, sed a conjuge. Et nisi eos audisset ab heri et
nudiustertius vacasse ab opere conjugali, nunquam
panes, quos prius negaverat, concessisset.

LXXIX. Quantum inter propositionis panes et
corpus Christi, quanta differentia est inter umbram
et corpus, inter imaginem et veritatem, irter excm-
plaria futurorum et ipsa quw exemplari przfigura-
bantur! Quapropter eligendi sunt aliqui de his qui-
bus prius homo continentius vivat, per quem ad
tantum sacramentum dignus accedere possit.

LXXX. Sacrificium pro defunetorum fidelium re-
quie offerre, vel pro eis orare, ab apostolis tra-
ditum est. Hoc enim ubique catholica tenet Eccle-
sia, per totum orbem terrarum constituta : sicut οἱ
a sancto Augustino. in libro Enchiridii scribitur :
Defunctorum animas sine dubio pietate suorum vi-
ventium relcvari, cum pro illis sacrificium offertur

p vel eleemosynze fiunt : si tamen aliquid sibi quisque

meritum przparavit, dum adhuc in corpore vive-
ret, ista prosint quzcunque per illos fiunt, nam non
omaibus prosunt, nisi propter differentiam vitz
quam quisque gessit in corpore. Nam pro valde bo-
nis gratiarum actiones sunt, pro non valde malis
propitiationes sunt, pro valde malis, etiam si nulla
sunt adjumenta mortuorum, qualescunque vivorum
consolationes sunt. Quibus autem prosunt, aut ad hoc
prosunt ut sit plena remissio, aut certe ut tolerabi-
lior flat ipsa damnatio

LXXXI. Hoc totum quare diximus, nisi quia om-
nes in uno sacrificio Mediatoris reconciliamur? Quia
ipse est. mediator Dei et hominum, homo Christus
Jesus. Ἰρ56 caput corporis Ecclesie, una persona.

945

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

944

,Obinde mauducamus corpus ejus et sanguinem ejus A lacteus potus, istis tanquam solidus cibus. Non quia

bibimus, ut sicut illud in nos invisceratur et trajici-
tur visibiliter, sic nos in illo transformamur et invi-
sceramur : quia sacramentum est, mysterium est.
Quid mysterium, nisi secretam et reconditam ha-
bens dispositionem? Sed quis sapiens et quis pru-
dens hzc sine spiritu Dei potest liquido comprehensa
tenere, nisi ipse rerum omnium Dominus mysterio-
rum suorum illuminator petentibus nobis et quz-
rentibus cuncta revelare voluerit, sicut per Isaiam
prophetam ait: Aperiam thesauros invisos et obscuros
(Isa. xLv, 5). Et iterum evangelico ore admonet,
dicens : Petite, et accipietis : pulsate, εἰ aperietur vo-
bis : quaerite, et invenietis. Quo dicto compellit obli-
viscentes, et stimulat longa pigritia torpentes, ut

illi carnales aliter in populis cognoverunt Christum,
et isti aliter in cubiculis; sed a modo utrique cum
palam Christus nominabatur, et audiebant omnes
uno modo Christum, sed non omnes uno modo cre-
debant; sed alii credebant, alii despectum habe-
bant talem Deum credere. alii irridebant talem Deum
esse.

LXXXIII. Sicut et hodie increduli pagani faciunt,
quia Deus factus est homo. Ipsa est humilitas qux
displicet paganis, unde nobis insultant dicentes :
Qualem Deum colitis, qui natus ex muliere est?
Qualem Deum colitis, qui ab hominibus .comprehen-
sus est, et. crucifixus est, et mortuus, et sepultus
est? Hoc facit scandalum paganis, hoc Judzis. Quia

nec pigri sint ad requirendum, nec desperati ad in- B in sapientia Dei non cognovit mundus per sapientiam

veniendum. Nihil enim, inquit, occultum quod non
manifestetur, aut absconditum quod non reveletur aut
sciatur. Omni enim petenti dabitur et pulsanti. aperie-
tur, et qui querit, invenit. Christus est panis et lac,
et nos filii, qui ex ipso pascimur. Nam cum dicimus :
Pater noster, qui es in colis, nec soli Patri dicimus,
nec soli Filio, nec soli Spiritui sancto, sed toti Trini-
tati, uni Deo. Et cum dicimus : Panem nostrum quo -
tidianum da nobis hodie, petimus ab uno Patre ut
det nobis illum panem, id est, cognoscamus Filium
suum Dominum nostrum Jesum Christum, qui dixit :
Ego sum panis vivus, qui de calo descendi; δὶ quis
er ipso manducaverit, vivet in eternum. Et utique
ipse cum Patre et Spiritu sancto panis est fortibus,
qui dentes habent. Filius vero Dominus noster Jesus
Christus, et panis est cum Patre in divinitate fortibus,
et ipse solus lac et in carne parvulis. Et hanc car-
nem manducando parvuli, el hunc sanguinem biben-
do, veniunt ad solidum cibum, quod est ipsa Trini-
tas unus Deus. De hoc lacte Paulus apostolus ad
Corinthios scribens ait : Non potui vobis loqui, quasi
spiritualibus, sed quasi carnalibus. Quasi parvulis
in fide lac vobis potum dedi, non escam. Nondum
enim poteratis, sed nec adhuc quidem potestis, adhuc
enim estis carnales.

LXXXII. Primum ergo scire debet Christianus
quod ipse Christus crucifixus, quo velut lacte parvu-
los aluisse dicit Apostolus; ipsa, vero caro ejus, in
qua facta est vera mors ejus, et vulnera confixi, et
sanguis percussi, non eo modo a carnalibus quo a
spiritualibus cogitantur. Carnalibus enim, ut dixi-
mus, lac est, spiritualibus cibus. Quia etsi spirituali-
bus [Forte, spirituales] non audiunt amplius quam
Forte, quam qui] communiter audiunt Christum,
intelligunt amplius de Christo, Non zequaliter mente
percipitur etiam quod in fide pariter ab utrisque
percipitur. lta fit ut przdicatus ab apostolis Christus
crucifixus, et Judxis esse [esset] scandalum, et gen-
tibus stultitiam [stultitia] : et ipsis vocatis Judzis
et Grecis, Dei virtus et Dei sapientia. Sed carnali-
bus parvulis id tantum credendo perientibus (Forte,
experientibus], spiritualibus autem capacioribus id
eliam intelligendo videntibus. Illis etiara tanquam

Deum, placuit Deo per. stultitiam pradicationis sal-
vos facere credentes. Quid est sapientia, nisi Verbum
Patris? nisi Divinitas? nisi Deus? Quid 651 stultitia,
nisi caro ipsius Verbi? nisi humanitas ipsius Divini-
tatis, nisi homo Christus ab ipsa sapientia susce-
ptus? Sed stultitia dicta est, ut per ipsam stultitiam
veniant ad sapientiam, quod est Divinitas, Deus. Sed
credentes, quia placuit Deo per stultitiam pr«edica-
tionis salvos facere. Qui sunt credentes qui salvi
fiunt? Qui creduat quod ipse est verus Dei Filius et
verus Deus, et ipse solus est adorandus, quem Ju-
dei comprehenderunt, et crucifixerupt, et occide-
rant, et mortuus est. Quia reconciliati sumus Dee
per mortem Filii ejus, et nunc salvi erimus in vita
ipsius. Et ideo gloricmur in Deum per Jesum Chri-
stum, per quem reconciliationem accepimus. Per
mortem Filii sumus reconciliati, et tamen nibil ia
illo aliud potuit mori nisi sola caro. Et hoc solum
in illo viderunt Judxi, quod crucifixerunt, quod
occiderunt, quod mortuum est. Sed cum caro mortes
est sola, Dei Filius solus mortuus est, quia solus in
hoc mundo venit, et adventus ejus ipsa caro est. Et
ipsa caro exanimis jacebat mortua ; sed Verbum care
factum non fuerat mortuum, quia cum carne ipsum
Verbum immortale et inseparabile erat carni sus
in sepulcro, sicut et Verbum caro factum in utero.
Et Patri semper zqualis permansit, cum in sepul-
cro carne mortuus jacuit, et in anima ad inferna de-
scendit. Per carnem venit, et ipsa via ejus caro est;
et ipse adventus ejus homo est, pro quo et labora-
vit ex itinere : Deus autem sempiternus, id est, di-
vinitas ipsius hominis, qui creavit terminos terra,
non deficiet , neque laborabit , nec est investigatio
vite ejus. Attamen tanta unitate person: , ut sine
dubitatione et homo qui mortuus est , credatur Dei
Filius Deus verus, et verus Deus, Verbum Patris
Filius credatur homo verus, qui sub Pontio Pilato
crucifixus, hoc ipsum Paulo apostolo attestante, qui
ait : Si enim cognovissent, nunquam Dominum glorie
crucifizissent. Et tamen hoc quod despectum in ee
viderunt, crucifixerunt, non hoc quod Dominus glo-
riz est. Nam quod hono dicitur Filius Dei verns et
Deys verus, ipse Dominus de se dicit : Nemo ascen

9:5

fIÉTERII ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LiB. I.

916

dit in celum, nisi qui descendit de calo, Filius homi- A num. Nam in:equalem Patri esse Filium Arii &üdes est.

nis, qui est in celo. Et tamen illum hominem , quem
Deus Verbum solus assumpserat , non eum adhuc
in caelo imposuerat , sicut nec de coelo eum secum
adduxerat; sicut et de illo legitur : Filius hominis
descendit de celo, et Filius Dei crucifixus est in
terra. Sed hoc totum verum est , quia ex utroque
unus Christus Filius Dei est : quia ipse descendit de
ccelo, et ipse est Filius Dei , qui sub Pontio Pilato
crucifixus est in terra. Nam et diabolus , cum eum
tentaret , dixit : Si Filius Dei es, dic ut lapides isti
panes fiant. Et alio loco dixit : Scimus quia sis Filius
Dei, qui venisti ante tempus torquere nos. .

LXXXIV. Antiquus itaque hostis Redemptorem
humani generis Deum debellatorem suum in mundum
venisse cognovit; qui tamen priusquam eum passi-
bilem videret, cum [Forte, eum] posse mortalia pati
quem hominem videbat, omne quod de ejus divini-
tate credidit, elatione suz superbize in dubium venit.
Nihil quippe humile sapiens, nisi tantum quod su-
perbum erat, dum hominem esse humilem conspicit ,
Deum esse dubitavit. Unde ad tentationum argu-
menta se convertit , dicens : Si Filius Dei es, dic ut
lapides isti panes fiant. Quia igitur passibilem vidit,
non Deum natum, sed Dei gratia custoditum credi-
dit. Quid de hominibus dicere possumus, quanta hu-
militate habuit Filius Dei? cum et ipse diabolus, qui
omnes tentabat ad peccandum, et aliquid suum in
illis cognoscehat, et in Christo, ubi nihil suum co-
gnovit, cum diceret : Scimus enim quia sis sanctus ;
et eum Deum esse dubitavit. Et hoc humilitas facie-
bat, id est, humaniias quam assumpserat. Et ipsa
humanitas omnes superbos et elatos scandalizabat,
Sicut et hodie scandalizat. Nam cum nunc omnes au-
diunt Christum , non omnes uno modo capiunt Chri-
stum. Nam si omncs interroges Christianos ct dicas:
Creditis Christum? omnes uno ore respondebunt,
tam catholici quam hzretici, tam boni quam mali,
et dicent, Credimus. Et hoc tantum ore profitentur
Ireretici, sed in corde aliud suspicantur esse Chri
stum quod non est Christus. Et tamen in toto mundo
bona fama resonat Christi, quia ubique est Ecclesia
Christi, qux legit Scripturam de Christo et laudat
Christum. Et cum omnes laudem et bona se putent
dicere de Christo, et tamen falluntur, quia dicunt
aliquid de Christo quod uon est Christus.

LXXXV. Non potest verum dicere de Christo de
cujus ore non loquitur Spiritus sanctus, sicut ipse
Dominus ait : Non enim vos estis qui loquimini, sed
Spiritus Patris vestri loquitur in vobis. Deum credunt
esse Deum, et bonum est; sed cum Christum homi-
nem crucifixum non credunt esse Deum, malum est :
et dicunt se/Deum laudare et ei gloriam dare, sed
non est vera gloria, quia falluntur. Nam et bonum
putant esse quod bonum non est. Εἰ Christum pu-
tant esse quod Christus non est. Unigenitum Filium
vqualem nonu esse Patri, non est bonum. Filium vir-
ginis Marix non esse Dei Filium, non est bonum.
VYeiitatis carnem non cesse veram carnem. non est bo-

Quem Virgo peperit non esse Filium Dei, Elipandi
fldes est. Veritatis carnem non esse veram carnem,
Manichzorum fides est. Sed quia hoc totum nihil est
bonum, quia hoc non est Christus, in utroque fal
luntur, nec dant veram gloriam Christo, quamvis apud
eos esse videatur cum laude bona fama de Christo.
LXXXVI. Et omnes plane h:retici, quos comme-
morare nimis longum est, qui de Christo non recte
sentiunt, ideo errant quia eum non laudant ore,
cum de corde vera non sentiunt. Sed cum eos ca-
tholicus reprehenderit, victi se reddere nolunt, sed
unde convincant, novum dogma excogitant. Sic fe-
cerunt Arius , vel czeteri qui aliud putaverunt esse

p quam erat Christus Filius Dei. Nam sicut nos sumus

filii eorum , qui sic credimus in Ecclesia catholica
ut illi crediderunt Christum , sic nunc sunt filii hze-
reticorum, qui negat hominem Deum esse Christum.
Nova proferunt, quia sapientes videri volunt. De
ipsis propheta dicit : Hi sunt filii, sicut novelle plan-
tationum in juventute sua. Plantatio eorum non est
vetus, sed novella est. Non enim de veteri lege, non
est de prophetis, non est de apostolis, sed de novis
magistris est. Novi sunt, quia nova et semper de
Christo excogitant. Semper juvenes sunt. Licet mul-
tx sint hxreses , tamen quotidie mutantur, et nova
quotidie inveniunt. Noverunt ips:e hiereses, licet vc-
teres sint, tamen cum quotidie doctrinam suain in-
novant, novi sunt. Novi euim veterum sunt magi-
strorum errores, sed quotidie ipsi nova inveniunt ,
quod Ecclesia non facit. H:eretici vero et hzreticos
[bzreticis] detrahunt, quorum filii sunt per doctri-
nam et fidem, et ipsorum verba reprehendunt; et
tamen in altero sensu ipsa dicunt , quia novis verbis
nihil aliud quam ipsa sunt, οἱ semper mutant, et
multa sunt. Ecclesie tamen verba non sunt multa,
et ipsa non mutantur, quia firma sunt; et nova non
sunt, quia ipsa tota in Symbolo sunt. Et quidquid
foras symbolum est , hzreticorum verba sunt.
LXXXVIII. Nam multi non intelligunt hunc ser-
monem quare dicatur Symbolum. Symbolum enim
Gr:ece, quod Latine dicitur indicium et. collatio. In-
dicium est , quia indicat cui credere debeamus, id
est, uni Deo Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Super

p Symbolum quid de Deo quaeramus, tam in Veteri

quam in Novo Testamento scriptum non invenimus.
Et collatio dicitur Symbolum, hoc est,. quod plures
in unum conferunt. Nam hzretici singillatim sibi
adveniunt, venenum quod melle linitum afferunt,
et parvulos occidunt. Hxc per Spiritum sanctum vi-
dentes apostoli, collatione facta in unum, composue-
runt Symbolum, vt per ipsum falsos apostolos con-
vinceret Ecclesia. Nam dicunt majores nostri quod
post ascensionem Domini et Salvatoris nostri Jesu
Christi, hoc symbolum, breve sibi praedicationis in-
dicium, conferendo in unum, quod sentiebant compo-
nunt ; ne localiter ab invicem discedentes, diversum
aliquid vel dissonum przedicaretur bis qui ad fidem
Christi invitabantur. Et hac fide proficit Ecclesia, de

9.7

ÉELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

948

qua dictum est per prophetam : Filii tui sicut. no- À qui sit h:ereticus ? Multa sunt : sed ex multis tria

telle olicarum in. circuitu mense tum. Hxc mensa
Scriptura sacra est. Panis qui comeditur, Christi cor-
pus est. Εἰ corpus Christi quod manducamus , non
solum panem [Leg panis] et vinum qui super altare
offertur, corpus Christi est, sed et ipsum Evangelium
corpus Christi est, Et cum Evangelium legimus et
intelligimus, filii in circuitu mens», in una collatione
sedemus, et panem celestem manducamus. Non lon-
ge sunt a mensa Christi qui omni hora dicunt : Pa-
ncm nostrum quotidianum da nobis hodie.
LXXXVIII. Hxretici dicuntur fili» , id est molles
et in fide vacillantes; de quibus dicitur : Filie eo-
rum composiie ut similitudo templi (Psal. cxum, 15).
Composite dicuntur , quia sermo hereticorum com-

positus est, et sensus sordidus. Ornata habent verba B

de sapientia seculari. Inde dicuntur filie circumor-
dinate ut. similitudo templi. Similituio templi , non
est templum, similitudinem habet Ecclesi:x*. Sapien-
tes se dicunt esse, quia vix ut rusticus hzreticus dici
potest. Cellaria hzreticerum plena, eructantia ex
hoc in illud (Ibid., vers. 12), quia semper parati sunt
ad contendendum, , ut si illos tenueris in uno testimo-
nio, ad aliud transeunt. Si in Scripturis eostenueris ,
majores proponunt , qui in diversis provinciis habi-
tant, et ab ipsis hoc didicisse pronuntiant. Nam cum
dicimus illis quia Pater misit Filimn, sicut ipse ait :
Pater, qui me misit , major est me, respondent illi
contra nos : Deus non mittitur. Deus non subjicitur,

non servit, sed dispensatio mittitur. Si Deus ubique C

est, omnia iii Deo sunt. Q':omodo Deus ad aliquid
mittitur, cum Dei sint omnia? Difficile invenies
hxreticos imperitos. Omnes enim magistri in-
structi sunt scientia sxculi. Nolunt in Seripturarum
latitudine laborare; sed somniant, et stertunt in alto
sopore, et eructant quod somniaverint et insuper
cum audacia in libris inserunt et cum temeritate dc-
fendunt. Et hoc faciunt ut ab auditoribus suis hono-
rentur, et ab eis non solum laudis munera, sed etiam
temporale subsidium accipiant unde vivant, dicentes
eis : Si nos vobis spiritualia seminamus , dignum est
ut vestra carnalia metamus. Obliviscentes illud apo-
stoli : Manibus nostris operabamur, ne quemquam
vestrum. gracaremus. Multi nescientes béatos tales

proponam , ex quil.us deprehendatur a catholicis in
Ecclesia. Priinum in fide vera. Per fidem enim vitz
largitas ad homines venit. Quod per Prophetam
Deus ipse testatus est, dicens : Justus autem meus
ex fide vivit. Apostolus Paulus ad Hebrzos (x, 38
segq.) dicit : « Nos autem, fratres, non sumus sub-
tractionis in perditionem, sed fidei in acquisitionem
animae. Est autem fides sperandarum substantia re-
fum, argumentum non parentium. Per fidem enim
testimonium consecuti sunt seniores. Fide intelligi-
mus facta esse szxecula Verbo Dei, ut ex. invisibilibus
visibilia fierent. Fide plurimam hostiam Abel quam
Cain obtulit Deo, per quam testimonium consecutus
est esse justus, testimonium perhibentibus muncri-
bus ejus; et per illam defunctus adbuc loquitur.
Fide Enoch translatus est ne videret mortem, et non
inveniebatur, quia transtulit illum Deus. Ante trans-
lationem enim testimonium habebat placuisse Deo,
sed tamen per fidem. Sine fide enim impossibile eat
placere Deo. Creilere enim oportet accedentem ad
Deum quia vere est Deus unus, et inquirentibus se re-
muheratorsit. Fide Noe, responso accepto de his quz
adhuc non videbantur, metuens habitavit arcam in
salutem domus sux», per quam damnavit mundum;
et justilizt, qu:e per fidem, hzeres est institutus. Fide
quoque vocatus Abraham obedivit in locum exire
quem accepturus erat in. hxreditatem. EL exiens,
nesciens quo iret, fide moratus est in terra repro-
missionis, tanquam in aliena, in casulis habitando
cum ]saac et Jacob, coh:xredibus repromissionis
ejusdem. Exspectabat enim fundamenta habentem
civitatem, cujus arlüifex et conditor Deus. Fide et
ipsa Sara sterilis virtutem in conceptione seminis
accepit, etiam preter tempus 2etatis : quoniam fide-
lem credidit esse qui promiserat. Propter quod et
ab uno orti sunt omnes. Et hoc e mortuo tanquam
sidera coeli in multitudinem, et sicut arena quz esl
ad oram maris innumerabilis. Juxta fidem defuncti
sunt omnes isti, non adeptis repromissionibus, sed
a longe eas aspicientes, et salutantes, et confitentes
quia peregrini et buspites sunt super lerram. Qui
enim h:ec dicunt, significant se patriam inquirere
(et non terrenam patriam , sed celestem). Et si qui-

putant. Sed si beati sunt, qui non habent cum apo- D dem illius meminissent regionis de qua exierunt,

stolis callosas ex opere manus? Qui non ingrediuntur
nudi cum reti mare istius szxculi, et sunt piscatores
hominum? Qui non habent lutosos pedes? Non plane,
quia sua quierunt, non qux Jesu Christi? Et ubi de-
prehenditur in Ecclesia ipse h:zreticus qui sanct-
tatem ostendere religionis videtur, vitia emendat,
ponum vult, malum non recipit, eleemosynas facit,
captivos redimit, hospites suscipit, humanitetem ha-
bet, nudos vestit, infirmos οἱ incarceratos visitat,
et alíquoties semetipsum in paenitentia mactat, et
emtera hujusmodi similia, quz numerare longum
est, qu:e videtur facere, et tamen hiereticus potest
esse.

LXXXIX. Sed dices : In quo potest. deprehendi

habebant utique tempus revertendi. Nunc autem
meliorem appetunt, id est colestem (Jerusalem).
Jdeo non confunditur Deus vocari Deus eorum. Pa-
ravit enim illis civitatem (sanctam Jerusalem cale-
stem). Fide obtulit Abraham Isaac, cum tentaretur.
Et unigenitum offerebat, qui susceperat repromis-
siones , ad quem dictum est : Quia in [saac vocabi-
tur tibi semen, arbitrans quia et a mortuis suscitare
potens est Deus. Unde eum et in parabola accepit.
Fide et de futuris benedixit Isaac Jacob et Esau.
Fide Jacob moriens, singulos filios Joseph benedixit ,
el adoravit fastigium virge ejus. Fide Joseph nmo-
riens, de profectione filiorum Israel memoratus est,
el de ossibus suis mandavit. Fide Moyses natus Oc

949

ΒΕΤΕΝΙ ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

cultatus est mensibus tribus a parentibus suis, eo A voce magna, dicentes : Usqueque. Domine sancius

quod vidissent elegantem infantem, et non timuerunt
regis edictum. Fide Moyses grandis factus negavit
se esse filium filie Pharaonis, magis eligens affligi
cum populo Dei, quam temporalis peccati habere
jucunditatem , majores divitias zstimans thesauris
AEgyptiorum improperium Christi : aspiciebat enim
in remunerationem. Fide reliquit &gyptum, non ve-
ritus animositatem regis. Invisibilem enim tanquam
videns sustinuit. Fide celebravit Pascha ex sangui-
nis effusione : ne qui vastabat primitiva, tangeret
eos. Fide transierunt mare Rubrum, tanquam per
aridam terram. Quod experti JEgyptii, devorati
sunt. Fide muri Jericho corruerunt circuitu dierum
septem. Fide Raab meretrix non periit cum incre-

el verus, non judicas, εἰ vindicas sanguinem. nostrum
de his qui habitant in terra (Ibid., vers. 10)? Ubi
illic adjungitur : Date sunt illis singule stole al-
be (lbid.). Qux sunt singule stole albe , nisi tan-
tum animx qua adhuc desiderant corpora, ut ad-
huc in terram suam duplicia possideant cum om-
nium hominum fuerit resurrectio? Sicut scriptum
est : Non prima justorum, et secunda peccatorum,
ut hzretici dejerant, sed una resurrectio omnium
et in semel.

XCI. Quod ut verius probem, audi quid sequi-
tur : Date sunt illis singu stole albe, id est,
letiia animarum tantum : et dictum est. dlíis wt
requiescerent tempus adhuc modicum , donec com-

dulis, excipiens exploratores cum pace. Et quid B pleatur nwmerus conservorum et fratrum eorum.

sdhuc dicam? Deficit enim — tempus narrantem
de Gedeon, Baruch, Samson, Jephte, David, Samuel,
et prophetis, qui per fidem vicerunt regna, operati
sunt justitiam, adepti sunt repromissiones , obtura-
verunt ora leonum, exstinxerunt impetum ignis, ef-
fugerunt aciem gladii , convaluerunt de infirmitate,
fortes facti sunt in bello, castra subverterunt extero-
rum, acceperunt mulieres de resurrectione mortuos
$uos. Alii autem distenti sunt, non suscipientes re-
demptionem, ut meliorem invenirent resurrectionem.
Alii vero ludibria et verbera experti, insuper et viu-
cula et carceres. Lapidati sunt, secti sunt, tentat
sunt, in occisione gladii mortui sunt. Circuierunt
in melotis et in pellibus caprinis, egentes, angustiali,

afflicti, quibus dignus non erat mundus. In solitu- C

dinibus errantes, et in montibus, et in speluncis, et
in cavernis terr». Et hi omnes testimonio fidei pro-
bati, non acceperunt repromissionem. Deo pro nobis
melius aliquid providente, ne sine nobis consumma-
rentur. ?

XC. Ecce hi Patres, qui adhuc sub umbra fue-
runt, quos Apostolus norainavit, per fidem salvi
facti sunt : et pro ipsorum descendit animabus ad
inferna, et eas secum adduxit ad colos ; et adhuc
hodie illam repromissionem non * acceperunt isti
majores. Et ubi sunt illi qui dicunt quod hi qui cum
Christo resurrexerunt, cum carne et animabus in
cclos cum Christo ascenderunt? Non concordant
Apostolo, qui hoc loco dixit : Non acceperunt repro-
missionem, Deo pro nobis aliquid melius providente, ut
πον sine nobis consummarentur. Quomodo sunt cum
carne in ccelo, si ^ adhuc illorum repromissione sine
nobis consummarentur? Aut quomodo pars corporis
Ecclesi», qu:e caput habet in caelo, pars ascendit,
et pars patitur adbuc, et pars jacet sepulta? Et ubi
erit illud quod Joannes iu Apocalypsi dicit : Vidi
subter aliare animas interemptorum propter Verbum
Dei, et testimonium quod habebant (Apoc. vi, 9)?
Non propter aliud occisi sunt, sed propter Verbum
Dei, propter Verbum incarnatum, propter testimo-
pium quod halebant Jesu Christi, quem przdicave-
runt, exspectaverunt et viderunt, cui et clamabant

. * Quoad corpus scilicet.

Sed quia non hec uractanda suscepimus, ad pro-
missum ordinem redeamus , et quid sit vera fi-
des, tractemus : Quia sine fide nullus placere Deo
potest.

XCII. Sed quia de Veteri Testamento jam cum
Apostolo diximus , et una fides est, et unum Do-
minum crediinus, ad Novum Testamentum, ipso Do-
mino przecedente, veniamus. Fide ipsa Virgo angelo
credidit, dicens : Ecce ancilla Domini : fiat mihi se-
cundum verbum tuum. Fide Elisabeth matrem Domini
praedicavit. Fide Simeon cognovit Dominum. Fide
Anna Dominum laudavit. Fide centurio dixit : Do-
mine, lantum dic verbo, et sanabitur puer meus.
Et Dominus miratusse sequentibus dixit : Non inveni
tantam fidem in Israel. Κὲ ait ei : Vade, sicut credidisti
fiat tibi. Aut quid dicam? Fide apostoli crediderunt.
Fide cci illuminantur. Fide divers valetudines cu-
rantur. Fide mulier fimbriam vestimenti taugens, salva
facta est. Ad quam Jesus dixit : Confide, filia, fides tua
te salvam fecit. Fide mulier Chananza importune cla-
mabat, dicens : Domine, adjuva me. Respondens
Jesus ait : Non est bonum sumere panem filiorum et
πίετε canibus. ΕἸ illa dixit : Domine, nam et ca-
telli edunt de micis que cadunt de mensa dominorum
suorum. Tunc respondens Jesus, ait. illi : O mulier,
magna est fides tua, fiat tibi sicut. credidisti. Fide
gentilis populus credidit. Fide et hodie creditur. Sed
multis modis fides variatur, et fides vera putatur,
qu:e fides vera non est. Sicut multis modis Christus
unus predicatur, et Christus putatur, qui Christus
non est. Sic fides putatur vera, quae vera non est.
Fides falsa est, qua sine charitate est. Denique
postquam apostoli Domino crediderunt, dixit Jesus :
Pdcem meam do vobis , pacem relinquo vobis. Pacem
meain, non sicut. mundus habet pacem. Siquidem
mundi pax nostrum bellum est. Meam pacem do
vobis. Bellum habete cum mundo, et meam pacem
habebitis. Et in hoc cognoscent omnes homines, quia
mei discipuli estis, si dileclionem ad invicem habueri-
tis. Tunc illi omnes hoc preceptum acceperunt a
magistro, facta collatione, tantam habuerunt dilectio-
nem, utin. duodecim illi corporibus animam face-

b Locus mendosus.

951

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

953

rent unam, unum cor, ei voluntatem unam. Et qua- A manducarent ; et parvulis frangerent et darent, id est,

liter crederet Ecclesia, non unus composuit Symbo-
lum fidei , sed omnes singula verba posuerunt. Et
quod corde crediderunt dilectione demonstraverunt.
Quod hxretici non faciunt : sed unusquisque sibi
sapiens esse videtur, et non requirit membra, nec
collationem necesse habet ; sed ad suam novam do-
ctrinam omnes «ult inclinare. Et cum catholicus
noluerit eum audire, excitatur in discordiam. In
hoc deprehenditur primum quia non habet fidem
rectam.

Secundo, qui» non habet charitatem.

XCIII. Tertio, quia qualis ille, tales et discipuli
ejus. Quia omnis magister in discipulis agnoscitur,
sicut et Christus in apostolis. Nam omnis magister

sententias, quas mente parvuli non intelligunt , ipei
ea responderent. Sed quia sibi sapientes videntur, e
pro despectu hoc facere nolunt, ideo magistri erroris
flunt , quia veritatis discipuli esse noluerunt. Discei-
puli quidem fuerunt, sed de disciplina s»culari.
Et ideo fures et latrones in coliatione Ecclesise
apparuerunt, quia non per ostium, quod est Chri-
stus; sed aliunde primam cathedram ascenderunt.
Et inde cognoscimus eos non esse veros pastores,
quia vocem illorum, id est eos, oves Dominice
fugerunt.

XCIV. In his tribus plene deprehenduntur in. Ee-
clesia hzretici, id est, in fide, et dilectione, et disci-
plina. Qui enim recte credit et non diligit, deemon

qui de doctrina Christi est, primum a domesticis co- B est. Dzmon credit et non diligit. Nec iste discipulus

gnoscltur qualis sit. Sicut Apostolus docuit, Domum
suam bene regentem, filios habere subditos, cum omni
castitate. Quia qui domum suam bene non regit, in
domo Dei diligentiam habere non potest. Nam omnis
qui discipulos nutrit, in tantum eos instruit in fide
vera, donec Christus formetur in illis, secundum
apostolum Pauium , qui dicebat discipulis : Filioli
mei, quos adhuc parturio, donec Christus formetur in
vobis. Item ipse : Imitatores mei estote, sicut et. ego
Christi. Potuerat Dominus noster Jesus Christus uno
die docere discipulos suos, si voluisset, quia ipse
erat Deus, qui illis inspirare potuerat una hora quod
multo tempore inspiravit. Sed pro hoc factum est,
ut qui magistri Ecclesiarum esse deberent, multo
tempore perlac crescerent, et cum labore ad solidum
cibum pervenirent : qui etsi multum laboraverunt,
quia erraverunt et dubitaverunt ; sed illorum erratio

Christi est. Nam omnis qui diligit, credit. Dileetio
enim tantum in bonis rebus accipitur, amor vero et
in bonis et in malis esse potest, quia et mali se
amant et non diligunt. Quia dilectio a duorum liga-
tione nomen accepit , quia sic diligit alterum sicut
seipsum. Et est. mensura dilectionis, in quo tota lez
pendet et. propheta. Diligis Deum ex toto corde, εἴ
proximum tuum sicut. teipsum. Restat ergo αἱ qui
diligit recie credat quia Symbolum recitat. Pro fide
tamen solus non contendit, sicut h:ereticus, sed eum
omni Ecclesia clamat. Hzreticus tamen solus errans
discurrit per terras, ut που sux doc:rinz consen-
tientes inveniat. Catholicus autem nihil novum dicit,
quia totam suam fidem in Symbolo comprehendit.
Confirmat eam, quia habet dilectionem proximi.
Tunc habet et spem, cum habuerit fidem et charita-
tem. Fides dicta est, quia fit illud quod inter utros-

nostra est correptio, illorum dubietas nostra est — que placitum est. ld est, sicut inter hominem οἱ
firmitas. Erravit Petrus quia negavit. Dubitavit Tho- hominem fiat, ut nemo nemini mentiatur. Jam si
mas de resurreetione quia dixit : Nisi videro , nom — mentitur quis, non est fides. Sic inter Deum οἱ

eredam. Dubitavit Cleophas et Lucas evangelista,
quia dixerunt : Nos putabamus eum, quod. ipse esset
redempturus Israel. Et cum non cognoscerent Chri-
stum, ct interrogaverunt ab eo quare essent tristes, re-
sponderunt ei : Tu solus peregrinus factus es in Jeru-
salem, et non. cognovisti, qua facta sunt. in illa his
diebus ? Dixit eis Jesus : Que? ftesponderunt, dicentes:
De Jesu Nazareno , qui fuit propheta major in opere
et sermone. Vides quia non zstimabant eum Deum
esse, sed prophetam? Dubitavit Philippus, qui dixit :
Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis. Pro-
tinus audivit : Tanto tempore vobiscum sum, et non
cognovisti me, Philippe? Qwi videt me, videt et Patrem
meum. Non credis quia ego in Patre, et Pater inme
est? Hoc totum quare dico quod apostoli erraverunt ?
Propter hzreticos, qui discipuli non fuerunt et ma-
gistri sunt. Quod si in disciplina imnulto tempore in
collatione laborassent, ibi audissent quid dicerent
Ibi reprehenderentur, ut emendarent. lbi corrigeren-
tur, quo errarent, donec Christus firmaretur in eis :
etsic cum grandi labore, orando et humiliando,
quandoque ad solidum cibum pervenirent. Et cum
pervenissent, jam dentes habentes solidum panem

hominem : si non facit homo qux promittit Deo,
jam non est fides. Jam et Deus non facit qu: promi-
sit bomini, quia homo primus violavit fidem. Spes
vocata quasi pes ad progrediendum. Qui prom:ttit
Deo et non pergit ad eum, non habet spem, qula
non vadit. Non est ibi pes, sed depes, id est despera-
tio. Charitas autem Grzecus sermo est, quod Latine
dicitur dilectio. Hzc tria sunt qus in religionis
cultu ad colendum Deum in omnibus perquiruntar,
id est, fides, spes et charitas. His tribus major che-
rítas. Quia hic inchoatur, et inem non habet. Proinde
Deus charitas nuncupatur, qui finem non habet. Fides
tamen et spes finem habebunt. Quia cum videmus
Deum, quem credimus, ultra quod credamus non
habemus. Fides dicitur in hoc szculo, quia veraciter
crediinus id quod nequaquam videre valemus. Nam
credere jam non possumus quod videmus. Sic spes
tantum in hoc seculo est. Cum autem viderimus
majestatem Dei , quam nobis promisit videre, ultra
quod *peremus non habemus, quia quod sperabamus
jam habemus. Et cum habet homo quod sperabat,
quod speret non habet.

XCV. Charilas vero hic inchoat proximo. Et cum

953

HETERI ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

954

viderit Deum, tunc fit. major. Quia hic dilexit proxi- A do dicit Jesus: Qui non eomederit carnem meam,

mum, minor est. Sed quantum plus dilexit proxi-
mum, tantum et illic plus videbit majestatem Dei.
Et quantum minus dilexit proximum, tantum illic
minus videbit majestatem Dei. Et qui non dilexit,
licet Jejunet, ore'*, res suas pauperibus eroget , ita ut
nudus pro Christi nomine remaneat, virginitatem
custodiat , die et nocte in lege Domini meditetur ,
omnes Scripturas memoriter teneat, omni die com-
municet, infirmos et incarceratos visitet, nudos ve-
stiat, hospitibus pedes lavet, recte credat Christum
F.lium Dei, omnia secreta ejus sciat, et angelorum
linguis loquatur, et pro Christi nomine crucem ascen-
dat, et pro Christo sanguinem fundat, majestatem
Dei videre non potest. Sine charitate Deum nullss
catholicorum videbit unquam. Ipsi dicturi sunt, qui
ista omnia faciunt, et non diligunt : Domine , in
nomine (uo prophetavimus, demones ejecimus , et
virtutes multas [ecimus. Tunc respondebit illis : Disce-
dite a me , operarii. iniquitatis. Nunquam novi vos in
domo Patris mei. Require nunc quid est ín domo
Patris. In domo Patris non fuit, id est, Ecclesix
unitatem non tenuit. Fides autem illa vera appel-
landa est qu:e est vera, non ficta, quam sanctus com-
mendat Apostolus, dicens : Finis autem praecepti est
Charitas de corde puro , et conscientia bona, el fide
non ficta. Nam quia idem beatus Apostolus , gratia
nos dizit salvos [actos esse per fidem : quam non
ex nobis, sed Dei asserit donum. Et utique vera salus
non erit, ubi fides vera non fuerit. Qu:e cum divini-
tus infunditur, sine dubio gratuita largitate donatur.
Et ubiper veram fidem veritas fuerit credulitatis, veri-
tasutique comitabitur etsalutis. Quisquis autem a vera
fide deviaverit, verzx salutis gratiam non habebit.
XCVI. Proinde torpere non debet fidelis animus
ad qu:rendum si quid in sacramento fidei sibi vi-
detur ambiguum , maxime in mysterio Dominic: in-
carnationis , per quam justitia impiis, vita mor-
tuis, salus infirmis et ver: libertatis gratia dona-
ta captivis. 1086 est panis noster, qui de colo de-
scendit, et dat vitam mundo. Si quis , inquit, ex ipso
manducarverit, vivet in eternum. Panem coli dedit eis,
ut Propheta ait: Panem angelorum manducavit homo.
XCVII. Sed forte dicat aliquis : Ubi invenire

οἱ sanguinem meum non biberit, licet spiritualiter
et mysterio possit intelligi, tamen corporaliter pa-
nem , quem petimus quotidianfm , vere corpus
Christi, et sanguis ejus, sermo scripturarum est.
E4 cum legimus eam, carnem. Christi manducamus,
et sanguinem ejus bibimus. Et cum oramus, ut
intelligamus ea spiritualiter, et cognoscamus Divi-
nitatem incarnatam. Et cum cognoscimus quod vere
Filius Dei sit, et verus Deus, et non est alter Deus
preter illum, qui de Virgine natus est, et adora-
mus eum cum angelis, sicuti est unus cum Patre et
Spiritu sancto Deus, panem angelorum manduca-
mus. Qui Scripturam frequentat legere, ipsa littera
corpus est. Sed spiritus in littera est. Habet ipsa

B litera spiritum, id est intellectum. Sed tamen
Apse intellectum sine littera, qux corpus est, nemo

intelligere potest. Qui intellectus litterz:& non est
corpus. Sed cum coeperit aliquis legere, ipsa littera,
qua corpus est, et eam intelligere non poterit, oret,
et dicat : Pater noster, qui es in calis: panem no-
strum quotidianum da nobis hodie; quousque petat,
quousque intelligat. Et postquam intellexerit, in-
terroget seniores, interroget Paires, sicut scriptum
est, et ipsi eam nuntient: et tunc videbit spiritum,
si ex Deo est an non. Non se przsumat ante przdi-
care, nisi prius probaverit spiritum litterze, si ex
Deo est. Pensa quantum periculosus est sermo di-
vinus quem manducas ; in ipsa communione cogno-
sce quam communicas. Si micula ceciderit in terra
de manu sacerdotis, omnes contremiscent, et elon-
gat se ab ipso loco ubi Eucharistia ceciderit, et
queritur diligenter ut in patena reponatur, quia
corpus Christi est ipsa Eucbaristia, qui latine di-
citur bona gratia. Sic et Evangelium bona gratia
dicitur. Quod si totum Evangelium quis intcllexe-
rit, et miracula crediderit quz& non intelligit ,
quaerat, timeat, contremiscat , non habeat de-
spectui ipsam miculam quzrere οἱ invenire, et in
patena, id est in anima fideli, ponere, quia corpus
Christi est. Et anim: fidelium, si vasa non essent,
non diceret Propheta ex voce Domini : Mundamini,
qui fertis vasa Domini. Et de Paulo apostolo ipse
Dominus dicit: Vas electionis mihi est. In ipsa vasa

possumus hunc panem , qui de coelo descendit, et f) corpus Christi mittitur, quod est Eucharistia, sive

manducare? Jam Dominus ad coelos ascendit, quo-
modo manducabo hunc panem, et vivam in zter-
num? Quia desidero hunc panem manducare. Et
credo quod vita «terna est ipse panis , id est cor-
pus ejus. Et dico : Domine, semper da nobis panem
"hunc. Et in oratione, quam edocuit, oro et pe-
to : Panem nos'rum quotidianum da nobis hodie.
Quid est ipse panis quem quotidie petimus? Et
noster panis est; et tamen eum nisi pe:iierimus ,
non accipimus. Et vere corpus est. Audi ipsum pa-
nei) nostrum quotidianum. Pete. Accipe. Mandu-
ca quotidie. Legamus sanctas Scripturas, et jnve-
piemus hunc panem. Ego corpus Jesu Evangelium
esse puto, Scripturas puto doctrinam ejus ; et quan-

Verbum Dei. Quod si ipsa micula, quam euchari-
sticam diximus, de manu sacerdotis ceciderit, et '
eam conculcaverit, conculcat et omne corpus Chri-
sti. Tunc non debet corpus Christi tradere, et no-
men Patris habere, sed inter czeteros filios accipere,
qui fllii sciunt sanctum esse. Sed si de sacramento
interrogentur, rationem facere nesciunt. Sic etiam
de Evangelio intelligendum est. Qui pater est et
Evangelium annuntiat ad quem corpus Christi dixi-
mus, et totum Evangelium bene annuntiaverit,
et micula ceciderit ei quam intellexerit, ct male
intellecta non quzsierit, sed conculcaverit, id est,
cum temeritate defenderit, conculcat totum corpus
Christi, id est, totum Evangelium. Tunc non debct

955

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

936

corpus Christi more paterno dare, sed more filio- Α aquam de tuis vasis, et de tuis puteis (Prov v, 15).

rum accipere, id est, non debet ut doctor prodi-
care, ut discipulus accipere.

XCVIII. Qui enim recte credit de Patre et de Fi-
'in, et de Spiritu sancto non recte credit, jam nec de
Patre reete credit. Qui recte credit de Filio et de
Patre, et Spiritu sancto non recte credit, jam nec
de Filio reete credit. Qui recte credit de Spiritu
sancto, et de Patre et Filio non recte credit, jam
nec de Spiritu sancto recte credit. Qui recte credit
de tota Trinitate, et de sola incarnatione Filii Dei
non recte credit, jam non recte credit de tota Trini-
tate. Sic el cum totam legem Ghristi observaverit,
et in unum offenderit, jam totam legem offendit.
Si cognoveris legem, cognosces et Evangelium. Quia
Evangelium sic est de lege sicut granum tritici de
palea. Et nullum granum potest ad maturitatein ve-
nire, nisi intra paleam latitaverit. Hoc est granum
tritici quod in terram cecidit et non multiplicavit.
Ipse est Christus, ipse est panis, quem nunc come-
dimus. Sed et ipsum granum medullam habet, pin-
guedinem habet, adipem habet unde satiamur, se-
cundum prophet:e dictum : Et. adipe frumenti satiat
te. Pinguedo in grano est, divinitas in carne. Granum
in palea est Evangelium in lege. Est occultatum
Evangelium in lege, et occultus Christus in littera.
Est et occultata divinitas in carne. Legunt carna-
les Judi legem, et non intelligunt Evangelium. Le-
gunt carnales Christiani litteram, et non intelligunt
spiritum. Clamant Christiani Christum, et non in-
telligunt divinitatem. Ac per hoc gloriticant se Ju-
dxi de lege; sed eam non habent, cum Evange-
lium non habent, quia panem non habent. Glorifi-
cant se et carnales lectores de littera in Ecclesia,
sed eam non habent, quando Spiritum non habent.
Glorificant se Christiani de fide, sed Christum non
liabent, qui divinitatem non habent. Quamobrem
nihi] habet ex parte, qui totum non habet. Nam cum
littera occidat, spiritus autem vivificet, necesse est illa
spiritualium interiora sermonum, spiritu vivilicaote,
penetrare. Universam porro Scripturam, tam Veteris
Testamenti quam Noi, ad intellectum allegoricum
esse sumendum. |

XCIX. Nam ipsa allegoria quatuor modis in Scri-

pturis divinis est requirenda. Primus est secundum D

translationem, ut est. illud : /ratws est Dominus et
descendit, et similia, qu: ad insinuandas causas et
liominum motus transferuntur ad Deum. Alia est se-
cundum imaginationem, vel hypotyposeos, ut est
illud : Homo quidam descendebat ab Jerusalem in
Jericho. Et parabola vine:x atque agricolarum. Ordo
enim eorum qux» agebantur a Christo velut imagi-
nem persone et negotii alterius refertur impletum.
Tertia est secundum comparationem, vcl similitudi-
nem, ut est illud : Simile est regnum colorum grano
sinapis, et czetera. Non enim narratio, sicut in su-
periori exemplo contexitur, sed causarum solum-
modo comparatur effectus. Quartus est sccundum
proverbialem modum, ut est illud Salomonis : Bibe

Vult Scriptura carnalem concupiscentiam monere
refrenandam esse intra jugalem licentiam. Has no-
stras allegorias Judzi non recipiunt. Carnales Chri-
Stiani non ,;ntelligunt, et inde Christum hominem
esse Deum non con(itentur. Denique velavit Moyses
faciem suam, et sic est populo locutus. Velata fuit
Moysi usque ad Christum bibliothecze facies, et iu tine
hujus biblicthecz revelata est. Et inde sic incipitur re-
velatio Christi, quam dedit illi Deus palam facere ser-
vis suis, que oportet fieri cito (Apoc. 1,1). Hzc Joanni
revelata est : quz tota bibliotheca unus liber est, in
capite velatus, in fine manifestus. Qui liber duo Te-
stamenta dicuntur, Ve:us et Novum. Et unum est
tanquam unus gladius ex utraque parte acutus. Et
hinc inde, id est in lege.et Evangelio acuitur, ut fi-
deles arinet et interficiat infideles, sicut idem in
Apocalypsi de ore Domini gladium ex utraque parte
acutum egredi testatur, id est verbum ejus. Quzli-
bet bibliotheca totus sic est intelligendus tanquam
unus homo.

C. Denique homo perfectus ex tribus constat , id
est aniina, corpore et spiritu : sicut Apostolus di-
cit : Deus pacis sanctificet vosad perfectum : et integer
spiritus vester, anima, et corpus, sine querela in ed-
ventum Domini nostri Jesu Christi judiciumque reser-
vetur. Non quod altera sit anima in substantia, et
elter spiritus, sicut altera substantia cest ani-
ma, et altera caro, sed ipsa anima unus est idem

C spiritus. Sed dum exteriorem carnem affligit home

per poenitentiam, secundum Apostolum, inferior
anima renovatur de die in diem in cognitione Dei. Ei
postquam cognoverit Deum, dicitur spiritus, id est
contemplativus servus Dei, quia Deum contemplatur.
Per vitam contemplativam videt Deum, non in cor-
pore, sed mente. Qu: mens sic est in actione animz
sicut caput in corpore, Qui spiritus sic est in actione
mentis sicut oculi in capite. Et sicut homo videt
per oculos, et discernit lucem a tenebris, et in die
ambulat aut operatur, quia participat lumen oculo-
rum suorum cum lumine solis, et utrumque usum
lumen est, sic ille Spiritus, qui lumen est, participst
cum Christo, qui sol est, et fit unum lumen ute
rumque, id est unus spiritus; sed non est ipse spi-
ritus, quem dicimus, cum Dei spiritu una natura.

. CI. Cum dicimus lumen et lumen, quia aliud est
lumen illuminans, aliud lumen illuminatum ; sicot
aliud est sol illuminans, aliud oculi illuminati. Qui
oculi in tenebris non vident, nisi participentur le-
mini, aut soli, aut lucernis, qui sol Christus intelli-
gitur. Lucernz vero Patres sancti, id est, prophetie,
apostoli atque doctores. Tenebr.e vero sunt, in quibya
homo non participat luci, diabolus et angeli ejus,
homines mali, et peccata qux* facimus, pro quibes
cx:camur, et Deum videre non possumus. Et tamen
ille semper in lumine est, et nos videt. Et omnes
sancti qui in lumine cum co sunt : et. nos putares
quod nemo nos videt, cum malum cogitamus aut fa-

991

ΠΕΤΕΠΙΙ ET S. DEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

cimus. Et tunc non sumus cum Deo, sed Deus nobis- A corpore, secundum Apostolum constare firmavimus.

cum est, qui ubique lumen est, licet nos in tenc-
bris sumus, qui tunc cum diabolo et hominibus
malis una tenebre sumus cum operibus illorum
parücipamus. Sic tunc non sumus cum Deo, et ille
nobiscum est : sicut cxcus non videt lumen solis,
et tamen lumen solis totum corpus ejus illuminat ;
sed sol se non mutavit, sed cxcus, qui lumen sui
corporis perdidit. Sic Deus se nunquam mutat, sed
nos, qui lumen anim: perdimus per peccatum.
CII. Hoc totum quare diximus? Quia unum homi-
nem anima, corpore et spiritu, id exemplo biblio-
thecze insinaare voluimus. Qui homo tantum ex duo-
bus substantiis constat, id est corpore et anima.
Corpus habet partem mundi, unde ducit originem.

Anima vero non habet originem, quia spiritus est, B

et ad imaginem Dei factus est : quxe ex utroque
unus homo compositus est. Et ipsa anima rationalis
est, sicut angelus, et intelligit cum angelis : et ipse
spiritus, quem supra diximus, ipse intellectus ani-
m:e, hoc est superior intellectus, quod Grzce dici-
tur anagoge, id est. intellectus angelicus, per quem
Deum videt. Et cum supra tendit, fit cum Deo et an-
gelis unus spiritus. Et cum ad corporalia flectitur, et
nimis pro corpore cogitat, fit mundi amator.

CHI. Et dicitur iste mundus quia Christum od'o
habet. Si fuisset cum Deo erat Deus, non natura,
sed gratia. Sed quia servit mundo, id est corpori ,
tunc non dicitur imago Dei, sed homo. Propheta at-

CIV. Quo firmato, ad bibliothecam nostram, Deo
illuminante, redeamus. Et sicut unum hominem inte-
grum ex tribus constare diximus, et a bibliotheca
nostra unum librum integrum ex tribus constare
explanemus, id est, littera, tropulogia et mystica in-
telligentia. Littera est sicut corpus hominis. Qu:
littera ipsa est historia. Tropologia sic est sicut
anima hominis. Mystica intelligentia sic est sicut
spiritus hominis. Corpus ergo sacr: Scripturz, sic-
ut diximus, littera est. Et anima in morali sensu
qui tropicus dicitur; spiritus vero in superiore in-
tellectu angelico, qui anagoge appellatur. Corpus
est litterz, cum dicimus : Ambulabat Dominus. Des-
cendit Dominus. Caput Domini, capillos, oculos, au-
res : Juravit Dominus per animam suam : et tota hi-
storia, quz legitur οἱ auditur, et syllabis compre-
henditur, et litteris emendatur, et cetera hujusmodi
similia, qux ad exteriorem auditum pertinent, tam
legentibus quam audientibus communiter, totum
corpus est litterz exterioris, sicut corpus est hominis
exterioris. Qux» si omnia quaf leguntur securd:im
litteram, id est, corpus litterx exterioris, sicut ad
aures publicas sonat, sic ea voluerimus intelligere ,
tales erimus sicut et ille qui coelestia obliviscitur, et
terrena lucra sectatur, et tantuin corpus suum, non
animam diligit. Et tamen utrique comparati sumus
jumentis insipientibus. Unam comparationem habe-
mus, et vita sumus dissimiles, quia ille est. s:ecula^

testante, qui ait: Et homo in honore cum esset, non (; ris qui mundum amat, et ego religiosus, qui littc-

intellexit. Comparatus est jumentis insipientibus, et
similis factus est illis (Psal. xyvim, 15). In honore est,
quando in superiori intellectu cum angelis intelligit ;
et pro hoc laborat, ut ad angelorum zqualitatem
perveniat : et panem quotidianum in nomine Jesu
Patrem dare sihi postulat, ut in zeternum cuia illo
vivat seternus. Cuin vero pro ea laborat qua xterna
non sunt, et terrena sunt, et corporalia sunt, et vi-
dentur, perdet imaginem et similitudinem Dei, et
comparatus est jumentis insipientibus, et similis [ac.us
est illis. Que totum una anima agit, et ipsa est qux
celestia concupiscit :terna et obliviscitur tempora-
lia. Et ipsa est qux terrena lucra temporalia con-
quirit, el coelestia obliviscitur; et non potest cceluin

ras. Sed ab una comparatione, id est ab una lan-
cea, occidimur, quia utrique corpora amamus, utri -

que corpora videmus. Qu:e et in ipsa historia est ali-

quid, quod sicut audivimus et tenemus, et sic intel-
ligantur sicut audiuntur. Et sic diligimus ea et ob-
servamus. Quod si et illa ad allegoriam reduxerimus,
el volumus ea mutare, tale est tanquam si corpus
nostrum omnino occidimus, et non damus ei quz
necessaria sunt, sine queis corpus vivere non potest,
id est, cibo, potu, somno et vestimento. Si hzc fa-
cimus, jam non erit corpus quod currat pro anima.
Jam non erit anima salva qux corpus suum occidit
contra naturam.

CV. Qui sunt ista qux diximus? Sunt heretici,

et terram simul lucrari, nisi unum dimiserit. Et D nomine Circumcelliones, qui amore martyrum se-

habet ipsa anima multa nomina per actiones quas
discurrit, cum sit substantia una: qux dum coutem-
platur Deum, spiritus est. Dum sentit, sensus est.
Dum sapit, animus est. Dum intelligit, mens est.
Dum discernit, ratio est. Dum consentit, voluntas est.
Dum recordatur, memoria est. Dum membra vege-
tal, anima est. Et hec quidem dum multiplici con-
. &tent appellatione, non tamen ita dividuntur in sub-
stantia sicut in nomine, quia ista omnia una est ani-
wa. Et in parte qua se flexerit ipsius partis nomen
accipit, quia partes ejus sunt ista qu:e dixi. Hoc to-
twm pro spiritu ista diximus, ut hzreticis calum-
niandi assertionem tolleremus. Quia unum homi-
nean integrum. atque perfectum spirits, anima et

metipsos interficiunt. Tales sunt et illi lectores qui
omnino animam litterz a corpore nudare quxrunt
Nam sicut corpus stat pro se, et recipit actionis sux
vicem, sic et historia aliquando per se, ut aliud non
intelligatur per significationes, similitudines et figu.
ras, uisi tantum secundum corpus litterz sicut audi4
tur. Historia est Christus Dei Filius, natus de virgine
Maria, crucifixus sub Pontio Pilato. Mortuus et se-
pultus. Descendit ad infernos. Tertia die resurrexit
vivus a mortuis. Ascendit ad coelos. Sedet ad dexte-
ram Dei Patris omnipotentis. Hxc pro se stat sicut
auditur. Non est allegoria. Non significavit alterum
Christum, sicut patriarchze et prophetze hunc signifl-
caverunt et pradicaverunt esse venturum. Tlli prz-

9:9

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

dicaverunt esse venturum. llli przdicaverunt mon À significavit Noe, qui arcam in diluvio erexit. Quid

se, sed Christum. Christus predicavit semetipsum,
missum a Patre, dicens : Síc dilexit Deus mundum,
ut Filium suum unigenitum daret in mundo ; ut omnis
qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam cter-
nam. Nos vero cum apostolis et. doctoribus przedica-
mus eum jam venisse humilem, ut nos qualiter vive-
remus doceret. Et secundo eum exspectamus in glo-
ria majestatis suz redire, et regulam quam posuit
requirere, et unicuique secundum opera sua reddere.
II»c historia, sicut auditur, ita ab omni Ecclesia cre-
ditur et tenetur. Sic etiam decem pracepta legis,
qu:? in duas tabulas scripta sunt, sive decim:ze, sicut
audiuntur, ita intelliguntur et tenentur. ΠΟς totum
corpus litter: est tanquam corpus hominis.

CVI. Veniamus ad interioris littere? moralem sen-
sum, quem tropicum diximus, quem etiam in exem-
plo anim: posuimus, qualiter de exterioris litterze
corpore ad interiorem intellectum, tanquam a! inte-
riorem animam rationalem, ascendere valeamus.
Omnis enim lector qui de historia ad moralem scien-
tiam ascendit, et non pervenit ad spiritum littere,
talis est sicut quodlibet animal, tantum cónstans ex
corpore. Moralis scientia dicitur, id est, secundum
mores : ut cum nominat Scripturo, ut puta hominem,
intelliguntur ejus mores, quia sensum habet et ratio-
nalis est. Cum nominat animal, ut puta bovem, Ín-
telligitur quia ungulam divillit, et ruminat, οἱ sub
jugo est. Cum vero nominat asinum, vel quodlibet
jumentum, intelliguntur corum mores, quia ruminant
nec ungulam dividunt. Cum nominatur camelus, in-
telligitur ruminare, et unzulas non dividit. Cum no-
minatur porcus, intelligitur ungula dividi, et non
ruminare. Cum nominatur leo, intelligitur omnium
fortissimum esse bestiarum. Sic et ursus, lupus, aut
vulpecula, secunduin sux naturz actiones, uniuscu-
jusque intelliguntur mores. Sic etiam de c:eteris
animalibus, reptilibus sive volatilibus, qu: Scri-
ptura sacra commemorare solet. Qu:e omnia mores
hominum sint intelligendi, ut per ipsa lector agno-
scat vitam vel mores hominum intra Ecclesiain. Sed
istos mores non potest discernere, nisi integer homo,
id est spiritus, anima et corpus. Spiritualis homo
amnia judicat : ipse autem a nemine judicatur. Nam
aicut spiritualis nomen trahit a spiritu, sic animalis
ab anima. Et animalis homo non percipit ea que sunt
spiritus Dei, ut ait Apostolus. Sic etiam carnalis no-
men trahit a carne, secundum Apostoli dictum : Cum
audio rixas inter vos, nonne carnales. estis, et secun-
dum hominem ambulatis? Nihil prodest lectori, si
totam hibliothecam memoriter recitet, et moraliter
interpretetur, si non pervenerit ad spiritum. Quare?
Quia non est integer homo, id est spiritualis, sed
tantum animalis et carnalis est. Ad hunc spiritum
nemo potest venire, nisi ab actione exteriori vacave-
r.t, et vitam contemplativam tota mentis su:e inten-
tone secutus fuerit. Nam quilibet carnalis potest
oinnem bibliothecam legere et recitare; potest etiam
eani et moraliter interpretari. et. dicere : Ecce quid

Abraham, Isaac et Jacob. Quid Josepb venditus in
AEgypto. Quid Moyses, qui eduxit populum de terra
Agypti. Quid Josue, qui eis terram repromissionis
divisit. Quid David, rex et propheta. Quid prophetz
significaverunt, nisi hi omnes Christum? Potest et
dicere : Ecce quid significant sol, luna et stellz.
Quid mare et pisces. Quid flumina et fontes. Quid
montes et colles. Quid herbz et arbusta.

CVII. Et quia pleraque, sive in bonam partem sive
in malaim, dyobus modis intelligenda sunt, secundum
Scriptu*as potest facere rationem. Attamen cum
venerit, et de animalibus disputare coeperit, quid
signiflci.nt volatilia, quid reptilia, quid quadrupedia,
quid animalia munda, quid immunda ; quid bestia, id

D est, leones, ursi, lupi, vel vulpecule, quid greges

ovium vel vaccarum, aut columbz, vel gallinz. Jam
hic non discernit quid sit lupus, aut quid ovis, cum
fortasse et ipse lupus est et solus in tenehris ambu-
lat ululando, et oves qux ingress:* sunt sub pastore,
defossat et spargit. Nam lupus, aut ursus, aut quz-
ἤθει bestia qu:xe carne vescitur, non est sub pastore,
nec in domo creatur, nec in grege ambulant, nec
munda sunt, nec cibo hominum apta sunt. Animalia
vero quzelibet munda in grege ambulant, et sub pa-
store sunt. includuntur et ἃ bestiis defenduntur, et
ad cibos hominum apta sunt. In hoc cognoscimus
hunc interpretem, si lupus an ovis sit. Nam si ovis
est, in grege est, in multitudine est, in simplicitate
est, sub pastore est. Includitur in ovile, herbas Sceri-
pturarum manducat, nón carnem fratris sui. Cibus
domini 8ui est, a quo regitur et custoditur. lilius qui
dixit : Meus cibus est ul. faciam voluntatem ejus, qui
misit me, ut perficiam opus ejus. Nam si in grege
non ambulat ovium, id 65, in multitudine monacho-
rum, licet totam bibliothecam recitet, et secundum
mores interpretetur, non est ovis, sed lupus solita-
rius. Bestia est. Foras domum est. Oves Dominicas
invenit. Non interpretatur Scripturas, quod auditis;
sed ululat, quia non tractat. Quid facit? Non eum
videmus aliquid mali facere? Non credatis. Hypo-
crita est. Pellem ovinam in superficie gestat. Nam
sub pelle lupus est, id est, sub littera hzereticus est.
Homo integer non est. Anima tantum et corpus est.
Spiritus non est, ab spiritu separatus est. Omnes ita
separare vult, dividere vult, sicut ille divisus est.
Scindere vult, sicut ille scissus est. Spargere vult,
sicut ille sparsus est. Et ideo deforis venit, et de
domo vult rapere, quia non est ovis, sed lupus. Nam
cum leguntur in Scripturis animalia sive munda, sive
immunda , allegorice mores hominum intelligendi
sunt, non secundum corpus litterzz, ut audiuntur.
Nam si oves non essent et lupi in Ecclesia, non di-
ceret Dominus discipulis suis : Ecce ego witto voe
sicut owes. in medio Iwporum. Estote ergo prudentes
sicut serpentes, el simplices sicut columbae (Matth. x,
16). Precepit nobis Dominus ut babeamus simplici-
tatem columbse, et in una ambulemus classe, ne cu-
jusquam fraudibus machinemus. Habeamus et ser-

961

HETERHR ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

pentis astntiom, ne alicujus supplantemur insidiis. A apud szculum varia scientia clari putantur, et cum

CVIil. Hoc totum quare diximus? quia unum ho-
minem integrum, tanquam unam bibliothecam expo-
nere inchoavimus : et in ipsam biblioth: cam, qu:e
sicut unus homo, ita est, quo facilius intelligatur,
more hominis exponenda est. Nam illa integra est,
et homo sine illa integer non est. Et nemo ad Chri-
stum sine illa pervenire potest, quia ipse liber per-
fectus est. Diximus de corpore litterz;, tanquam de
corpore hominis. Diximus de morali scientia, id est
ratione morum : de interiori ratione litterz, per quod
cognoscuntur mores hominum.

CIX. Dicamus de spiritu littere, ubi invenitur
Deus, sicut et de spiritu hominis diximus, qui videt
Deum. Hc omnia qux supra diximus, sive qus di-
cere habemus, tam Veteris quam Novi Scriptura
Testamenti, ad intellectum allegoricum accipiendum
admonet nos vel illud quod in Veteri Testamento le-
gimus : Aperiam in parabolis os meum : loquar eni-
gmata antiqua (Psal. uxxvn, 2). Vel illud quod in
Novo Testamento scribitur, cum dicit : Hec omnia
locutus est Jesus in parabolis ad turbas : et sine para-
bolis non loquebatur eis (Matth. xxiv, 54). In para-
bolis enim et credentes discipulos docebat, et incre-
dulos adversarios convincebat. Nam sermo divinus,
id est prophetarum et apostolorum, talem habet con-
suetudinem ut illa qu:e vilia sunt et carnalia deforis
ostendat, ut omnes, tam carnales quam spirituales,
qui legerint vel audierint, in plano habeant. Illa vero
qu:e spiritualia sunt et speciosa, intus lateant, ne illa
coelestium archangelorum dignitas omnibus indiscre:e
pateret, et sanctum canibus, et margaritas porcis ex -
poneret. Et quia exterior littera, id est historia, quod
est eloquentia, argenti nomen interpretatur, οἱ in-
telligentia spiritualis auri nomine intelligitur, et unus
Spiritus sanctus utrasque dictavit : ut vere ad illius
columbz deargentatz:e modum, cujus posteriora spe-
cie aurei splendentis irradiant : ita Scripiurz divi-
ne que plane sunt in littera argento fulgerent, et
occultiora sub littera auro rutilarent. Recte itaque
divina dispensatione provisum est, ut illa eloquio-
Tum argenti castitas, a promiscuis omnium oculis
absconsa, quasi aliquo velamine pudicitize, ipsa scri-
ptura contegeretur,; coelestibus obumbrata mysteriis,

eorum superstitiosis adinventionibus restitissem ,
eorumque stultam sapientiam reprehenderem, inveni
quem diligit anima mea. In me est enim apostolus
ille qui de talibus dicit : Sapientiam loquimur inter
perfectos. Sapientiam autem non hujus. seculi, neque
principum seculi, qui destruuntur : sed loquimur Dei
sapientiam in. mysterio, qua abscondita est, quam
predestinavit Deus ante. secnla in gloriam. nostram.
Et quia ipsa sapientia, quz& Christus est, apud tales
non invenitur, quid sequitur audi : Quam nemo prin-
cipum hujus smculi cognovit. Si enim cognovissent,
nunquam Dominum glorie crucifixissent : sicut scri-
ptum est : (uod nec oculus vidit, nec auris audivit,
nec in cor hominis ascendit, quod preparavit Deus his

B qui diligunt eum. Et quia, dimissis et expulsis tabu-

lis, invenit anima quem d.ligi!, audi quid sequitur :
Nobis autem revelavit Deus per spiritum suum. Spi-
ritus euim omnia scrutatur, etiam profunda Dei.
Omnis autem disciplina religionis ex illo duplici
scientiz fonte emanat. Id est, qux activa et contem-
plativa vita dicitur. Activa, in qua mores suos emen-
dat. Contemplativa vero in contemplatione coelestium
et divinarum Scripturarum disputatione versatur.
Quz non potest venire ad spiritum, nisi per histo-
riam, quz est corpus litterz,, tanquam corpus ho-
minis ; deinde ascenderit ad moralem scientiam, qu;e
sic est in historia tanquam anima hominis in corpore ;
deinde ascenderit a3 spiritum, qui sic est in morali
scientia, uli Deus invenitur, sicut spiritus est jn
anima ubi Deus videtur.

CX. Ecce hominem integrum, corpore, anima et
spiritu. Eece et librum integrum, historia, tropologia
et mystica intelligentia. Ecce et Christum integrum,
Verbum, anima et caro. Si ex tribus unum subtraxe-
ris homini, aut carnem, aut animam, aut spiritum,
homo integer non est. Et cum integer non fucr.t,
pecus erit, quia in sola anima et carne remansit.
Sic et huic libro. Si ex tribus unum subtraxeris, aut
historiam, aut tropologiam, aut spiritualem intelli-
gentiam, unde vivas non habes, quia Christum non
habes. Hxc Scriptura corpus Christi est. Et ipse
corpus panis noster est. Hic est liher in ore dulcis
et in ventre amarus. Quia cum pr:edicatur est dulcis,

sicut secreto suo ipsa divinitas occultabatur. Nam p) et cum facere coeperimus quod ibi scriptum est, sine

tunc manifestata est illa angelica scientia, qux abs-
consa latebat sub littera, quando ipsa Divinitas per
carnem est manifestata. llic enim in interiori littera,
id est spiritu, inveniuntur illa Domini interiora tem-
pla : hic illa sancta sanctorum, ut jam qui ibi ingre-
ditur, cum Domino loquatur ; sicut in Canticis canti-
corum ex voce sponse, quie est anima, d.citur :
Surgam, εἰ circuibo civitatem, per vicos et plateas
gueram quem diligit anima mea. Quasivi illum, et
non inveni (Cant. 11, 2). Ac si aperte dicat : Consi-
deravi omnem gloriam przsentis szculi ; inspexi con-
gregationes infidelium, et diversas sectas philosopho-
rum, sed neque illic inveni quem diligit anima mea.
[4 est, cum pertransissem hujusmodi bomines qui

amariiudine ponitentiz facere non possumus. Et
cum hanc Scripturam observamus et recte intelligi-
mus, et recte toto corde laboramus, et oramus panem
nostrum quotidianum, petimus, accipimus, et man-
ducamus. Tunc et nos integri, et librum integrum
manducamus; et corpus nostrum, quod est corpus
Christi cum Christo capite jungimur qui integer et
perfectus, et cum illo una persona sumus. Nam si de
tribus substantiis Christi unam subtraxeris, id est,
non eam esse Christum dicis, totum Christum negas,
negas Patrem et Spiritum sanctum. Et cum in unam
sube:antiam Christi offendis, offendis in Deo, quia
Deus est Christus. Et cum in Deo offendis, amplius
quod offendas non habes. Sed tunc offendis Deum,

263.

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. DEATUS.

964

quando hunc librum non manducas. Quod si in A nullus] liber sine littera est, et nulla liiera sine in-

Evangelio non offenderis, quod corpus est Christi,
nec in Christo offendis, quia corpus ejus manducas.

CXI. Si quando audimus sermonem Dei, et sermo
Dei, et caro Christi, et sanguis ejus in auribus no-
stris infunditur. Et nos aliud cogitantes, in quantum
poriculum incurrimus? et. saporem illum dulcedinis
quam gustamus perdimus, et non sapit sicut est. Et
actione qua fuerit rpens nostra occupata, ut puta in
cibo lautiore aut in potu, aut in vestimento, aut iR
qualibet re corporali, quod aeternum est, talem sa-
porem nobis facit in palato cordis nostri ipse sermo
divinus, qui est panis noster, qualis et ipsa actio est
mentis nostre. Sic enim tradunt Judei quoniam
manna quando comedebant, secundum voluntatem
uniuscujusque, sic sapiebat in ore. Verbi causa. Qui
manna comedebant, si desiderabant poma, si uvam,
$i cucumeres, si cepas, si allia, si panem, si carnes,
secundum qualitatem et voluntatem comedentis, ita
sapor in manna erat : sic et in carne Christi, qui est
sermo doctrine, hoc est, Scripturarum sanctarum
interpretatio, sicut volumus, ita et cibum accipimus.
Si spiritus es, invenies refrigerium, quia manducas
adipem piuguissimum, quod est Divinitas, et impin-
guas temetipsum. Si peccator es, aut superbus, et
ci:etera, quz non pertinent ad spiritum, invenies tor-
menta. Hic liber ipse Christus est intus et foris scri-
pius, de quo Apocalypsis Joannis dicit : Et vidi super
dexteram sedentis in. throno librum | scriptum intus οἱ
[oris, signatum sigillis septem. Et vidi angelum for-
|. predicantem voce magna : Quis es! dignus aperire
librum, et solvere signa ejus? Et nemo poterat, neque
in celo, neque in terra, neque. subtus terram | aperire
librum, neque respicere illum. Et ego, inquit, flebem
multum, quod nemo dignus inventus est. aperire li-
brum, neque videre illum. Et unus de senioribus dixit
mihi : Ne [leveris, Joannes : ecce vicit leo de tribu
Juda, radiz David, aperire librum , et. septem sigilla
ejus (Apoc. v, 2-5).

CXII. Angelus fortis qui clamabat, omnis Scri-
ptura sacra erat. Unus de senioribus, qui Joanni,
Noli flere, dicebat, totum corpus prophetarum erat ,
qui consolabantur Ecclesiam , quain Joannes in. sua
persona przfigurabat, quod solus Christus de tribu
Juda, radix David, redimeret eam. Nam nullus alter
inventus est, neque angelus in coelo, neque homo vi-
vens in terra, neque sepultus subtus terram, qui pos-
sit solvere hunc librum signatum sigillis septem , et
aperire Scripturas bibliotheca. Ubi est Elipandus ,
qui Christum sibi similem (ingit et dicit: « Et Chri-
5.115 adoptivus, et nos adoptivi. Et ille Christus, et
nos Christi. Et ille parvulus, et nos parvuli. Et ille
Servus, et nos servi. » Hic dicit: Nullus est invcn-
tus, qui dignus sit aperire librum, et solvere septem
signacula ejus. Quo modo est adoptivus cum adopti-
qui unus liber est? An forte duos libros credis,
ἐς qui litteras contineat, alter qui intellectum ?
| hié uos non. poteris eludere, quia unus [Leg.

tellectu. Et littera in libro aperto legitur, ut quod le-
gitur intelligatur. Et cum intellexerit, jam gaudet ,
quia quod foris legebat intus invenit. Et qui conci-
derit ipsum librum, paginam et litteram concidit,
intellectum littere concidere non potuit. Et tamen
et littera exterius et. intellectus interius unus liber
est, et sine utroque esse non potest. Tunc si przva-
les, separa. Sed plane hoc facere non poteris. Sic esi
Christus liber noster exterius pagina; et littera quod
est homo, corpus et anima. Intus divinitas, tanquam
intellectus in littera. Quem librum Judiei concidere
potuerunt, intellectum tamen, quod est divinitas
ejus, nec concidere, nec separare potuerunt.

CXII. Septem signacula hujus libri erunt. Pri-

D nium. corporatie in utero Virginis. Secundum ,. na-

tivitas. Tertium, passio. Quartum, mors. Quintum ,
resurrectio. SexIum, gloria. Septimum, regnum. Hzc
ergo signacula Christus, dum pro homine cuncta
complet, omnia qu: in Scripturis erant clausa at-
que signata aperuit atque designavit. Hic est ille:
Liber intus et foris scriptus. Hic secretus et publicus.
Hic apertus et occultus. Hic superioribus paginis
videndus, interioribus non videndus. Foris compre-
hensibilis, intus incomprehensibilis. Foris Scriptus
est, cum propheta dicit : Vidimus eum , et non eret
aspectus. Intus scriptus cum ipse propheta dicit :
Generationem autem ejus quis enarrabit? Foris scri-
ptus est, cum Pater dicit : Filius meus es tu: ego
hodie genui te. Intus scriptus est, cum Propheta dicit :

C Speciosus forma pre filiis hominum. Foris scriptus

est, eum Pater dicit : Pete a me, et dabo. tibi gentes
hereditatem. tuam , et possessionem tuam terminos
terre. Intus scriptus est, cum Pater dicit : Erwcta-
vit cor meum verbum bonum. Foris scriptus est, cum
Filius dicit: Deus Deus meus, quare me dereliquisti ὃ
(Psal. xxi, 2.) Intus scriptus est, cum ipse Filius
dicit: Longe a salute mea verba delictorum meorum,
id est, longe a divinitate injuria humanitatis. Foris
scriptus est, cum evangelista ail: Liber generatic-
nis Jesu Christi, filii David, filii Abraham. Intus scri-
ptus est, cum Pater dicit: Ez utero ante. luciferum
genui te. Foris scriptus est, cum propheta dicit:
Juravit Dominus, et. non panitebit eum; tu es sacer-
dos in ternum, secundum ordinem Melchisedech. Tn-
[118 scriptus est, cum evangelista dicit: In principie
erat Verbum. Foris scriptus est, cum Isaias dicit :
Ecce virgo accipiet in utero, et pariet filium, et voca-
bunt. nomen cjus. Emmanuel (1sa. vii, 14). Intus
scriptus est, cum Filius dicit : Qui me videt, videt
et Patrem meum. Foris scriptus est, cum Mattha-us
dicit : Christi autem generatio sic erat. Cum despon-

'sata. esset mater ejus Maria Joseph. Intus scriptus est :

Inventa est in utero. habens de Spiritu sancto. Quid -
utique habens, nisi Verbum Deum? Verbum carpem
factum in muliere, factum sub lege.

CX]V. Foris scriptus est, cum apostoli, interro-
gati quis esset. Dominus, dicerent: Prophetam, alis
Isaiam, alii Jeremiam, a'ii Joannem Baptistam, a'ii

565

HETENI ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LiB. 1.

$66

&utem unum ex prophetis. Intus scriptus est , cum A in quo mihi bene complacui : ipsum audite. Intus scri-

Petrus exclamat : Tu es Christus Filius Dei vivi. Fo-
ris scriptus est, cum ad Lazarum lacrymatur et ubi
posuissent eum interrogat. Intus scriptus est, cum
voce magna clamat: Lazare, veni foras. Foris scri-
ptus est, cum Martha dicit : Domine , si fuisses hic,
frater meus non fuisset mortuus. Intus scriptus est ,
cum Dominus dicit : Resurget frater tuus. Foris scri-
ptus est, cum Martha hzc dubitat credere, cum di-
cit : Scio quia resurget in resurrectione in. novissimo
die. Intus scripts est, cam Dominus dicit : Ego sum
resurrectio el vita. Qui credit'in me, etsi mortuus fue-
rit, vivet- Tunc cognovit mulier sapientiam que la-
tebat in libro. Exclamavit ut Petrus, et. dixit : Credo,
Domine, quia iu es Christus Filius Dei , qui in hunc

ptus est, cum Filius dicit : Nemo novit Filium nisi
Pater : neque Patrem quis novit nisi Filius, et cui
Filius voluerit revelare. Foris scriptus est, cum Isaias
dicit : Dicite, filie Sion : Ecce rex tuus veniel tibi jw
stus, et Salvator, pauper, sedens super asinum indo-
mitum. Intus seriptus est, cum idem propheta di-
cit: Tunc aperientur oculi eecorum, et aures surdo-
rum audient. Tunc saliet claudus quasi cervus ,. et
clausa erit lingua balborum. Foris scriptus est, cum
ipse per Jeremiam dicit: Prevaricatione prevaricata
est in me domus Juda; negaverunt me, et. dixerunt :
Non est ipse. Intus scriptus est, cum dicit : Si cogno-
visselis me, utique et Patrem meum cognovissetis. Fo-
ris scriptus est, cum per Isaiam dicit : Cognottt bos

mundum venisti. Foris scriptus est, cum cxcus D possessorem suum, et asinus praesepe domini sui ; sed

transeuntem clamat , ut videat. Intus scriptus est,
cum stat. Foris scriptus est, cum ex sputo lutum lfa-
cit, et linit oculos ejus. Intus scriptus est, cum la-
vit, οἱ vidit. Foris scriptus est, cum ipse czecus cum
prophetam esse dicit. Intus scriptus est, cum eum
Filium Dei credidit et adoravit. Foris scriptus est,
cum Joannes dicit: Ecce Agnus Dei. Intus. scriptus
est : Ecce qui tollit peccata mundi. Foris scriptus est.
Cujus non sum dignus corrigiam calceamenti solvere.
Intus scriptus est : Ego testimonium perhibeo quia hic
est Filius Dei. Foris scriptus est , cum Jeremias di-
cit : Quasi agnus mansuetus. portatus ad. victimam.
Intus scriptus est, cum idem dicit : Hic est Deus no-
sler, el non «stimabitur alius preter eum. Foris scri
ptus est, cum ipse dicit : Post hec in terris visus est
et cum hominibus conversatus est. Intus scriptus est ,
cum ipse dese dicit : go sum Alpha, et Omega, prin-
cipium el finis. Foris scriptus cst, cum idem dicit :
O Domine, ego servus tuus, et filius ancillae tuc. Intus
scriptus est, cum ipse dicit: Sicut Pater suscitat mor-
(uos el vivificat, sic et Filius quos vult vivificat. Foris
scriptus est, cum Pater dicit : Ecce servus meus, sus-
cipiam eum. Intus scriptus est, cum Filius dicit :
Omnia que habet Pater mea sunt. Foris scriptus est,
cum Filius ad Patrem dicit: De ventre matris mec
Deus meus es tu. Intus scriptus est, cum per Zacha-
riam ipse de se Filius dicit: Ecce ego mittam manum
meam super vos, et depredabuntur qui depredaverunt
vos. Lt scietis quia ego sum Dominus Deus omnipo-
tens. Et qui misit me Dominus omnipotens est.

CXV. Foris scriptus est, cum ipse Patri dicit:
Salva me de ore leonis. Intus scriptus est , cum ipse
in Evangelio pro discipulis dicit: Pater, volo ut ubi
sum ego, et ipsi sint mecum. Non dixit, Peto. Foris
scriptus est, cum in navi dormit. Intus scriptus est,
cum ventis imperat. Foris scriptus est, cum jejunat
et esurit. Intus scriptus est, cum de paucissimis pa-
nibus multa millia hominum satiat. Foris scriptus
est, cum a Judzis potator vini dicitur. Intus scriptus
est, cum de aqua vinum facit. Foris scriptus est,
cum dicit * Pater major me est. Intus scriptus est ,
cum dicit : Ego et Pater unum sumus. Foris scriptus
est, cum Pater dicit : Hic est Filius meus dilectus ,

Israel me non cognovit : et populus meus me non intel-
lexit. Intus scriptus est, cum per Salomonem dicit :
Ánte omnem creaturam ego ex ore. Altissimi processi.
Foris scriptus est, cum Isaias dicit : Et nos putaci-
mus eum quasi leprosum, et percussum α Deo et hu-
miliatum. Intus scriptus est, cum idein. propheta di-
cit : Oblatus est, quia ipse volnit. Generationem autem
ejus quisenarrabit ? Foris scriptus est, cum propheto
dicit: Radix Jesse , qui stat. in signum populorum.
Intus scriptus est, cum dicit : psum gentes depreca-
buntur. Foris scriptus est, cum Isaias dicit : Egredi-
tur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascen-
dit. Intus scriptus est, cum angelus Virgini dicit :
Quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius Dei.

C Foris scriptus est, cum idem angelus dicit : Vocabitur

nomen ejus Jesus. Intus scriptus cst, cum dicit : Fi-
lius Altissimi vocabitur. Foris scriptus est: Et dabit
illi Dominus Deus sedem David patris ejus. lntus
seriptus est : Et regnabit in domo Jacob in eternum :
el regni ejus non eril finis. Foris scriptus est, cum
Isaias dicit : Parvulus. natus es! nobis. Intus scri-
ptus est, cum ipse dicit : Filius dauitus est. nobis.
Foris scriptus est, cum dicit : Et factus est principa-
tis ejus super humerum ejus. Intus scriptus est, cum
idem dicit: Et vocabitur nomen ejus Admirabilis ,
Consiliarius, Deus, Fortis. Foris scriptus est, cum pro-
pheta dicit : Et requiescet super eum Spiritus Domini,
Spiritus sapientie et mtellectus, Spiritus consilii et for-
titudinis. Spiritus scientic et pietatis. Et replevit eum
spiritu timoris Domini. Intus scriptus est, cum Filius
de ipso Spiritu sancto dicit ad apostolos : Accipite Spi-
ritum sanctum. Foris scriptus est, cum ipse Filius
dicit Judzis: Si non venissem, οἱ locutus vobis non
fuissem, peccatum non haberetis. Intus scriptus est :
Qui me odit, odit et Patrem meum. Foris scriptus est,
cum idem dicit Filius: Expedit vobis «t ego vadam
ad Patrem. Si enim non abiero, Paracletus non ve-
niet ad vos. Intus scriptus est. cam dicit : Mittam cum
ad vos. Foris scriptus est : Ille me clarificabit. Intus
scriptus est, cum dicit : J/le de meo accipiet, et an-
nuntiabil vobis. Foris scriptus est, cum dicit : Pater,
venit hora : clarifica Filium tuum, ut Filius tuus cla-
rificet te : sicut dedisti ei potestatem omnis carnis : ut

967

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BÉATUS.

omne, quod dedisti ei, det cis vitam aternam. Intus À pepercit: sed pro nobis omnibus tradidit illum. Intus

scriptus est, cum dicit : Hec autem vita aeterna, ut
cognoscani te solum et verum Deum, et quem misisti
Jesum Christum. Foris scriptus est, cum angelis, et
rarenüibus minoratur. Intus scriptus est, cum ange-
lorum et hominum Dominus invenitur. Foris scri-
ptus est, cum a diabolo tentaretur. Intus scriptus est,
cum ei angeli ministrant. Foris scriptus est , cum
eum mater ejus et fratres foris stantes videre quz-
runt. Intus scriptus est, cum extendens manum super
apostolos dicit : Ecce mater mea, et hi fratres mei,
qui faciunt voluntatem Patris mei qui in calis est.

CX VI. Foris scriptus est, cum dicit: De die autem
et hora illa nemo scit, neque angeli coelorum , neque
Filius, nisi solus Pater. Intus scriptus est, cum di-
cit : Dies ultionis in corde meo. Foris scriptus est ,
cum filiis Zebedzi dicit : Sedere autem ad dexteram
meam , non est meum dare vobis, sed quibus paratum
est a Patre meo. Intus scriptus est, cum dicit : Sede-
bitis super thronos, judicantes duodecim tribus Israel.
Foris scriptus est, cum dicit pro discipulis : Pater ,
sanctifica eos in veritate. Intus scriptus est, cum dicit :
Et ego pro eis sanctifico meipsum, ut sinl et ipsi sancti-
ficati in veritate. Foris scriptus est, cum dicit : Si quis
sitit, venial ad me, et bibat. Intus scriptus est cum dicit :
Qui credit in me, flumina de ventre ejus fluent aque
vive. Foris scriptus est, cum dicit : Qui credit in me,
non in me credit, sed in eum qui misit me. Intus scriptus
est, cum dicit : Ego sum lux mundi. Qui sequitur me,
non ambulat in tenebris,sed habebit lumen vite. Foris

scriptus est, cum dicit : Ego non judico quemquam. C

Est qui querat, et. judicet. lntus scriptus est, cum
dicit : Neque enim Pater judicat quemquam : sed
omne judicium dedit Filio, ut omnes honorificent Fi-
lium sicut honorificant Patrem. Qui non honorificat
Filium, non honorificat Patrem qui misit illum. Foris
scriptus est, cum dicil: Omnis qui me negaverit coram
hominibus, negabo ego et eum coram Patre meo qui in
colis est. Intus scriptus est, cum dicit : Qui autem
me confessus (uerit coram hominibus, confitebor et ego
eum coram Patre meo qui est in colis. Foris scriptus
est, cum Daniel dicit : Aspiciebam , et ecce cum nubi-
bus cali, quasi Filius hominis veniebat. Intus scriptus
est, cum dicit. Omnis populus , tribus ac lingue
ipsi servient. Potestas ejus potestas terna, quod non
au[eretur : et regnum ejus, quod non corrumpetur.
Foris scriptus est, cum Isaias dicit: Ecce éntelligii
.servus meus. Intus scriptus est, cum David dicit :
Quis in nubibus cquabitur Domino? aut quis similis
erit Deo inter filios Dei ? Foris scriptus est, cum ipse
per Salomonem dicit : Dominus creavit me in initio
viarum suarum in opera sua. Intus scriptus est, cum
dicit : Ante colles ego parturiebar. Foris scriptus est ,
cum apostolus dicit : Ut sit ipse primogenitus in mul-
lis fratribus. Intus scriptus est, cum ipse Filius de se
dicit : Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum uni-
genitum daret; ut omnis qui credit in eum, non pe-
reat, sed habeat vitam eternam. Foris scriptus cst,
cum Paulus dicit: Quia Deus Filio suo proryrio non

scriptus est, cum idem apostolus de ipso Filio dicit :
Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei
qui dilexit me, el semetipsum tradidit pro me. Foris
scriptus est, cum Filius de se dicit: Non enim mist
Deus Filium suum in mundum, ut judicet mundum,
sed ut salvetur mundus per ipsum. Intus scriptus est ,
cum Paulus dicit : Gratia vobis, et pax a Deo Patre
nostro et Domino Jesu Christo , qui dedit semetipsum
pro peccalis nostris, ut nos eriperet de praesenti seculo
nequam, secundum voluntatem Dei et. Patris nostri ,
cui est gloria in secula seculorum.

CX VII. Et quia una voluntas et una potestas est
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et Pater misit Fi-
lium, secundum quod minor est : et Filius ipse se

D misit, secundum quod zqualis est : et Pater tradidit,

et dedit Filium, secundum quod minor est : et Filius
tradidit, et dedit semetipsum, secundum quod Patri
equalis est. Sed, ut loquebamur, foris scriptus est
liber iste, cum flagellatur et caxlitur. Intus scriptus
est, cum infirmis sanitatem prxstat. Foris scriptus
est, cum affligitur cruci. Intus scriptus est, cum
paradisum latroni promittit in cruce. Foris scriptus
est, cum spiritum moriens secundum rationem hu-
man:e carnis emittit. Intus scriptus est, cum in pas-
sione sol fugit, dies absconditur, terra concutitur.
Foris scriptus est, cum sepelitur. Intus scriptus est,
cum tertia die sepulcri liminibus remotis erumpit in
lucem. Foris scriptus est, cum apostolis clavorum
et lancez vulneribus ostensis, escam etiam postulat.
Intus scriptus est, cum inter eosdem apostolos clausis
ostiis apparet, qui intra se visus non fuisset

CXVIII. Sed miro modo, cum interior Scriptura
libri magis obscura sit, amplius hominum mentes
turbat exterior. Et videmus illa qux videri per ho-
minem non possunt : ita, συ possunt per hominem
videri, nova ratione non vident. Nam et ipsi Mani-
chzi in Divinitatem credunt : :xqualem Deo Patri
Filium, et eum veram carnem habere non cou(iten-
tur; et mira perversitate, quod vident negant, et
quod non vident confitentur. Invisibilem in virtutibus
recognoscunt; visibilem in homine, quod plus possi-
bile esse debuit, non agnoscunt. Sic Elipandus cum
sua doctrina :qualem Deo Patri Filium confitetur in
divinitate, et eum Dci Filium negat in humanitate:
et sibi eum similem deputat, et insaniendo in tantam
prorupit perversitatem, ut nullam inter se et homi-
nem Dei Filium, Deum verum, differentix faceret dis-
tinctionem, cum diceret : « Et ille Christus, et nos
christi. Et ille adoptivus, et nos adoptivi. Et ille par-
vulus, et nos parvuli. Et ille servus, et nos servi : quia
non per illum visibilia et invisibilia facta sunt.» Mira
perversitate incredulitatis ejus interiorem partem li-
bri confitetur, et exteriorem partem libri negare non
erubescit, cum ex utroque unus sit liber. Et cum ex-
teriorem partem libri negat, et interiorem non habet.
Quia nullus lector sine libro intellectum interioris
libri invenire potest. Nam qui dicit: Solum interior
pars est liber, exterior non est; quid iste vult dicere,

ΠΕΤΕΒΗ͂ ET 5. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

970

videt neget, et illa qu:e non videt confingat, et A Spiritus sanctus. Solus Pater respondit Filio : Εἰ

aperta fronte Ecclesiam illudat ? Sed non potest nos
illudere, quia libri exteriorem partem nobis relin-
quit, et ille vaeuus abscedit. Ipsi et interiorem
partem libri habemus, quí exteriorem partem tene-
tuus, cum beatus Joannes et invisibilem et visibilem
librum, intus et foris scriptum, id est, Deum, et ho-
minem brevi quasi charactere signiflcaverit. Sic
enim ait: Quod fuit ab initio, fratres, quod audivi-
mus. Ecce libri'illius interiorem partem. Aperi nuno
oculos, et vide quid sequitur : Et vidimus oculis no-
stris, οἱ manus nostre palpaverunt. de verbo vite.
Ecce libri pars exterior, qux» oculis et manibus
subjecta hominum et videri et tractari potest. Hane
partem libri exterioris Elipandus ignorat. Ille aper-

clarificai et clarificabo. Hoc non respondit Filius,
nec Spiritus sanctus. Solus Spiritus sanctus super
Jesum baptizatum apparuit, non Pater, neque Filius.
Et hi tres vere tres, quia unum sunt, natura scilicet,
non persona. Et ille Deus, et ille Deus, et ille Deus.
Et ille omnipotens, et ille omnipotens. Quomode
nunc et ille servus Dei, οἱ tu servus Dei, et ambe
unum Deum habetis? Si ita credis ut dicis , non
D:um omnipotentem, sed conservum tuum Jesum
con(üteris; aut certe te exaltas, ut quartus omni-
potens sis; aut certe eum humilias, ut similis
wi sit.

CXX. Sed licet humilis tibi zestimetur, non potest
tibi esse similis, quia et ipsa conceptione humana

tus liber est in tantum, ut etiamsi totus mundus in B multum dissimilis tibi est. llle conceptus de Spiritu

eo voluisset credere, etsi litteras ignorasscet, solum-
modo qui eum imitatus fuisset, nullus perire poterat.
Quod si mendacium dicimus, qui apostoli rustici
qui in eo crediderunt et eum imitati sunt, nullus ex
eis periit, nisi unus filius perditionis Judas, qui eum
non Deum sed hominem credidit? Nam cum Dominus
diceret et crimen in numeros mitteret, unus vestrum
me tradet, ut quem remorderet conscientia, pani-
tentiam ageret, omnes tremefacti dixerunt : Nun-
juid ego sum, Domine ? Et hoc Petrus dixit : Nun-
guid ego sum, Domine? Jacobus dixit : Nunquid ego
sum, Domine? Joannes dixit : Nunquid ego sum,
Domine? Sic et c:xteri dixerunt. Judas vero, quantum
erat superbus et elatus, despectum habuit Dominum
nostrum Jesum Christum. Noluit dicere, Domine :
sed dixit : Nunquid ego sum, Rabbi ? Nunquid ego sum,
mag:ster? Aperte apparet quod non Christus in eo
habitabat, sed ille qui dixit : Jn celum ascendam,
super altitudinem nubium ponam thronum meum ab
aquilone, et ero. similis Altissimo. Cur despectum ha-
buit dicere Domino Dco, Domine, sicut cxteri dixe-
runt : sed dixit : Nunquid ego sum, magister ? Viderat
oculis suis misellus virtutes et mirabilia qu:e fecerat
Dominus, et eum Dominum negat ad faciem. .
CXIX. Videat Ecclesia ne forte et Elipandus de
ipsa doctrina sit, qui despectum habet hominem di-
cere Deum. Si Deus servus est, ergo totius Trinitatis
servus est, quia Trinitas ipse est Deus. Si Trinitatis
servus est, ubi habet Filium Dei, qui natus est de
Virgine, quem angelus annuntiavit Virgini dicens:
Ecce concipies et paries filium, et vocabis nomen ejus
Jesum. Hic erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur.
Ecce Jesum Filium altissimi Patris, non Filium Spi-
ritus sancti, non Filium Filii, quomodo est tecum
servus? 'Tu si servus Dci es, totius Trinitatis servus
es, id est uni Dco, quia tota Trinitas unus Deus.
Et Pater Deus est : et Jesus Filius ejus, qui de Vir-
gine natus Deus est, et ipsa tertia in Trinitate per-
sona Spiritus sanctus Deus est. Ecce Trinitatem ex-
pressam, et tres personas proprie sibi subsistentes.
Jesus Christus, qui de Virgine natus est, non ipse
Pater, nec Spiritus sanctus. Solus ipse dixit : Pater,
clarifica Filium tuum. Hoc non dixit Pater, neque
PavrnoL. XCVI.

sancto, non de virili semine, solus sine peccato.
Tu vero de virili semine, de massa pervitionis, et
concupiscentia utrorumque parentum. Et natus de

Touliere in peccatis conceptus et in peccatis natus.

llle inter homines solus natus de virgine, et solus
sine peccato conceptus, et solus sine peccato natus.
llle solus plenus Spiritu sancto : tu fortasse, aut
ego, aut quilibet, si accepiinus, de ipso accepimus.
Quia sie ille accepit, ut nos omnes de illo accipia-
mus. ]lle ad plenitudinem, nobis vero quantum dare
jubet.

CXXI. Sed tu dicis : Ego quod dico, tantum de
homine dico. Et ego nunc quod dixi, tanuun de Βρ-
mine dixi. Sed neque in quo homo est, nullus ap-

C gelorum similis ei est; sed neque homo, qui de

muliere natus est. Dictum est de Joanne quod ma-
gnus erit coram Domino. Dictum est de Christo :
Hic erit magnus, sed non coram Domino, quia ipse
Jesus est magnus Dominus noster, et miagna virtus
ejus : et sapientie ejus non est numerus. (Quomodo
poterit esse Jesus Christus cum christis, et adopti-
vus cum adoptivis, parvulus cum parvulis, et servus
cum servis? Tanta controversia, interiorem partem
libri unius, quod est incomprehensilile et invisibilo
comprehendere ; et quod est visibile et comprehen-
Sibile non videre, sed publice negare. Ὁ cxcitas!
O ignoratio veritatis! O nimiam elationem et sui
damnandam presumptionem! Isti sunt. qui Deo ipsi
se prieferunt sic credendo. Et si isti in carne consti-

D tuti. adhuc exspectant resurrectionem, et spirituali-

ter se vivere profitentur, qui tantum homines sunt,
et ἃ Deo facti sunt:et ista possint habere, post
mortem a Deo acceperunt : et Deum 86 hominein
facere potuisse non credunt. Minor enim sine dubic
ab istis Deus est, si quod isti possunt ille non potujt.
Nam si isti possunt in carne constituti alienam
capere naturam , cur ille in carne positus suam
servare non possel, videlicet, ut semper Deus sit,
nec corruptelz admistus carnis human: incipiat ease
corruptus? Mira disputatio veritatis! dum vult Deum
honorare, dijudicat. Majoris enim virtuus est obti
nere interna substantia deitatem, quam Deum spi-
ritualiter in deitate durare. Quid ergo mirabor in
3t

971

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. -

5

972.

Deo, nisi quod cum hómo esse dignatus sit, tamen A per vivus, quia ex utroque unus est liber intus δὲ

in bomine, qaod Deus esset, apparuit ? Hoc est mi-
fabile, hoc est singulare. Nam hominem tanuun
credere nihil est admirandum, quia omnes homines
tantam homines sunt. Et ideo mirabile non est quia
unus alterutn de se intelligit quod tantum homo sit.
Sed hoc est Christianis mirabile quod homo Deus
verus est Jesus, secundum Prophetz dictum, qui ait :
Lapidem, quem reprobaverunt adificantes, hic factus
est in caput anguli. A Domino factum est istud, et est
mirabile in oculis nostris. Non quod iste destitit esse
quod fuerat : sed quod carnem fecit esse quod Deus
est, et vere homo, qui de Virgine natus est, ipse est
Jesus Dei Filius, qui sub:Pontio Pilato est crucifixus
et sepultus, ex utraque natura : non duo, sed unigeni-

foris scriptus.

CXXIV. Foris scriptus est, cum ipse per David
dicit : Ego dormivi et quievi. Intus scriptus est,
eum ipse dicit: Et ego reswrrexi. Foris scriptus
est, cum ipse de Patre dicit: Quoniam Dominus
suscitavit me. Quia et Pater eum suscitavit, in quo
minor est Patre. Et Filius ipse se suscitavit, in quo
vqualis est Patri. Sicut et ipse se misit, in quo
zqualis est Patri. Et Pater eum misit in hunc mun-
dum, in quo minoratws. venit paulo minus ab ange-
lis. Sic et caotera hujusmodi similia debet scruta-
tor sanctarum Scripturarum interpretari testimonia,
ut ex utraque substantia nunquam dividat personam.
In Domino igitur Jesu Christo Deo et bomine, au-

tus est Dei Filius. Et ipse qui est unigenitus Dei Fi- B ctore ac redemptore nostro, sicut unam absque du-

"lius, ipse est primogenitus in maltis fratribus. Et quia
unigenitus et' primogenitus dux nature sumt : sed
propter susceptorem suum unigenitum Deum, et ipse
homo unigenitus dicitur, quia in eo est unigenitus.
CXXH. Denique diversitas diversarum naturarum
-in locutione Evangeliorum ostenditur. Fidei igitur
nostre non convenit ut credamus quod Jesus men-
-tiatur, quia sine dubio est veritas. Et ex utraque
"matura ipse confitetur, et ab ipsius ore didicimus
-quod dicimus. Et utrasque naturas ipse sibi proprio
ore manifestavit. Dicit pro divina : Ego sum. Dicit
pro humana : Ego sum. Nonnunquam dicit : Ego et
Pater unum sumus; divina est. Cum vero dicit : E30
sum via. Et, Ego in nomine Patris mei veni, et non

me recepistis; humana est. Et in illa de se dixit. 6

Sic et cum dizit : Qui tme misit, mecum est, neque me
dereliquit. Et alio loco : Deus, Deus meus, quare de-
reliquisti me? Et in illa dicit : Qui me misit. Et in illa
dicit : Quare ime dereliquisti? ln ambas naturas me
et me. Nam cum dicit : Me dereliquisti, humana est.
«Quia Deus hominem susceperat, οἱ ipse hoino inori
habcbat. Et divinitas, qu: vita erat, exsul erat a
morte. Ideo per inortem crucis relinquendus erat
usque ad resurrectionem ipsius. Non quod divinitas
relinqueret carnem suam, sed quod non moritura
erat cum earne sua. Quia sic in sepulcro carnem
suam coimonendo * deseruit, sicut iu utero Virginis
connuascendo formavit. Fidei ergo nostr:e sic conve-
' nit, ut homo Filius dicat : Qware me dereliquisti?
Et θεοὺς Filius, qui cum Pater zequalis est, dicat:
()ni mz misit, mecum est : nec me dereliquit.

CXXIH. Et cum ex utroque unus sit Filius, ca-
vendum est ne aliquis dicat: lomo mortuus, et
Deus eum excitavit. Hoc illi dicunt qui secundum
carnem eum pridicant adoptivum, et secundum
divinitatem proprium. Sed ipse Dominus mendaces
eos redarguit, cum Judeis dixit : Solvite templum
hoc, et in triduo. suscitabo illud (Joan. xa, 19). Non
dixit: Solvite templum quod Pater suscitet, sed
Ego suscitabo illud ; quia non cst alius qui moritur
ct alius per quem mortuus resurgit, sed ipse unus
mortuus est Christus. Et ipse mortuus et ipse sem-

a Videtur deesse negatio non.

bitatione personam, ita duplicem constat esse
substantiam : quam sermo divinus singulariter in
lege distinguens, ita loquitur ad Judzeos, cum ritum
carnalium sacrificiorum cum mysiicis ac spiritus-
libus traderet sacramentis: De agno cum capite εἰ
pedibus comedetis, οἰ intestina. ejus. vorabitis. Ad
lec si exteriorem littere sonum interroges aut is-
telligas, indignum tante majestatis precepio fuit,
ut vilissimos edacis populi cibos caput cum pediLus
conjungi et intestina purgari Spiritrs sanctus or-
dinaret. Et idco nunc intestina ipsa, id est latentia,
interrogemus. Sub littere carne mysteria. Agnus
ille est absque dubio, de quo Joannes Baptista pro-
Duntiat: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata
mundi. ln quo agno per caput divinitatem, per pe-
des humanitatem oportet intelligi. Da. in symbolo
capitis eminentiam. Credo, inquit, in Filium ejas
Jesum Christum Dominum | nostrum. Da terrenam
in pedibus humilitatem. Qwi conceptus est de Syi-
ritu sancto. Natus ex Maria virgine. Passus. sub
Pontio Pilato. Crucifixus et. sepultus.

CXXV. De quibus a;sque dubio pedibus sapicu-
tia Salomonis insinuat : Et figulus, inquit, pedikas
vertens rotam (Sap. xv, 7). Et quid est figulus,
nisi ille qui nos de terre plasimator limo esse jus-
sit ex nihilo? Quid pedibus, nisi assumpti hominis
disciplinis orbem totum ad salutaria instituta con-
vertit? De qua rota in psalmo legimus : Voz te-
nitrui tui in rota, id est per rotam mundi vox Evan-
gclii procurrit. De qua humana substantia in sexa
gesimo septimo psalmo : Ut intingatur pes twus ia.
sanguine : lingua canum tuorum ez inimicis ab ipes.
Ut intingatur , inquil, pcs tuus, id est, homo a9
sumptus in sanguine. Non enim natura coolest
cruc:s sensit injuriam, sed per conditionis humanas
in sanguine passionis intinctus est. In illo emim
patibulo nihil pertulit Deus patenti sensu, sed
pertulit eompatientis affectu. Nihil pertulit pro ἄ-
versitate, sed pro unitate persona. Nihil Deus pre
infirmitate passus est, sed pro dignatione compos
sus est : Qui tibi esurienti alimoniam porrigens, per
Evangelium clamat de coelo: Esurivi et dedistis mill

913

HETERIT ET. S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. I.

9!

manducare, sitivi et. dedistis mihi bibere. Quia ca- A ceptio, quxe Deum bominem fecit, et homineut

pat se in membris suis pasci atque vestiri, pro
persons, ut diximus, unitate pronuntiat. Ut intin
gatur, iuquit, pes (uus ín sanguine ; lingua canum
tuorum ἐς inimicis ab ipso.

CXXVI. Quando vel quomodo lingua canum Chri-
sti tincta est sanguine, scire debemus. Canes ita-
que Judxi sunt, qui contra veritatem blasphema
voce latrabant, Quorum lingua canum tunc absque
dubio sanguine tincta est Salvatoris, quando furente
in 86 diabole clamaverunt : Sanguis ejus super nos
et super filios nostros. De quo Dei sanguine sub
certo Dei hominisque diserimine, in apostolorum
Actibus legimus : Attendite vobis et wniverso gregi
cestro, in quo vos. Spiritus sanctus posuit. apogjolos

Deum, et ex utroque unum Christum. In bis duo
bus substantiis venturum ad terram Denm isaiae
propheta eximius protestatur : Rerate, celi, desuper,
εἰ nubes pluant justum. De homine vero mox sube
didit: Aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Quia
utique in Mariz virginis corpore mundissimam tere
ram celesti germine fecundavit. Beatus. quoque
Job, qui non solum adesse presentiam Redempto-
ris, sed eliam passionis prasignavit; ita dicit: Rur«
sum circwndabor pelle mea, et in carne. mea videbo
Dominum (Job xix, 26; 27), Qux. sententia duplicis
intelligente luce przfulget, id est, in Christo et
Ecclesia Job przfiguravit Ecclesiam :. δὲ in earne
sua repromittit resurgere, et Deum hominem fa«

regere Ecclesiam Dei. Et cujus Dei Ecclesiam sub- B ctum in carne sua, qua ipse erat, eognoscere. Quis

sequens sermo demonstrat, ita dicens : Quwam ac-
quisivit sanguine suo. Aperte hie, sub nomine dei-
tatis et sanguinis, coelestia et humana sociavit.
Ecce agnum figuraliter Christum pronuntiat Scri-

sicut caro Job nullus alter crat nisi Job, ita caro
Dei Verbi nullus alter erat nisi Deus. /n carne mea
videbo Dominum, id est, in carne in qua sum, in
ee resurreeturus sum. Hoc enim sequens sermo

ptura sacra. Et in capite agni divinitatem. Christi,, confirmat, dicens: Quem: videbo ego ipse, et non
et in. pedibus agni humanitatem Christi intelligere — aliws, et oculi mei conspecturi sunt. Hoc in sua per:
Spiritus sanctus przordinavit. Et unus agnus, qua sona de tota Ecclesia dixit, quod futurum adhuc
temeritate dividitur a te? Si secundum caput est — posi resurrectionem erit; De Christo vero, quod
alter agnus, et secundum pedes alter, quomodo est suam carnem in eo recognosceret, οἱ carnem el
unus Agnus, qui tollat peccata mundi ? Nam si di- — divinitatem unum Christum Deum agnosceret, supe«
vidis eum, jam nec duo agni sunt, nec unus. Jam — rior intellectus hoc continet, quod ἐπ carne swa,

jn hoc agno non poterit illudere Ecclesiam Dei.
Aperte lupus apparuisti, quia agnus te superavit.
Agnus iste vires tuas confregit. Aguus iste predam
quam tenebas excussit, et argumentationes philoso-
phis tux simplicitatis suze innocentia omnino dele-
vit. « Iste est Agnus immaculatus, qui quotidie,

id est, in fragilitate conditionis 80:5, hominem
Deum viderct.

CXXVIH. Hanc ergo diversitatem ex hoc quoque
intelligere apertum est. Alia est enim illa nativitas
vel natura, in qua, juxta Apostolum, factws ez
muliere, factus sub lege; alia, qua ἐπ principio

ut beatus Andreas ait, in altare crucis sanctificatur. — erat. Verbum, Deus apud Deum; alia, qui creatus
Cujus carnes postesquam omnis populus credentium — €x Maria humiliatur in terris; alia, in qua sine
manducaverit, et ejus sanguinem biberit, agnus, qui — iBitio manens, creavit celum et terram, secune
Sacrificatus est, integer perseveratetvivus. » Et cum — dum quam regulariter intelligitur Christus, quz
vere sacrificatus sit, et vere carnes ejus sint man- — omnia quidem ipse est per similitudinem, sed non

ducate a populo, et vere sanguis ejus sit haustus,
tamen, ut dixi, integer manet, et immaculatus, et
vivus. Tu vero, supra quam fecisti, noa dividas
Agnum.

CXXVII. Sed si vis dicere quomodo quotidie oc-
ciditur, aut quomodo caro ejus quotidie comeditur

omnia ipse est. per proprietatem. Trahit enim no-
minum species de inferioribus rebus, ut facilius
intelligatur. Dicitur enim modo leo, modo agnus,
modo panis, modo vilis. Sic et cxtera, id est, flos,
vla, ostium; petra, mons, lapis singularis, lapis
offensionis, fundamentum, ovis, aries, hwdus, vi-

el sanguis ejus bibitur, et quotidie vivit occisus, Ὦ 85, serpens, vermis, aquila. Hx»e omnia Chri-

àssume formam discipuli, ut possis doceri quod
quxris. Quod si hoc abusive, ut consuetus es, tu-
létis, non agnum, sed temetipsum dividis. Nam
€um hunc Ágnum Ecclesia in medium protulerit, et
τὰ dixeris : Adoptivus est secundum pedes ct nequa-
«uam secundum caput, jam hic illusio tua non
valebit. Quare? (uia una persona et unus Agnus
món poterit ex parte esse proprius Filius, et ex
parte adoptivus, id est, et parte filius et ex parte
πο flus, et ex parte Deus et ex parte non Deus.
Non dividas, non rumpas, non scindas. Omnibus
iateger abundat. Omnibus solus sufficit. Et tamen
licet dividere coneris, eum dividere non poteris.
Ínseparabilis unitio est. Talis facta est illa sus-

stus secundum similitudinem intelligendus est, non
per proprietatem. Proprietatem, si qusras a me,
quid sit Christas ; Deus et homo est, una persona.
Quia in principio erat. Verbum, et Verbum erat apud
Deum, εἰ Deus. erat. Verbum. Ecce suarb proprie-
tatem.

CXXIX. Si quxras a me de ejus incarnatione,
dicimus suam proprietatem. Filius unicus est de
Patre in ternum ab zíerno genitus, zqualis gí.
gnenti, per quem facta sunt omnis: cum Patré
incommutabilis et accepta forma hominis non mu-
tatus. Ex incarnatione filius homi, et Filius
Dei. lloc totum quod dixi, non similitwdo, sed. res
est: id est, per proprietatem Christus Dei Filiug

'g15

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. DEATUS.

970

.est. Nam illa qwe supra. memoravimus, similitadi- À intentio est. Et porro pauci intelligunt, nec íntel-

nes Christi sunt, nen ipse Christus est. Per simi-
litudinem Christus multa est qux per proprietatem
non est. Si autem proprietates discutias rerum
quas videre consuevisti, nec leo est Christus, quia

fera non.est. Nec agnus est, quia pecus non est.

Nec panis, quia de herba natus non est. Nec vitis,
quia arbor non est. Nec flos, quia semen herbe
non est. Nec via, quia animalia bruta per eum
nou ambulant. Nec ostium, quia non eum faber
fecit. Nec mons est, quia sylva non est. Nec petra
est, quia durus et sine sensu non est. Nec lapis
angularis est, quia non ab insiructore compositus
est. Nec lapis offensionis est, quia non viam occu-
pavit. Nec ovis est, nec aries, quia pecus cornu-
tum non est. Nec hzdus est, quia de capra non est.
Nec vitulus, quia de vacca non est. Nec serpens,
nec vermis est, quia reptile non est. Nec aquila est,
quia volatile non est. Dicitur et pastor per simili-
tudinem et liber; sed pastor non est, quia custos
ovium quadrupedum non est. Nec liber est, quia
non ex pellibus ovium ab scriptore compositus est.
Sic et c:etera hujusmodi similia, qu: per ista parva
prudens lector intelligere quxerat. [Forte, queat]
quid sit. Christus per proprietatem, aut quid intelli-
patur per similitudinem.

CXXX. Nam leo dicitur pro regno et fortitu-
dine. Agnus propter innocentiam, quia mansuetus
venit. Dicitur enim panis, quia caro est. Vitis, quia
sanguine ipsius redempti sumus. Flos, quia electus
est. Via, quia per ipsum ad Deum imus. Ostium,
quia per ipsum ad Deum ingredimur. Mons, quia
fortis. Petra, quia firmitas est credentium, Lapis
angularis, vel quia duos parietes * ediocise, id est,
Judaicum populum et gentilem ad fldem venientes
in unam fa;ricam Ecclesi: jungit ; vel quod pacem
in se angelis et hominibus facit. Lapis offensionis
dicitur, quia veniens huiuilis offenderunt in eum
Judxi, vel increduli homines, ct factus est petra
scanduli, sicut dicit Apostolus: Judaeis quidem
scandalum. Fundamentum autem ideo vocatur, quia
fides in. eo firmissima est, vel quia. per eum Eccle-
sia catbolica constituta est. Ovis, propter patien-
tiam. Aries, propter principatum. lÍxdus, propter
similitudinem carnis peccati. Vitulus, pro eo quod
pro nobis est immolatus. Serpeus, pro morte et
sapientia. Vermis, quia resurrexit. Aquila, quia
post resurrectionem ad astra remeavit. Pastor,
quia custos hominum. Liber, quia in eo sunt
omnes thesauri sapientig el scientie absconditi. In
sapientia intelligitur omnis plenitudo divinitatis, id
est, sua οἱ Patris et. Spiritus sancti. In scientia
intelligitur omnis plenitudo humanitatis nostra,
quam ipse solus Filius suscepit ex Virgine, in quo
habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Nam
cum plerique legunt huuc librum, et omnes au-
diunt, multi multa de eo suspicantur, οἱ diversa

ligent omnes impii. Porro docti intelligent, quia
clausus liber est, et signatus, et publice, et mani-
feste apertus. Et nisi se ipse exposuerit, nullus
eum poterit intelligere — incredulus. Credentibus
enim aperitur, et non credentibus clauditur. Hine
per Danielem dicitur : Claude sermonem, et signa
librum. Per Joannem quoque in Apocalypsi, in pri-
ma parte libri dicitur : Signa que locwia sunt ae-
ptem tonitrua, el ne ea scripseris. ἴῃ fine vero libri
ait: Ne signaveris verba prophetie libri hujus. Quid
hoc est, nisi quod appropinquante mundi fine su-
perna scientia aperitur, οἱ proficit, et latius cum
corpore excrescit ?

CXXXl. Hinc namque per Danielem dicitur : Per-

B cronsibun: plurimi, et multiplex erit scientia. Jam et

sicut supra diximus, Joanni in propria parte reve-
lationis angelus dicit : Signa, que locuta sunt septem
tonitrua. Cui tamen revelationis ejusdem fine przcipit
dicens : Ne signaveris verba prophetie libri hujus.
Ecce librum, et signatum, et clausum et revelatam,
manifestum atque apertum, et non signatum. Pars
quippe revelationis in capite libri signari przecipi-.
tur, finis vero libri signari prohibetur. Quia quid-
quid in sanct» Ecclesie przedicatione iu primordio
latuit, finis quotidie ostendit. Quia sicut uniuseu-
jusque hominis ab infantia usque ad senectutem
setas describitur. Parvula quippe tunc erat, cum a
nativilate recens verbum vite. przedicare non pote-
rat. Hinc. enim de illa dicitur: Soror nostra par-
vula est, et ubera non habet, quia nimirum sanct.
Ecclesie priusquam proficeret per incrementa vir-.
tutis, in(irmis quibusque auditoribus praeberi non
potuere ubera praedicationis. Adulta vero Ecclesia
dicitur, quando Dei Verbo. copulata, repleta san-
cto Spiritu, pradicationis mysterium in filiorum
conceptione fetatur, quia quos exhortando conci-
pit in convertendo parit. De hac ejus xtate Domi-
no dicitur : Adolescentule dilexerunt te. Universa
quippe Ecclesie, qux unam catholicam faciunl,
adolescentule vocantur. Non jam vetustz per cul
pam, sed novelle per gratiam. Non senio steriles,
sed xtate mentis ad spiritualem congrux» fecundi-
tatem. Tunc ergo cum in diebus illis Ecclesia

D quasi quodam senio debilitata, per praedicatione:

filios parere non vult, reininiscitur fecunditauis
antiqux, dicens illum Job versiculum : Sica [fui
in diebus adolescentie mem, quando secreto Deus
erat. in tabernaculo meo. Quamvis post eosdem dies
quibus deprimitur, jam tamen circa ipsum finem
temporum grandi pr:zdicationis virtute roborator..
Nain susceptis ad plenum gentibus, omnem Israeli-,
ticum populum qui tunc inventus fuerit, in fkei
sinum trahit. Scriptum quippe est : Donec plenitud).
gentium intraret ; εἰ sic omnis Israel salvus fieret
(Hom. xi, 25, 26).

CXXXI. Sed ante illa tempora erunt dies in qui-

. * Videtur a διοιχέω, quod est administro, rego, ordino, dispomo, derivasse ἐδιῴώκησε, et Latinis cha-

racteribus, ediociee.

977

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. 1.

918

bus ab adversariis paululum videtur oppressa, cum A netralibus h:ereticorum, sed quod ab Orícute usqne

et dies adolescentiz reminiscitur, dicens : Sicut fui
in diebus adolescentim mec, quando secreto Deus erat
in tabernaculo meo. Quid in hoc loco tabernaculum, nisi
Secretum mentis, nisi quietudo animi, nisi vita con-
templativa sine persecutione aliqua? Attamen cum
la fine sxculi coeperit Ecclesia persecutionibus flu-
etuare, quietudinem mentis habere non poterit. Tunc
reminiscitur illud quod per semetipsam Veritas in
Evangelio dicit: Surgent psewdochristi εἰ pseudo-
prophete, et dabunt signa magna εἰ prodigia, ita «t
in errorem mittantur, si fieri potest, etiam electi. Nunc
autem fideles nostri mira faciunt, cum perversa pa-
tiuntur ; tum autem et perversa paliuntur sancti, et
miracula men faciunt. Tunc vero przdicatores Anti-
christi, id est hzretici, etiam cum perversa inferunt,
mira facturi sunt. Pruinde nos admonet, dicens: Si
ergo dixerint vobis : Ecce in deserto est Christus, no-
lite exire. Ecce án penetralibus, nolite credere. Ac si
aperte diceret: Si quis promiserit vobis quod in de-
serto gentilium et in philosophorum degmate Chri-
$tus moretur, aut in hzreticorum penetralibus, qui
Dei pollicentur secreta , nolite exire : nolite credere ;
sive quia persecutionis el angustiarum tempore, sem-
per pseudoprophete decipiendi inveniunt locum. Si
quis sub nomine Christi se jactare voluerit, non sta-
tim accommodetis fidem. Sicut enim fulgor exiit ab
Ürtnte, et paret usque. in. Occidente, ita. erit et ad-
tentus Filii hominis. Nolite exire, nolite credere, quod
Filius homiuis, vel in deserto gentium sit, vel in pe-

ad Occidentem fides cjus, qux ab apostolis tradita
est, in catholicis Ecclesiis fulgeat.

CXXXHI. Nam et hoe pretermittendum non est,
sed coram omni Ecclesia tam sapientibus quam rus-
ticis preedicandum, quod secundus adventus Salva-
toris non in humilitate, ut prius, sed in gloria de-
monstrandus sit. Stultum est itaque eum in parto
loco vel in abscondito quzrere, qui totius mundi lu-
men est. De ipso enim legimus: Deus manifeste τ6-
nie, Deus noster, et non silebit. Ignis ante ipsum ar-
debit, et in circuitu ejus tempestas valida. Intellige et
bic utriusque substantie proprietatem ; in veritate
assumpti corporis venturus creditur, et Deus voca-
bitur. Adfuit infirmitate absconditus, aderit in vir-

B tute manifestus. Ignis, inquit, ante eum ardebit ; el

inflammabit in circuitu inimicos ejus. Cum talis reve-
rentia presentis erit futura, puta qualis erit forma
sententi:ze ? Ille quidem redditurus est quod promisit,
sed exacturus est quod redemit.

CXXXIV. Et ideo totis per adjutorium suum viri-
bus enitamur ut quidquid contulit judicatus integrum
in nobis inveniat judicaturus. Et ideo si cum fide,
cum justitia, cum misericordia, cum charitate ct cum
castitate viventes, in ejus timore manserimus, ma-
(e:um jam numerum suorum pignus tenemus. Dabit
absque dubio regnum suum. Dabit qu: sua sunt
nobis, qui seipsum dignatus est offerre pro nobis.
Ámen.

LIBER SECUNDUS.
DE CHRISTO ET EJUS CORPORE, QUOD EST ECCLESIA

ET

DE DIABOLO ET EJUS CORPORE, QUOD EST ANTICHRISTUS.

I. Scripsimus * crimina tua, quibus nos hxreticos (j ctorem, novellum archiepiscopum, et nos Libanenses

οἱ ignaros fidel atque Antichristi discipulos pronun-
tare non cessas, hunc apologelicum ; non panegyrico
wore. allocutionis mendacii, nec obscuritatibus fu-
mosorum eloquentix: sermonum, sed puris sensibus,
ut omnes qui audierint intelligere possint. Apologe-
ticum est excusatio in quo accusantibus respondetur
Án defensionem sui. Et ideo criminantibus respondi-
"mus, et nos ab hzxresi purgatos, Deo illuminante,
invenimus. Panegyricum, et licentiosum et lascivio-
sum genus dicendi, in laudibus regum, in cujus com-
positione multis mendaciis adulantur. Non enim nos
mendacium in apologeticis nostris in laudem cujus-
libet regis terreni composuimus, sed fidem veram,
quam ab ipsis discipulis Veritatis hausimus.

indoctos et hxreticos atque Antichristi discipulos
Ileterium et Beatum przdicent ; οἱ quia ex utraque
parte contentio exorta est ct fides diversa profertur,
non solum fama, sed etiam ignominia nobis a te ir-
rogatur. Fama enim tam in bonam quam ipn malam
partem intelligitur. lgnominia vero nunquam nisi
semper in malam partem vertitur. lgnominiam di-
ctam, eo quod desinat habere honestatis nomen is
qui in aliquo crimine deprebenditur. Dicta est autem
ignominia quasi sine nomine, sicut ignarus sine scien-
tia, sicut ignobilis sine nobilitate. lloc quoque infa-
mia dicitur, quasi sine bona fama. Et ideo ignomi-
niam nobis cum mala fama przxdicos, ut sine diffo-
rentia solus tu videaris in Ecclesia habere bonam

H. Sed quia libelli tui, in quibus nos bzreticos esse D famam. Certe tua jam et nostra talis est bona fama ;

fateris, Jam per publicum in diversis terrarum vul-
gati sunt partibus, ut omnes qui eos legerint secun-
dum fidem tuam, te catholicum Toletani sedis do-

* Forte deest ob vel proptcr.

et non ab alio, sed a te solo additum est, et infa-
miam, id est, ignominiam, ut qui nomen non liabue-
runt, ad meam comparationem, nomen habere nom

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

possunt. Haec fama est per publicum, et certe sine Α riam quisivit, quia a semetip o locutus est. Proinde

eausa nulla fama potuit esse. Fama autem dicta a
fando, id est a loquendo, quia loquendo pervagatur
per traduces linguarum perstrepens auribus audien-
fium. Est autem nomen et bonarum rerum , ut dixi-
mus, et malarum. Cum et ista sit utraque fama, sive
jua, sive nostra, incerta est. Et ideo famzg? nomen
jocum non habet, quia fortasse mendax fama est,

ἡ adjiciens multa, vel minuens de veritate. Veritas

£nim inter utraque sibi sola sufficit, quia nec addi,
nec minui potest. Qu:xe tandiu fatigatur, quousque
comprobetur. Et cum probata fuerit, cessat esse,
nt exinde res nominetur, non fama. Semper mendax
tum mepdacio deficit. Non poterit mendax esse abs-
(juc mendacio, quousque flnxerit mendacium. Nam
rum dimiserit mendacium, desinit esse mendax. Men-
gacium nibil aliud est nisi absentia veritatis. Mendax
vero substantia est, mendacium antem non est sub-
gtantia, sed qualitas in substantia. Omnis ergo sub-
stantia quz a Deo bono creata est, bona est. Vitium
yero non est a Deo creatum, sed a diabolo inventum.
Nam Deus Pater genuit veritatem Filium : et natus
est Veritas de Veritate, id est, substantia de substan-
fia. Et ambo simul una substantia, sicut ambo simul
pna veritas. Diabolus vero substantia est bona crea-
fa, quia omnia que fecit Deus bona sunt valde. Ar-
bitrio sug factus est diabolus, non Tiei conditione.
Ipse est auctor mepdacij, quia genuit mendacium.
Et quia mendacium genuit, pater mendacii est. Noa
enim, ut supra diximus, mendacium substantia est,

sed tantum qualitas, Solus tamen diabolus subsfan-
Jia est, quia pater qualitatis est, non substantiz.

Ill. Et quid est qualitas? Quia facit unumquemque
fualis sit. Etenim in corporibus qualitas et quantitas.
Qualitas est corporis, quz facit eum album aut ni-
grum. Quantitas vero, longum aut brevem. Ac per
hoc in corporibus est qualitas, qu:e refertur ad co-
lorem; quantitas, ad mensuram. In spiritualibus vero
rebus qualitas est sine quantitate, ut cum dicimus :
angelus est. Et quia angelorum honorum et malorum
substantia est, discernimus eum In qualitate, cum
dicimus, angelum bonum, et angelum malum. Ange-
jus bonus non a se est bonus sicut Deus, sed adh:e-
rendo bono Deo fit bonus. Angelus autem malus non

Dominus in Evangelio ait : Qui loquitur mendacium
de suo. Et qui a semetipso loquitur, propriam gloriam
quarit. Ego non quero gloriam meam, sed ejus qui
me misit. Jam diabolus, qui pater mendacii apparuit,
ex ipso mendacio primum in paradiso hominem de-
cepit, dicendo contra praeceptum Domini : Eriris sic-
ut dij, si comederitis de ligno illicito. Hoc menda-
cium non ab homine inventum est, sed ἃ diabolo.
Jam homo quod fecit non a se didicit, sed a diabolo
instigatus accepit. Jam filius diaboli factus est per
mendacium, quia ipsum mendacium patrem habel
diabolum. Ex hoc mendacium propinatus est genus
humanum. Et nunc in Ecclesia omnes qui sunt men-
daces, ex ipso spiritu erroris accipiunt, ut sint men-
daces. Et qui veritatem proferunt in Ecclesia non a
se sunt veridici, sed a Veritate accipiunt unde verl-
tatem proferant.

IV. Jam supra diximus quia veritas Pater genuit
Filium veritatem, et hoc quod est substantia Pater
genuit substantie sue Filium pcr quem omnia
condidit. Et ideo non est a semetipso Filius Deus,
sicut Pater a semetipso est Deus : sed hoc quod est

: ab alio, id est a Patre, non a se est. Diabolus vero,

cum a Deo bono bonus esset factus, genuit menda-

cium, non nature suz filium quod erat substantia,

sed qualitatem in substantia, ut ipsa qualitas non
possit alibi accedi, nisi in substantia, quod est bo-
num. Ác per hoc, bonum potest esse sine malo,
malum sine bono esse non potest, quia nullum ma-
lum substantia est, nisi tantum privatio Loni. Sieat
tenebrz: nulla substantia est, sed tantum absentia
lucis. Sicut mors nulla substantia est, sed tantum
absentia vitze. Sicut fames nulla substantia est, sed
tantum absentia cibi. Sicut nuditas nulla substantia
est, sed tantum absentia vestimenti. Sic superbia
nulla substantia est, sed absentia humilitatis. Sic
discordia nulla substantia est, sed absentia charita-
tis. Sic iracundia nulla substantia est, sed absentia
patieutiz;. Sic quoque mendacium nuila substantia
est, sed absentia veritatis.

V. Dicis certe quod ego sum spiritus ille mendax
erroris. Cum h:ec dicis, patule datur intelligi quod
te veracem esse profiteris, cum ne mendacem dicis.

2 bono Deo, sed a se est malus. Quod substantia est, p Dicis enim Fideli tuo, quod puto ille tibi jam notue-

ἃ bono Deo est. Quod autem malus est, a se tantum
malus, non ἃ bono Deo malus. Et unde effectus est
malus, nisi non adhzrendo Deo effectus est malus ?
sicut e contrario angelus bonus adhzrendo Deo est
bonus. Unde ergo non adhzesit Deo diabolus, ut esset
bonus, nisi quia mendax est ?* Ab initio enim men-
das (xit, secundum Domini dictum, et in veritate nun-
quam stetit, Veritas enim Deus est, ut supr diximus:
In qua veritate stare contempsit. Mendacium finxit,

quia quod Deus possidebat per naturam voluit ille
hoc apprehendere per rapinam, dicens : Ero similis
Altissimo. Et ideo mendax, quia de suo dixit, de suo
composuit, de suo fioxit, a semetipso didicit quod
uixit. Et quia a semetipso didicit, ideo propriam glo-

rat : « Sed quía audivi quod przcursor Antichristi
in medio nostri apparuit, quia illum jam patum ἃ»-
nuntiat, quzeso ut perquiras ab eo ubi, aut quomodo,
aut quando natus est spiritus ille mendax propheta-
rum qui in eo loquitur, nos sollicitos [tertos) red-
das. » Multi enim intelligunt, qui legunt nebulam
verborum tuorum qu: sub allegoria scribis, ut fat
quxstio inter interpretes, et. te, tanquam novum
prophetam, zenigmatice locutum explanent. Quod si
inveneris laudatores tuos qui possint multa opina:
tive configere ut configis, et adulantes, more pane
gyrico, tibi respondeant solum, quia contra nos, ul
agis, agant, doctores peritissimi a te comprobegtur,
licet mendacium loquantur. Et unde hoc scis quoa

HETERI| ET S. BEAT! AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. Il.

precursor Antichristi sum, qui specialiter a te de- Α Christum Filium Dci publice confitemur. Et qui ita

notor ? Jam dicis : «In medio nostri apparuit. » Et
quid est medio vestri, aut quanti estis, in cujus me-
dio sum? Debes nominare et speciem partis tu:e,
sicut speciem partis Antichristi. Hoc nomen Anti-
ehristí unum sonat, sed multi sant, et in Ecclesia
fuerunt, et de Ecclesia exierunt. Nihil enim aliud
est nomen Antichristi nisi contrarius Christo. Et
cum contrarius invenitur Christo, apparet esse
mendax. Et cum mendax apparuit, apparet esse
fllius diaboli. Et omnis mendax fllius "diaboli,
quia diabolus, ut supra diximus, pater est men-
dacii.

VI. Requiramus nunc qui est mendax. Joannes
apostolus dicat. Sic enim ait : Omnis qui confitetur
quod Jesus non est Filius Dei, mendax est, et ipse
est Antichristus. Tu dicis quia Jesus non est Filius
Dei. Et quis est Jesus, nisi homo ille qui de Virgine
matus est? Ecce qui hunc Jesum negat esse Filium
Dei, Antichristus est, et mendacium loquitur, quia
emnes credimus quod Jesus Filius Dei est. Vide tu
Bunc quis est precursor Antichrisü qui in medio
vestri apparuit. Quomodo apparuit qui natus fuit?
Antequam nasceretur, precursor Antichristi. Post-
quam vero natus fuit, jam non est przcursor, sed
Wpse est Antichristus. Quid est nativitas ejus, nisi
apparitio ejus? Et quid apparitio ejus, nisi mani-
festatio ejus? Et quid est manifestatio ejus, nisi pr:e-
dicatio ejus? Antequam praedicaret, przcursor erat
Antichristi, quia noluit Christum intelligere ut bene

non crediderit ut credimus, ipsum esse Antichristum
non dubitamus. Non ipsum per speciem qui venturus
est, sed ipsos quos apostolus Joannes dixit : Nwnc
in Ecclesia Antichristi multi sunt. Ex nobis exierunt,
sed non erant ex nobis, id est, in fide Bostra non
erant. Quod si fuissent ex fide nostra, permansissent
utique nobiscum. Et ideo antichristi appellantur ab
Antichristo, id est, contrarii Christi vocantur, quia
contra Christum pugnant. Nam sicut habuit media-
tores suos christus David , vel czteros qui christi
dicebantur et eum przefigurabant, sic ille filius per-
ditionis Antichristus, qui eum przfigurant et nomen
habent Anüchristi. Antichristus appellatur, quia
contra Christum venturus est. Non quomodo simplices

B intelligunt , Antichristum ideo dictum quod ante

Christum venturus sit, id est, post eum veniet Chri-
stus. Non sic, sed Aniiehristus Gr»cc dicitur, quod
est Latine contrarius Christo. Antí enim Grace in
Latinum contra significat. Christum se enim men-
etur dum venerit, et eontra eum dimicabit, et ad-
versabitur sacrameniis Christi , ut veritatis Evan-
gelium solvat, et non recipiat, nisi tantum legem
Mosaicam, et populum ad circumcisionem pro-
vocet. Nam et templum Hierosolymis reparare, et
omnis legis veteris cxremonias restaurare tentabit.

VIII. Sed et ille Antichristus est qui negat Deum
esse Jesum Christum. Contrarium enim, ut diximus,
Christi est. Sed et ille Antichristus est qui non credit
Jesum Christum esse Deum, operibus autem dissen-

ageret ; sed iniquitatem meditatus est. in cubili suo, et C tit a Christo. Christum credit fide, sed negat opere.

astitit. omni vic non bone. Cum omni vix non bonz
astitit, sine dubio Antichristi przcursor fuit. EL cum
iniquitatem publice prxdicat, quam tanto tempore
in cubili suo, id est, in secreto cordis sui, meditavit,
$ine dubio Antichristus est, quia Jesum negat quod
Filius Dei cst.

VII. Sed fortc dicis : Unde hoc affirmas quod An-
lichristus est? Unde hoc affirmo? audi, quia mali-
tiam non odivit. Propheta hoc dixit, non ego. No-
luit, inquit, intelligere ut bene ageret. Iniquitatem
eseditatus est in cubili suo, astitit omni vie non bone,
malitiam autem non odivit. Ista tria in. mendacio
sunt, non in veritate. Jam Antichristus habet anti-
christos. Nunquid Antichristus aliud facturus est,
cum venerit, nisi hoc tantum quod contra Christum
dimicawrus sit, et Evangelium ejus non recipiat, et
dicat : Ego sum Christus? Jam et tu dicis : « Et nos
christi sumus, sicut Christus. » Et Dominus nos ad-
monet dicens : Exsurgent pseudochristi et pseudopro-
phete ; et dabunt signa et prodigia, ita ut in errorem
mittantur, si fieri potest, etiam electi. Jam et hoc ex-
perimento cognovimus, quia ad hanc vestram veri-
tatis, fidei contrariam * plerique etiam electi, licet
ad modicum, turbati sunt. Qui et omnes, cum pri-
mitus audivimus, turbati fuimus. Et ideo Antichristi
procursores non sumus. Quin etsi cum Petro erra-
vimus, jam cutn co errata. plangimius, ct Jesum essc

* Praedicationcin, vel simile guid.

Be quibus Apostolus dicit: Confiten*ur. autem. se
nosse Deum, factis autem negant. Nam unusquisque a
conditore suo, aut fide secedit, aut opere. Sicut qui
fidc secedit Antichristus est, ita et qui opere sccedit
ab omnipotente Deo apostata nominatur, etiamsi in
Ecclesia fidem tenere videatur. Omnes cnim qui
exeunt de Ecclesia, et ab unitate fidei et operis proz-
ciduntur, sine dubitatione antichristi esse creduntur.
Nos autem, quantum ad rationem fidei nostrx perti-
net, ab Ecclesia non exivimus. Quia illa qux per
totum mundum ab apostolis tradita universitas crc-
dentium tenet (unde nomen habet catholica), hanc
fidem tenemus. Et ubi essemus non habemus. Quando
catholicam fidem diximus, id est universalem. Gr:ice
enim universitas, sive generalitas catholicon voca-
tur. Et ideo non potest esse h:zereticus qui est catho-
licus. ld est, non poterit exire ab Ecclesia, qui ha-
bet fidem apostolicam quam generalis per totum
mundum tenet Ecclesia. Credere se in. Deum Pa-
trem omnipotentem, et Jesum Christum Filium cjus
unicum Deum et Dominum nostrum, qui natus est
de Spiritu sancto et de Maria virgine. Hanc fldem
quam, Deo illuminante, a suis apostolis traditam
accepimus, in Ecclesia catholica tencmus.

IX. Nam non didicit Ecclesia hanc fidem tuam per
totum mundum : nec consuevit credere in eum qui
de virgine natus est, non per illum facta csse visibi-

*-

ELIPANDUS, FELIX, HETEIUUS ET S. ΒΕΑΤ 5.

lia et invisibilia, sed tantum per illum qui non est A est, non a Deo, sed a diabolo est. Omne enim quid-

:doptione, sed genere. Nec habet consuetudinem di-
cere : Credo in. Deum Patrem omnipotentem, et in
Filium ejus, qui deitatem suam exinanivit; apparuit
in mundo per subjecta creatur: speciem cum Patre
et Spiritu sancto, Abrahae in ipo fervore diei, qui est
adoptivus huinanitate, οἱ nequaquam .adoptivus di-
. vinltate. Hxc fides tua est. Nam in toto mundo non
est. Quod si verum non dicimus, interrogemus om-
nem Ecclesiam catholicam, si generaliter per totum
mundum talis fldes est. Requiratur ordo baptismi,
et Symbolum a duodecim apostolis compositum,
quem habet Ecclesia traditum, pro quo baptizat
filios suos, sine quo non poterit esse baptismum.
BRequirant et symbolum trecentorum Patrum adver-

quid est et malum est, et substantia non est, ex dia-
bolo est. Omnis tamen substantia a Deo bono cresta
bona est. Et tandiu bona est quousque illa non ha-
buerit quod ex diabolo est.

X. Nam omnia quse facta sunt a Deo duo sunt
lantum, id est, corpus et spiritus. Angelus est sp-
ritus, mundus vero corpus, homo tamen solus ex
utraque componitur, id est, corpore et spiritu. Ter-
tia est qualitas angeli et hominis; quz nec corpua
est nec»spiritus, et tamen est, quia nihil non est.
Qux et ipsa qualitas non in se. est, sed in substantia
est, et substantia esse non potest : ut. bonus et ma«
lus. Hzc qualitas in substantia. Dicimus angelum
bonum, et hominem bonum. Dicimus angelum ma-

sus tuam fidem compositum : et si invenerint de tuis B lum, et hominem malum. Aliud est quod sunt, et

sermonibus, vel unum ibi insertum, nos exivimus
ab Ecclesia. Si certe uovam habuerint hanc tuam
doctrinam, sicut οἱ nobis novella est, tu existi cum
tuis ab Ecclesia catholica, qui generaliter per to-
tum mundum est constituta. Nam tua fldes sola
aperte cognoscitur in te esse coarctata, et in antro [018
perfidie teneri ligata. Et luec herzsis te facit esse
hareticum, cum illa non credis qux: credit cuncta
Ecclesia per universum mundum. Hzresis enim non
substantia, sed qualitas est in substantia. Et non
bxreticus facit bxresim, sed hzresis facit hzreti-
cum. Sicut non superbus facit superbiam, sed super-
bia facit superbum. Et cum dimiserit quam habet
superbiam, desinit esse superbus, quia non est ipsa
super,ia substantia, sed qualitas in substantia. Deus
bonus fecit hominem bonam substantiam. Superbia
vero qualitas est in substantia de diabolo nata. Qu:xe
dum in homine accesserit, eíficitur filius diaboli,
quia de diabolo nata est superbia. Et tunc unusquis-
que deprehenditur esse superbus, oum plus unus
alteri major vult esse quam quodest. Et cum
major se zstimaverit alteri, perdidit ipsum quod
erat, et tunc Deum perdit a quo est. Et cum per-
diderit Deum, efficit diabolum membrum, cujus et
filius est, non natura, &ed imitatione. Sic enim au-
ctor suus diabolus bonus erat a Deo bono creatus,
Et inde exstitit superhus, quia super voluit esse
quam quod erat, Et dum super voluit esse quam
quod erat, non solum hoc quod erat perdidit, sed
etlam tartari inferna promeruit, Et quia caput est
omnium superborum, omnes superbos sibi in uno
corpore tanquam capiti copulavit et secum in ge-
hennam demersit. Sicut e contrario Cbristus humilis
humili Ecclesi:, quod est caput et corpus, secum
ad celestia traxit. Nam sicut superbia facit super-
bum, sic hzeresis facit hxreticum. Desinit esse su-
perbus, cum dimiserit quam habet in se superbiam,
Desinit etiam esse hereticus, cum dimiserit quam
habet in se heresim. Semper erit bzercticus, qui sem-
per in se habet hzeresim. Sicut semper erit superbus,
qui semper habet in se superbiam. Nam heresis a
diabolo inventa est, οἱ de diabolo nata est, sicut et
superbia, Et quia est, et substantia non est, ct mala

aliud quod habent. Nam quod sunt, substantia sunt;
quod vero habent, qualitas eorum est, per quam
discernuntur qui sunt boni, quj mali. Nam angelus
bonus dicitur, sed non est ipsa bonitas ipse angelus.
Non enim apostata angelus diabolus factus esset, si
per se bonitas esset. Angelus enim, ut si bonus, moa
a se,sed a Deo, habet ut sit bonus. Et aliud est quod
substantia est, aliud quod habet bonitatem in se.
Sic et homo bonus , aliud est quod substantia est,
aliud est bonitas quam habet in sc. Deus tamen per
se bonus est, quia ipsa bonitas Deus ipse est. Et non
est aliud substantia ejus, et aliud bonitas ejus, sicul
hominis et angeli, sed ipsa bonitas ejussubstantia est.
Omnia opera quz fecit bonus Deus bona sunt. Et cum
in hoc sunt in quo facta sunt, semper bona sunt. Bo-
nitas illa quam ex Deo acceperunt, si non perdiderunt,
facit ut semper bona sint. Et contra angelus malus
et homo malus inde dicuntur quia perdiderunt bonum.
Angelus substantia est, et homo substantia e»t. Ma-
lum vero non est substantia, sed privatio boni, et a
diabolo natum, id est inventum, per quod efficiuntu
filii diaboli qui fuerint mali. Quia non, ut diximus,
malus facit malitiam, sed malitia facit malum, quia
non est ipse malitia, sive angelus, sive homo, qui
substantia sunt, sed eam habent in se qualitatem
Suam per quam videntur esse mali. Et tam angelus
malus quam homo malus, utrique homini faciunt
nalum. Diabolus semper malus est, quia semper
liomini facit malum, lomo diabolus est cum homini
facit malum.

XI. Nam quod homo malus qui homini facit ma-
lum, dicatur malus, Dominus de Juda in Evangelio
apostolis dicit: Nonne ego vos duodecim elegi ? scd
unus ex vobis diabolus est. In Scriptura sacra et hoqo
dicitur diabolus, et diabolus homo, Nam quod dia-
bolus dicitur homo, in Evangelio Dominus dicil:
Inimicus homo hoc fecit. €um dormierunt patresfa-
milias, inimicus homo diabolus zizania supersemi-
naviL in agro, ubi Dominus bonum semen seminave-
rat. Qui est ergo causa quie hominein faciat diabo-
lum, et diabolum hominem, nisi quia unum corput
sunt angelus malus et homo malus? quia utrique
liomini facit malum. Corpus diaboli hoino.. Corporis

HETERII ET 8. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. .— LIB. II.

caput diabolus est. Non sepe ejus videntur dicta A sicut diabolus est substantia, et homo substantia ; et

membrorum qua capiti congruunt, οἱ ex nomine
corporis intelligitur caput, et ex nomine capitis
significatur corpus. Sicut e contrario Christus et
Ecclesia est caput et corpus, una persona. Et cum
loquitur Scriptura de capite, refertur ad corpus. Et
cum loquitur de corpore, refertur ad caput. Sicut
Ilgaias ait: Induit me vestimento salutis, quasi spon-
sam decoratam corona, et quasi sponsam ornatam
monilibus suis. ln una enim persona duplici voca-
bulo nominata et caput, id est sponsum et Eccle-
siam, id est sponsam, manifestavit. Iste autem sunt
du: persone qus in omni Scriptura leguntur in
Ecclesia, id est Christus et corpus ejus, et diabolus
et caput ejus.

mala, qu: ex diabolo est, id est, hzeresis, superbia,
elatio, et extera, qux: sunt inter bominem et dia-
bolum media, et tenentes ea, fiunt cuin diabolo ca-
put et corpus una persona. Sic e contrario Christus
substantia est, et homo substantia est, et illa quali-
tas, cum qua Christus in hunc mundum venit, id est,
humilitas, patientia, obedientia, et czetera, quae de
ejus exemplo sunt, qui eam tenuerint. Jungit h:ec
observatio caput et corpus, et fit Ecclesia cum ca-
pite unus Christus. Et hoc est in omni Seriptura le-
etoris intellectus, ut tantum duo sint inter se con-
trarii, Christus et diabolus. Et sunt du: civitates :
una Dei et altera diaboli, una terrena, altera ccoele-
5.15. Coelestis est Christi, terrena vero Antichristi.

XII. Tertia est qualitas, id est, unus bonus, et B Habuit Christus suos prophetas, qui eum preedica-

alter malus. Bonus Christus, et bonum corpus ejus
adh:erendo bono. Malus diabolus, qui factus fuit bo-
Dus, adhxrendo mendacio. Malus homo, qui factus
fuit bonus, adhzerendo mendacio. Hzxec qualitas inter
utrosque jungit utrosque, id est, duas substantias,
angelum ei hominem, ipsum mendacium facit in se
unum. Proinde opposuit veritas Christus contra
mendacium. Humilitas contra superbiam. Charitas
contra discordiam. Patientia contra iracundiam.
Bonitas contra malitiam. Despectio contra elatio-
nem. Parcitas contra avaritiam. Abstinentia contra
ἃ gastrimargiam. Sobrietas contra ebrietatem. Sic
egit bonus medicus, ut calida frigidis, et frigida ca-
lidis temperaret infirmis, et ipsis promitteret vitana
qui obsbrvarent dixzstam. Et ipsi citius ad sanitatem
redirent, qui potiones amaras biberent. Nam et in
medicorum carnaliuin actibus, prius ipsi medici gu-
stant quid ad sanitatem confecerint hominum, et sic
zgrotis bibendum offerunt. Sicut et ipse misericors
medicus fecit, qui corpus et sanguinem suum, medi-
cinam nostram, quam pro nobis aptavit, prius ipse
amaritudinis calicem gustavit, et nobis bibendum or-
dinavit, et disi observationes reliquit, quos se-
cum vivere prazvidit.

XIII. Videamus nunc qui sunt ipsi. Non omnes
segroti salvi per curam fiunt, nisi tantum ipsi qui
morituri non sunt. Nam morituris dicit medicus :
Manducent et bibant quod volunt, quia vivere non
possunt. Ipsi sunt qui pecare possunt, et paenitere
non possunt. Quod si delicati non essent ad poeni-
tendum, cito redirent ad sanitatem, si biberent ama-
ritudinis poculum. Et viverent sine dubio, et essent
sani cum medico, si quantum fuerat in peccando
abrupte mentis intentio, tantum fuisset in lamenta-
tione plena devotio; et insuper medici observaret
ditam illam, quam supra ejus proposuimus exem-
plo, id est, cum omnibus discordantibus pacem, ome
nibus superbis humilitatem, omnibus iracundis pa-
tientiam, οἱ c:zetera, qux» supra memoravimus. lsta
contraria, quie ex diabolo sunt nata, pro quo possit
diaboli mortem evadere, et Christi observare dicta,
et cum suo medico semper vivere, qui est vita. Nam

ὃ Γαοτριμσρλα, gulositas,

verunt venturum. Habuit et Antichristuaá 8008 pro-
phetas, sacerdotes falsos in lege, qui eum erucifi- .
xerunt, dicentes : Non est ipse. Habet nunc Christus
discipulos suos in Evangelio, qui dicunt: Ipse est,
ei non alter. Habet ct Antichristus praedicatores
suos in Evangelio, qui dicunt : Non est ipse. Qui di- .
cunt ipse est, et non alter, corpus capitis est qui
cognoscit caput, id est, corpus Christi est, quia
cognoscit Christum. Et qui dicit: Non est ipse, cor-
pus diaboli est, quia cognoscit caput, qui separavi&
corpus suum a corpore Christi, sicut ipse caput se-
paratus est.

XIV. Sacerdotes Judzorum in lege non cogno-.
scentes Christum quod ipse cesset Deus redemptio?
mundi caput Ecclesix€, occiderunt caput. Nunc sa-
cerdotes Christianorum in Evangelio non cogno-
Scunt corpus, quod sit summi capitis corpus, occi-
dunt Christi corpus. Et tam illi sacerdotes in lege
qui occiderunt caput, quam etiam isti in Evangelio
sacerdotes qui occidunt capitis corpus, utrique prze-
dicatores Antichristi sunt, quia utrique de una
schola sunt, utrique de una doctrina sunt, utrique .
de uno spiritu loquuntur. Unus spiritus est caput
eorum mendax, cujus et ille corpus est. Jam supra
diximus quia quod facit caput diabolus, refertur ad
corpus ministrorum suorum. Et quod facit corpus .
ministrorum diaboli, refertur ad eaput. Et cum pa-
titur caput Ecclesiz, refertur ad corpus. Et cum pa;
titur corpus, quod est Ecclesia, refertur ad caput.
Ecclesia certa est de Christo capite, cujus est cor-
pus, quia mediator est Christus. Et ideo non dubitat
de Christo, etiamsi necesse sit sanguinem fundere.
pro Christo. Diabolus vero non est mediator corpori,
suo: qui adhuc non ingressus est hominem illum
damnatum, pro quo sit visibilis mediator ipse filius
perditionis inter diabolum et genus humanum : sed
habet falsos praedicatores $uos h:xrelicos, qui fn-
gunt sub nomine Christi Christum, qualem sibi in-
spirante diabolo finxit, non qualem Veritas dici:,
Est corpus diaboli, et tamen sub nomine falsitatis
Christum przdicat, et Christum se colere mentitur,
Et quia de sapientia se glorificat, contra Christum

^ YLIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

agit, quia corpus Christi detrahit. Et cum detrahit, À tes sunt, id est, una pars ipsa Ecclesia, quz imita.

crucifixit. Et cum cruciflxit, non cognoscit. Et cum
non cognoscit corpus, non cognoscit caput, cujus est
corpus. Et cum occidit corpus, occidit caput. Non
adhue occidit corporaliter corpus, sed spiritualiter.
Et tunc occidit corpus Christi, quando per philoso-
phiam suam mentes fidelium conturbat et fidei sux
assocíat. Et hoc maxime mente parvulis qui adhuc
laete utuntur, id est, carne et sanguine Christi pa-
scentur, et necdum ad solidum cibum fidei perve-
nerunt. Aufert tunc lac, id est, carnem et sangui-
nem Christi, et prebet suum lac, id est, carnem et
sanguinem quam sibi ipsi finxit. Aufert mammas Ec-
clesi:, id est, duo Testamenta legis et Evangelii ; et
probet mammas suas, id est, ad fidem suam perver-
sam et legem et Evangelium exponit, et ad ipsam
fidem ipsas Scripturas dirigit in perversitate quam
sentit. Et turc Ecclesia perversitate premitur, cum
pravis quibusque przdicatoribus licentia locutionis
datur.

XV. Quod longe ante Jeremias intuens ait: Sed
et lamimg nudaverunt mammam , lactaverunt. catulos
suos. Quid namque lamias, nisi h:reticos appellat ?
humanam quidem faciem , sed belluinam per impie-
tatem caudam gestantes. Qui tunc mammam nudant,
quando errorem suum publice prxdicant. Tunc ca-
tulos lactant, quando male sequaces parvulorum
anim:e, dum perversa insinuant, ad impietatem nu-
triendo confirmant. Huic sensui Joannes in libro
Apocalypsis concordat, dicens : Et vidi aliam bestiam
ascendentem de terra , et habebat cornua duo. agni
similia, et loquebatur quasi draco : et omnem pote-
statem prioris bestie faciebat in conspectu ejus : et
facit terram, et eos qui inhabitant eam, adorare be-
stiam illam priorem, cujus curata est plaga mortis
ejus : εἰ (acit signa magna, ut ignem faciat de celo
descendere in terram in conspectu hominum, et scdu-
cit eos qui in terra inhabitant per hac signa qua data
suM ci, facere simulacrum bestie, ut occidantur. Et
[acit omnes minimos el magnos, et divites et pauperes,
et liberos et servos, ut dent eis notam. super manum
eorum dexteram, aut super frontes eorum : ut ne quis
posset. vendere, aut emere, nisi qui habuerit notam,
aut nomen bestie, aut numerum nominis ejus (Apoc.
xu, 11-17).

XVI. Hoc totum quanquam corporaliter Antichri-
eti tempore factum erit, tamen in Ecclesia spiritua-
liter hodie (it. Nam quod dixit : Vidi aliam bestiam
ascendentem de terra, duas insinuat bestias esse. De-
stia enim a * bastando nomen habet. Non enim her-
bis, sed carne pascitur. Aliam bestiam dixit, sed
pro officio, pro actione. Sed tamen una bestia est,
quia totum corpus diaboli unum corpus est. Bestia
enim omnis omnino populus est, tam pagani quam
mali Christiani , qui Christi Ecclesi: adversantur.
Nam pagani aperta fronte recedunt a Christo ; Chri-
sliani vero, sive boni sive mali, una Ecclesia nuncu-
pantur. Sed ipsa qux una videtur Ecclesia, tres par-

8 βαστάζω, porto, fero.

tur Christum. Ceeterze du: partes sunt qux. contra
ipsam Ecclesiam pugnant, id est, h:eretici, et Chri-
stiani mali. Diabolus entm, qui draco dicitur, caput
est in tribus partibus, id est incredulis et paganis,
et Christianis malis atque horeticis. Nam sicnt in-
credulus, paganus , sive Judzus, flde recedit a Chri.
βῖο, sic Christianus malus opere a Christo. Quia sicut
ille publice negat Christum esse Deum, sic iste pa-
blice facit opera mala φυ non placent Christo. Εἰ
cum una pars fide recedit, altera opere, utraque ab
uno Christo separatur. Et quia a Christo separantur,
unus corpus capitis diaboli efficiuntur : et cum unum
corpus efficitur, una bestia dicitur.

XVII. Tertia pars est de Antichristi corpore, id
est heretici, quze longe ab illa bestia distant in reli-
gione. lili adulteri sunt, isti virginitatem et castita-
tem simulant. [lli rapaces sunt, isti sua propria lar-
giri simulant. lili in comessationes et ebrietates
publice vitam ducunt, isti jejuniis et orationibus se-
metipsos affigunt. Illi intus et foris lupi sunt, isti
deforis agni et intus lupi sunt. Hos habet diabolus
prophetas suos, quos constituit in Ecclesia de cer-
pore suo ; hos habet sub nomine Christi, qui Chri-
stum pr:dicare simulent, et corpus diaboli flant.
Quia mediatorem non habet diabolus, quibus modis
de Ecclesia decipere possit, nisi tantum istos pro-
phetas suos falsos, qui Christum publice laudant et
publice predicant, οἱ eum sub nomine Christianita-
tis Deum esse negant. Quos Dominus in Evangelio
pseudochristos et pseudoprophetas appellat. Ρ Pseude
dicuntur, quia a se surgunt in doctrina, et przdica-
torum sibi nomen assumunt, et ea fingunt de Chri-
sto qux a se didicerunt, non a Christo. Ipsi se pre-
ferunt apostolis Christi, quos non approbavit Eccle-
sia et elegit in apostolatum, sed tantum ipsi sc et
favor temporalis humanus. Quia cum audiunt se lau-
dari a carnalibus hominibus, :xstimant se quod eos
tales habeat intus Deus. Pro quibus Dominus in
Apocalypsi Ecclesiam suam admonet dicens: Scio
opera tua el laborem, el patientiam, et quia non potes
portare malos, et tentasti eos qui se dicunt apostolos
esse, et non sunt, et invenisti eos mendaces, εἰ patien-
tiam habes, et sustifruisti propter nomen meum, εἰ nom
defecisti. Hoc de ipsis hxreticis, falsis apostolis,
pseudochristi dictis, dictum accepimus sine dubio.
Quia ipsi se ductores asseruerunt veritatis, et sunt
auctores pravi mendacii. Bonos se protestantur, sed
ipsi deteriores dzemoníiis comprobantur. Sed mends-
cium eorum et perversitatem catholica fides invenit,
et per tolerantiam multa sibimet illata ab ipsis susti-
nuit. Tentasti, inquit, eos. Non tentatur, nisi qui
intus sunt in Ecclesia. Qui enim foris sunt, sine ullo
tentamento foris esse manifesti sunt, nec eos tentare
opus est. Intus tentatur Ecclesia, quia intus Eccle-
sia est hzretica pravitas, a qua vastatur Ecclesia,
sicut de ea Dominus in hoc libro dicit : Scio wbi ha-
bitas, ubi sedes est Satane. Sedes Satanz ipsi pseu.

* wsodog, mendacium, falsitas.

-

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. IL.

doapostoli synt, in quibus sedet in Ecclesia Christi, A si aperte ut draeo loqueretur. Nunc agnum se Gu-

et Christus per ora illorum przdieatur, et. tamen
Christus de eis non loquitur; et apostolos Christi
se dicunt esse, et apostoli non sunt, sed deceptos
Ecclesiz sunt, quía non imitantur apostolos Christi,
quorum sibi nomen falsitatis imposuerunt.

XVI. Proinde Apostolus ad Corinthios dicit :
Timeo autem, ne sicut serpens Evam decepit. astutia
sexa, ita corrumpantur sensus vestri, ut excidant a
simplicitate et castitate que est in. Christo Jesu. Nam
8j is. qui venit ad vos, et alium Christum praedicat,
quem non praedicavi vobis : aut si alium. Christum
aeceplatis , quem non accepinius : aut alium. Evange-
ligm, quem non recepistis, recte pateremini. Existimo

git, quo agnum securum defoset (sic). Ad Deum !o-
quitur, sed mendacium, quem sibi fingit, nom ea
ratione, sicut Scriptura dicit. Ad Deum loquitur, per
quod eum quzrentes a via veritatis avertat. Hic fa-
Cfurus est signa in conspectu hominum, ut et mortui
videantur surgere. ld est, per ejus preedicationem
quasi multi videantur convertere, et ἃ mortis opere
resurgere : sed tantum in conspectu hominum illa
resurrectio videtur. Nam nullus hzreticorum filius
ad fructum boni operis perducitur, qui eos fuerit
imitatus. Terrena enim sapientia illorum est, non
ccelestis ; et terrse filios generat, cum semen cobleste
Evangelii in sensu carnali terreno sensu aspergunt.

enim nihil minus fecizse me in vobis a magnis apo- — Propterea Dominus admonet Ecclesiam suam , di-
ajolis. Et si imperitus sermone, non tamen scientia. B cens : Cavete a psendoprophetis, qui veniunt ad vos in
jtem ibi contra ipsos falsos apostolos dicit : Quod — vestitu ovium, intrinsecus autem. sunt. [upi rapaces.
autem facio, et faciam, μὲ amputem occasionem — Lupi quid significare videantur, debemus advertere.
eorum qui volunt occasionem : ut qui gloriantur, — Besti namque sunt, qui insidiantur ovibus quse
tales inveniantur sícut et nos. Nam ejusmodi pseudo- — circa pastorales versantur caulas, habitacula domo-
apostoli operarii subdoli transfigurantes se in aposto- — rum intrare non audent. Somnum canum, absentiam
los Christi; et non miror. Ipse enim Satanas transfi- — aut pigritiam pastoris explorant. Ovium guttur in-
gurat se in angelum lucis. Non est ergo magnum si — vadunt, ut cito strangulent. Feri, rapaces, itemque
ministri ejus transfigurentur velut ministri justitie ; — natura corporis rigidicris, ut se facile non possint
quorum finis est secundum opera ipsorum. inflectere , impetu quodam suo feruntur, et ideo se
XIX. Recte ergo hi pseudochristi tertia pars cor- — palliantur. Tunc preterea, si quem priores homi-
poris est. Anticbristi, quae alia dicitur bestia. θυ — nem viderint, vocem ejus quadam pnaturz vi ferun-
alia non diceretur, si aperte mala fuissent, aut tur eripere. Si autem bomo prius eos viderit, exa-
jntra Ecclesiam non fuissent, aut sanctitatem reli- — gitasse memoratur. Et ideo cavendum mibi est ne
gionis simulassent. Proinde dixit : Et vidi aliam be- — si in hodierno tractatu spiritualinm mysteriorum
stiam ascendentem de terra : εἰ habebat cornua duo C gratia non potuerit refulgere, lupi me prius vidisse
agni similia : et loquebatur quasi draco : et omnem — credantur, et solemne vocis extorsisse auxilium.
potestatem prioris bestie faciebat. ld est, prioris
populi et. diaboli, quem supra diximus quia totam XXI. Nonne lupi estis isti qui insidiantur ovibus
in corpore una bestja est, sed in actionis officio — Christi? Fremunt circa caulas nocturno magis tem-
bipartita. Et illam vidit. ascendere de mari : istam — pore quam diurno. Nocturno, quia inter ignorantes
vero de terra. Sed aliud agit mare, aliud terra. Nam — predicant : quod per diem facere non possunt,
mare fluctuat , terra vero quieta est. Mare enim — quia ἃ sapientibus deprebenduntur. Nox igno-
intelligitur populus istius szeculi aperte malus. Terra — rantia est, et. dies sapientia. Semper enim perfidis
vero religio est falsa et hzretica pravitas, qui sub — nox est, qui lucem Christi suis nebulosis interpre-
nomine sanctitatis non videntur in szeculo fluctuare, tationibus obducere et, quantum in ipsis est, fu-
sed quasi quietem se agere, pro quo possint Eccle- — seare conantur. Versantur ergo circa caulas, id est
siam simulare. lllam vidit ascendere bestiam de cirea septem Ecclesias. Stabula tamen Christi in-
toare. Id est, populum nasci de populo, quia sem- — trare non audent, id est in Ecclesiam, qua lux
per fuit malus populus. Et semper nascitur malus, |. est, intrare non przsumunt. Et ideo non sanantur,
qui semper dicitur bestia. Sic et aliam bestiam vidit ^ quia in stabulum suum non vult Christus eos indu-
ascendere de terra, non descendere de colo. Nam cere, in quo curatus est ille , qui de Jermsalem de-
Jerusalem ccelestis semper de celo in terra deseen- — ascendens, incidit in. latrones, quem. vulneribus. alli-
det, quia filii sui semper in humilitate nascuntur, gatis infuso oleo et vino impomems jn jumentum
Pseudo vero propheta de terra ascendet, quia semper — suum Samaritanus ille. id est, Christus in corpore
de terreno genere gloriatur. De terra quippe ascen- — suo, durit im stabulum, ei sanandum stabulario,
dere, est de terrena gloria elevari et sanctitate ful- — id est episcopo sancto, dereliquit. Non accipiunt
ciri. Proinde et bestia est, et duo cornua agni simi- ergo medicinam qui medicum non requirunt. Si
lia habet. Id est, duo testamenta legis et Evangelii, enim requirerent, non aperte detraherent. Explo-
per qua prophetare se simulat ut inter suos agnum — rant pastoris absentiam : et ideo pastores Ecclesia»
86 proferat. rum vel occidere, vel in exsilium mittere conten
— XX. Ft loquebatur quasi draco. τος est illa sedu- — dunt, quia przsentibus pastoribus , oves Christi de-
tlio ad Deum. Agnum se profert, quod draconis ve- —fosare non possunt. Spoliare ergo gregem Domini
pena latenter inserat. Agni enim similis non esset, rapto pastore conalur, qui corporea atque car»

ELIPANDUS, FELIX, HETERJUS ET S. BEATUS.

992

wea, * quia non spiritualia. mentis intentione . sed À semper intendens. Nam de ea Dominus dicit : Quo-

duri ac rigidi nequaquam solent a suo errore de-
flectere. Et ideo Apostolus ait : Hereticum homi-
mem pest wnam correptionem devita , sciens. quia
subversus est, qui ejusmodi est. Hos Scripturarum
velus interpres includit, ut inanes suos in vanum
effundant impetus et nocere non possint. Quod si
quempiam versuta disputationis suc circumscri-
plione prevenerint, faciunt obmutescere. Mutus
est enim qui verbum Dei non eadem qua est glo-
ria confitetur. Cave ergo ne tibi vocem tollat h:e-
reticus, si prior eum non ipse deprehenderis.
b Scripsit enim dum latet ejus perfidia. Si autem
(raudem ejus impietatis agnoveris, jacturam pia
vocis timere non poteris. Cave igitur versuta di-

ties volui congregare filios tuos, sicut gallina pullos
8u08 , et noluisti ? Ecce relinguetur domus vestra de-
serta. Nult Dominus hxreticorum filios congregare,
δὶ ad unitatem fidei venirent, sed non congregat,
quia inter se dissidentes diversa sentiendo non con-
cordant. De quibus per Psalmistam dicitur : Effusa
est contentio super principes eorum : et reduxit eos in
invio, et non in via. lpsi ctenim dum dispensationem
Domini perverse interpretari non metuunt, profecto
plebes subditas non ea via qux Christus est, sed in
invium trahunt. Super quos recte quoque affosa
contentio dicitur, quia zuis sibi vicissim allegationi-
bus contradicunt.

XXIII. Arius quippe tres personas in Divinitate

sputalionis venena. Animam petunt, guttur inva- B suscipiens, tres etiam deos credidit. Quem contra

dunt, vitalibus. vulnus infligunt. Graves sunt mor-
sus hereticorum. Qui etiam, ipsis bestiis graviores
ei rapaciores, nullum avaritiz: finem impietatisque
noverunt.

XXII. Nec vos moveat quod formam videntur
pretendere bumanam. Etsi foris homo videtur, in-
tus bestia fremit. Ez fructibus enim eorum cogno-
scetis eos. Si quis ergo specie movetur, fructum
interroget. Ululat iste Scripturas, non tractat, quia
vocis auctorem negat. Iste est qui cum discipu-
lus cupiebat esse, et non simpliciter, sed fraudu-
lenter Domino ait: Magister, sequar te quocunque
ieris. Ad quem Dominus dixit : Vulpes foveas ha-
bent, et aves. celi nidos, ubi requiescant : nam fi-
lius hominis non habet ubi caput suum reclinet.
Videbat enim mentem ejus more vulpium tortuo-
sam, et volucres, id est dz:emones, in eo demoran-
tes. Sed Dominus non obsequiorum speciem, sed
puritatem requirit mentis. Denique sic ait, cum
parvulum in medio statuit : Quicunque receperit
puerum istum in nomine meo, me recipit. Et qui
me recipit, recipit eum qui me misit. Qui cnim
imitatorem Christi recipit, Christum recipit. Et
qui imaginem Dei recipit, recipit Deum. Caput
enim Christi Deus est, id est, divinitas ejus , qui
in tortuosa mente non habitat. Proinde quantum
potest homo sinceram exhibeat (idem , et observan-
tiam mandatorum religiosa mente custodiat, ne di-
catur ei :
tidos , filius autem hominis non habet wbi caput
suum reclinet, Vulpecula enim fallax est et insi-
diis semper intenta , ut rapinam fraudis exerceat :
mibil tutum , nihil otiosum , nihil patitur esse se-
«urum, quod inter ipsa hospitia hominum predam
zequirat, et iu fovea. semper latere desiderans. Ita
€unt h:retici, qui domum sibi parare non sciunt,
sed circumscriptionibus suis alios decipere conan-
&ur. Qui simplicitatem habet, semper domum ha-
hitat, quia semper in charitate est. H:ereticus vero
ín fovea est, tanquam íraudulenta vulpes, quia
punquam est in puritate mentis, et ideo fraudu-
jenta vulpes est, galline illi evangelicis. dolum

.* Forte deest sapiuwu vcl quid simile.

Sabellius, unum Deum suscipiens, unam credidit

esse personam. Inter quos sancta Ecclesia rectum

predicationis sux tramitem indeclinabiliter tenens,
et unum Deum praedicans, tres personas contra Sa-
bellium asserit. Et tres personas asserens, unum
Deum contra Arium confitetur.

XXIV. Elipandus Toletanz sedis episcopus, ne-
$cio qua commixtlionis vertigine, tres persopas in
una natura deitatis confundit ; et Christum de Vir-
gine natum , non Deum, sed tantum hominem
credit.

XXV. Manicheus autem, qui in sacro eloquie
virginitatem laudari cognovit, conjugium dam-
navit.

XXVI. At contra Jovinianus, qui concedi conjugis

comperit, virginitalis munditiam despexit. Unde fit

ut seinper, hxreticis perversa intelligentia confusis,
vicissim sibi eorum nequitia et in culpa concordet
et in sententia discrepet. )

XXVII. AL contra sancta Ecclesia per medias
utrarumque partium lites ordinata pace graditur.
Et sicut superiora suscipere, ita noverit etiam el
inferiora venerari. Quatenus nec summa zazqualia
ponat iufimis, nec iterum infima despiciat cum
summa veneratur. Non possunt ergo heretici in
unum copulari, qui inore vulpium inter se dissen-
tientes , diversas sibi fodiunt foveas, qui unam do-
mum Ecclesiam quam habuerunt perdiderunt. Hoe

Vulpes foveam habent , et colucres cali [) enim animal nec mansuescit aliquando, neque ullo

usui aul cibo utile est. Sic heretici, nec man-
suescunt aliquando , nec cibo Domini connectun-
tur. Non enin de his dicit Christus : Meus cibus
est ut faciam voluntatem Patris mei qui in calis
est. Quas vulpes in Canticis canticorum a f(ratri-
bus suis Dominus ligare mandat, cum dicit : Ce-
pite nobis vulpes parvulas que demoliuntur vineas :
nam vinea nosira floruit. Dicit per parabolam im
Evangelio Dominus : Cum crevissent herba εἰ [ru-
cium fecissent, tunc. apparuerunt zizanig , id csi,
proficiente Ecclesia, numerosz etiam hzreses sum
rexerunt; sed Ecclesia, in fide permanente, quam
prava sentirent investigate sunt haereses. Sic illo
b Forte Serpsit vcl Serpit.

995

HETERÍ! ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. -- 1.18.1].

994

Samson, qui interpretatur sol, captis trecentis vul- A oculus excrecetur. Hxc est illa locutio hzretici, que

pibus, earum caudis ignem apposuit, et fructus ini-
micorum incendit. Semper enim h:zretici in pri-
mordio conversionis suze, velut falsa religione con-
spiciuntur; in extremis suis cum ceperint przdi-
eare, tanquam in cauda ignem trahunt, gehenns
incendio deputati. Et ideo cum Dominus dicit :
Capite nobis vulpes, ac si dicat : Convincite hzre-
ticos, eorumque versutiam sanctarum Scripturarum
eoncludite testimoniis. Quas vulpes parvulas. dicit,
quia nihil magni, secundum rectam fldem intelli-
gendo, omne quod sapiunt minimum est. Demo-
liuntur vineas, quia subvertunt plebes, pravis eas
traditionibus corrumpentes. Nam vinea nostra [ο-
ruit, id est, Ecclesia catholica indeclinabili augmento
profecit.

XXVIII. Bene ergo Scriptura sancta h:reticos
homines in uno corpore bestiam dicit, quia hoc quod
legendo profert imperitis, quasi ab obtentu ratio-
mis incipit. Sed quia hoc quod legit non intelli-
git, semper tamen ad irrationabilem sensum ten-
dit; et quasi homo in bestiam desinit, dum sensus
ipsius Scripturx ad intellectum make credulitatis
exponit. Quod bene ως bestia duo cornua agni si-
milia habere dicitur, quia simplicitatem agni in ex-
teriore demoustrat homine, et duo testamenta legis
et Evangelii unum se nobiscum Christum simu-
lant przedicare. Sed audi qui de eo Joannes dicat :
Et loquebatur ut draco : et. omnem potestatem prio-
ris bestie faciebat in. conspectu ejus : et facit ter-
yam et eos qui in ea habitant adorare bestiam
Mlam priorem , cujus curata erat plaga mortis ejus.
Draco enim, ut diximus, diabolus dicitur. Sic cnim
draco diabolus , loquendo et nova falsa promittendo,
decepit hominem in paradiso; sie et hzreticus,
qui bestia dicitur, loquitur quasi draco, id est,
quasi diabolus in paradiso. Nam paradisus nunc
Ecclesia est. Seducitur autem verbis hujus serpentis
carnalis nostra concupiscentia, et per illam seduci-
tur Adam, non Christus, sed Christianus. Dicit
ergo draco ille diabolus ad mulierem : Cur pracepit
vobis Dominus ut non comederetis ex omni ligno pa-
radisi ? Sic hereticorum curiosa cupiditas , sic
pravi praedicatores ad diligendam erroris fallaciam
auditorum corda succendunt, qu:e in typo mulieris

loquitur quasi draco, et omnem potestatem prioris
bestie facit, id est, totius corporis diaboli, hoc est,
malorum hominum, quem priorem bestiam dicit,
sicut ait : Kt facit terram et eos qui inhabitant in ea
adorare bestiam illam priorem, cujus curata est plaga
mortis ejus. Et quia ipsa bestia, quam priorem dixit
habere eam capita septem et cornua decem : Unum
ex capitibus ejus vidit quasi occisum in mortem, et
plaga mortis ejus curata est. Ipsum caput bestiz
velut. occisum ipse est omne corpus h:sreticorum,
qui prx:dicant Christum crucifixum et simulant se
cum duobus cornibus agnum, sed tamen ut draco lo-
quuntur, quia omnem potestatem prioris besti:x fa-
ciunt. Decem cornua, quod dicit? bestixe, decem reges

B esse futuros in fine mundi Seriptara commemorat, in

quos Antichristus undecimus, tribus regibus occisis,
cum septem erit regnaturus, quos nunc septem 68.»
pita nominat. Septimum ergo caput bestiz quasi oc-
cisum in morte, h:eretici sunt, qui Christum quasi
agnum occisum cum Joanne przdicant, et eum Fi-
lium Dei Deum esse negant, dicentes : Non per
istum agnum facta sunt visibilia et invisibilia ;
quem Joannes digito ostendit : Ecce Agnus Dei! Ecce
qui tollit peccata mundi! Qui enim hzc dicit , bestia
est uoum ex capitibus besti», et non occisum , ut
agnus noster Christus, tanquam occisus de furto imi-
tationis Christi, et loquitur quasi draco, et omnem
potestatem prioris besti: facit. Quia hune simula-
crum diabolus sibi adinvenit, ut sub nomine religio
nis non solum carnales, sed etiam religiosos decipiat.
ldeo hoc captit dicit, quasi occisum in morte, et plaga
mortis ejus curata, id est, quasi Christum crucitixum
sequantur. Simulacrum diaboli ideo dicitur, quia
cum intus sit bestia, foris se agnum esse mentitur,
ad similitudinem agni, quod est Christus. Nam Ec-
clesia dicit de Christo: Vidi Agnum quasi occisum. Et
propter septiformem grati:e Spiritum, ex quo septem
Ecclesi: flunt per dona gratiarum, qu: una Ecclesia
est, que integrum corpus est Christi, dicit : Haben-
tem cornua septem et oculos septem, qui sunt. septem
spiritus Doi, missi per orbem terrarum. Quia Ecclesia,
qus Spiritus sancti accepit gratiam, per universum
orbem terrarum est constituta.

XXX. De corpore vero diaboli longe aliter dicit

ponuntur, dicentes eis : Quare fugitis scientiam ha- D Ecclesia. Nec agnum nominat corpus diaboli, nec

bere latentem et absconsam? Novam superexquirite,
et buni et mali scientiam penetrate.

XXIX. Unde apud Salomonem mulier illa hzereti-
corum speciem tenens dicit : Aqua furtive dulciores
sunt, et panis absconditus suavis. Subjecit deinde idem
draco : Quocunque die comederitis, statim aperientur
oculi vestri, et eritis sicut dii, scientes bonum et malum.
Sic ét omnes generalfter h:retici loquuntur quasi
draco, cum Divinitatis meritum profitentur, atque
scienti: promissione decipiunt, et reprehenderunt
eos quos s:mpliciter credentes invenerunt. Et quia
omnino carnalia persuadent, quasi ad carnalium ocu-
lorum adapertionem conantur abducere, ut. interior

cornua septem, sed dicit : capita septem et cornua de-
cem. Nam Agnus noster unum caput habet, quia
unus est Deus. Caput enim Christi Deus. De diaboli
vero corpore dicit : Et vidi ascendentem bestiam de
mari, habentem cornua decem et capita septem : et su-
per capita ejus decem diademata : et super capita ejus
nonien blasphemice. Et bestia, quam vidi, similis erat
pardo : ei pedes ejus sicul ursi : et os ejus sicut leonis.
Et dedit ei draco virtutem su«m el sedem suam. Et
vidi unum ex capitibus ejus, quasi occisum in mortem:
et plaga mortis ejus curata est, et mirata est omnis
lerra secuta bestiam : εἰ adoraverunt draconem, quo-
niam dedit potestatem bestie. Et adorc.verunt bestiam

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

dicentes : Quis similis bestie ? aut quis poterit pugnare À sed dormiente patrefamilias, inimicus homo sixamia

cum ea? Et datum esi ei loqui magnam blasphemiam.
Hoc totum flguraliter intelligendum est in Ecclesia,
non sicut auditur. Nam agnus eL bestia, sicut invicem
sibi contrarii sunt per naturam, ita allegorice intel-
ligendi sunt per figuram. Hic tantum duz partes sunt
intelligend:e, id est, Christus et corpus ejus, et dia-
bolus et corpus cjus. Qu:e totum corpus diaboli, quo
facilius possit spiritualiter ab Ecclesia deprehendi,
omnia membra diaboli in una bestia conclusit. Hac
bestia in Daniele terribilis dicitur esse ceteris bestiis,
id est, leoni, pardo et urso dissimilis dicitur : et cu-
jus nomine bestize nuncupetur, non babet. Sed tan-
tum dissimilis cxteris bestiis et terribilis nominatur.
Sed vide quantum est foris, terribilis in terrenis,
cum dicat terra, id est terreni : Quis similis bestie, et
quis poterit pugnare cum ea? Terribilis ceteris bestiis

superseminavii. Àd quam eradicandam cum diseipuli
ire se proponerent, Dominus noster prohibuit, sibi
reservans palearum et frumenti separationem. Hec
Suni vasa irc, et vasa misericordie, qux in domo Dei
ab Apostolo przedicantur. Venient ergo dies quando,
thesauro Ecclesi: aperto, proferet Dominus vasa irz
sus, quibus exeuntibus sancti dicent : ΕΣ mobis
exierunt, sed non fuerunt ex nobis. Si enim fuissem
ex nobis, permansissent utique nobiscum. Nemo polest
Christi victoriam sibi assumere, nemo ante judicii
diem de bominibus judicare. Si jam mundatia est
Ecclesia, quid Domino reservamus? Est via que vi-
detur esse apud homines recta, novissima autem ejuo
teniumt in. profundum inferni. ln hoc errore judicii,
qu: potest esse certa sententia? Proinde, quia non
est certa sententia, debet charitas una. Sed ea ipsa

dicitur οἱ dissimilis. Sed agnus adveniens adversus — charitas non poterit esse certa, si fides fuerit ineerta.
eam in certamine surrexit, et moriens predam ex- — Proinde communiter omnis Ecclesia perquirere debet
cussit. Excutiunt et hodie agni pretioso sanguine re- fidem veram, et omnibus modis evitare hzretieorem
dempti Agni incontaminati et immaculati Christi, per venena. Non enim sine ratione caput hujus bests

Hium Agnum quem Deus suscitavit a mortuis. Et hic
agnus et bestia contra contrarii sibi sunt in Ecclesia.
Bestixz: autem, quz contraria est Agno, non speciale,
sed generale nomen est, et quod multas habeat par-
les, qu:xe septem capitibus distinctis scribitur. Sed in
Barratione pro locis intelligendum est qualem partem

velut occisum scribitur. Bestia itaque quam dicit in-
ter diabolum et Christum personam non habet, quia
in solo est vocabulo quod dicunt se adorare Chn-
stum, qui mortuus est et resurrexit. Hec bestia cum
duobus cornibus ipsa est hereticorum pars cum om-
nibus sibi consentientibus, tam fide quam opere.

bestis dicat, qux septem capitibus ex uno corporé — Quse eaput dicitur velut occisum, id est fallaciter
constat. Aliquando enim diabolum dicit bestiam; ali- — Christianum. In quo vocabulo diabolum adorant, qui
quando infideles, id est, sine baptismo; aliquando c hoc simulacrum suis adinvenit, ut sub nomine Chri-

Cbristianos malos, id est, vulgarem plebem intra
Ecclesiam, qui tantum nomine Christiani sunt, ope-
ribus vero bestiz sunt; aliquando principes malos;
aliquando hzreticos, qui male sentiunt et male prz-
dicant de Christo; aliquando hypocritas, qui simu-

stianitatis maximam partem àb Ecclesia excludat , et
capiti suo diabolo conjungat. Kt ille habeat corpus,
cum quo se et illud ad inferorum tartara tradat. Nes
adoramus Ágnum , qui occisus est et resurrexit. Illi
adorant bestiam, qux se habet in hujusmodi simili-

lant sanctitatem , et nec dicunt de Christo, nec scire — tudinem. Tres itaque sunt, id est, diabolus, et pops-
volunt quid dicant vel credere debeant. Aliquando lus, et hestia velut occisa, qux est mediator, in qui-
enim schismaticos dicit qui recie credunt et recte — bus Christus resonat. EL quia ex parte bestiam,
pradicant Christum, sed scissi sunt ab unitate Ec-— quando mediam bestiam dicit adorari, in diabolum

clesis, non corpore, sed animo. Sehisma enim ἃ
scissura animarum vocata est. Eodem enim cultu,
eodem ritu credit ut. c:eteri religiosi, sed solo con-
gregationis delectatur dissidio, ut cum ceteris com-
muni nullo fulciatur consilio : et totum quod sibi
agere videtur, sanctum in suo corde esse putatur.
Fit autem schisma, cum dieurit homines : δυδιὶ su-
mus, nos sanctificamus in mundo, et ca2era his si-
milia. Hoc totum per singula officia unius bestio
describuntur capita. Capita dicuntur, quia unusquis-
que sequitur suae voluntatis arbitrium. Sola Ecclesia
agit cum consilio, ne poeniteat post factum.

XXXI. Quod ut testimoniis approbemus, ex multis
anum Pauli apostoti proferamus exemplum. Qui ne
forte in vacuum curreret aut cucurrisset, primum
apostolorum requisivit Petrum. Per hoc exemplum
proficit Ecclesia, qux est summi capitis membrum.
Qu: omnis Christianitas una videtur Ecclesia. Et
multi toto mentis ardore bene se laborare putant,
sed incertum est utrum Deo placeant. Unus ager est,

res cadit, qui suum et hereticorum locum implet,
per quorum os loquitur in Ecclesia.

XXXII. Dicit super decem cornua decem diado-
suata, hoc est, quod reges suos tam vivos quam mor-
tuos laudant, et veluti in coelum atque inter sancios
translatos esse existimant. Nomen vero blasphemir,
quod super septem capita vidit, hoc est, quod se Ec-
clesiam dicunt et Ecclesiam persequuntur. Draco esi
serpentis operatio. Rufus, carnis habitaculum, qua
draco ipse carnis habitaüo est. Decem coruua dra-
conis, virtus est legis alienae. Draco vero, ille magaus
serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satsass.
Jdeo dicitur draco, quia terret. Magnus, quia potens
videtur, et exaltat in spiritu. Serpens, quia non de-
prehenditur, sed irreprehensibiliter serpit et fallit.
Antiquus ideo vocatur, quia et a principio coepit, ei
veteris hominis accepit potestatem.

XXXIII Diabolus ideo vocatur, quia consil3ates
sibi videtur, et sapit. Et postquam persuaserit hom
nem, tanquam ^0n suz persuasionis, sed nostri po.

901] .

NETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. 1I.

$u

tius admissi criminator apparet. Pardus, quia varie- A.sunt duodecim apostoli in Christo, sicut deodeeim

tatem et fallaciam deceptionis ostendit. Ursus, quia

rapinam sensuum et operum malignorum est. Leo
vero, quia superbie atque erroris est forma. Dedit
draco bestie virtuem suam, et sedem suam : quia in-
tra Ecclesiam sunt hzretici, qui Ecclesia videntue

esse et Ecclesia non sunt. Et per os diabolus loqui-

tmr, quos in Ecclesia decipere vult. Et adoraverunt
bestiam dicentes : Quis similis bestie ? aut quis poterit
- pugnare cum ea? llli hoc taliter non dicunt. Sed di-
cunt : Quis similis Christo? aut quis illum poterit
vincere? Lingua Christum profitentor, sed factis
bestiam sequuntur. Et (acit sigma magna : wt et
ignem faciat de celo descendere in terram in con-
spect& hominum. lgnis Spiritus sanctus est, ccelum
Ecclesia est, terra ipsi sunt quos baptizant, et czete-
ros ecclesiasticos ordines dicit, quz» per ipsos fiunt
jn Ecclesia, per 415 sacramenta ab illis tenetur Ec-
eclesia captiva. Sacramentum baptismatis non solum
intra in Ecclesiam catholicam, sed etiam apud hzre-
ticos, qui in nomine Patris, et Filii, et Spiritus san-
eti baptizant, esse quidem baptisma posse, sed extra
Ecclesiam catholicam yrodesse non posse. Imo sicut
intra Ecclesiam recte credentibus per sacramentum
baptismi confert salutem, sic extra Ecclesiam bapti-

zati, si ad Ecclesiam non redierint, eodem baptis--

mate cumularunt sibi perniciem et confusionem.
Tantum enim valet ecclesiasticae societatis unitas ad
salutem baptismi, ut non salvetur, cui non intra
Ecclesiam datur, ubi oportet ut detur. Inesse tamen
homini baptismum etiam extra Ecclesiam baptizato,
sed maxiine ad damnationem ab Ecclesia separato.
Sed quia manifestum est, ubicunque datum fuerit
hoc baptisma, semel esse dandum, ideo etsi ab hzre-
tieis in nomine Patris, et Filii, et Spiritus saneti da-
tum fuerit, venerabiliter agnoscendum, et ab hoc
nullatenus iterandum. Et quia omnis Christianitas
Ecclesi: nomen habet; ct infideles qui non sunt
baptizati, extra Ecclesiam dicuntur, putant 56 cum
audiunt extra Ecclesiam dici baptizatos, quod pro
infidelibus dicatur? Non enim ita intelligendum est,
ut lantum duas partes credamus hominum, id est,
unam partem baptizatorum, quz sit Ecclesia ; et al-
teram infidelium, qu: sit extra Ecclesiam : non enim

horse diei in sole. Sol Christus intelligitur, secundum
Prophet: dictum : Vobis qui timetis Dominum, orieo
tur sol justitiee. Et tantum ipsis Christianis orítur
qui timent Christum, id est, qui credunt in Chri-
stum, et imitantur vestigia ejus. In tantum ut in isto
die possint ambulare. Et sicut sol facit daodecim
horas diei, et non faciunt solem, sic Christus fecit et
elegit duodecim apostolos : et duodecim apostoli nop
fecerunt nec elegerunt Christum. Sicut ipse Domi-
nus ait : Non vos me elegistis : sed ego elegi vos.
Nunc vero ipsi sunt filii adoptivi qui electi sunt, non
ille qui elegit. Et tamen qui elegit et qui electi sunt,
unus dies est, unum lumen est. Sol illuminator, et
duodecim hors illuminatze a sole. Sie Christus ilu-

B minator, et duodecim apostoli illuminati a Christo

Christus est caput, et duodecim apostoli corpus
Christi, quod est omnis omnino Ecclesia in duode-
nario numero apostolorum constituta. Hic est unus
dies, id est, una persona Christus et Ecclesia : qui
in hoc die ambulat, ipse ambulat intra Ecclesiam.
Hos tantum duodecim apostolos, tanquam duodecim
horas diei per universum mundum misit Christus, ut
omnis multitudo credentium in isto solo ambularet
die, id est, in ista sola Ecclesia. Sed nemo creden-
tium ibi potest ingredi, nisi imitatus fuerit apostolos:
Christi. Et dum imitatus fuerit, sit ipse apostolus
Christi, sicut et Paulus apostolus dicebat discipulis
Suis : Imitatores mei estote, sicut et ego Christi.

XXXIV. Jam nunc episcopi cathedras tenent
duodecim apostolorum, si imitantur apostolos in
fide, et opere, et predicatione : et ipsi Ecclesia sunt,
quia in doctrina apostolorum sunt; et baptismata,
qu: per manus illorum fiunt, ipsi dieuntur baptizati
intra Ecclesiam, quia neminem baptizant nisi tan-
tum eos qui nomen suum dant. Quos etiam instruunt
in fide et opere, qualiter credant et qualiter vivant,
ita ut ore proprio profiteantur apostolicum fidel
symholum : Credere in Deum Patrem omnipotentem.
Et in Jesum Christum Filium ejus wnicum Deum, et
Dominum nostrum : qui natus est de Spiritu sancto
er Maria virgine. Et in. Spiritum sanctum. In qua
fide baptizati sunt : et abrenuntiant diabolo, et an-
gelis ejus, operibus ejus, et imperiis cjus.

infideles baptismum habent, qui non credunt Chri- p XXXV. Ex ipsis baptizatis alii traduntur schol

sium Filium Dei, sed tantum Christiani habent ba-
ptismum. Et ipsa Christianitas qu:e baptizata est,
altera pars est quie intra Ecclesiam est. Et illa quie
foris Ecclesia est, in duas partes divisa est, id est,
in sacerdotes hzreticos, et in laicos aperte malos.
16 pars quz Ecclesia dicitur, sancti et fideles sunt,
qui pro Christo omnia sua reliquerunt : cui dicturus
est in die judicii : Vos qui dimisistis omnia vestra, et
secuti estis me, in regeneratione cum sederit Filius ho-

minis 1n sede majestatis sue, sedebitis et vos super se--

des duodecim, judicastes. duodecim tribus. Israel.
Duodecim sedes dicit, quia omnis omnino Ecclesia,
qu: est Christi sanguine passionis tincta, in duode-
sario apostolorum numero est constructa. Nam sic

et offeruntur a parentibus Christo, ut possint futuri
esse sacerdotes, et serviant Christo. Alii tantum
doctrinz& traduntur, ut legant et cognoscant Chri-
stum, et accipiant cum benedictione intra Ecclesiam
uxores, ut serviant conjugio, quia hoc bonum est
et intra Ecclesiam ejus. Sed illud melius est quod
sacerdotium est, quod intra Ecclesiam est, et per se
Ecclesia est. Sed et isa bona est, quz nobis marty-
res et. sacerdotes, virgines et confessores generas,.
et vivunt conjugati secundum apostolum Paulum,
qui dicit : De virginibus preceptum Domini won
habeo, consilium. autem. do, tanquam | misericordiam
consecutus a Domine ut sim fidelis. Exisiimo enim
hoc bonum esse propter instantem. necessitatem, quo-

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET 8. BEATUS.

miam bonum est homini sic esse. Alligatus es uxori? A mus, quie extra Ecclesiam est, id est, haeretici ee

neli querere eolutionem. Solutus es ab uxore? noli
querere uxorem. Si awtem acciperes. wxorem, non

peccasti. Et si nupsit virgo, non peccavit. Tribulatio--

nem aulem carnis habebunt hujusmodi. Ego autem
tobis parco. lloc itaque, fratres, tempus breve est.
lieliquum est. ut qui habent uxores sint tanquam non
habentes. Εἰ qui flent, tanquam non flentes. Et qui
gaudent, tanquam non gaudentes. Et qui utuntur hoc
mundo, tanquam non wuntur. Proterit enim figura
hujus mundi. Volo autem vos sine sollicitudine esse
(1 Cor. vii, 25-52). Conjugati qui hoc praeceptum
servant Apostoli , intra Ecclesiam sunt, quia sub
disciplina apostolorum sunt. Si aliquis inter eos
deliquerit, sicut ab Ecclesia excommunicatur, ita
el ab eis non recipitur. Decimas suas recte dant
Deo. Ilospitibus pedes lavant. Pauperibus ministrant.
Sacerdotibus honorem impendunt, eL facultatulam
suam cum ipsis communicant, quia eos futuros liz-
redes habere exspectant. Conjugibus suis non pro-
pter libidinem, sed propter procreationem filiorum
utuntur. Et cum omnibus hominibus in tanta eha-
ritate vivunt, ut monachi esse putentur. Hi in die
judicii a Domino audituri sunt : Venite, benedicti Pa-
iris mei, percipite regnum quod vobis pra paratum est
ab origine mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi man-
ducare. Sitivi, et dedisiis mihi bibere. Hospes eram,
εἰ collegistis me. Nudus, et operuistis me. Infirmus,
et visitastis me, [n carcere eram, et venistis ad me.
Quia quod uni de his fratribus meis minimis fecistis,

populus ejus malus, qua» ab eis sacramenta Eccle-
sic accipiunt, et doctrinam salutis nee ipsi habent,
nec llis proferunt. Corpora sunt, sed non se invi-
cem diligunt, quia aversionem babent ab iis quorum
membra sunt. De quibus Paulus apostolus Thessa-
lonicensibus narrat, cum putarent quod tempore
l'auli esset. dies judicii, eo quod eis scripserit : Nos
qui civimus, qui relinquimur in adventum Domini, non
praveniemus eos qui antea dormierum (1 Thess. 1v,
4). Ad hac illi conturbati, scripsit eis postea, di-
cens : Htogamus autem vos, fratres, per adventum Do-
mini nostri Jesu Christi, εἰ nosire congregatiomis in
ipswn, ut mon cito moveamini a vestro sensu, neque
terreamini, neque per spiritum, neque per sermonem,

p neque per. epistolam tanquam per nos missam, quasi

instet dies Domini, ne quis vos seducat ullo modo.
Quia nisi venerit primum discessio, et revelatus (uerit
homo peccati, filius perditionis, qui adversatur et
extollitur super omne quod dicitur Deus aut colitur,
ita ut in templo Dei sedeat, osicndens se tanquam sit
Deus. Meminisse debetis quia ego adhuc cum apud vos
essem, luec dicebam vobis, et nunc quid detineat scitis,
μέ reveletur in suo tempore. Nam mysierium operatur
iniquitatis. Àc si aperte diceret : tunc Antichristus
manifeste videbitur. Nam in cordibus iniquorum se-
creia sua jam nunc occultus operatur. Ut enim de
apertioribus criminibus taceam, illa quz sub specie
flunt, dicam : ecce alius fratri tacitus invidet, εἰ si
occasionem inveniat, eum supplantare contendit ;

mihi fecustis. Hi sunt fratres Domini, de quibus dicit: C cujus alterius membrum est, nisi ejus de quo scri-

Qui facit voluntatem Patris mei qui in calis est, ille
mihi maler, e frater, et soror est.

XXXVII. Nam si scire vultis quid est voluntas
Patris, nihil aliud invenire possumus nisi, μὲ creda-
Qus in eum quem misil ille, id est, credamus Filium
ejus Jesum Christum verum esse Deum. Timeamus,
adoremus, imitemur ei amemus, quia ipse est verus
Deus et vita aeterna; sicut ipse in Evangelio dicit :
Mac est. autem vita e&lerna ut cognoscant te verum
Deum, et quem misisti Jesum Christum. Hic esi verus
Deus et vita eterna. Ecce Ecclesia quem credit, ad
eum tendit; οἱ quidquid agit, per ecclesiasticam
doctrinam agit; et quidquid petit, in nomine Jesu
petit, ut cum Jesu zterni sint et intra Ecclesiam
baptizentur, in cujus pace perseverant, per quam
ei salvi fiunt. Nam qui contra hanc Ecclesiam agit,
salvus esse non potest, nisi ad eam redierit ut per
ipsam salvetur. Omnes intra eam salvari credo;
extra illam, licet quanta bona quis videatur agere,
eliamsi pro Christi noinine sanguinem funiat, sal-
vus esse non poterit, nisi ad Ecclesiam catholicam
redierit, qux» sola recte credit Deum οἱ sola diligit
proximum, sola patitur pro Christo, sola moritur
pro eo. Dominare semper vult vitiis, non fratribus.
Quotidie legem Dei adimplet, quia quotidie in cha-
ritate est. Et quantum plus intelligit, tantum plus
laborat. Cum omnibus patitur, quia cum omnibus
tristatur.. Hiec. illa pars non agit, quim sipra dixi-

ptum est : 4nvidiu diaboii mors intravit in orbem ter-
rarum.

XXXVII Alius se magni meriti essc existunans,
per tumorem cordis cunclis se prseferens, ompes
sibi inferiores credit : cujus alterius membrum cs,
nisi ejus de quo scriptum est : Omne sublime videt,
et ipse est rex super omnes filios superbie? Alius ho-
norem quzrit, uL czeteris pr:esit; non quod aliis pro-
sit, sed quod ipse alteri subditus non sit. Cujus al-
terius membrum est, nisi ejus de quo scriptum es
qui dixit : Sedebo im monte testamenti ἐπ lateribus
aquilonis, ascendam super altitudinem nubium, et ero
similis Altissimo ? llanc ergo regulam diabolus insti-
tuit membris suis, quod sinulacrum sub nomine
Christianitatis in Ecclesia finxit : quze tamen pars
foras Ecclesiam est. Ecclesia dominari non vult, sed
servire. Solus quippe Altissimus ita dominatur super
omnia, ut alteri sub se [subesse] non possit : quem
diabolus imitari perverse voluit, cum suum do-
minum [dominium| querens, ei subesse recusavit.
Adipiscere voluit omnipotentiam per rapinam, quam
Dominus habebat per naturam.

XXXVIII. Proinde Dominus noster Jesus Christus,
cum essel. in forma Dei, non rapinam arbitratus est
esse sc aqualem Deo : sed semetipsum. exinanivit,
[ormam servi accipiens, im similitudinem hominum.
factus, ct habitu inventus ut homo. Et ut nobis humi-
lita:is et charitatis preberet exemplum, non alterus

100]

HETERH ET S. DEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LID. Il.

1003

humiliavit, sed semetipsum. Nam cum esset unige- A etiam exaltanda est, jam nunc caput suum supe

bitus secundum divinitatis excellentiam , et sine
fratribus, pro nobis etiam factus est primogenitus
secundum susceptionem hominis : in qua per ad-
optionem gratix€ [ratres habere dignatus est, qui-
bus esset primogenitus, de quibus ipse per, Pro-
phetam dicit : Ecce quam bonum et quam jucundum,
habitare fratres in unum ! Fratres hic non corporales
dicit, sed fratres spirituales. Fratres, de quibus
idem Dominus Patri dicit : Narrabo nomen tuum
fratribus meis. Fratres, de quibus loquebatur mulie-
ribus : Jte, nuntiate fratribus meis. Vere bonum et
vere jucundum habitare fratres in unum! Unum
fratrem dimisimus in seculo, ecce quantos inveni-
mus in monasterio! Frater meus szxcularis non tan-

inimicos exaltatum gaudet in codis. Cum ergo
electi quique ad vitam perveniunt, quia membro
ejus per eum intrant ad eum, ipse per se intrat ad
se. ]pse enim in membris suis est qui intrat. Ipse
caput, ad quod intrantia membra perveniunt.
Accipite ergo, descendit regula, quam tenent mem-
bra ejus Ecclesia, quod est in charitate unum corpus
summi capitis, a quo accipit Spiritum sanctum,
secundum Psalmiste vocem dicentis : Sicut unguen-
tum a capite, quod descendit in barbam, barbam
Aaron (Psal. cxxxn, 2). Vide ergo quid dicat unguen-
tum. Unguentum gratia est, benedictio est divinitatis.
Sicut benedictio unguenti de capite, hoc est de divini-
tate in Christo. Caput Christi Deus, caput Ecclesiz

tum me amabat quantum substantiam meam. Cxete- B Christus. Descendit unguentum in hominc Christo.

rum Ííratres spirituales, qui sua utique negligunt,
aliena non quzerunt. Sic et in Actibus apostolorum
legimus : Quoniam multitudinis credentium erat cor
unum et anima una. Et erant, inquit, illis omnia
communia, quia communem Christum possidebant.

XXXIX. Hanc regulam quam tenet nunc Ecclesia,
ab ipso descendit capi:e, cujus et corpus est secun-
duin Apostolum qui dicit : Ex quo totum corpus per
nexus et conjuncliones subministratum et construefum
crescit in augmentum Dei. Corpus illius summi ca-
pitis Christi, nos omnes fideles ejus sumus. Per ne-
xus vero et conjunctiones corpus ligatur, quia dum
capiti pectus, dum pectori brachia, dum brachiis
imanus, dum manibus digiti sunt conjuncti ac mem-
bra cxtera membris inhorent, corpus omne perfici-
tur. Sic sancti apostoli , quia Redemptori nostro
propinqui exstiterunt, quasi pectus capiti inerant.
Quos quia martyres sunt secuti, quasi conjuncta
brachia pectori fuerunt. Quibus dum pastores et
doctore$ subjuncti sunt per bona opera, manus
brachii iuiverunt. lloc vero omne corpus Redem-
ptoris nostri quotidie per nexus et conjunctiones
subministratur in colo, quia cum ad eum illuc
electe animzxe ducuntur, ei sua membra colligantur.
De quo bene dicitur : Subministratum et constructum
crescit. in augmentum Dei. Quia Deus omnipotens
Redemptor noster, qui in se quo proficiat non habet,
adhuc per membra sua quotidie augmentum habet.
Unde ruisus scriptum est : Donec occurramus omnes
in virum per[ectum, in mensuram «tatis plenitudinis
Christi. Hoc totum per passionem carnis et com-
passionem mentis complet -Ecclesia. Et cum hic
patitur corpus, patitur caput, cujus est corpus, Paulo
apostolo attestante qui ait : Quotidie adimpleo ea
que desunt passionum Christi in carne mea, pro
corpore ejus, quod est Ecclesia.

XL. Dominus ac Redemptor noster cum sancta
Ecclesia, quam redemit secundum carnem, una
substantia est. Illius capitis corpus Ecclesia est, et
hujus corporis caput est Christus. De quo suo capite
exsullat corpus, id est sancta Ecclesia, cum per
Psalmistam dicit : Nunc autem exaltavit caput meum
super inimicos meos. Quia cnim quandoque ipsa

ParRoL. NCVI.

Descendit de Christo in oram vestimenti ejus, quod
est Ecclesia. Unguentum de capite, quod descendit in
barbam. Barba enim virilitatis indicium est. Capnt
ergo divinitatis dicitur, sicut diximus, ex quo de-
sScendit unguentum in barbam Aaron, id est in
Christo, qui est caput Ecclesi». Barha vero, ut di-

ximus, virum indicat, in quo perveniamus in virum

perfectum, qui est Christus. Et postquam in illam
barbam descendit, ipsum unguentum in oram vesti-
meni ejus; sic benedictio, et ros in Hermon de-
ascendit in montem Sion. Hermon in lingua nostra
interpretatur anathema, quod est Jud:orum populus.
Ros ergo, id est. benedictio Domini, ante fuit in po-
pulo Judaeorum, qui postea anathematizati sunt.
Et benedictio illa, quz antea descendebat in populo
anathematizato, postea descendit in monte Sion, hoc
est Ecclesiam, qu:e corpus est Christi. In quo capite
Ecclesi; descendit unguentum, ut Psalmista ait de
eo : Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem, propterea
unzit te Deus, Deus tuus oleo exsultationis pra parti-
cipibus tuis. Participes sunt apostoli Christo, sed
apostoli ad mensuram acceperunt Spiritum sanctum.
In Christo vero omnis plenitudo Spiritus sancti de-
scendit, quia solus sine peccato, et de ipsa plenitu-
dine illius acceperunt apostoli.

XLI. Audistis quid dixit : Dilexisti justitiam. Sed
et contrarium videte quid dicat : Et odisti iniquita-
tem. Pro his virtutibus quid accepit audite : Pro-
pterea, inquit, unzit te, Domine, Deus tuus oleo exsul -
tationis pre participibus tuis. Hoc ad Christum dici-
tur. Jesu Christe, tu unctus es, ut ceteros ungeres
unguento, quod descendit in barbam, in barbam, in-
quit, Aaron. Quod unguentum in capite est, descen-
dit in barbam : id est, a vero Deo descendit ad bo-
riinem, quem dignatus est assumere. Et de homine
quem assumpsit descendit in oram vestimenti ejus,
quod sumus nos. Et quantum nobis prodest barba
ista sancla, et vir iste perfectus, videamus. Et qui
sunt illi qui proficiunt, in quos descendit in oram
vestimenti ejus, qui possunt esse vestimentum Chri-
sti. Et cum fuerint vestimentum Christi, tunc et
ipse Christus verum est illorum vestimentum, et
induunt Christum. Nos, si vestimentum Christi su-

ἂν,

1006

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

4004

mus, nudit::em ejus nostra vestimus fide. Ecce nu- A scit Christum, quia Christus est Deus Israel. Non est

dus pendet in cruce, scandalum Judeis, gentibus
siultitiu. Et tamen nostra fide, et sermone, et con-
fessione vestimus nuditatem ejus, et dicimus : Domi-
.nus Deus noster est qui nudus pendel in cruce. Fi-
lius Dei verus est qui illusiones et derisiones patitur
nudus in cruce, ut nos vestiti simus ejus nuditate. (
XLII. Cum audiunt nos Judzi ista dicere, conti-
nent aures :suas, et derident nos, qui talem Deum
liabemus qui nudus pependit in cruce. Recedimus
ab invicem in tantum, ut nec illi recipiant nos nec
nos illos. Unum hostem fugimus Jud:»os, et multos
hostes invenimus intra domum, h:ereticos pejores
quam Judxos. Judei semel negant et dicunt : Iste
quem dicitis qui nudus pependit in cruce, non est

Deus. Cum nos eis dicimus, quis est? Respondent B

et dicunt, homo est : nam si Deus esset, non dice-
ret : Deus, Deus meus, quare me dereliquisti? Et
ideo non debetis tam absurde dicere Deum, sed tan-
tum filium adoptivum, sicut et nos sumus adoptivi,
quia nec unus Deus est qui nudus pendet in cruce,
nec verus filius Dei. Injuriam facitis Deo de tali fide.
᾿ Nam nos honoramus Deum, qui recte dicimus quod
Deus ad tantam injuriam descendit. Sermo [Servus]
est qui patitur. Servus Dei est qui patitur , ipso de
se dicente : O Domine, ego servus (uus : ego servus
tuus. el filius ancille tue. Et Dominus ei dicit : Ecce
servus meus, suscipiam eum. Cum hoc verum dicat
Scriptura, quomodo vos potestis firmare, cum homo
nudus qui pendet in cruce a Deo se derelictum cla-
mitet et Deus sit. Ecce et istos invenimus simi]es
Judzorum, quia illi nudaverunt Christum, et nudum
eum imposuerunt in crucem et ibi mortuus pependit.
et ipsa nuditas, crux et mors facit scandalum Ju-
dis, et dicunt : Non est Deus. Hoc dicunt et isti
h:xretici : Non est Deus. Nudaverunt illi Christum
vestimentis, nudant et isti fide. Illis fecit scandalum
Christi nuditas, istis facit scandalum Christi humi-
litas. Non sunt ergo isti vestimentum Christi , qui
non vestiunt Christum sua fide, sed eum cum Ju-
dzis nudant sua. infidelitate. Illi Deum Israel lauda-
bant, et ipsum Deum Israel negabant, quem nudum
cruci affigebant, Et isti Christum laudant : et ipsum
Christum, qui nudus pependit in eruce, Deum lsrael

mundus corde, qui non videt Deum factorem. coeli
et terre : qui non credit Christum, quia Christus est
Deus factor coeli e£ terree. Et inde non vident Deum,
quia mundum non habent cor. Beati, inquit, munde
corde, quoniam ipsi Deum videbunt.

XLIIl. Restat ergo ut qui non intelligunt, non τῇ
dent ; et qui non vident, in tenebris ambulant. Unde
et Psalmista dicit : Nescierunt , neque intellexerunt
quod in tenebris ambulant. Et qui in tenebris amba-
lant, in die non ambulant, quod est Christus et Ec-
clesia, nec dicere possunt illum versiculum psalmi :
Hic est dies quem fecit Dominus ; ezsultemus et lete-
mur in eo. Et quia dies et nox una dies dicitur, quia
de sole usque ad alterum orientem solem diem et
noctem includit, et unus dies dicitur, sic Ecclesia et
hzreticorum pravitas, lux et tenebre est, et una
Ecclesia nuncupatur. Utrique unum Evangelium le- .
gunt, sed utrique vestimentum Christi esse non pot-
sunt. Cum unus fide tegit nuditatem Christi, alter
infidelitate nudum przdicat Christum, cum dicit :
Homo est, non est Deus, non est ipse qui fecit cc-
lum et terram. Alter non nudum, sed veste indutum
eum przedicat, quia dicit : Deus est homo, el ipse
fecit coelum et terram, qui in cruce pendet inter
ccelum et terram. Hoc tantum Ecclesia potest dicere
de Christo capite, cu;us ipsa est corpus, quia ipsam
suo sanguine pretioso redemit, ut eam sibi copularet
per sanguinem; et Christus indueret eam, et illa
Christum, sicut Paulus apostolus de ipso loquitur ad
Ephesios : Ut exhiberet sibi gloriosam | Ecclesiam,
non habentem maculam aut rugam. Maculam quippe
et rugam non liabet, quia et turpitudine operis et
duplicitate sermonis caret. Non habentem, inquit,
paaculam aut rugam. Id est, nec per peccatum ba-
bentem: maculam, nec per duplicitatem rugam.
Quia et per justitiam munda est, et per simplicem
intentionem extensa. Qua ergo abluta est ne mact-
lam habeat, extensa est ne habeat rugam. Utique
vestis Christi est. Sicut enim indumentum Christi
tota gencraliter Ecclesia dicitue, sic indumentum
&unt Ecclesix singulorum animz, qu:e ab errore con-
vers: eamdem Ecclesiam credendo, eique fideliter
inhxrendo, circumdant. De quibus eidem Ecclesie

esse negant : ét utrique populum Domini se existi- p) per prophetam Dominus dicit : Vivo ego, quia omxi-

mant esse; et utrique meliores se nobis profitentur
in fide, et utrique dicunt : Nos sumus Israel, qui
Deum recte credimus. Nam vos bruta et insensati,
qui hominem, qui mortuus est, habetis Deum. Et
quia Israel, videns Deum dicitur, utrique se Israel
profitentur, utrique se filios Dei asserunt. Sed Domi-
nus eos per Isaiam prophetam redarguit, dicens :
Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me.
Cognovit bos possessorem suum , εἰ asinus presepe
domini sui : Israel autem non me cognovit , populus
meus me non intellexit. Et meum populum dicit, et
me non intellexit neque cognovit. Non intelligit
Deum, qui non intelligit Christum, quia Christus
es! Deus. Non cognoscit Deum Israel qui non cogno-

bus his velut ornamento vestieris.

XLIV. Ecce quomodo est Ecclesia per fidcm εἰ
conversionem , et opera bona vestimentum Chrisli.
Ecce quomodo singulorum anim:e, quz per przdi-
cationem Ecclesi€ convertuntur et credunt quol
tantum in ea sit remissio peccatorum , et inhsrent
ei fideliter, vestimentum sunt ipsius Ecclesiz. Vesti-
mentum sunt Ecclesi$ animx: in unum collecte.
Vestimentum est Christi tota Ecclesia, et vestimen-
tum est Christus totius Ecclesi:&. Rem vobis dico
novam, imo nom novam, sed de Scripturis, quia
vestimentum Christi sumus. Et cum illum nostra
confessione et fide vestimus, tunc iterum nos ipsum
Christum induimus. Dicit enim et Apostolus quod

1005

IETERII ET 8. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LID. Il.

1006

vestimentum nostrum Christus sit : Quicunque, A — XLVIII. Deinde considerate quoniam ad extremos

inquit, baptizati estis in Christo, Christum induistis.
Quando enim baptizamur, induimur et vestimur.
XLV. Hoc totum quare dixi? Ut ostenderem cre-
dentes vestimentum esse Christi quod descendit in
oram vestimenti ejus , quod descendit in barbam, in
barbam Aaron. Sic enim Aaron sacerdos hune sacer-
dotem nostrum prezfiguravit Christum, et octo ejus
vestimenta omnis omnino Ecclesiz. Figura illa vesti-
mentorum nos sumus secundum Apostolum , in quos
finis seculorum decurrit, quia ista illis in figura con-
tingebant qu:x& nobis in veritate completa sunt. Siqui-
dem pontifex octo habet, ut diximus, species vesti-
mentorum. Longum est dicere de ephod, de tunica,
de zona, de catenulis, de femoralibus, de fimbriis, de

pedes inter malogranata erant et tintinnabula ; et non
ingrediebatur pontifex in Sancta sanctorum nisi illa
tintinnabula personarent. Et quid Sancta sanctorum
ingredi, nisi ille interior spiritualis intellectus ubi
cum Domino loquitur?

XLIX. Et illa tintinnabula et illa malogranata di-
versitates virtutum sunt : et sacerdos, id est ponti-
fex, qui omnem Ecclesiam in typo Christi tanquam
vestimentum in se portat, debet prius diversarum
virtutum ejus opera, tanquam tintinnabula, per om-
nem Ecclesiam resonare ; et tunc ad ejus omnes con-
gregentur imitationem, et sic in Sancta sanctoruin
ingrediatur , ut quod intus de Domino audierit foris
populo loquatur, secundum Domini dictum in Evan-

soccis , de tintinnabulis, quibus virtutibus sacerdos D gelio : Ut videant opera vestra bona, et glorificent Pa-

debeat ingredi templum Domini et in Sancta sancto-
rum. Et nos ergo si voluerimus de vestimento esse
isto sacerdotali, aut superhumerale sumus, quod
interpretatur ephod, ut habeamus bona opera; et
in humeris nostris Christi mandata portemus : aut
certe tunica debemus esse interior, qui tunica
stricta est et adhzret corpori. Non est laxa, non
funditur, sed adhxret tota ad corpus. Vides ergo
quia quicunque interior est, et interior tunica, vici-
nius jungitur corpori.

XLVI. Longumest dicere de rationalibus et de ma-
nifestationibus. Si quis vero rationale est, quod dici-
tur logion, non est alibi nisi in pectore. Quod ratione
dictum vel factum est , rationale dicitur. Quod vero
sine ratione dictum vel factum, rationale dici non
potest. Intelliges Seripturz ordinem. Quicunque ra-
tionabilis est, ephod est, id est, vestimentum sguper-
humerale; et in pectore, quod est prudentiá. (:-
terum fieri potest ut aliquis habeat prudentiam, ut
habeat * augon, hoc est logion, quod Latine dicitur
rationahbilitas , et non habeat 5 ermonem, hoc est
manifestationem. Quicunque ergo verus sacerdos est,
debet esse rationabilis; debet habere manifestatio-
nes; hoc est, quodcunque manifestum proferat et
omnes doceat.

XLVII. Et hzc omnia forsitan faciat , ei castitas
cauta et ornata non fuerit, et omnes fluxus carnis
non mortificaverit , ut cingat lumbos suos et morti-
ficet. Deinde femoralia debet habere, ut quodcunque
in nates ignominiosum est et sordidum, quasi hoc
cingulo mundetur et mortificetur. Deinde dicitur
quoniam debemus habere phodere |poderem], id est
vestimentum tunicz usque ad pedes. Phodere quod
ordinet, quasi pedes nostros. Et in ipso phodere di-
versi flores sunt. Sunt ibi malogranata , sunt etiam
fimbrixs. Ego puto quod et illa mulier sanguinem
fluens, ideo sanata est eo quod statim fimbriam teti-
gerit. Hoc totum quare dico? ut bonum opus quod
incheamus usque ad finem perseveremus : quod
est usque ad pedes, si Christi vestimentum esse
desideramus.

Δ Forte, augen, αὐγήν.

trem. vestrum, qui in. colis est. Et cum hzc fuerit,
Ecclesia erit, mons Sion erit : quoniam illic man-
davit Dominus benedictionem. Id est, unguentum illud
quod descendit de capie Divinitatis, in barbam, in
barbam Aaron : quod descendit in oram vestimenti
ejus, quod est Christus : et pezvenit ad montem Sion
illa benedictio roris qu:& descenderat in Hermon ;
hoc est, in populo Judzorum pervenit ad Ecclesiam,
quod est mons Sion, quoniam in ea mandavit Do-
minus hanc benedictionem et vitam usque in zter-
num. Vita Christus est. Qui confitetur Christum,
habebit vitam usque in seculum &:xculi. Nos tamen
si de Ecclesia sumus, Ecclesiam defendimus, et in
dogmatum veritate stamus, in :zedificio Christi sumus.
]lli vero qui non sunt in Ecclesia, adversantur Chri-
$li Ecclesiz. Si ergo sumus in Ecclesia, si habemus
fldem Ecclesie, fidem apostolorum , fidem Christi
dogmatum, veritatis montes, sumus Sion.

L. Dominus noster Jesus Christus mons montium
est, non unus de montibus, ut h»reticus asserit
Elipandus. Nam cum singulariter mons dicitur , aut
singulariter Dominus, aut singulariter Christus , aut
singulariter pontifex, aut singulariter sacerdos ; aut
singulariter hostia, aut singulariter agnus, aut sin-
gulariter lapis, aut singulariter petra, et cetera hu-
jusmodi similia, aut certe singulariter servus , aut
singulariter pauper, solus ipse in sua persona intcl-
ligendus est : ut in ipsa humilitate, qua a nobis fi-
guraliter przdicatur, nullus ei similis przedicetur,
Nam et homines sancti multi sunt qui ei credendo
efficiuntur sancti. Ab eo dicuntur dii, ab eo domini,
ab eo christi, ab eo pontifices, ab eo sacerdotes, ab
eo hosti:e, ab eo agni , ab eo lapides vivi, ab eo for-
tes petrz. Propter hoc ille factus est Patris servus,
ut nos de multis dominis liberaret, id est, de multis
idolis; et ipsum solum haberemus Dominum qui
propter nos factus est servus; et essemus liberi per
ipsum qui solus inter mortuos est liber, et nos ad
hanc ingenuitatem perduxit. Et sine dubio summa
ingenuitas creditur, in quo Christi servitus cumpro-
batur. Propter nos factus est pauper, ut nos ejus

b Forte, sermonem.

4007

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

1008

paupertate efficeremur divites. Et quid est ejus pau- A camini montes incaseatos ? (Isa. τι, 2, 5; Psal. xvii,

pertas, nisi ejus humanitas? Et quid sunt nostrz di-
vitize , nisi ejus humanitas ? Quod infirmum est Dei,
fortius est hominibus. Ubi ille descendit, illic nos
ascendimus. Ubi se ille inclinavit, ibi nos erexit. Ubi
ille poenam perpessus est, ibi nos a poena liberavit.
Ubi ille mortuus est , ibi nos vivificavit. Ubi ille re-
surrexit, ibi nos suscitavit. Ubi ille ascendit, ibi nos
secum levavit. Ubi Pater eum exaltavit, et donavit
illi nomen, et nos cum illo exaltavit, et cum illo nobis
omnia donavit : quia et ipsum nobis Pater dedit,
ei nos illi donavit; et illum a parte dexterx su:
collocavit et nos corpus ejus cum capite sedere
fecit.

Ll. Et cum sit caput et corpus una substantia, ta-
men multum distat inter caput et corpus, cum tan-
tum unum sensum babeat communem, et c:zeteros
quatuor solum sibi vindicat caput. Multum ergo di-
Stat inter Christum hominem , et omnem omnino
- sanctorum multitudinem , qui de Adam ducit origi-
nem, cum omnibus viriutibus soli homini Christo
non poterit comparari aut xquari totus ille exerci-
tus. Solus Christus sine illis poterat esse: toti illi
sine Christo nec vivere possunt nec esse.

Lil. Iloc totum quare diximus ? Quia montem Sion
figuraliter Ecclesiam nuncupavimus. Possumus sin-
gulariter dicere montem Sion unam Ecclesiam, quod
est unum corpus Christi. Possumus dicere et ipsam
montes οἱ Ecclesias. Christum vero solum non pos-

sumus dicere Christum et christos, montem et mon- ,,

tes, Dominum et dominos, Deum et deos, servum
el servos, pauperem et pauperes, parvulum et par-
vulos, circumcisum οἱ circumcisos, baptizatum et
baptizatos, flagellatum et flagellatos, mortium et
mortuos. Solus ille pro omnibus mortuus. Solus ille
pro omnibus ista perpessus. Nullus sanctorum pro
altero mortuus est. Nam cum Joaunes apostolus di-
cat : Sicut Christus pro nobis animam posuit, et nos
debemus pro fratribus animam ponere. Poiest quidem
quilibet facere compatiendo, nam nullus potuit hoc
facere moriendo et resurgendo, nisi solus Christus,
solus sine peccato. Nam omnes sancti possunt dicere
iud Davidicum : Ecce enim in iniquitatibus conce-
plus sum, εἰ in peccatis concepit me mater mca (Psal.

L, 7). Christus hunc versiculum nunquam dixit. Sed ἢ

quid dixit : Venit princeps hujus mundi, et in me ni-
hil invenit (Joan. xiv, 50), id est, nihil peccati in me
invenit. Et ideo quia solus homo sine peccato est,
nullus ei hominum similis invenitur. Qui solus caput
est, super omne corpus est. Qui singulariter mons
est, super omnes montes est, propheta Michza atte-
stante, qui ail: In novissimo dierum erit mons do-
mus Domini preparatus in vertice montium : et subli-
mis erit super colles, et confluent ad eum populi: et
properabunt gentes multe, et dicent : Venite, ascen-
damus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob,
el docebit nos de viis s.is; et ibimus in semitis ejus
(Mich. 1v). Psalmista quoque de eo monte et de cz-
teris moniibus in Lxvu psalino dicit : Ut quid suspi-

17.) Eum montem in quo beneplacuit Deo habitare in
eo ? Sicut ille dicitur mons, sic montes illi. Sed longe
altius mons di-tat a montibus pr:eparatus in cacu-
mine montium. Montes itaque isti illum montem
portando gloriosi sunt, wt qui gloriatur, in Domino
glorietur, non in se. Paulus architectus dicit : Miki
absit gloriari, nisi 1n cruce Domini nostri Jesn Chri-
sli, per quem mihi mundus crucifixus est et ege
mundo.

LIII. Ut quid ergo suspicamini hos montes? Eum
montem in quo placuit Deo habitare in eo. Non quia
in ipsis niontibus non habitat Deus. Habitat plane.
Sed per istum montem habitat in ipsis montibus
Deus. In ipso quippe solo habitat omnis plenitudo
divinitatis corporaliter. Non habitat umbraliter in
illo divinitas, tanquam in templo a rege Salomone
facto, sed corporaliter. Non sicut in ccelo, aut in
terra, aut in angelis, vel czeteris sanctis, sed corpo-
raliter in eo habitat omnis plenitudo Divinitatis, id
est, Patris et Spiritus sancti. Qui et ipse € hriatus
per naturam Divinitas est. Et quanquam in angelis
el in czeteris sanctis habitet divinitas, tamen nullus
eorum naturaliter Divinitas est sicut Christus. Et
quia Christus, et Pater, et Spiritus sanctus una Di-
vinitas est, et 'ipse in Pau est, et Pater in illo est,
et Spiritus sanctus ab utroque procedit, ideo in ipso
habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, id
est, solide atque veraciter, secundum Pauli apostoli
dictum, qui ait : Quoniam Deus erat in Christo mun-
dum reconcilians sibi. Quod sive de Patre dictum ac-
cipiamus, quoniam ipse ait : Pater autem in me me-
nens ipse facit opera. Et ego in Patre, et Pater in me,
sive ita intelligatur , Deus erat in Christo, id est,
Verbum erat in homine, hocest, Deus erat homo,
Sic erat utique Verbum in carne, ut Verbum caro
factum solus proprie diceretur, id cst, bomo Ver-
bum in una Christi persona copulareiur. Ut quid
ergo suspicamini czteros inontes? Eum montem in
quo placuit Deo habitare in eo? Longe aliter habi-
tat illis in montibus pluraliter, aliter in isto singw-
lariter. Quem ergo illorum montium hunc montem
suspicamini ? Nam quia et illi per adoptionis gra-
tiam Filii Dei sunt, sed nullus ex illis est unigenitus,
cui Pater diceret : Sede ud dexteram meam. Donec
ponam inimicos tuos sub pedibus tuis (Psal. cix, 1).
Nullus eorum abstulit peccata mundi. De nullo eo-
rum dictum est : Verbum caro factum est, et habitavit
in nobis. De nullo corum dictum est: Hic est Filius
meus dilectus, in quo mihi bene complacui, ipsum as-
dite. De nullo eorum legimus quod sit Dominus ma-
jestatis ; sed de Christo Apostolus dixit: Quia Do-
minum majestatis crucifixerunt, quia neque appa-
ruit Pater in mundo, sed neque Spiritus sanctus,
sed solum Filium crucifixerunt unicum Dei Patris
Verbum.

LIV. Cavendum ergo est ne cum Verbum audis,
multa cogites verba. Nam si mulia verba cogites Pa-
tris, jam non unum Filium, sed multos filios intel-

1009

lIETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM ETIST. — LIB. If.

1010

liges. Cave ergo ne te sonus capiat vocis human A bilis Deus est. Solus Filius apparuit per substantiam

similitudoque sermonis. Aliud est verbum quod tem-
pora habet, quod syllabis colligitur, quod litteris
eollizitur , quod sonat , quod auribus auditur, quod
tempora habet, et unum verbum sonat, pertransit,
et fit intervallum silentii, et aliud foninatur verbum,
et sequitur ut audiatur et intelligatur, quo explicito
tertium sequatur, et unum verbum alterum sequendo,
multa verba efficiantur. Non tale Verbum Patris
Filius unicus: Non tale Verbum unigenitus Deus.
Incorporeus Deus Pater. Vocem utique incorporeus
corporalem non habet. Si vox corporalis non est in
Patre, nec Filius Verbum est corporale. Et ideo non
multa verba, nec multi (ilii, sed unum Verbum est
zequale Patri, quod et gradum excludit et numerum.

suam hominibus. Non per illam apparuit qua 2qua-
lis est Patri, sed per illam qua missus venit a Patre
et Spiritu sancto solus Filius, qui semetipsum exi-
nanivit, id est, solus formam servi accepit. Noli igi-
tur et tu secundum naturam interpretari quod prz-
ter Divinitatis naturam est. Quod si credideris a
Verbo carnem esse susceptam, et offeras transfigu-
randum corpus Christi altaribus, et non intellexeris
quod offertur aut cui offertur ; οἱ non distinxeris
naturam divinitatis et corporis, statim tibi Dominus
dicit : Si recte offeras, et recte non dividas, pecca-
sti. Non dico, personam dividas, sed dico ut nemo ia
precibus vel Patrem pro Filio, vel Filium pro Patre
nominet. Et cum altario assistitur, semper ad Patrem

Et hoc dico quod lego. Εἰ hoc credo quod profero. B dirigatur oratio. Et quicunque sibi preces aliunde

Nam qua sit hujus natura Verbi, nescio. Et nescio
multo hoc melius quam scio. lioc solum bene scio
quando hoc nescio quod scire non possum. Neque
enim Joannes, quein lego, aliud dicere potuit quam
quod audivit : Quod vidimus , inquit, et quod audivi-
mus. lloc solum bene se scire dixit quod audivit et
vidit, qui in Christi pectore recumbebat. Ergo illi
satis est audire, mihi non est satis ; sed quod ille
audivy, hoc mihi dixit. Et quod audivit a Christo,
hoc nec ego possum negare verum esse de Christo.
Ergo quod ille audivit, hoc ego audivi. Quid audi-
vit ? Verbum. Quia dixit : Quod fuit ab initio, quod
audivimus. Deinde dicit : Et vidimus. Hoc totum ve-
. rum ὁδί, qria quod audivit et. vidit. Quid vidit?
Non utique Divinitatem, que secunium naturam
suam videri non potest. Vidit eum per naturam
meam. Non enim Verbum alterum Filius est, et
homo alter, sed ex utroque unicus Filius est.

LV. Sed quia secundum naturam suam nemo eum
videre poterat, suscepit naturam visibilem meam, ut
secundum naturam corporis videretur. Denique et
Spiritus sanctus in specie visus est ut columba, quia
videri Divinitas in su:e claritatis veritate non pote-
rat. Quie utique una invisibilitas Patris, et Filii, et
Spiritus sancti, quia una Divinitas est et unus Deus,
Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Sed quia tres
sunt person:e, Pater, et Filius, et Spiritus s .nctus,
hoc non habent commune quud solus Filius factus

est homo propter homines redimendos, quod solus D

Spiritus sanctus super hominem Filium descendit in
épecie columb:e ut videretur, quod solus Pater
clamavit : Tu es Filius meus dilectus, ut audirc-
tur. |

L VI. Sed illa columba in qua Spiritus sanctus ap-
paruit, non dicitur Spiritus sanctus, sicut iste homo
a Verbo susceptus dicitur Filius. Illa columba non
est Deus. Nam iste bomo Deus est. llla vox Patris,
qua sonuit corporaliter, non est Pater. Nam ἰδία
corporalis qui visus est, Filius Dei Patris unicus est.
Per subjectam creaturam locutus est Pater, non per
suam substantiam , quia invisibilis Deus est. Per
subjectam creaturam apparuit Spiritus sanctus in
specie columbze, uon per suam naturam, qua invisi-

describit, non eis utatur, nisi prius eas cum instru-

᾿ etioribus contulerit fratribus : id est, preces, quas

suggerit, a catholicis imbuatur.

LVII. Solus ergo Filius est homo, qui et zqualis
Patri est, semper in forma Dei, cui cum Patre ho-
stiam offerimus, et solus formam servi accipiens sa-
cerdos factus est. Per quam hostiam vivam Deo pla-
centem offerre possumus. Nec tamen a nobis offerri
hostia potuisset, si Christus pro nobis hostia factus.
non fuisset. In quo ipsa natura nostri generis vera
est hostia salutaris. Ut enim ipse Unigenitus, qui
verus naturaliter Deus est, verus fierct, et sacerdos.
in persona divinitatis 50:5, non accepit hominis per--
sonam, sed naturam. Si enim naturam hominis cuim
persona simul accepisset, in illo incarnationis iny '
sterio non esset unus Christus in duabus naturis Deus.
et homo, sed in duabus personis alter esset Deus,
alter homo. Sed ideo unus est Christus, unus Dei οἱ
hominis Filius, quia ille unigenitus Dominus qui
personam propriam semper habuit, in ipsa persona
sua veritatem naturz servilis accepit. Proinde Chri-
stus inseparabilis permanet. Quia cum altera sit in.
eo natura divinitatis, altera vero natura servilis, in.
uno tamen eodemque Christo illa persona divinitatis
erat, ipsa una est etiam humanitatis assumpta. Pro-
pterea unus atque idem Christus, quem et paulo mi-
norem ab angelis ostendit, accepit formam servilem,
aequalem Patri demonstrat unitas naturalis.

LV. ln quo sacramento sic offendunt heretici
quam maxime Ariani, ut attendentes in eo officium
sacerdotis, nolint celsitudinem Deitatis suscipere.
Quoniam ergo sunt hzretici qui Filium cum Patre
unius divinitatis esse non credunt.

LIX. Item sunt alii qui hominem natum Det filium
non con(tentur : qui.utrique non Dei, sed hominis
asserunt esse Virginem genitricem , quia non per il-
lum, inquit, qui de Virgine natus est, visibilia ct
invisibilia facta sunt, sed per illum quem sibi genuit
aequalem.

LX. Isti sunt h:eretici, utLManichzei, qui veritatem
carnis in Dei Filio negare non metuerunt. Hunc lo-
cum congrue atque utiliter Patres sanctissimi posuo-
runt. Nam cum nos ostendimus per aeternum sacer.

1011

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

1018

dotem Dominum Chrisium in nostris orationibus À qux temporaliter videtur, futura non sperat. Vir-

offerre, veram in eo carnem nostri generis confite-
mur, secundum illud quod Apostolus dicit : Ontiis
enim pontifex exhominibus desumptus, pro hominibus
constituitur (n his que eunt ad Deum : ut offerat dona
et sacrificia pro peccatis. Cum vero dicitur, Filium
tuum ; et adjicimus : Qui tecum, summe Pater , vivit
et regnat in unitate Spiritus sancti, illam utique uni-
tatem commendamus quam naturaliter habet Pater,
et Filius, et Spiritus sanctus. Quoniam si quid hujus-
modi, ut supra diximus, in Scripturis legimus, ad
unitatem personz referendum est. Quia et ipse solus
est sacerdos Christus, per quem hostiam offerimus ;
et ut per eum a Patreacceptetur et interpellet Patrem
pro nobis, supplicamus orantes. Et ipse est Deus
cum Patre cui offerimus. Et ipse est qui interpellat
Patrem pro nobis, non voce, sed miseratione. Et ipse
est qui exaudit eum Patre, qui solus pro nobis in-
terpellat Patrem. Proinde nostra oratio semper per
mediatorem dirigatur ad Patrem. Per ipsam perso-
nam cujus sanguine sumus redempti, quem bibimus,
et cujus carnem manducamns , per quam vivimus.
Quía sicut anima et corpus ex diversa substantia unus
est homo, ita Deus et homo ex diversa substantia
unus est Christus. Ac per hoc cum sit unus ex di-
versa substantia , ipse quodain inodo interpellat pro
no»is, ipse quodam modo pro nobis exaudit.

LXI. Divide ergo quod meum, divide quod suum.

Ego enim quod illius erat divinitatis non habebam.
Et ille quod meum est humanitatis non habebat. Sus-
cepit quod meum est, ut impertiret quod suum est.
Suscepit, non ut confunderet, sed ut repleret. De no-
stro habuit pro nobis, unde mereretur pro nobis et
viveremus in illo. Exemplum reliquit qualiter more-
remur pro illo ; et ubi ille est, de morte transiremus
ad regnum. Ád regnum quippe non potest transire,
nisi igterposita morte. Et idcirco et confidendo quasi
dubitamus, et qnasi dubitando confidiünus. Et gau-
dentes metulmus, et metuentes gaudemus, quia sci-
inus quod ad bravium quietis :eternz? pervenire non
possumus, nisi hoc quod interjacet cum labore tran-
scenderimus. Sic etiam cum morbos temporales de
corpore repellere cupimus, tristes quidem amarum
purgationis poculum sumimus, certi autem de sub-

tutem presentem requirere, non pars fidei, sed pare
incredulitatis est, Denique Paulus apostolus Mity-
lenem veniens, et plenam inüdelibus insulam sciems,
patrem Publii dysenteria febribusque vexatum oram-
do salvavit : et sanctz przedicationis adjutorem suum
Timotheum ex infirmitate stomachi laborantem, non
verbo curat, sed medicinali arte mederi parat, di-
cens: Modico vino utere, propter stomachum et fre-
quentes (uas infirmitates.

LXIII. Qui ergo infirmum infidelem una prece sal-
vat, qui zgrotum Timotheum prece non roborat?
Quia nimirum ille foras per miraculum sanandus
erat, qui intus in anima mortnus erat; ut per hoc
quod exterius in corpore potestas ostenderet, hune
ad vitam interior virtus animaret. Et tamen utrique
infirmi erant, sed :qualiter infirmi non erant. Ti-
motheus corpore erat infirmus et animo salvus, qui
cum magistro Christum vitam in gentibus przdi-
cabat. Et pater Publii corpore zgrotabat, sed anima
mortuus erat, quia per fidem Christi nec dum susci-
tatus fuerat. Quia ipse dixit: Ego sum resurrectio
et vita. Qui credit in me, etsi mortuus fuerit, vivet.
Quamobrem, qui non credit filium Virginis natura-
liter esse Filium Dei Deum verum, non vivif, sed
mortuus est. Mortuus est, quia hoc non credit. Jam
vivus esset, si crederet. Et ideo, qui intus vivit, jam
non miracula, sed poenitentiam requirit. Qui intus
in anima vivit, corporis curam in desideriis non
agit. Qui in anima mortuus est, corporis curam im
desideriis facit. Et qui corporis curam agere coa-
vendit. Christum cognoscere non potest.

LXIY. Facilius ergo Deus videtur, cum secundsm
Apostolum, exterior homo corrumpitur. Et quantum
plus corrumpitur de die in diem, tantum plus in agni-
tione Dei de die in diem renovatur. Et quantum
minus exterior homo corrumpitur, tantum minus
interior anima renovatur, et tantum minus Dews
agnoscitur. Ipsa debet esse renovata, 425 templum
Dei ab Apostolo dicta. Sic enim ait: Templum enim
Dei sanctum est, quod estis vos. Ipse interior homo
factus est ad imaginem Dei. Exigamus itaque spi-
ritum mentis nostre, qui renovatur in agnitione Dei,
secundum imaginem ejus qui creavit eum, quia ibi

scquenti salute gaudemus. Sicut enim corporalis p) Per fidem in nos habitat Christus. Ubi non est Je-

morbus sine amara potione non curatur, ita spiritua-
lis morbus anim: sine lamento lacrymarum non de-
letur. Quomodo ergo poterit ille nobiscum unus esse
ex nobis, qui peccata non sua, sed nostra omnium
solus ipse delevit ? Et ob hoc per latitudinem Scriptu-
raruu) paginis currimus, sed ei similem in quo for-
mam servi assumpsit non invenimus.

LXI. Mestat ergo ut isti qui eum sibi similem
putant, virtutes a nobis cum incredulis extorqueant,
et dicant : Si verum dicitis quod Filius Dei est Jesus,
nut vere vos ejus estis Ecclesia, facite in ejus no-
mine nobis virtutes. Et cum feceritis, credimus vobis
quod vere Deus sit quem creditis. Hoc restat hzere-
licis quod paganis. Fides virtutes non quxrit. Virtus,

dzus neque Graecus. Ubi non est servus neque liber.
Ubi non est masculus aut femina. Ubi mori noa po-
terimus, cum solvi corpore ceperimus. Ubi moa
senescimus, si eliam in corpore ad deerepitam :ets-
tem pervenerimus. Cum hoc ita verum sit, et loca
apta requirimus, et invenire non valemus, interiora
anime mundemus : et omni inde mala cupiditate
depulsa, in corde nostro locum pacis secretum prz-
psremus, et ita semper agamus ut templum Dei
sanctum simus. Et si volumus in templo orare, ia
nobismetipsis oremus. lbi enim babitat ille quem
oramus. lbi enim Christus, cum clamatur, exaudit,
ubi et habitat. Credimus videre Deum : non quia
videmus per oculos corporis, sicut videmus bunme

1015

HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. --- LIB. 1f.

1014

solem, vel mentis obtutu, sicut se quisque interius À stra vel requies erit utcunque similis visioni vel re-

videt viventem, videt volentem, videt quxrentem,
videt scientem.

LXV. Quid ergo diximus ? Nunquid hoc est videre
quod credere? Plane multum distat inter utraque,
quia presentia videntur, absentia creduntur. Et
Dominus in Evangelio ait : Beati qui non viderunt, et
sic crediderunt. Et tainen. illi hoc dixit. qui viderat,
qui cicatrices palpaverat. Quia vidisti me, inquit, et
credidisti. Beati qui non viderunt et crediderunt. Cum
beatum dicat qui vidit et credit Christum, quomodo
in alio loco ipse Dominus in Evangelio dixit : Deum
nemo vidit. unquam ? Et apostolus Paulus ad Timo-
theum dicil : Quem vidit nullus hominum : sed neque
videre potest ? Hoc totum de hominibus dictum est,
non de aliis. Non est de illis dictum de quibus supra
dixiinus, in duorum animabus Christus habitat per
lidem, qui templum sanctum Dei sunt, in quibus
Deus habitat, Propheta attestante, qui ait : Dominus
in templo sancto suo. Dominus in calo sedes ejus. Ipsi
et cceli dicuntur, secundum illud xviu. psalmi testi-
monium : Celi enarrant gloriam Dei. Et in quoti-
diana prece dicimus : Pater noster, qui es in colis.
Àc si aperte dicamus: Qui es in sanctis angelis et
in sanctis animabus. Colum ipsi sunt, quia non ter-
rena, sed colestia sapiunt, secundum Pauli apostoli
dictum : Si consurrexistis cum Christo, que sursum
snnt sapite, ubi Christus est in dextera Dei Patris.
Qui enim cum Christo resurrexit, et ubi Christus in
dextera Dei Patris sedet, sapit, jam non homo, sed
Deus Scripturis sacris nuncupatur. Quia et Deus est,
in quo Deus habitat ; et semper eum videt, quia sem-
per in ipso est. Nam Deum nullus hominum videre
potest. Sicut et ipse Dominus interrogabat discipulos
«uos dicens : Quem dicunt homines esse filium ho-
minis? Non dixit: Quem me dicunt esse homines,
sed filium hominis, ne jactanter de se quzrere vide-
retur. Pulchre autem interrogat : Quem me dicunt esse
homines filium hominis? Quia qui de filio hoiinis
loquuntur, non dii, sed tantum homines sunt. Qui
vero divinitatem ejus recte intelligunt, et tu es Chri-
elus Filius Dei vivi, cum Pelro dicunt, non homines,
sed dii appellantur.

LXVI. Proinde Apostolus dicebat : Quem vidit nul-

quiei illius, sed xqualis non erit, Ne enim jaceamus
in nobis, ut.ita dicam, contemplationis pinna nos
sublevat, utque a nobis ad illum eriguntur intuen-
dum, raptisque intentione cordis et dulcedine con-
templationis, aliquo modo a nobis imus in Ipsum.
Etiam hoc ipsum ire nostrum minus est requiescere.

- Et tamen sic ire, perfecte quiescere est. Et perfecta

ergo requies est, quia Deus cernitur; et tamen
z:quanda non est requiei illius, qui non a se in alium
transit ut quiescat.

LXVIL. Est itaque requies, ut ita dicam, similis
atque dissimilis. Quia quod illius requies est, hoc
nostra imitatur. Namque ut beati atque zterni simus
in :eternum, imitamur :zeternum, et magna nobis est
eternilas imitalio zternitatis. Nec exsortes sumus
ejus quem imitari possumus. Quia et videntes parti-
cipamus et participantes imitamur. Qu: sine dubio
visio nunc per fidem inchoatur, sed tunc in specie
perficitur, quando cozternam Deo sapientiam, quam
modo per ora pradicantium, quasi per decurrentia
flumina sumimus, in ipso fonte Christo biberimus,
cujus corpus sumus. Sed grandis hic labor erit, qui
ad illa pertingere voluerit. Non enim parva corporis
violentia est, cum caro cupit esse quod Deus est.
Deus enim, ut supra diximus, caput corporis Chri-
8ti est, Apostolo attestante, qui ait: Volo autem vos
scire quod omnis viri caput Christus est. Caput autem
mulieris vir. Caput Christi Deus. |

LXVIII. Quid itaque est caput nostrum, nisi Di-
vinitas, per quam existendi principium, ut creatura
simus, sumimus? Nam vir est caput mulieris : caput
viri Christus : et. caput Christi Deus. Hoc totum in
Christo est, qui mediator Dei et hominum est. Nam
boc loco mulierem dicit plebem intra Ecclesiam,
sensu parvulam et carnalem, qux? sub regimine pa-
storali est. Vir vero bujus mulieris, doctores eorum
sunt qui, more apostolico Christi vestigia imitantes,
eam tanta intentione educando regunt, ui non eis
sufficiat in przdicatione et exemplo eam instruere,
sed ctiam sui capitis exempla sequentes, moriendo
pro ipsa animam ponere; qualiter possit illi caput
esse, et suo capii Christo, secundum Apostoli di-
ctum, inhzrere.

[us hominum, sed nec videre potest (1 Tim. vi, 16). D LXIX. Per hominem enim Christus hujus viri

More hominum vocans homines humana sapientes.
Quia qui divina sapiunt, sine dubio supra homines
sunt. Videbimus igitur Deum, si per ccelestem con-
versationem supra homines esse mereamur. Videmus
et nunc, secundum Apostolum, per speculum in enig-
mate, per (idem. Videbimus et tunc facie ad faciem.
Nec tamen ita videbimus, sicut ipse seipsum. Longe
quippe dispariliter videt Creator se quain videt crea-
tura Creatorem. Nam quantum ad immensitatlem
Dei, quidam nobis modus figitur contemplationis,
quia eo ipso pondere circumscribimur quo creatura
sumus. Sic profecto non ita conspicimus Deum, sicut
ipse conspicit se. Sicut non ila requiescimus in Deo,
quemadinodum ipse rcquiescit in 56. Nam visio no-

factus est caput. Cui bomini Christo a Verbo as-
sumpto tota Divinitas caput est. Et hoc totum in uno
Christo est, quia et in eo est omnis plenitudo divi-
nitatis corporaliter, et ipse est caput totius Eccleske.
Ut quemadmodum unus homo constans ex anima et
corpore, et in corpore sunt ista, id est, caro, ossa,
el caput. Caro regitur per ossa, ossa per caput,
caput per animam. Et carnem diciinus mulierem.
EL ossa dicimus virum, caput hujus mulieris, carnis.
Et caput dicimus horum ossium ipsum caput hu-
manum. Εἰ mentem dicimus hujus capitis caput. El
hoc totum in uno homine est. Sie dicimus caput
mulieris, id est, minute plebis, pastores et doctores.
Ecclesiarum, tanquain ossa carnis. Caput viri Chri-

Ld

1015

" ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATCS.

1016

stus, tanquam ossis caput. Caput Christi Deus, tan- A Nec alter Deus preter Patrem, et Filium, et Spiri-

qnam mens capitis. Et cum omnia in uno homine
sint, et ipsa tota ipse homo sit, tamen inveniuntur
ibi differentiz:, quibus una alteri possit pr:ecellere.
Non carni, qux mollis est, przecellunt ossa, quz dura
&unt, et sine 318 caro stare non potest? Sicut nec
ipsa plebs minuta intra Ecclesiam, qu: tanquam caro
mollis est, sine magistro stare potest; qui solidi,
tanquam ossa sunt. Hzc ossa junguntur capiti, per
quod vitam habent, quia nisi capiti jungantur, per
quod vitam habent, vivere non possunt. Sicut ma-
gistri Ecclesiarum junguntur capiti Christo, qui nisi
Christo per fidem et opera jungantur, vivere non
possunt. Jam vero mens in quantum pr«cellit ca-
piti, qux? et altera substantia est spiritualis, in tan-
tum caput est, cui przcellit. Sic et divinitas Chri-
sti caput, et corporis Christi, qu: totum ipse Chri-
stus in se habet, ct omnem plenitudinem divi-
nialis sux, οἱ omnem plenitudinem humanitatis
nostra.

LXX. Sed hoc per qualecunque vestigium dicimus
propter hxreticorum insipientiam atque controver-
siam, qui et Christum hominem non confitentur Dei
Filium, et cum Patre unum Deum, et non esse al-
terum Deum prxter eum, et cum tota Ecclesia unum
hominem, ^ et non esse altera persona Ecclesia, et
altera persona Christus homo ; et altera persona
Verbum Patris, ut tres sint person:e, Verbum, homo,
et Ecclesia, sicut tres sunt personz Pater, ct Filius,
et Spiritus sanctus. Solus Filius factus est homo, id
est, anima rationalis et caro. Ac per hoc, Verbum,
anima, et caro, tres quidem substantie sunt, sed
unus est Christus, unicus est Filius, unus Dominus
noster Jesus Christus, unigenitus Dei Patris Filius,
qui natus est.de Spiritu sancto, ez Muria virgine, sub
Pontio Pilato est crucifixus ; qui vere et absque
mendacio Patrem lhabet Deum naturaliter, a quo ha-
bet deitatem, ul sit verus Deus, et non sit alter Deus
praeter eum: et vere et absque mendacio matrem habet
naturaliter Virginem, Virginem Mariam, et non sic
aller homo pr:ter eum. cum tota Ecclesia, quam
redemit sanguine suo, una persona ex tribus sub-
stantiis unus Christus. Cu: persona neque Patris
esl, neque Spiritus sancti, sed, ut diximus, Filii.

Qui Filius cum Patre et Spiritu sancto est una sub- D

siantia, et non una persona, sed tres sunt personz.
Cum toto homine Adam, quem assumpsit, ipse solus
esl una persona, et non una substantia, sed tres sunt
substantie Verbum, anima et caro, totum unicus
Filius.

LXXI. Vide mediatorem. Tantum ipse sclus de-
sceudit, quia nec Pater descendit, nec Spiritus san-
ctus. Et quia, ut diximus, cum Patre una substantia
est, sicut una substantia est eL unus Deus est cum
Patre et Spiritu sancto, et alier Deus preter eum
uon est, cum quo in una substantia est. Quia non
est aker Deus przer Patrem, nec alter Dcus prater
Filium, nec alter Deus preter Spiritum sanctum.

» Locus mendosus.

tum sanctum. Áttamen cum tres sint simul unus Deos
et unum lumen, non tamen una persona est Pater,
et Filius, et Spiritus sanctus. Lumen est Pater, quia
genuit lumen. Lumen est Filius, quia natus est de
lumine. Lumen est Spiritus sanctts, quia processit
de lumine ingenito et genito. Et tres simul unum est
lumen.

LXXII. Aut forte calumniaris et dicis: Si unum
lumen, ubi Trinitas? An forte in vocabulo sunt tan-
tum et Filius et Spiritus sanctus, et non sunt ex-
press» persona ἢ Respondebo. Absit : nisi expresse
person:, et proprix subsistentes sibi. Nam h«c Sa-
belliana perversitas adinvenit, at cum unum credicit
inseparabile lumen, unam crederet etiam personam,

B ut diceret : ipsum sibi esse Patrem, ipsum sibi esse

Filium, ipsum sibi esse Spiritum sanctum.

LXXIII. Arius vero, e contrario, cum tres cre-
didit proprie sibi subsistentes personas, tria credi-
dit et lumina. Et quia unum est lumen, unus com-
miscebat personas, aker separabat. Sed utrique ab
uno lumine cxeati, ab uno lumine confusi, id est,
in uno dum non commixti, ab uno lumine separati
sunt.

LXXIV. Unum est, ut diximus, lamen, sed tamen
in gignente, genito, et procedente Trinitas est. Deni-
que aliud est genuisse, aliud genitum esse, aliud pro-
cedere. Et ideo qui genuit non est ipse in persona
qui genitus est, quia altera persona est qu: genuit,
eL altera persona est quz genita est. Alius genuit
alium, sed non aliud genuit quam quod est. T! est,
lumen est, et lumen genuit, quod ipse est. Et cum
ipsum sit quod genuit, non tamen ipse est quem ge-
nuit. Ipsum quidem lumen natura quem genuit, non
tamen ipse est qui genuit genita lumen persona. Nec
ipse est gignens et genitus tertia qux? ab his proce-
dit persona. Sed alter in persona gignens lumen, al-
ter in persona genitum lumen, alter in persona pro-
cedens lumen. Et lumen, et lumen, et lumen, unum
lumen. Et gignentem, et genitum, et procedentem
tres personze et unum lumen. Ac si dicerem : Deum,
et Deum, et Deum, unum Deum. Et quia Deus genuit
Deum, et Deus processit de Deo. in gignente, genito
et procedente, tres sunt subsistentes sibi personze, et
natura unus Deus. Solus ergo Filius factus est homo,
non in uuitate naturz?, sed in unitate persona, id
est, lumen sine initio genitus de Patre assumpsit na-
turam nostram. Et secundo lumen et corpus natum
est de Virgine. Et in Patre semper mansit insepara-
bile et :xquale lumen, sicut angelus Mariz dixit:
Spiritus sanctus superveniet. in te, et. virtus. Altissimi
obumbrabit tibi (Luc. 1, 55). Quia enim umbra non
aliter exprimitur, nisi per lumen et corpus, virtus
ei Altissimi obumbravit, quia in ejus utero lux in-
corporea corpus sumpsit. Ex qua videlicet obumbra-
tione omnes credentes in Christo in se refrigerium
menlis accipiunt. Umbra enim, ut jam diximus, ἃ
lumine formatur et cornorc. Dominus autem per di-

4011

HETERII ET 5. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. il.

1018

vinitatem lumen cst, qui mediante anima in ejus A divinitate nec anima, sed sola carne. In qua carne

utero fieri dignatus est per humanitatem corpus.
Quia ergo lumen incorporeum in cjus erat utero
comparandum, eique corporeum concepit, ad corpus
dicitur : Virtus Altissimi obumbrabit tibi. 1d est, cor-
pus humanitatis in te accipit incorporeum lumen di-
vinitatis.

LXXV. Unde et in Canticis canticorum ex voce
Sponsi dicitur : Osculetur me osculo oris sui. Quo-
siam bona ubera tua sunt super vinum, et odor wun-
guentorum super omnia aromata (Cant. 1, 2). Audistis
epithalamium carmen, dilectissimi fratres, quod Spi-
ritus sanctus per Salomonem ex voce Sponsi et spon-
86, id est Christi et Ecclesiz, pro caelestium nuptia-
rum allegorica decantatione przdixit. Quando Chri-

redemptio facta est humani generis. Unde et Redem-
ptorem nostrum Dominum Jesum Christum oinnis
Ecclesia confitetur.

LXXVII. Hoc totum quare diximus? nisi ut Verbum
carnem factum Filium Dei probaremus. Verbum caro
[actum est (Joan. 1, 14), sed non est in carnem con-
versum, sicut nec anima hominis convertitur in car-
nem. Et cum in carne Christi habitat Verbum, in
nostra natura habitat, quia ipsa caro nostra est. Illi
carni adjungitur Ecclesia, et- fit Christus totus una
persona caput et corpus. Et cum in sacris volumini-
bus aut homo, aut caro, aut corpus Christi nomina-
tur, non solum Christus, sed tota Ecclesia intelligi-
tur. Sed habet consuetudinem sancta Scriptura ut

stus sponsus et. anima sponsa oppigneraverunt sibi B de Domino et ejus corpore, quie de uno aut ad unum

castam invicem conjugii voluntatem, et facti sunt duo
in carne una. ld est, Deus et homo. Duo bi, id est
Werbum et anima, una persona, Sponsus ect sponsa
ἴῃ una carne. Et illius sponsi thalamus fuit uterus
virginis. Quia in illo utero virginali conjuncta duo,
Sponsus et sponsa. Quia scriptum est : Et erunt duo
in carne una. Et Dominus dicit in Evangelio : Igitur
jam non sunt duo, sed. una caro. Quia Christus et
Ecclesia non sunt dux» carnes et duo homines, sed
una caro et unus homo. Et Isaias optime meminit
unum esse sponsos duos. Loquitur enim ex persona
Christi, et dicit: Sicut sponso imposuit mihi mitram,
et sicut sponsam ornavit me ornamento, Una persona
videtur loqui, et sponsum se fecit et sponsam. Quia
mon sunt duo, sed una caro, id est, una natura car-
nis, et una substantia Christi et nostra. Sicut una
substantia est Christi et Patris. Quia et cum Patre
perfectus Deus est, et nobiscum perfectus homo est.
Et Deus et homo ex duabus naturis una persona est
Christus. Quia Verbum caro factum est et babitavit
in nobis, id est, in carne nostra habitavit. Quia in
nobis habitat, quando in carne nostra habitat. Et
ipsa caro nostra, in qua habitat, ipse est qui habi-
tat. Fecit sibi domum in qua habitat, et ipsa domus
ipse est. —.—

LXXVI. Denique carpentarius quislibet facit sibi
domum in qua habitat, sed ipsa domus non est ipse
qui habitat. Et fortasse cum a persecutore ipsa domus
dissipatur aut incenditur, habitator surgit ne simul
pereat, et relinquit vacuam domum, quia ipsa domus
quam habitabat non erat ipse. Non sic Deus homo
factus habitavit in nobis, id est, in carne nostra. Non
sic Verbum Patris, ut alter sit habitator et altera
caro nostra quam habitat. Ut quia a Judzis carne
occideretur, fugisset Verbum habitator. Absit hoc a
fide catholica. Sed sic esse Verbum, anima et caro
una persona Christus Filius Dei, sicut quilibet homo,
anima οἱ caro est una persona. Et cum ipse homo oc-
ciditur, non anima, sed caro occiditur, et nullus alter
quam ipse homo moritur. Sic Christus Filius Dei
Deus et homo tanta est unitate personz , ut ipse ait
Deus qui est lomo. Et cum homo, id est sola caro,
occiditur, nullus alter quain Filius Dei moritur. Non

loquitur, atque in una persona modo caput, modo
corpus ostenditur. Sicut Isaias, ut supra diximus, ait :
Induit me vestimento salutis, quasi sponsum decoratum
corona, et quasi sponsam ornatam monilibus euis. In
una enim persona duplici vocabulo nominata ; et ca-
put, id est Sponsum, et Ecclesiam, id est sponsam,
manifestavit.

LXXVIII. Proinde notandum in Scripturis, quando
et caput et corpus, aut quando ex utroque transeat
ad utrumque, aut ab altero ad alterum. Sicque quid
capiti, quid corpori veniat, prudens lector intelligat.
Sponsum auiem Christum esse et sponsam Ecclesiam,
probat Scriptura divina, dicente Joanne Baptista pro
Christo in Evangelio : Qui habet sponsam, sponsus
est. Amicus autem eponsi stans et audiens vocem ejus,
pre gaudio exhilaratur. Et alius propheta dicit: De-
spansabo te mihi in fide et charitate. Denique hoc carni
in Christo et Ecclesia esse predictum, prsetitulatio
ipea manifestat. Sic enim pronuntiantur Cantica can-
ticorum, eo quod supra omnia cantica quz; aut Moy-
ses au, Maria in Exodo, aut Isaias, aut Abacuc et
eseteri cecinerunt. Hxc meliora sunt Cantica, quia
illi aut pro liberatione prelii, aut pro conversatione
populi, aut pro admiratione divinorum operum ac-
censi animo ac mente laudes dixerunt Deo; hic ta-
men, quia Dei Ecclesix vox psallentis auditur, pro-
pter quod divina et humana sibi invicem copulantur,
ideo Cantica canticorum, id est meliora meliorum,
nuncupantur.

LXXIX. Cum ergo dicit, Osculetur me oseulo oris
sui. Quoniam meliora sunt ubera tua super vinum,
non de hoc osculo carnali, sed de spirituali gratia
loquebatur. Ecclesiz etenim venerande immaculatae
virginis vox est ad Christum Filium Dei tricenarium
juvenem, decorum, speciosum forma pre filiis homi-
sum, verba facientis. Quia alia sunt humana, alia di-
vina oracula [oscula]. Et ideo cum dicit Ecclesia :
Osculetur me osculo oris sui, vult ipsa Ecclesia prs-
sentem Sponsum habere et prsesentis vocem audire.
In praeterito enim tempore, sermo Dei per prophetas
ad Synagogam loqui consueverat, et quasi per alie-
num os pacis osculum dabat. Hzc ergo Ecclesia, quae
vere sponsa est Christi, contenta non est per prophe-

1019

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.

1029

tas tantummodo Christi pacem accipere, sed magis A Quod quidem significabat nuptias Christi et Ecclesi,

ore proprio evangelicze tradijionis praecepta susci-
piens, a vero Sponso velut osculum sanctitatis acci-
pit. Et ideo osculetur me osculo oris sui. Quod quam
vere fuit adimpletum, hinc potest addisci. Nam ex
eo quod Christus Filius Dei secundum hominem ve-
nire dignatus est, et carnem animamque velut spon-
sam accipere, lex et prophet: cessaverunt, sicut
Evangelista ait : Lez et prophet usque ad Joannem
Baptistam (Matth. x1, 15). Et iterum: Lez per Moy-
sem data “εἰ. Ecclesia enim, ut Apostolus definivit,
caro Christi est, qui ait: Εἰ ipse est caput corporis
Ecclesie. Cui tunc osculum fide et charitate impres-
sut est, quando duo in una carne conjuncti sunt, id
est, veritas et pax complex: sunt se.

id est, quando Verbum Dei animam hominis copula- |
vit, cessaturum esset vinum, id est, prisc:e legis et
prophetiz, et aliud Evangelium ex baptismatis aqua
futurum. Unde et credentes musto pleni sunt isto.
Quid est enim de aqua vinum, nisi anima, quz retro
fuerat terrena, insipida et aquata, in merum spiritus
conversa, przstantior sapore facta est ?

LXXXII. Et odor unguentorum tuorum super omnia
aromata (Can. iw, 10). Odor unguenti istius sacro-
sancti chrismatis gratiam manifestavit, quz super
omnia Synagogz flagrat et redolet. llla enim babebat
unctionem de unguentis factam odoriferis. Christi
autem unguentum ex septiformi sancti Spiritus sua-
vitate descendit. Unde et subjungit: Ungwentum esi-

LXXX. Veritas, inquit, de terra orta est, id est, B nanitum nomen tuum (Cant. 1, 5). Quare itaque exi-

caro Christi, qui de virgine natus est, cujus origo
wterna est. Par de coo prospezit, id est, Verbum
Dei, qui dixit: Ego sum pax. Et iterum: Pacem
meam do vobis. Hoc est osculum Verbum Patris pro-
phetarum ore annuntiatum, quod a sxculis antiquis
longa spe suspensa pependit. Quod quidem adveniente
die sponsaliorum est adiimpletum, per quod annulum
fidei οἱ pronubum nuptiarum colestium accepit Ec-
clesia. Quid enim charius Christo quam Ecclesia, pro
qua suum sanguinem fudit ?* Aut quid Ecclesie ama-
bilius Christo, cujus sancta: et immaculata conjun-
ctione magnam filiorum multitudinem per baptismi
regenerationem procreavit 7 Cujus fetum copiosissi-
jnum sine dolore videmus profusum. Cujus efficaciam,
et ut verius dixerim, artem nascendi vel potius re-
nascendi senties magis quam parres, intelligas potius
quam comprehendas. Nec virtutem ipsam videas,
nec artem cognoscas, et tamen perfectum opus, quod
magistra sapientix€ et opifex ratio elusum dederit,
cum debita veneratione laudabis. Qwoniam bona
ubera tua, inquit, super vinum. Habuit quidem prisca
lex duo ubera ex duabus tabulis lapideis , qui digito
Dei impressa, candidum lac discipline parvulo tunc
populo przbuerunt: sed nuuc ubera Domini jam
non duo, sed quatuor cognovimus. Quatuor enim
Evangeliorum fontes dulce lac sapientizx credentibus
tribuunt.

LXXXI. Denique Dominus ad Abraham, qui utrius-
que populi pater est, secundum carnem scilicet, et
noster ex fide, cum ei hzereditatem seculi futuri pro-
mitteret, hoc inter czetera signum sacrificii postula-
vit, capram trimam et vaccam trimam, ut capra, qus
duo ubera habet, Veteris Testamenti figuram osten-
deret. Et vacca, quse quatuor, evangelic:ze disciplinz.
H:ec sunt bona ubera Domini, id est, Evaugeliorum
fontes aqua : qu:xe meliora sunt super vinum prophe-
tice przedicationis, qua lex vinum vetus intelligitur.
Evangelium vinum novum.

LXXXII. Duo enim genera vini in Scripturis cc-
.estibus legimus. Unum quod apud Chanaam Galilaee
defecit ad nuptias, aliud quod multo magis de verbo
Dei aqua vinum est factum. Uade et Salvator dice-
bat:. Vinum noeum im wtres novos mittere oportet.

4

D

nanitum, breviter indicabo. Priscz legis reges et sa-
cerdotes, qui ex cornu chrismatis ungebantur, christi
dicebantur in lege, eo quod similitudine unctionis
chrismatis notam ipsam perfectiorem acciperent, et
proiude umbra potius quam veritate christi nomine
utebantur. Sed ubi plenitudo divinitatis, secundum
Apostolum, in Christo completa est, tunc exinanitum
est nomen eorum regum qui christi dicebantur, ne
ulterius hoc censerentur vocabulo. Et verum perma-
net nomen Christi, quod ex vero unguento, id est
sancti Spiritus plenitudine, est effusum. Verum quod
alibi ait : Unguentum effusum nomen tuum, eo quod
suavissima veri Christi nominis gratia super ounes
credentes diffusa est, et orumnem odorem notitiz sux
üdelibus cunctis effuderit, unguentum effusum appel-
latum. Unde et orationes sanctorum in Apocalypsi
thymiamz sunt comparata. Unde et sequitur : iatro-
duxit me rez in cubiculum suum. Hoc Ecclesia loqui-
tur, φυξ regem Christum Dei Filium confitetur. Quid
est cubiculum, ubi Christus rex Ecclesiam reginam
introduxit, nisi in codestis regni secretum ? Quis
etenim nesciat, illuó Christum Ecclesiam suam, id
est carnem suam, introduxit, unde sine carne descen-
derat, id est de abdita celorum ? Carnem autem
Christi Ecclesiam esse, Paulo apostolo auctore didi-
dmus, qui dicit: Caro Christi, quod est Ecclesia. Et
cum per gratiarum dona multa membra sunt, corpus
tamen unum est. Nam et corpus non est unum mem-
brum, ut ait Apostolus, sed multa. Si dixerit pes,
quoniam non sum manus, non sum de corpore ; num
ideo non est de corpore? ΕἸ si dixerit auris, quoniam
ΝΟΉ sum de corpore, quia non sum oculus ; num idee
non est de corpore ἢ Si totum corpus oculus, ubi audi-
tus ? Si totum auditus, ubi odoratus ? ()uod εἰ est om-
nia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem quidem
multa membra, unum vero corpus. Quid ergo sancta
' Ecclesia, nisi superni sui capitis corpus est? In qua
alius alta videt, oculus; alius recta operando, manus;
alius ad injuncta recurrendo, pes; alius przeceptorum
vocem intelligendo, auris; alius malorum fetorem
bonorumque fragrantiam discernendo, nasus est. Qui
corporalium more membrorum, dum vicissim sibi
accepta officia iunpendunt, unum de seietipsis ou»

1021

HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. II.

10323

nibus corpus reddunt. Et cum diversa in charitate A sentiendum ox semetipso subtile aliquid non aseur-

peragunt, divisum esse prohibent ubi continentur. Si
autem unum quid cuncti agerent, corpus utique, quod
ex multis continetur, non esset. (Quia, videlicet,
inultipliciter compactum non existeret si hanc con-
cordiam membrorum diversitas non teneret. (Quia
ergo sanctis membris Ecclesi: virtutum dona Domi-
nus dividit, tanquam terrz: mensuras ponit. Et cum
unus alteri gratiam a Domino datam invidit, et eam
nomini suo ascribere velit, alterius limitem tran-
scendit. Limes enim a discernendo limitem nomen
accepit. Qui grati: sux: mensurze limitem transcen-
dit, cadere vult, quia in przcipitio pedem ponit.
LXXXIV. Unumquemque ergo reprimat metus
diabolica ruine, qui dum super voluit esse quam

git. Iste per (idem elementis imperat, nec tamen
per sanitatis gratiam infirmitates corporum curat.
lile orationis ope morbos subtrahit, nec tamen
verbo pluvias reddit. Iste operatione ,virtutam ad
pr:sentem vitam etiam mortuos revocat, et tamen
propheti: gratiam non habens, qu:e ventura sunt
ignorat. llle ventura quz:eque velut przsentia atten-
dit, et tamen in nulla signorum operatione se ex-
serit. Iste per discretionem spirituum in factis sub-
tiliter mentes conspicit. Ille diversi generis linguas
examinat, sed tamen in rebus similibus dissimilia
corda non pensat. Alius in una lingua, quam novit,
sermonum pondera interpretando prudenter discutit,
et tamen bonis reliquis qua non habet patienter

quod erat, et ipsum quod erat perdidit, et.de alto B caret.

przecipitatus profundi inferna promeruit.

LXXXV. Unusquisque ergo tanquam membrum
corporis mensuram suam excedere non debet. Unde
iterum idem Paulus dicit : Unicuique sicut. Deus di-
visit mensuram fidei. Item ipse dicit : Ex quo totum
corpus compacium et connexum per omnem junctu-
ram subministralionis secundum operationem in men-
suram uniuscujusve membri augmentum corporis facit
in edificationem sui in charitate.

LXXXVI. Sed cum miro consilio auctor ac dispo-
sitor noster uni illa largitur quz alii denegat, qus
isti largitur, unicuique mensuras ponit : mensuras
positas egredi nititur, quisquis plus quam acceperit
inajor esse conatur; ut fortasse ille cui tantum-
modo datum est praeceptorum occulta disserendo
aperire, tentet eliam miraculis coruscare. Aut ille
quem superns virtutis donum δ sola miracula
roborat, etiam divinz legis aperire occulta conten-
dat. In przcipitio enim pedem porrigit, qui mensu-
rarum suarum limitem non attendit. Et plerumque
perdit ea qu:e acceperat, quia audaciter przesumit
ad ea qu:e pertingere non valet, arripere festinat.
Nam et membrorum nostrorum tunc bene mini-
steriis utimur, cum sua eis oflicia distincte serva-
mus. Lucem quippe oculis videmus , vocem vero
auribus audimus. Si quis autem, mutato ordine,
voci oculos, luci aures accommodet, huic utraque
in casum patent. Si quis autem odores velit ore
discernere , sapores nare gustare, ulriusque sensus
sibi ministerium, quia pervertit, interimit. Dum
enim prius hxc usibus non aptantur, et sua officia
deserunt , et ad extranea non assurgunt. Alii nam-
que datur sermo sapientie. Alii sermo scientie in
eodem Spiritu. Alii fides. Alii gratia sanitatum.
Alii operatio virtutum. Alii prophetia. Alii discretio
spiritus. Alii genera linguarum. Alii interpretatio
sermonum tribuitur. Qualiter in uno eodemque
spiritu iste verbo sapientix polleat, nec tamen ser-
mone.scientiz, id est docirinz, fulgeat. Quia sen-
tire atque invenire sufficit etiam quod per discendi
studium non apprehendit. llle sermone scientiz
fulgeat, nec tamen in verbo sapienti: convalescat.
Quia suflicit explere quantum dicit, et tamen ad

LXXXVII. Sic itaque creator noster ac dispositor
cuncta moderatur, ut qui extolli poterat ex dono
quod habet, humilietur ex virtute quam non habet.
Sic cuncta moderatur, ut cum impensa gratia
unumquemque sublevat, etiam per disparem gra-
tiam alteri alterum subdat, et meliorem quisque
dono alio eum qui sibi subjicitur, attendat. Ac licet
reperire [se prxire] ex aliis sentiat, eidem tamen
quem superat se in aliis postponat. Slc cuncta mo-
deratur. Et dum singula qux: querunt [erant] om-
nium, interposita quadam charitatis necessitudine,
flant omnia sing:lorum. Et unusquisque sic quod
non accepit in altero possideat, ut 1pse alter! possi-
dendum quod accepit humiliter impendat. Sic sunt
diversz gratie, sicut et diversa, ut diximus, corpo-
rum membra. Et que putamus ignobiliora esse
membrorum corporis, his honorem abundantiorem
circumdamus. Et qus inhonesta sunt nostra abun-
dantiorem lionestatem habent. Honesta autem nostra
honestate nullius egent. Sicut iniqui dum increpa-
tione feriri non possunt , quasi honoris tegmine ve-
lantur. Sed hxc de occultis potentum peccatis lo-
quimur. Nam quando et aliis cognoscentibus pec-
cant, aliis etiain. cognoscentibus increpandi sunt:
ne, si przedicator tacet, culpam approbasse videatur ;
atque bxc crescens in exemplum veniat, quam pa-
&storis lingua non secat.

LXXXVIII. Sancta ergo Ecclesia per przedicatores
suos, qui dum facta mala sub dispectione increpa-
tionis increpant, labia quasi parcens movet. Sed
tamen purcendo non parcit, quia ab increpatione
culpz generaliter non tacet quz specialiter tacet.

LXXXIX. Sancta ergo Ecclesia, quod corpus est
summi capitis Christi, in quantum se sublevat ad
superna, in tantum amplius laborat ut. membra ca-
piti conquirat quie corpus ejus flant, secundum Apo-
stolum qui dicit : Vos estis corpus Christi, et mem-
bra de membro. Aliud est membrum corporis , aliud
membrum inembri. Membrum quippe corporis est
pars ad totum membrum. Membrum vero membri
est particula ad partem. Membrum namque membri
est digitus ad manum, manus ad brachium. Men-
brum vero est corporis, tam hoc simul, ad corgws

1035

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET 5. BEATUS.

4021

diversum. Sicut cnim in spirituali Dominico corpore ἃ ducit, duas formas vitales collocans in duobus, πὶ

membra de membro dicimus cos qui in ejus Ecclesa
ah aliis reguntur, ita in illa h:ereticorum reproba
congregatione, qu:e totum corpus est diaboli, mem-
bra sunt carnium, qui iniquo opere quibusdam ne-
quitioribus conjunguntur.

XC. Dux itaque partes sunt : una qu: e$t cor-
pus Christi, et allera quie est corpus diaboli, qux
Antichristus dicitur. Quia dum bipertitus est, vetus
et novus, secundum Apostolum qui ait : Primus
Adam de terra terrenus : secundus de colo colestis :
modo vero in Ecclesia duo Adam sunt, terrenus
et celestis. Et qualis terrenus, talea et terreni.
Et qualis coelestis, tales et. ccelestes. Et ipse idem
Apostolus dicit : Primus homo de terra terrenus,

secundus de colo calestis, qua» utraque unum est. B

Quia ubicunque im Seripturis sacris in Veteri Te-
stamento legitur homo, in llebr:o Adam dicitur.
Nam cum nos diciimus in Latino illud quod in psal-
ΠΙΟ octuagesimo primo scriptum est: Vos autem
sicut. homines moriemini , in Hebrzo habet : Vos
sicut Adam moriemini. Et in octavo psalmo : Quid
est homo quod memor es ejus? aut filius hominis,
quoniam visitas eum ? Homo Adam accipiendus est,
filius hominis Dominus noster Jesus Christus intel-
ligendus est, qui illius veteris Adami, qui per in-
obedientiam ceciderat, tumc memor visitavit quando
intra uterum Virginis Verbum caro factum est,
ut habitaret in. nobis. Et cum Dominus dicebat *
Filius hominis tradetur in manus peccatorum, ac si
diceret : Filius Adam tradetur in manus peccato-
rum. Modo cum in Scripturis legitur homo, tan-
tum dcin valet ac si dicat, Adam, prior homo de
terra. terrenus, secundus de colo coelestis. Quarum
utraque et cum Adam Dominus exprimitur, et cum
liomo dicitur, de carne non exit.

XCI. Sed forte aliquis specialitatem qusrit ut
dicit, qualiter dicitur Adam secundus, si Adam homo
intelligitur, quia ante ipsum et post ipsum multi ho-
mines fuerunt?

XCII. Respondebo. Ánte ipsum multi homines
fuerunt, sed omnes veteres dicuntur, unus Adam
intelligitur vetus. Et quanquam patriarchze et pro-
phetze Spiritu sancto repleti Christum exspectabant,

primus Adam habeatur quisquis per vestigia cjus
erroris incesserit , secundus Adam ille sit qui Domi-
num fuerit imitatus. Hi sunt duo Ádam, novus et
vetus, sicut Apostolus ait : In Christo enim Jesu
neque circumcisio aliquid valet, neque praputium,
sed nova creatura. Non. enim magni est meriti quid
foris agatur in corpore hominis, sed pensandum
est quid agatur in mente. In mente efficitur nova
creatura, per quod foris deprehenditur in corpore
qualiter facta est nova in mente. Ad novum ho-
minem pertinet prxsentem mundum despicere,
transitoria non amare, mentem medullitus in bu-
militate Deo et proximo sternere, contra illatas
contumelias patientiam servare, et custodita pa-
tientia dolorem malitie a corde expellere, egenis
propria tribuere , aliena non concupiscere, amicum
in Deo diligere propter Deum, et eos qui inimici
sunt amare, de afflictione proximi lugere, de morte
ejus qui inimicus est non exsultare. Hic est secur-
dus Adam. Iste est novus homo quem Christus re-
duxit ad ccelos, sicut ipse discipulis suis ait : Nemo
ascendit in celum nisi qui descendit de colo, Filius
hominis qui est in colo. Cui sententize statim con-
cordat quod ipsa Veritas dicit : Pater, volo ut wbi
ego sum, et ipsi sint mecum. Quia sibi ipse Dominus
in verbis suis non discrepat, sed ad inquirenda bze
quasi discordantia studium mentis nostre inflam-
mat. Omnes enim nos qui in ejus fide nati sumus,
cjus sine dubio corpus existimus. Quia igitur mira
dispensatione pietatis membrorum suorum caput
Dominus factus est, repulsa reproborum multitudine,
solus est nobiscum. Nemo ascendit in celum, nisi
qui descendit de celo. Quia dum nos unum cum illo
jam futuri sumus, unde solus venit in se, illuc solus
redit etiam in nobis, et ille qui in ccelo semper est,
ad ccelum quotidie ascendit. Quia qui divinitate
super omnia permanet, humanitatis suz compage
sese quotidie ad coelos trahit. Non ergo se desperet
humana fragilitas. Unigeniti sanguini confidat. In
pretium suum conspiciat quam magnum est quod
tantum valet. Perpendat sollicite ubi caput : przeces-
sit. Et que δὰ vivendum pr:eceptis astringitur, ad
sperandum exemplis roboretur. Confidat, cclos

et si non habebant culpam suam, tamen pro ipso [) SPeret, supernam patriam, angelorum se socium

homine vetere in inferno tenebantur. Quia nullus
corum per se poterat egredi, nisi de colo secun-
dus Ádam novus pro illis descenderet. Quia tam
liomincs illi quos a potestate diaboli liberavit, quos
secum ad colos, unde sine homine descenderat,
per novum hominem reduxit, quam etiam et iili
qui post ascensionem ejus ei junguntur per fidem,
cum omnibus his novus Adam dicitur, οἱ unus
homo dicitur. Hoc non est carnaliter intelligen-
dum. Cum rationem qu:eris, ratio hic non carnis,
sed operationis est intuenda , quam Apostolus non
bumanis sensibus explicavit. Dum et Adamum vete-
rem et Dominum nostrum Jesum Christum ad pri-
nuütias rerum malarum bonarumque revocat ae rc-

sciat, atque in suo capite przlatum se etiam angelis
gaudeat. Amen.

XCIII. Ad veterem quippe Adam pertinet prz-
sentem mundum quaerere, transitoria ex concupi-
scentia amare, mentem in superbiam erigere,
patientiam non habere, ex dolore malitie de
proximi l:esione cogitare, sua indigentibus non dare,
ad multiplicanda lucra terrena, aliena quzrere, nul-
lum przeter se diligere, inimicitias inimicis reddere,
de afflictione proximi gaudere, de morte inimici ex-
sultare. Cuncta hxc vetusta sunt, hominisque vide-
licet de radice trahit corruptionem. Interest vetus
Adam, qui in Scripturis sacris terrenus dicitur. Iste
scmper adversatur Ecclesie Chrisü. Iste semper

1025

HETERII ET S. DEATI AD ELIPANDUM EPIST. — LIB. II.

1026

generat ad mortem. Hiec pars qui generat ad A cum verLis corda inficiunt, in opere innocentiam

mortem, nox dicitur. Fiunt et hic baptisma et
4mnia ecclesiastica sacramenta; sed quia et hz-
retici fidem, et subditi eorum, quos regunt, opere
ἃ se dividunt Christum, et unum videntur nobiscum
eommune babere altare. Et inde nomen paterni-
tatis assumunt, per quam 'et sacramenta Ecclesi
usurpare pr:sumunt. Generant quidem filios, sed
quia Adam vetus est, non ad vitam generant, sed
ad mortem : patres ab imperitis vocantur, sed pro
eo quod recta non loquuntur, canes muti a propheta
nuncupantur, qui ait : Canes muti , non valentes
latrare.

XCIV. Patres vero hzreticorum dicimus eos, vi-
delicet, quos h:zresiarchas vocamus. De quorum
perversa przedicatione, id est locutionis semine, se-
quentes sunt populi in errore generati. Sancta vero
Ecclesia cum canibus gregis, qui sunt hzreticorum
patres, ponere dedignatur, quia inventores erro-
rum judicando respuit, eosque inter veros Patres
numerare contemnit. Pro eo tamen quod de Domino
nostro Jesu Christo non recla sentiunt, eos cum ca-
nibus gregis sui non ponet, quia eos cum rectis
predicatoribus non ascribit. Liquido enim patet
quod Arius, Photinus, Bonosus, Macedonius, Nesto-
rius, Eutychius, Dioscorus, Severus, el hic nostris
modo temporibus Elipancus, multique horum simi-
les, docendo atque suadendo conati surt Eccle-
siam illudere et patres videri. Sancta universalis
Ecclesia districta veritate dijudicans, eos inter cu-
stodes gregis sui non numerat, quos ejusdem gregis
unitatem dissipantes damnat. De quibus voce Pauli
Ephesiis dicitur : Scio quia post discessum meum
ingredientur ad vos lupi graves non parcentes gregi.

XCV. Et quia aliquando h:eretici quanto magis
in perfidiz:: errore blandiuntur, tanto magis sancti-
tatem siinulant ; et quasi tanta amplius in exterioris
esse operatione, ita ut agere prae czeteris magna vi-
dentur. Sancta universalis Ecclesia cuncta eorum
opera despicit, quia ea exauctoritate recte fidei non
prodire cognoscit. Per hos Antichristus sibi filios ge-
nerat, quos in adventu suo foedissimo testes iu. Ec-
clesia habeat.

XCVI. Hi testiculi Antichristi sunt, de quorum se-
mine perversa proles gignitur, qu:e in Antichristi ore
copulatur. Unde et per Job ex voce Antichristi dici-
tur : Nervi testiculorum | ejus perplexi sunt (Job. xL,
12). Tantos iste Antichristus testes habet, quantos
iniquitatis suze przeJicatores possidet. An ejus testes
non sunt, qui pravis persuasionibus corda hominum
virulenta erroris semina funJendo corrumpunt? Apte
autem dicitur quod testiculorum ejus nervi perplezi
sunt, quia videlicet pr:dicatorum illius argumenta
dolosis assertionibus innodantur, ut recta esse si-
mulent quie. perversa persuadent ; ut alligationum
implicatio, quasi nervorum plexibus, ut si videri
possit, solvi non possit. De suo ejus testiculi per-
plexos habent, quia acumine prxdicatorum illius sub
argumentis duplicibus latent. Plerumque autem,

. ostendunt. Neque eniin ad se bonos persuasione sua
traberent, si se etin actionibus perversos exhiberent.
XCVII. Sed quia testes hujus perplexi nervis illi-
gantur, et rectos se ostentant ut lateant, et perversa
corripiant ut corrumpant, ipsum sine dubio suum
caput imitantes, qui quasi leo sedet in insidiis, et
sevit per potentiam terreni culminis, et blanditur
per speciem sanctitatis. Sed Antichristus utinam
tunc solum talia ageret suo tempore, et nunc quo-
que ad corrumpendam fidem et fidelium viscera hos
hereticos luxuri:e testiculos non haberet !
XCVIII. Neque enim malum sola lectione oris in-
funditur, sed pejus et a pluribus operis exempla pro-
piuatur. Quam multi enim Antichristum non vide-

B runt, sed tamen testiculi ejus sunt, quia corda inno-

centium actionis suz exemplo corrumpunt? Quis-
quis namque in superbiam extollitur, quisquis ava-
ritie desiderio cruciatur , quisquis luxurie vo-
luptatibus solvitur, quisquis injuste et iminode-
rat» irz flagris innititur, quid aliud nisi Antichristi
testis est? qui dum se libenter ejus usibus implicat,
exemplo suo aliis erroris fetus ministrat. Ille prava
agit, ille prava agentizus adest οἱ adhxret. Et non
solum non increpat, sed eliam favet. Quid ergo
aliud quam Antichristi servus est, qui perdidit au
ctoritatem promissc Deo fidei testimoniis erroris ?
Quos tamen si quis increpet, mox se sub quodam
velamine defensionis occultant. Quia videlicet eorum
nervi perplexi sunt, et male impliciti, qui corrwptione
solvi nequaquam possint. Et apparet quiddam in eis
quod doleat, sed latet quod pungat. Amaris dulcia,
noxiis blanda permiscent; οἱ potestate quidem ad-
mirandi videri appetunt, sed fallent arte, prx«missa
colloquia similiter substernuntur, et per sermonein
de se insinuant quod per exbibitionem negant. Unde
et recte idem sanctissimus dicit : Ossa ejus , velut β-
stule cris (Ibid. vers. A5). Ossa ejus aris üstula:
comparantur, quia nimirum more zramenti insensi-
bilis sonum bene loquendi habent, sed sensum intel-
ligendi non habeut. Hoc namque quasi humiliter
asserunt quod elate vivendo contemnunt. Unde bene
per Paulum dicitur : Si linguis hominum loquar et
angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum
velut eramentum sonans aut cymbalum tinniens. Dona
quippe loquens, sed per ainorem eadem bona non
sequens. Velut :s aut cymbalum sonitum reddit,
quia ipse non sentit verba quz ipse dicit.

XCIX. An non Elipandus more cymbali a Toleto
sonitum mittit et insensatus est, quia ipse non sentit
verba nova qux dicit? Ut enin fides firma daretur
Ecclesi», duodecim apostoli sunt a Christo electi :
quorum Petrus, cum esset eorum primus, solus non
est ausus componere Symbolum, sed duodenario
numesxo apostolorum cum magna est cautela colle-
ctum ei credentibus assignatum. Ideoque qui in
tali confessione permanserit, a superveniente ira
timere non poterit. Duodecim fuerunt Christi disci-
puli praedicatores fidei et doctores gentium. Qui cuup

1021

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. DEATUS.

1028

omnes unum essent, unum etiam composuerunt À quidem forma videtur, sed verbis suis ultra homines

communiter Symbolum; qui singuli singula verba.

dixerunt unius fidei invicem concordantia sibi, quz

. tantum duodecim sunt verba. Elipandus solum in
sua füde undecim posuit, quia et denarii unum nu-
merum excessit, et ad duplicatum ut tredecim esset
Bon pervenit. Qux verba «xqualiter divisa, undecim
et undecim flunt, ut aperte daretur intelligi ipse
primus Spanix prafigurans se Antichristum. Extulit
solus totam gratiam habere apostolorum, qui solus
sine collatione fratrum composuit nov: fidei docu-
mentum. )

C. Nimis iste apparet elatione superbus, qui se-
metipsum cum Christo pr»dicavit christum. Sic
enim de illo quem przfiguravit per Paulum dicitur :
]ta ut in templo Dei sedeat, ostendens se tanquam sit
Deus. EA rursum per eumdem dicitur : Qui versatur,
et extollitur, et colitur supra omne quod dicitur Deus,
aut colitur. Etenim sancti pii dicnntur, sed non co-
luntur. Solus Christus dicitur Deus et colitur : super
quem Antichristus se elevavit, cujus mysterium
nunc videmus. Quia omnes qui contra Ecclesiam
sunt, in Ántichristi corpore sunt, cujus supra una
bestia mentionem fecimus. De qua Daniel cum
quartam bestiam diceret decem cornibus fultam,
protinus adjunxit, dicens : Considerabam cornua : Et
ecce cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum.
Et tria de cornibus primis evulsa sunt a (acie ejus. Et
oculí quasi oculi hominis eranl in. circuitu, et os [o-

quens ingentia (Dan. vy, 8, 9). Undecimum quippe C

hujus bestix:: cornu esse describitur, quia regni ejus
potentia in iniquitate roboratur. Sive quia inter de-
cem reges ltomanorum ipse erit undecimus. Omne
enim peccatum undenarium est dictum, quia dum
diversa agit, preecepti decalogum transit. Et quia in
cilicio peccatum plangitur, hinc est quod in taber-
naculo velut cilicina undecim flunt. Hinc per un-
decimum psalmum dicitur : Saíltum me fac,
Domine, quoniam defecit Sanctus : quoniam di-
minute — sunt veritates a filiis hominum. Vana
locui sunt unusquisque ad proximum suum. Labia
dolosa : in corde et corde locuti sunt mala. Disperdat
Dominus universa labia dolosa et linguam magnilo-
quam. Maguiloqua lingua est, cum se super omnes

elevatur.

Cl. Ecce nunc jam aperte vidi purum hominem
Elipandum , et tanta elatione superbum , super om-
nem se Ecclesiam elevare, ut omnes tanquam bruta
animalia putet esse. Verba etiam fidei sux qux. ín
suis inseruit epistolis, in tantum sunt fidei apostoli-
C: contraria, quantum et inter se discordantia.

CII. Qus» verba dupliciter undecim fiunt, ut du-
pliciter se in tantum elevaret, ut in tota Ecclesia
solum super eum descendisse Spiritus sanctus [vi-
deretur], sicut finxit Montanus, et dux prophetissz
ipsius, Prisca et Maximilla, qui adventum Spiritus
sancti promissum a Domino in se potius quam in
apostolis fuisse credunt. Ut illi Ecclesiz, qux» adhuc
in lacte est, cum talis surgit in przedicatione qualis
Elipandus surrexit. Moriuntur infantes, qui adhue
per tempus poterant ad solidum pervenire cibum.
Sed tunc moriuntur, quando decipiuntur. De hoe
Dominus przscius futurorum, discipulos in Evange-
lio admonet, dicens : Ve pregnantibus et nutrientibus
in illis diebus. Et orate ne fiat fuga vestra hieme vd
sabbato.(uod ex superioribus manifestum est pendere.
Cum enim Evangelium Christi cunctis gentibus fuerit
predicatum, et venerit consummatio, viderent abomi-
nationem desolationis, que dicta est α Daniele pro-
pheta, stantem in loco sancto; tanc praecipitur his qui
in Judea sunt, ut fugiant ad montes. Et qui in tecto,
non descendant tollere aliquid de domo sua. Statim-
que conjungitur : Ve pregnantibus et nutrientibusin

illis diebus. In quibus diebus? Quando abominatio deso-

lationis steterit inloco sancto. Etquid erit abominatio
desolationis, nisi ut integer Christus Jesus, quod non
sit Filius Dei et verus Deus, ille qui de Virgine natus
est, quem Judei crucifixerunt. Abominatio erit de-
solationis, quando aperte pro Christo suscipitur An-
tichristus et adoratur, et Christus Deus esse nega-
tur. Jam longe Antichristus non est, quia jam Chri-
stus Deus esse negatur. Quod quidem, juxta litteram,
de adventu Antichristi nulli dubiura est, quam per-
secutionis magnitudo compellit fugere; et grave est
ferre parvulos, qui lactantes fugam retardant. Licet
quidam Titi et Vespasiani adversus Judzos et praci-
pue Jerusalem obsidionem pugnamque significari

extollit, et sibi magnus videtur. Hinc Petrus, ne in p velint; hiemem quoque et sabbatum sic interpre-

undenario numera remaneret, apostolos metuens,
Mathiam duodecimum sorte missa requisivit. Hic
nisi enim signari culpam per undenarium videret ,
implere apostolorum numerum tota festinatione duo-
denarium non curaret. Quia ergo per undenarium
numerum transgressio exprimitur, hujus besti: cornu
undecimum ipse auctor transgressionis indicatur.
Quod videlicet parvulus nascitur, quia purus homo
generatur. Sed immaniter grandis crescit, quia us-
que ad conjunctam sibi virtutem angelis fortitudinis
profecit. Quod tria. cornua qux ei ante faciem sunt
evelli, quia ditionis sux regna totidem, qu:e sibi
vicina erant, subjecit. Cujus oculi sunt ut oculi lio-
minis : sed os ingentia loquitur, quia in illo humana

tantur, ne eo tempore fugere compellantur, quando
duritia frigoris in agris et in desertis locis fugientes
latere non patitur, et observatio sabbati, aut prz-
varicatores facit, si fugiunt, aut hostium gladiis sub-
jacere, si sabbati otium et przcepta observaverint.
Sed non est tempore Vespasiani completum et Titi
sed nunc in adventu Antichristi. Nos autem audien-
tes Dominum Salvatorem, ut qui in Judxa sunt ad
montana confugiant ; id est, qui confessores sunt ad
fidem et doctrinam apostolicam confugiant. ipsi
quoque oculos levamus ad montes de quibus scri.
ptum est : Levati oculos meos ad monies, unde veniet
auxilium mihi. Et in alio loco : Fundamenta ejus
in montibus sanctis. Et, montes in circuitu ejus, ei

1029

INSCRIPTIO ΟΟΡΙΟΙ͂Θ CONTINENTIS CANONES, ETC.

1050

Dominus in circuitu populi sui. Et, Non potest civitas A lios procrearent. Nobis quippe prodesse non poterit,

latere super moriem posita. Et discalceati nos pedem
litterz, nudis pedibus cum Moyse ascendentes mon-
tem Siua, dicainus : Transiens videbo visionem hanc
magnam; ut possumus intelligere pregnantes ani-
mas, qux de semine doctrinarum et sermonibus Dei
initia fidei conceperunt, et dicunt cum [Isaia .: A ti-
sore tuo, Domine, concepimus el parturivimus, spiri-
&um salutis tue (faciemus super terram.

Cil. Sicut enim semina paulatim formantur in
uteris, et tandiu non reputantur homicidium donec
elementa confusa suas imagines membraque susci-
piant, ita sensus ratione conceptus, nisi in opera
proruperit, adhuc venire retinetur, et cibo abortio
perit, cum videt abominationem desolationis stan-
tem in Ecclesia, et Satanam transtigurari in ange-
lum lucis, id est h:xreticum. Et de istiusmodi Pau-
lus fletibus loquitur : Filioli mei, quos iterum. partu-
fio, donec Christus reformetur in vobis. Vellem autem
esse apud vos modo, et mutare vocem meam, quoniam
con[undar a vobis. Ecce Paulus mutare vult vocem in
partu suo, ut pr:edicationis sermo in rugitum ver-
tatur doloris. Mutare vult vocem, quia quos jam
praedicando pepererat, reformando gemens iterum
parturiebat. Qualem rugitum pariens emittebat ,
quando eisdem post se redeuntibus exclamare coge-
batur, dicens : O insensati Galate ! qui vos fascina-
vit ? Et εἷς stulti estis, ut cum spiritu conceperilis,
«unc carne consumamini ? vel certe currebatis bene,
quis vos impedivil veritati non obedire? Qualis in hu-
jus partu rugitus fuit, qui multo tempore conceptos
lilios cum tantis laboribus peperit, et quandoque
parios ad malitia: uterum rediisse cognovit? Consi-
deremus quid doloris babuerit? Quid laboris? Qui
postquam potuit concepta ex ulero edere, iterum
compulsus est exstincta suscitare. Nisi enim prazdi-
catores sancti ab illa immensitale contemplationis
internz spiritualis conciperent, et ad infirmitatem
nostram humillima pr:zedicatione , quasi quadam in-
eurvatione desccnderent, nunquam utique in fide fi-

si in suz altitudinis erectione persisterent. Moriun -
tur semina in partu, qui necdum formati fuerant in
fide, dum h:eretici coeperint haereses przedicare. Ipsi
h:zretici discipulos Pauli occiderant, quia Christum
in pectore illorum occiderant. Quos revocat ad unam
fidem, dicens : Filioli mei, quos adhuc parturio , do-
nec Christus formetur in vobis. Has ergo animas ar-
bitror, juxta mysticos intellectus, esse mulieres. De
quibus ipse Apostolus scripsit : Mulier seducta in
transgressione fuit. Salvabitur autem per filiorum ge-
nerationem, si permanserit in fide, et charitate, et
sanctitate cum pudicitia. Qu:e si de sermone divino
aliquando generarint, necesse est, quae generata sunt,
crescere, et primum accipere lac infaniie, donec

B perveniat ad solidum cibum et ad maturam zetatem

plenitudinis Christ. Omnis enim qui lacte alitur, im-
peritus est, et mente parvulus, in ratione justitia:
infantulus est. Hz igitur animz quz adhuc non pe-
pererunt, sive quzxe nondum potuerunt ea qua gene-
rata sunt pascere, cum audierint sermonem haereti-
cum stantem in Ecclesia, cito scandalizantur et per-
eunt, et in tempestate atque in persecutionibus per-
manere non possunt, prxsertim οἱ otium habuerint
bonorum operum, et non ambulaverint in via quz
Chrislus est.

CIV. De hac abominatione haretica perversaque
doctrina dicebat Apostolus quod homo iniquitatis et
adversarius elevet se contra omne quod dicitur Deus
et religio, ita ut presumat stare in templo Dei ct os-
tendere quod ipse sit De. s. Cujus adventum secundum
operationem Satanz, et ea qua concepta sunt facit
perire abortione, et ea que nata sunt, ad pueritiam
et ad perfectam :etatem pervenire non posse. Quam-
obrem orandus est Dominus, ne in exordio fidei et
crescentis ztatis oriatur hiems frigoris, id est, hze-
reticorum praedicatio novella. De qua hieme scri-
ptum est ex voce sponsi : Jam hiems transiit, imber
abiit et recessit.

Catera. desiderantur in autographo.

ANNO DOMINI DCCLXXXVIII.

RR AC

H1 O0

ARGENTINENSIS EPISCOPUS.

INSCRIPTIO CODICIS

CONTINENTIS CANONES CONCILIORUM ET DECRETA PONTIFICUM , QUEM CODICEM SCRIBI JUSSIT
RACHIO EPiscOPUS ABGENTINENSIS ANNO 788.

[Ex Grandidier, Hist. de l'église de Strasbourg.)

In nomine sancte et unique Trinitatis, in anno 78, D di nasci dignatus est; et in anno 19 regnante domno

quo Dominus noster Jhesus Christus pro salute mun-

a H:ec inscriptio multum redolet ignorantiam et
barbariem seculi octavi, ut videre est per ipsos solze-
cismos quibus scatet. Consulatur Cangius, in prefa-

nostro gloriosissimo, adque excellentissimo Karolo

tione ad Glossarium latinum de causis corrupte la-
tinitatis, qua. videre est. usquequo Latina lingua a
prima puritate degeneravit sub regibus primze et se-

1031

ANGELRAMNUS METENSIS EPISCOPUS. -

1073

rege Francorum adque Langobardorum, seo multarum A continentem in se doctrinam sanctorum recte viven-

gencium, ac patricius Romanorum. Ego itaque Ra-
chio humilis Christi servus servorum Dei, adque om-
nium catholicorum acsi peccator, gracia Dei vocatus
episcopus Argentoratinxis urbis, in anno V episcopa-
ti mei, pro salutem anime meae remedium, vel pro
eterne retributione, in amore Dei et sancte Mariae
Argentoratensis urbis eclesie hee librom canonum

ceo octavi seculi antiqux bibliothecze eeclesie Ar-
gentinensis, quem princeps Ludovicus Constantinus,
cardinalis de Rohan, a republica Bernensi obtinuit,
dum ille ineunte mense Julio 1774 in urbe Bernensi
versaretur. Plura de hoc codice vide in Historix no-
strz tomo primo, lib. rn, pag. 31561316. Codex reve-
ra est s:eculi octavi δὲ ipse autographus. Diligenter
illum examinaverat doctissimus et amicissimus nobis
D. Sinner de Ballaigne, Bernensis bibliothecz prafe-
ctus, qui ex litteris inajusculis sive uncialibus in In-
scriptione exaratis, ex aliis codicis characteribus, ex
forma litterarum, ex orthographia adhibitis regulis a
Mabillone traditis, et speciminibus scripturarum in-
dubi: ztatis judicavit in przfatione catalogi codicum
manuscriptorum bibliothecs: Bernensis, tom. I, pag.
25, nullum de ejus :vo superesse dubium. Hzc ad
laudem addenda sunt prestantissimi viri, cui pr:e-
sertim duos antiquos codices ecclesi: Argentinensis
debet eminentissimus princeps episcopus noster de
re litteraria inter illustriora regiminis sui facta mul-
tum meritus. Codex Rachionis in multis videtur si-
milis codici Colbertino canonum, qui initio octavi

cium patrum scribere jussi : omnem plenitudinem
omnium conciliorum secundum constitucionem anti-
corum patrum, qui fuerunt congrecati ad concilium
in Nizea civitate, hoc sunt 318 episcopi. [In quo le-
gentibus futura sit speculatio presens eruditio *. Ex-
plicit prologus b.

risiis in bibliotheca regia, num. 3856. Codicem cano-
num 3b Adriano papa Carolo regi anno 774 dona-
tum ex perantiquo octavi szeculi manuscripto biblio-
thec:x ecclesi: metropolitanz Coloniensis evulgavit
P. Josephus Hartzheim, Conciliorum Germaniz tom.
I, pag. 151-254

* Hic codex jussu Rachionis scriptus videtur esse,
ut diximus, codex canonum, quem ab Adriano papa

B accepit Carolus imperator, inde per Galliam et Ger-

maniam receptum; cui codici, qui continebat conci-
lia Gracix et Afric, addidit Rachio concilia Gallia-
ruin et Hispanis cum decretis centum summorum
ntificum. Decreta incipiunt ab epistola Damasi ad
aulinum episcopum Antiochenum, etin eo nulle
false reperiuntur decretales, tuuc jam evulgatz sub
nomine Isidori Mercatoris, sive Peccatoris.

b Formula ezyp'icit frequens est in antiquis mss. re-
fert verbum latinum ezplicitus, id est, sermo sive liber
absolutus, quo sensuait Martiális, lib. XIV, epigr.1:

Versibus explicitum est omne duobus opus.
Non rarus erat ejusdem formule usus ad notandum
finem. operis tempore sancti Hieronymi qui scribit,
epist. 158 ad Marcellum : « Solemus nos, complets
opusculis, ad distinctionem alterius sequentis me-
dium interponere ezrplicit, aut feliciter , aut aliud

szculi fuit Rome conscriptus, et qui hodie exstatPa- C istiusmodi ».

ANNO DOMINI DCCXCI.

ANGELRAMNUS

METENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN ANGELRAMNUM.
(Ex Gallia Christiana, tomo XIlJ.)

Sanguine illustri natus Angelramnus seu Ingel- D primo, cum hac conditione ut pro se suisque succes-

ramnus, quem Chrodegangi antecessoris fratre natum
fuisse diximus, educatus est a pueritia in monasterio
Gorziensi sub Nargaudo, puerorum magistro. Dein
migravit in cenobium Cellze- Nov:e, hodie dictum de
sancto Nabore, ubi aliquandiu vitam monasticam
professus est. Cum Metensis episcopatus duos annos,
menses sex et undeviginti dies vacasset, in przsulem
est ordinatus 25 Septembris anno 768, archiepiscopi
titulo ut antecessor honestatus, atque etiam archica-
pellani Caroli Magni regis honore decoratus. Obtinuit
ab ipso rege, si jam ante episcopatum non habuerat,
abbatiam Seuonensem, eamque Ecclesix* su: ditioni
subjecit, moleste ferentibus monachis quod eorum
monasteriuin ex regali episcopale evasisset. llle vero
ut monachorum amicitiam sibi reconciliaret , tribuit
eis corpus sancti Simeonis episcopi Metensis , quod
illi irati suam in ecclesiam interdiu admittere recu-
sarunt. Negotiis tamen nimium distractus, Nargaudo
Gorziensi monacho suo institutori abbatiam tran-
scripsit. Varengesi villam aliaque dona monachis
Gorziensibus tradidit auno 170, Carlomanni regis

soribus episcopis Metensibus nec non etiam pro re-
gibus Carolo atque Carlomanno et pro stabilitate re-
gni Francorum, Domini misericordiam attentius ex-
orarent. Cum Lullo Moguntino, Weomado Trevirensi
archiepiscopis aliisque przsulibus Laureshamensis
Ecclesise fecit dedicationem anno 774, Kal. Septem-
bris, presente Carolo Magno rege, qui invitatus a
Gundelando abbate cum Hildegarde regina ct Pipino
filio eo accesserat. Compertum habemus ex testa-
mento Fulradi abbatis sancti Dionysii in Francia,
condito anno 778, Angilramnum quasdam cum. illo
fecisse commutationes de rebus sitis in loco de Salona
dicecesis Metensis. Qus pacta in synodo Patris-
Brunnz anno Caroli nono inita cum pradicto Angel-
ramno episcopo, Vilhario Senonensi archiepiscopo
et cum Fulrado abbate, ab ipso principe Carolo con-
firinata sunt anno insequenti, ejus regni decimo. Hoe
compromisso inter eos convenit ut neque Angel-
ramnus, neque successores ejus, nec archidiaconus
in ipso cenobio Salonensi facultatem ullam haberent,
nisi si abhas petierit, ordinationes faciendi, chrismate

050

COLLECTIO CANONUM.

051

consignandi et tabulas aitaris benedicendi. Prieter A tensem Ecclesiam Chrodegangus. introducere tenta-

abbatiam Senonensem cenobium sancti Trudonis
rexisse creditur; id quodammodo probat ejus nomen
insertum indici abbatum, ab auctore chronici mona-
sterii ejusdem vulgato. Abbati: sancti Naboris stu-
diosissimus, litteras dedit anno 787 ad reprimendam
vexationem Volmari comitis et advocati. Ecclesie
Metensis in homines monasterii, tam in exactionibus
quam in ropinis per subadvocatos et ministros suos :
unde cenobium illud ad tantam devenerat inopiam
atque miseriam, ut vix possent reperiri fratres qui
Deo et sancto Nabori servire vellent. Cui vexationi
ut obviaretur, Ángelramnus Walonem abbatem ac
fratres induxit ad quasdam villas ex prxebenda sua
comiti tradendas ; sicque n»llam deinceps a comite
molestiam paterentur. Haud contentus monasterio
copiam ac pacem curasse, plurimum auxit posses-
siones et privilegia, perficiendisque a sancto Sizi-
baldo coeptis cificiis operam navavit. Et quidem
cum morte interceptus est, sancti Naboris tumulum
decorabat, quem à. diacono Metensis Ecclesi;e abso-
lutum fuissc docet Alcuinus epigrammate 64. Capi-
tulo suo przposituram de Milleriaco concessit, impe-
travitque ἃ Carolo Magno diploma datum Carisiaci
anno 116, quo non tantum ecclesia cathedralis, verum
et czeterze didecesis Metensis ecclesie atque monaste-
ria a s:eculari jurisdictione forent immunia, interdi-
cta regis et imperialibus administris nihil contra
personas et hona ecclesiastica moliendi facultate.

Oh singulare studium et existimationem qua eum
prosecutus est rex, ad archicapellani dignitatem pro-
motus fuit, simulque ab Adriano ltomano pontifice
accepit curam apud regem apoeri-iarii seu. nuntii
apostolici munus exercendi. Forsan hzc munia, qui-
bus prohil:itus cst ne in sua dicecesi resideret, occa-
sionem dederunt episcopis Gallixe eum violationis ca-
nonum insimulandi. Quam accusationem ut dilueret,
collectionem canonum conscripsit, quam Adriano
pontifici tradidit 19 Septembris 785. Hoc in opere
aggreditur probare non esse licitum temere episcopos
&ccusare, nec eorum famam sauciare. Indieat qua
cautione quave prudentia rei episcopi judicari de-
beant, qua quidem charitate ac circumspeclione eo-
rum vitia contegenda sint. Omnes pene hi canones,
maxima ex parte eruti ex falsis decretalibus numero
octogeni, spectaut. ad modum | procedendi in causis
ecclesiasticis, quorum Angelramnus ab aliquibus viris
eruditis anctor habetur; censent alii depromptos
fuisse ex collectione falsarum decretalium Isidori
Mercatoris.

Cantus Gregerianus sive Romanus, quem in Me-

verat, longe alienus erat a perfectione; verum suh
Angilramni episcopatu ad inagis regularem perductus
est modulationem a cantoribus ltomanis, quos ab
Adriano papa impetratus rex Carolus Magnus secum
in Franciam abduxit anno 787, e quibus unum Metas,
alterum Suessionem misit, qui modum cantandi do-
cerent. Ad Angelramni preces Paulus Diaconus, co-
gnomento Warnefridi, Longobardus genere, postea
monachus Casinensis, ob eruditionem regi Carolo
Magno dilectus, episcoporum Metensium bistoriam
contexuit, et ea honorifica clausit apostrophe: « Hic
Jam, pater sanctissime Angilramne, narrationis serie
vestram beatitu:linem locus exspectat : sed ego mex
tenuitalis non immemor, attentare minus idonee
non audeo, qux de vestra vit:e cursu laudabili ma-
jori stylo promenda sunt. » Diaconus alter Ecclesie
Metensis, nomine Donatus, ei Vitam sancti Trudonis,
proposita operi epistola, dedicavit. Auctor :equalis
qui episcoporum Metensium Vit:e epitomem carmine
scripsit, ita de Angelramno loquitur. :

Jam nune tricenus psstorqne octavus herili
Auxilio fulius traxit ad pia pascua vite
Angelramnus oves : quo teuipore maximus armis
Hex Carolus sensn, fo: maque, animoque decorus,
ltatize accepit Clirisii de munere sceptrum,

Quos simul Excelsi, Stephano poscente beato,
l'rotegat atque regat fe.ices dexira per ὅδι 08),

Mortuus est Angelramnus post 25 annos episco-
patus, anno 791, dum Carolum regem in expeditione
militari contra llunnos tune coepta comitaretur, in
loco a diversis scriptoribus varie vocato Asnagliem-
Chunisberg, Asnabrug - Cumeberg, Cummeberg, undc
corpus ejus in monasterium de Nova-Cella seu sancti
Naboris advectum, illic sepultum est. De die obitus
non consentiunt antiqua manuscripta; sed majori
parti ac Martyrologio cathedralis, quod ipsius mor-
tem consignat ad vi Kalendas Novembris, stare satius
est. Vacavit sedes viginti septem annos tresque men-
805 ex co:lice sancti Symphoriani. Verumtamen Ma-
daurensis episcopus, qui interpontificium post Ang: 1-
ramni ohitum non admittit, hujus episcopatum ad
annos usque quinquaginta, ejusque vitam ad anrum
usque 818.prorogat. Quam sane opinionem everti!
Alcuinus, ipse jam ab anno 804 mortuus, epigram-
mate 164, qno testatur Angelrannum obiisse dum
sancti Naboris tumulum exornaret. Colitur inter
sanctos in monasterio sancti Naboris, nubi ejus sc-
pulcrum lapideum repertum est. anno 1609, die 5
Augusti

COLLECTIO CANONUM

AB ANGELRAMNO METENSI EPISCOPO ADUNATA
ET ADRIANO SUMMO PONTIFICI OBLATA.

(Ex Mansi, Conciliorum ampl. Collect.)

Compendiosa traditio canonum Orientalium, sive Africanorum, quos beatus Adrianus papa

in uno volumine cum superioribus conciliis ad dispositionem

ecidentalium ecclesiarum

Carolo Romo posito dedit regi Francorum οἱ Longobardorum ac patricio Romanorum.
In primis de canonibus apostolorum sub numero 1 capitulorum.

f cclesiastice regule sanctorum. Patrum , aposto!o- D

*um, prolate per Clementem [lomanum pontificem,
que er Graecis exemplaribus in primo ordine po-
nuntur.

«. Episcopus a duobus vc! tribus ordinetur.

V. Presbyter et reliqui clerici ah uno episcopo or-

dinentur.
PlPaATnot. XCVI

Ill. Ne mei et aliud in sacrificio offeratur, nisi
quod Dominus statuit.
IV. Novas spicas, uvas, oleum et incensum ad af.

tare licet offerri ad henedtcendum.
V. Reliqua omnia ad eomum ^piscopi et preshy-

ten.

24

1055

ANGELRAMNI METENSI3 EPISCOPI

1056

VI. Ut presbyter uxorem suam ἃ gubernatione sua A leus, excommunicetur. Item clerici, si populum non

non aljiciat, sed caste regat.

VII. Ordinati szecularibus curis dediti dejiciantur.

VII. Ut Pascha ante zquinoctium vernale non
celebretur.

IX. Ut ministri altaris facta oblatione commu-
nicent.

X. Ut et laici ecclesiam ingressi communicent.

XI. Si quis cum excommunicato saltem in domo
oraverit, excommuníicetur.

XII. Si quis cum damnato clerico veluti cum cle-
rico oraverit, damnetur.

XIII. Ut nullus pr:eter commendatitias litteras sus-
cipiatur.

XIV. Ne episcopi alienam parochiam invadant.

erudierunt, ut legitimo episcopo obediant, si ad illos
venire noluerint ; et bis in anno concilia episcopo-
rum celebrentur.

XXXV. Ut episcopus omnes ecclesiasticas res dis-
penset, nec inde aliquid suis parentibus non paupe-
ribus subministrari patiatur.

XXXVI. Ut presbyteri et diacones preter episco-
pum nihil agant : sin autem abinvicem separat res
ecclesiastice οἱ res episcopi proprie, quas ille dare
possit quibus voluerit, ne, eo moriente, propinqui ejus
proscribantur sub obtentu ecclesiz.

XXXVII. Omnes res ecelesiz in potestate sint epi-
scopi ad dispensationem pauperum. Episcopus, pre-
sbyter, diaconus alecator 3ut ebriosus, aut desinat,

XV. Ne clerici suam ecclesiam relinquant przter B aut damnetur ; delinquentes clerici, sive laici eadem

episcopi licentiam.

XVI. Ut episcopus fugitivum alterius episcopi clc-
ricum retinens excommunicetur.

XVII. Ne bigamus, vel concubinam habens, ordi-
netur. '

XVII. Ne corruptarum mariti ordinentur.

XIX. Ut duabus sororibus, vel filiae fratris cor-
rup..... ad clerum non admittatur 8.

XX. Cl^ricus fidejussor abjiciatur.

XXI. Per vim eunuchizatus possit fleri episcopus.
Et qui eunuchizaverit, non ordinetur. Si clericus se
eunachizaverit, deponatur.

XXIf. Laicus semetipsum abscindens tribus annis
excommunicctur.

facientes, excommunicentur.

XXXVIII. Episcopus, presbyter, diaconus, usw-
rarii, aut desinant, aut damnentur

XXXIX. Episcopus, presbyter, diaconus, cum he-
reticis tantum orantes, excommunicentur.

XL. Si vero eos ad clericale officium hortati fae-
rint, damnentur.

XLI. Episcopus, presbyter, baptisma hzereticorum
non in nomine Trinitatis baptizantium suscipiens,
damnentur.

XLIÉ. Episcopus, presbyter, qui recte baptizatum
rebaptizaverit, vel non recte baptizatum non bapti-
zaverit, deponatur. ]

XLI. Si laicus uxorem suam pellens, alteram vel

XXIII. Episcopus, vel preshyter, vcl diaconus in C ab alio dimissam duxerit, excommunicetur.

fornicatione, perjurio, vel furto capti, deponantur,
ron tamen excommunicentur.

XXIV. Similiter reliqui clerici judicentur.

XXV. Quod lectoribus tantum liceat matrimonium
contrahere. Quod cpiscopus, preshyter, diaconus,
peccantes fideles verberare non debeant.

XXVI. Ut damnati pristinum officium usurpantes
dv Ecclesia penitss abscindantur.

XXVII. Episcopus, presbyter, diaconus per pecu-
niam ordinatus, cum ordinatore suo deponatur, et
excommunicetur ut Simon Magus a P'etro. |

XXVIII. Ut episcopus [per] sxculares potestates
ecclesiam obtinens deponatur.

XXIX. Ut presbyter qui contempto episcopo suo
seorsum conventus fecerit, deponatur.

XXX. Quod clerici ab episcopo suo damnati , ab
aliis non debeant recipi.

XXXI. Episcopi, presbyteri, diaconi, peregrini per
[Leg. preter. Hard.) commendatitias litteras susci-
piantur hospitio, non ad communionem.

XXXI. Ut episcopi sine primate suo, primas abs-
que suis suffraganeis, nil disponant, nec in propriis
[Leg. nisi in propriis. Hard.] parochiis.

XXXIII. Ut episcopus qui in aliena parochia cleri-
cos nesciente eorum episcopo ordinaverit, deponatur
cum his quos ordinavit.

XXXIV. Ut episcopus curam populi suscipere no-

XLIV. Si quis episcopus vel presbyter non bapti
zaverit in nomine sanctze Trinitatis, abjiciatnr.

XLV. Si quis episcopus vel presbyter non per tri-
nam mersionem baptizaverit, deponatur.

Regule Ancyrani concilii numero xxiv priores quidem
sunt Nicenis: sed ideo Nicanis isto postpowuntur,
propter sancti et magni concilii anctortatem Nicea
congregati.

I. Ut presbyteri qui immolaverunt inviti, et postea
paganis reluctati sunt, deposito quidem officio, ho-
norem propri:e sedis retineant.

II. Item de diaconibus fiat, si similiter peccaverint,

D sic ut digne poenitentibus parcere possint.

Ilf. Ut hi qui ad sacrificandum idolis violenter
attracti sunt, a communione non separentur, qui in
arbitrio tamen episcoporum ordinari possunt.

ΙΝ. Ut hi qui paganorum ritus inviti fecerunt, tan-
diu se poeniteant, quandiu se paganizaverunt.

N. Ut hi qui non tormentis summis sacrificare co-
acti sunt, inter audientes usque ad magnum diem
Coena Domini suscipiantur, deinde sex annis pe-
niteant. |

VI. Ut hi qui in locis idolorum proprios cibos man-
ducaverunt, biennio peniteant.

VII. Ut qui frequenter coacti sunt sacrificare, se-
ptennio poeniteant.

* Qui duas sorores duxit aut consobrinam, clericus essc non potcst.

-——Á Mo

1051

COLLECTIO CANONUM

1058

VHI. Ut qui et alios sacrificare compulerunt, de- A talem copulam non ileraturam si vita conceda-

eennio peniteant.

IX. Ut diaconi incontinentes deponantur.

X. Ut sponsz a raptoribus, licet etiam corruptze,
sponsis suis restituantur.

XI. Quod ordinandis non noceat quod ante baptis-
mum sacrificaverunt.

XI. Ut correpti (chorepiscopi] presbyterum vel
diaconum non ordinent, nec presbyter aliquid agat
in parochia sine przcepto episcopi.

XIII. Ut clerici esum carnium abominantes depo-
nantur.

XIV. Et ecclesiz restituatur quidquid presbyteri
de rebus ecclesiasticis absque episcopo vendiderunt.

XV. Ut masculorum et pecorum concubitores,

tur.

IV. Quod multinubi paenitere debeant,

V. Ut gratize divinz:e non imputetur, si desiderata
libido non perficitur.

VI. Ut catechumenus expcellatur, si post admoni-
tionem peccans jussa provaricatur.

VII. Ut gravida catechumena baptizetur.

VII. Ne presbyteri nuptiis bigami intersint, quia
bigamia eget poenitentia.

IX. Ut laicus cujus uxor adulterata est, non ordi-
netur. Et clericus cum adultera uxore vivens deji-
ciatur.

X. Presbyter confessus se ante ordinem crimen
perpetrasse , oblata non consecret , in rcliquis ma-

nondum vicennes, post xv annos in poenitentia ex- B nens officiis. Non confessus antem, si convinci non

δεοῖοβ, orationum communionem recipiant. Deinde
post quinquennium communionem altaris percipiant.
Quibus etiam prolixius tempus ad agendam poniten-
tiam imponendum cst, si tale scelus frequentaverint.
Qui autem jam vicennarii et uxorati ita peccaverint,
xxv) annis penitentia exactis tandem in oratione
communicent, deinde post quinquennium oblationis
sacramenta percipiant. Qui vero quinquagenarii et
wxorati ita peccaverunt, tandem ad exitum vitz
communionem recipiant.
XVI. Ut masculorum vel pecorum concubitores,
inter dademoniacos tantum orent. |
XVII. Si episcopi ordinati, nec recepti, aliis epi-
scopis vim seditionis inferant, abjiciantur.
XVIII. Ut virginalis propositi pravaricatores inter
bigamos computentur, et ne virgines habitent cum
aliquibus quasi sorores.
XIX. Si cujus uxor adultera fuerit, vel si vir adul-
terium commiserit, septennio poeniteat.
XX. Ut femin:z: qu: partus suos ex fornicatione
necant, decennio poeniteant.
XXI. Ut spontanei homicidze post jugem poeniten-
tiam in exitu vit: communionem recipiant.
XXII. Ut non spontaneum homicidium seplennio
vel quinquennio emendetur.
XXIII. Qui divinationes expetunt more gentilium,
quinque annis penniteant.

XXIV. Quidam sponsx sux sororem ingravidavit.

poterit, suo judicio relinquatur.

XI. Diaconus simili modo lapsus deponatur.

XM. Presbyter ante xxx annos non ordinetur.

ΧΗ. Ut in zgritudine baptizatus presbyter non
flat, nisi necessitate. :

XIV. Ne presbyteri ruris in civitate coram epi-
scopo vel presbyteris urbis offerant, nisi forte illis
absentibus advocentur.

XV. Ut in civitate vit sint diaconi, sicut Actuum
apostolorum liber przcipit.

Et subscripserunt, Vitalis Salaminius, Amphion;
et reliqui, qui in Cxsarea [Leg., Neocxsarca] con-
venerunt xix episcopi.

C Viginti canones Gangrensis concilii, post Nicaenum

concilium expositi.

I. Si quis conjugium pro crimine detestatur, ana-
thema sit.

Il. Si quis religiose carnes edentem exsecratur,
anathema sit.

Ill. Si quis servum pro religione dominum suum
contemnere docet, anatliema sit.

IV. Si quis spernit presbyterum eo quod legi:inie
conjugatus fuerit, anathema sit.

V. Si quis domum Dei contemptibilem docet, apa-
thema sit.

VI. Si quis ecclesiastica ministeria extra ecclesiam
temere usurpaverit, anathema sit.

Deinde sponsa, ab eo in uxorem ducta, soror ejus p VII. Ut nullus oblationes ecclesiz extra ecclesiam,

corrupta, laqueo se suspendit. Hi qui fuerunt con-

scii, decennio poeeniteant.

Et subscripserunt xvin episcopi: Vitalis Antio-
chenus, Marcellus Ancyranus, Agricolau$ Cxmsarien-
sis, et reliqui xv episcopi.

Riegule in. Neocasariensi synodo prolate Anciranis
quidem vel Cesarcensibus temporibus posteriores,
sed Niccnis anteriores. 07
LI Presbyter si uxorem duxerit, deponatur; si

vero in fornicatione vel adulterio peccaverit, ad

acriorem pornitentiam compellatur.

Hl. Ut mulier duobus fratribus nupta, usque ad
mortem aljiciatur.

Ill. Verum in exitu suscipiatur, si promiserit se

prater conscientiam episcopi vel vicarii ejus susci-
piat.

VIII. Ut nullus accipiat vel distrihuat oblationes
pauperibus, przeter episcopum vel ejus vicarium.

IX. Ut nullus pro virginitate exsecretur nuptias.

X. Ut nullus virginitatem custodiens adversus
conjugatos superbiat. |

XI. Ut nullus exercetur agapas. id est convivia
pauperibus exhibita. .

XII. Ut nullus virorum in signum continentiae pal-
lio utatur, despiciens cos qui solitis vestibus utuu-
tur.

XIil. Ut nulla femina virilem halitum sumat quasi
pro continentia.

1059

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1010

ΤΥ. Ut nulla femina virum relinquat pro exsecra- A tione unius consenserint, hune apud alios judicare

tione nuptiarum.

XV. Ut nullus filios suos negligat per occasionem
continenliz.

XVI. Ne filii parentes occasione Christianitalis
despiciant.

XVII. Ne mulieres quasi pro divino cultu atton-
deantur.

XVIII. Ne quis in die Dominica quasi pro conti-
nentia jejunet.

XIX. Ut nullus ecclesiastica jejunia absque neces-
sitate dissolvat.

XX. Ut nullus collectas exsecretur quee sunt in
commemoratione martyrum.

Et subscripserunt , /Elianus , Eusebius, Basilius,
Osius, Gregorius, et reliqui episcopi numero x.

Viginti quinque regule apud Antiochiam in enceniis
exposita.

Il. Quicunque cum Jud:eis contra statuta. Nicmni
concilii Pascha celebraverit. excommunicetur. Et

damnatus clericus omni quoque honore extriuse- -

cus, quem sancta regula vel sacerdotium promeruit,
privetur.

Il. Ut quicunque se a sancta communione pro
quadam intemperantia suspendit, vel qui excommu-
nicato communicaverit, excominunicetur.

Ilf. Ut clericus qui ad propriam parochiam redire
contempserit, degradetur.

V. Ut episcopus, presbyter, diaconus damnatus,
si pristinum officium usurpaverit, nunquam restitua-
tur, et omnes ci post damnationem scienter commu-
nicantes, excommunicentur.

V. Si clericus proprium episcopum contemnens
seorsim colligit, irrevocabiliter damnetur. ldem si
ecclesiam turbare non desinit, per exteras potestates
epprimatur.

VI. Ut excommunicatus a suo episcopo non reci-
piatur.

VII. Ut peregrini sine commendatitiis litteris non
suscipiantur ab alio.

VII. Presbyteri agrorum non possunt dare cano-
nicas epistolas, sed chorepiscopi.

IX. Ut metropolitanus, licet comprovincialibus
episcopis przlatus , nil tamen preter illos , nisi in
propria parochia, dispenset.

X. Quod chorepiscopi ordines inferiores usque ad
su':diaconatum dare non possunt. Et clericus , qui
preter litteras comprovincialium episcoporum, pro
querimoniis adierit imperatorem, honore et comnmiu-
nione privetur. '

XI. Ut clerici damnati, si imperatorem adierint,
nunquam restituantur.

ΧΙ]. Ut irritum sit quidquid episcopus non roga-
tis in aliena parochia ordinaverit.

XIll. Si in damnatione episcopi provinciales epi-
scopi dissenserint a metropolitano, vicinis episcopis
advocatis, causa terminetur.

XIV. Si omnes provinciales episcopi in. damna-

non oportebit.

XV. Desideratur :

XVI. Ut episcopus vacantis ecclesix: invasor abji-
ciatur.

XVII. Si quis susceptum episcopatum adire et gu-
hernare contempserit, excommunicetur.

XVIII. Si quis susceptum episcopatum non suo sed
aliorum vitio devitaverit, honorem suum retinere de-
bebit.

XIX. Ut metropolitanus non nisi cum pluribus epi-
scopis ordinet episcopos.

XX. Ut in provincia episcoporum concilia bis in
anno fiant.

XXI. Ut episcopus de sua parochia in alienam

B nullo modo transmigret.

XXII. Quod irrita sit ordinatio quam episcopus in
aliena parochia in alienis clericis usurpaverit.

XXIII. Ut irritum sit, si episcopus sibi successo-
rem clegerit.

XXIV. Ut res ecclesiz judicio episcopi dispensen-
tur, separate quidem ab ejus propriis rebus, quas
ille dare possit quibus voluerit, ne, eo moriente, in-
vadantur res ejus proprie cum rebus ecclesia. - :

XXV. Quod episcopus ecclesiasticas res sibl et
aliis dispensare possit, non tamen ad superfluitatem,
sed ad indigentium necessitatem.

Et subscripserunt xxx : Eusebius Pakestinensis,

Theodotus Mesopotamiensis, Theodorus Isauriensis,
et reliqui.

Sancta synodus que apud Laodiceam Pacatie [ Paca.
tiane] Phrygic convenit, regulas Lix exposuit subter

annezas.

I. Si qui secundo legitime nupserunt, post ! Lege
postque] qui parvo tempore transacto orationibus va-
caverint, ad communionem recipiantur.

Hl. Ut perfecte poenitentibus communio conceda-
tur.

Ill. Ut noviter baptizati non fiant clerici.

IV. Ne ordinationes fiant sub conspectu audien-
tium, id est catechumenorum.

V. Ne clerici aliquo modo sint usurarii.

VI. Nc permanentes in hzresi permittantur in-
trare domum Dei.

Vil. Ut Novatiani et Tessaresczdecatite , et So-
tiani | Forte Photiniani] ad Ecclesiam redeuntes post
abjurationem hzresis per unctionem chrismatis re-
concilientur.

VIII. Ut ex haresi Catapbrygarum conversi ba-
ptizentur.

IX. Ut catholici ad haxreticorum cometeria ora-
tum cuntes excommunicentur.

X. Ne catholici cum hzreticis indifferenter con-
jugium ineant.

XI. Ut ille quz dicuntur presl;yterz, prosidentes
in ecclesiis non ordinentur,

XII. Ut episcopi cum judicio metropolitani et alio-
rum episcoporum provehantur.

Xili. Ne judicio multitudinis ordinationes fiant.

1041

COLLECTIO CANONUM.

1042

XIV. Ne eulogiz», id est oblat:e, ad alias parochias A — XXXIX. Ne episcopi vocati ad synodum verire

destinentur.

XV. Ut nullus prxter regulares cantores in pulpito
cantet.

XVI. Ut in sabbato evangelia cum aliis Scripturis
legantur.

XVII. Ne in ecclesia psalmi continuentur, sed per
singulos psalmos lectiones recenseantur.

XVIII. Ut idipsum officium precum, et nona et ve-
spera celebrentur.

XIX. Ut post przedicationem episcoporum, fiat ora-
tio super catechumenos : quibus egressis, oratio fiat
super poenitentes tunc ad manum sacerdotis acce-
dentes. His discedentibus , consummantur tres ora-
tiones fidelium. Prima quidem sub silentio, secunda
vero et tertia per solitas exclamationes. Et pace data
celebretur oblatio. Solis autem sacris ministris juxta
altare liceat communicare.

XX. Ne diaconi coram presbytero sedeant, nisi
eo jubente. Similiter diaconi ab inferioribus hono-
rentur.

XXI. Ut subdiaconi remoti sint a diaconio, id est
secretario, nec Dominica vasa contingant.

XXH. Ne subdiaconus orario utatur, nec ostia
relinquat.

XXIII. Ne lectores vel cantores cum orariis legant
vel psallant.

XXIV. Ne clerici, vel continentes, vel monaehi
comedant in tabernis.

contemnant.

XL. Ne quis clericus sine canomcis litteris, id est
formatis proficiscatur.

XLI. Ne subdiaconi vel paululum januas ecclesie
deserant.

XLII. Ne clerici sine jussione episcopi proflci-
Scantur.

XLIII. Ne feminzx ingrediantur ad altare.

XLIV. Ut nullus post duas quadragesimae hebdo-
madas baptizetur.

XLV. Ut baptizandi symbolum discant, quod in
quinta feria majoris septi;anze episcopo vel presby-
tero reddant.

XLVI. Ut in zgritudine baptizati fidem postea ad-

B discant.

XLVII. Ut baptizati chrismate contfirmentur.

XLVIH. Ut panis benedictionis in quadragesima
non offeratur, nisi in sabbato vel Dominica.

XLIX. Ut nullus in Cena Domini jejunium qua-
dragesimale solvat.

L. Ne natalia martyrum in quadragesima cele-
brentur, sed eorum commemoratio in sabbatis vel
Dominicis fat.

LI. Ne nuptiz vel hominum natalitia celebrentur
in quadragesima. .

Lil. Ne Christiani nuptiis plaudant vel saltent, sed
venerabiliter ccenent.

LIII. Ne clerici ludicris spectaculis intersint in coe-
nis vel nuptiis, sed ante discedant quam thymelici

XXV. Ne subdiaconi panem dent vel calicem be- C veniant.

nedicant.
XXVI. Quod nusquam exorcizare possint hi qui ab
episcopo ad lioc non sunt ordinati.

XXVII. Ne clerici ad agapen vocati partes eccle-
siarum accipiant.

XXVIII. Quod non liceat in ecclesiis agapen fieri,
vel manducari, vel accubitus sterni.

XXIX. Ut nullus in sabbato judaizando otietur.

XXX. Ut viri cum mulieribus non laventur.

XXXI. Ne catholici filios suos vel filias hzreticis
dent in conjugium, sed magis accipiant, si tamen
illi se catholicos fleri promittant.

XXXII. Ne quis eulogias ab hereticis suscipiat,
qui non benedictiones sunt sed maledictiones.

XXXIII. Ne quis cum h:ereticis vel schismaticis
oret.

XXXIV. Quod anathema sint quicunque, ad hz-
reticorum martyres accesserint.

XXXV. Ut anathema sit, quicunque relicta eccle-
$ia, angelos colere, vel congregationes facere prz-
. sumpserit. Ut clerici incantationibus vel phylacteriis
utentes excommunicentur.

XXXVI. Ne quis a Judzis vel ab hzxreticis dona
festivitatis eorum suscipiat.

XXXVII. Ne quis azyma suscipiat a Judzis.

XXXVII. Ne quis cum gentilibus festa celebret.

LIV. Ut nullus ex... vel comissationibus [ col-
latis vel commissaliis, hoc est ex symbolis] convi-
via celebret.

LV. Ne presbyteri ante episcopum intrent sacra-
rium et sedeant, sed cum ipso.

LVL. Ut in villis vel in agris non episcopi, sed vi-
sitatores constituantur.

LVM. Ut in domibus oblatio non celebretur ab
episcopo vel presbytero.

LVill. Ne plekeii psalmi in ecclesia cantentur;
nec alii libri, nisi Novi et Veteris Testamenti tan-
tum in ecclesia legantur. Et subscripserunt xxu
Patres.

Pre[atio canonum Sardicensium [Ms., Serdicensium]
sive Africanorum

Sunt etiam viginti regule qux: per Osium Cordu-
bensem episcopum currunt, quas litulantur tanquam
8 xL episcoporum apud Serdicam, quie tamen non
apud Grzxcos, sed magis apud Latinos inveniuntur.
Sciendum est autem hunc Osium inter cccxvii Pa-
tres Niceni concilii honorabilem fuisse, atque ab
apostoiica sede cum Victore et Vincentio presbyteris
destinatum, qui et Hispanus usque ad tempus Con-
stantii principis in corpore legitur permansisse. Hic
tamen in extremis suis salis pueriliter desipuit, ut
Severus Sulpicius in Chronicis suis testatur, assc-

* Lege Lx, ut infra post hos canones Sardic. lau».

1015

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1014

rens quod Constantius imperator numerosissimum A anathema : quod si quis dicere neglexerit, catholi-

Ariminense concilium, ab co contra catholicam fidem
cungregatum, Árian:s hiresi subscribere compulis-
sect. Unde etiam placuit ut, missa apostolica lege-
tione, a przedicto Osio perquireretur an Niczna syn-

olus, cui ille interfuit, Filium Patri συνομούσιον,.

id est consubstantialem, quod catholicorum est, an
συνόμιον, id est, consimilem tantum, quod Ariani
dicunt, decrevissent confitendum. Sed ille, aut pro
longa atate desipiens, aut assentatione principis
verum dissimulans, respondisse perhibetur, utram-
que partem recte confiteri, sive συνομούσιον, Sive
συνόμιον. Quod responsum tam a catholicis quam ab
Arianis uno ore irrisum est atque refutatum. Deni-
que post hoc responsum, iu civitate sua Corduba, in
qua episcopus fuit, nomen inter catholicos episco-
pos minime recitatum cest.

Sunt etiam ccclesiasticze regule, qux in Africanis
regionibus frequentissime synodali concilio con-
scripte sunt. Sed in hi» omnibus illa sequi debe-
18 quacunque a Niceno concilio οἱ a sancta
atque apostolica Ecclesia Romana non discrepare vi-
demus.

Jlanc pra'fationem latius explicatam e ms. cod. Vati-
cano num. 1531 exhibent Dallerinii in dissert. pre-
lim. ad tom. 111 Operum sancti Leonis Magni,
pag. CLXXXVII «, ex quibus hic dutur. (Mawst.)
Prxterea suat δ᾽ Ὁ xi regule quz per Osium episco-

pum Cordubensein currunt, quz titulantur tanquam xx

episcoporum apud Sardicam, qua tamen non apud Grz-

'€os, sed apud Latinos magis inveniuntur. Sed quoniam

Osii prefati mentio facta est, necessarie omnibus ca-

tholicis iutimandum cst hunc eumdem apud Niczam

Bithynie inter sonctissimos cccxvii patres fuisse

honorabilem, atque ab apostolica sede cum Vincen-

tio et Victore presbyteris destinatum, quique in

Hispaniis usque ad tempus Constantii principis in

corpore mansit. Nam memoratus Constantius (sicut

vir eruditissimus Sulpicius Severus in Chronicis suis
refert, quique diligenti cura complectens nostrae
inemori:e dereliquit) apud Ariminum Itali: numero-
sam utriusque orbis synodum episcopalem collegit, ct
adversus fidem catholicam, vel cccxvii Patrum dif.
finitionem Arii cupiens venena revolvere, Ecclesiam

cus non est. Hunc ergo Osium, sicut przedictus Sul-
picius 5 refert, in longa synodi disceptatione, quo-
niam, ut supra memoratum est, adhuc Constantii
temporibus erat in corpore, placuit missa episcopali
legatione debere perquiri, utrum in sancta et vene-
rabili Niczna congregatione, in qua przesens fuerat,
omousion, sicut nos catholici recte confitemur, id
est unius cum Patre substantix« Filium, an certe,
Sicut Ariani contendunt, omoeusion, quod est similis
cum Patre substantix Filium, quod omousion cccxvut
patres nostri confiteri decrevissent. Qui, sive per
longam z«atem desipiens, sive cerle per assenta-
tionem principis hujusmodi responsum dedisse per-
hibetur, utramque partem recte intendere, sive

B omotision, sive omoeusion. Cujus sententia quoniam

stulte prolata est, ab omnibus catholicis, etiam ab
Arianis. uno ore irrisa atque refutata est. Denique
in civitate Corduba, in qua episcopatum tenuit, post
hanc consultationem, sive responsum, nomen ejus
inter catholicos episcopos antecessores, vel decesso-
res ejus, minime recitatur.

Sunt hxc regule, qu: per supradictum Osium αἱ
xx episcopos currunt, salva et incolumi fide catbo-
lica, qure apud eamdem Nicznam Bithvniz a cccxvi
Patribus exposita est, et post iterum in urbe Roma
c Silvester papa a Petro trigesimus quartus, congre-
gatis cum consilio Constantini Augusti in urbe Roma
271 Patribus, post Nic:enam synodum damnavit item
Árium et cxteros b:ereticos, et constitutiones ple-
rasque Ecclesiz necessarias ordinare studuit. Siri-
cius, a Petro quadragesimus seripsit decretalia capi-
tula 15 propter quasdam necessitates, Omerio Tar-
raconensi episcopo consulente. Innocensus, a Petro
quadragesimus secundus, scripsit quasdam epistolas
ad episcopos diversarum provinciarum , in quibus
continentur capitula decretalia 56. Zozimus, a Petro
quadragesiinus tertius, scripsit epistolam decretalem
ad Hlesicium Salonitanum episcopum sub tribus ca- -
pitulis przenotatam. Celestinus, a Petro quadragesi-
mus quintus, scripsit epistolam ad Venerium et cz-
teros Galliarum episcopos, in qua tenentur capi-
tula 19. Leo, a Petro quadragesimus septimus, scripsit
quasdam epistolas ad diversarum provinciarum epi-

Dci tyrannica usurpat:one turbavit. Denique coacti [) scopos, in quibus continentur capitula 29. Hilarius,

vel metu principis, vel Tauri prxsentia, cui exsecu-
tio taliter fucrat delegata, ut si major pars concilii
in Arianorum perfidiam consentiret, ipse consulatus
insignia mereretur, pene oinnes qui ibidem fuerunt
episcopi subscripserunt. Se: postea iterum, divino
inspirante przsidio, quam plurimi agentes peniten-
am, datis quoque libellis ad sanctam Ecclesiam
catholicam, de qua plus necessitate quain voluntate
discesserant, redierunt. Unde et in ternum ab om-
nibus catbolicis Ariminensi concilio rccte dicitur
ἃ l'atrologiz tomo L VI, col. I1. Ενιτ.

b At Sulpicius Hist. Eccl. non omuia hiec tradit.
* Huc usque de.lerunt Ballerinii, ex Vaticano cod.

Bà JuJicantes reliqua. ctiam quie. sequuntur. iu. codem

codjce continuari, omisisse tamea se ab js aunotaus

a Petro quadragesinus octavus, presentibus episco-
pis et presbyteris 45, statuit capitula synodica ὃ.
Felix, a Petro quinquagesimus, przsentibus episco-
pis, et presbyteris 81, capitula canonum constituit
27 pro rebaptizatis in Africa episcopis, presbyleris,
et diaconibus. Gelasius, a Petro 15, capitula 97 de
institutis ecclesiasticis. Anastasius, a Petro $2, capita
decretalia 8 ad Anastasium Augustum pro diverws
Ecclesiie causis. Symmachus, a Petro 55, una cum
episcopis, presbyteris et diaconibus statuit capita
dis, eo quod pars corum vulgasset Salmon in tractatu
de l'étude dss conciles, pag. mihi 177, pars vero
jam dedisset Dacherius in Spicileg. tom. 1, pas. 507,
edit. in fol. Ex utroque ergo hic dantur.

1045

COLLECTIO CANONUM

1046

synodica quinque. Item ejusdem in decretali secundo A — Tertiadecima, item Arelatensis, in qua Patres xix

capita synodica 7 Ecclesiz necessaria; qu: cum epi-
scopis, presbyteris et diaconibus 181 firinata sunt.
Gregorius doctor, a Petro 66, scripsit capita synodica
sex cum episcopis 24, temporibus Mauritii Augusti.
]tem ejusdem capitula undecim valde necessaria ad
Augustinum in Britannia, ipso requirente, scripta.
Martinus, a Petro 77, constituit. synodum in urbe
Roma cum Patribus 105 contra Cyrum et socios ejus
hzereticos, damnans eos qui naturam et unam opera-
tonem in Filio Dei asserebant, quam transcribens
misit per orthodoxos viros in Orientem et Occiden-
tem. Gregorius secundus, a Petro nonagesimus pri-
mus, scripsit capita septemdecim omni Ecclesiz ser-
vanda, cum Patribus triginta tribus, eaque sub ana-
thematis vinculo alligavit.
ANXOTATIO DE SYNODIS.

a Annotatio libelli de synodis xxiv qui antea
vel infra seu post sex synodos leguntur esse con-
scriptze.

Prima annotatio Ancyrane, qux ante Nycenam
fertur fuisse, sed propter auctoritatem majorem
postponitur, iu qua Paires xviu statuerunt canones
Xxiv, quorum auctor maxime Vitalis Antiochenus
episcopus exstitit.

Secunda, Neoczsariensis, qux post Áncyranam
et ante Nycznam legitur fuisse, in qua Patres xit
statuerunt canones xiv, quorum auctor maxime Vita-
lis Salaminus exstitit.

Tertia, Gangrensis, qui» post Nicznam legitur
fuisse, in qua Patres xvi statuerunt canones xx

propter quasdam necessitates ecclesiasticas, maxime -

conira Eustatium, qui dicebat quod nullus in conju-
gali gradu positus, nec ullus fidelis qui non omnibus
renuntiaret qu:e. possideret, spem apud Deum habe-
ret, et multa alia venenosa qui enumerare longum
est.

Quarta, Sardicensis, in qua Patres Lx statuerunt
canones xxt, quorum auctor maxime Osius Cor-
dubensis episcopus, et sanctz» Romana Ecclesi:
legatarius exstiterunt.

Quinta, Antiochenzx synodi, in qua Patres xxx sta-
tuerunt canones xxv, quorum auctor maxime | Eu-
sebius Palzstinensis episcopus exstitit.

Sexta, Laodicensis, in qua Patres xxi statuerunt
canones Lvin, quorum auclor maxime Theodosius
episcopus exstitit.

Septima, Carthaginensis, in qua Patres ccxvi sta-
taerunt xxxirJÓ, quorum auctor maxime Aurelius Car-
thaginensis episcopus exstitit, etiam sanctus Augu-
sinus Hipponensis episcopus in eadem synodo
lcgitur fuisse temporibus Honorii Augusti.

Octava, Africanx: sub Theodosio minore Augusto,
in qua Patres ccxiv recitaverunt et firinaverunt ca-
nones cv qui per diversa concilia Africanz provin-
cie temporibus Aurelii Carthaginensis episcopi le-
guntur esse conscripti.

Nona, Arelatensis, in qua Patres nc statuerunt ca-
nones, quorum auctores maxiine Silvester urbis Roma
episcopus et sanctus Marinus Arelatensis episcopus
exstiterunt, temporibus Constantini Augusti, sicut
quidam asserunt.

Decima, Arelatensis, in qua Patres xix statuerunt
canones, quorum auctor maxime Caesarius Arelaten-
Sis episcopus exstitit.

Undecima, item Arelatensis, in qua Patres xvui
statueruut canoues.

Duodecima, item Arelatensis, in qua Patres xi
Statuerunt canones, quorum auctor maxime sanctus
Cesarius Arelatensis episcopus exstitit.

* Sequentia ex Spicilegio dautur.

B Nonadecima, item

C quam excepi ex ma. cod.

statuerunt canones, quorum auctor maxime Supa-
pardus Arelatensis episcopus exstitit.

Quartadecima, Arausicensis, in qua Patres xvi sta-
tuerunt canones quorum auc:or maxime Ililarius
cpiscopus exstitit.

Quintadecima, Epaunensis, in qua Patres xxvi
statuerunt canones xL, quoruin auctor maxime Czesa-
rius episcopus exstitit.

Sextadecima, Agathensis, in qua Patres xxzviv
statuerunt canones, quorum auctor maxime Cxsarius
episcopus exstitit.

Septimadecima , Aurelianensis , in qua Patres
LXXi statuerunt canones, quorum auctor moxime
Aurelianus Arelatensis episcopus exstitit, tempori-
bus Clodovei regis.

Octavadecima, item Aurelianensis, in qua Patres
XXXI statuerunt canones, quorum auctor maxime
Melanius Rodonensis ó' 8 exstitit.

urelianensis, in qua Patres
xxv statuerunt canones quoruni auctor maxime san-
ctus Altinus Andegavensis episcopus exstitit.

Vigesima, Arvernensis, in qua Patres xv statue-
runt canones, quorum auctior maxime llonoratus
Brevitensis episcopus exstitit.

Vigesima prima, Matiscensis, in qua Paires xxt
$tatuerunt canones, quorum auctor maxime Priscus
Lugdunensis episcopus exstitit.

igesinia secunda, item Matiscensis, in qua pa-
tres Lxiv slatuerunt cauones, quorum auctor maxime
item Priscus Lugdunensis episcopus exstitit.

Vigesima tertia, Lugdunensis, in qua. Patres xiv
statuerunt canones, quorum auctor maxime Philippus
Viennensis episcopus exstitit.

Vigesima quarta, item Lugdunensis, in qua Patres
Xx statuerunt canones, quorum auctor maxime iten
Priscus Lugdunensis episcopus exstitit.

Placet his addere aliam persimilem annotationem,

aticano 1549, seculi, ut
ego Inc Judicavi, noni. Sic autem incipit absque
titulo.

Aneyritana xvin Patrum, cujus auctor fuit Vitalis
Antiochenus episcopus Neocxsariensis, xiv cauoues
a Patribus xvi statuti. sunt. Gangrensis contra
Eustachium, qui dicebat neminem posse salvari, si
non renuntiaret omnibus. Sardicensis, ubi fuit Osius
Cordubensis episcopus tx Patrum. Antiochena, cu-
jus auctor fuit Eusebius Palestinus episcopus, xxx

atrum. Laodicensis xvii Patrum, cujus auctor fuit
Theodosius episeopus. Carthaginensis ccxvm Patrun,
ubi fuit sanctus Augustinus. Africana ccxxxiv Pa-
trum n. cv statuta. Aurelii episcopi firmata sunt sub
Theodosio minore Auguste. Aurelianensis I, cui

resedit, Deo mediante, Silvester papa tempori-
$ Constantini.

Alia Arelatensis cujus auctor fuit Cxsarius.

Arelatensis episcopus xvii Patrum. Alia Arelaten-
sis xix Patrum. Alia etiam Arelatensis xviii Patrum,
ubi C:esarius przdictus fuit. Arausicana xvi. Pa-
trum, cujus auctor fuit Hilarius. Alia Arelatensis
xvii Patrum, cujus auctor fuit Sarpidus Arelatensis
episcopus. Euphanensis x«vi1. patrum Lx canonum,
ubi prisens Cazsarius fuit. Aurelianensis Lxxi1 Pa-
trum, cujus auctor fuit Aurelianus Arelatensis epi-
scopus. Alia Arelatensis xxn Patrum, cujus auctor
fuit Melanus epi:copus Redonensis. Alia Aureliapen-
sis, cujus auctor sanctus Altinus, Δ vensium
episcopus fuit. Arvernensis xv Patrum, cujus auctor

onoratus Treverensis episcopus fuit. Maticensis
Lxxvi Patrum, cujus auctor Priscus episcopus Lug-
dunensis. Lugdunensis xxvm Patrum, cujus fuit
auctor Philippus Viennensis. Alia Lugdunensis Xx
Patrum, cujus auctor idem P«sers

4011
Canones Sardicenzis concitii, num. 91.
J. Ut episcopus laica communion? privetur, si de

sua civitate in aliam transmigraverit.
M. Ut episcopus uec lajcam communionem ia

fine recipiat, si sedem mutaverit per ambitionem.
Ill. Ut inter discordes episcopos comprovinciales

episcopi audiant. Quod si damnatus appcllaverit Ro-

manum pontificem, id observandum est. quod ipse
censuerit.

IV. Ut nullus appellantis episcopi sedem usur-
pare przesuinat.

V. Ut in. provincia ubi unus tantum episcopus
remanserit, ncc comprovincialem sibi episcopum
ordinare voluerit, episcopi alterius provincie ἃ
presbyteris vocati ordineut episcopum, etiamsi ille
solus qui remansit post admonitionem eis cooperari
noluerit.

VI. Ne episcopus ordinetur in vicis, vel in modi-
cis civitatibus.

VM. Quod provincialis synodus per vicarios Wo-
.mani pontificis retracetari possit, si ipse ita decre-
verit.

VIII. Ut episcopi ad comitatum non vadant, nisi
ab imperatore vocati, aut necessitatibus oppresso-
ται subventuri.

IX. Ut episcopi diaconos suos ad comitatum di-
rigant.

X. Ut papa diaconos Roman ad. comitatum ve-
nientes, sollicite discutiat, si justam causam veniene
di habeant.

XI. Ut episcopi episcopos ad comitatum trans-
euntes sollicite discutiant, ne pro ambitione va-
dant.

XII. Ut episcopi ab aliis instruantur, si nonduin
&ynodica statuta noverunt.

XIII. Ut ex laicis non fiant episcopi, * presbyteri ,
vel diaconi, utpote per inferiores.

XIV. Ne episcopi ultra tres septimanas in alicna
civitate morentur, quoniam laici tanto tempore
eonventum ecclesie uegligentes sunt. excommuni-
candi.

XV. Neepiscopus a sua ecclesia plus quam duas
hebdomadas absit.

XVI. Ut clericus a suo episcopo excommunicatus
non recipiatur ab alio.

XVII. Ut clericum sive juste, sive injuste, ab epi-
scopo suo excommunicatum f[initimi episcopi au-
diant ; si ante excommunicationem, nullo mo:lo ex-
communicent tam diu morari 5.

XVIII. Ut nullus episcopus alienum clericum in
parochia sua ordinet.

XIX. Ut ordinatio alieni clerici sine. coaseusu
proprii episcopi irrita sit.

XX. Ut preshyteri extra suam parochiam non plus
quam 11} septimanas demorentur.

. Supplendum e Grzci canonis sensu nisi per gra-
dus presbyteri, etc.

b Locus obscurus. Vide can. 17 in ipso Sar.i-
?enisi concilio.

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

A

B

C

b

4048

XXI. Lt episcopi ἃ sede sua expulsi nom prohi-
bcantur in aliena civitate.

Omnis synodus dixit : Universa. qua constituta
sunt catholica Ecclesia in toto orbe custodiat.

Et subscripserunt episcopi diversarum provincia-
Tum numero Lx.

Osius a Spania, Cordubensis.

Vincentius de Capua, legatus sanctz Romaae
Ecclesiz.

Janu»rius de Deneventano , legatus sanctae Roma-
nie Ecclesi:.

Calipodius Neapolitanus, legatus sanctze Roma-
nx Eccle. iae.

Athanasius de Alexandria.

Marcellus a Macedonia, de Ancyra.

Protozenes ex Áchaia, de Sardica.

Gaudentius ex Dacia, de Naiso.

Similiter et reliqui multi.

Canones Carthaginensis concilii.

Post consulatum Honorii et Thco:osii Augusto-
rum, viii Kalendas Junias, Carthagine, in secretario
basilica: Fausti, cum Aurelius papa. una cum lega-
tis Roman: Ecclesi; Faustino episcopo ecclesiz Po-
tentin:e provinci;e Itilize Piceni, et Philippo et Asel-
lo presbyteris, nec non cum Augustinus lHippo-
nensis episcopus, et reliqui ccxvit. episcopi conse-
dissent, primum recitato commonitorio quod Zo-
Simus papa ad pr:zdictos legatos direxit, ceinde
etiani 3x capitulis Nic:eni concilii recitatis, ut su-
perius descripta inveniuntur ^, communi decreto
statuerunt capita xxxvii que. subsequuntur.

l. Ut statuta. Niczni concilii omnimodis conset-
ventur.

Ill. Ut sancta Triritas populo. Dei pr:edicetur.

HI. Ut altaris ministri se omnino coutineant juxta
apostolorum doctrinam.

IV. Uti a propriis uxoribus sc abstineant mini-
stri altaris.

V. Ut a clericis penitus avaritia vitetur, nec fenus
de qualibet re accipiatur.

VI. Ne chrismatis confectio, vel puellarum vonse-
cratio, vel publica penitentium reconciliatio ullo
modo fiat a pr:esbytero.

VH. Quod in periculo positi a preshytero possint
reconciliari, si tamen przceperit episcopus.

VIII. Quod criminosi nequeant accusare episco-
pos, neque majores natu.

IX. Ut episcopus, vel presbyter excommunicetur,
si alterius episcopi excommunicatum in conmunio-
nem recepit.

X. Ut presbyter, si contra episcopum suum in-
flatus schisma fecerit, anathema sit.

XI. Ut episcopus absque synodi tempore in erimi-
ne detentus 4. |

Xll. Ut episcopus non a paucioribus quam tribus
ordinetur.

» Nun exstant in. hac epitome, hinc videtur mu-
ula.

4 Adde ex codice Canon. eccles, Mricame, a duo-
decim episcopis audiatur. Manp.

1019

Xlll. Si quis contra professionem suam, vel su5- À

scriptionem venerit, ipse se * honore episcopus au-
diatur.

XIV. Ut apud Tripolim presbyter a quinque au-
diatur episcopis, et diaconus a tribus propter ino-
piam provinci:e.

XV. Ut clerici apud ecclesiam incriminati eccle-
siasticum Judicium non abnuant. Et ut judicibus ec-
clesiasticis nil obsit, si eorum sententia solvatur,
cum ab illis ad alios ecclesiasticos judices majoris
auctoritetis provocatum fuerit, si tamen convinci
non poterint, quod aliqua cupiditate depravati ita
judicassent. ltem ut a judicibus consensu partium
electis non provocetur. Jiem ne filii sacerdotum
exhibeant sxcularia spectacula vel exspectent 5, ut
ubi blasphemi:e fiunt, non accedant. |

XVI. Ne clerici sint. conductores vel procurato-
res, nec uilo turpi negotio victum quaerant. Item
ut lectores aut cogantur ducere uxores, aut profi-
teantur continentiam. Item ut clericus commodans
pecuniam tantum recipiat quantum dedit. ltem ut
ante vigesimum quintum annum nec diaconi ordi-
nentur, nec virgines consecrentur.

XVII. Ut unaqux»que provincia propter longin-
quitatem primatum [primatem] habeat proprium.

XVII. Ut clericis ab ordinatoribus suis canoncs
inculcentur.

e XIX. Ut mortuis nec eucharistia nec bap:ismus
detur.

Ut annuatim concilium. celebretur, ad quod
singularum provinciarum legati dirigantur. Ut nec
accusatus episcopus, nec accusator ejus, a commu-
nione suspendatur, nisi ad causam suam dicendam
electorum judicum die statuta occurrere noluerit.
Ut episcopus non communicaus nec in sua ecclesia
communicet. Ut persona accusatoris, sí culpabilis
viletur, ad arguendum non admittatur, nisi pro-
prias causas, non tamen ccclesiasticas , asserere
voluerit.

XX. Ut accusatus presbyter, vel diaconus, discu-
tiantur ab episcopo, adjunctis septem in presbyteri
nomine, et tribus in diaconi nomine, quos ipsi pe-
tierunt. Reliquorum clericorum causas solus episco-
pus loci cognoscat ct flniat.

XXI. Ut filii clericorum paganis, hxreticis, vel
schismaticis in matrimonio non jungantur.

XXII. Ut clerici in eos qui catholici non sunt,
nihil per donationes rerum suarum conferant.

XXIII. Ut episcopi non transeant mare nisi con-
sulto eorum primate.

XXIV. Ut nihil in ecclesia legatur. sub nomine
divinarum Scripturarum testatum 4.

XXV. Ut subdiaconi, diaconi, presbyteri, episcop,
ab uxoribus contineant : quod nisi fecerint, depo-
nantur. Ceteros autem clericos ad hoc non cogi,
nisi maturiori :etate.

4 Forte, spectent. Yn».

b Locus mendosus.
c Sub hoc numero xix, continentur tituli quinque.

COLLECTIO CANONUM.

4050

XXVI. Si quis episcopus res ecclesism su: sine
consilio finitimorum episcoporum vendiderit, depo-
natur.

XXVII. Ut presbyteri, vel diaconi in graviori
culpa convicti, manus impositionem non suscipiant
tanquam laici, ne rebaptizati clerici fiant.

XXVIII. Ut clerici qui ad transmarinos, non ad
primates suos appellaverint, in communionem non
recipiantur.

XXIX. Si quis clericus excommunicatus ante au-
dientiam communicare prosumpserit, ipse in se
damnationem protulit.

XXX. Ut accusatus vel accusator in loco unde est
ille qui accusatus est, si metuit aliquam vim multi-
tudinis, locum sibi eligat proximum.

XXXI. Ut clerici, si episcopis suis volentibus eos
pro ecclesiarum necessitate ad majorem honorem
promovere, non obedierint, nec ibi in gradu suo mi-
Distrent unde recedere noluerunt.

XXXII. Ut clerici res ecclesi», quas de rebus
conquisierint (ecclesiasticis,) ecclesix relinquant.

XXXIH. Ut preshyteri rem ecclesi: sus: non
vendant, nec episcopus rem tituli matricis ecclesi:
usurpet.

Et subscripserunt :

Aurelius episcopus huic schedx ἃ nobis relects
suhscripsi.

Faustinus episcopus ecclesi: Potentize [Potentin:e]
provincie Itali» Piceni, legatus Ecclesi:e Romans,
huic sched:e subscripsi.

Philippus et Asellus presbyteri Romanz Ecclesiz
lezati his gestis subscripsimus per nos relectis et
directis.

Augustus [Augustinus] episcopus Hipponis Regii
legatus concilii Numidie huic chartul:e pro me etl
eodem concilio subscripsi.

Et reliqui episcopi ccxii diversarum provinciarum
subscripserunt, qui in Carthaginensi concilio conve-
nerunt.

Canones diversorum conciliorum Africana provincia,
numero cv.

I. Quod nihil de Hipponensi concilio. primo sit
emendandum.

II. Ut clerici filios suos a sua potestate non dimit-
tant, nisi ea :ztate qua ad ipsos propria peccata
pertineant.

lil. Ut clerici non ordinentur priusquam onmes
&uos fecerint catholicos.

]V. Ut nihil, nisi panis et vinum aqua mistum, in
sacramentis offeratur.

V. Ne clerici, vel continentes, aut viduas vel
virgines accedant, nisi jussu vel permissu episco-
porum : ncc tunc soli, sed coram probatis personis
accedant.

VI. Ut primz sedis episcopus non vocetur prin-
quos distingui oportuit
lan».

4 Locus mencosus.

ut esscnt capita xxivi.

4051

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

10:2

ceps sacerdotum, vel summus sacerdos, sel tantum A — XXVI. Petendum ab imperatore ut paganorum

prim sedis episcopus.

VII. Ne clerici in tabernis edant vel bibant, nisi
peregrinatio hoc cogat.

Vill. Ut sacramenta altaris non nisi a jejunis
celebrentur. '

IX. Ut clerici in ecclesia non conviventur nisi
necessilate.

X. Ut episcopus penitentiam poenitentibus im-
ponat juxta differentiam peccatorum, nec presbyter
reconciliet poenitentes inconsulto episcopo, ut pu-
blice poenitentibus manus ante absidam imponat.

Xl. Ne episcopus vel presbyter virgines sacras
passim vagari permittat.

XI. Ut infirmi obmutescentes baptizentur, si te-
stimonium suz voluntatis habuerint. Ut scenicis, οἱ
histrioffíbus, et aliis hujusmodi personis reconciliatio
non negetur.

Xlll. Liccat legi passiones martyrum cum eorum
anniversarii dies celebrantur.

XIV. Ut ab apostolica sede inquiratur, si possint
ordinari qui apud hzreticos in infantia sunt bapti-
2ali.

XV. Ne fiant rebaptizationes, rcordinationes, et
translationes episcoporum. Ut episcopus alieni epi-
scopatus invasor judiciaria auctoritate excludatur,
si sacerdotalia monita contempserit.

XVI. Ut episcopus non a paucioribus quam tribus
ordinetur.

XVII. Ut ordinandus episcopus, si ei contradici-
tur, nop jam a tribus, sed a pluribus expurgatus
ordinctur.

XVII. Ut de ecclesia Cartliaginensi dies Paschze
Africanis ecclesiis nuntietur episcopis ct discutiatur.
Interlocutio llonorati, οἱ Urbani episcoporum sil...
Mauritaniz le...

XIX. Ut diceceses propriis episcopis carentes epi-
scopos non accipiant, nisi ex consensu episcopi qui
illas eatenus non superbe retinuit. Nam si superbe
reüinuerit, et plebibus incubare affectans coepiscopos
suos despexerit, non solum ἃ retentis diccesibus,
scd a propria ecclesia auctoritate judiciaria propel-
lendus est.

XX. Ne quis episcopus alienum clericum sibi ven-
dicet, nisi concedente ejus episcopo.

XXI. Quod Carthaginensi episcopo liceat ex quali-
bet ecclesia ordinare pr:positos, presbyteros, vel
episcopos ad alias ecclesias.

XXII. Ut episcopus nullam diccesim sibi vendicet,
nisi ad quam ordinatus est.

XXIII. Quod parvuli a Donatistis baptizati, in ca-
Wiolica ad clerum ordinari possint.

XXIV. Ut idolorum reliquizx, vel templa destruan-
tur.

XXV. Petendum ab imperatore, ut statuatur, ne
clerici de judicii sui cognatione [Forte, cognitione]
cogantur in publico testimonium dicere.

4 Lege, lenius. Hanp.

comitia faciat auferri.

XXVII. Petendum- ab imperatore ut prohibeat
spectacula tbeatrorum in diebus Dominicis et aliis
sanctorum festis.

XXVIII. Petendum ab imperatore ut interposita
poena damni pecuni» statuat, ne quis damnatum
clericum defendat.

XXIX. Petendum ab imperatore ne permittat
histriones post conversionem ad pristinum ludum
ab aliquo coimnpelli.

XXX. Petendum ab imperatore ut manumissiones
in ecclesia celebrentur.

XXXI. Ut Equirius damnatus quomodocunque
expelleretur, ue statum ecclesix€ inquietaret.

XXXII. Ut eum Donatistis levius * agatur, ut ia
mansuetudine correpti resipiscant a laqueis diaboli.

XXXIII. Ut judices szeculares communem matrem
sanctam Ecclesiam in hoc adjuvent, in quo episcopi
auctoritas contemnitur.

XXXIV. Ut clerici Donatistarum in catholicam
recipiantur cum ordine pro tempore ct necessitate.

XXXV. Ut ad Donatistas causa componeud: pacis
legatio 5... in continentes.

XXXVI. Ut episcopi, presbyteri, diaconi deponan-
tur, si vel cum uxoribus inveniantur.

XXXVII. Ne episcopus diu absit a sua principali
cathedra.

XXXVII. Ut infantes baptizentur. de quorum
baptismo dubitatur.

XXXIX. Ut dies Paschze et concilii omnibus de-
nuntietur.

XL. Ne intercessor episcopus cathedram defuncti
episcopi diu retineat, sed infra annum eidem cathe-
drz episcopum provideat.

XLI. Ut defensores ecclesiarum ab imperatoribus
postulentur.

XLII. Ut episcopi ad concilium veniant, nisi aliqua
gravi necessitale impediantur.

XLII Ut episcopus invasor alieni episcopatus
damnetur, si vocatus ad synodum venire contem-
pserit, aliusque ordinetur.

XLIV. Quod dissidentes populi impedire non de-

Ὁ beant, quin episcopus eis...

XLV. Ut clericus, si post excommunicationem
suam infra annum causam suam purgare contem-
pserit, penitus deinceps non audiatur.

XLVI. Si quis episcopus de alio monasterio sus-
ceptum sux ecclesie prepositum, vel clericum
ordiuaverit, excommunicetur, nec ille clericus, vel
propositus perseveret.

XLVII. Si quis episcopus hzredes hzreticos vel
paganos ecclesie pr:tulerit, vel post mortem ana-
thematizetur, nec nomen eius inter Dei sacerdotes
recitetur.

XLVill. Ut altaria ab episcopis evertantur , ubi

b Lege, legatio dirigatur. Deinde in titulo sequente. xxxvi : in incontinentes. Man.

1055

COLLECTIO CANONUM.

nullius sancti corpus, aut reliqui» condit:e. pro- Α communicaverit apud transmarinos, a clero dejieia-

bantur.

XLIX. Ut ab episcopo Carthaginensi, cui opus
fucrit, omnium episcoporum nomina dictentur , sub-
scribantur litteris in concilio dictatis.
1n manuscripto codice degunt numeri, a XLiX. usque

LX.

LX. Ut episcopi qui posterius ordinati sunt, prio-
- ribus se non audeant anteferre.

LXI. Ne accusato episcopo episcopatus adimatur,
priusquam causa ejus definiatur.

LXII. Ut deposito episcopo libere successor requi-
ratur.

LXIII. Ut episcopi qui ordinantur ab ordinatoribus
suis, epistolas accipiant qu:xe diem et consulem ρΓ-

tur.
LXXX. Ut pergentes ad comitatum, causam suam
vcl Carthaginensi vel Romano pontifici insinuent.
LXXXI. Ut unus episcopus non sibi vindicet co-
gnitionem ab Honorio et Theodosio imperatoribus
contra Pelagium, Colestium.

Octo capita que sequuntur in. Carthaginensi concilio
sub anathemate statuta sunt,

LXXXII. Quod Adam non necessitate naturz, sed
pro peccati merito moreretur.

LXXXINH. Quod parvuli in remissionem peccato-
rum baptizentur.

LXXXIV. Quod gratia Dei non solum tribuit re-

ferant, ne deinceps de posterioribus, vel anterioribus B missionem peccatorum, sed etiam przstat adjutorium

altercatio fiat.

LXIV. Ut quicunque in ecclesia vel semel lege-
rit, ab alia ecclesia ad clericatum non teneatur.

LXV. Ut Donatist:e in singulis civitatibus ab epi-
scopis conveniantur utrinque.

LXVI. Ne [Forte, ut] quxstio qux Donatistas et
catholicos ab invicem separavit pacifice tractetur.

LXVYII Ut Donatiste, qui, paciflca prznioni-
tione contempta, catholicos infestare non cessant,
militari auxilio submoveantur, sicut et apostolus
factiosorum conspirationem submovit.

LXVIII. Ne episcopi ad transmarina facile pro(i-
ciscantur, si accipiant...

LXIX. Ut universale concilium non fiat nisi pro
necessitate communium causarum; ut caus, qui
communes non sunt, in suis provinciis Judicentur.

LXX. Si provocatum fuerit, eligat qui provocatur
contra eum qui provocat judices, a quibus deinceps
provocare non licet.

LXXI. Ut ab imperatore postuletur advocatorum
defensio pro causis Ecclesia.

LXXII. Ut plebes qu:? episcopum nunquam habue-
runt, non accipiant episcopum nisi destinatum ex
plenario concilio provinciarum et primatis consensu
episcopi ad cujus dicecesim pertinuit.

LXXIII. Ut plebes a Donatistis converse etiam
Inconsulto concilii episcopum erant [Forte, creent].

LXXJ|V. Quod vocati ad synodum, si venire con-
tenipserint, damnari possint ut contumaces.

LXXV. Placuit ut Romana et Alexandrina eccle-
sia invicem pacificentur.

LXXVI. Ut des.rtores uxorum, vel desertrices ma-
ritorum aut ita permaneant, aut sibi reconcilientur
juxta evangelicam et apostolicam doctrinam.

LXXVII. Ut ille tantum preces, prefationes, com-
mendationes, vel manus impositiones ab -otnnibus
celebrentur, quas probaverit concilium.

LXXVIIl. Ut qui publicorum judiciorum cogni-
tionem ab imperatore postulaverit, honore privetur.

Nil autem obsit, si quis episcopale judicium ab im-

peratore petierit.
LXXIX. Si clericus excommunicatus in Africa

* Locus mendosus.

ne peccetur.

LXXXV. Quod gratia Christi non solum scientiam
tribuit quid agamus, sed etiam dilectionem nobis
inspirat, ut quod scimus implere valeamus.

LXXXVI. Quod sine gr..tia Dei nihil boni implere

possimus.
LXXXVIII. Quod sancti cum sancto Joanne non

solum pro humilitate, sed etiam pro veritate...
LXXXVIII. Quod in oratione Dominica sancti pro
se dicant, Dimitte nobis debita nosira. 9
LXXXIX. Quod veraciter dicatur a sanctis, δὲ
mitte nobis debita nostra.
XC. Ut catholici et Donatist:& in una dicecesi ma-
nentes, $i adversus [Forte, et ad diversas] cathedras

C pertinentes post conversionem Donatistarum , ad

illam cathedram simul pertineant, ad quam catholici
jam ante pertinebant.

XCI. .Ut catholici episcopi et ex Donatistis con-
versi, dioeceses illas zqualiter dividant, in quibus
tam J'onatiste quam catholici jam ante comman-
serant.

XCII. Ut nullus episcopus dicecesim repetat, quam
alius episcopus ab hzresi liberans jam triennio abs-
que lite possederat.

XCIII. Ne episcopi plebes, quas ad se pertinere
putant, inconsultis episcopis a quibus detinentur,
irruant.

XCIV. Si episcopus sex menses, post admonitio-
nem memor * episcoporum , neglexerit catholicas
eflicere plebes ad suam cathedram pertinentes,
quamlibet eos obtiueat, qui illas ab haresi libera-
verit.

XCV. Ut episcopus a judicibus communiter electis
provocasse detectus , contumaciter eis nolens obtem-
perare, excominunicetur a primate usque illis obtem-

L.
XCVI. Ut episcopus suam dicecesim ab hzresi li-
berare nolens et neglizens, excommunicetur.
XCVII. Ut episcopi Donastistas sibi communicasse
mentiti deponantur.
XCVIII. Ut clerici non ad Africana concilia , sod
ad transimnarina pruvocantes ab Africanis in commu-

. ibunt ll

1055

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

nionem non recipiantur, (nisi) necessitas [Forte, ad A — Aurelius episcopus his gestis statutorum apud nog

hoc] ... coegerit.

XCIX. Quod virgines etiam ante xxv annos velari
possint, si... aliqua jam non admittant.

C. Ut ex singulis provinciis terni judices seli-
gantur, ne diutius in concilio omnes episcopi te-
neantur.

ΟἹ. Quod excommunicati ad accusationem non
sunt admittendi.

CII. Ut nullus servus, vel libertus, vel infamis,
vel hzereticus, vel paganus, vel Judzus, vel illi quos
publicze leges nop admittunt, ad accusationem ad-
mittantur : quibus tam omnibus iu propriis causis
licentia accusandi non negatur.

Clil. Ut accusatores clericis plurima crimina obji-
cientes, si hoc quod primum objecerint probare non
valuerint, ad reliqua ut ad testimonium non adimnit-
tautur. Qui nec accusare permittuntur vel illi quos
accusator de domo sua produxerit.

CIV. Nullus ad testimonium exhibeatur intra
sextum annum ztalis sux.

CV. Ut si episcopus aliquem sibi soli crimen con-
fessum fuisse dixerit ; ille * negaverit, nonindignetur
episcopus, si sibi soli non creditur.

Ut quandiu episcopus aliquem sibi soli crimen
confessunf pro excommunicato vitaverit, tandiu ei-
dem episcopo ab aliis non communicetur episcopis.
Et hoc ideo episcopus caveat, nein quemquam dicat,
quod aliis documentis probare nequeat.

Et subscripserunt :

ἃ Forte, et ille. Haan.

habitis subscripsi.

Augustinus [Faustinus] episcopus ecclesize Poten-
tis provincizx Italiz Piceni legatus Ecclesi: Romanze
his gestis subscripsi.

Philippus et Asellus presbyteri, Romans Ecclesi
legati, hisgestis subscripsimus, qu: per nos Romam,
directa sunt.

Augustinus episcopus Hipponensis, legatus provin-
cie Numidia, his gestis subscripsi.

Item et reliqui ccx episcopi subscripserunt.

Quod przedicta synodus Africana ccvi episcoporum
per Faustinum episcopum, et Philippum et Asellum
presbyteros ejusdem concilii statuta Bonifacio papse
con(ürmanda direxerit, et quod per eumdem papam
sibi exemplaria Nic:eni concilii ex orientalibus epi-
scopis mutuari petierit.

Quod sanctus Cyrillus patriarcha Alexandrinus
episcopis Africanz synodi authentica Niczni con-
cilii exemplaria direxerit.

Quod et Atticus Constantinopolitanus episcopus
Africanis episcopis authentica Nicmni concilii exem-
plaria direxerit.

Quod exemplaria Niezxni concilii post consulatunt
Honorii et Theodosii Augustorum τι Kalendas Decem-
bris ad Bonifacium papam sub xx capitibus pervene-
rint, sicul per omnia in superioribus sunt.

Quod Africanum concilium missis litteris Colesti-
num papam rogaverit, ut excommunicatos e Africa

C fugientes nullatenus in communionem susciperet.

ADRIANI PAPJE£ CAPITULA

Que ex Graecis et Latinis canonibus, et synodis Romanis, atque decretis presulum ac prin-.—
cipum Romanorum sparsim collecta sunt, et Ingilramno Mediomatrice urbis episcopo Rome
a beato Adriano papa tradita, sub die xuu Kalendas Octobres, indictione 9, quando pro sui

negotii causa agebatur.

DE SEQUENTIBUS CAPITULIS J. SIRMONDI MONITUM.

Qui sequuntur Adriani papx canones et decreta,
seu sententiz (nam et his quoque nominibus appel-
lari solent), in postrema editione, qux Antonii Àu-
gustini notis illustrata est, ita distincte atque dis-
ttibut3B: sunt ut Lxx. capitulis comprehendantur.
Ceterum octoginta numero fuisse constat. Hoc enim
et priores editiones titulo suo testantur, et Gratianus
aliique canonum collectores, cum horum canonum

Quod qui episcopum. accusat , Dei ordinationem
accusat.

(Capitular. lib. v1, c. 980. — 6, quest. 1, Sacerdo-
tes.) Dei ordinationem accusat, in qua constituuntur,
qui episcopos accusat vel condemnat, dum minus
spiritalia quam terrena sectantur. Unde Propheta ait :
Nolite tangere christos meos, et in prophetis mcis no-
lite malignari (I1 Paral. xvi).

II.
Qui negotium habet cum. episcopo pritis ad illum
privatim recurrat.

^^, Vl, cap. 987.) Placuit ut quicunque. persona

testimonio utuntur, eumdem numerum agnoscunt.
Quare quoniam in exemplaribus quoque nostris con-
fusi et sine numerorum notis erant, pristinum nu-
merum, id esl octogenarium, ex conjectura reddi-
dimus. Singulis etiam canonibus singula regum
nostrorum capitula qux his Adriani sententiis re-
spondent, apponenda curavimus.

contra episcopum , vel actores ecclesiz:, se proprium
crediderit habere negotium, prius ad eum recurrat
charitatis studio ; ut familiari colloquio commonitus,
ea sanare debeat qux in querimoniam deducuntur.
Quam rem si differre [deferre] voluerit, sententiam
suscipiat excommunicationis.

Iit.

De primatu sedis apostolice et de legitima episcopi
tocatione.

(Addit. 1v, cap. 12.) Nullus episcopus, nisi cano-
nice vocatus, ct in legitima synodo suo tempore

1057

CAPITULA AB ADPIANO PAPA TRADITA.

4058

apostolica auctoritate convocata (cui jussione Do- A judicandus, advenire sponte elegerit. Nec omnino

mini, et meritis beati Petri apostoli, singularis con-
gregandorum conciliorum auctoritas, et sanctorum
eanonum ac venerandorum Patrum decretis multi-
pliciter privata tradita est potestas), super quibus-
libet criminibus pulsatus audiatur vel impetatur. Si
aliter prxsumptum ἃ quibuslibet fuerit, in vanum
deducatur quod egerint. Nec inter ecclesiastica ullo
modo reputabitur, nec ullas habebit vires quidquid
[ei] obviaverit. Quoniam eadem sedes, testante Ve-
ritatis voce, priinatum obtinuit ; nec prima dicetur,
si aliam super se haberet. Qu:e etiam caput est om-
nium Ecclesiarum, a qua omnes suinpsere originem.
Primatum enim non synodalibus aut aliquibus com-
mentis meruit institutis, sed Domino largiente, qui
ait : Tu es Petrus, et super hanc. Petram. edificabo
Ecclesiam meam (Matth. xvi) ; et reliqua talia et his
similia. Quibus si aliquis superbo spiritu obviaverit,
proeceptionibus non exeat impunitus, sed gradus sui
periculo subjacebit. — .
Iv.
De discutienda accusatoris persona.

(Addit. 1v, c. 11.) Placuit ut semper primo in ac-
cusatione clericorum fides et vita blasphemantium
perscrutetur. Nam fides omnes actus hominis debet
pracedere, quia dubius in fide infidelis est. Nec cis
omnino esse credendum, qui veritatis fidem ignorant,
aut non rectae conversationis vitam ducunt, quoniam
tales facile οἱ indifferenter lacerant et. criminantur
recte οἱ pie viventes el credeutes. Ideo suspicio eo-
rum discutienda est primo et corrigenda.

Y.

Qualiter episcopus ad synodum convocetur et qualiter
in ea de illo agatur.

(Addit. 1v, c. 11.) Sancta synodus Romana dixit :
Hec sunt qux: deinceps propter malorum hominum
insidias, qui in Ecclesiam et ecclesiasticos indiffe-
renter s:eviunt viros, conservari firmissime volumus
in secula. Si quis cpiscopus ab illis accusatoribus qui
recipiendi sunt, fuerit accusatus, postquam ipse ab
eis charitative conventus fuerit, ut ipsam causam
emendare debeat, et eam corrigere noluerit, non
olim sed tunc ad summos primates causa ejus cano-
nice deferatur. Qui congruo in loco, iufra ipsam
provinciam, tempore a canonibus prxfixo Nicxnis,
concilium canonice convocare debebunt, ita ut ab
omnibus ejusdem provincizx episcopis in eo [ea] au-
diatur. In quo οἱ ipse canonice convocatus, si eum
aut infirmitas, aul alia gravis necessitas non deti-
nuerit, adesse debebit, quia ultra provinciz terminos
accusandi ante licentia non est, quam audientia ro-
getur. Nam si suis fuerit rebus exspoliatus, aut,
quod absit, quod alienum ab omnibus debet esse fi-
delibus, a sede propria ejectus, aut in detentione
aliqua a suis ovibus fuerit sequestratus, tunc canoni-
ce, antequam in pristinum restituatur honorem et
sua omnia quie insidiis inimicorum suorum ei ablata
fuerant, redintegrentur, nec'convocari, nec judicari

poterit, nisi ipse pro sua necessitate, minime tamen

ἃ quoquam respondere cogatur, antequam omnia in-
tegerrime qu: per suggestiones inimicorum suorum
amiserat potestati ejus ab honorabili concilio redin-
tegrentur, et przssul prius statui pristino restituatur;
et ipse dispositis ordinatisque libere ac secure suis,
tunc canonice convocatus, ad tempus synodo in le-
gitima et canonica veniat ad causam, et si ita juste
videtur, accusantium propositionibus respondeat.
Nam hoc summopere providendum est, ne antequam
hzc omnia fiant coactus respondeat, quia contentio
semper vitanda est. Adimi namque episcopo episco-
patum antequam caus» ejus exitus appareat, nulli
Christiano videri jure potest. (6, q. 5, Si aegrotus.)
(uod si xgrotans fuerit episcopus, aut aliqua eum
gravis necessitas delinucrit, pro se legatum ad syn-
odum iniltat; nec a communione suspendatur, cui
crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam
electorum judicum die statuta litteris evocatus mi-
nime occurrerit, hoc est, nisi alia preoccupaverit
necessitas, infra duorum vel trium mensium spatium
et eo amplius, prout causa dictaverit. Quod si ex
utraque parte ad causam dicendam venerint, quia
unus absque altero audiri non debet, quxrendum
est in judicio, cujus sint conversationis et fidei atque
suspicionis accusatores, aut qua intentione hoc fi-
ciant : quia ad hoc admitti non debent, nisi bonz
conversationis et recte fidei viri, et ii qui omni
suspicione careant et bona vita clareant, neque infa-
mes existant. Quod sí accusatorum personz in judicio
episcoporum culpabiles apparuerint, ad arguendum
non admittantur, nisi proprias habuerint causas, non
tamen criminales vel ecclesiasticas. Infamis enim
psrsofa nec procurator polest esse, nec cognitor.
Absente vero adversario non audiatur accusator,
nec sententia absente parte alia a judice dicta ullam
obtinebit firinitatem. Neque absens per alium aecu-
sare ant accusari potest. Nec affinis testis admitta-
tur. Neminem ergo exhiberi de provincia ad provin-
ciam vel ad comitatum oportet, nisi ad relationem
judicis, ad quem fuerit appellatum, id est ut actor
semper rei forum sequatur. Si quis autem judicem
adversum sibi senserit, vocem appellationis exhibeat,
quam nulli oportet negari.
VI.
Ut εἰ quis imetropolitanum. suspectum. habuerit, apud
primatem audiatur.

(Addit. 1v, c. 15.) Si quis autem putaverit se a pro-
prio metropolitano gravari, apud primatem diceceseos,
aut apud Constantinopolitanz civitatis sedem, agat
judicium, et reliqua

VII.
De canonice accusationis ordine.

(Lib. vn, c. 15, 538.) Accusationis ordinem dudum
canonicis institutum decretis servari jubemus. Ut si
quis clericorum in accusatione pulsatus fuerit, non
statim reus :estimetur qui accusari potuit, ne subje-
ctam innocentiam faciamus. Scd quisque [quisquis]
ille est qui crimen intendit, in judicium veniat, no-

41059

ANGELRAMN. METENSIS EPISCOPI

men rci indicet, vinculum inscriptionis arripiat, custo- A facto dahit. Nec reliquorum aliquis episcoporum suo-

diz [custodiat] similitudinem, habita tamen dignitatis
zstimatione, patiatur [potiatur]; nec sibi fore noverit
licentiam mentiendi, cum calumniantes ad vindictam
poscat similitudo supplicii.
Vlil.
Ut accusatio. clericorum intra provinciam fiat, et ut
pulsátis appellare liceat.

(5, 4. 6, Si quis clericus.— Addit. iv, c. 9.) Si quis
clericus super quibuslibet criminibus pulsatus fuerit
in provincia, in qua consistit ille qui pulsatur, suas
exerat actiones, nec azstimet eum accusator suus
alibi aut longius pertrahendum ad judicium. llli vero
qui pulsatus fuerit, si judicem suspectum habuerit,

liceat appellare.
iceat appe X.

Salvo sedis apostolice primatu, res provincia cujusque
synodus provincia dispenset.

(Lib. v1, c. 587.) Salvo Romanz Ecclesi: in omni-
bus primatu , manifestum est quod illa quz sunt per
unamquamque provinciam, ipsis provincie synodus
dispenset, sicut in Niexno constat decretum esse
concilio. X

Omnis accusatio intra provinciam audienda.
(Ibid.) Ultra provincie terminos accusandi licen-
tia non progrediatur. Omnis accusatio intra provin-
ciam audiatur, et a comprovincialibus terminetur.
XI.

Que seculi leges non admittunt, a clericorum causis
repellenda.

(Lib. vii, c. 14.) Accusationes et accusatores, atque
ea negotia 40:5 seculares non adsciscunt leges, divina
ac synodica funditus a clericis repelli auctoritate
censemus, quia indignum est superiores pati ab
inferioribus, qux inferiores ab eis pati despiciunt.

ΧΙ].

Cause ubi orta: sunt. βπὶεπάα';, salva appellatione.

(Lib. νι, c. 287.) Prudentissime justissimeque Ni-
c:ena sive Africana decreta definierunt qu::cunque
negotia in suis locis, ubi orta fuerint, finienda, maxi-
me quia unicuique concessum est, si judicio offensus
fuerit cognitorum, ad concilium sux provincia vel
etiam universale provocare.

Xll.

Episcopi ejecti et spoliati ante accusationem redinte-

grandi.

(Jbid.) Placuit episcopos ejectos atque suis rebus
exspoliatos ecclesias proprias primo recipere et sua
omnia eis reddi, et postea si quis cos accusare vellet,
equo periculo facere. Judices esse decernentes epi-
scopos recia sapientes, in ecclesiam convenientes, ubi
testes essent singulorum qui oppressi videbantur.

XIV.

Ui metropolitanus episcopi causam sine comprovin-
cialibus, et episcopus presbyteri causam sine clericis
suis non audiat.

(Addit. 1v, c. 10.) Nullus metropolitanus episcopus
absque cmterorum omnium comprovincialium epi-
scoporum instantia, aliquorum audiat causas eorum,
quia irrita erunt, imo etiam causam in synodo pro

rum sacerdotum causas audiat abeque przesentia ele-
ricorum suorum, quia irrita erit sententia episcopi,
nisi przesentia clericorum confirmetur.
XV.
Accusantium personam ante omnia discutiendam.
(Lib. v, c. 159.) Primo semper vita et persona ac-
cusantium diligenter inquiratur, et postea quze obji-
ciuntur fideliter pertractentur, quia nibil] aliter fieri
debet, nisi impelitorum prius vita discutiatur.
XVI

Ut his quorum libertas nescitur, nequaguam accuseni
sacerdotes.

(Lib. vi, c. 276-218.) li qui non sunt bonz conver-
sationis, vel quorum fides οἱ vitze libertas nescitur,

B non possunt sacerdotes accusare, nec viles personz

in accusationem eorum admittantur.
XVII.
Ut criminosus accusandi vocem non habeat.
(Lib. vn, c. 63.) li qui in aliquibus criminibus ir-
retiti sunt. vel qui sunt suspiciosi, Yocem adversus
majores natu non habeant accusandi, sed ii qui omai
suspicione careant.

XVIII [XVI ec. Aut. Augustinum].
Nullus episcopus alterius parochianum retineat, ordi-
net, vel judicet.

(Lib. vi, c. 229.) Nullus episcopus alterius paro»
chianum przsumat retinere aut ordinare absque ejus
voluntate, vel judicare, quia sicut irrita erit ejus or-
dinatio, ita et judicatio [dijudicatio] : quoniam cen-
semus nullum alterius judicis, nisi sui sententia te-
neri. Nam qui eum ordinare non potuit, nec judicare
ul'atenus poterit

XIX [XVII].
De peregrinis judiciis non recipiendis,

(Ibid., c. 250.) Peregrina judicia generali sanctione
prohibemus, quia indignum est ut ab externis judz-
cetur, qui provinciales et a se electos ,debet habere
judices.

XX [XVII].
Ut episcopus extra provinciam ad judicium mon voce-

Pure eique provocare liceat , si judices suspectos ha-
eat.

(Lib. vn, c. 254.) Nullus episcopus extra suam
provinciam ad judicium devocetur; sed vocato eo

p canonice, in loco omnibus congruo, tempore syn-

oJali ab omnibus eomprovincialibus episcopis audia-
tur; qui concordem super eum canonicamque pro-
ferre debent sententiam. Quia si hoc minoribus tam
clericis quam laicis concessum est, quanto magis de
episcopis servari convenit ἢ Nam si ipse metropoli-
tanum aut judices suspectos habuerit, out infestos
senserit, apud primatem dicecesos aut apud Romana
sedis pontificem judicetur. )
XXI [XIX].
Quales persone ad accusationem non admittantur.

(3, q. 1, Omnes vero infames. — Lib. vni, c. 76.)
Placuit ut nullus servus, nullus libertus, nolla infa-
mis persona sacerdotem accuset. Omnes vero infa-
mes esse didicimus, quos leges s:eculi infames appel-

.4061

lant, et omnes qui culpis exizentibus ad sacerdotium A

non possunt provehi. Indignum est enim ut illi eos
accusent, qui esse non possunt quod ipsi sunt : quo-
niam sicut majores a minoribus non judicantur, ita
nec criminari possunt.
XXII [XX].
Ut accusatores presentes. adsint, et accusatis spatium
detur ad abluenda crimina.

( Lib. vn, c. 150.) Placuit ut nullus episcopus
quemquam clericorum judicare aut damnare prasu-
mat, nisi accusatus legitimos accusatores presentes
habeat, locumque defendendi accipiat ad abluenda
crimina.

XXIII (XXI].
De episcopis qui ad Romanum appellant pontificem.

(Ibid., c. 255.) Placuit, si episcopus accusatus ap-
pellaverit Romanum pontificem, id statuendum quod
ipse censuerit.

XXIV [XXII].

Qui clericum accusat, si probare non polest, infamie
jacturam subeat.

(Ibid., c. 540.) Si quis episcopus, presbyter aut
diaconus, vel quilibet clerici, apud episcopos, quia
alibi non oportet, a qualibet persona fuerint accusati
quicunque fuerit ille, sive sublimis vir honoris, sive
ullius alterius dignitatis, qui boc genus illaudabilis
intentionis arripuerit, noverit docenda probationibus
monstranda documentis se debere inferre. Si quis
vero circa hujusmodi personas non probanda detu-
lerit, auctoritate hujus sanctionis intelligat se jactu-
ram infamie proprie sustinere; ut damno pudoris,
existimationis dispendio, discat sibi alienz vere-
cundie impune insidiari saltem de cxtero non lice-
re, sed qualem fratri paraverat damnationem, talem

in se suscipiat.
XXV [(XXIlI].

De primatum et metropolitanorum differentia.

(Lib. vu, c. 341.) Nullus archiepiscoporum, nisi
qui primas sedes tenent, appelletur primas, aut prin-
ceps sacerdotum, aut summus sacerdos, vel aliquid
hujusmodi : sed tantum ille qui in metropoli sedet,
aut metropolitanus, aut archiepiscopus vocetur, et
suum in canonibus przfixum non excedens teneat
cum humilitate modum. Et ille qui primam sedem
relinet, tantummodo prim: sedis appelletur episco-
pus, salva semper in omnibus auctoritate beati Petri
apostoli.

XXVI [XXIV].
judici omnia patienter audienda qu& proponentur,
priusquam sententiam ferat.

(Lib. v, c. 246.) Judicantem oportet cuneta rima-
ri, et ordinem rerum plena inquisitione discutere,
interrogandi ac proponendi, adjiciendique patientia
prebita ab eo, ut ibi actio partium limitata sit ple-
niter, nec prius litigantibus sua velit sententia ob-

viare, nisi quando ipsi peractis omnibus jam nihil.

habuerint in quzstione quod proponant : et tandiu
aco ventiletur, quousque ad rei veritatem perve-
niatur. Frequenter ergo interrogari oportet, ne ali-
quid forte przetermissum remaneat quod annecti con-
veniat.

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA.

4062
XXVII [XXV].
De iis qui. indiscussos potestate tyrannica damnant :
Et quod episcopi vel presbyteri non debeant ab aliis
judicari, nisi et a quibus ordinari.

(Lib. vii, c. 241.) Sunt. nonnulli qui indiscussos
potestate tyrannica non canonica auctoritate dam-
nant; et sicut nonnullos gratia favoris sublimant, ita
quosdam odio invidiaque permoti humiliant, et levi
opinionis aura condemnant, quorum crimina non
approbant. ideoque communi decreto censemus ut
quandocunque aliquis episcoporum criminatur, con-
gregatis omnibus ejusdem provinciz episcop:s, causa
ejus audiatur, ut non occulte judicetur vel condem-
netur, qui [quia] ab aliis prius judicari non potest,
nisi ab iis 3 quibus ordinari potuit. Quod si aliter
factum fuerit, nullas vires habebit.

XXVIII [XXVI].

Ubi judicari debeant qui adversus episcopum vel me-
tropolitanum cuusam habent.

(Ibid., c. 244.) Si clericus vel laicus habuerit
causam adversus episcopum proprium, vel adver-
sus alterum, aut episcopus adversus quemquam, apud
syrfodum provincix judicetur. Quod si adversus
ejusdem provincie metropolitanum episcopus vel
clericus habuerit querelam, petat primatem diece-
8608, ut apud ipsum judiceturt, aut apud sedem apo-
stolicam.

XXIX [XXVII].
Ut episcopus accusatus αὐ omnibus: comprovincialibus
audiatur.

(Ibid., c. 19.) Si quis episcopus super certis accu-
satur criminibus, ab omnibus audiatur, vel judice-
tur, qui sunt in provincia, episcopis.

XXX [XXVIII].

De episcopo qui alterius parochianum ordinat vel
judicat.

Si quis episcopus judicaverit vel ordinaverit alte-
rius parochianum sine consilio et voluntate episcopi
δαὶ, oportet eum non sine increpatione in communi
concilio admitti , jta ut ecclesiasticum ultra nou
solvat canonem.

XXXI [XXIX].
Ut eorum in. accusatione vel testimonio vox obstrua-
tur, qui divinis vocibus mortui sunt

(8, q. 7, Placuit eorum. — Lib. vn, c. 249.) Pla-

D cuit eorum accusandi sacerdotes, et testificandi in

eos, vocem obstruere, quos non humanis , sed divi-
nis vocibus mortuos esse scimus , quia vocem fu-
nestam potius intercidi [ interdici] quam audiri
oportet.
5 XXXII [XXX]
De non neganda appellatione accusato.

(Ibid., c. 245.) Placuit ut accusato, si judicem su-
$pectum habuerit, liceat appellare, quia non oportet
negare [negari] audientiam roganti.

XXXIII [XXXI].

Quod reis qui de se confessi sunt, super alios mon sit
credendum.

(9, q. 11, Non est credendum.— Lib. vn, c. 244.)
Non est credendum contra alios eorum confessioni

1005

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1061

qui criminibus implicantur, nisi se prius probaverint A et ut episcopum nulli crimiuoso liceat accusare.

innocentes, quia periculosa est et admitti non debet
rei adversus quemcunque confessio.
XXXIV [XXXII].

Ut qui judices suspectos habuerint, vocem appellationis
exhibeant.

(Lib. vii, c. 170.) Si quis judicem adversum sibi
senserit, vocem appellationis exhibeat, ut cum ei con-
cessum fucrit, integro negotio apud alium judicem
amotis dilationibus possit audiri.

XXXV [XXXIII].
Quod omnibus qui lite pulsati sunt, non alibi quam in
proprio [oro jurgandum sit.

(14, q. 2, Clericus sive. — Lib. vni, c. 251.) Clori-
cus, sive laicus, si crimine aut lite pulsatus fuerit, non
aliubi quam in foro suo provocatus audiatur.

XXXVI [XXXIV].
Ut appellantes nulla arceantur detentione.

(Ibid., c. 252.) Appellantem non debet afflictio ulla,
aut carceris, aut detentionis, injuriare custodia ; si li-
ceat [et liceat] appellatoris vitiatam causam appel-
lationis remedio sublevare.

XXXVII [XXXV].
Quod etiam in causis criminalibus appellare liceat.

Liceat etiam in causis criminalibus appellare , nec
appellandi vox denegetur ei quem in supplicium sen-
tentia destinarit.

XXX VIII.

In causis cnpitalibus absens accusare non potest, nec
accusatus per alium defendi.

(6, 4. 5, In criminalibus. — Lib. vii, c. 251.) In ΩΓ;

criminalibus causis nec accusator nisiper se aliquem
accusare potest, nec accusatus per aliam personam se
defensare permittitur.

XXXIX [XXXVI].

De constitutionibus contra canones et decreta, vel con-
tra bonos mores conditis.

(Lib. vit, c. 265.) Constitutiones contra canones οἱ
decreta przesulum Romanorum, vel bonos mores, nul-
lius sunt momenti.

XL [XXXVII].
Ut non constringat clericum sententia non a suo judice
icta.

(M, q. 5, In clericorum.— Lib. vn, c. 266.) In cle-
ricorum causa hujusmodi forma servetur, ut ne qucin-

XLIV [XLI].
Quod 1n causa capitali, tel in causa status, mon rer
advocatos, sed per. ipsos agendum sit.

(2, q. 6, Si quando. — Lib. vni, c. 214.) Si quando
in causa capitali, vel in causa status. interpellatum
fuerit, non per procuratores, sed per ipsos est
agendum.

XLY [XLI].
Ut liceat majores judices appellare, quoties necessitas
ingruerd,

(Lib. v, c. 230.) Placuit ut a quibuscunque judici-
bus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos, ubi
major est auctoritas, fuerit provocatam. audientia
non negctur.

XLVI [XLiii]
Ut metropolitani episcoporum causas, nisi presentes

omnes [uerint episcopi comprorinciales, audire men
praesumant.

(Lib. vn, c. 275.) Si quis metropolitanus episco-
pus, nisi quod ad suam pertinet propriam solummodo
parochiam, sine consilio et volantate omnium com-
provincialium episcoporum extra aliquid agere ten-
taverit, gradus sui periculo subjacebit, et quod egerit,
irritum habeatur et vacuum. Sed quidquid de pro-
vincialium coepiscoporum causis suarumque Eccle-
siarum et clericorum, atquc s&xcularium necessitati-
bus, agere ant disponere necesse fuerit, hoc cum
omnium consensu comprovincialium agatur pontifi-
cum, non aliquo dominationis fastu, sed humillima
ct concordi omnium administratione, sicut Dominus
ait: Non veni ministrari, sed ministrare ( Matth. xx);
et alibi: Qui major est. vestrum, ertt. minister vester
(Matth. xii), et reliqua. Similiter οἱ ipsi comprc-
vinciales episcopi cum ejus consilio, nisi quantunf
ad proprias pertinet parochias, agant, juxta sancto-
rum constituta Patrum : ut uno animo, uno ore cou-
cotditer sancta glorificetur Trinitos in szcula.

— XLVII [XLV].
Que in laicis arguuntur, a clericis respuantur.

(Lib. vii, c. 276.) Quod in laicis reprehenditur, id
multo magis debet in clericis pradamnari.

XL VIII.
De contemptoribus canonum, laicis vel clericis.

quam eorum sententia non a suo [a non suo] judice f — Ut laici contemptores canonum excommunicentur,

dicta constringat.
XLI [XXX VIII].
De his qui falsa aliis inrogant.
(9, q. 6, Omnis qui falsa. — Lib. vi, c. 271.) Om-
ris qui falsa aliis intulerit, puniatur, et pro falsitate

ferat infamiam. d
XLII [XXXIX].

De provinciali retractanda per vicarios urbis Rome

; episcopi.

(Lib. vu, c. 267.) Ut provincialis synodus ratractc-
tur per vicarios 'omani pontificis (urbis Romz], si
ipse decreverit.

XLIII [XL].
De iis qui majores natu accusant.
De iis qui in accusationem | majoris natu veniunt,

clerici vero honorc priventur.

XLIX [XLY].
Delatores qui sint, οἱ qua pena multandi.

(Lib. vui, c. 217.) Delatori aut. lingua capnletur,
aut convicto caput amputetur. Dcelatores autem suni
qui invidia produnt alios

L |XL VT].
De iis qui in alterius [smam scripturem, aut verba con-
iumeliosa confinxerint.

(Jbid., c. 278.) Qui in alterius famam in publico
Scripturam, aut verba contumeliosa confinxerit, et
repertus scripta non probaverit, flazelletur: et qui ea
prius invenerit, rumpat, si non vult auctori facti cau-
sam incurrere.

1665
LI |IXLVII].

De eo qui iratus crimen objecit, et postea retractat

(Ibid., c. 281.) Si quis iratus crimen aliquod cui-
libet temere objecerit, convicium non est pro accu -
satione habendum; sed permisso tractandi studio,
id quod iratus dixit, per scripturam se probaturum
esse fateatur, aut si forte resipiscens post iracun-
diam, qui dixit iterare aut scribere noluerit, non
ut reus criminis habeatur [teneatur],

LII [XL VhII].

Qui crimen objicit, probare debet , et ut causa ibi aga-
tur ubi crimen admissum est.

(5, q. 6, Qui crimen. — Lib. vn, c. 282. — 2, q.3,
Omnis igitur qui.) Qui crimen objicit, scribat se pro-
baturum revera, et ibi causa agatur ubi crimen ad-
mittitur: ut qui non probaverit quod objecit, penam
quam intulerit ipse patiatur.

LIII [XLIX].

Ne judices causam absentis persone sua sententia pre-
sumant.

(Lib. vi, c. 979.) Caveant judices Ecclesixz, ne, ab-

sente eo cujus causa ventilatur, sententiam proferant :
quia irrita erit, imo et causam in synodo pro facto
dabunt.
LIV (L].
De eo qui frequenter litigat, ut non suscipiatur absque
examine.

(Lib. v, c. 245). Ejus qui frequenter litigat, et ad
accusandum est facilis, accusationem nemo absque
grandi examine recipiat.

LV [LI].
Quod episcopi inter se corrigere, si quid ortum fuerit, .
4Alebent.

(Lib. v1, c. 501.) De accusationibus episcoporurm
Constantinus imperator inter cztera sic ait: « Ve-
stre, inquit [quidem], accusationes tempus habebunt
proprium, id est, diem magni judicii: judicem vero
. illum, qui tunc futurus est omnibus judicare. Mihi
ergo homini, constituto de hujusmodi rebus non licet
habere auditorium, sacerdotum scilicet accusantium
simul et accusatorum. Quos minime convenit tales
debere monstrari, quijudicentur ab aliis, cum ab ipso
Domino magis sint ipsi judicandi, de quibus ait pro-
pheta : Deus stetit in synagoga deorum : in medio au-
tem Deus discernit (Psal. uxxx1). Neque possunt hu-
mano condemnari examine, quos Deus suo reser-
vavit judicio. » Et reliqua talia, et his similia.

LVI [LII].
Summus presul a nemine judicatur.

Neque presul! summus a quoquam judicabitur,quia
dicente Domino, Non est discipulus super magistrum
(Luc. v1).

LVII [LIII].
Ut judex non ante reum condemnet, quam ipse con-
fiteatur, aut per testes revincatur.

(Lib. v, c. 156.) Judex criminosum discutiens non
ante sententiam proferat capitalem, quam aut reum
se ipsc confiteatur, aul per innocentes testes con-

vincatur.

PaTROL. XCVI.

CAPITULA AB. ADRIANQ PAPA TRADITA.

1066
L Vlil |L1Y].
Injusta episcoporum damnatio a synodo reiractanda,

(11, q. 5, Irritam esse.) Irritam esse injustam epi-
scoporum damnationem , idcirco a synodo reira-
ctandam.

LIX [LY].

Quod Ecclesiam suam relinquere mullus debeat.

(Lib. vu, c. 566.) Ut ne quis, dum in ea durare
poterit, qualibet necessitate suam relinquat Eccic-
siam.

LX [LVI].
Ante judicem non suum pulsatus taceat si velit: et ut
appellanti tnducice dentur.

(Lib. vii, c. 285.) Pulsatus ante suum judicem cau-
Sam dicat; et aon ante suum judicem pulsatus, si vo-
luerit, taceat: et ut pulsat, quoties appellaverint, in-
duciz dentur.

LXI[I. Vll].
De eo qui contra suam subscriptionem venit.

(Lib. vi, c. 252.) Si quiscontra suam professionem
vel conscriptionem vener;l, si clericus fuerit, depona-
tur; si laicus, anathematizetur.

LXII [LVIII]

Falsum crimen adversus episcopum, presbyterum, dia-
conem objicienii nec in fine danda communio.

Siquis episcopum, aut presbyterum, aut diaconum,
falsis criminibus appetierit, ct probare non potueit,
nec in fine dandam esse [nisi in (ine dandam ei non
esse] communionem.

LXIII [LX].
De libellis [amosis.

(Lib. νι, c. 245.) Si qui inventi fuerint libros fa-

mosos legere vel cantare, excommunicentur.
LXIV [LX].
Ut diebus Dominicis cause ab episcopo nonaudiantur.

(45, g. 4, Nullus episcopus. — Lib. vi, c. 245.) Ut
nullus episcopus , vel infra positus, die Dominico
causas judicare przxsumat. |

LXV [LXI].
De potente, si quem exspoliaverit, ut ab episcopo ez-
communicetur.

(Abid., c. 246.) Utsi quis potentum quemlibet ex-
spoliaverit, et adimonente episcopo non reddiderit,
excommunicetur.

LXVI [LXI .
Ut nullus clericus a suo recedat episcopo.

(Ibid., c. 241.) Ut nullus clericus ab episcopo suo
recedat, et ad alium se transferat.

LXVII [LXIII].

Ut criminibus implicati ad accusationem aut testimo-
nium non admittantur.

(Lib. νι, c. 298.) Homicidz, malefici, fures, sacii-
legi, raptores, venefici, adulteri, et qui raptum fecc-
rint, vel falsum testimoniumdixerint, seu qui adsor-
tilegos magosque cucurrerint, nullatenus ad accusa-
tionem vel ad testimonium erunt admittendi.

LXVIII [LXIV].

Criminosi accusatio periculosa est, et admilti non
debet.

(6, 4.1, Qui crimen intendit.) Qui crimen intendit,
B

4
agnoscendum est κ᾽ rpse ante non . fuit criminosus, A
quia periculosa est et admitti non debet rei adversus
quemcunque professio.
LXIX [LXV].
Miserorum ruinis qui succurrit, Dei a se removet vin-
dictam.

(Lib. νι, c. 250.) Occurrere quisque fidelium ruinis
miserorum debet subsidio quo valet, et ex releva-
tione αἱ θη vindict:e a se Dei removere vindictam
[quo valeat et r. a. v. a. se Dei r. v.]. Libat enim
Domino prospera, qui ab afflictis pellit adversa.

LXX [LXVI].

De periculo judicantium, et providentia eorum.

(Lib. vu, c. 287.) Majus periculum est judicantis
quam ejus qui judicatur: unde unicuique providen- B
duin est ne aliquem injuste judicet aut puniat.

LXX! [LX VII].
Ie accusatione adversus doctorem submovenda.
(1bid., c. 488). Accusationes adversus doctorem
nemo suscipiat, quia non potest humano condemnari
examine, quein Deus suo judicio reservavit.

LXXII (LXVIII).

De presbyteris, diaconibus, et. reliquis clericis, ex de-
creto aancti Silvestri et. Lx xx episcoporum.

(Lib. 1, c. 150). Presbyter non adversus episco-
pum, non diaconus adversus presbyterum, aut sub-
diaconus adversus diaconum, non acolythus adversus
subdiaconum, non exorcista adversus acolythum,
non lector adversus exorcistam, non ostiarius adver-
sus lectorem, det accusationem aliquam. Et non dam-
nabitur presul, nisi in ,xxi' testibus. Neque przsul
summus a quoquam judicabitur, quoniam scriptum
est: Non est discipulus super magistrum (Luc. v1).
Presbyter autem in cardine constitutus, nonnisi Lxiv
testibus damnabitur. Diaconus cardinarius constitu-
tus urbis Roma, nisi in xxvi non condemnabitur.
Subdiaconus, acolythus, cxorcista, lector, nisi, sicut
scriptum cst, in vit testibus non condemnabitur. Te-
sies autem sine aliqua sint infamia, uxores ct (ilios
habentes, et omnino Christum praedicantes.

LXXI.
Laici testimonium | adversus. clericum. suscipi. non
debet.

(6, q. 1, c. 6, Testes.) Testimonium laici adversus D

clericum nemo suscipiat.

LXXNIV.

Clericus ἐν puMico examinandus non est, sed. in ec-
clesia.

Nemo enim clericum quemlibet in publico exami-
uate presumat, nisi in ecclesia, et reliqua.

LXXY [LXIX].
ἔν episcupis demnare volentibus cum. a quo sunt con-
secrati.

(Lib. vn, c. 85.) Episcopi pontifici a quo consecrati
probantur, prxjudicium inferre nullum. possunt.
Quod. si prisumptum fuerit, viribus carere non. du-
biuia est, nec posse inter ecclesiastica ullo modo sta-
usta censeri.

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1063
LXXVI [LXX].
Ut nullus contra religionem faciat.

(Lib. v, c. 248.) Non licet imperatori, vel cuipiam
pietatem custodienti, aliquid contra mandata divisa
presumere.

LXXVII.
De apostolicis et canonicis decretis minime violandis.

(Lib. vii, c. 90.) Providendum est ne in aliquo apo-
stolica aut canonica decreta violentur.

LXX VIII.
De injusto judicio principis, metu vel jussu terminate,
cassando.

(Lib. v, c. 251.) Injustum judicium, et deánitio
injusta, regio metu vel jussu a judicibus ordinaia, noa
valeat.

LXXIX [LXXI].
Quod hi qui contra Patres armantur, Deo exista
iosi.

(Lib. vi, c. 287.) Sic odit Deus eos qui adversus
Patres armantur, ut Patrum invasores, qui in oma
mundo infamia notantur.

LXXX [LXXII].

Ut nullus regum hujus canonis censuram in alique eie-
are presumat.

(85. q. 4, Generali decreto. — Lib. v1, c. 949.) ltem
generali decreto constituimus ut. exsecrandum ana-
thema [fiat], et velut prevaricator catholice fidei
apud Deum reus existat, quicunque regum ve! poten-
tum deinceps canonum censuram in quocunque cre-
diderit vel permiserit violandam.

NOTA JACOBI SIRMONDI S. J.

(Adriani «pape Capitula.) Quanti hzec olim babita
fuerint in Gallia ex. eo intelligi.licet, omnia ia
libros Capitularium regum transfusa sint. Videntsr
etiam nonnunquam episcopi eadem sibi et ecclesiis
suis pro lege observanda proposuisse; ut Hincmares
Laudunensis, cujus in codice sanct:e Marize Virdunea-
8is, post h:ec Adriani capitula, istiusmodi exstat pre
fessio : «llincmarus, Deo wiserante, Ecclesiz. Laude-
nensis episcopus, his sanctorum apostolicze sedis Pa-
trum decretis obtemperandum subscripsi. Qui que-
que mihi eodem auctore commissi sunt, et in hiss-
militer sentiunt, solliciti servare unitatem spiritos ia
vinculo pacis, hac mecum pace potiantur. Si vere
aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplins, aec
habeantur participes communionis nostre. Actsm
Lauduno viii idus Julias. » At horum contra aacie-
ritalem, tanquam a sacris canonibus di i
elevare atque infringere conatur Hincmaras emer:
sis adversus nepotem scribens, cap. 91, qui et hasc
ejus subscriptionem vellicat capite 36.

NOT.E ANTONII AUGUSTINI
ARCHIEPISCOPI TARRACONENSIS.

De Adriani pap»e decretis sumptis, ut aiunt, ex Cre
cis et Latinis canonibus et synodis Romanis, aique
decretis przsulum ἃς principum Romanorum, &
waditis Ingelramno Mediomatricis urbis episcepe
xiit Balendas Octobris, indictione 9, anao Christi
185, ut suspicor.

Cir. I. Dei ordinationem accusat, eic. Bis verbis
utitur Telesphorus epistola 1: unde est cap. 8, caa.6,
uxstio 1, apu Gratianum, et ivo. parte vt, cap. δὲ,
decreti et Anselm., lih. m, cap. 13; eisdem utitat

Eusebius papa epist. 2. Neque dissimilia sumt verbo

Alexandri papz epist. 1 et epist. 2, Cx qua sumit

cap. 2, dist. 9, licet falso Antonias Desmochares ede

(069

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTE.

1070

derit cpist. 10, ut etiam Antonius Contius : nec recte A cap. 65 ex Felice, quam apostolica auctoritate. De

Gratianus verba Alexandri de apostolic:ze sedis legatis
intellexerit, qu: de omnibus episcopis dicta sunt.
Sic enim ait ad omnes episcopos scribens: « Qui vos
persequitur, ipsum cujus legatione fungimini perse-
quitur : quia sicut ipse Filius Dei mediator fuit Dei et
hominum, ita et vos ejus vice in Ecclesia estis con-
stituti, ut inter Deum et homines legatione funga-
nini. » His annexa sunt verba a Grat. relata: « Si
quis autem legationem vestram impedit, » etc. Ale-
1andri verba refert concil. Triburien. cap. 9. liujus
capitis verbis utitur capitulare lib. vr, cap. 280, et
lib. vi1, cap. 167; sed et lib. v, cap. 170, sic ait: « De-
tractio sacerdotum ad Christum pertinet, cujus vice
legatione funguntur in Ecclesia. » Eadem verba in-
venieslib. v1, cap. 98. Vide etiam lib. vir, cap. 462.
Cap. Il. Placuit ut quocunque , etc. Similia ver-
ba concilii Niceni fuisse cap. 27 testatur Julius
papa cap. 7, in epist. ad orientales, et Athanasius et
alit episcopi in Alexandrina synodo congregati, in
epist. ad Felicem II. Sed multo ante idem ab aposto-
lis traditum esse ait Anaclet. epist. 2, unde sumitur
cap. 15, in fine 2 quiest. 3; Ivo iv, 55, Panorm. et
5, 958, Decreti. Ealem Alexand. epist. 1 ait ἃ tem-
pore apostolorum observari. Ejus aliquot verba
Grat. cap. 16, quzst. 7; Burchard. lib. 1, cap. 132
el cap. 144, quo loco ut Julii ver: a referuntur, non
o:nnino falso; ut Alexand. verba Ivo. iv, 5, 6, Pa-
norm. ut Julii parte 5, cap. 257 Decreti, ut Alexand.
Anselin. lib. 1, cap. 81. De eadem re exstat. Ste-
phani pap: epist. 2 ex qua sumitur 2, quxst. 2, cap.
plenius propter relatum a Burch. lib. 1, cap. 142.
ltem Sixti II, epist. 2, et post Niczenum conc. epist.
Felicis ll ac Athanas. et Alexandrinam synodum cap.
2, nec non cap. 17 concilii Aurelianensis. liujus cap.
verba refert lib. v1, cap. 287, etc. 21, et lib. vui,
cap. 1355 in additis. Vide etiam lib. vis, cap. 350
capitul.

AP. Ilf. Nullus episcopus, nisi, etc. Hzc sumpta
sunt ex Nic:ena synodo, ut refert Julius papa epist. 1
ex qua sumitur 5, quist. 4, cap. 4, et aliis verbis
epist. 2, et Athanasius, ac reliqui in Alexandrina
synodo ad Felicem Il. Ex qua sunt 9, quxest. 5, cap.
11 et cap. 12 falso Anastasio patriarche ad Felicem
Papam inscripta, et apud [vonem parte v, cap. 15,

creti itidem mendose relata. Idemque Felix ait in
epist. ad eosdem /Egyptios episcopos cap. 18. Sed
ante concilium Nicenum eadem sententia ab apo-
slolis est accepta, ut testatur Eleutherius papa epist.
ad Galliarum episcopos, unde sumitur $, quist. 6,
cap. 7; [vo iv, titul. 12, Panorm. el vr, 316 Decreti,
et Victor papa epistola 1, et Six:us secundus epistola
Ἢ ex qua est 9, quist. 6, cap. 5, sed ex Victoris
epist. Burchard. lib. 1, cap. 176, et ex Julii cap. 144,
ex Decret. Gregor. Sixti Victoris lvo lib. 1v, titil.
12, cap. 2, Panorm. Sed pro Gregorii scribo Julii, ut
parte v, cap. 257 Decreti. Tesiatur idem "Victoris
Successor Zephyrinus, epist. 1 ex qua est 5, quzst.

eadem re exstat Marcelli pape epistola 1, unde est
cap. 15, can. 24, quist. 1, Anselm. 1, 15 et τὶ,
dst. 6, cap. 6, quod plenius est apud Anselmum
lib. tu, cap. 7, item ejusdem Marcelli epist. 2, unde
sumitur cip. 4, distinct. 17. 'Sed latius patent Mar-
celli verba. Addamus Miltiadis epist. ad Hispaniz
episcopos, cujus pars refertur a Burch. lib. i, cap.
2, et Ivone parte v, cap. 49 Decreti. IIxc anteriora
sunt ex Nic:ena synodo, ex posterioribus videatur
epist. Stephani et Africanorum ad Damasum, et Da-
masi epist. ὅ ad eosdem episcopos, unde est 5,
quist. 6, cap. 6, quod mendose editum est a De-
mochare et Contio. Nam pro illis verbis, quoniam
omnes appellare, scribendum est quam omnes appel-
lare, et referuntur ad sedem apostolicam. Burchard.
lib. 1, p qua habet, et Ivo parte v, cap. 295,
Decreti. Sed ambo omittunt superiora verba opp:do
necessaria. lvo Callisti esse ait αι Damasi sunt.
Anselm. recte lib. m, cap. 67, init. hujus capitis
verba paucis exceptis refert capitul. lib. vt, cap.
287, et lib. vn, cap. 150 in ipsius additis plenius.
Cap. IV. Placuit ut semper, etc. In vetere lib. An-
selmi Lucensis lib. ni, c. 88, ab his verbis usque ad
ullimum caput omnia dicuntur esse ex decretis
Adriani papzx. Sed ego nihil Adrianum constituisse
existimo, sed collecta tradidisse Mediomatricis epi-
scopo. Hoc quidem certe caput olim fuit xiv Niczni
concilii, ut apparet ex epist. Julii papze δὰ Eusebium,
Theogenium et alios orientales episcopos, cap. 11;
sed ante id concilium multorum est pontificum Ro-
manorum. Initium sumamus ab Evaristo epist. 9,
unde est 2, quiest. 7, cap. 17, Ivo vui, 7 Pauormia.
Mox Sixtus epistola 4, in fine cujus sunt tum alia,
tum illa verba hic quoque relata: « Dubius in fide
infidelis est, » etc., quie habet Gregorius IX sub ii-
tul. De haeret. cap 1, nomine Stephani omnibus epi-
scopis, et ante eum Bernard. Papien. lib. v, titul. 6,
cap. 1, collect. 1 decretal.; rectius Burchardus lib.
1, cap. 141, ex Julii epist. de qua supra. Sic etiam
Ivo parte v, cap. 257, nec hoc Ánton. Cont. mutavit
in editione juris pontificii omnium optima. Tertius
accedat Pius papa cpistol. 1, ex qua est 5, quaest. 4,
cap. 5. Quartus Callistus epist. 2, ex qua sumitur 9,
Tyest 7, eap. 18; plenius Burchardus lib. 1, cap.
71, et1vo v, 289 Decreti. Quintus Fabianus epist.
1, cum filiis apostolice et universalis Ecclesi, hoc
est, in synodo Romana. Ex ea est 5, quzst. 4, cap.
1; plenius Anselmus lib. 1, cap. 17. Sextus Ste-
phanus epist. 2, cujus illa verba sunt : « Apostoli et
successores eorum et reliqui sancti Patres nofuerunt
fleri facilem episcoporum accusationem, » etc. Po-
stremus Marcellus sit epistola 2, qui etiam apostolos
ai οἱ eorum successores sub divina contestatione
constituisse ; non debere fleri persecutiones, etc., qu:e
verba mendose refert Gratianus distinct. cap. ultimo
et Anselm. vi, 187. Nunc addamus alterius a:cu-
menici concilii caput a Nicolao pontifice relatum

4, cap. 2. Anselmus lib. mr, cap. 4, qui diminute D in epist. ad Michaelem imperatorem. Grzce exsiat

referunt epistole verba. Sic enim est in libris conci-
liorum : « Nec antea finiatur, sicut ab apostolis et
successoribus eorum olim statutum est, qua ejus au-
ctoritate fuleiatur; » nequehoc a Demochare et Con-
tio omitti debuit. Sic etiam 2, quxst. 1, cap. 5,
quod Felicis nomine inscribitur, et recte Democha-
res notat eadem verba esse Zephyrini epist. 1, Fcli-
cis epist. ad Paternum , qux etiam prima est, sed
verba quz apud Gratianum desiderantur, notata non
sunt. Contius alium errorem addidit numerorun..
Appellat enim caput quartum illud quintum, ut aliis
capitibus falsos numeros addidit. Verba omissa sunt
apostolica freti auctoritate, ante illa aut reum se ipse
confiteatur. Burchardus 1, 154, ex Lephyrino, aposto-
lica (ultus auctoritate ex cap. 157, ex Felice, aposto-
lica [retus auctoritate. Yvo Carn. iv, 12, 11, Panormi-
tanus, quc apostoli [utr fuerint auctoritate, ex Zc-
pherino. Sic etiam Anselmus lib. i1, cop. 66, licet

caput 6 Constantinop. synodi apud Gratianum 4,
quas 4, cap. 2; Ivo iv, 7, 10, Panorm. et xiv,

0, Decreti, nec dissimile est cap. 11 Chalced. syn-
odi, unde est cap. 46, apud Gratianum 2, quzst. 5:
Anselmum lib. xxx, cap. 114 sive 115; adde cap. 90
concil. Carthagirens. iv, et cap. 11 concilii Toletani
sexti, unde est cap. 9 Gratiani 3, quaest. 9, falso in-
scriptum ex Toletano septimo, quod Demochares
recte mutavit. Burchard. lib. xvi, cap. 5, ex decretis
Felicis papz cap. 15 edidit. Est sane Felicis secundi
epist. 1, cap. 11, mentio hujus Niczni capitis. Par-
wm denique verborum hujus capitis invenies in. Ca-
pitul. lib. v, cap. 185 et 259, integrum caput lib.
vir, cap. 147 in additis.

Cap. V. Sancta synodus Romana dizit : Hec sunt
etc. His verbis decipiuntur qui putant Adrianum hos
canones in synodo Romana constituisse. Sunt au-
tem verba ejus synodi quz habita est sub Felice a 70

—-

[071

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1074

episcopis, ut constat ex epist. 2 Felicis, qui multis A tem ea constit. 10 in integro lib. Adde dist. cap. 145

szculis fuit ante Adrianum, sub Claudio et Aureliano
imperatoribus, Damaso teste. Eadem verba sunt in
capitul. lib. vir, cap. 145 in additis. Ν
Si quis episcopus ab illis, etc. Hxc verba Felicis re-
fert Greg. ΙΧ sub tit. De accusatione, cap. 2, sed non
recte ait esse ejusdem Felicis, cujus est capul:
namque illud est ex epist. 1, cap. 17 Felicis secundi,
hoc ex secunda Felicis primi. Bernard. Papien. lib.
v, tit. 1, c. 1 et8, itidem refert ordine neglecto tem-
porum. Contius utrumque caput ejusdem Felicis esse
arbitratur. Burch. lib. 1, cap. 169, etc., 174, utrum-
ue Felicem appellat, et lvo parte v, cap. 271 et 291,
creti. llujus thematis sententia refertur tum ab
Athanasio et Alexandrina synodo, tum ab eodem Fe-
lice minore, cap. 2et ὅ epist. 1, ad eumdem Athan.
qui est testis hoc etiam fuisse sumptum ex Niczena
synodo; sed ante eam synodum eadem fuit sententia
tam primi Felicis quam Stephani epist. 2. Postea le-

gendum est 6 caput Grxecum Constantinop. synodi, et g

C. 7 Carthag. t1, quod est Grecis c. 19. concilii Car-
thag., ex quod sumptum est c. unic. Grat. 4, q. 5,
falso inscriptum ex concil. Carthag. iv, utrecte Demo-
chares notat. Durch. i, 1600 , incertius ex Carthag.
cap. 19. Sed Graecos secutusesse videtur lvo iv,
tit. 2, Panorm. cap. 12 mentilose, part. v, cap. 270,
Decreti, cap. 8, et in majus er. concilio Carth. 1v,
cap. 19, utrumque irendosum est. Ansel. lib. 11,
cap. 35, ut Burch. vile hujus them. verba in additis
cap. lib. vir, cap. 143.

Qui congruo in loco, etc. Felicis verba refert prz-
ter Anselm. n1, 88, Burch. 1,174,[vo v, 292 Decreti:
sed in Felicis epist. non est, tempore a canonibws
prefixo Nicenis, fuit enim Felix multo antiquior,
sed tempore congruo , id est, autumnale, vel :estivo :

uod confirmatur canone 37 apostolorum et Nicxno
jJ ex quo est caput 1, dist. 18, mendose tamen a
duobus Antoniis eiitum , mundum jejunium et so-
lemne munus Deo possit offerri. Est enim scriben-
dum, mundum et solemne munus Deo possit offerri :
Grace est τὸ δῶρον χα)αρὸν προσφέρηταν τῷ Θεῷ.
Quamvis in his verbis ilia verba et solemne non
agnoscamus, qua in multis Latinis editionibus horum
canonum non legimus, sint licet in veteri libro
Maffei, non sunt in Carthag. v1 synodo, neque in
Dionysii Exigui interpretatione. Cotera a Felice
scripta confirinantur verbis conctlii Niczni relatis a
Julio papa in epistola ad Orientales c. 25, 24, 25 et
26, et fortasse Nicmn:ze synodi c. 65, 66 vel 67. Ita-
que in ea synodo actu testari videtur Athanas. et re-
liqui ZEgyptii in epist. ad Felicem 1}, et idem Felix
ad eosdem /EÉgyptios c. 2, unde est 5, q. 2," c. ult.
quod non recte scribitur, Feliz papa Anastasio, etc.
sed scribendum, Feliz secundus Athanasius, ctc. [n
quo etiam Ántonian: editiones errarunt, quamvis ex
additis a Demochare id mutari potuerit. Burch. lib.
t, cap. 291, ex Decretis Felicis pap c. 4, et lvo
parte v, c. 355, decreti. Ante concil. Nicz:enum ex-

stat epist. 4 Zephyrini papi, de qua diximus c. 3 D

habere quxdam cum epist. 1 Felicis communia , et
tolidem verbis conscripta , et male a Grat. relata.
Exstat Fabiani pap: epist. 3, cujus etiam magna
pars reperitur aSixto lll in epist. ad Orientales c. 5;
ex ea Fabiani epist. sunt tria Gratiani capita 3, q.6,
duo Burch. lib. 1, c. 147 et 148, duo itidem lvonis
parte v, €. 260 et 261, Decreti. Denique Steph. epist.

de eadem re statuit. Addamus cap. 6 Graecum
Constant. synodi ccumenica. Hujus them. verba
vide dist. cap. 143 in additis lib. vri capitul.

Quia ultra provincie terminos, etc. Julius epist. 2,
c. $2, Lestatus hoc esse in synodo Nicazna statutum ;
fucrat olim ab Stephano papa epist. 2 decretum ,
unde est 5, q. 6, c. 4, Ivo xtv, 4, Panorm. Anselm.
i1, 74, prater Felicis epist. 1 et 2 de quibus supra;
vide infra caput 10 ; videatur etiam Valentiniani et
aliorum constitutio 5, lib. 1x, tit. 1 Codicis Theodos.
in eadem verba magna ex parte referuntur. Est au-

in additis capitul.

Nam si quis fuerit. rebus spoliatus, etc, Hxc Fe-
licis verba refert Gratianus 5, q. 2, c. 8, sed non re-
cte eumdem putat fuisse cap. 7 et 8 scriptorem, cum
illa sint Felieis secundi epist. 1 , c. 8, hoc primi
epist. 1. Burch. lib. t, c. 174, partem horum ver-
borum refert et Ivo 1v, 6, 3 et 5, P.norm. et v, 245
et 292, Decreti. Multi hoc ipsum pontifices decreve.
runt, quorum aliqui apostolorum esse institutionem
asserunt, aliqui Niceno concilio tribuunt. Primum
laudemus Zephyrinum, epist. 2, cujus est c. ultimum
2, q. 2, in quo ante verbum ejectos addendum est
episcopos, quod non desideratur apud. lvo. lib. iv, tit.

, €. 2 Panorimn. Secundum Fabianum epist. 4, ex
qua est caput 2, Grat. 5, φ 1. Tertius sit Stephanus
epist. 1, cujus est 2, 4. 2, caput $3, plenius apud
Burch. lib. 1, c. 142, et Ivo. parte v, caput 955,
creti. Quartus Caius papa in epistola ad Felicem epi-
scopum,.cujus est caput 4, apud Grat. 35, q. 1, men-
dose a Demochare editum. Quintus Marcellus epist.
2 ad Maxentium tyrannum, non episcopum, ut a
lat. Grat. 96 disunct. caput. ult. Maxentium tantum
Anselm. vi, 187. Sextus Marcelli successor Eusebius
epistola 2, cujussunt apud Grat. 2, quxst. 2, c. 4 et3,

u. 2, c. 6 et5, qu. 1, c. 5et 4; et Ivo 1v, 6, 4, 8,1,

anorm. et v, 249 Decreti, οἱ Anselm. lib. ur, c. δὲ
et 51, qui caput illud 5 et c. 4 Grat. 5, qu. 1, quorum
initium est redintegranda, latius refert. Septimus Ju-
lius epistola 2, qui non solum verba refert Niczani
concil. cap. 28, quo1 est Julii 8, sed etiam cap. 55
sententiam ejusdem concilii latius persequitur. Hinc
cap. 5, Grat. 2, quzst. 2 desumptum est. De eadem
re Athanasius ct Alexandrina synodus ad Felicem ll,
et ipse Felix ad eosdcm cap. 5, 4 et 8, ex cap. 3 et
5, qu. 2, cap. ull. de quo diximus them. lem
Africanz provincix* Stephanus, et alii episcopi ad
Damasum, et Damasus ad eosdem epistola 3, refer-
tur ab Isidoro in prologo conciliorum : Leonis epist.
ad Chalced. synodum, aliaque permulta ex Eusebii
histor. de qua Nicol. apud Grat. 55, quaest. 2, cap.
9, οἱ ex synodo Larisse sive Lampsaci habita, et ex
aliis synodis atque decretis. Nos Symmachi mentio-
nem faciemus, qui in synodo Romana v totidem ver-
bis, quot Euseb. epist. 2 scripsit; eisdem quoque uti-
tur Joan. papa epist. 2, ex qua est 5, qu. 14, cap. $,
latius relatum ab Anselm. 111, 44; item 12, qu. 8,
cap. 7, quod recte Eusebio ascribit Ivo parte v, cap.
249, item 5, qu. 2,c. 1. Postremo Pelagius ll ia
epist. ad episcopos ltalize, ex qua est cap. 2, Grat. 5,
qu. 2, Latini ab Anselm. lib. 11, cap. 59 relatum.

dde ex additis capitul. d. lib. vit, cap. 143.

Adimi namque episcopo, etc. His Felicis verbis αἱ}
tur concilium Africanuu eap. 54, Greci vero 88
Sive 87, cjus verba refert Greg. IX, sub tit. De je
diciis, cap. 1, cum aliqua varietate. Bern. Papiens,
collect. 4, lib. rn, tit. 1, cap. 1, Burch. rectius lib. 1,
cap. 181, et Ivo parte v, cap. 297 , et capit. d. lib.
vit, cap. 145 in additis.

Quod si egrotans, etc. Hzc Felicis in Romans
synodo verba refert Grat. 5, quxst. 5, cap. 1, ut ΕΣ
HKomana synodo, tempore Adriani pap. Burch. re-
ctius 1, cap. 51, ex decretis Felicis pap» cap. 11,e
lvo iv, 2, 7, Panorm. et v, 161 Decreti. Sed Anselm.
ni, 88, ex decretis Adriani pape de hac eadem re
Felix lI epist. 4, cap. 6. Videndus et cap. d. cap. 165.

Nec a communione suspenditur , etc. Nibil ant
uius exstat bac de re can. 74 apostolorum, cujas
ormam servatain legimus in conciliis. Hizec
verba sunt concilii Carthag. 11 cap. 7, quod est Gre
cis cap. 19 Carthag. concilii. Ex eo est cap. uli. 4,
q. 5, de quo supra dictum est. Videnda est Felicis ll

epist. 1, c. 8, et Grat. et Anselm. paulo ante relati,
et capit. d. cap. 145.

Quod si ex utraque parte, Hxc Felicis verba refert
Ivo tit. 7, cap. ult. Panormix , et parte v, cap. 948,

1075

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTE.

1o

Decreti. Vide qux diximus cap. 4, et infra cap. 15 , A lib. ii, cap. 7, recte Felicis nomen , et aliquot alia

et capit. d. cap. 143. LL

Quod si accusatorum, etc. Refert. hxc ut. Felicis
verba Grat. 5, q. 10, cap. ult. et 4, q. 6, cap. 5$, sed
cap. 4 ejusdem quzestionis ut Adriani Be , nec re-
cie Demochares Felicis verbis addidi
epist. decretal.; suspicor voluisse Felicis Il epist. 1,
eap. 15 offerre. [vo quoque non recte parte vi, cap.
448, Decreti, ut Felicis {1 Decret. 2 ad episcopos
Gallix verba refert, et in marg. addita sunt Demo-
charis verba, et ex cap. 15 epist. decretal. sed parte
v, cap. 248. Felix decret. 2 ad episcopos Gallix. Pul-
cherrimus est hac de re canon 6 Gr:ecus Constanti-
nop. concilii, cujus pauca exstant verba in epist. Ni-
colai pap: ad Mich. imper., relata apud. Grat. 5, q.
4, cap. ult. et 4, qu. 1, cap. 2. Ivo 1v,7, 20 Panorm.,
et xiv, 70, Decreti. Est etiam de eadem re cap. 7
concil. Carthag. tertii, Grxci 19, caput. Carthag.
synodi ex quo caput 1, Grat. 4, 4. 6, non ex quarto

arthag. sumptum, ut est in Ántonianis editionibus.
Burch. 1 lib. c. 160, ut Grzci ex concilio Carthagin.
cap. 19, lvo parte v, cap. 270, Decreti ex concilio
Carthagin. cap. 8 non recte, ut supra dictum est, il-
lud non diximus in extremo cap. Grat. 4, q. 5, edi-
tum esse ab utroque Antonio, si se ad diem statutum
son noluisse, sed non potuisse occurrere probaverit.
Ivo in Panorm., si se ad diem constitutum occurrere
son voluisse, sed non potuisse probaverit. Idem in De-
cret., si sead dictum constitutum occurrere non. vo-
luisse, etc. Anselm., si se ad diem, occurrere non po-
tuisse probaverit. At in. Latinis conciliis est, si se ad
diem occurrere voluisse , sed non potuisse probaverit ;
in Graecis ἐάν δυνηθῇ ἀποδεῖξαι, κατὰ τὴν προθεσμίαν
οὐ μὴ τεθεληχέναι, ἀλλὰ μὴ δεδυνῆσαι ἀπαντήῆσθαι. In
veteri Maffei libro est, sese ad diem occurrere. no-
[wisse, sed non potuisse probavit, quod non minus
mendosum est. Joan. Zonarz verba sunt : 'Ecv φανῇ,
μὴ ἐξ οἰχείον θελήματος καθαφρονῆσαι, ὥστε μὴ ἐχπρο-
θέσμως ἀπαντῆσαι, ἀλλὰ μὴ δυνηθῆναι, εὐλόγον x«l
δικαίον αἰτίου. Si ostenderet, inquit, non ex sua (li-
bera) voluntate contempsisse ut non die constituta oc-
currcret, sed non potuisse ex justa. vel excusationem
admiltente causa. Mihi verba conciliorum Latinorum
epertiora videntur, sed in tanta varietate cum ea cum

racis confero, qux» suspicor non fuisse Grxce ini-
tio edita, sed magis e Latinis conversa, magis ineam
partem inclino ut Burch. scripturam probem; nec
mirum est si verba Latina Africani concilii duriora
sint, cum vix ullus ex veteribus scriptoribus, Cy-
priano excepto (quem Coptianum dictum fuisse, non
ibenter apud Cyprianum Lactantium legimus) diser-
tioribus viris placere possit. Habeo Burchardi vete-
rem librum, qui cuin edito facit. Verba quoque libri
Maffei, quem scio esse vetustissimum, non multum
a Burchardo dissentiunt. Addo exstare apud Feli-
cem Il epistola 1, capit. 8, similia verba : Quod si
probare potuerit. quod non noluerit, sed non potuerit
venire, nihil ei nocebit. Apertius diceretur , quod non
quia noluerit, sed quia non potuerit venire, non vene-
fit. Scd hzc hactenus. Est et aliud Carthaginense
concilium vit, cujus cap. 2 non dissimilis sententia
est. Grecis est cap. 150, a Gratiano dicitur Cartha-
ginense viii. capite 2, causa 4, 4. 6, quod recte a De-
mochare animadversum est. lvo etiam recle parte
xvi, cap. 64 Decreti, idem dicitur Africani concilii
capite 96. llujus them. verba paucis exceptis refert
cap tul. lib. v, capite 241, etlib. vii, cap. 90 et 119,
et addit. cap. 143.

Infamis enim. persona, etc. Hxc Felicis in synodo
Romana verba refert Grat. ut Rom:e synodi verba 3,
q. 7, cap. 1, Ivo lib. iv, tit. 7, cap. 24 Panorm. ut
Stephanus episcopis Galliz in 9 decretali, non recte;
sed parte v, cap. 248, et parte vi, cap. 331, Decreti
optiine ut Felicis episcopis Gallix, et inulta alia ver-
ba ex eadem epist. affert, quxe D. Grat. refert tria
Stunt, etc., non ex epist. Felicis sunt, sed Gratiaui ex
diaestis, ut recte Contius notat. Sic ettam Anscelin.

t ex cap. 13.

verba refert. Sed male inscripsit Felix universis epi-
scopis, nisi addas Gallie. Videudus Paulus, et Pauli
interpres Anianus lib. 1, tit. 2, sent. et capit. lib. vii,
cap. 145, in additis.
Absente vero adversario, etc. Hzc recte Felicis pa-
ascripsit Grat. 5, qu. 9, cap. 11, et 18, [voiv,
, 2 Panorm. v, 248 et vi, 351, Decreti. Anselm. "11,
1. Idem in Nicxna synodo cap. 35 et 66, et statutum
esse Julius ait epist. 2, cap. 9, 24, sed multo anti-
quior exstat Telesphori epist. ex qua est cap. 4,
rat. 5, q. 9, Anselm. 1i, 15, et Zephyrini epist. 1,
unde est ejusdem Grat. cap. 15, cujus verba distin-
gui debuerunt a Grat. verbis. llla enim , nisi fuerit
absens, etc., Gratiani sunt; superiora Zepbyrini, qux
Burch. xvi lib., 415 c. refert latius : /n sacris libris
hec sunt. Non est Romanis consuetudo dampare ali-
quem hominem priusquam 18 qui accusatur przsen-
tes habeat accusatores, locumque defendendi acci-

Β piat ad abluenda crimina. Act. c. 25, adde cap. d.

cap. 143.

Nec sententia, eic. Przterea suprascripta, est Eleu-
therii epist. ex qua est caput 2 Grat. 5, q. 9. lvo
parte vi, c. 519, Decreti. Anselm. lib. in, c. 28. Hu-
Jus Felicis epist. 1, ante eum Callisti epist. 2, ex qua
est c. 3, Grat. c. 9. Burch. lib. 1, c. 171, Ivo parte v,
c. 289, Decreti, Ansel. 11, 54. Addatur Julii epist. 1,
C. 9, et Damasi epist. 3 ex qua est caput5 et caput 6,
Grat. 3, q. 9, Ivo vi , 4. 347 Decreti. ltem concil.
Carthagin. 4, 30, et quod postea inveni. Cornel. papa
idem statuit epist. 5 ex qua est 3, q. 9, cap. ὁ, An-
selm. 11, 57 , et apostoli apud Clementem lib. 11.
c. 53 et 55 constit. apost. Vide ex capitul. c. 204.
Apud lvonem parte xvi, c. 316, Decreti. (et consti-
tutio 15 Grat. Aug. et aliorum lib. ix, tit. 1, Cod.
Theod. qux apud Ánianum est 9 constitutio, et in
Cod. Justin. constit. 14, lib. 1x, tit. 2, sed nimis
concise relata) vide dist. c. 143. Capitul.

Neque absens per alium, etc. Sententia. non dissi-
milis est c. 58 concil. Niczeni apud Julium cpist. 2,
cap. 20, totidem verbis olim Hyginus papa epist. 1

in fine, ex qua est 2, it 1, c. 52, et Lucius papa in
epistola ad Galliz et Hispani:x episcopos, aliis verbis

allistus epist. 7, cujus est 2, q. 8, c. 1, Burch. lib. 1,
c. 171, Ivo v, 289, Decreti. Ánselm. Iit, 54, et Ste-
hanus papa epistola 2 ex qua cst c. ult. c. q. 8.
rch. 1, 477, lvo 1v, 7, 1 Panorm. et v, 295 et 528
Decreti. Anselm. πὶ, 55; adde Dionysium papam
epist. 2, Marcellum epist. 2 cujus est caput 5, Grat.
9, 4. 9. Damasus epist. 5 ex qua est L q. 4, c. 2.
ἵνο vi, 351, Decreti et epist. Gex qua sumitur 5, q. 2,
€. 9 et 11, q. 5, c. 16. Denique addatur ex Toletano
concil. vi. c. 11, ex quoest 5, q. 9,cap. 9, licet men-
dose Grat. ex Toletan. vii, ut recte mutat Demochares.
Burchar. lib. xvi, cap. 5, ex decretis Felicis papze
cap. 15, quod defendere nondum cogitavi : totidem
verbis c. 47 concil. Wormatien. exstat. In Toletano
concilio additur exceptio, nisi ubi pro cap. regie ma-
Jestatis versatur causa, quod Burch. et Gratian. omi-
serunt. Postremoutroque przsente judicandum etiam
ex apostolorum constitutionibus est Clemente auctore
lib. n, cap. 55 et 55. Vide infra cap. 55 et ex capi-
tularibus cap. 204 apud Ivonem parte xvi, cap. 516,
Decreti. Est in capitul. 7, cap. 554, et in additis cap.
103 et 445. Videnda constitutio 45 (ut 52). Ad
Pauli lib. v sentent., tit. 5 et tit. 17.

Nec affinis testis admittatur, eic. Hec Felicis ver-
ba refert Grat. 5, q. 9, cap. 12, Ivo parte vi, cap. ὅδ,
Decreti ; et Anselin. lib. 11, cap. 7. Idem de consan-

uineis ait Callist. epist. 2, cujus est cap. 1 et 12.
ΓΑΙ. 5, qu. 5. Burch. lib. ni, c. 171, lvo 1v, 8, 3
Panorm. et v, 289, Decreti. Anselm. lib. ui, cap. 54.
Esse hoc ex Niczna synodo testatur Julius papa
epist. 2, cap. 52, unde sumptum est cap. 10, Grat. δ,
u:xst. 9. Auselm. lib. m cap. 21, unde capitul.
ist. cap. 145 in ipsis additis.
Neminem ergo. exhiberi, etc. Exere pro. exhibeii

1075

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI.

1916

habet Grat. 5, q. 6, cap. 16, ex synodo Romana, sed A pertineat. Exstat hoc etiam caputin Capitul. lib. vn,

ut Felicis epist. 2, est apud [vo. v, 248, et. v1, 331,
Decreti. Sed Ansel. 11, 88, ut ex Adriani decretis ;
vide capitul. d. cap. 143.

Ut actor semper rei forum. sequatur. Alexand. II
et Lucius IIl videndi apud Greg. IX sub tit. De foro
compet., cap. 5 et 8, qux sumpta sunt ex prima col-
lect. lib. 11, tit. 1, cap. 7, et ex secunda collectione
libri 11, tit. 1, cap. 2, et post Concil. Lateranen.
parte viru, cap. 7, pluribus verbis invenies non
utrumque, sed caput quintum tantum. Antiquius est
Pelagii ad Sergium cancellarium rescriptum, quod
.pon reperi, sed refertur a Grat. 11, qu. 17. Adde
novellam Valentiniani et Marciani, Neminem exhibe-
ri, etc., ejusque interpretem Anianum, et constitut.
Valentiniani et Valentis 4, lib. i1, tit. 1, Cod. Theod.
et capitul. lib. vri, cap. 145 additis.

Si quis autem judicem, etc. Hxc etiam ut Felicis
verba refert [vo parte v, Cap. 448, et vi, cap. 531,
Decreti, ut Adriani, Anselm. lib. in, c. 88. Ante Feli-
cem eisdem verbis utitur Fabianus papa epist. 5 ex
qua est c. 22, Grat. 2, q. 6; aliis verbis Burch. lib. 1,
cap. 148, lvo iv, 12, 4 Panorm. et v, 261, Decreti.
Eisdem postea Sixtus IIl in epist. ad orientales epi-
Scopos cap. 59, Anselm. "1, 75. Vide infra c. 22, et
capitul. dist. cap. 145, adde Cornelii epist. 2.

Cap. VI. Si quis autem putaverit, etc. Hxc non jam
ex Felice in synodo Romana, sed ex Chalcedonensi
synodo generali cap. 9 sumpta sunt; et mihi non (it
verisimile hzc ita scripsisse Adrianum ut edita supt,
sed adjectis inscriptionibus, unde essent sumpta. Nam
cur Adrianus diceret Constantinopoli causas appella-
tionis esse tractandas, non in catholica Ecclesia Ro-
mana? Memini legisse in beati Greg. Registro lib. i1,
cap. δέ, epist. 52, ex qua est 11, qu. 1, c. 39, et 2, qu.
1, cap. 1, quod ex duabus epist. Greg. sumptum est
48, 51. Joanni cuidam defensori eunti in Hispaniam
dedisse indicem quarumdam constitutionum, quorum
verba inferuntur, ut iis uti posset cum in provinciam
veniret. Non dissimilis est h:ec nostra collectio, quam
pleniorem suspicor datam; scio missam etiam Me-
diomatricum antistiti, sed ad nos sine inscriptione

singulorum capitum pervenisse. Exstat boc caput .

. plenius apud Gratianum 11, q. 4, cap. 47, et Ivo
parte vi, cap. 560, Decreti; minus plene apud Grego-
rium IX, tit. De foro compet., cap. 1, et in prima col-
lectionelib. i, tit. 2, cap. 1, Burch. lib. ir, cap. 185,]vo
parte vi, cap. 228 Decreti. 'At Julius papa testatur 21
caput Nicsni concilii scriptum esse, ut penes uni-
versalis apostolicze Ecclesi: judicetur Jul. epist. 9,
cap. 4. Eisdem verbis Victor usus fuerat, epist. ἢ
ex qua est ὅ, T. 6, cap. 7, et Sixtus XI, epist. 4 ex
«qua est cap. 15, ejusdem, quie est quod Sixto inscri-
bitur, Victori Ivo 1v, 12, 2 Panorm. et ejusdem An-
Belmi lib. 11, cap. 9. Sixto libro eodem cap. 11.
Adriano libro n, cap. 88. Scio etiam in Chalced.
8ynodo, contradicentibus legatis Leonis pap:e, fuisse
secundum locum datum Constantinopolitano episcopo,
sed id nunquam Leo probavit; sed Gelasiusatque Ni-
colaus testantur, qui negant eum patriarcham esse,
sed Heraclez eum archiepiscopo subditum esse debere.
Praestat itur ut credamus nosÁdrianum Nics»nze
tius synodi verba quam Chalced. conscripsisse; cujus
etiam Chalced. exstat cap. 17 οἱ 18, quibusis honor de-
fertur Canstantinopolitano episcopo, et cum antiquiori
Constentinopolitano concilio cecumenico prius conces-
sum asserunt. Ex 17 cap. est qu:est. 2 cap. 1, Burch.
", 148, Anselm. v, 26, Ivo τι, tit. 1 Panorm. Ple-
nius idem Ivo refert parte ui, cap. 106 Decreti, cap.
9.Chalcedon. synodi verba refert Nicol. in epist. ad
Michaelem imperatorem : multus est in cjus inter-
pretatione, ex cujus verbis apud Gratian. Decreti
cap. 47 scribendum est primatem non primates, et
Grzce est, τὸν ἔξαρχαν τῆς διοικήσεως ; dura vero est
interpretatio, ut id ad solum Romanum pontificem

amas. . (42) Et Certe patiuntur. MAwsi,

ea 151 in additis.

AP. Vll. Accusationis ordinem, eic. Hzc verba
Eutychiani pap: sunt in alia synodo Roman. epist.
2. Ex ea est 2, qu. 8, cap. 5; Ivo non recte 1v, 1,
22 Panorm. Sixto adscribit; recte parte vri, cap.
$52, Decreti Eutychiano Anselm. Lucen. it, 88, ut
solet ex decretis Adriani papz. Ego suspicor ex con-
stit. ult. Honorii et Theodosii lib. ix, tit. 2 codicis
Justiniani, si tempora patiantur, sumpta hzc esse
omnia, aut eam constitutionem Eutychiani verbis
conscriptam fuisse. Eadem constit. exstat in cod.
Theodos. lib. ix, tit. 1, constitul. ult. Hujus capitis
verba sunt in Capitul. l. vi1, cap. 152 in additis, et
in aliis lib. vir, cap. 456.

Vinculum inscriptionis arripiat, etc. Eutychiani
et imperatorum verba sunt, de hac inscriptione
ante Eutychianum Fabianus epist 9 ex qua est 2,
qu. 5, cap. 5; pleniuslvo iv, /, 21 Panor. et par-

B te vi, cap. 524, Decreti, et Ansel. 11, 79, omnes ut

ex Fabiani verbis, sed Gratianus De ponit. dist. 4,
cap. 22, sic ait : Hinc etiam in canonibus : Si quis
iratus, etc., guod. Ant Demochares recte animad-
vertit. Post Eutychianum Damasus epist. 3 ex qua
est 6, qu. 4, cap. 2, male Contius Grat. nomen ad-
didit illis verbis : Inscriptio semper fiat ut talionem,
etc., usque ad verbum retineant ; esseque illa verba
Damasi docet Gratianus 1, qu. 5, cap. 2; Burch.
lib. xvi, cap. 58; Ivo. 1v, 1, 25, Panorm. et v,
948, Decreti. Aliis verbis de eadem re idem Dama-
sus epist. 6, ex qua est 5, qu:est. 9, cap. 8 ; Ivo v,
948, Decreti. Sixtus lll in epistola ad Orientis epi-
scopos, verba Fabiani repetit cap. 5 et 4, ex qua est
2, qu. 8, cap. 4. Etenim Gratianus Sixti nomea
ascripsit, at Burch. lib. xvi, c. 3, ex Conc. Arau-
scio cap. 4 ; lvo 1v, 7, 21 Panor. Fabiani nomen
relinet, ut antea dictum est. Hujus etiam inscri-
ptionis mentio fit in concilio Constantinop. cap. 6
Graco. Postremo ab Innocentio Ill in concilio gene-
rali Lateran. cap. 8, apud Greg. 1X, tit. De accusat.
c. 24. Vide cap. 48 hujus colleciionis et d. cap.
451 Capitul.

Cum calumniantes, eic H:ec etiam sunt. Fabiani,
Eutychiani, Damasi, et Sixti terii verba; adde
Clementem lib. n, cap. 46, De constitutionibus apost.
Vide infra cap. 48.

Car. VIII. Si quis clericus super quibuslibet, eic.
llis verbis principio Eleutherius papa est usus in
epistola ad ecclesias G.llie, mox Felix in epistola
1. Eadem verba Niceni concilii esse refert Julius
epist. 2, cap. 92; Grat. 3, qu. 6, cap. 17, Sixü
esse dicit ; [vo parte vi, cap. 518, Decreti Eleutheni,
et cap. 329 Felicis Ansel. n: lib. «xvii. cap. Eleu-
therii, cap. 88 Adriani. Vide infra cap. 33. Videm-
dus et. Cyprianus in epist. ad Cornelium papam,
cujus initium, Legi litteras tuas, [rater charissime,
pag. 4. Videntur autem esse hxc verba sumpta, si
tempora paterentur (a), ex verbis Aniani interpretis
novelle Valentiniani et Marciani : Neminem exái-
beri, etc. exstant etiain in c. lib. vni, cap. 144 in
additis.

Illi vero qui pulsatus est, etc. Prater suprascri-
ptos idem Cornelius ait epist. 2 hoc in Niczeno coa-
cilio decretum essc ; pr:eter Julium testatur Atha-
nasius et Alexandrina synodus im epist. ad Feli-
cem ll ; ipse Felix ad eosdem c. 19, cujus verba Grat.
refert, inscriptione omissa etiam in Antonianis edi-
tionibus 2, 4. 6, c. 16 ; Ansel. lib. 1, cap. 59 Fe-
lici papze recte ascribit. Sed addendus erat num. 2.
Vide infra cap. 50. Hzc quoque Aniani sunt (b), de
quo supra item cap. dist. cap. 144.

Cap. IX. Salvo Romanae Ecclesie, eic. Hsec ver-
ba, paucis exceptis, ter Grat. refert 5, q. 6,c. 16
ex synodo Rom. 5, q. 4, c. 2, them. 2, ex Adriano,
ct 9, q. 2, c. 9, ex synodo Constant. sunt. autem ex

(^) Recte. Ip.

4077

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTE.

1078

eadem secunda generali synodo c. 2 Grxcis, Latinis A bitat leges humanas rationi et honestati non repu-

exceptis illis verbis, salvo Romane Ecclesid in om-
nibus primatu, qux fortasse Adriani verba sunt. Án-
sel. lib. 111, cap. 88, ex decretis Adriani. Isidorus
in prologo Concil. Collectionis, verba Constantinop.
refert capitis, ut ostendat plura fuisse quam decem
capita Nic:eni concilii, illa tum verba, salvo Romana,
elc., non refert. Suspicor οἱ, Patres ex verbis capit.
v. concilii Nicxni hoc deduxisse, ex eo est apud
Gratianum 11, q. 5, c. 75, et d. 18, c. 5. Sed et ab
eodem Isidoro referuntur Innocentii pap: verba in
epistola ad Viciricium Rothomagensem episcopum,
quibus hoc ipsum videtur significare, Niceno con-
cilio statutum fuisse, ut cause et contentiones om-
nes in synodo provincie terminarentur. Referl In-
nocentii verba prz:eter Isidorum Grat. 4. 4,.cap. 17,
his tantum verbis ascriptis, Innocentius papa ; ideo
Demochares non addidit certum locum. Sic etiam
Anselmus lib. 11, cap. 53, sed exstat volum. 4 con-
cil. epist. 2, cap, ;. Contius recte attulit Isidori
locum, sed appellat cap. 25, quod nos 27. Varietas
oritur post cap. 9, nam c. 10 Contio est Gelas.
Christianis, etc., mibi 13. Ego addidi numeros no-
vell, et canonis Carthag., is omisit. Age vero, refe-
ramus antiquius decretum utroque concilio Niczno
et Constantinopolitano, aut ea Adriani verba, aut
ea qui» suspicabamur addita, tueamur. Legantur
Pii pontificis verba in calce epistole 2, 'de cetero,
salva iu omnibus | apostolica auctoritate, etc. Ante
Pium Anacletus, a bcato Petro presbyter consecra-
tus, in extrema epistola 1 ex qua est 2, 4. 6, cap.
$. Verba tum illa, coram patricio, mendose esse
suspicor, el pro eis, coram pr«aside, substituenda
esse facile credo. Multis enim szculis post Anacle-
tum patriciorum noinen pro magistratibus usurpa-
tum, fuit. Postremo hujus capitis verba, illis exce-
ptis inilio hujus capitis notatis, refert Capitul. lib.
VI, C. .

Car. X. Ultra provincia terminos, etc. De iis ver-
bis dictum est cap. 5, thein. 2, referuntur a Gratian.
post verba superioris capitis 5, 4. 6, cap. 16 ex syn-
odo Romana; nec dillitcemur esse ex synodo Ho-
mana F'licis episcoporum 70. Sed verba c, 9, que
junguntur, non sunt ex eadem sumpta, quamvis
Initium cap. 16 οἱ finis ejus synodi sint. Hujus
capitis verba referuntur dicto lib, v1, cap. 295
capitul.

Omnis accusatio, etc. Capitul. et Gratian. hxc
verba referunt post superiora 3, q. 6, cap. 16, et
in fine pro illis verbis, nisi prelatus sit, qui accusator,
Demochares recte substituit, nisi ad. sedem apostoli-
cam fuerit appellatum ; quxe verba habet Stephanus
papa epist. 2, et Grat. 5, q. 6, c. 4, nisi tantum, etc.
el Ivo iv, 5, 4 Panor. et Ausel. I, 74. eamdem ex-
ceplionem omissis verbis hujus thematis addidit
concilium Ni enum, et testatur Julius papa epist. 2,
cap. 31. Post illa verba, ultra provincia terminos, etc.,
verbur tantum tollendum est.

Car. Xl. Accusatienes et accwsatores, etc. [Ixvc
verba sunt concilii Niczeni, paucis, exceptis, cap. 25,
ut refert Julius papa epist. 2, c. 5; Ansel. iu, 20.
ldem Julius epist. 1, sed antiquiores pontifices cis
usi sunt, Telesphorus in epist. ad episcopos; Stepha-
Dus papa epist. 2 ex qua est 5, qu. ὃ, c. 8; lvo parte
vi, c. 215 ex Telesphoro, et cap. 317 Decreti ex
Stephano. Anselmus lib. i1, cap. 15, ex Telesphoro
cap. 18, ex Stephano cap. 88, ex Decretis Adriani, ut

gnantes esse amplectendas, przesertim ubi vel publi-
cx consulunt utilitati, vel ecclesiastice dignitatis
auctoritatem defendunt, ac pro adminiculo tuentur? »
Addamus Eutychianum in synodo Romana epist. 9.
Post concilium Nic»num prxter Julium et Damasum
videndus Damaso antiquior Felix ll in ep. ad Athan.
et Alexandrin. synodum cap. 7, et 9, et 14 ex quo
14 cap. est 3, 4. 5, cap. 11, Anselm. ii, 62, et toti-
dem pene verbis cap. 2 est concil. Carthag. vii Afri-
cani cap. 96 Latinis, Grazcis Carthag. cap. 150 sive
129, ex quo pars refertur a Gratiano 4, qu. 4, cap.
4, et, 4, qu. 6, cap. 2, et Ivo iv, 7, 19 Panor. et xiv,
69, etxvr, 64, Decreti, et Ansel. 17i, lib. cap. ult. So-
lus Rabanus in l. Peeniten. c. 1, c. 96 concilii Afri-
cani rectius cxteris attulit. Ad extremum afferamus
Symmachum papam in synodo Romana iv et pro eo-
dem Symmacho Ennodii libellum, qui hoc Cartha-

in. concilii caput recitat. Hzec denique verba refert

p Isidorus in przfatione collectionis conciliorum ; sed,

ut verum fatear, non eisdem verbis quisquam, quod
meminerim, quibus Adrianus utitur. Postea reperi
eadem 1l. vii, capitul. c. 207, et initium tantum ca-
nonis 108, et in additis ipsis cap. 148.

Quia indignum est superiores pati, etc. Hec etiam
verba refert. Grat. 5, qu. 5, ep 7, ex synodo Ro-
mana sub Adriano. Anselmus lib. 1i, cap. 88, ex de-
cretis Adriani ; eorum sententia Niczni conc. esse di-
citur c. 66, ut refert Julius epist. 2, c. 28, et c. 36,
sed a Petro dimanasse hoc Clemens testatur epist.
4, ex qua est 6, qu. 1, c. 5, plenius relatum ab An-
selm. 11, 1. Idem decretum est Zephyrini epist. 1,
ex qua est 2, qu. 7, cap. 11, licet pro majorum in
conciliis sit summorum, ut etiam habet Anselm. ui,
58. Adde Sixtum II epist. 2, Felicem epist. 1, et
Julium suprascriptum epist. 1; sed fatebor id quo-
que, quod ante paulo dixi: Adriani verba me non
reperisse ab aliis prius conscripta, sed sententiam

C eamdem. Vide infra cap. 19, infin. Vide infra cap.
c .

Car. XII. Prudentissime, | justissimeque Nicena
sive. Africana decreta, etc. Ne hxc quidem verba
aliquem usurpasse ante Adrianum legi, sententia
multis in locis expressa, et ex Niczna synodo mul-
ta retulimus, quibus confirmatur in provincia esse
a synodo causas retractandas et peragendas ; ex
Africanis decretis cap. 5 eadem confirmantur. Post
hzc scripta, incidi in cpist. Africani concilii ad Co-
lestinum papàm, in qua hxc verba sunt, paucis
immutatis ; eadem Grxce exstat c. 158 concil. Car-
(bag. Eadem sunt in Capitul. lib. vi, cap. 287.

d concilium sum provincie vel etiam | universale
provocare. Hxc verba sunt epist. Africani concil. ad
Coelestinum ; eadem sententia est Milevitani conc.
c. 99, Africani 92, Latinis 196, vel 198 Grecis, ex
gro est apud Grat. 2, q. 6, c. 53, et 11, qu. 5, c.

ἃς in quibus illa verba : et interea quidquid definiant
adhibiti ab eis ex consensu suorum episcoporum. Fi-
niant pro definiant, est in libris conciliorum, et, pro
ex consensu episcopi eos. Sed Grece cst : kai τὰ μεταξὺ
ποῦ τὰν περατώσωσιν τῶν παρ᾽ αὐτοῦν (sic) γατὰ συναί-
γεσιν τῶν ἰδίων αὐτοῦν (sic) ἐπισχόπων προσλαμδανόμε -
vot. In veteri libro est, xai μεταξὺ, omis-o articulo τό,
sed ego eum retinco, Latina cum Grxcis conjungens,
ut verbum finiant ex Grzco περατώσωσιν magis pla-
cet, ex consensu, e cum consensu placet. Sed ex
quoque retineo, ep:scopi eos deleo, verbum ezhibiti

Grat. ὅ, q.5, cap. 7, ex synodo Romana habita sub non est par Greco verlo, quod magis acceptos εἰ

Adriano papa. Demochares addidit et Damasi epist
9 ad Stephanum non male, sed ante eum et Nicenum
concilium. Eusebius papa ep. 1 refert a tempore apo-
stolorum hoc esseservatum. Ex ea sumptum est 5,qu.
9, cap. 5. Plenus apud Anselm. lib. 111, cap. 16. Eadem
sententia est Clementis Petri discipuli et successoris
epist. 1,ex qua est 6 quist. 4, cap. 5, plenius apud
Anselm. lib. n1, cap. 1, οἱ Callistus papa epist. 2,
cujus rationem addere. visum est : « Quis. enim du-

electos significat. Sic autem intelligo electos. ex vici-
nis episcopis judicare, cum consensu autem partis
utriusque eligi, sive ex consensu episcopi, a quo

rovocatur, eligi a reo, qui provocavit aliquos qui
Judicarent. Neque cnim omnes judicabant, sed erat
certus numerus eorum constitutus, ut c. 11 Carth.
rex quo. est 15, 4. 7, c. 5, falso ex concilio Ága-
thensi primo, etiam in Antonianis editionibus in-
scripto, ct cap. 10 Carth. 1 ex quo est c. 4 apud

1019

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1030

Gratianum ejusdem quastionis, et 5, 4. 8, c. ult. A Clementis testimonio utitur enm collegis suis, quaim-

falso inscriptum ex concil. Carthag. i1 quod recte
Democbares edidit Burch. 1, 149, ex conci .Carthag.
c. 19, et Ivo v, 262, Decreti, et Anselmus 1n, 42.
Adde c. 4 concilii Carthag. im, ex quo est 15, 64.
1, c. 5, falso inscriptum ex Carthagin. iv, Burch.
u, 205, ex concil. Carthagin. c. 20, et Ivo vr, 280
Decreti, licet in margine scriptum sit, Ex Carthag.
2, c. 8. credo voluisse c. 10, de quo supra, referre.
Graci ut Burch. lvo et. Anselm. Carthag. c. 12, 14
et 90. Sic etiain Triburien: concil. c. 10, et Crescon.
c. 212, que de ultramarina appellatione dicebantur.
Grat. exceptione addita temperavit 2, q. 6, c. 34,
nisi forte Romanam sedem appellaverint. Ea ex-
ceptio in Africanis conciliis non est : improbatam
fuisse ab Innocentio significare videtur c. 61 Afri-
cani, sed additur non facile, hoc est, non crebro,
sed ex magna causa. Tamen hzc qus sub Aurelio
Carthaginensi scripta sunt, improbata esse videntur
tempore Bonifacii ll. Videnda ejus (a) epist. ad Eu-
lalium Alexandrinum episcopuin. Cresconius c. 982,
et non appellentur nisi Africana concilia ex conci-
lio Carthag. tit. 95, de appellatione ad majus con-
cilium. Exstat c. 12 Antiocheni concilii, ex quo est
22, q. ὃ, c. 1, et a Martino Bracar. aliis verbis edi-
tum c. 959, non ex concilio Martini papa, ut edidit
Gratianus c. 5 ejusdem qu:estionis, qui perpetuus
error Gratiani ab aliis notatus est, videndus est
etiam c. 6Grxecus textus Constantinopolitani concilii.

Car. XIII. Placuit episcopos ejectos, etc. Hac de
re dictum est c. 6, them. 5; verba ipsa sumpta esse
videntur ex epist. 2 Zephirini. ex qua est 2, q. 2,
c. ult. Ivo latius lib. 1v, tit. 6, cap. 1 et 2 Panorm.
el ex epist. 3 Damasi, ex qua sumit quxdam Burch.
lib. 1, c. 155, et Ivo parte v, cap. 265, Decreti. Vox
placuit omittitur : c:etera sunt libri vi, c. 287 Capi-
tul. et lib. vit, c. 129 in additis.

Car. XIV. Nullus metropolitanus, ctc. Origo hu-
jus decreti ex apostolorum cap. 54 Grocis, Latinis
99 sumitur. Nic:zno concilio idem statutum fuisse
cap. 91 et 61 testatur Julius papa epist. 2, c. 14 et
c. 25. Idem dici videtur cap. 9 concilii Antiocheni,
ex quo esL 9, q. 5, c. 7, et apud Martinum Bracar.
c. 4, ex-quo est cap. 1 ejusdem quzst. Pontifices
quoque veieres cadem constituisse dicuntur. Hygi-
nius epist. 1 ex qua est 9, q. 3,c. 4. Burchar. 1,
65, Ivo v, 174, et xiv, 12, Decreti, qui ex epist. Cal-
listi papz. Est autem epist. 9 ad episcopos (8118,
ex qua est 9, q. 2, c. 7, Burchar. 1, 66, lvo 1v, 4,9
Panorm. et v, 100 ct 101, Decreti. Ante Callistum
Anicetus in epistola ad Gallix: eiiam episcopos, ex
qua est 9, q. 5, c. 95 et 6, Burchar. 1, 653, lvo iv, 4,
1 Panorm. et v, 54, Decreti. Post hos verha Callisti
repetit Lucius papa ad episcopos Gallix et Hispanize,
^t hujus capitis veroa fere eadem conscribit. Vide
infra cap. 45. Exstat hoc. etiam caput in cap. lib.
vit, cap. 146 ; in additis pars etiam hzec. exstat lib.
vii, cap. 100.

C

vis Clementis verba ubi sint ignoremus. Exst^t
apud Grat. 5, q. 4, c. 2, et Ivo. iv, 7,8 Panor.
Secundus Pius ep. 1 ex qua est 6, q. 1, c. 9, Ivo iv,
5,7 Panor. et 5, 2435 Decreti, et 5, 4. 4, c. 5. Ter-
tius Callistus, cnjus verba h:zec esse videntur ab Adria-
no relata epist. 2 ad episcopos Gallix, ex qua est 9,
4 1, c. 18 ; Burchar. lib. 1, c. 174, {νο iv, 7, 5, ex

elicis epist. 2 de qua supra c. 5, them. 5; idem
lvo parte v, c. 289 Decreti. Ex hac epistola Callisti,
cujus etiam verba sunt c. 96 concil. Carthag. w
repelita, non omnia tamen ea qux apud Grat. ex-
stant. Quartus Pontianus ep. 2 cujus est 5, q. 5,
c. 4, mendose editum, rectius Ansel. lib. rn, c. 16,
rcfert. Quintus Fabianus ep. 1, quam in synodo
Romana edidisse videtur, ex qua est 5, 4. 4, c. 7,
multo latius scriptum ab Anselm. Lucen. lib. mi,
c. 7; idem Fabianus epist. 2, et latius epist. 3, cu-
jus verba hzc ipsa sunt ab Adriano relata, paucis
exceptis. Eademque verba repetit Sixtus Ill in epist.
ad Orientales c. 2, cujus verba refert Anselm.
lib. i1, cap. 75. Ante Sixtum Stephanus epist. 3
multa ex iis repetit. Mox Felix lL epist. 1, c. 11,

ui testatur esse hoc ex Niczno concilio. Postremus

elagius II, epist. 5, cujus est 5, q. 5 c. 6, Anselm.
lib. 111, c. 59. Sed et generalis synodus exstat Con-
stantinopolitana c. 6 Grzece, cajus pars refertur a Ni-
colao papa Ilf, epist. ad Mich. imperat. ex qua est 4,
q. 1, c. ult. lvo iv, 7, 20 Panorm. et xiv, 70 Decreti.
ltem synodus Chalcedon. c. 21 ex quo est 2, q. 7,
c. 49; Anselm. lib. 11, cap. 114 sive 115. Postremo
videatur Clemens lib. vui, c. 46, 47 οἱ 53 constitut.
apost.

Nec viles persona, etc. Hac de re Anaclet. ep. 8
unde est 2, 4. 7, c. 15, lvo iv, 7, 6 Panor. et v,
253 Decreti; Ansel. ni, 51. Deusdedit cap. 4 non-
vulla refert. Evaristus quoque ep. 2 ex qua est 92,
q. 7, c. 15; lvo 1v, 5, 8 Panor. et plenius parte v,
cap. 210 Decreti, et Anselm. lib. 11, c. 12. Cal-
listus. Fabianus et Sixtus lll ubi supra. Ansel
nm, 15,

Cap. XVII. Ii qui in aliquibus criminibus, etc. Hzc
Fabiani pap: sunt epist. 5, et Sixti llI in epist. ad
orientales episcopos cap. 2, Anselm. mr, 75. De
eadem re alii permulti conscripserunt. Principio Cle-
mens ep. 1, qui Petri magistri verba refert, ex qua
est 6, q. 1, c. 1, Anselm. n1, c. 1. Clementi proxi-
mus Anacletus epist. 2 ex qua est 2, q. 7, cap. 15,
et 6, q. 1, cap. 1. Tertius Callistus epist. 1 ex qua
est 2, q. 7, cap. 18. Quartus Pontianus epist. 4 et 2.
Quintus Fabianus epist. 14 ex qua est 6, q. 1, cap. 4,
eL epist. 2 ex qua est caput 3 ejusdem quaestionis.
Sextus Eutychianus epist. 2 in synodo Romana, ex
qua lvo parte vi, cap. 3532 et 535, Decreti plura sum-
psit quam Gratianus 2, q. 8, c. 3, et 5, q. 4, cap. 1t.
Add. lvo 1v, 8, 8 Panorm. Anselmus in, 25. i-
mus Eusebius epist. 3 cum synodo ex qua est 3,
q. 5, c. 9, sed Burchar. lib. xix, c. 4 ex concilio

Nec reliquorum aliquis episcoporum, eic. Confir- D apud Theodonis villam c. 5, at Ansel. mi, 19 ex

matur hiec sententia verbis concilii Carthaginen-
sis 1v, c. 25, ex quo est 15, q. 7, c. 6, Burch. lib. 1,
c. 1414, lvo parte v, c. 214 Decreti. ]tem sententia
est non dissimilis concil. lispalen. n, c. 6, ex quo
sunt c. 14, et c. ult. 15, 4. 7, non recte a Demo-
chare edita, et a Contio itidem connivente. Adde ex
Nicolai epist. ad Mich. imper. c. 8, d. 21, in quo
prestolandum pro postulandum mutari potest, aut
ut varia lectio scribit. Vide capitul. d. c. 146.

Car. XV. Primo semper vita, etc. Hac de re dictum
est c. 4. H:ec verba esse videntur. Stephaui papse
epist. 2, ei Felicis I1 epist. 1, c. 15. Videndus Cle-
ujeas lib. it, c. 41 Constit. apostolorum.

Car. XVI. Ji qui non sunt bon: conversationis, etc.
Multorum ponti'icum est iis (e rebus decretum. Pri-
mus Anacletus laudandus es: epist. 4, qui etiam
— NNNM

— —Q

&0 Falsa est. Mae.

Eusebio. Octavus Julius ex epist. 2, c. 53 ex qua est
c. 10 ejusdem qu. Anselm. i1, 21 : est autem id ex
Niczno concilio sumptum, ut Julius affirmat. Nonus
Felix Il in epistola ad Athanasium et Alexandrinam
synodum c. 14, ex qua est 5, q. 5, c. 11, Ansel. ni,
62, idem Felix c. 15 ejusdem epist. Postremus Pe-
lacius n epist. 5, cujus verba plenius in conciliorum
li;ris sunt, quam apud Gratianum 3, 4. 5, c. 6, sed
Ansel. mi, 59 latius retulit. De eadem re exstat c.
6 concilii Carthaginensis 11. Vide infra c. 63.

Cap. XVII. Nullus cpiscopus alterius parochicnum,
etc. Hxc verha sunt Niczeni (h:ec eadem verba sunt
cap. 14 Magunt. concilii sub Arnulfo et lib. vii, cap.
203 capitul. et in additis cap. 149) concilij cap. 36:
attestatur Julius papa epist. 2, cap. 6, sed deside-
rantur hxc verba post verbum judicare, salva tum in
omnibus apostolica auctoritate. Exstat quoque de ca-
dem re coput 16 Nieni concilii Grece et Latine, ex

1081

CAPITULA ΑΒ ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTAE.

4(82

quo est distinct. 71 , cap. 3, Burchar. lib. 1, cap. A bis δῦ, lib. iv, tit. 14, Cod. Theodos. hujus them.

109, Ivo parte v, cap. 211 Decreti : nec dissimile est
cap. 35 Grecis, Latinis 36 apostolorum. Callistus
popa epist. 2 latius, ex qua sunt tria Gratiani capita
9, q. 2, Burchar. lib. ti, cap. 39, et [vo parte vi, cap.
410, Decreti, ex decretis Adriani pap: cap. 15, lvo
parte v, cap. 100 et 101, et parte xiv, cap. 72 De-
creti, ex Callisti epist. Anselm vi, cap. 118, ex epist.
Sixti omnibus episcopis cap. 119 et cap. 120 ex Ce-
lestino. Gregorius IX sub titulo De parochiis, cap. 5,
Adriano pap: ascripsit, ut Bernard. Papien. 1 collect.
decretal. lib. nt, tit. 25, cap. 5. Quod autem An-
selm. Lucensis attulit ex Sixto, nos invenimus in
epist. Sixti Minoris 2 ad episcopos Hispaniarum,
cujus magna pars totidem verbis repetita est nomine
Felicis IV ad omnes episcopos. Addamus Siricium
papam in epist. 4, cap. 6, et. similem Innocentii
epist. 2, cap. 7, qui refert hanc fuisse Nic:eni con-
cilii sententiam. Ex hoc cap. sumpsit Gratianus cap.
9, distinct. 71, Ivo ui, ὃ, 75 Panorm. idein multis
conciliis proditum est, Antiocheno c. 15 et 21 ex
uibus sunt 9, 4. 2, c. 6 et 7. Burch. lib. 1, 71 et
108, ]vo parte v, cap. 176 et 210 ex alia versione.
Sardicensi cap. 15 Grecis, Latinis 18 et 19 apud
Gratianum d. 71, c. 1. Ilujus Sardicensis canonis
mentio fit c. 5 concil. Carthag. 1 et concilii Tribu-
riensis c. 28, Aquisgranensis c. 55, Constantinop.
cecumenico c. 9, Grx:ecis 2, et 5 Latinis. Ex quibus
est 9, q. 2, c. 8et 9. Chalcedonensi etiam generali
c. 20 ex quo est distinct. 71, c. 4, et ex Anselmi alia
editione lib. vir, c. 97, apud quem non male quod
Grat. ait, Alterius civitatis ecclesiis ordinari, legimus,
in alterius civitatis ecclesia statutos fieri , quod etiam
est in Triburiensi concilio c. 28. M» ἐξεῖναι sic ἄλλης
πόλεως τάττεσθαι ἐχχλησίαν, hoc constitui appellatur
21, q. 2, c. 1, quod non ex vn synodo est, sed Con-
s:anünopolitana vi, c. 17, apud Graecos, apud quos
plura verba ejusdem canonis exstant, et pro constitui
est, ἐν ἑτέρᾳ τάττεσθαι ἐκχλησία. Hactenus Grzci.
Hispanas synodos de eadem re laudamus. γα] δι Ἰηὶ
concilii c. 6 non solum alienum clericum ordinari
vetat, sed ut localem futurum se pro'nittat, jubet.
Sic enim residentem appellat. Bracaren. 1, c. 96,
idem de ordinibus statuit. Addamus ex aliis provin-
ciis Ecleusis c. 6, Arvernensis c. 10, Cabilon. c. 13,
Aquisgran. c. 45 quo referuntur verba Nic:eui con-
cilii c. 16, Arausicani 1 cap. 8 et 9, Veneti c. 10,
Aurelianensis 11 cap. 45. Adde hujus collectionis
cap. 98, et quod hujus capitis esse pars videatur.
Post h:ee seripta. invenimus concilii Chalcedonensis
cap. ὅ actionis sext, ex quo emanavit cap. 20 ejus-
dem concilii. « Clericos, iuquit, in ecclesia constitu-
tos non licere alterius civitatis ecclesi deputari,
sed manere illic, in qua ministrare deputati sunt » :
κληριχοὺς εἰς ἐχχλησίας συντελοῖντας μὴ ἐξεῖναι εἰς ἄλ-
n; πολεως τάττεσθαι ἐχχλησίαν, ἀλλὰ στέργην ἐν ἡ λει-
τουργεῖν ἐξ ἀρχῆς ἠξιώθησαν. θυ verba sunt cap.
90 Grxci, in quo additur tantum, καθὼς ἤδη ὡρίσαμεν,
propter dictum tertium caput. 00M
Nullum alterius judicis , nisi sui sententia teneri,
etc. Praeter Nicni capitis 26 verba, refert Julius ex
eadem synodo cap. 34 ejusdem epist. 2. Item Cal-
I:stus dicta epist. 9. Sixtus Il dict. epist. 2. Ante Cal-
listum Zephyrinus epist. 1. Post Callistum Fabianus
epist. 5 ex qua est qu. 6, cap. 3. Totidem verbis
Sixtus HI cap. 5 epist. ad Orientis episcopos ; et ante
Sixtum Eusebius epist. 5, ab apostolis et eorum suc-
cessoribus id esse constitutum ait, cujus verba refert
Durch. lib. 1, cap. 105, et Ivo parte v, cap. 215 De-
ereli. Eorum pontificum verba nescio quomodo in
eonstitut. Gratiani el aliorum imperatorum leguntur
lib. vi, tit. 48, cap. ult. Codic. Justin. quo Zephy-
rinus est multis seculis antiquior (fuit enim Severi
imperatoris tempore) legibus s:culi ait fuisse con-
sututum. Eamdem refert totam aperte Greg. lib. r1,
c. 94, epist. 52 registri. Aniani verbis vid.ntur no-
stri delectati, xut Auianus nostrorum pontificum ver-

C

verbis utitur. Eadem verba sunt cap. 14 Magunt.
sub Arnulfo, et lib, vir. cap. 508 Capitul.

Ca». XIX. Peregrina judicia, etc., Hzc etiam verba
Nicmni concilii sunt cap. 53, ut refert Julius dicta
epist. 2, cap. 16, sed exstant aliorum pontificum
Romanorum de eadem re constitutiones , ut Hygini
epist. 1, Fabiani epist. 5, et totidem verbis Sixti ter-
üi epist. singularis cap. 5 ex qua est 5, quzst. 6,
cap. 12, quamvis Sixti pap: solum nomen habeat.
Burch. lib. 1, cap. 147, ex Fabiani epist. et Ivo,
parte v, cap. 260 Decreti, sed parte v, cap. 248, et
vi, cap. 3351, ex epist. Felicis 1 ad episcopos Gallix,

secunda est synodo Romano conscripta, de qua

iximus cap. 5, Anselm. in, 75, ex Sixti epist. om-
nibus Orientalibus. Hoc idem repetitur decretum ab
Eusebio papa, epist. 5, quasi ab apostolis et succe-
soribus constitutum, Burch. 1, 165, 1vo v, 275, De-
creti. Videnda Valentiniani et aliorum constitutio 5
sive 10, tit. 1, lib. ix Cod. Theodosiani. Exstant ea-
dem verba lib. vii, cap. 509 Capitul., et in additis
en 145.

AP. XX. Nullus episcopus extra suam provinciam,
etc. Hxc sunt concilii Niczeni verba cap. 54, ut refert
Julius epist. 2, cap. 17; initio tamen sunt hxc
verba : Salva apostolice Ecclesie auctoritate , sine
his Burch. verbis lib. 1, cap. 170, lvo parte v, c.
280 Decreti ex Julii epist. et Anselm. lib. in, cap.
88, ex Adriani decretis. Hac de re multa a nobis su-
pm δορί sunt. llujus capitis verba sunt in Capit.
ib. 314.

Cap. XXI. Placuit ut nullus servus, etc. Initium
hujus capitis multis pontificum decretis probatur.
Sed ex Felice minore ad Athanasium cap. 14 videtur
sumptum, qui ex Nic:eno concilio manasse testatur.
Ex Felice Grat. 5, q. 5, c. 11, et Anselm. lib. ri,
cap. 62. Eadem est sententia concilii Carthag. vii
cap. 2, cujus pars refertur a Grat. 4, 4. 1, cap. 1.
Grxcis est cap. 150 sive 199, Latinis Africani con-
cilii c. 96, Ivo xvi parte, cap. 64, Decreti. Plenius
Rabanus cap. 4 penitentium. C:tera χα Grat. re-
fert sunt ex cap. 1 ejusdem Carthag. concilii vi
sive Africani, 95 Latinis, Grzcis c. 119 sive 178,
lvo iv. 7, 19 Panorm. et xiv, 69, Decreti. De libertis
tantum prohibendis, Toletani 1v c. 67 et 75 statutum
est. De infamibus Clemens papa epist. 1 ex qua est
6, q. 1, c. 5, Anselm. n1, cap. 1. Item Pontianus
papa epist. 1 deservis, sive non ingenuis. Fabian.
epist. 2 ex apostolorum sive successorum constitu-
tionibus, et epist. 3, et totidem verbis Sixtus Ill
epist. sing. cap. 2, De servis libertis, et infamibus

tephanus papa epist. 2 ex qua est 5, 1 9, C. 8;
Anselm. lib. m, cap. 18, idemque epist. 1 latius de
infamibus, et c:xteris breviter, ex qua sumpsit Grat.

1, cap. 17; Burch. lib. 1, c. 175 ; lvo iv, 7,

6, q.
- 14 Panormr et v, 291, Decreti ; Anselm. in, 5. De

infamibus Felix cum 70 episcopis epist. 2, et Euty-
ehianus in synodo epist. 2 ex qua est ὅ, 4. 4, cap.

D 41; ivo iv, 88 Panorm. Anselm. in, 25. Addo Euse-

bium epist. 1, et epist. 5, ex qua sumptum est 5, qu.
9, cap. 9; Anselm. lib. 11, cap. 19, Silvestrum in
synodo lomana, ex qua est 2, 4. 4, cap. 2; Ivo iv,
8, 7 Panorm. et vi, 554 Decreti. Julius quoque papa
idem de infamibus et aliis in Niczena synodo statutum
esse ait epist. 2, cap. 33 ex quo est 3, qu. 5, c. 10.
Ansel. ni, c. 21. De eisdem Damasus epist. 3 ex
qua sumpsit Grat. 2, q. 7, cap. 39 et δὲ ; plenius.
Burch. 1, 172; lvo iv, 8, 4 Panorm. et v, 290 De-
creti. Pelagius ll epist. 5 ex qua est 5, q. 5. c. 6 ;
plenius Anselm. 1. i1, c. 59, vide in Capitul. lib. vui,
c.

Omnes vero infames , eic. Adrianus papa apud
Grat. 6, q. 4, cap. 1; Anselm. ni, 88, ex decretis
Adriani pap:. Multa hac de re Callistus epist. 1,
Fabianus epist. 1 et 2, ex quibus sunt 6, qu. 1, cap.
2 et 5. Eusclius epist. 1 οἱ 2, et alii supra rc-
lati.

1085

Et omnes qui culpis exigentibus,
nus ait epist. 2, unde Grat. 2, qu. 7, cap. 38; ple-
nius multo Anselm. lib. ru, cap. 15 ; item Damasus
epist. 2, ex qua sunt 2, qu. 7, cap. 39 et 51, de qui-
bus supra.

Quoniam sicut majores, etc. Hac de re dictum est
supra eps 11.

Cap. XXII. Placuu ut nullus episcopus, etc. Hac
etiam de re multa scripta sunt cap. 5, them. 7. Vi-
dendus Marcellus epist. 2 ex qua est 5, qu. 9, cap. 5,
et Damasus ep. 3 ex qua sunt 5, qu. 9. cap. 6 et 7,
cujus verba sunt ex conciliis mutanda ; mendosum
enim est etiam in Antonianis editionibus, nec extra
patriam fiat provineie, etc., sed scribendum est, nec
extra propriam fiat provinciam. lvo recte parte vi,
cap. 347 Decreti ; idem Damasus epist. 6 ex qua est
cap. 8. Gratianus qu. Ivo vi, 548 Decreti. Verba ipsa
Adriani adhuc alibi non inveni, pr:zeter Ansel. 111, 88,
sed et Julius epist. 2, c. 51, hoc ipsum recitavit, for-
tasse ex Nicena synodo.

Car. XXIII. Si episcopus accusatus appellaverit, etc.
Fabiani sunt hzc epist. 5, Sixti Ill epist. unic. cap.
5. Idem videtur Nicxna synodus decrevisse, cap. 51,
ut refert Julius papa epist. 2, cap. 10 ; est in Capit.
lib. vii, cap. 155 in additis, et in prioribus lib. vir,

cap. 515.

Cap. XXIV. Si quis episcopus, presbyter, etc. Hxc
Caii pap:xe sunt epist. 4, ex qua est pars qu:edam 2,
quzst. 7, cap. 75, plene refertur ab Ansel. Lucen:.
lib. im, cap. 45. Imperfecte 3b [vone Carnot. lib.
yv, tit. 7, cap. 14 Panorm. Sunt eadem verba a Sixto
Ill, repetita cap. 5, d. epist. apud Grat. ex synodo
Romana 2, quzst. 7, cap. 50. Mendose autem editum
id est, licet recte Demochares addidit Sixti lil men-
tionem, sed non recte omissum est verbum presbyter,
post verbum episcopus. Contius Democharem est se-
cutus , ut solet. Hic postea verba invenimus in
constit. 41 Honorii et Theodosii lib. xvi, tit. 9. Cod.
Theodos., quomodo ᾿ς in pontificias constitutiones
inserta sint ignoramus. Sunt etiam hxec verba in Ca-
pitul. lib. vii, cap. 438. .

Si quis vero hujusmodi, etc. Adde proter supra
scripta, Stephani pap: epist. 1 ex qua est 6, quzst.
2, cap. 17, de quo dictum est cap. 19. Vide concilii
Eliberitani cap. 75, Arelat. 1 capit. 14, Arelat. i1
cap. 24, in quo refertur magne synodi decretum,
hoc est, Niceni concilii, ex quo est 5, qu:est. 10.
cap. 2. Vide Brachar. nu cap. 8, ex quo est 2, 4. 4,
cap. 1. Burch. τι 202, lvo. 1v, 8, 15 Panorm. et vi,
2/16, Decreti. De pena tulionis dictum est supra c. 7.
Vide cp. 38.

Car. XXV. Nullus archiepiscoporum, nisi qui pri-
mas, etc. Hxc sententia est concilii Niczeni cap. 47, ut
refert Julius papa epist. 2, cap. 19, sed et primates
fuisse in eodem concilio distinctos et enumeratos te-
stantur Athanasius et Alexandrina synodus in epist. ad
Felicem Il, idemque Felix ad eosdem cap. 12. Refert
etiam Burch. lib. 1, cap. 165 et Ivo parte v, c. 273,
Decreti. Exstant hodie cap. 6 et 7 concil. Niczni,
quibus patriarchis videtur honos habitus, Romano,
Alexandrino, Antiocheno, et Hierosolymitano. Ex iig
apud Grat. dist. 65, cap. 6et 7, Anselm. lib. 1v, cap.
4, videtur cap. 6 interpretatio in Cbalced. synodi
actione 16, sed antiquior mentio exstat in Clementis
et Anacleti epistolis, quibus mira quxdam referuntur
mihi valde ignota , fuisse aliquando apud ethnicos
archiflamines, sive primos flamines, et primos quos-
dam efis doctores. Sic enim est in epist. 1 Clemen-
tis ad Jacobum fratrem Domini, et in eisdem urbi-
bus, a Petro apostolo accepisse, ut primates vel pa-
trtarche constituerentur episcoporum. Αἱ in quibus
alii minores archiflamines essent, illic archiepiscopos
constitui ; in singulis aliis urbibus singulos episco-
pos. Hec Grat. dist. 80, cap. 2, Burchard. lib. 1,
cap. 155, et Anselm. libro vi, cap. 105. Nec minor
nascitur admiratio ex verbis Anacleti cpist. 2: « Pro-
ΘΟΕ inulto ante Christi adventum tenipore divis

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI
etc. Hoc Fabia- A maxima ex parte, » etc., in cap. sunt provinciarum,

1081

uhi dudum primates legis szculi erant, etc., qui ad
aulam imperatoris vel regum confugere non poterant,
etc., patriarchas vel primates esse jusserunt. Reliqua
metropolitana: civitates, qux& minores Judices habe-
bant, licet majores comitibus sive comitatibus essent,
haberent metropolitanos suos, eic., patriarchas vel
primates esse Jusserunt. Huc etiam refert Grat.
dist. 99, cap. 14, Auselmus lib. vi, cap. 106, 1vo iv,
3, 1 Panorm. et v, 53. Decreti. [dem Anacletus, epist.
9 tomum se ait hac de re conscripsisse, in quo enu-
merat primas civitates qu: a sanctis apostolis et a
beato Clemente, siveab ipso primates przedicato-es
acceperant. Mox in communi nomine gentium et
Christianorum in his rebus refert. Mox de tribus pri-
mis sedibus, sive ecclesiis, Romana, Alexandrina, et
Antiochena, notiora conscripsit. In his omnibus

aut subdititia sunt, aut ita obscura ut nullam utilita-
tem afferant, in ea sententia sum, ut cupiam ex Gra-
tiani Decreto tolli, ut alia pleraque, qux» magis lecto:
res perturbant quam docent. Multorum enim capitum
lectione in eo lib. non relevamur, sed oneramur, qui-
bus facile carere potuimus. Sed nos caetera perse-
quamur. Ex hac tertia Anacleti epist. Grat. tum alia,
tum c. 2, sumpsit dist. 22. Latius, qua de re agimus,
Wurch. lib. 1, cap. 159 et 178, et Ivo parte v, ca
269 Decreti. Tertius hac de re constituit Ánicetus in
epist. ad Ecclesias Galli», ex qua est 99, dist. cap.
2, Ivo ιν, 4, 1 Panor. et v, 54, Decreti. Quartus Ste-
phanus epist. 2, hic Lucinus nesco quomodo appella-
tur a Grat. dist. 80, cap. 1. Demochares recte erro-
rem notavit. Anselm. lib. vi, cap. 109 Lucium ap-
pellat. Vide etiam in Capitul. lib. vii, cap. 439.

Áut princeps sacerdotum , aut summus sacerdos,
etc. Hxc sunt ex concil. Carthag. i1 c. 26, Africani
c. 6 Latinis, Grzcis cap. 39 ex quo est apud Grat.
dist. 99, cap. 3. Burch. lib. 1, cap. 35; Ivo parte
i, cap. 97, Decreti. Cresconius cap. 953 refertex

C Carthag. tit. 6.

Cap. XXVI. Judicantem oportet cuncta rimari, eic.
Hzc verba sunt Eleutheri in epist. ad ecclesias Gal-
lie, ex qua est 30, q. 5, cap. ult. Burch. lib. xw,
cap. 90, lvo iv, 9, $5, et iv, 11 12 οἱ 15 Panorm. ;
idem plenius parte v1, cap. 516 et 517, Decreti. Toti-
dem verbis Julius epist. 2, cap. 31. Vide pulchram
admonitionem Clementis lib. n, cap. 41 constit.
apost. et Evaristum epist. 2, ex qua est 2, q. 1, cap.
20 ; Burch. lib. it, cap. ix ; Ivo 1v Panor. Postea in-
veni hiec. esse Constaatiui verba in constit. 4, lib.
ii, tit. 18, Cod. Theodos. ex qua est c. 9, lib. 1,
titul. 1, Cod. Justin. eadem exstant in Cap. lib. v,
cap. 246.

Cap. XXVII. Sunt. nonnulli qui indiscussos, ete.
Exstant hec l. vij, cap. 330 capitul. et in concil.
Tlispalensi Hu c. 6 ex quo est 15, 4. 7, cap. 1 &
uit.

Quandocunque aliquis episcoporum criminatur, eic.
Hac de re szepius dictum est atque dicitur, licet non
eisdem verbis: vide cap. 74 apostolorum ; Constantin.
6; Antiochenum 15, ex quo est 6, q. 4, cap. 5;
Martin. Bracaren. c. 15; Eleutherium in epist. ad
ecclesias Gallie ; Fabianum epist. 3, ex qua est 3,
q. 6, cap. 1, 2, 5 et ult. οἱ totidem verbis; Sixtum Ill
epist. unic. cap. 3, ex quo Ansel. lib. im, ca
85; Stephanum epist. 2; Marcellum epist. 1; Fe-
licem 1I epist. 1; Innocentium epist. 9, cap. ὅ,
ex quo est. 11, qu. 1, cap. 27 de quo alibi diximus
CP. 9. Hac verba exstant in Capitul. dist. cap.

90.

Cap. XXVIII. Si cleiicus vel laicus habuerit causam,
etc. Vide c. 9 concil. Chalced. ex quo est 11, qu. 1,
c. 47; lvo parte vi, c. 560 Decreti latius quam c.
228 ; et Burch, lib. 11, cap. 185; et Greg. IX tit.
De foro competenti cap. 1; vide Damasum ep. 3; In-
nocentium epist. 2, c. 5 ex quo sunt 11, qu. 1, cap.
27, a Deinochare non. repertum ; et $, qu. 6, cap.
15 ; Anselm. ]. 11, cap. 591. Isidorus in prologo cor-

1085

CAPITULA ΑΒ ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTAE.

1086

ciliorum ; eadem exstant in Capitul. lib. vir, cap. A plen'us eam ep. refert, et religiosus terror, ac corpora

521.
Quod si adversus ejusdem provincie metrop., etc.
Ilac de re dictum est cap. 6; addo Clementem ep. 1
ex qua est dist. 80, cap. 9; Burch. 1, 155; Anselm.
vi, 105, et Anicetum m ep. ad Gallix ecclesias, ex
qua sunt 99, cap. 2, et 9, q. 5, cap. 5 et 6; Burch.
lenius lib. 1, c. 63, et Ivo iv, 4, 14, Panor. et v, 54,
ecreti. Verbis eisdem utitur Cap. lib. vri, 221.

Cap. XXIX. Si quis episcopus super certis, etc. Hoc
g»pius repetitur. Vide supra cap. 25. Hxc verba ex-
stant in Cap. lib. vit, cap. 104.

Car. XXX. Si quis episcopus judicaverit, etc. Hec
eadem verba nondum inveni. Sed vide caput 16, cui
hoc caput jungi debuit. Postea reperi eadem verba
cap. 51 concil. Maguntini 11, sub Árnulfo imperatore.

CA». XXXI. Placuit eorum accusandi, etc. Ab iis
verbis in quodam Ansel. lib. et in alio diversorum
pontificum Veronensi Adriani decreta sunt. Sed fal-
sum est. Adriano ascribit Grat. hoc c. 2, q. 7, c. δ,
in quo malo intercidi scribi quam interdici. Demo-
chares notat Stephanum papam ep. 2 id decrevisse,
sed cerle non eadem verba sunt , licet pars eorum
in epist. sit. Mortuos autem magis criminosos quam
monachos, ut Grat. putat, intelligo. Intercidi quoque
habet Anselm. lib. i11, cap. 88 Veronen. liber. Apud
Eusebium epist. 3 vocem funestam criminosorum in-
tercidi scriptum est, ex ea est 5, q. 5, cap. 9; Burch.
μι, 19. Cur autem mortui dicantur crimtnosi, expli-
cat Meltiades papa in epist. ad Hispani: episcopos.
At Pelagius Il utrosque mortuos appellat, et crimi-
num reos, et monachos epist. 9, ex qua sunt 3, q. 5,
cap. 2, et 2, qu. 7, cap. 54. Anselm. plenius lib. "1
cap. 59, De servis et familiaribus, in Arcadii et Ho-
norii 20 constitut. lib. vi, tit. 1, Codicis Justiniani,
vocem [unestam amputari potius, quam audiri opor-
tere; cujus etiam verba refert. Grat. 5, γι. 11, cap.
ult. Sed pro amputari, intercidi scribit. Intercidi fu-
nestam vocem scriptum etiam est in epist. 1 Silverii
pap:e. Apud Ivonem parte xvi, cap. 2932 Decreti ex
capitularibus cap. 440, vocem funestam potius inter-
cidi quam audiri oportet; eadem verba sunt lib, 1x,
tit. 6, constit. 3 Codicis Theodos. in Aniani libro.
Est constitutio 29, tit. 5, et Anian. interpretatur ez-
stiugui. Sed ut beatus Greg. lib. 11, epist. 52, registri
refert eamdem constitutionem , et verbo interdici
utitur. Sed ego mendosos arbitror eorum libros qui
ita scribunt. In Capitul. lib. viz, cap. 522, et intercidi,
et cap. 440.

Cap. XXXII. Placuit ut accusatus, etc. Hac de re
scriptum fuerat cap. 8; exstat in Capitul. lib. vii,
cap. 313, et in additis cap. 517.

Car. XXXIM. Non est credendum contra alios, etc.
II:cc verba refert Grat. ex decreto Adriani 3, 4. 11,
cap. 5, eadem sententia fuit concilii Niczni cap. 55,
ut veferl beatus Julius papa ep. 2, cap. 18, ex quo
est 15 ; qu. 5, cap. ult. ubi Grat. miscuit excepuio-
nem, preterquam de crimine Eesz majestatis. Eam
non habet lvo 1v, 7, 17 Panorm. nec parte v, cap.
288, Decreti , ubi Dionysii verba referuntur Severo
coepiscopo, hoc est epi-t. 2, pro coepiscopo fortasse
Cordube episcopo scribendum est, ut ex ea apparet ;
sed hujus capitis ve ba latius posuit Stephanus papa
epist. 2, ex qua est 8, q. 11, cap. 1; Burch. 1, 165;
lvo iv, 7, 15 Panorm. et v, 274 Decreti. Anselm. 3,
11. Videntur autem esse verba mutata, si tempora
paterentur (a), ex const. 10 Valentiniani, et aliorum
Imper. lib. ix, tit. 1, Cod. Justin. quem refert. Grat.
eadem qu. cap. 2; nominaimperatorum recte Contius,
male Demochares edidit. Aniani autem eadem verba
sunt lib. 1x, tit. 1, const. 7, Codic. Theodos. 4, a
quo integro lib. est constit. 12. Videatur etiam Eu-
sebii epist. 1 mendose relata a Grat. 5, qu. 5, cap. 4,
nam pro rigorosus tortor, religiosus est, et pro cor
pora solvuntur, corpora subjiciuntur. Anscl. αὶ, 26,

(a) Et cerie patiuutur. Maxsi.

B cap. 5 epist. sing.

solvuntur habet, sed hi ut conciliorum scriptura pla-
cet, ita in verbis Eusebii nescio quid mendi latere
videtur. Vide infra cap. 64. IIujus cap. verba exstant
in c. lib. vir, c. 3924.

Cap. XXXIV. Si quis judicem adversum, etc. Prior
hujus capitis pars constat Fabiani verbis ep. 5, ex
qua est 2, qu. 6, cap. 21; Burch. 148; Anselm. 11,
10, paucis immutatis; lvo iv, 12, 1 Panor. et part.
Ix, cap. 261, Decreti, totidem verbis quot Fabianus,
Sixtus III ut solet ep. sing. cap. 3; Ansel. 5, 75;
antiquior Sixto Felix cum. 70 episcopis epist. 9, ut
diximus, eap 5 them. ult.

Cap. XXXV. Clericus sive laicus, etc. Il»c ut
Adriani verba refert Grat. 11, cap. 49; Anselm. 11},
88, et liber Veronen. Non dissimilia sunt verhis
concilii Niczni, qua refert Julius ep. 2, cap. 29, et
quz cap. 8 scripsimus. Adde Fabian. epist. 3 ex qua
est 5, quast. 6, cap. 2, Sixtum IlI totidem verbis

nselm. in, 75. Videndus etiam
Damas. epist. 5 ex qua est 5, qu. 9, cap. 7, de quo
antea diximus. Hoc est caput 4 Adriani in lib.
Populeti; exstat hoc etiam c. in capitul. lib. vn,

cap. 332.

Cap. XXXVI. Appellantem non debet, etc. De car-
cere Damasus ep. 5; sed Fabian. epist. 3, et Six-
tus Ill epist. unic. cap. 35, c:etera scribunt. Ex Fa-
biani epist. Grat. 2, q. 6, cap. 1 et 7, et 20, eL 21;
$ed carceris verbum Damasi est et Adriani, non
ceterorum. Id non habet Burch. 1, 148, neque Ivo
ιν, 12, 1 Panor. et v, 261 Decreti; neque Ansel. i,
16, qui omnes ex Fabiani ep. idem ex.Sixto lib. 111,
Cap. 15, et c. 88, ex decretis Adriani, in quo solo
carceris mentio fit. Quod in fine dicitur, de appellatione
ejus qui ad supplicium ducitur, non videtur pontificii
Juris esse, sed ex jure civili arreptum, et in supra-
scriptis epist. insertum. Postea incidi in Aniani in-
terpretationem constitutionum Cod. Theodos., et in

C cis hzc fere omnia inveni lib. xr, tit. 8, constit. 1,

et 3 Constantini imperatoris, sive 50 tit. constil.
2 et 15 Constantini, et 20- Constantii in integro libro,
videnda constit. 12 sub titul. De appel. lib. vi1 Cod.
Justin. Hujus capitis verba leguntur in capit. lib. vii,
cap. 333, et in aliis verbis eadem sententia lib. i1,
cap. 251, et in additis cap. 106.

Car. XXXVII-XXX VIII. In criminalibus, etc. Grat.
Adriano papze ascribit 5, q. 5, cap. 2; Ivo Adriani
cap. 1, lib. 1v, tit. 7; c. 4 Panor. Ansel. μι, 88, ex de-
cretis Adriani, ut dictum est supra hac de re in calce
capitis 5. Hoc est cap. 1 Adriani in libro Populeti.

Cap. XXXIX. Constitutiones contra canones, etc.
Hsc verba Grat. Felicis Tape esse ait, dist. 10,
cap. 4; at Burch. concil. Triburien. cap. 10, et Ivo
parte v, cap. 38, Decreti ex epist. Adriani pap: tra-
dita Ingilramno Mediomatricis urbis episcopo cap.
98, sed parte xvi, cap. 10, ut Burch. licet in marg.
sit ex Capitulis Adriani pe. Deusdedit parte 1:
Adrianus Ágilramo ; et alibi : ad Gilrammum episco-

D pum; et parte 111, Adrianus Agilrammo episcopo. In

verbis idem etiam differt a c:eteris. Sic enim utrobi-
que est : « Constitutiones contra sancta decreta Ro-
manorum prasulum nullius sint momenti. » Anselm.
$9, 88, ex decretis Adriani, et lib. Veronen. videnda
epist. 1 Callisti, ex qua est 11, q. 5, c. 89, apud
ral. et Ans. iir, 86, ambo verba omittunt a nobis
referenda : « Nulli imperatori, vel cuiquam pietatem
custodienti, licet aliquid contra mandata divina prz-
sumere. » Addit Marcellinus ep. 2: « nec quiquam
quod evangelicis, propheticisque et apostolicis regu-
lis deviet, agere. Injunctum enim judicium, » etc.,
ut Callistus. His omnibus verbis utitur Symmachus
in syhodo Romana sexta, ex qua est dist. 10, cap. 2.
Plenius Burch. lib. xv, cap. 8, ex decretis Adriani
pape cap. 16, sed scribo cap. 56. Ivo τι, 12, 4 Pa-
norm. ex 8 synodo Symmachi et parte iv, cap. 251,
Decreti ex sexta synodo Symmachi, sed parte xvi
cap. 9 ex concil. Adriani papae cap. 16 vcl, ut suspi

1081

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1088

cor, c. 36. Deusledit d. parte 1 sancti Dei martyres A drini lib. exstare; quod quamvis verum esset, nihilo-

et Romani tifices Callistus et Marcellinus, nec
non Symmachus et Adrianus uno ore sanxerunt idem
dicta parte tertia. Verba horum pontificum in calce
huius collectionis, licet non omnia, referuntur. Vide
c. 10. Adde constit. Valentiniani et Marciani 12, sub
titul. De sacros. eccles., lib. 1, Cod. Justin. et epi-
stolam Damasi ad Aurelium Carthagin. positam initio
conciliorum , quie plerisque suspecta est , ut alix
nonnullie: antiquierum Damaso pontificum. In lib.
Populeti, hoc est cap. 2, Adriani his verbis : « Con-
stitutiones contra decreta sacrosancta Romanorum
pr:esulum nullius sint momenti. » Et alibi post verba
cap. 70 : « Nec quidquam quod contra evangelicam,
et propheticam, aut apostolicam doctrinam, consti-
tutionemque eorum sive sanclorum Patrum actum
fuerit, omnimode quassabitur [vel cassabitur]. »
Hujus capitis verba exstant in Capit. lib. vir, c. 346,
Adriani Ángilramno episcopo : « Constitutiones con-
tra sancta decreta Rom. prxsulum nullius sint mo-
menti. »

Cap. XL. In clericorum, etc. Hxc verba Adriani
pap: esse refert. Grat. 11, qu. 1, cap. 50; Deusdedit
part. n1 Adriani in registro ; Anselm. i, 88, ex
decretis Adriani, et liber Veronen. duobus locis.
Il:ec etiam videntur esse sumpta ex Niczeno concilio,
ut testatur Julius epist. 2, cap. 6 et 34, ut dictum est
c. 16. Verba autem Zephyrini videntur prius fuisse
epist. 1, et Eusebii epist. 3, mox Julii dicto cap. 54.
Exstant in capitul. lib. vit, cap. 547.

Car. XLI. Omnis qui falsa, etc. Hzc etiam ut
Adriani verba refert Grat. 5, qu. 6, cap. 1. Anselm.
im, 88, et liber Veronen. vide cap. 22, tliem. 1.
Adde Fabian. epist. 2, ex qua est 3, qu. 1, cap. 6,
et 11, qu. 4, cap. 32, Ansel. vir, cap. 159, Deusdedit
cap. 4. Videndum autem quid illud sit, curie trada-
tur, cui omnibus diebus vite sue serviat. Qvid enim
Fabiani tempore (qui Maximini et Gordiani tempore
vixit) curia ad pontifices pertinet ? Auget suspicio-
nem alterius esse verba, quod Augustini verba in ea
referuntur ex Enchiridio cap. 79, sed potuit August.
verbis Fabiani uti, tacito ejus nomine. Curie mentio
fit in epist. 2 Stephani, ex qua est 5, qu. 4, c. 8.
Deusdedit cap. 4 (adde scripta cap. 58), et in epist. 4
Pii papz, ex qua est 11, qu. 4, cap. 19; Anselin. viu,
17. Hoc est caput 5 Adriani in lib. Populeti, verba
hujus cap. invenies in Capi:ul. lib vi, cap. 277, et
libro vit, cap. 348 et 197.

Cae. XLII. Ut provincialis synodus retractetur, eic.
Hoc caput Niczni concilii fuisse dicitur cap. 58, ut
refert Julius in ea quam sz: pe commemoramus, epist.
ad Orientis episcopos cap. 21; sic etiam cap. 19
ejusdem concilii apud eumdem Julium cap. 2, cujus
verba ut Sixti papz refert Grat. 5, quest. 6, cap. 5;
sunt autem ex epist. 1 Sixti If; Burch. lib. 1, cap.
144; ex decretis Julii cap. 18, idem cap. 176; ex
decretis Victoris pap:xe cap. 1, cujus exstant eadem
verba epist. 1; Ivo iv, 12, n. 2 Panor. ex dictis Sixti
pap: idem part. v, cap. 257 Decreti, ut Burch. 144 ;
eadem sententia colligitur ex verbis Marcelli papze
epist. 4, ex qua est breve cap. 6, Grat. 2, qu. 6;
praeclarum Anselin. Lucen. 11, cap. 7. Nec dissimile
est quod affert Ennodius pro d ymmacho papa in
synodo Romana, non longe ab iis verbis qu;e affert
Grat. dist. 17, cap. 6, cui capiti Symmachi nomen
inscripsit. Antiquius est Sardicense concilium, ex
quo sunt Grecis canones 5, 4, 5 eL 6, ex quibus
sumpsit Grat. 6, qu. 5, cap. ult. et 2, qu. 6, cap. 3,
quo loco Demochares ascribit falsum uumerum cap.

. Hos canones Sardicen. concil. Zosimus papa Ni-
ceni! concilii fuisse testatur in epist. ad Faustinum
el alios legatos in concil. Carthag. in quo interfuit
beatus Aurel. Augustinus ; eadem verba refert Aure-
lius, et alii Afri in epist. aJ Bonifacium papam.
Exstat utraque epist. Grece et Latine; negabant
Afri in suis libris inveniri canon. eos Nic:enos, sed
reque in Attici Constantin., neque in Cyrilli Alexan-

minus tamen fuisse; olim potuerunt ab h:ereticis
deleri, ut Julius, et Felix II, et Athanas. cum Alexan-
drinis testati sunt. Hujus cap. etiam verba exstant in
Cap. lib. vi, ep 949, et in additis cap. 138.

ἔλ». XLIII. De iis qui in accusationem, etc. Hae
de re diximus cap. 15 in fine; ea de re verba sunt in
additis Capitul. ltb. vui, cap. 159. |

Cap. XLIV. Si quando in causa capitali, etc. Grat.
Adrianum papam his verbis inscripsit 2, qu. 6, cap.
99, scribendum autem est per procuratores, non
exploratores , ut in Antonianis edit. est. Sic enim
habet exploratores Ansel. lib. 111, cap. 88, ex decretis
Adriani. Verba ipsa non videntur juris pontificii esse.
Dictum est etiam supra de accusatoribus przssentibus
non semel. Addantur quzdam ex concil. Chalcedon.
actione 1. Postea inveni Anianum hzc scripsisse, cum
interpretationem addit ad Pan. lib. v, sentent. tit. 57
sive 59, De reddendis causis appellationum ; eadem

p exstant. in Capitul. lib. vii, cap. 557, et in additis

cap. 140.

Car. XLV. Placuit ut a quibuscunque, etc. Haee
sunt Niczni concil. verha cap. 60, ut testatur Julius
cap. 22, d. epist. ad Orientales; refert Grat. 2, q. 6,
cap. 9; eadem fere verba sunt concilii Carthag. im,
cap. 10; Graecis capite 15 concil. Carthag.; refert
Ivo iv, 12, 9 Panorm. vi, 3635 Decreti; Anselm. ut
solet 5, 88, ex decretis Adriani. Non dissimilis sen-
tentia exstat apud Cornelium papam epist. 2, noa
longe a verhis relatis a Grat. 5, qu. 9, cap. 4; An-
selm. m, 57; sed Lucii pap» eadem hzc verba
sunt epist. sing. ad Gallix et Hispania episcopos.
Videndus Nicolaus papa epist. ad Michaelem imp. ex
qua plura capita sunt apud Grat. dist. 21, cap. 4, 5,

» 1, 8 et 9, sed verba ad hauc rem apta sunt cap. 8,
licet non plene relata. Verba hujus capitis, paucis ex-
ceptis, refert Capit. lib. v, cap. 250, et lib. viz, cap.
121, et in additis cap. 14.

Car. XLVI. Si quis metropolitanus episcopus, ete.
Ilec etiam sunt Niczni concilii cap. ó, ut testatur
Julius, ubi supra capit. 25. Antiquum hac de re ex-
stat caput 34 Grzcis, δῦ Latinis apostolorum, quod
renovari videtur cap. 9 concilii Antiocheni ex quo
est 9, qu. 5, cap. 2, cujus etiam verba Martinus
Bracaren. posuit cap. 4, et apud Grat. e qu. 5, cap. 4,
ex concilio Martini pap. Adde Hyginii papse epist.
1, ex qua est cap. 4, e qu. Burchard. lib. 1, c. 65,
lvo v, 174 Decreti , ex Callisto cpiscopis Galliz.
Ánicetus quidem episcopis Gallize de eadem re aper-
tius scribit. Ejus verba refert Gratianus e. qu:est.
cap. 9 et 6; Burch. lib. 1, cap. 635; Ivo 1v, 4, 4 Pa-
norm. et v, 54, Decreti. Latius Callistus epist. 9, ex

ua est 9, qu. 3, cap. 7, plenius Burch. lib. 1, cap.

6; Ivo 1v, 42 Panorm. et parte v, cap. 100 et 101,
Decreti. Totidem verbis pleraque Lucius papa ad
episcopos Hispanix€ et Gallie. Vide supra cap. 14,
nos enim eadem utrobique dicimus, ut ipsi pontifices
Szpius. Hujus capitis verba exstant lib. vri, cap. 558,
et 1n additis cap. 142.

Car. XLVII. Quod in laicis, etc. Hxc verba sunt
concilii Carth. 1, cap. 13, et lib. vri, cap. 16 εἰ 3559
capitul. e rianus pa a Ingelramno episcopo.

CAP. XLVIII. Ut laici contemptores canonum, etc.
H:ec verba sunt tit. cap. 44 concil. Carthag. 1. His
verbis constat cap. 5 Adriani in libro Populeti. Non
male hoc esse potest cap. 45 Adriani.

Cap. XLIX. Delatori aut. lingua. capuletur, etc.
Gratianus 5, qu. 6, cap. 5, ex decreto Adriani. Sie
etiam Anselm. lib. i1, cap. 88, sed non erat Adriani
hoc decernere, sed referre quod in codice T
siano scriptum fuerat, vel potius in epitome consti-
tutionum Constantini imperatoris lib. x, tit. 1, con-
slit. 1, qux. in libro integro est constit. 2, tit. 10.
Hoc est cap. 6 Adriani in libro Populeti, et in Capitul.
lib. vit, cap. 560 exstat.

Car. L. Qui in alterius (amam, etc. Adriani papa
nonien Gratianus ascripsit 5, qu.1, cap. 1, et Anselm.

4089

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTAE.

1099

m, 88; mihi hoc etiam non esse ex pontificio jure A cap. 8, et Capitul. lib. v, cap. 165, et lib. vni, cap. 444.

videtur. Vide infra capit. 59. Postea inveni apud lvo-
nem parte xv1, cap. 255, Decreti mistain hanc sen-
tentiam cum aliis ex Capitularibus sumptis in eo li-
bro, quo scribuntur constitutiones sive leges regum
Francorum, ut Pippini, Caroli. Ludovici, et alioruin ;

ostea in titulos οἱ libros distinctze sunt, ut in col-
[ectione legum Longobardorum, namque in Capitula-
ribus ordo tantum temporum servabatur, in poste-
rioribus materia distinguebatur. Hoc est cap. 7
Adriani in lib. Populeti; sed apud Ivonem parte iv,
cap. 49, est cap. 49 Adriani ad Ingelram.; exstat in
Capitularibus Benedic!i Levit, et Ansegisi libro vit.

'AP. LI. Si quis iratus crimen, etc. llc sunt Fa-
biani verba epist. 5 ex qua est 2, qu. 5, cap. 5, et
Je penit. dist. 1, cap. 22, ex canonibus ; Ivo iv, 7,
91 Panorm. οἱ vi, 524, Decreti ; Anselm. in, 79. To-
tidem verbis Sixtus lll ut solet, cap. 5, sing. epist.
Eadem verba invenio, ut interpretationem consüt. 3
imp. Constantini lib. 1x , titul. 1, Cod. Theodos. in
editione sive collectione Aniani, cujus hzc verba
sunt; sub Alarico rege Gothorum prius fuerat con-
stitutio 5; fuit autem Fabianus Constantino multo
antiquior, ut pote qui sub Maximino et Gordiano
Africano vixit. Sixtus Ill tempore Valentiani impe -
ratoris. Exstant hzx«c eadem verba in Capitul. lib. vit,
cap. 564.

Car. LII. Qui crimen objicit, scribut, etc. Tlxvec verba
mendose refert Gratianus 5, qu. 6, cap. ult. ex de-
creto Adriani paps, nam pro sciat, scribatur opor-
tet , scribat. Sunt autem Fabiani verba d. epist. 3,
ex qua est 2, qu. 9, cap. 4, et 5, qu. 6, cap. 4, et
2, qu. 5, cap. 5, sed hoc cap. 5 dicitur esse ex de-
creto Adriani, illud cap. 1 Fabiani, cap. 4 Sixti pape
et verum est etiam verba Sixti III cap. 4, dist. epist.
sing. Burch. lib. xvi, cap. 5, ex consilio Arausi-
cano cap. à; lvo iv, 7, 21 Panorm. ex Fabiano.
Vide cap. 7. Áddamus Hincmari in synodo respon-
sum, quod in synodo apud sanctum Medardum con-
scriptum est, ex quo Greg. IX cap. 1. De libelli obla-
tione, et Grat. 2, qu., 1 cap. 9, utrobique non recte
lHlincmari nomen est, et Grat. ait cap. 8, ejus conci-
lii esse; Burch. 11, 197, cap. 9; lvo vi, 269 Decreti
ep. 8; Bernard. Papien. lib. 11, tit. 5, cap. 1, collect,
4 Decreti, numerum non addit. Hujus capitis verba
sunt in Capitul. lib. vii, cap. 365.

Car. LIII. Caveant judices Ecclesie, etc. Hzc esse
verba concilii Niczni refert Julius epist. 2, cap. 24.
Fuerunt olim Eleuterii papze in epist. ecclesiis Gal-
liarum missa, ex qua est 3, qu. 9, cap. 2; Burch.
lib. xvi, cap 14, ex decrelis Adriani papz cap. 4;
]vo parte vi, cap 319, Decretis ex Eleutherio. ltem
Ausel. lib. 11, cap. 28, licel cap. 88, ex decretis
Adriani totidem verbis usus est Felix papa epist. 1,
post Nicenum conciium : exstant eadem verba
cap. ὅθ, concil. Cartbag. iv, et in. Capitul. lib. vi,
cap. 279, et lib. vii, cap. 219.

Car. LVI. Neque presul. summus, etc. Antiqua
synodus exstat adversus Marcellinum papam, postea
martyrem gloriosum. In ea a 300 episcopis dictum
est : « Nemo unquam judicabit pontificem, nec pre-
sul sacerdotem suum, quoniam prima sedes non ju-
dieabitur a quoquam. » Hoc ipsum narrat Nicolaus
papa epist. 8 ad Mich. imp. ex qua est distinct. 94,
cap. 7, νον, 41,6 Panor. et v, 8 Decreti. Mox altera
synodus tempore Silvestri pap: cap. ult. « Nemo ju-
dicabit (sive adjudicet) primam sedem; » etc. Ex eo
est 9, qu. 3, cap. 15 Innocentii nomine, et mendose
editum utriusque pontificis nomine. Ivo iv, 4, 5 Pa-
nor. Silvestri Anselm. 1, 19, rectius iv, 59. Deusde-
dit cap. 5 recte hec Adriani verba Silvestri esse ait
in concil. 277 episcoporum, et ex eodem illius ca-
pitis 5 verba minus mendosa refert. Sunt autem Sil.
vestri in lktomana synodo. Tertia synodus tempore
Sixti terii, Maximus exconsul dixit : « Non licet

p adversus pontificem dare sententiam. » Alio die Sixtus

episcopus dixit : « Non est servus supra dominum,
neque discipulus supra magistrum. » Hujus etiam
rei mentionem facit idem Nicolaus ubi sup. De eadem
re exstat epistola Sixti, in qua dicit se purgasse in
synodo, non quia cogeretur : «. et criminationes ad-
versus doctorem nemo recipiat. » Ex hac epist. est
2, qu. 4, cap. 10. Quarta, de Symmacho papa,
qux» est Romana quarta synodus , sive actio; ex ea
quzdam refert Gratianus distinct. 17, cap. 6, them.
4 Ennodii quoque, defensoris Symmachi, in Romana
synodo recitata. Exstant ejusdem sententi:x etiam
apud Grat. ix, quzst. 3, cap 14, Symmachi nomine.
lvo 1v, 4, 7, Panorm., in synodo v Symmachi et
parte v, cap. 10 Decreti. Antiquior Symmacho Gela-
sius fuit; acerrimus sedis apostolicze defensor, neque
indisertus, ut illa tempora patiebantur. Is in epistola
ad Faustum eamdem sententiam tuetur , cujus verba
refert Grat. ui, qu. 3, cap. 16. Idem, cap. 10,
refert Nicolai ad. Mich. epist. verba, quibus eadem
Gelasii verba laudantur. In hoc 10 cap. pro Innocen-
tius, Bonifacius scribendus est ex conciliorum libris,
el ex lvone iv, 4, 10, Panorm., et v, 19, Decreti Ge-
lasii verba; Anselm., lib. 1, cap. 47 et 48, et utex
diversis : pistola idem lib. 11, cap. 16, cap. 24, el ple-
nius lib. xit, cap. 69.

Car. LVI. Judex criminosum discutiens, etc. 11zec
sententia est Nicxni concilii, ut testatur Julius in
epistola s:epius relata cap. 26. Fuerant prius Zephy-
rini verba epist. 1, οἱ Felicis pape epist. 4, ex qua
est 2, qu 4, cap. 5. Burch. lib. 1, cap. 154, ex Ze-
phyrino et Anselmo lib. in, cap. 65, ex Felice, cap.
66, ex Zephyrino, et cap. 88 ex decretis Adrian! ;
idem elicitur ex epistola Stephani et Africanze syn-
odi ad Damasum papam. Adde Sixti secundi epist.
cap. 4. Sunt etiam hxec Aniani verba lib. ix, tit. 30,
constit. 1 Codicis Thodosiani, sive titul. 40 in integro
libro. Mirum autem est verba Aniani et constitutio-
nis Constantini imperat. usurpari ab antiquioribus

Car. LIV. Ejus qui frequenter utigat, etc. Felix Il D pontificibus. Est' autem constit. 16, 1. 1x, tit. 47,

in, epist. ad Athanas. et Alexandrinos cap. 14 ex quo
est apud Grat. 5, q. 5, cap. 11, Ansel. lib. iim, cap.
62, ambo Felici papze hiec ascribunt, sed Ansel. c. 88
Adriano. Adde concil. Carthag. iv cap. 58 , et Cle-
mentem lib. 11 unde est 5, qu. 5, cap. 4, Ansel. 4,
16; Julium papam epist. 2, cap. 33, qui id esse ex
Nic:ena synodo testatur. Ex ea epist. est 3, qu. 5,
cap. 10 ; Anselm. in, 21. Iloc est c. 8 Adriani in lib.
Populeti.

Cap. LV. De accusationibus episcoporum Constan-
linus, etc. Hxc partimex Tripartita Historia sunt,
partim ex Rufini verbis li». x, cap. 2, Historiz Eccle-
siasticze. Epiphanius Scolasticus li». 11, cap. 2 Histo-
rix Tripartite sumpsit ex Sozomeno lib. 1, cap. 16,
Hc eadein fere verba refert ex Historia Ecclesia-
stica Deusdedit cap. 5, Grat. breviter 41, q. 1, cap. 5 in
fine. ltem beatus Gregorius iib. 1v, cap 79 registri, ex
[uo est 11, q. 4, cap. 42. Adde Parisien. concil. lib. i1,

eidem Justin. H:ec ut constant. verba refert Grat. 1},
quxst. 1, cap. 2; Burch. xvi, 6, ex decretis Adriani
pape cap. 2 (forte 52); lvo iv, 11, 4, Panorm., ex
Constantino ; Ánselm. ur, 77, August. episcopo.
Hoc est caput 9 Adriani in libro Populeti, exstat
in Capitul. lib. vii, cap. 170, et lib. v, eap. 156.

Car. LVIMH. Irritam esse injustam, etc. Hzc etiam
verba sunt Nic:en:z synodi téste Jul:o, cap. 27, et
Carthag. 1v, cap. 28. Ex quo est xi, qu. 3, cap. 25;
est etiam totidem verbis in epist. 1 Felicis, cujus est
ini, qu. 6, cap. 14.

Car. LIX. Ut nequis dum in ea, etc. Nondum hzc
ipsa verba legi, sed Gregoriana epistola exstat ad
Bonifacium episcopum, qua, si pestifer morbus, aut
mortalitas in ecclesia vel monasteriis irrepserit, quos
nec dum teligit, a loco fugere non debere scriptum
est. Ejus magna pars ut Gregorii primi ad Augusti-
num refertur :n conciliis, in eisdem ut Gregor:

1001

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI

1093

tertii ad Bonifacium. Exstat etiam Evaristi epist. 2, A sos legere, excommunicentur. » Ánsel., lib. imn, c. 88,

qua dicitur sine inevitabili necessitate ecclesiam
non esse dimittendam. Ex ea est 7, qu. 1, cap. 11;
plenius Burch. lib. 1, cap. 76. Ivo parte v, cap. 182
et 201, Decreti; Anselm. lib. vr, cap. 102. Pulcher-
rima est adversus episcopos, qui mercenariis com-
mittunt oves suas, ut meretrices nutricibus alienis
filios suos, epistola Damasi 4, et adversus vagos cle-
ricos Valentini concilii cap. 5, et Maguntini concilii
cap. 22, ex Isidoro, ni fallor, sumptum, qui eos
hippocentauros appellat lib. i, cap. 5 Officior., quod
mendose scriptum est in libris conciliorum. Isidori
mentionem facit etiam concil. Triburiense cap. 27.
Ad extremum addamus synodi Nicenz cap. 16, ex
quo est vii, qu. 1, cap. 25, quod ex Carthag. v esse
ait Gratianus. Burch. recte lib. n, cap. 98, et Ivo
parte vi, cap. 175, Decreti, et Anselm. vir, 95. Ni-
cni capitis verba refert concil. Aquisgr., cap. 45 ;
id Martin. Bracaren., cap. 94, aliis verbis edidit.
Adde Tarracon., cap. 11; Hispalen. i1, cap. 3; Ver-
nen., cap. 12 et 15; Niczen. r1, c. 10 (Vide infra cap.
06); apud Cresconium, cap. 16, h:ec verba legimus,
Ut clerici proprias ecclesias non relinquant, in canon.
apost., tit. 15 et 16; concilii Chalced. tit. 2; An-
liochen. tit. 3; ex decretis pap: Leonis tit. 58; Ge-
lasii tit. 25; concilii Carthag. tit. 21 et 92. Postea
inveni hujus capitis verba in Capitul. lib. vit, cap.
506

Cap. LX. Pulsatus ante suum judicem, etc. ΠΟ
sunt Fabiani pap: verba, epist. 5, ex qua est 11],
quzst. 6, c. 5; Burch. xvi, 10, ex. decretis Eusebii
cap. 90; lvo iv, 12, 1, in fine, ex Fabiano, et vi,
525, Decreti. Totidem verbis Sixtus lil, cap. 5,
epist. ad orientales episcopos ; Anselm., lib. 1m,
c. 15. Hac de re s:xpius dictum fuerat. Exstant hzc
verba in Capitul. lib. vir, cap. 567.

Et ut pulsat, etc. De induciis, preter Fabianum et
Sixtum, Eleutherius epist. 1, ex qua est "1, qu. 5,
c. 9; Ivo iv, 9, 5, Panorm., et vi, 526, Decreti Caius
papa in epist. ad Felicem episcopum, cujus magna
pars exstat in Leonis epist. ad Leonem Augustum,

rope ea verba quz refert Grat. im, qu. 1, cap. 4.
tem Marcellus papa, epist. 2; Felix secundus,
epist. 1, c. 8, et c. 20, ex quibus sunt iii, 4. 2, c. 7,
ei c. 1et 2; Burch. lih. 1, cap. 180; Ivariv, 8, 14,
et iv, 9, 2; Panorm. et v, 296, Decreti. Denique Da-
masus epist. 5 videndus, ex qua sunt i, 4. 1, cap.4,
et iu, qu. 9, cap. 6, 7; 1vo iv, 1, Panorm., et v,
281, et vi, 547, Decreti.

Car. LXI. Si quis contra suam professionem, etc.
Hiec verba esse videntur ex concilio Carthagin. i1,
cap. ult., in quo de laicis nullam video mentionem,
nec in Grzcis quidem verbis Carthagin., cap. 13,
sed neque in veteri Maffei Latino lib. cap. 12. An-
selm., lib. 1v, cap. 88. Huic sententixw addidit ex
concil. Carthag., cum priores et posteriores essent
cum hac inscriptione, ez decretis Adriani papae. Ex
hoc cap. 16 Adriani in libro Populeti. Vide Capitul
lib. vir, cap. 158.

Ca». LXII. Si quis episcoporum, etc. Hxc verba
sunt concilii Elibertini cap. 75. Vide etiam Arcla-
ten. 1, cap. 14, et Arelat. ii, cap. 24, ex quo esi ini,
qu. 10, cap. 2; id falso a Gratiano Arelaten. πὶ dici-
tur. In co mentio fit magnz synodi hoc decretum
esse, quod de Niczeno intelligimus. Adde Bracaren. i1,
cap. 8, ex quo est ii, qu. 4, c. 2. Burch. lib. i1, cap. 202,
el Sixti tertii epist. singulari, cap. 4, quo narrat
damnatum esse Bassum Sixti accusatorem, viatico
non denegato morienti ex benignitate. Vide etiam
supra cap. 40, legendus Clemens lib. n, cap. 46 et
47, Constitut. apost., hoc est cap. 10 Adriani in lib.
Porul:ti. )

Car. LXIII. Si qui inventi fuerint, etc. Aliis verbis,
sed non multum dissimilibus Elibertini concil. cap.
92, ex quo est v, qu. 1, cap. ult. lvo parte iv, cap.
154, Decreti, ex epist. Adriani pap tradita Ingil-
ramno cap. 62 : « Si qui inventi fuerint libros famo-

ex decretis Adriani papze verba eadem refert quz
edita sunt in conciliis. Veronensis liber ι alia
quzdam Adriani : « Si qui inventi fuerint libros fa-
mosos et ignotos in ecclesia legere, vel cantare, ex-
communicentur. » Vide supra cap. 48, hoc est cap.
11, Adriani in libro Populeti : hujus capitis verba re-
feruntur in Capitul. lib. vir, c. 35, 68.
CA». LXIV. Ut nullus episcopus vel infra, etc. ΠΡ.
verba refert Grat. 15, qu. 4, cap. ult., ut Adriani
apx. Sententia eadem multis conciliis provinciali-
us statuta est. Verba ipsa sunt tituli concilii Tarac. 1,
cap. 4, ex quo est cap. 1, e. q. 4, addit Gratiauus
aliud cap. « ex concilio apud Ephesum przsente
Henrico, » sed mendosum verbum est Ephesum; sic
enim Burch., lib. xui, c. 21, ex concilio Esphesfurt,
cui interfuit Henricus rex, cap. 2. lvo, parte iv, cap.
99, Decreti, ex concilio apud Esphort habito jussu
Henrici regis cap. 1; sic alibi Burch., lib. xin, cap.
21 et 28, eodem nomine utitur Ersphesfurt, et lib. 11,
cap. 77 ; et idem Ivo, parte xiv, cap. 125, licet, parte
IV, €. 59, Erphot scribat : nomen ipsum barbarum, ut
a Bruch. scriptum est, scribamus. Ejus oppidi men-
tio fit in epist. 6 Zacharix* papx. Eadem sententia
est Matisconensis secundi, cap. 14, in cujus concilii
calce exstat de eadem re edictum Guntramni regis :
item Arelat. 1v sub Carolo, cap. 16; Turonen. ii sub
codem , cap. 40; Maguntini sive Moguntiaci sub eo-
dem, cap. $7 ; Rhemen. sub eodem, cap. 55. Denique
post concilium sextum «cumenicum in collectione
incerti concilii, cap. 8, ex libro Gandavensi, quod
mihi provinciale videtur non multo supra relatis ve-
tustius. Hoc est cap. 12 Adriani in libro Populeti his
verbis: « Nullus episcopus, vel abbas, vel infra prz-
positus, die Dominico causas szculares agere praesu-
mat. »
Car. LXV. Ut si quis potentum. quemlibet , etc.
Sumptum ex tit. cap. 11 concilii Toletani primi : ex

C quo est xxiv, qu. 5, cap. 1; verba ait et capitul. re-

ert Ausel. lib. vii, cap. 16 : non dissimile est eaput
14 concilii Matiscon. 11. Hoc est cap. 13 Adriani in
libro Populeti.

Car. LXVI. Ut nullus clericus ab episcopo, etc.
II:ec verba sumpta ex titulo concilii Toletan! 1, Ca
42; de eadem re apostol., cap. 15, exstat, et sim
est Antiochenum cap. 5, ex quo est vii, qu. 4, c. 24;
Anselm., lib. vii, c. 195; canonum apostolorum au-
ctor Clemens, epist. 1, cujus verba quzdam refert
Burch. lib. n, c. 94, et lvo parte vi, cap. 451, De-
creti ; idem Clemens epist. 5, in principio, ex qua est
xi, qu. 5, c. 11; plura verba refert Triburien. con-
cil., c. 9, et postea ex eadem epist. sumitur xvi, qu.
4, cap. 41; Burch. i1, $5; ἵνο i1, 125, Decreti; ΤῊ
buriens. concil., cap. 52. Adde Pium papam, epist. 3,
in fine, ex qua est xi, qu. 1, cap. 19; Ansel. vii, 17.
Anterus quoque videndus in epist. ad episcopos Bs-
tic: et Toletanz provinciz, quamvis suspectum no-
men esL Toletane provincie , cum illis temporibus
Toletum oppidum fuerit minus nobile. Sumitur ex ea
epist. 11, qu. 5, cap. 14. Denique videatur Agathen-
sis synodi c. 2, ex quo est distinet. 50; cap. 21, lvo
vi, 9660. Adde Anglicani concilii apud Herutfrod. ca-
put 5 (Vide caput 51 ). Hoc est caput 14 Adriani in
libro Populeti.

Cap. LXVIII. Homicida, malefici, fures, etc. Eu-
sebii pape verba sunt epist. 5, ex qua est iu, qu. 5,
cap. 9. Burch., lib. xvi, ὁ. 4, ex concilio apud Theo-
donis villam, cap. 3, sed Anselin. 11, 19, ex Eusebio.
Eadem scribit Eutychianus papa, epist. 2, ex qua est
it, qu. 8, c. 35. Plenius Ivo parte vi, cap. 352 et 533
Decreti. Eadem verba refert Felix 1l, epist. 4, cap.
15, et partem eorum Pelagius secundus, epist. 3, an-
tiquior Clementis epist. 1 ad Jacobum Hierosolywi-
tanum, non metropolitanum, ut Grat. ait vi, qu. 4,
c. 5. Videndus Anselm., lib. in, cap. 4. Quod vero de
ea epistola controversia est apud quosdam, incertum
relinquimus : antiquam esse nobis constat οἱ multa

1095

CAPITULA AB ADRIANO PAPA TRADITA. — NOTE.

1594

ex ea ab aliis relata ; et interim, dum non reprobatur A cilii Maguntini 11, sub Arnulfo. Eisdem utitur paucis

ἃ Romana sede, a nobis non rejicitur. Sunt tamen
quadam loca in epistola Clementis, qua videntur ab
aliis esse adjecta ex libris R itionum ipsius Cle-
mentis, quos libros ab antiquis Patribus ríon inveni-
mus relatos atque receptos, quin potius, ut canones
apostolorum, et Clementis itinerarium a Gelasio et
Romana synodo notantur, atque apud Gratianum
dist. 15, cap. 3. Sed quod ad hoc caput attinet , vi-
deantur quz» supra dicta sunt sepius, reserum
cap. 15 in (ine. Postea incidimus in cap. 57 partis x
decreti Ivonis, qui hxc esse eit ex epistola Adriani
tradita Ingilramno Mediomatricz (scribo Medioma-
tricum) .urbis episcopo, c. 66. Quod si canonis 63
. Scripturam legissem, magis fuissem delectatus; sed
quasi ita scriptum sit, accipiamus : est enim veluti

uinque pedun praescriptio. Hoc est c. 45 Adriani in
lib. Populeti : exstat hoc etiam caput in Capitul.
lib. vii, cap. 3569.

Car. LXVIII. Qui crimen intendit, etc. Hxc ut
Adriani verba refert Grat. vi, qu. 1. cap. 6, eisque
conjungit quxdam Silvestri pap:e verba, de quibus
diximus cap. 68. De hac sententia videndus cap. 6
Gr:ecus concilii Constantinopolitani textus, et vide
supra cap. 31.

Car. LXIX. Occurrere quisque. fidelium, etc. Hxc
verba sumpsit Ansel., lib. 11, cap. 88, ex decretis
Adriani, ut solet : sed Sixti lll sunt in epistola ad
episcopos Orientis, cap. 5, ante eum Fabiani epist.
9, et Toletani concilii v cap. 2, et Capit. lib. vi, cap.
250, et lib. vir, capite 291.

Libat enim Domino, etc. Gratianus, dist. 86, cap.
9, hanc cum aliis sententiis Joannis octavi esse ait,
et lvo, parte vi, cap. 185, Decreti, Joannis octavi ad
Ludovicum imp., et addidit verba quzdam a Gra-
tiano relata, dist. 10, cap. 10, ex epist. Joan. 7 ad
eumdem Ludovicum. Sed idem Ivo parte 1v, cap. 250,
ut cap. 115. Ab eisdem Gratiano et Joan. reservantur
alia verba, negligere cum possis, etc., quxe Innocentii
esse refert Gratianus dist. 83, cap. 5, et Deusdedit
cap. 2; sed alibi Anastasii et Damasi esse ait Gratia-
nus, xxiii, qu. 5, cap. 8. Damasi quidem exstat epist.
9, in cujus calce sunt verba a Grat. relata. ltem hzc
ipsa, libut Domino, etc., Anselmus lib. xii, cap. 19,
ut Grat. distinct. cap. 8; sed et illa verba : negligere
cum possis, ete., Eleutherii papz sunt in calce epi-
stolz: ad Gallix: Ecclesias. Eadem fere repetit Inno-
centius Ill concilio generali Lateran., cap. ult., ad
hxc ipsa verba : Libat enim Domino, etc., esse dicti
Toletani concilii octavi cap. 2, et Capitul. dictis cap.
250 et 221.

Car. LXX. Majus periculum est, etc. Hzc ubi sint
ignoramus, przeter Ánsel. ur, 88, et in libris Conci-
liorum : tandem reperi in libro vit, cap. 272.

Cap. LXXI. Accusationes adversus doctorem, etc.
Felix H, in epist. ad Athanasium et Alexandrinam
synodum in principio Niczn:z synodi, verba refert
quz Grat. affert vi, qu. 1, c. 12; eamdem repetit

additis Capitul. lib. 1, cap. 139.

Et non damnabitur presul, nisi in testibus, etc.
Refert hzec Gratianus 11; qu. 4, c. 2; Burch., i, 154;
lvo iv, 8, 7, Panorm., et v, 264, et vi, 354, Decreti.
Deusdedit, cap. 5. Hoc de omnibus episcopis Zephy-
rinus prius constituerat epistola 1, ex qua est caput
154, libro 1, Burch. Adversus Marcellinum papam in
concilio Sinuesse habito servatum est; eum nume-
rum testium libram appellabant, fortasse quod tot
nummis aureis, qui tunc sextulz pondere signaren-
tur, constaret libra : sextula autem est sexta unciae
bars. Eadem verba postea ri cap. 12 concilii

aguntini sub Arnulfo in Capitul. cap. 159.

eque presul summus, etc. De iis verbis diximus
cap. ὅθ, et cap. 71. Hxc etiam refert Nicolaus in
epist. ad Michael. imperat. Eadem sunt dist. cap. 12

aguntini sub Arnulfo, et iri Capitul. capite 139.

resbyter aut in cardine, etc. Magna varietas est in

B numero testium : nonnulla etiam in aliis verbis. Quid

enim hic in cardine constitutum , alii cardinales, alii
utrumque omittunt : item pro diaconus cardinarius,
alii cardinales scribunt , alii omittunt : appellabantur
autem eo nomine principes sive prxcipui totius urbis,
vel presbyteri, vel diaconi, etiam extra urbem Ro-
mam. Videndus Gratianus dist. cap. 2; lvo iv, 8, 7,
Panorm., et vi, 554, Decreti. Adde concilii Meldensis
cap. 54, et vide Leonis IX epist. ad Michael. Con-
stantinop. 512, quo causa addita est cur ita Romani
appellentur. Hxc etiam verba sunt d. cap. 12 concilii
Magvunt. sub Arnulfo, et in Capitulari.

Testes autem sine aliqua, etc Non video cur omi-
serit εἰ accusatores, quamvis aliqui ea verba non
habeant. Gratianus ea refert dist. cap. 2, ut Silvestri
in synodo, et vi, quist. 4, cap. 6, ut Adriani pape

verba capitis 64. Ivo, ubi supra, ut *ilvestri.

st
be eadem re vide Felicis I[ epist. ad Athana-

sium. el alios, cap. 5. Hzc eadem verba sunt dist.
cap. 12. Magunt., et, paucis immutatis, in Capi-
tulari.

Car. LXXII. Testimonium laici, etc. Conjungi
etiam potuit accusatio, cum idem Silvester in eadem.
synodo constituisset : Nullus laicus crimen cle-
rico audeat. inferre : quod Gratianus refert i, q. 7,
c. 7, οἱ Ludovicus imp., lib. i1, tit. 51, de testibus ;
c. 12, Longobard. aliis verbis; Burchar., lib. i,
c. 151; 1vo 1v, 8, 7, Panorm., et v, 264, Decreti ;
Anselm. , i11, 25; conjunxit accusationem cum testi-
monio Damasus in Vita Silvestri , ut Gratian. Idem
Grat. xi, 4. 1, c. 9, haec verba refert ordine pertur-
bato : Testimonium clerici adversus laicum nemo re-
cipiat. Ivo, 1v, 8, 6, Panorm., et verba Gratiani
de accusation. et hzc ipsa perturbata refert, ut
Anselm. in concilio Romano, c. [4 : in tri-
bus editionibus, in epilogo sive epitome, notatur
ea varietas. Mihi Grat. scriptura mendosa videtur.
Neque enim in ea synodo ulla cura est de laicis reis,
sed tola versatur in judicio de reis clericis. Bernar-

idem Felix, c. 20 ejusdem epist. ; Burch. lib. 1, c. D dus Papien., lib. 11, titul. 15, de testibus et atltesta-

180; [vo parte v, c. 296, Decreti. Multis verbis ea-
dem de re Anacletus. epist. 4, 2, et ex T2 9 est 11,
qu. 7, c. 15, et dist. 79, c. ult. Ivo iv, 7, 6, Panorm.,
et parte v, c. 258, Decreti ; Ansel. mni, 32 ; Deusdedit,
c. 4; idein Anacletus, epist. 5, ex qua est vi, q. 1,
c. 15, et inn, 4. 7, c. 12; Ansel., im, 1} et 5; Deus-
dedit, c. 5; Pius, epist. 1, ex qua est vi, q. 1, c. 9;
lvo iv, 5, 7, Panorm., et v, 245, Decreti. Addamus
verha Sixti III, epist. unica c. 1 : criminationes adver-
sus doctorem nemo recipiat (Vide supra c. 560), qux
verba Callisti sunt, epist. 1; Burch. 1, 155; lvo v,
254, Decreti : exstat hoc etiam lib. vii, c. 67, Capitul.

Cap. LXXII. Presbyter non adversus episcopum, etc.
Hec sunt verba Silvestri pap: in concilio Romano
multorum episcoporum, cap. 3, ex quo est τι, qu. 7,
cap. 10; Burchard., lib. 1, 151; Ivo, parte v, cap. 264,
Decreti, et iv, 8, 7, Panorm. Eadein refert Nicolaus
Papa in epist. longa ad Michaelem imp. el c. 12 con-

tionibus, c. 4 collect. 1 decretalium, ut in conciliis :
« Testimonium laici adversus clericum nemo susci-
piat,» ex concil. Triburien. Legatur de eadem re
epistola unica Telesphori omnibus episcopis, ex qua
est vi, q. 1, cap. 8; Ivo vi, 514 Decreti; Ansel.,
plenius, lib. 111, cap. 43. Fabiani epist. 2 utrumque
continetur, laicos solere ab accusatione repellere
clericos, etc., ex ea est i1, 4. 7, c. 6; [vo, 1v, 7, 9,
Panor., et vi, 320, Decr. De eadem re Stephanus
papa, epist. 2, ex qua est apud Gregor. IX, c. 7, de
acecusat., quo omissa sunt illa verba, et omnes laici,
qu: omiserat Bernard. Papien., lib. v, tit. 1, cap. 7
collect. 1. Addebat rationem Stephanus : « Nec illi
sunl in vestra recipiendi accusatione, qui vos in sua
nolunt recipere. » Adde Marcellini epist. 2, ex qua
est rn, q. 7, c. 5; mendose Marcello inscriptum, ta-
men Marcelli epist. 2 aliis verbis idem statuitur.
Posuemo Eusebius Marcelli successor procclare de

1095

eadem re statuit epist. 1, iu principio, ex
c. 5, Grat. c. qusst., et plenius Anselm. lib. 11],
c. 96. Hujus esse arbitror verba relata a Grat. in
Anacleti c. 14, c. quazst., licet Demochares aliud
ascripserit in margine ejus capitis. Adversari vide-
tur iis omnibus c. 24 conc. Epaunen., nisi recte
intelligatur « Laicis contra cujuslibet gradus cleri-
cam, etc., proponendi permittimus potestatein. »
Et quamvis de accusatione multi, de testimonio
pauci, ex suprascriptis meminerint, regula est ut ad
testimonium non admittatur qui ab accusando re-
pellitur, ut c. 4 concil. Carthag. vii, quod idem est
Afric., c. 98 Latinis, Grecis 162, sive 151, ex quo
est cap. 1. Grat. iv, 4. 2 et 5, Burch., lib. xvi cap.
90, ex conc. Triburien, c. 5; Ivo iv, 8, 1, ex conc.
Cartbag. Nicolaus papa, sed parte vi, c. 564, Decreti,

recte.

Car. LXXIV. Nemo enim clericum, etc. Ex eadem
synodo Silvestri, cap. 15, Grat. dist. cap. 9, 11,
q. 4; lvo 1v, 8,.6, Panorm. ; Ansel. v, 25 ; Damasus
in Silvestri, et idem in Julii Vita ; utrique enim hoc
' decretum paucis immutatis ascribit. Sed multo an-
tiquior exstat Alexand. pap:xe epist. 1, ex qua est ΧΙ,

. 1, c. 15.
1 Car. LXXV. E iscopi pontifici, a quo, etc. H:ec
verba sunt Marcellini pap: in epist. 2. Videnda syn-
odus adversus Polychronium Hierosolymit. tem-
pore Silvestri papas quod etiam narratur a Nicolao
papa in epistola longa ad Mich. imper.

Cap. LXXVI. Non licet imperatori, etc. Hxc verba
sunt Callisti papse, epist. 1, in fine, et Marcellini

ἀρ, epist. 2, in fine, et Symmachi papxe in synodo
Romana, actione 6, ex qua est dist. 10, c. 2. Burch.
lib. xv, c. 8, ex decretis Adriani pape, c. 16; Ivo,
ti, 12, 4, Panorm., ex vii synodo Symmachi, et
parte rv, c. 251, Decreti, ex vi synodo Symmachi
sed parte xvi, c. 9, ex concil. Adriani papse, c. 16.
Et autem varietas in Adriani verbis relatis a Burch.
et Ivone, et his, de quibus agiznus quz in conciliis
leguntur. Anselm., lib. 111, c. 88, ex decretis Adriani
ape, eadem verba refert qus in conciliis sunt.
usdedit, c. 1, et 5, refert Callisti, Marcellini,
Symmachi οἱ Adriani verba, qux Burch. et ivo.
Vide c. 57. Ex lib. Populeti. Adrianus papa. Non li-
cet, etc. contra mandata Divinitatis presumere, vel
obviando agere. Hujus cap. verba exstant in Capitul.
lib. v, c. 218.

Cap. LXXVII. Providendum est ne in aliquo, etc.
Hsc tantum leguntur in Conciliis et apud Ánselm.,
lib. n1, c. 88, non sunt in libro Populeti.

Car. LXXVIIT. Injustum judicium et definitio, etc.
Hxc omnes referunt, Callistus, Marcellinus, Sym-
machus et Burchar. et lvo parte xvi, cap. 9, Decreti.
Gratianus xi, 4. 5, c. 89 ex Callisto ; Deusdedit c. 4
et 3; Anselmus lib. in, c. 86 ex Callisto, et c.
88 ex Adriano : hxc sunt in lib. Populeti ut
Adriani t exstant etiam in Capit. d. lib. v, c. 251.

Car. LXXIX. Sic odit Deus eos, qui adversus Patres

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI
ua est A ea non babet Anselm. lib. nr, c. 88, nec lib. 1v, c.

1098

40, ubi ait esse hoc caput 48, ex decretis Adriani
pape; idem tamen lib. xvii, ae. excommunicatione,
quia aliis est liber undecimus, c. 2, ea verba et epi-
scoporum habet, non habet Deusdedit c. 1, ex Adria-
ni ad Gilram episcopum c. 48 [ Forte 68 ], nec cap.
9 et 4 ex Adriano Agilrammo episcopo, neque in
lib. Veron. in quo est Adriano Geliano episcopo.
Hoc est cap. 18, Adriani inlib. Populeti. His verbis,
Generali, etc. : « Quicunque regum seu episcoporum,
vel potentium deinceps Romanor. pontificum decre-
torum censuram in quocunque crediderit vel permi-
serit violandam.» At in Capitul. lib. vi, c. 249, hu-
jus constitutionis forma servetur ut exsecrandum, etc.
tem Adr. papa : Generali, etc. Regum seu episco-
porum, etc.

H:ec finis est collectionis Adriani nomine edite, in
uo ordo aliquis et methodus desideratur : res ips:e
ere omnes przclare sunt, et ab antiquis Patribus
constitutze, ut aliquis esset litium et accusationum mo-
dus ac finis.

OBSERVATIO P. ANTONII PAGI
Ad annum Christi "186, n. 5 et 4.

In editione Veneta Conciliorum 80 canones Adria-
ni pape cum hoc titülo representantur : « E Gr:ecis
et Latinis canonibus et synodis Romanis, atque de-
cretis przxssulum ac principum Romanorum, lizc ca-
pitula sparsim collecta sunt, et Ingilramno Medioma-
tricz urbis episcopo, Romz a beato papa Adriano
tradita sub die xi Kalend. Octobr. Indict. xi,
quando pro sui negotii causa agebatur. » ldem ha-
betur in posterioribus editionibus Conc., nisi quod lo-
co indict. xi, legitur indict. 1x, quam retinuit Baro-
nius, qui ideo perperam de iis currenti anno egit ;
cum mense Septembri decima indictio initium sum-
pserit. Capitula ista Adriano papz zevo Hincmari Rhe-
mensis archiepiscopi jam tribuebantur, ut liquet ex
opusculo adversus Hincmarum Laudunensem epist o-
pum c. 24. Quia tamen vetusti aliqui codices mss.
predicta capitula non ab Adriano papa, sed ab ipso-
met Ingilramno vel Angelramno Metensi episcupo
collecta, et. Adriano papze oblata tradunt, hinc hodie
aliqui ea Adriano, aliqui Angelramno ascribunt. Sed
quemcunque aüctorem nacta sit hzec capitulorum col-
lectio, Marca lib. vit, de Concordia cap. 20, vetus-
tiorem illam censet lsidoro, quem iisdem capitulis
usum dicit in adornanda Collectione episiolarnm ape-
erypharum. Is auctor Hispanum se prodit hac perio-
do : «In principio voluminis hujus, qualiter conci-
lium apud nos celebretur, posuimus, ut qui nostrum
ordinem sequi voluerint, sciant qualiter hoc agere
debeant. » Celebrandi enim concilii totum ordinem a
quarto concilio Toletano desumit, ut patet ex ipsius
ordinis titulo, qui primo Conciliorum tom. sic exhibe-
tur : « Ordo celebrandi concilii, descriptus ab Isido-
ro Mercatore ex quarto concilio Toletano c. 4, et
Garzi€ Loayse Hispanicorum Conciliorum editoris

armantur, etc. Hzc verba sunt Alexandri papzepist. D diligentia emendatus. » Isidori Mercatoris librum ex

4 et Stephani pape epist. 2 prope finem, et Eusebii
epist. 1 non longe a principio. Sententia eadem est

iczeni concilii c. 41, ut refert Julius papa epist. 2
c. 10. Adde Telesphorum papam in epistola ad om-
nes episcopos, ex qua est 6, 4. 4, cap. 8. Ivo vi, 314
et 215, Decreti ; Anselm. πὶ, 13; Fabianus de eadem
re epist. 2 ( Solus Deusdedit c. 5, hzcut Adriani ver-
ba refert, et Anselm, i1, 88 ). Stephanus quoque de
quo supra, epist. 1, ex qua est 7, εἶ 6, c. 17. Burch.
1, 175; lvo ιν, 7,14, Panor. et v, 294, Decreti. An-
sel. i1, 5. Denique Pelagius Il, epist. 1, in fine cis-
dem fere verbis utitur c. 17. « bui judicis obtinet
»rxconem sicut accusator quidquam non debet pro-
zi » Exstant hxc verba in Capit. lib. vii, cap.

Car. LXXX. Item generali decreto constituimus,
etc. Grat. 75, 4. 1, cap. 11, Adriani pap: esse. ait,
et de suo addit post verbum Regum et episcoporum ;

Hispania in Gallias allatum primus Gallorum accepit,
ac publicavit Ricu!fus, qui Lullo in arcbiepiscopatum
Moguüntiacensem anno sequenti postea successit.
Hincmaro enim Laudunensi episcopo Hincmarus Rhe-
mensis archiepiscopus opusc. 55, cap. 24, ita rescri-
bit : «Forteputasti neminem alium easdem sententias
(Adriani vel Ingelramni) vel ipsas epistolas ( ab Isi-

oro collectas) preter te habere, idcirco talia libere
te existimasti posse colligere; res mira est, cum de
ipsis sententiis plena sit ista terra, sicut et de libro
collectarum epistolarum ab Isidoro, quem in His
nia allatum Riculfus Moguntinus episcopus in hujus-
modi, sicut etin capitulis regiis, studiosius obtinuit,
et istas regiones ex illo repleri fecit. »

Collectio illa descripta est ex epistolis Anacleti, E-
varisti οἱ aliorum antiquorum pontificum Romano-
rum, si fides hac in re adhibenda sit Antonio Auyu-
stino Dialogo xv de emendatione Gratiani, ubi hex

1097

DONATIONES QU/EDAM.

1098

capitula Adriano primo aljudicat, vel, ut. existimat A descripta fuerint in regum Francorum capitularibus,

Marca laudatus, excerpta est ex antiquis canonibus
et genuinis pontificum Romanorum epistolis, tum
etiamex legibus Codice Theodosiano comprehensis, vel
potius ex illarum legum Breviario. In his autem capi-
tulis interdum nonnihil additur antiquis canonibus,
interdum vero verba aliqua detrahuntur, tantaque
horum capitulorum dignitas fuit, ut etiam frequenter

ut tam Ántonius Augustinus quam Marca communi
consensu scribunt. C:eterum priorum pontificum Ho-
manorum epistolas supposititias esse non tantum Mar-
ca et Antonius Augustinus, sed etiam Baronius an-
no 865 passimque alii viri docti fatentur. Vide
qu:e de iis epistolis diximus anno Cbristi 100, n. ὁ,
et seqq.

ANGELRAMNI DONATIONES QU/EDAM.

Angelramnus Fahonem et Gaudiacum Gorziensi mo-
nasterio donat (anno 110).

(Ex D. Calmet, Hist. Lothar.)

Cum Christus unicus Filius Patris, qui cumPatre,
et Spiritu sancto cuncta creavit ex nihilo, non de-
dignatus sit animam pro ovibus suis ponere, et
acquisitas proprio cruore, servo sibi credito tradi-
dit custodiendas, et si cui committantur, perspice-
re ac solerii studio pervigilare debet ut gregem sibi
commissum, in quantum ipse qui tradidit, ei vires
tribuere dignabitur , non negligendo necessaria om.
nia tam spiritualia quam et temporalia impendere
Studeat, ut talentum sibi creditum cum usuris Do-
mino suo reprzsentet. ldeo ego in Dei nomine Án-
gilrainnus, gratia Dei Metensis urbis episcopus, pro
divino intuitu, vel anima nostr: remedio, seu pro
aeterna retributione, una cum consensu cleri vel lai-
corum fidelium sancti Stephani protomartyris pecu-

liaris patroni nostri, cui Ecclesi auctore Christo (1

proesse dignoscimur, donamus ad monasterium Gor-
zi:e, quod subjacet ipsi ecclesix sancti Stephani, quod
pri:edecessor noster bonz recordationis domnus Chro-
degangus archiepiscopus, in honore sancti Petri et
cxeterorum sanctorum a novo zdificavit, οἱ turbam
monachorum sub sancta norma vitam degentes coa-
cervavit, vel ubi sanctus Gorgonius, preclarus vi-
delicet martyr in corpore quiescit, et ubi Theoma-
rus abbas sub manu nostra rector esse videtur, hoc
est, res illas de ratione sancti Stephani, id est, in
pago Bedinse, villam runcupatam Faho, quam nunc
per heneficium sancti Stephani, vel nostrum, Frede-
laigus Vassus domini Carolimanni regis per preci-
riam nostram tenere videtur, necnon et villam aliam
de ratione ipsius sancti Stephani, sitam in pago Wa-
brince, cognominata Gaudiaco, quam Godfridus
similiter homo dominicus , per beneficium sancti
Stephani , vel nostrum , per precariam tenere vi-
detur ; ad ipsum jam fatum monasterium, vel ad il-
lam sanctain congregationem inibi vitam degentem,
volumus esse donatum : hoc est, in terris, domibus,
wdificiis, campis, pratis, pascuis, vineis, silvis,
cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, mo-
bilibus et immobilibus, mancipiis, litis , accolabus,
adjacentiis, appendiciis, cum integris terminis
solitisque stratis earum, ad easdem villas jam fatas
Fabo et Gaudiaco aspicientibus, vel pertinentibus,
ad partem sancii Petri, vel sancti Gorgonii , seu ad
ipsos fratres proficiat in augmentis, ut eos melius de-
PATBOL. XCVI,,

lectet pro nobis vel inclyto rege nostro, seu stabili-
tate regni Francorum, et successoribus nostris, Do-
minui misericordiam attentius exorare, et illum cen-
sum quem usque nunc ipse Fredelaigus, vel God-

D fridus ad partem sancti Stephani, vel nobis dederunt,

ipsum ad pariem ipsius monasterii, vel ad jpsos fratres
annis singulis persolvant. Et cum ipsi de hac luce dis-
cesserint, ipsi fratres, ipsas jam fatas villas, cum omni
superposito, absque illius contradictione vel judicis,
aut pontificum successorumque nostrorum, exspectala
traditioneineorum recipiant potestatem. Quzxso nam-
que successores, patresque meos episcopos, et perin-
separabilem Trinitatem adjurare przssumo, ut facta
mea sic in 2 vum perdurare permittant, sicut ipsi ha-
bent velle ut gesta corum per tempora prolixa conser-
ventur. Ánno ab Incarnatione Domini 770. Ego in
Dei nomine Angilramnus peccator episcopus, hanc
epistolam cessionis a me factam releg, et subscrip-
si. Signum Agnardus. Ego Optiarius, acsi indignus
presbyter. Heboradus abbas. Arthecarius archidi-co-
nus. Ándreas. Gilo abbas. Sigillum Huvinodo. Ha-
rimandus notarius. Ego Ynasco intimus diaconus,
jussus a Domino et pontifice meo Angilranno, hanc
epistolam cessionis scripsi et subscripsi.

Il.
Angelramnus Warangesi villam donat | monasterio
Gorziensi (anno 110).

(Ex D. Calret. ibid.)
In nomine Domini, Angilrannus gratia Dei Me-

tensis urbis episcopus. Pastorale quidem exercemus
officium, si oves nobis a Deo commissas in quantum
per vires Omnipotcns suppetit, undique conspicimus, -
ut alimoniam tam spiritualem quam corporalem
habere non desinant; et si de rebus ecclesix quz

D nobis ad regendum vel gubernandum tradita est,

ecclesiis vel monasteriis ad eandem pertinentibus,
vel aspicientibus, pro opportunitate servorum Dci,
vel pauperum, aliquid impertimur, nihil contra auc-
toritatem canonicam , vel instituta Patrum agere
sstimamus. ldeoque pro divino intuitu, vel anim
nostro remedio, una cum consensu clericorum vel
laicorum fidelium, ecclesi:€ sancti Stephani, cui,
auctore Deo, pr:esse videmur, donamus ad monaste -
rium sancti. Petri, in loco qui vocatur Gorzia, quod
bon:x memori: antecessor quondam noster domnus
Chrodegangus archiepiscopus a novo zedificavit, vel ad
illam sanctam congregationem monachorum inibi con-
sistentium, ubi inclytus ac przclarus videlicet martyc
sanctus Gorgonius in corpore requiescit, vel ubi Theut-
33

1009

ANGELRAMNI METENSIS EPISCOPI DONATIONES QU/EDAM.

1100

marus [Theomarus] abbas sub manu nostra praesse A solidisque statis corum ad cas res pertinentibus vel

videtur, donatumque in perpetuum volumus esse, et
plena animi devotione confirmamus ; hoc est, in pago
Calvomontense villam nuncupatam Warangesi villa,
cum adjacentiis, vel appendicibus,seu opportunitatibus
suis, tam terris, campis, pratis, pascuis, vineis, syl-
vis, cultis et. incultis, aquis, aquarumve decursibus,
mobilibus et immobilibus, mancipiis, litis (Des La-
boureurs) , accolabus , pecuniis , peculiis utriusque
sexus, generis vel.ztatis, cum integro termino,
solidoque statu, facta omnia et ex omnibus totum et
ad integrum, quatumcumque ad ipsam villam ad-
spicere vel pertinere videtur, ad ipsum monasterium,
vel ad ipsos fratres volumus esse donatum. Simili
modo donamus in ipso pago reiillam in Manico-cur-

aspicientibus, ad ipsum jam fatum monasterium, vel
ipsos fratres proficiant in augmentis, ut eos melius
delectet pro nobis, vel inclytis Regibus nostris Carolo
atque Carlomanno, seu stabilitate regni Francorum,
et successoribus nostris, Domini mrisericordiam at-
tentius exorare. Et quisquis ex istis hominibus supe-
rius nominatis, vel aliis quibuslibet, de rebus supe-
rius intimatis, per beneficium sancti Stephani, vel per
precarias ad censum habere videntur, illam censum
quem usque nune in donum ad opus nostrum dede-
runt, deinceps in antea ipsum censum ad ipsum sz-
pe dictum monasterium, vel ad ipsos fratres persol-
vant. Et cum de hac luce decesserint, et dies obitus
eorum advenerit, post eorum discessum ipsas res

te, quam Haribertus ad partem sancti Stephani con- B cum omni superposito, absque ullius contradictione,

donavit, et modo tenet filius suus, nomine Chrote-
carius per precariam. Similiter donamus iu ipso
pago rem illam in Rehensa Coldo-curte, quam Beto
ad partem sancti Stephani delegavit, etipse modo per
precariam tenet, seu et sortem illam in ipsa villa,
quam Vibollagus per beneficium sancti Stephani
vel nostrum tenere videtur. Simili conditione dona-
mus in ipso pago rem illam in villa Acciago, una
eum illa ecclesia inibi constructa, cum omnibus ad
ipsam pertinentibus, quam Aglebertus filius Marcelli
per beneficium sancti Stephani vel nostrum visus
est habere. Donamus etiam rem illam in ipso pago
cognominante Nodulfo, quam llduinus per benefi-
cium sancti Stephani vel nostrum habere videtur :
necnon et illam rem in villa Buxarias, quam usque
nunc Gondolanus per beneficium sancti Stephani
visus fuit tenere, ad ipsum monasterium sit delegata
vel data. Simiiiter donamus res illas in ipso pago
in loco nuncupato Hadulfo-curtem , et ad Burtsoloni-
villam, quas Maurotus per suum testamentum ad
partem sancti Stephani condonavit. Simili modo
donamus res illzs in ipso pago Calvomontensi, quas
Harbertus et Warnildis ad partem sancti Stephani
per suum testamentum delegaverunt, et modo ipsa
Warnildis per precariam habere videtur in loco
nuncupante Árcas, seu et Niguiemonte, ad ipsam
casam Dei proficiantin augmentum. Similiter donamus
. res illas in ipso pago ad Ilibas, super fluvium Cerno-

ne, quas Halibertus ad partem sancti Stephani dele- D

gavit, et modo filius suus Raboldus per precariam
tenet. Similiter donamus res illas super ipsum flu-
vium Cernone , quas Suitbardus ad sanctum Stepha-
num dedit.

Simili conditione donamus in pago Suggentinse vil-
lain nuncupatam Childufo- villa, quam nunc Otto co-
mes per beneficium sancti Stephani vel nostrum ha-
bere videtur, una cum illa sorte quam Gonthadus ad
sanctum Stephanum dedit, et ipse modo per preca-
riam tenct. Hxc omnia superius comprehensa, tam
in terris, domibus, :edificiis, campis, pratis, vineis,
sylvis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus,
mobilibus et immobilibus, mancipiis, litis, accola-
bus, adjacentiis, appenditiis, cum integris terminis

vel judicis, vel pontificum, successorumque nostro-
rum exspectata traditione, ipsi fratres in suam reci-
piant potestatem ; precorque successores dominosve
meos, et per sanctam Trinitatem adjurare przesumo,
ut facta mea sic in vum perdurare permittant, sicut
ipsi habent velle, ut gesta eorum in perpetuum per-
severent. Áctum super fluvium Mosz, in loco qui vo-
catur Fontanss, anno ab Incarnatione Domini pccr1x,
indictione vin, epacta xix, concurrente vil, anno
primo regni Carlomanni Regis.

Ego Angilrannus peccator episcopus, hoc tes!a-
mentum a me factum relegi et subscripsi. Ego Gri-
maldus abbas subscripsi. Ego Helborardus abbas
subs. Ego Goso abbas subs. Ego Sigilbertus abbas
subs. Fredalius peccator coepiscopus subs. Stepha-
nus presbyter subs. Andreas subs. Donatus subs.
Ego Rocfridus subs. Sigillum Widigangi. Haymal-
dius subs. Dodonus subs. Hardonino subs. Hildel-
bodo subs. Ádulpho. Ego Ynasco jussus a domino
et pontifice meo Angilranno, hoc testamentum scri-
psi et subscripsi.

III.
Angelramnus predia quedam sita in Alsasia domat
cenobio sancti Avoldi (anno 187).
(Ex D. Calmet, ibid.)

Ego Engilramus in Dei nomine pontifex Metensis
indignus, omnibus ecclesiis nobis commissis provi-
dere debemus sollicite, et fratribus ibidem Deo de-
gentibus pacem facere, et a pravis bominibus de-
fensare, resque eorum custodire, ut securius Dee
valeant servire. Ideoque cenobii beati Naboris quo-
tidianis calamitatibus et miseriis pie atque miseri-
corditer condolentes atque compatientes, quas sub
advocati et ministri comitis Wolmeri nostri advoca-
ti, tam in exactionibus, quam in rapinis quas nocte
et die indesinenter inferunt et faciunt hominibus
ejusdem ecclesie, eosque opprimentes et affligentes
quotidie, ita ut non possent clamores eorum susti-
nere; his omnibus cenobium illud ad tantam devenit
inopiam atque miseriam, quod vix possent repere
fratres qui Deo ibi et sancto Nabori vellent servire,
quia non habebant unde ibi vivere : tandem rece-
pto consilio, eundem comitem convocavimus, et per

1101

WICBODI QUAESTIONES IN OCTATEUCIHUM. — MOMITUM.

1192

nostram justitiam eum tamen constrinximus, quod A Morspec castrum in Elisacia, juxta Humburo; Ro-

et ipse ab hac injuria cessavit, subadvocatos et mi-
nistros corripuit. Pro hac igitur correctione et emen-
datione przdicti coenobii Wasco abbas, et sui fratres,
nostro et omnium consilio, et ejusdem comitis, ut
firma et rata esset, et ut deinceps 605 comes, nec
eorum successores inde inquictarent, quasdam villas
quie erant ad pr:bendam corum, comiti in perpe.
tuum tradiderunt, ut amodo ipse comes nec subadvo-
cati vel ministri ullam tamen vel exactionem vel
inquietalionem eidem ecclesix vel rusticis ejus in-
ferrent seu facerent; si vero rustici eorum rebelles
contra eos existerent, vel ad justitiam venire recu-
sarent, pr::dictus comes per abbatem vel per fratres
commonitus, illuc veniret, et abbas in nocte solven-
do eum cum suis, procuraret in nocte et in die sub-
sequenti de rusticis justitiam facere, et de justitiis
abbati duas partes, tertiam comes baberet, et his
contentus esset, caetera vero ecclesiv€ beneficia et
annalia servitia abbas et fratres in perpetuum pos-
siderent, et sine aliqua. inquietatione libere et paci-
fice haberent. Nomina villarum Walo, qux est juxta

pac villam apud Jugeswile, quatuor mansos juxta
Salrab, Cundici cum ecclesia villam juxta Bozonis-
villam. Itemque Ostingam villam et novem mansos
apud Altor, juxta Tannzx-villam, et unum mansum
apud Hinkingam-villam. Hxc omnia sicut in prze-
senti sctipta esse videntur, ita authoritate beato-
rum Apostolorum Petri et Pauli, et omnium San-
ctorum et Sanctarum, et nostra confirmamus atque
roboramus, ut nullus comes vel advocatus, sive ali-
qua persona, vel homo, hanc chartam audeat violare,
infringere atque mutare, sed firma et stabilis sem-
per usque in hodiernum diem permaneat, omnesque
qui hanc violare vel contraire tentaverint, iram Dei
et maledictionem, et nostram excommunicationem

B incurrant. Sign. Botperti advocati. Sig. Sigibaldi.

Sig. Liepbridi archidiaconi. 519 : Mantfnidi archidia-
coni. S'g. Helimanni decani Sig. Bencenis pr:epo-
siti. Sig. Ottonis prepositi. Actum hoc anno 29 ἃ
regnante Carolo glorioso Rege, sub die 15 M. Junii.
Subsigna'um. Ego Allo notarius scripsi et Christo-
phorus Thilman.

* Forte 19, nam annus 29 Caroli Magni incidit in annum Christi 797, quo anno. Angilrammus vivere

desierat.

ANNO DOMINI DCCXC.
*

WICBODUS.

NOTITIA HISTORICA IN WICBODUM.

[Ex Fabricio, Biblioth. med. et inf. Latinitatis.)

Wicbodus, cujus Quzstiones in Octateuchum in C

codice sancti Maximi Trevirensis invenerunt, in tria
vero tantum Geneseos capita ediderunt Martene et
Durand Collect. Ampliss. IX, 295, dubium est quis
fuerit. Sub initium codicis exstant hzc verba : Ca-
rolus rex Francorum et Longobardorum ac patricius
Romanorum, hunc codicem ad opus suum scribere
jussit. Anigitur Wigbaldus ille sit, Caroli Magni sub
Itherio et Radone archicancellarius notarius; an
Widbaldus, quem teste Astronomo, idem princeps
circa an. 778 praefecit Petragoricis, incertum est.

Opus autem ex dictis sanctorum Patrum, Augustini,
Gregorii, Hieronymi, Ambrosii, Hilarii, lsidori,
Eucherii, Junilii contextum est, quorum verba reti-
nuit. Εἰ quia maxima Geneseos pars purum Hiero-
nymi ut [sidori textum fere exprimit, sequentes
vero libri unum Isidorum exhibent, plura duumviri
laudati edere noluerunt. Ipse tamen codex usui esse

test illis qui futuro tempore Hieronymi et Isidori

pera denuo recensebunt. Adi Historiam litterariam
Galliz, tom. 1V, p. 177.

VICBODI
QUJESTIONES IN OCTATEUCHUM.

Ex pervetusto codice Trevirensis S. Maximini monasterii.

(Marten., ampl. Coll. conc.)

OBSERVATIO PR/EVIA.

Wigbodi Qusestiones in Octateuchum exhibeo, de-
scriptas ex pervetusto codice Trevirensis sancti Maxi-
mini monasterii, cujus in fronte μας leguntur : Ca-
rolus rex Francorum et Longobardorum, ac patri-

cius Romanorum, hunc codicem ad opus suum scribere

jussit. (Qux religiosi principis summa fuit. in res sa-

cras propensio.) Auctor illarum Wicbodus, seu
Wigbaldus, sive sit ille Wigbaldus Caroli Magri

1105

WICBODI

1104

sub [therio et Radone archicancellariis notarius, sive A deberet in pretio, quod jubente tam eximio prin-

Widbaldus, quem, teste Astronomo, idem princeps
circa annum 178 praefecit Petragoricis, sive quispiam
alius, ex dictis sanctorum Patrum, maxime Augu-
stini, Gregorii, Hieronymi, Ambrosii, Hilarii, [5] -
dori, Eucherii, Junilii opus suum contexuit, quo-
rum verba aliquando pura et nuda uno tenore tran-
Scribit, nonnunquam dispersa variis in locis colligit
in unum, aliquoties vero non verba, sed mentem
illorum exprimit. Hinc conjiciebam conjicientque
mecum viri eruditi omnes, quanto opus illud haberi

cipe ad ejus usum descriptum fuerat, totque atque
tantorum Ecclesi: doctorum expositiones Scripturae
reprzsentabat. Verum cum illud non indiligenter
examinassem, animadverti maximam Geneseos par.
tem nonnisi. purum Hieronymi atque Isidori tez-
tum fere exprimere, sequentes vero libros unum
exhibere Isidorum. Quapropter tanti non. existimavi
integrum hic opus dare. Sed eruditis forte lectori-
bus haud injucundzx erunt Quzstiones in prima Ge-
nesis capita. '

CAROLUS REX FRANCORUM ET LONGOBARDORUM
AC PATRICIUS ROMANORUM
HUNC CODICEM AD OPUS SUUM SCRIBERE JUSSIT.

LAUS REGIS.

ALLOCUTIO AD LIBRUM.
Quis digne indoctus metrorum versibus unquam
Rusticus explanet cujus preeconia passim
Latus concelebrat sub cceli cardine mundus,
Cujus ad imperium meruistis ordo * carere,
Et capere nitidam longo post tempore pallam ;
Coperis ut limen aulz regalis adire,
Atque auro rutilo radiantem cernere sedem ?
Incipe quamprimum largas persolvere grates,
Errorum quod nube cares, correctus haberis.
Dein prostratus veniam deposce precatu,
Lautorisque tui sollers patronus adesto.
b
Asperi aut impressa manus tenuando pulivit.
En habes in promptu, o rex, quod jusseras olim,
Suscipe, et o felix multos utaris [utare] per annos.

EPIGRANMA OPERIS SUBSEQUENTIS.

O quam magna tu:e clarent przconia laudis,
Rex Carole, felix et notus in omnibus arvis.
Finibus extremis tua maxime jussio pollet.
Quis valet urbane laudes sermone polito

Fari, magne, tuas, cceli sub culmine claras ἢ
Quis tua mixta canat mira pietate tropaea,
Divitiasque tuas longo quis carmine pandat ?
Quis saltem poterit seriem enumerare librorum,
Quos tua de multis copulat sententia terris ?
Sanctorum renovans Patrum conscripta priorum.
Nam quidquid sacrum divina volumina verbis,
Eloquio sensuque docent, quod przdicat ipse
Antiquus mundi replicans exordia vates,

Seu ille historias texat, seu forte figuras.

Quod diversa retro multorum tempora regum
Post Ruth succiduo gesserunt ordine magnum,
Vel qui post reprobum Davidica regna Saulem
Ter quinquagenos scripserunt carmine psalmos.
Pacificus quidquid lata inter sceptra Salomon,
Obscurum sensu przclara proverbia duxit,
Quodque bis octoni post se videre prophete,
Quod clausum Job mitis ait cum vulnere aperto.
Esther quid memorem, et castas mendacia Judith ?
Ornati cum fraude satraps accenditur oris,
Cum manet illudens obscenum femina lectum,

a Forte meruisti sorde.

B Desectoque feros compescit vertice visus.

Quod melius cernens czcato in corpore Tobi,
Que secreta videns perscripsit condito Ezras,
Quidquid post priscam succedens gratia legem
Intonat, atque Novi miracula Testamenti.
Hinc bominis clamat facies, ait, inde leonis,
Et pernix aquila, et fortis certamine taurus.
Inde quater terni puris quod mentibus agni
Egerunt, toto spargentes semina mundo.

Bis septena pii quod spargit epistola Pauli,
Quod Petrus Jacobusque, quod Judas et ipse
Qui conspecta refert coeli secreta Joannes,
Quin et veridici quz plurima tractatores
Exposuere suis mysteria digna libellis,

Hzc tu cuncta tenens animo sitiente bibisti.

C Necsi quid sacrüm cecinere prophetze

Te latet, agnoscis leges, et commata servas.
Atque aliena tuo commendas carmina cantu.
Quid totum replicem ? tu sensibus utere doctis,
Et qu: nota tibi vc] qu:e percepta legendo,

Ad virtutis opus studio converte regali.

At si de plebe quisquam livore perustus

Dixerit, iste quis est veterum qui carmina mutat,
Inscribitque levis epigrammata vana libellis ?
Noverit hoc ipse quod nusquam culpa mutatur,
Cum non velle valet et major jussio cogit.
Denique jussa bona cum promulgantur agenda,
Qui complet sapiens, qui vult contemnere demens.
Quod si Virgilius, et vatum summus Homerus,
Censuram meruere novam post fata subire,

D Quam dat Aristareus tua, Varrusque, Probusque.

Cur dedignetur quod jussus priucipe magno
Parvula excerpi Mosaica carmina bibli
Vuigbodus humilis nucarum mole piavi.

liec tibi rex summe jussu compulsus herili,
Servulus, ut potui, devota mente dicavi.

Ratio vi1 dierum ordinatur.

Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit.
Alter splendifluis coelum firmavit in oris.

Tertius undivagum mare dat cum germine terrz.
Quartus babet phoebum lunamque et sidera cceli.
Quintus plumigeras volucres piscesque natantes.
Sextus quadrupedes reptans hominesque sagaces.

b Hic est spatium unius versus vacuum 1n ms.

1105

Septimus est Domino requies, his rite peractis.

Non quia cunctipotens humano more laboret,

Actibus aut fessus qu:erat quiescere tandem

Qui semper requietus agit, faciensque quiescit.

Sed quod sacra quies typicis est operta figuris,

Multa gerat signis, et pandat mystica nobis,

Dicta Dei requies quod rebus jure creandis

Ipsa modus fuerit cunctis, et maxima finis.

Nam nova quaeque fiunt, jam tum ordinata proban-

[tur

Dicta Dei requies, quo Dominus ac redemptio Chri-

| [stus
In carne veniens, ac carnis vincla resolvens,

Hoc redeunte die felici morte quievit,

Dicta Dei requies, quod nos post mille labores,

LiB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS. .

/

A Solus ubique fovens in se requiescere cogit.

Nec datur ulla quies miseris, nisi suscipit ipse.
Dicta quoque requies, mundana quod actio przesens
Post sex ztates quas mundus in ordine currit,
Otia percipiens zterna pace quiescit.
Dicta quoque requies, qux nobis ultima sors est.
Nam vitze cursus, mundanz molis ad instar
Sex sunt :xtates hominis, et septima mors est.
Prima tenet ortum generis infantia simplex,
Altera deinde pueritia mollis habetur,
Tertia quz sequitur ipsa vocitatur adulta,
Quarta gerit virtutis opem speciosa juventa,
Quinta senecta gravis et ultima tempora vergens,
Sexta venit senium quz vitz terminat aevum.
Explicit.

INCIPIT

LIBER QUESTIQNUM SUPER LIBRUM. GENESIS

EX DICTIS SANCTORUM PATRUM AUGUSTINI , GREGORII, HIERONYM1, AMBROSII, HILARII ,
ISIDORI, EUCHERH ET JUNILII.

Discipulus. Primo omnium, preceptor mi, inquiri
mihi necesse est, quis hujus libri, qui Genesis apud
DOS dicitur, scriptor habeatur.

Magister. Sicut ἃ majoribus nostris nobis insinua-

quoque linguarum, gestaque omnium patriarcharum
usque ad ingressionem Israel in A gyptum.
JUNILIUS.
D. Hzc Scriptura, qu» de praesenti seculo loquens

tum atque traditum est, Moysen hujus operis scri- (? significet, nosse cupio.

ptorem fuisse asserunt, id est quinque librorum qui,
juxta Grzcos, Pentateucum nominantur, cum non
dicat hoc titulus, sed quasi de alio ipse refert : Dixit
Dominus ad Moysen. Cujus exemplum in Novo Te-
Stamento Joannés sequens apostolus, ubicunque de
se aliquid referre voluit, nomen suum studiose si-
luit, aiendo : Conversus Petrus vidit illum discipulum
quem diligebat Jesus sequentem, etc. (Joan. xxi, 20.)

D. Genesis unde hoc nomen accepit ?

M. LXX etenim Interpretes, Symmachus et Theo-
dotion in principio transtulerunt, et in Hebrzo scri-
ptum est Bresith, quod Aquila interpretatur in capi-
tulo. Et ideo secundum sensum magis quam secun-
dum verbi translationem, de Christo accipi potest,

M. Quinque : aut generationem ejus, id est. crea-
tionem, aut gubernationem, aul accidentia naturis,
aut evenientia voluntatibus, aut subsequentes volun-
tatis eventus.

D. Quibus modis generationem seculi hxc Scri-
ptura signavit?

M. Tribus : aut enim sola Dei voluntate factum
aliquid scribitur, ut est : In principio creavit Deus
ctelum et terram (Gen. 1,1); aut. voluntate simul et
voce sive praceptiva, ut est fiat (ux et fiat irmamen-
(wm; sive deliberativa , ut est » Faciamus hominem
ad imaginem et similitudinem nostram. Aut voluntate,
voce ac diffinitione, ut est : Crescite et multiplicamini
et replete terram. Et iterum : Germinet terra herbam

qui tam in ipso fronte Geneseos, qui caput omnium D virentem et ferentem semen juxta genus suum, et li-

librorum est, quam in principio Joannis evangelist:e,
coeli et terr: conditor approbatur. Unde et in Psal-
terio de seipso ait : In capite libri scriptum est de
me (Psal. xxxix, 8). ld est in principio Geneseos. Et
jn Evangelio, Omnia per ipsum facta sunt, et sine
ipso factum. est. nihil (Joan. 1, 5). Ideo sciendum
quod liber hic apud Hebrzos Bresith vocetur, hanc
habentes consuetudinem ut voluminibus ex principi-
bus eorum nomina imponant.

In libro prohemiorum.

D. Genesis juxta fidem historix€ quz describit?
M. Fabricam describit mundi et hominis conditio-
nem, eataclysmum et divisionem terre, confusionem

gnum (ructiferum faciens fructus cujus semen in ipso
sit. Et cxtera qua post septimum diem usque in
finem s:xculi per partes operatur, ex illa enim deli-
nitiope proveniunt.

D. Est in bis tribus aliqua differentia? -

M. Est, quia ea qu: sola voluntate vel etíam voce
sunt facta, noviter facta sunt, qu: vero diffinitione,
illis similia jam quz facta noviter diximus. Et rursus
illa quidem in sex primis diebus; hxc vero donee
8x culum stabit.

D. Da ordinem per sex dies factarum rerum?

M. n ipso quidem principio conditionis facta
sunt celum, terra, angeli, aer, aqua.

D. Proba angelos et aquas et aerem factum.

1106 —

1101

WICBODI

1108

M. Facta quidem ex aliis Scripturz locis ostendun- A minibus sunt, pro quibus eliam facta esse no-

tur, ut est : Qui facit angelos suos spiritus (Psal.
cut, 4); et: Laudate eum, omnes angeli ejus (Psal.
cxLívin); et : Aque qua super coelos sunt laudent no-
men Domini, quoniam ipse dixit et facta sunt (Ibid.,
vers. v); et : Quoniam ipsius est. mare et ipse fecit
illud (Psal. xciv, 5). Et aer in Scripturis sanctis cceli
noa:ine solet ostendi, ut est : volucres celi, cum cer-
tum sit aves in aere devolare. Celum autem osten-
dimus factum. (Quod vero przcesserunt ista czeteras
creaturas, in angelis, ut Scriptura demonstrat, dum
in laudibus et benedictionibus creaturis czeteris pree-
ponuntur, est ratio ; oportuit enim ut terrenas cole-
Sti$ creatura pracesserit. De aquis vero ipsa Scri-
ptura dicit, quod Spiritus Dei ferebatur super aquas.

D. Sequere ordinem generationis.

M. In principio diei primz lux facta est, secunda
vero factum firmamentum, tertia mare et terr:e na-
scentia, quarta luminaria cceli, quinta natantia et
volatilia, sexta reliqua animalia et homo.

D. Que est in ipsarum creaturarum operatione
distantia?

M. Quod quxdam ex nibilo facta sunt, ut ccelum,
terra, etc., quze usque ad completum primum diem
diximus facta, quzdam vero ex jam factis primo die.

D. Da horum probationes.

M. Quoties Scriptura ex aliquo factas res cupit
ostendere, aut palam significat, ut est producat terra
et producant aqua et similia : aut certe ex subtili
signiflcatione verborum, ut cum dicit, fiat firmamen-
Ium, utique signiflcat fuisse aliquid fluidum ac liqui-
dum, id est aquas, qux ut solidatz& ostenderentur,
firmamentum vocatum est, quod flebat. Et rursus
luminaria derivative appellavit, qu:xe quarta die facta
fuerunt, ut ex lumine primo die operato, facta mon-
straret. In bis autem 40: primo die facta sunt, neque
aperte neque subtili verbo factum aliquid declaratur
ex altero. Nihil enim post primum diem ostenditur
ex non exstantibus factum, sola hominis anima; in
quo et hoc attendendum, quia cum alia aut ex nihilo,
aut ex jam factis facta sunt, solus homo ex utroque
componitur.

D. Quas alias creaturis ascribimus differentias?

M. Quod ea qux primis sex diebus facta sunt, non
naturaliter, nec ex similitudine provenerunt. Reliqua
vero qux flunt, naturaliter ex divina diffinitione
nascuntur, exceptis scilicet miraculis.

D. Da tertiam differentiam.

M. Quod creaturarum alique, id est rationales
propter seipsas factze sunt, ut augeli et homines : re-
liqua vero non propter se, sed propter przedictos an-
gelos aut homines facta esse noscuntur: homo vero
principaliter secundum animam propter se intelli-
gendus est factus, nam secundum corpus consequen-
ter.

D. Quid enim, preter angelos et homines alix
creatura seipsis invicem non egebant ?

M. Egebant quidem, non ad utilitatem, sed ad
ornatum, ulilia enim non sibi, sed angelis οἱ ho-

Scuniur. Ornatum vero etiam invicem praestant,
quippe et ccelum inornatum sine celestibus lu-
minaribus fnit, et luminaria ipsa ne superflue fa-
cta essent, videntium oculis indigebant. Et mare
inornatum, donec aut locum suum receperit, aut
animalibus impleretur. Et terra incomposita preter
habitantium vel nascentium usum, et irrationalia
animalia sine hominis regimine inepta, herlxe absente
animalium usu superflux. lta omnia eguerunt invi-
cem, vel his qu:e quotidie fiunt. Sed ut jam diximus,
aliud est esse incompositum, aliud utile; incomposi-
tum enim aliquid per se utile alteri declaratur.

D. In ornamento ipso-aliqua est differentia?

M. Est : nam aliqua in sex diebus ornata sunt, ut

B colum luminaribus, et terra herbis, et piscibus mare :

qux::dam vero donec mundus vivit ornanjur, ut mare
navigiis, et terra zdificiis et cxteris 40:5 humano
construuntur ingenio, et homo ipse scientia. Quzdam
vero decorem suum in futuro recipient, ut. corpus
incorruptionem, et mortalia immortalitatem, et οὐ
leste regnum habitationem sanctorum. Notandum
autem in ornamentis, quod eorum qua vel ingenio
vel artibus flunt, in hominibus causa est, reliquorum
autem in Domino.

D. Da quartam differentiam.

M. Quod qusedam simul et velut subito creata
emerserunt, ut ΠΟΙ, luminaria, natantia et vola-
tilia, necnon terrena animalia et quadrupedia. Quz-
dam vero non simul, sed velut cum quadam mora, ut
mare, terra, homo; et ipse enim paulatim factus scri-
bitur, sicut et cetera.

D. Da quintam creaturarum differentiam.

M. Quod quxdam eorum ratione ceteris przesunt,
ut rationalia; quxdam vero usui babentur, ut ccle-
stia luminaria, quzedam natur:e necessitate obsequun-
tur, at aves et quadrupedes et his similia.

D. Da sextam differentiam.

M. Quod ea quz ceteris przsunt, id est rationalis,
voluntate ac ratione moventur; qux» vero inrationa-
bilia sunt, aut necessitate obsequuntur, aut natura
moventur.

D. Ea qux ex aliquo facta sunt, quod materias
habuerunt? ὁ ὁ

M. Sex, terram, aquas, aerem , ignem, lumen,
costam.

D. Da singulis origines suas.

M. Ex terra virentia plantaria, et animalia. Ex
aquis firmamentum, mare, natantia, et volatilia.
Simul autem ex terra, aquis, igne et aere omnia qus
per successiones temporum renovantur. Ex lumine
luminaria. Ex costa Eva.

D. Ignis quomodo probatur factus, aut. unde, vel
quando ?

M. Factum quidem ex generali scriptura possu-
mus adprobare cum dicitur de Deo: Qui fecit caelum
el terram, mare et omnia que in eis sunt (Psal. στιν,
6); quia utique etiam ignis in eis est , et ex speciali
prophetia. Lavdate Dominum, dracones. et. omnes

1109

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1110

abyssi, ignis, grando, niz, glacies et spiritus procel- À subito facere quod nunquam antefecerat per tempora

larum (Psal. cxvim, 7). De quibus ante dixerat :
Quoniam ipse dixit et (acta sunt (Psal. cxuvin, 5). Et

rursus : Benedicite, omnia opera Domini, Domino ; et.

sub; unxit : Benedicite, ignis et estus, Dominum (Dan.
i1, 57, 66). Utrum vero ex nihilo, sicut et alia factus
sit, an ex aliquo dubitatur. Plures enim volunt co-
lestium luminarium esse particulam , quippe etiam
nunc frequenter vidirous homines certo modo ignem
ex solis radiis mutuari : Quod si ita est, primo
die factus est. Sed sapientius hoc Scriptura lumen
quam ignem vocavit, ut ex meliore usu nomen acci-
peret.

D. Da septimam creaturarum differentiam.

M. Quod omnia qus ex aliquo facta sunt, corpora
sunt. [ncorporea autem neque ipsa ex aliquo, ne-
que ex ipsis facta sunt aliqua. IIxc vero incorpo-
rea accipienda sunt, non sicut Deus incorporeus dici-
tur, ejus enim comparatione nihil corporeum [Leg.
incorporeum] est , sicut nec immortale, nec invisi-
bile. Alius enim modus est, quo hzxec verba 301: divi-
nitati conveniunt, alius quo de creaturis loquimur,
sicut de animalibus vel angelis.

D. Quomodo Deus mundum fecerit possumus quz-
rere?

M. Hoc temerarie magis quam caute exquiritur.
Nulli enim divinx creaturze modum homini licet
agnoscere. Nam si sciret quis quomodo facta sunt ali-
qua ex nihilo, creatori utique scientia ac potentia par
fuisset.

AUGUSTINUS.

D. Si omnia in numero, et mensura, et pondere
Deus disposuit; ipsum numerum et mensuram et
pondus ubi disposuit?

M. Numerus et mensura et pondus ipse est Deus.
Ipse est enim numerus sine numero, a quo est omnis
numerus. Ipse est mensura sine mensura, a quo est
omnis mensura. Ipse est pondus sine pondere, a quo
est omne pondus. Non enim creaturam extra se aut
alicubi vidit; ut sicut homines, memoria retineret
qu: faceret. Omnis igitur creatura voluntas est crea-
toris, voluntas itaque creatoris non est extra naiu-
ram creatoris, hoc est ibi voluntas quo natura. Sic
tamen :eterna est natura, sicut xeterna voluntas, non
enim accedit Deo aliqua nova cogitatio ad formandam
creaturam. Proinde omnia in se Trinitas Deus dispo-
suit, quia in se cuncta habuit quz fecit. Intelligitur et
aliter, omnia in numero et mensura et pondere dispo-
suit, id est ut omnia qu: fecit, numerum et mensu-
ram et pondus haberent.

Augustinus in libro I contra Manichaos ita
exorsus est.

More Manichzsorum multi imperiti et rustici, ct
ut ita dicam prxsumptuosi, percunctare solent et ob-
jiciunt : Si in principio aliquo temporis fecit Deus
celum et terram; quid agebat antequam faceret
calum et. terram. [ἃ vel ubi erat] et quid ei placuit

ἃ Uncis inclusa non lcgo in editis.

seterna? His respondemus.

Deus in principio creavit coelum et terram, non
in principio temporis, sed in Christo , eum verbum
esset apud patrem , per quod facta et in quo facta
sunt omnia. Sedsi in principio temporis Deum fe-
cisse ccelum et terram credamus, debemus utique
intelligere, quod ante principium temporis non erat
tempus. Deus enim fecit et tempora. Et ideo ante-
quam faceret tempora, non erant tempora. Non
enim possumus dicere fuisse aliquod tempus quando
Deus nondum aliquid fecerat, quomodo enim erat
tempus quod Deus non fecerat, cum omnium tem-
porum sit ipse fabricator. Et si tempus cum celo
et terra esse cepit , non potest inveniri tempus quo

B Deus nondum fecerit coelum et terram. Cum autem

dicitur : Quid ei subito placuit? sic dicitur quasi ali-
qua tempora transierint, quibus Deus nihil operatus
est; non enim transire poterat tempus , quod non-
dum fecerat Deus, quia non potest esse operator
temporum , nisi qui est ante tempora. Certe et ipsi
Manichzi legunt apostolum Paulum et laudant et
honorant , et ejus epistolas male interpretando mul-
tos decipiunt. Dicant ergo nobis quid dixerit aposto-
lus Paulus : Agnitionem veritatis qua& est secundum
pietatem Dei in spe vite eterne , quam promisit non
mendax Deus ante tempora eterna (Tit. 1, 4). /Eterna
enim tempora quid ante se habere potuerant ? Hoc
ergo cogantur exponere , ut intelligant se non intelli-
gere, cum temere volunt reprehendere quod diligen-
ter quzrere debuerunt.

Si autem non dicunt : Quid placuit Deo subito
facere ccelum et terram; sed tollunt inde, subito, et
hoc tantum dicunt : Quid placuit Deo facere coelum
el terram? Non enim cozvum Deo mundum istum
dicimus, quia non ejus sternitatis est. hic mun-
dus , cujus :iernitalis est Deus. Mundum quippe
Deus fecit, et si cum ipsa creatura, quam fecit
Deus tempora esse coeperunt, et ideo dicuntur
verna tempora ; non tamen sic sunt aterna quo-
modo :eternus Deus est, quia Deus est ante tempora,
qui fabricator est temporum , sicut omnia quz fecit
Deus, bona sunt valde, sed non sic bona sunt, quc-
modo bonus est Deus, qui illa fecit; hxc autem fa-

D €ta sunt; nec ea genuit de seipso, ut hoc essent

quod ipse est; sed ea fecit de nihilo, ut non essent
equalia, nec ei a quo facta sunt, nec fllio ejus per
quem facta sunt, justus [Edit., justam] est enim. Si
enim (Edit., ergo] isti dixerint : Quid placuit Deo
facere coelum et terram? Respondendum est eis,
ut prius vim discant voluntatis humanz, qui volun-
tatem Dei nosse desiderant. Causas enim Dei volun-
tatis desiderant scire [Edit. , scire quxrunt],
vum voluntas Dei omnium 4155 sunt ipsa sit
causa. Si enim habet causam voluntas Dei, est ali-
quid quod antecedat voluntatem Dei, quod nefas est
credere. Qui ergo dicit, quare fecit Deus coelum et
terram ? Respondendum est illi, quia voluit. Volun-

11}}

WICBODI

1112

tas enim Dei causa est coeli et terr: ; et ideo imnajor A temporalium se ad ejus prz:cepta complenda conver-

est voluntas Dei quam ccelum et terra. Qui autem
dicit ; quare voluit facere celum et terram; [8 aut
ubi erat antequam fierent?] majus aliquid quzrit
quam est voluntas Dei. Nihil enim majus inveniri
potest. Compescat ergo se humana temeritas, et id
quod non est non qu:erat, ne id quod est non inve-
niat; et si voluntatem Dei nosse quisquam deside-
al, fiat amicus Deo. Certe si voluntatem hominis

quis nosse vellet, cujus amicus non esset , omnes
ejus imprudentiam aut stultitiam deriderent. Non
eniin quisque efficitur amicus Dei, nisi purgatissimis
moribus, et illo fine przccepti de quo dicit Apostolus :
Finis autem pracepti est charitas de corde puro et con-

scientia bona et fide non ficta (I Tim.1,5), quod isti si
haberent, non essent hzretici.

Quod autem sequitur in libro Geneseos : Terra
autem eral invisibilis et incomposita, sic reprehendunt
Manichxi, ut dicant : Quomodo in principio fecit
Deus ccelum et terram , si jam terra erat invisibilis
et incomposita? Itaque cum volunt divinas scrip:uras
prius vituperare quam nosse, etiam res apertissimas
non iutelligunt. Quid enim manifestius dici potuit,
quam hoc dictum est : In principio fecit Deus celum
el terram, terra autem ipsa quam fecit Deus, invisibi-
lis erat et incomposita. Antequam Deus omnium re-
rum formaslocis et sedibus suis ordinata distinctione
disponeret, antequam diceret , Fiat lux , et fiat [ir-
mamentum, et congregentur aqua, et appareat arida,
eic.,qui ineo libro per ordinem sic exponuntur,
quemadmodum ea parvuli possent capere. Quz? om-
nia continent tam inagna mysteria, ut quisquis ea
didicerit, omnium hzreticorum vanitatem vel doleat
quia homines sunt , vel rideat quia superbi sunt.

Sequitur in illo libro : Et tenebre eran! super
abyssum (Gen. 1, 2) , quod Manichzi [5^ vel sectatores
eorum] reprehendunt dicentes : In tenebris ergo
Deus erat antequam faceret lucem? Vere ipsi sunt in
tenebris ignoranti, et ideo non intelligunt lucem ,
in qua Deus erat antequam faceret istam Jucem. Non
enim noverunt isti lucem, nisi quam carneis oculis
vident, et ideo istum solem quem pariter non solum
cum bestiis majoribus, verum etiam cum muscis et
vergpiculis cernimus, illi sic colunt, ut particulam
dicant esse lucis illius in qua habitat Deus. Sed n»s
intelligamus aliam esse lucem in qua Deus habitat :
unde est illud lumen de quo in Evangelio dicitur :
ς Erat lux vera qua illuminat omnem hominem ve-
mentem. in hunc. mundum (Joan. 1, 9). Nam solis
istius lumen non illuminat hominem , sed corpus
hominis, et mortales oculos quibus nos vincunt aqui-
larum oculi, qui solem istum multo melius quam

nos dicuntur aspicere. Illud autem lumen non inratio- .

naliuin. avium oculos pascit; sed pura corda corum
qui Deo credunt, et ab amore visibilium rerum et

ἃ Uncis inclusa in editis non leguntur.

b Uncis inclusa in editis non leguntur.

* [n editis legitur, Erat lumen verum quod.

d'[g editis, de qua conscquenter hoc laco. dicitur.

tunt. Quod omnes homines possunt si velint, quia
illud lumen omnem illuminat hominem venientem in
hunc mundum. Ergo tenebre erant super abyssum
antequam lux ista fieret. 4 Consequenter de hoc loco
dicitur:

Et dixit Deus, fiat lux, quia ubi lux non est, tene-
bre sunt, non quia aliquid sunt tenebrz, sed ipsa
lucis absentia tenebrz dicuntur; sicut silentium non .
aliqua res est, sed ubi sonus non est, silentium dici-
tur. Et nuditas non aliqua res est, sed in corpore
ubi tegumentum non est, nuditas dicitur. Et inanitas
non est aliquid, sed locus ubi corpus non est, inanis
dicitur. Sic tenebrz, * ut jam diximus, non aliquid
sunt; sed ubi lux non est, tenebrz dicuntur. {πὲ

B ideo diximus, quia solent dicere : Unde erant ipse

tenebrze super abyssum, antequam Deus faceret lu-
cem? quis illas fecerat, vel genuerat? aut si nemo
fecerat vel genuerat eas, stern: erant tenebra?
quasi aliquid sint tenebrz. Sed, ut dictum est , lucis
absentia hoc nomen accepit. Sed quia ipsi fabulis
suis decepti crediderunt gentem esse tenebrarum,
in qua οἱ corpora, et forinas, et animas in illis cor-
poribus fuisse arbitrantur; ideo putant quod tene-
brzx aliquid sint, et non intelligunt non sentiri tene-
bras, nisi quando non videmus; sicut f non senü-
mus silentium, nisi quando non audimus. Sicut
autem silentium nihil est ; sic et tenebrz nihil sunt.
Sicut autem isti dicunt gentem tenebrarum contra

. Dei lucem pugnasse ; sic potest et alius similiter vanus

dicere, gentem silentiorum contra Dei vocem pu-
gnasse. Sed illas vanitates modo non suscipimus refel-
lere atque convincere; nunc enim ea quz reprehen-
dunt in veteri testamento statuimus defendere, quan-
tum ut res Dominus praestare dignetur, et in eis
ostendere, contra veritatem Dei nihil valere homi-
num czcitatem. Sequitur.

Quod autem scriptum est : Et Spiritus Dei fereba-
tur super aquam (Gen. 1, 9), sic solent Manichzi re-
prehendere, ut dicant : Aqua ergo erat habitaculum
spiritus Dci, et ipsa continebat spiritum Dei? Totum
conantur perversa mente pervertere, οἱ exczecantur
malitia sua. Cum enim dicimus, sol superfertur
super terrain, numquid hoc intelligi volumus, quod
in terra sol habitet, et terra solem contineat? Et
tamen non sic Spiritus Dei δ ferebatur super aquam,
sicut superfertur sol super terram, sed alio modo
quem pauci intelligunt. Non cnim per spatia locorum
superferebatur aquzs illi spiritus, sicut terrx sol
superfertur, sed per potentiam invisibilis sublimita-
tis sux. Dicant autem nobis isti, quomodo his rebus
qu:e fabricandzx erunt, superferatur voluntas fabri.
Quod si hzc humana et quotidiana non comprehen-
dunt, timeant Deum, et simplici corde quod non in-
telligunt quierant, ne cum volunt verbis sacrilegis

e? In editis desunt hxc verba, ut jam diximus.
f Editi lezunt, non sentitur.
8 Cum editis lege, superferebatur super «quam.

4115

LIB. QU/ESTIONUM SUPER 118. GENESIS.

1114

concidere veritatem, quam videre non possunt, re- A terra appellata est. Isto genere locutionis etiam Do-

deat illis securis in crura. Nam illa concidi non

potest, qux» incommutabilis manet; sed quacunque.

plage in illam emiss» fuerint, repercutiuntur, et
majori ictu redeunt in eos, qui czedere audent quod
credere deberent, ut intelligere mererentur.

Deinde qu:erunt, et insultando Ínterrogant , unde
erat ipsa aqua super quam ferebatur spiritus Dei;
numquid enim superius scriptum est, quod Deus
aquam fecerit? Hoc si pie qu:zrerent, invenirent quem-
admodum intelligendum esset. Non enim aqua sic
appellata est hoc loco, ut hzc a nobis intelligatur,
quam videre jam et tangere possumus, quomodo nec
terra qu:xe invisibilis et incomposita dicta est, talis
erat, qualis ista quie jam videri et tractari potest.

Sel illud quod dictum est : In principio creavit Deus B

celum et terram. (Gen. 1, 4), coeli et terre. nomine
universa creatura significata est, quam fecit et con-
didit Deus. Ideo autem nominibus visibilium rerum
hzc appellata sunt, propter parvulorum infirmitatem,
qui minus idonei sunt invisibilia comprehendere.
Primo ergo materia facta est confusa et informis,
unde omnia fierent qua distincta atque formata
sunt, quod credo a Grzcis Chaos appellari. Sic enim
et alio loco legimas dictum in laudibus Dei, Qwi fe-
cisti mundum de materia informi, etc., quod aliqui
cedices habent de materia invisa.

Et ideo Deus rectissime creditur omnia de nihilo
fecisse, quia etiamsi omnia formata de ista materia
facta sunt, hzc ipsa tamen materia de nihilo facta
est. Non enim debemus esse similes istis, qui omni-
potentem Deum non credunt aliquid de nihilo facere
potuisse, cum considerant fabros et quoslibet opifices
non posse aliquid fabricare, nisi habuerint unde fa-
bricent. Et ligna enim adjuvant fabrum, et argen-
tum adjuvat argentarium, et aurum aurificem, et
terra figulum adjuvat, nt possit perficere opera sua.
Si enim uon adjuventur ea materia unde aliquid fa-
ciunt, nihil possunt facere, cum materiam ipsam
non ipsi faciunt. Non enim faber facit lignum, sed
de ligno aliquid facit, sic et czeteri omnes opifices.
᾿ Omnipotens autem Deus nulla re adjuvandus erat,
quam ipse non fecerat, ut quod volebat efficeret; si
enim ad eas res quas facere volebat, adjuvabat eum
aliqua res quam ipse non fecerat , non erat omnipo-
tens; qaod sacrilegum est credere.

Informis ergo illa materia quam de nihilo Deus
fecit, appellata est primo coelum et terra, non quia
hoc jam erat, sed quia hoc esse poterat. Nam et
coelum postea scribitur factum. Quemadmodum si
semen arboris considerantes, dicamus ibi esse radi-
ces et robur, ramos, fructus, et folia; non quia jam
sunt, sed quia inde futura sunt: Sic dictum est :
In principio fecit Deus celum et terram, quasi semen
cceli et terrze, ἃ cum confusa adhuc esset celi et
terrz materia. Sed quia certum erat inde futurum
esse coelum οἱ terram, jam et ipsa materia coelum et

& ἘΠῚ legunt, cum in confuso adhuc esset.
b Lege cum editis, appellare.

minus loquitur, cum dicit : Jam non dico vos servos,
quia servus nescit quid faciat dominus ejus. Vos autem
dizi amicos, quia omnia que audivi a Patre meo, nota
feci vobis (Joan. xv, 15). Non quia factum erat, sed
quia certissime futurum erat. Nam post paululum
dicit illis : Adhuc multa habeo dicere vobis, sed non

' potestis poriare modo ( Joan. xv1,19). Ut quid ergo

dixerat : Omnia que audivi a Patre meo nota feci vo-
bis, nisi quia sciebat hoc se esse facturum? Sic etiam
celum et terra potuit dici materia unde nondum
erat factum ccelum et terra, sed tamen non aliunde
faciendum erat, Innumerabiles tales locutiones in
scripturis divinis inveniuntur, sicut in consuctudine
sermonis nostri, cum id quod certissime futurum
speramus, dicimus : jam factum puto.

Hanc autem adhuc informem materiam etiam ter-
ram invisibilem et incompositam voluit 5 appellari ;
quia inter omnia elementa mundi, terra videtur mi-
nus speciosa quam cezetera. ]nvisibilem autem dixit
propter obscuritatem, et incompositam propter in-
formitatem. Eamdem ipsam materiam etiam aquam
appellavit, super quam ferebatur Spiritus Dei, sicut
superfertur fabricandis voluntas artificis; quod etsi
paucorum intelligentia potest attingere , humanis
tamen verbis nescio utrum a paucis hominibus possit
exponi. Propterea enim non absurde etiam aqua
dicta est ista materia, quia omnia qux in terra na-
scuntur, sive animalia, sive herbx, vel arbores , et
his similia, ab humore incipiunt formari atque nu-
triri. II:ec ergo nomina omnia, sive celum et terra,
sive terra invisibilis et incomposita, et abyssus cum
tenebris, sive aqua super quam Spiritus ferebatur,
nomina sunt informis malerix; ut res ignota notis
vocabulis insinuaretur imperitioribus; et non uno
vocabulo, sed multis; ne si unum esset, hoc esse
putaretur quod consueverant homines in illo vocabulo
intelligere. * Dicta est coelum et terra, quia inde fu-
turum erat celum et terra. Dicta est terra invisibilis
et incomposíita, et tenebrze super abyssum, quia in-
formis erat, et nulla specie cerni aut tractari pote-
rat, etiamsi esset homo qui videret atque tractaret.
Dicta est aqua, quia facilis et ductilis subjacebat ope-
ranti, ut. de illa omnia formarentur : sed sub his .
omnibus nominibus materia erat invisa et informis,
de qua Deus condidit mundum.

d In principio creavit Deus celum et terram. Istud
capitulum librorum omnium caput est; omnis nanx
que Scriptura divina bipertita est, Vetus Testamentum
et Novum. Alia quippe sunt ubi zterna intimantur,
ut est: In principio erat Verbum (Joan. τ, 4). Alia
facta narrantur, ut est : [π΄ principio creavit. Deus
celum et terram (Gen. 1, 1). Alia futura pronuntian-
tur, ut est : Cum venerit filius hominis in majestate
sua. (Luc. 1x, 26). Alia vero sunt qu:e agenda praci-
piuntur, cum dicitur : Diliges proximum tuum sicut
teipsum, etc. (Matth. xxn, 59). Bipertita veroest, quia

e Editi legunt, dictum est ergo colum.
ὁ Ex Augustino, de Genesi ad litteram, lib. 1,cap. 1,

1115

WICBODI

1116

sunt alia qu:e secundum figuram diela sunt, αἱ est ἃ tantum. Sicut homo duas parabolas cognitas simul

Cantica canticorum, et ut est : Audivit Adam vocem
Domini Dei deambulantis in paradiso (Gen. m, 8);
et alia sunt secundum rerum gestarum fidem, ut est :
quod populus exiens de /Egypto, per mare pedibus
ambulavit. Alia vero sunt qus utroque dicta sunt
modo, ut est transitus maris Rubri, et miracula illa
quz Dominus in Evangelio fecit.

In principio creavit Deus colum et terram.

D. inquirendum summopere est, in quo principio,
utrum in principio temporis, an in principio, ut hoc
esset initium creature ejus ex quo alia esse ceepe-
runt, non enim coxterna Deo semper fuerunt.

M. Dicamus quia in principio sibi coxterno fecit
Deus cclum et terram, in unigenito Filio qui est
sapientia Patris, de quo dicit Apostolus , Christum
Dei virtutem εἰ Dei sapientiam (1 Cor. 1, 24). Et in
psalmo dicit : Omnia in sapientia fecisti (Psal. cim,
24); et iterum dicit Apostolus : Quia in ipso condita
sunt omnia qu& in celo sunt et qua in terra, visibilia
et invisibilia (Col. 1, 46).

D. Genesis principium est. Si in principio creavit
Deus ccelum et terram, angeli posumodum facti sunt.
Si angeli ante facli sunt, non primo omnium creavit
Deus coelum et terram.

M. Quando facta sunt simul sidera, ait. Scriptura,
laudaverupt me angeli mei voce magna. Quarta die
facta sunt sidera, et jam erant angeli. Neque enim
die tertio, neque secundo facti sunt. In his enim ap-
paret qu:e facta sunt. Tertia die scilicet terra ab
aquis discreta est ; secunda factum est firmamentum,
ubi sol et luna discurrunt et sidera. Porro primus
dies ipse est angelica natura, quz primo celi nomine
nuncupata est. Unde evidenter ostenditur primum
diem spiritalem factum, id est angelicam naturam,
et sic lioc celum quod oculis cernimus. Nam quod
ait, In principio creavit Deus celum et terram (Gen. 1,
1), non primo omnium, sicut ais, sed in principio, id
est in Filio, imo per Filium, fecit Deus 03 nem
spiritalem corporalemque creaturam, quz coeli et
terrx: nomine appellata est. Nam quod ipse sit prin-
cipium, de se interrogantibus Judzis quis esset, re-
spondit : Principium qui et loquor vobis (Joan. vm,
25). Primo igitur voluit celum et terram velut quam-

non potest enarrare, ita et Dominus fecit, quia hoc
prius enarravit quod originem habuit, et postea quod
exinde factum fuit, quamvis utrumque simul fecisset,
ut quod sola origine prius est in faciendo, prius sit
ex tempore enarrando. Ergo dum oportebat ut scri-
ptura sancta utramque enarrasset, tam res gestas
quam res enarratas, quod exinde factum est propter
tardiorem intellectum, ut capere potuissent, quia
res corpores ex aliquo flebant; quia nihil interest
inter creationem cceli et terrx et lucis, nisi hoc tan-
tum quod est inter verbum et vocem.

D. Cur non dixit, in principio fecit Deus coelum
et terram, sed creavit?

M. Propter informitatem materi:e.

B D. Da sensum Spiritalem.

M. Principium Christus est, sicut ipse in Evange-
lio ait : Principium qui et loquor vobis (Joan. vim, 25).
ln hoc igitur principio fecit Deus coelum, id est qui
ceelestia meditantur et quxrunt. In ipso fecit et car-
nales, qui terrenum hominem necdum deposuerunt.

D. Terra autem erat. inanis et vacua (Gen. 1, 3).
Cur inanis et vacua?

M. ld est quia non erat a mari distincta; vacua,
inquit , quia littoribus non erat circumdata, vel vici-
bus suis ornata, id est arboribus et animalibus.

ltem spiritaliter : Terra scilicet carnis nostr: inanis
et vacua erat, priusquam doctrine acceperit formam.

D..Quare tenebre dicuntur super faciem fuisse
abyssi?

C M. Quia non erat lux quz superfunderetur ; quod

8i esset, utique superesset.

Item, quia erat spissus aer carens luce diurna.

Aliter. Tenebrz erant super faciem abyssi, quia
deliclorum czcitas et ignorantix* profunda obscuri-
tas corda nostra tegebat.

D. Quomodo spiritus Dei ferebatur super aquss,
edissere?

HIERONYMUS 8.

M. Pro eo quod in nostris codicibus scriptum est,
ferebatur; in Hebreo habetur merephet, quod nos
appellare possumus, incubabat, sive confovebat in
similitudinem volucris ova calore animantis. Ex quo
intelligimus, non de spiritu mundi dici, ut nonnulli

dam spiritalem corporalemque materiam dicere, et p arbitrantur, sed de Spiritu sancto, qui et ipse vivi-

sic quemadmodum singillatim facta sunt ordinem
tenere. Quod enim dixit celum, hoc mihi dixisse
videtur aquarum abyssum tenebrosam, Ad: quo-
dammodo fluitantem vitam, nisi convertatur ad crea-
torem, et fiat lux, et contempletur Trinitatem Deum
esse indivisum. Neque enim ita dicimus, ut ista ma-
teria praecedat formam suam , sicut przcedit lignum
arcas, ei sicut. pr:ecedit. vox verbum, neque- enim
tempore, sed origine. Igitur prima creatura lux, non
ísta qux: quarta die f.cta est, sed spiritalis, id est
angelica natura.

Hoc tamen intelligendum quod simul creavit cc-
lum et terram et lucem, quia nil il interest nisi origo

* Quest. Hebr.

ficator omnium a principio dicitur. Sic autem υἱνὶ -
cator quasi conditor Deus : Emitte, ait, Spiritum
tuum, et creabuntur (Psal. cin, 50).

AUGUSTINUS.

D. Spiritus Dei ferebatur super aquas : Localiter
ferebatur sicut sol et sidera, an aliter?

M. Spiritus sanctus Deus est, qua in re non loco
continetur, et distenditur, nec temporum mutationi-
bus subjacet, sed est ubique przsens totus. Quo-
modo sane no:;ninavit creaturam , cui superferri di-
ceretur Spiritus sanctus, non localiter, sed potentia-
liter. Dominus non ex indigentia fecit opera sua, sed
ex beneficentia, neque horum indiget quz fecit. In-

1117

LIB. QU.ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

4118

digus quippe atque egenus amor subjicitur rebus A dictionem nuncupare. Ut si verbi causa requiramus

quas diligit. Ideo dictus est superferri creaturam
Spiritus sanctus, quia non ex indigentia operatus est
ipsam creaturam.

AMBROSIUS 8.

D. Quomodo Spiritus Dei ferebatur super aquas?

M. Sicut ait Apostolus : Supereminentem, inquit ,
scientiam charitatis Dei. Et alibi ait : Superezaltat
autem omnem intellectum. Ergo inchoatum aliquid
ostendit super quod spiritus Dei ferri diceretur, non
loco, sed omnia superante atque pr:ecellente poten-
tia. Duo quippe sunt propter qux amat Deus creatu-
ram suam; uti sit et ut maneat. Ut sit formata, et
maneat in prx:ecepto Conditoris. Ut esset ergo, Spiri-
tus Dei ferebatur super aquam; ut autem maneret,
vidit Deus quia bonum est. Quamobrem prius res
informatas et postea spiritum sanctum nominavit,
quia omnis exiguus amor rebus quas diligit subter-
ponitur.

ITEM IN HEXAMERON AUGUSTINUS.

D. De informitate materie ut plenius et uberius
exponas posco.

M. Verum et manifestum est omne mutabile ex
aliqua informitate formari, simulque et manifestis-
sima ratio docet, nullarum naturarum materiam esse
potuisse, nisi ex Deo. Et licet dicat Scriptura : Qui
fecisti mundum ex materia informi (Sap. x1, 15), non
tamen informis materia formatis rebus tempore prior
est, cum sit utrumque simul concreatum, ct quod

factum est et unde factum est. Sicut vox materia C

verborum est , verba vero formatam vocem indicant.
Ita creator Deus non priore tempore fecit informem
materiam, et eam postea per ordinem quarumcum-
que naturarum quasi secunda consideratione forina-
vit, sed non potuit non dividere scriptura loquendi
temporibus quod Deus faciendi temporibus non divi-
sit. Et nos cum dicimus materiam et formam, utrum-
que simul intelligimus , uec utrumque simul possu-
mus enuntiare. Quod si spiritalis lux facta est, cum
dixit Deus fiat lux, non illa vera patri cozeterna in-
telligenda est, per quam facta sunt omnia, sed illa
de qua dici potuit, prior omnium creata est sapien-
tia, quia per sapientiam non creatam facta est lux.
Quo autem modo simul fieri potuerit, et quoa illu-

quomodo facta est lux , audies, in verbo Dei erat ut
fieret, quomodo et cxetera. per ordinem. Si requiras
quomodo facta sunt; in verbo Dei erant ut flerent.'
Hinc est enim , dizit Deus fiat lux , neque enim cor-
poralibus modis loquitur divina natura, nec quotiens
dicitur dixit, totiens verbum formavit, unum enim
verbum genuit cozternum et consubstantivum sibi,
in quo omnia ineffabiliter dixit.
ITEM. '

D. Dixit quoque Deus fiat lux. Lux autem hzc est
visibilis, an invisibilis?

M. invisibilis enim dicitur, quia creatio angelica
est, quam oculi nostri non valent prospicere. Ratio
enim erat , ut die quarto sidera in coelo fabricasset ,

B qu: oculi nostri potuissent prospicere.

D. leta creatio angelica est temporalis an intcm-
poralis ?

M. Temporalis erat in angelis, intemporalis autem
in Deo. Temporalis erat quod dictum intelligimus ab
eterno Deo expressum per verbum co:xternum, in
creatura spiritali quam jam tunc fecerat cum dictum
est, in principio creavit Deus celum et terram. Sed
ista locutio non tantum sine aliquo sono, sed etiam
sine ullo corporali motu creature spiritalis , ejus.
menti atque rationi quodammodo infixa per verbum
patris cozeternum. Sed multum atque difficillimum est
capere quomodo dicitur deo non temporaliter ju-
benti, neque id temporaliter audiente creatura, qui
contemplatione veritatis omnia excedit tempora, eed.
intellectualiter sibimet impressa cum patri cozterna
sapientia tanquam intelligibilis locutionis , ad ea
qu: infra sunt transmittentis, ut fleret temporalis
motus in rebus temporalibus sive formandis sive ad-
ministrandis. .

Item. Facta est inquit lux , id est creatio ange-
lica, quia tunc coperunt agnoscere vel intelligere
creatorem suum.

D. Quare iterum non repetit, et fecit Deus lucem,
sicut creaturas czteras repetit quas creavit, ut in
firmamento dicit : Fiat firmamentum. Et iterum :
Fecit Deus firmamentum ?

M. Necesse namque non erat ut dixisset : Fecit
Deus lumen, quia intellectualis creatura erat , id est

minaretur et ipsa illuminatio, ac diverso tempore p angeli. Quando autem dicit : Fiat firmamentum, vel

narranda fucrint, paulo ante diximus cum de materia
tractaremus.
AUGUSTINUS.

D. Dixit quoque Deus fiat lux. In die dixit, an
ante omnem diem? Si in die dixit, temporaliter
dixit, si temporaliter dixit, per aliquam creaturam
dixit, igitur non est prima creatura lux.

M. Nec in die dixit, nec temporaliter dixit, sed
ante omnem profecto creaturam verbum suum ge-
nuit. Dictio itaque Dei verbum Dei est. Sed divina
Scriptura parvulis congruens, et quodammodo eos
lactans, ut proficiant, et cibum spiritalem capiant,
voluit semper per omnem creature formationem

czetera in aliis creaturis, hoc in cognitione angelica
dixit, quia nec mirum est si Deus sanctis angelis
suis in prima lucis conditione ad se conversis, prius.
voluit ostendere quid erat deinceps facturus. Quando.
vero dicit : Et fecit Deus, id est in propria natura
rerum, jam non erat hoc opus de angelis iterum.
repetere, quia illi tunc, sicut diximus, conversi
fuerant ad cognoscendum creatorem suum. Cum
enim :eterna illa et immutabilis, 485 non est facta,
sed genita sapientia , in spiritalem atque rationalem
creaturam se transfert , sicut in animas sanctas , ut.
inluminpati lucere possint, fit in eis quedam luculenta
rationis affectio, quz potest accipi, facta cst lux,

ἃ |mo Augustinus, lib. primo de Genesi ad litteram, cap. 7.

1119

WICBODI

1120

cum dixerat Deus fiat (ux, jam enim erat spiritalis A facienda cogitando disposuit. Et cum hoc in homi-

creatio, quxe coeli nomine significata est, cum scri-
ptum sit : In principio creavit Deus celum et terram.
Non cceli corporei, sed cceli incorporei,in qua natura
intelliguntur omnes saneti angeli.

GREGORIUS.

Tales namque creati sunt angeli, ut si vellent, in
beatitudinis luce persisterent ; si autem nollent,
etiam labi potuissent. Unde et Satan cum sequacibus
legionibus cecidit; sed post cjus lapsum ita confir-
mati sunt angeli qui perstiterunt, ut cadere omnino
non possint. Quod bene in ipso exordio Geneseos
presentis libri historica descriptione signatum est.
Quia creavit Deus ccelum quod postmodum vocavit
(irmamentum. Coli ergo fuerunt, ut diximus, hi qui

prius bene sunt. conditi, sed postmodum firmamen- B

cum appellati sunt, quia omnino jam ne caderent
virtutem incommulabilitatis acceperunt.
ITEM GREGORICS.

Dixit Deus : Fiat lux et facta est lux (Gen. 1, 5), et
paulo post : Factum est vespere. Nequaquam sic in
hac vita per exercitationem justiti& peccatum dese-
ritur, ut in eadem justitia inconcusse maneatur.
Quia etsi jam a cordis habitaculo culpam rectitudo
eliminat, ipsa tamen culpa quz repellitur, cogitatio-
nis ποϑίγα foribus assidens, ut sibi aperiatur pulsat.
Quod Moyses spiritaliter innuit, cum facta corpora-
liter temporum momenta narravit : Facta est luz,
atque paulo post subjiciens , factum est vespere.
Creator quippe omnium human: culpe pr:escius,
tunc expressit in tempore quod nunc versatur in
mente. Lux quippe ad vesperum ducitur, quia nimi-
rum lumen rectitudinis umbra sequitur tentationis.
Sed quia electorum lux tentatione non exstinguitur,
nequaquam nox, sed vespere facta perhibetur, quia
nimirum spe tentatio in corde rectorum lumen ju-
$titi: abscondit, sed non interimit, quasi ad pallo-
rem trepidationis pertrahit, sed funditus non exstin-
guit.

AMBROSIUS.

Dixit quoque Deus : Fiat luz, id est illuminatio cre-
dulitatis appareat. Prima enim die lucem fidei dedit,
quia prima est in conversione fides, unde et ipsum
primum przcepti mandatum est, Dominus Deus

nem cadere non possit, ut aliquid ignorans faciat,
quanto magis in Deum, qui omnia zterno et stabili
consilio suo quomodo voluit fecit? Nec aliter etenim
facta et aliter facienda vidit; eo itaque modo vidit
facta, quo viderat facienda.

D. Et vidit Deus lucem quod esset bona (Gen. 1, ἃ).
Quare lucem tantum laudavit, et non noctem?

M. ld est, quia nox adhuc nec dies factz erant,
sed tantum lux angelica, quia indignum erat Deo
rem informem laudare, qu:e adhuc formata non erat,
sed rem illam qu:e formata erat laudavit, id est
lucem angelicam.

| AUGUSTINUS.

D. Et divisit lucem a tenebris (Ibid.). Divisit, in-
quit scriptura, lucem a tenebris : omne enim quod di-
viditur, et esse potest. Sicut ergo est essentia lucis,
ita essentia tenebrarum. Et cur non dicit Scriptura,
vidit Deus tenebras quod essent bon: , sicut de luce
dictum est ? .

M. Deus bona et incommutabili voluntate creavit
omnes angelos bonos, sed quia ex his quosdam per
superbiam pr:esciebat casuros, per incommutabilita-
tem przscientiz& sux divisit inter bonos et malos.
Malos igitur appellans tenebras, bonos appellans
lucem, in his dicens quia boni sunt, in illis nulla-
tenus dicens , ne peccata quz erant tenebre adpro-
bare videretur.

ITEM ALIBI.

D. Divisit lucem a tenebris. Quid est lucem a tene-
bris dividere?

M. ld est, distinctio rei formatze ab informi.

D. Appellavitque lucem diem, et tenebras moctem
(Gen. 1, 5). Cur appellavit lucem diem et tenebras
noctem? qux adhuc formata non erant?

M. Propterea enim appellavit lucem diem, quia
dies circa speciem facte rei appellatus est; et tene-
bras noctem, quia nox ista qux nobis notissima est,
facit eam esse absentia solis super terram, quia de-
cidente sole, vocamus vesperam, inchoante mane
vocamus diem. Nox autem hic privatio operis est,
aut nox ipsa possibilitas appellata est, qu:e inest
rebus factis, unde fleri potest , etiamsi non mu-
tentur.

tuus Deus unus est (Deut. 1v, 6), propter quam fidem D 2). Factumque est vespere et mane dies unus (Ibic.).

ipse Dominus visibiliter in mundo apparere voluit,
jam tunc Deus juxta przscientix sux gratiam divisit
justos, id est filios Dei et lucis a peccatoribus tan-
quam a tenebris , istos vocans diem, illos noctem,
nam quia in lucis nomine justi appellantur, audi
Apostolum : Fuistis inquit aliquando tenebre, nunc
dutem lux in Domino (Ephes. v, 8).
AUGUSTINUS.

Εἰ vidit Deus lucem quod esset bona (Gen. 1, 4).

D. Si subito Deus vidit lucem quod esset bona, an
antea nescivit, et visio ei contulit scientiam?

M. Omne enim opus przcedit voluntas, nam dum
cogitamus quid operare debeamus, neque enim igno-
rans aliquid facit, dum cogitat qualiter fiant qux

Quomodo hoc intelligendum est?

M. Quid per vesperam nisi perfectio singulorum

operum, et mane est inchoatio sequentium ?
AUGUSTINUS.

D. Primum enim diem astruis spiritalem esse
creaturam, et quomodo habuit vespere et mane?

M. Omnis namque creatura antequam tempore
suo fieret, in ipso Dei Verbo erat , prius ab angelis
cognoscenda, et sic suo tempore facienda. Quapro-
pter ipsa creaturz cognitio in semelipsa vespera
erai, in Deo autem mane, quia plus videtur ipsa
creatura in Domino, quam in seipsa videtur crea-
tura. Plus scilicet videtur in arte qua facia est,
quam jn seipsa qux facta est, Propterea enim ait

1131

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1122

evangelista Joannes : Quod [actum est in ipso vita A et tres partes habet , secundum quod supra diximus,

erat (Joan. 1, 5, 4). Omnia igitur qux facta sunt et
vitam non habent, in ipso Verbo Dei vita sunt, in
seipsis non sunt vita. Celum, terra, lapis, vitam
non habent, et tamen in Domino vita sunt. Vivunt
igitur in Deo sine initio, atque incommutabiliter
omnes rationes creaturarum. ÀÁc per hoc plus vi-
dentur ab angelis sanctis in Verbo Dei ubi sunt vita,
quam in seipsa, quia scientia angelorum in compa-
ratione Dei quodammodo vesperascit. Ergo in cogni-
tione firmamenti secundus. In cognitione discretio-
nis terrz ac maris tertius. In cognitione solis ac
lun:e vel stellarum, quartus. In cognitione reptilium,
vel animalium, quintus. In cognitione jumentorum
et ferarum vel ipsius hominis , sextus. Neque enim
diei unius quem intelligimus spiritalem creaturam,
jd est angelicam, sexies facta cognitio : sexies fecil
propter seaarii numeri perfectionem. Sed de nu-
mero et de senarii numeri perfectione aliquid tibi ex
Scripturis sanctis colligam. Libens adesto, et te
totum ad audiendum prapara. Unus in numeris di-
vidi non potest, ab ipso enim surgit omnis numerus;
ergo duo dividi possunt. Si pars ejus unus est,
igitur divisio duorum in unum , divisio trium in
unum. Quid aliud hic numerus ostendit nisi Trini-
tatem qu: Deus est, quia quamvis tres sint personz,
in una creduntur unitate natur:ze. Quaternarius duas
partes habet. Nam quarta ejus unum est, media
ejus duo. Unum videlicet et duo tria sunt. Ecce
partes suas, nec ultra excrescit, nec complet, et
ideo imperfectus est numerus. Quinarius non habet
nisi unum quod est quinta. Senarius igitnr numerus
perfectus est, quia partibus suis completur, habet
enim unum quod est sexta, duo quod est ter-
tia, tria quod est media : unum ergo duo et tria sex
faciunt. Ideo propter hujus numeri perfectionem, sex
diebus op?ratus est omnem creaturam. Tres hz par-
tes senarii numeri demonstrant nobis Trinitatem
Deum in trinitate numeri et mensurz et ponderis
fecisse omnem creaturam. Plurimum valere senarii
numeri perfectionem in Scripturis sanctis frequenter
reperimus, prxsertim in morte Domiui simpla et in
resurrectione ejus simpla. Mors itaque Domini nostri
Jesu Christi non fuit in anima, sed in carne sola.

Mors vero nostra non solum in carne, sed etiam in D

anima. In anima propter peccatum , in carne vero
propter poenam peccati. Ille vero quia peccatum non
habuit in anima, non est mortuus nisi tantum in
carne, et hoc propter similitudinem carnis peccati
quod de Adam traxerat. lgitur simpla cjus mors
fuit, nostra duplex. Est et simpla resurrectio ejus, re-
surrectio nostra duplex est. Mors carnis ejus et re-
surrecio ejus, mors carnis nostre et resurrectio
ejus, mors anim: nostre et resurrectio ejus. Dux
mortes nostre et dux resurrectiones nostr», du: et
dux quatuor sunt. Uni morti Domini et uni resur-
rectioni ejus adde et quatuor nostras, sex faciunt.
Izitur simpluni Domini et duplum nostrum tres sunt,

ἃ Lib. 11 de Genesi ad litteram, cap. ὅ seqq.

senarius numerus. Nam xxxvi horz quibus Dominus
fuit in inferno, huic simplo et duplo congruunt. xii
igitur fuerunt diurns, et xxiv nocturne, xxiv ad
duplam mortem nostram conveniunt, et illz xi horze
ad mortem Domini simplam. Revera enim et nativi-
tas ejus senarium numerum babet. xrvi annis zedifi-
ficatum. esse templum astrunnt Judzi in Evangelio,
quod intelligitur de corpore Domini. σὰν! anni pro
diebus positi sunt. xcvi diebus dicunt infantem for-
mari in utero, et subinde usque in diem parturi-
tionis augmentari. Quadragies quippe seni fiunt
CccLxxvi, qui faciunt menses novem et dies decem.
Computa ergo ab octavo kal. Aprilis, quando passus
est Dominus, tunc etiam creditur fuisse conceptus

B usque in dien vui. Kal. Januarii, et reperies dies

CCLXXV), qui constat per senarium numerum. Quid
de illa muliere in Evangelio quam xvin annis incur-
vaverat Satanas, quam sanavit Dominus , dicimus
quia et ipsi anni senarium numerum habent ; ter
igitur seni x et vim. Illa igitur mulier intelligitur genus
humanum, quam in sexta zetate seculi a diaboli ca-
ptivitate liberavit. Prima :xtas ab Adam usque ad
Noe. Secunda a Noe usque ad Abrabam. Tertia ab
Abraham usque ad David. Quarta a David usque ad
transmigrationem Babylonig.Quinta a transmigratione
Babylonis usque ad Joannem Baptistam et adventum
Domini Salvatoris. Sexta qua» nunc agitur, donec
Excelsus veniat ad judicium. Sexto itaque szculo
reformatur genus humanum ad imaginem Dei. Pro-
fecto enim anni xvni non solum sex states, sed
eliam tria tempora evidenter demonstrant. Unum
Scilicet ante legem , alterum sub lege, tertium sub
gratia. Igitur et ipse annus senario numero continc-
tur, habet enim dies cccLxv et quadrans. Sexics
quippe sexageni ccc sexageni, remanent profecto dies
quinque et quadrans quinque dies sexti mensis, ct
tamen si illud quadrans pro die ponas, a parte totum
sex faciunt. Ecce, quantum mibi Deus adjuvare digna-
tus est, de senarii numeri perfectione, et si non quan-
tum volui, tamen quantum potui, reddidi rationem.

INCIPIT DE DIE SECUNDA DISPUTATIO.

Dixit quoque Deus : Fiat firmamentum in medio
aquarum ei dividat aquas ab aquis (Gen. 1, 6).

AUGUSTINUS 5.

D. Ordo elementorum et pondus non sinit ut sit
aquarum substantia super colos, aqua enim cedit
terra, et aer cedit aque, et ignis cedit aeri, nullo
modo enim potest esse ut secundum elementum,
quod est aqua, sit super quartum quod est ignis ;
el quomodo dictum est, fiat firmamentum in medio
aquarum, et dividat aquas ab aquis? |

M. Quomodo aut qualeslibet sint. aqua ille quas
Seiiptura dicit super coelos esse, esse eas ibidem
minime dubitemus. Sicut enim istx nubes qux utique
Sunt feruntur super àerem, ita fieri posse arbitror ut
aqua tenues atque eubtiles ferantur super coelum.

1125

resurrectionem carnis illudentes, non posse fieri
inquiunt, ut homo qui utique ex terra factus est, sit
in coelo; sed hos Veritas convincit, qui facit multa
animalia terrena volare in aere, et ignem quod est
utique quartum elementum, esse in terra. Ergo Dei
potentia qu:e μος facere approbatur, facit ut. homo
et aqux: sipt super coelum. Sed talibus adversario-
rum disputationibus quidam cedens, laudabiliter
conatus est demons:rare aquas super cojos, ut ex
ipsis visibilibus conspicuisque naturis adsereret scri-
pture füdem. Et prius quidem quod facillimum fuit
ostendit, et hunc aerem ccelum appellari : propter
quod dicimus serenum vel nubilum colum, vel quod
vocantur volatilia coeli. Cum ergo probasset hunc
aerem coelum dici, nulla alia causa etiam firma-
mentum appellatum voluit existimari, nisi quia in-
tervallum ejus dividit inter vapores aquarum et istas
aquas, que corpulentius in terris fluitant. Ergo ex
aere qui est inter vapores humidos, unde superiora
nubila conglobantur, et maria subterfusa, ostendere
ille voluit esse coelum inter aquam et aquam, quam-
quam possit videri non impedire propria pondera ele-
mentorum, quomodo etiam super illud sublime cc-
lum possint esse aqu:e per illas minutias per quas
eliam super hoc spatium aeris esse potuerunt. Ipsi
quippe su*tilissima ratione persuadent, nullum esse
quamlibet exiguum corpusculum in quo divisio
finiatur. Àc per hoe si potest aqua, sicut videmus,
ad tantas gutlarum minutias pervenire, ut super
istum aerem vaporaliter ferantur, cur non possit et
super illud ccelum levius minutioribus guttis et
levioribus imminere vaporibus ?

Quidam etiam nostri istos de ipsorum siderum.

qualitatibus et meatibus convincere moliuntur;
idem namque asserunt stellam, quam Saturni ap-
pellant, esse frigidissimam, eamque per annos xxx
signiferum peragere circulum. Quzritur igitur ab
eis, unde illa sit frigida, qux tanto ardentior esse
deberet, quanto sublimiore ccelo rapitur. Nam procul
dubio cum rotunda moles circulari motu agitur, in-
teriora ejus tardius eunt, exteriora celerius. Qu:
aulem celerius, utique ferventius. Proinde me-
morata stella magis debuit calida esse quam frigi-
da : nimirum ergo eam frigidam facit aquarum
super ccelum constitutarum illa vicinitas. Qu:ri
etiam solet qux forma et figura coli esse credenda
sit, utrum ccelum sicut ^ spera undique concludat
terram in media mundi mole libratam; an eam ex
una parte desuper velut discus cooperiat. Sed ali-
quis ait : Quomodo non est contrarium his qui figu-
ras spere coelo tribuunt, quod scriptum est in litte-
ris nostris : Qui extendit celum sicut pellem ? Cui
responderi potest, Quod pellis non solum in pla-
num, verum etiam in rotundum sinum extenditur :
nam et uter et vesica pellis est.

* [ta in vetustis codicibus solet scribi spera pro
sphera. ᾿

WICBODI
Nam ex hoc pondere elementorum multi philosophi A

1121
AMBROSIUS b.

De motu etiam coli nonnulli fratres" quzstionem
movent, utrum stet, an moveatur ; quia si movetur,
inquiunt, quomodo firmamentum? Hinc noverint no-
men firmamenti non cogere, ut stare coelum pulte-
tur. Firmamentum enim non propter stationem, sed
propter firmitatem, aut propter intransgressibilem
terminum superiorum atque inferiorum aquarum vo-
catum intelligere licet. Hoc tamen intelligendum
quod sidera circuunt, celum autem firmum stat, ut
poeta.

Nam coli in ::!vum suum incontaminata materies.
Naturam tamen aquarum illic jam non vaporali te-
nuítate, sed glaciali soliditate pendere :xstimamus
propter siderum naturas mitigandas, ne creaturas
Dei subterpositas nimio ardore concrement. Dicimus
ergo de ipsis aquis quod conglobat:e minimze guttze
in unum, et faciunt collectionem unam, et propter
gravitatem ponderis non eas suffert aer sustinere,
sed ejus ponderibus ad imum diffundendo dat locum,
hzc est pluvia.

* Ergo acrem, qui est inter vapores humidos, unde
desuper nubila globantur, et maria subterfusa, vo-
lunt intelligere ccelum esse inter aquam et aquam.
Secundum vero colum, quod per spiritum cerni-
mus, unde animalibus plenus discus ille ad Petrum
missus in extasi mentis descendit. Tertium vero
colum quod mente cognoscimus, ita secretum
atque remotum, vel omnino mundatum, vcl carnis
sensibus abreptum, ut ea quz in illo ccelo sunt, ipsam
Dei substantiam Verbum, per quod facta sunt omnia,
in charitate Spiritus sancti ineffabiliter videre va-
leant.

ISIDORUS.

Tandem insanire desinant h:eretici, atque confusi
agnoscant, quia qui cuncta potuit creare ex nibilo,
potuit et illam aquarum naturam glaciali soliditate
stabilire in ccelo. Nam cum et ipsi dicant, volvi or-
bem stellis ardentibus refulgentem, nonne divina
providentia necessario prospexit, ut intra orbem
coeli et supra orbem redundaret aqua, quze illa fer-
ventis axis incendia temperaret.

ITEM.
c Secunda, inquit, die disposuit Deus firmamen-

D tum, id est solidamentum sanctarum Scripturarum,

firmamentum enim in ecclesia, Scripture divinz
intelliguntur, quia celum plicabitur sicut liber.
Discrevitque super hoc firmamento aquas, id est
coelestes populos angelorum, qui non opus habent
hoc suscipere firmamentum , ut legentes audiant
verbum Dei. Vident enim semper eum et diligunt;
sed superposuit istud firmamentum legis sus, super
inferiorum populorum inürmitatem, ut ibi suspi-
cientes cognoscant qualiter discernant inter carnalia
et spiritalia, quasi inter aquas superiores et infe-
riores. Factumque est vespere et mane dies secunda.

b Leg. Augustinus.
c Isidorus in Gen., c. 2.

1125
DE DIE TERTIA ORITUR QU/ESTIO.

D. Dixit vero Deus : Congregentur aque que sub
celo suni in locum unum, et appareat arida (Gen. 1,
9). * Hinc quoque oritur quzstio. Si totam terram
aqua tegebat, non erat locus ubi aqu: congrega-
rentur, dum totam terram tegebat aqua. Et quo-
modo Scriptura dicit : Congregentur aque que sub
calo sunt in locum unum, et appareat arida?

M. Totam terram tegebat aqua sicut rarissima
nebula, qu: postea in unum redacta atque collecta
est, ut possit terre species apparere, quanquam et
terra longe lateque subsidens, potuit concavas partes
prebere, qu: confluentes aquas susciperent, ut arida
appareret. |

AMBROSIUS.

Breviter admonemus, ut quem forte non movet
quarere quando species aquarum terrarumque creata
sit; accipiant isto die non esse factum, nisi ut se-
cernerentur h:xc duo. Nam illud quod dictum est,
ante dierum enumerationem terra erat invisibilis
et incomposita, cum commendaret Scriptura cujus-
modi terram fecerat Deus, quia preedixerat, In prin-
cipio creavit Deus celum et terram, nihil aliud his
verbis intelligendum est, quam materi: corporalis
informitatem insinuare voluisse; si tamen tardo in-
tellectui non subrepat, ut materiam et speciem, quia
verbis Scriptura separat, conetur hxc duo etiam
tempore separare.

ITEM UBI SUPRA.

LIB. QU/IESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.
A tentis, przbendo protectionis umbraculum valido

1126

robore justi judicii. Sequitur:

Vocavitque Deus aridam terram, congregationesque
aquarum appellavit maria (Genes. 1, 10).

Hieronymus in libro Quizstionum Ilebraicarum.
Notandum quod omnis congregatio aquarum, sive
salsz sint sive dulces, juxta idioma lingu:x hebraic:e,
maria nuncupentur. Frustra igitur Porphyrius evan-
gelistas ad faciendum ignorantibus miraculum, eo
quod Dominus super mare ambulaverit, pro lacu
Genesareth mare appellasse calumniatur, cum omnis

' lacus et aquarum congregatio maria nuncupentur.

Sequitur :

Et vidit Deus quod esset bonum, εἰ ait : Germinet
terra herbam virentem, etc., usque et factum est ita
(Gen. 1, 11).

Et protulit terra herbam virentem, et facientem:
semen juxia genus suum. ^ Quid hoc loco per her-
bam, nisi bona operatio ponitur; licet in condi-
tione mundi ita historice factum teneamus : terram
tamen ecclesiam figurasse non inconvenienter acci-
pimus, qux in eo germinavit herbam virentem, in.
quo ad verbum Dei fecunda misericordix: opera:
protulit. Sequitur :

Lignumque faciens fructum juxta genus suum. Et
habens unumquodque sementem. secundum speciem
suam (Gen. 1, 11). 4 Lignum secundum suam speciem
semen producit, cum mens nostra ex se considera-
tionem in alterum colligit, et recti operis germen
parit. Hinc quidam sapiens dicit : Quod tibi non vis

D. Congregentur aque que sub celo sunt ia C fieri, alii ne. feceris (Tob. 1v, 16). Hinc in Evangelio

lecum unum, et appareat arida? Quid est ergo
quod non ait, fiat arida visibilis vel aqua congre-
gata?

M. Quia propinquiora sunt eidem informitati
quam coelestia corpora, aut de his per numeratio-
nem dierum infirma rerum condiuntur, ideo no-
luit inferri, ut similiter cum superioribus fleri im-
peraret.

UNDE SUPRA.

Spirilaliter. ^ Tertia, inquit, die collegit in unum
aquas inferiores salsas, hoc est homines infideles,
qui cupiditatum tempestate et tentationum carna-
lium fluctibus quatiuntur, et in seipsis quasi amari-
tudo includuntur; segregavitque ab eis aridam, po-
pulum scilicet fontem vite sitientem. Obfixitque
dehinc superborum limites, et coercuit eos ne tur-
bulentis iniquitatum suarum fluctibus aridam, id
est animam sitientem Deum conturbent, liceatque
ei germinare bonorum operum fructus secundum
genus suum, diligens proximum in subsidiis neces-
sitatum carnalium, habens in se semen secundum
similitudinem, ut ex sua infirmitate compatiatur ad
subveniendum indigentibus. Producens et lignum
forti robore, et fructiferum, id est beneficium ad
eripiendum eum qui injuriam patitur de manu po-

* Augustinus de Gen. ad litt.; lib. imperf. ,
eap. 10.
b ]sidorus in Gen., c. 92.

dicit : Quecumque vultis ut faciant vobis homines,
et vos eadem facite illis (Matth. vii, 12) ; ac si aperte
diceret : Speciem vestram in alterum respicite, atque
ex vobismetipsis cognoscite quid vos oporteat aliis
exhibere. Et sicut superius diximus terram signifi-
care ecclesiam, quz et verbi nos pabulo reficit, et
patrocinii umbraculo custodit. Quz et loquendo
pascit, et opitulando protegit, ut non solum herbam
refectionis proferat, sed etiam cum frucuu operis
arborem protectionis.
AUGUSTINUS.

. D. Cum dixerit Deus, germinet terra herbam vi-
rentem et adferentem semen et ligna fructifera; li-
gna infructuosa vel spinas et tribulos quando fecit?

M. Simul omnia Deus fecit, dicente Scriptura :
Qui vivit in eternum creavit omnia simul. Nullatenus.
igitur dicenda sunt infructuoss ligna, qux aliquo
modo hominibus adferunt adjumenta. Quz et revera
si non. invenimus in eis aliquid ad edendum, inve-
nimus aliquid ad medicamentum, invenimus. ad ad-
jutorium. Nam quante utilitates sint in eis, ipse
considera. Fructifera ligna ex fruendo diela sunt,
si ab omni ligno possumus habere adjutorium ; jure
nullum lignum dicimus infructuosum. Tribulos vero
et spinas quamvis post peccatum hominis nascantur

* Greg. , lib. xxix Moral., c. 9.
4 Greg., lib. v Moral., cap. 35.

1121

WICBODI

1128

ad laborem, dicente Scriptura : Spinas et tribulos A longitudinem vite ; partim ἃ sanctis angelis, quod

pariet tibi; tamen non est dicendum tunc ea aboriri
ex terra, quia jam erant utique ad pastus pecorum
ac volatilium facta, non ad augendum hominis po-
nam producta.

Viditque Deus quod. esset bonum, et factum est ve-
spere et mane dies Lertius (Gen. 1, 15).

Quotiens tibi hoe verbum occurrerit , memento
scntentix: primi diei, quam posuimus ita : Si sic
subito Deus vidit lucem, quod esset bona. etc.

INCIPIT DE DIE QUARTA.

Dixit etiam Deus : Fiant luminaria in firmamento
celi, et illuminent terram (Gen. 1, 14).

D. Non antea tempora fuerunt?

IN HEXAMERON.

M. Quis non videat quam obscure positum sit
quarto die coepisse tempora, quasi superius triduum
sine tempore przterire potuerit, qui sux tamen
creationis tempus habuerunt, siderum tamen dis-
tinctione illud triduum non habuerunt. 2 Qualis
etiam luna facta sit, utrum prima, an plena, multi
loquacissime inquirunt. Sed plane dicam, sive pri-
mam sive plenam lunam Deus fecerit, fecisse perfe-
ctam. Omnis autem res quiequid progressu naturali
per tempora congrua quodammodo prodit atque
explicat, etiam ante continebat occultum, et si non
specie vel mole corporis, vi tamen et ratione na-
tur: ; nisi forte arbor qux per hiemem pomis vacua
foliisque nudata est, tunc imperfecta dicenda est.
Nonnulli etiam multas stellas vel :equales soli, d
etiam majores audent dicere, sed longius positas
parvas videri. Et si ita est, cur istas per signa
circeumeuntes amplius venerantur? cur non eas
signorum dominas esse perhibent? Etenim si re-
gradationes illas siderum, vel fortasse tarditates non
a sole fieri quisque contendat, sed aliis occultioribus
causis, soli tamen isto in suis deliramentis quibus
vim fatorum a veritate devii suspicantur, pr:ci-
puam tribuere potestatem ex libris eorum certe
manifestum est. Quia vero terrenis et corporalibus
illa corpora non ad ea qu:e ipsi tractant potentiora
sunt, vel hinc aliquando cognoscant, quia cum multa
corpora diversorum generum, vel animantium, vel
herbarum et arbustorum, uno simul puncto temporis
seminentur, unoque puncto temporis innumerabilia
multa nascantur, non tantum diversis, sed etiam
hisdem terrarum locis tant» sunt varietates in
progressibus, in actibus et passionibus eorum, ut
vere isti, sicut. dicitur, perdant sidera, si ita consi-
derent. Faiendum ergo est, quando ab his vera di-
cuntur, instinctu quodam occullissimo dici, quem
nescientes human: mentes patiuntur. Quod cum ad
decipiendos liomiues fit, spirituum seductorum ope-
ratio est, quibus qu»dam vera de Lemporalibus
TCbus nosse permittitur, partim subtilioris sensus
acumine, quia corporibus subtilioribus vigent, par-
tim experientia callidiore, propter tam magnam

* August., lib. 1 de Genesi ad litt., c. 15.
b [sid., Comment. in Genes., cap. 9.

ipsi ab omnipotente Deo discunt, etiam jussu ejus

. Sibi revelantibus, qui merita humana occultissima

justitize sinceritate distribuit. Aliquando autem iidem
nefandi spiritus etiam qu:e ipsi facturi sunt, velut
divinando przedicunt. Sequitur :

Fecit quoque Deus duo magna luminaria ; luminare
majus ut praeesset diei, et luminare minus, ut praeesset
nocti, et. stellas, et posuit eas in firmamento cali, wt
lucerent super terram, οἱ praessent diei ac nocti, et
dividerent lucem ac tenebras (Gen. 1, 16).

D. Quomodo ista secundum sensum intelligenda
sint, quzeso ut dicas?

ISIDORUS.

M.^ Quarta namque die emicuerunt luminaria
firmamento legis infixa, id est evangeliste, do-
ctores, * Scripturam sanctam disputando cohzren-
tes, et omnibus inferioribus lumen sapientiz de-
monstrantes; prodiit etiam simul et czetera mican-
tium siderum turba, id est diversarum virtutum in
ecclesia numerositas, qux in hujus vite obscuritate
tamquam in nocte refulgentes, dividunt in hoc fir-
mamento scripturz sensibilia et intelligibilia, quasi
inter lucem perfectorum, et tenebras parvulorum,
et suut in signis virtutum et miraculorum; sunt
etiam in tempora, et dies, et annos, quia przedicato-
res propriis temporibus vivunt et transeunt ; verbum
autem Domini stabit in z:eternum.

D. Cur primo terra germinaverit, deinde sint facta

* luminaria ὃ

M. Quia post opera bona venit illuminatio lucis
ad contemplandam speciem divin: virtutis.

Et vidit Deus quod esset bonum, et factum est ee-
spere et mane dies quartus (Gen. 1, 18).

D. Cur vespera vel mane nominavit, de nocte au-
tem nihil indicavit ?

M. Quid ergo aliud noctem dicamus, nisi absen-
tiam lucis, qux inter vesperam et mane restare
videbatur ? An quia prima lux angelicam significavit
creationem , qui contemplando creatorem suum,
cum concordissima caritate, sine c:xecitate ignoran-
ti:& creatorem in perpetuum laudare non cessaat
Sed tamen initio operis et fine lucide cognoverunt
quod vespera et mane vocatur.

INCIPIT DE DIE QUINTA.

Dixit etiam Deus : Producant uqua reptile anime
viventis, et volatile super terram sub firmamento celi
(Gen. 1, 20).

D. Quid ergo est quod prius ornavit aquas de
reptilibus, antequam terram de animalibus.

AMBROSIUS IN HEXAMERON.

M. Ratio namque erat, ut qux prius visibilis
apparuit, prius etiam ornatum suum reciperet. Am
quia in principio ccelum recepit ornatum suum, id
est de angelis quando creati fuerunt. Similiter au-
tem et terra, quando eam de herbis vel de arboribus

c ]n editis, Scripture sancta.

1129

118. QUAESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

11750

vestivit. Ratio enim erat, ut aqu:e reciperent orna- A*usque ad cjus lucem. In auditu usque ad liquidiorcm

mentum suum de rcptilibus, vel aer de volatilibus.

D. Quid est enim, quod spe legimus de creatura
caeli οἱ terr:e et,maris, similiter quando creati sunt,
vcl quomodo, de aere autem nihil indicavit?

M. * Non enim arbitrandum, ut ullum elementum
in hac scriptura praetermisisset, nisi quia consuetudo
est divine Scripturz,, caelum et terram totum mun-
dum appellare, et ideo :estimandum est aerem ad
celum et terram pertinere. Et quidquid est humi-
dum, vel vaporaliter expausum, hoc ad ter;am per-
tinet : quidquid vero tranquillum et quietum cst, ad
colum pertinere dicitur. Et quod jta sit aer aqu:
similis, et ex ejus halationibus pinguescere probatur,
ita ut spiritum procellz? faciat, id est nebulam. Aer
namque caelo, in quo sunt luminaria, ita vieinus est,
ut et ipse cali nomen accipiat. Nam cum dicitur in
psalmo : Laudate eum, celi celorum (Psal. cxi.vim,
4), satis apparet hunc aerem non solum cadum, sed
etiam colos dici, sicut. dicuntur et terrx, cum una
sit. Hos etiam aereos celos quondam periisse dilu-
vio, in quadam earum qux canonice nuncupantur
epistola legimus, quod nescio quemadmodum possit
intelligi, nisi in aquarum naturam pinguioris hujus
aeris qualitatem conversam. Oporlebat ergo ut in
creandis habitatoribus inferioris hujus mundi par-
tis, qui sepe terree nomine tota commemoratur,
prius producerentur ex aquis animalia, postea vero
de terra, et quod. ita, ut jam supra diximus, sit aer
aqux siwilis,ut cx ejus halationibus pinguescere

probetur. Ac per hoc non scriptum est : Producant C

aque reptilia animarum vivarum, et producat aer
volatilia volantia super terram; sed utrumque hoc
anknantium genus ex aquis productum esse narra-
tur. Quidquid ergo aquarum sive labiliter undosum
et fluidum est, sive vaporaliter tenuatum atque sus-
pensum, ut illud reptilibus, hoc volatilibus appareat
distributum, utrumque tamen humidx nature de-
putatur. Et ideo sunt qui subtilissima consideratione
quinque istos corporis sensus, secundum quatuor
asitata elementa distivguunt, ut oculos ad ignem,
aures ad aerem, purum dicant pertinere; olfactum
autem ad aerem humidum, gustum vero ad corpu-
lentos humores, tactum ad elementum terrenum ;
ac per hoc elementa omnia in omnibus esse, scd
unumquodque eorum ex eo quod amplius habet acce-
pisse vocabulum. ldeo autem caloris privatione,
cum corpus nimie frigescit, obtundi sensum; quia
motus pigrescit qui ev calore inest corpori, dum
1gnis aerem, et aer humida, et humor terrena
quique afficit, subtilioribus scilicet crassiora pe-
netrantibus. Quanto autem quidque subtilius est in
natura corporali, tanto est vicinius naturze spiritali.
Anima tamen cui sentiendi vis inest, cum corporea
non sit, per subtilius corpus agitat vigorem sen-
tiendi. Habet itaque motum in omnibus sensibus
per subtilitatem ignis, sed non in omnibus ad idem
pervenit. In visu enim pervenit represso calore

à August., lib. ui de Genesi ad litt., c. 1 seqq.
ParRoL. XCVI.

aerem. 1n olfactu transit ad acrem purum, et per
venit ad humidam exhalationem unde crassior hac
aura subsistit. In gustu et hanc transit, et pervenit
usque ad humorem corpulentiorem. Quo etiam p.-
netrato atque trajecto, cum ad terrenam gravitatem
pervenit, tangendi ultimum sensum agit. Non ergo
ignorabat naturas elementorum, qui prius celestia
luminaria, deinde aquarum animantia, terrarum
autem postrema narravit, non quod aerem przeter-
miserit, sed quia puriorea partem ejus ccelo, pin-
guiorem vero terris nuncupat. Quod enim et tactu
aquas ventosque sentimus, hoc est quod terrz soli-
dum omnibus admiscetur elemeniis. In cao ergo
volant aves, sed isto quod psalmus etiam terre
nomine includit. Non ita in firmamento, sed secun-
dum firmamentum. Nec ignoro quosdam philosophos
sua cuique elemento distribuisse animali y, ut terrena
esse dicerent non tantum quas in terra repunt atque
gradiuntur, sed aves etiam quod et ipse iz terra
requiescant volando fatigatz ; aerca vero animalia
d:emones esse, coelestia deos, quorum quidem nos
partim luminaria, partim 3sngelos dicimus. Aquis
tamen pisces οἱ sui generis belluas tribuunt, ut
nullum elementum suis animalibus vacet. Distri-
buuntur enim elementa ad patiendum duo, bumor
et humus; ad faciendum autem alia duo, aer et ignis.
Aer namque ἃ confinio luminosi coi usque ad
aquarum fluida el nuda terrarum pervenit. Non ta-
men totum spatium ejus exhalationes humid» infu-
scant, sed usque ad eum finem unde incipit jam terra
nominari, sicut in psalmo, Laudate Dominum de terra
(Psal. cxyvin, 7). Superior vero pars aeris propter
puram tranquillitatem ccelo cui conlimatur, communi
pace conjungitur, et ejus vocabulo connuncapatur ; in
qua fortassis parte, si fuerunt ante transgressionem
suam transgressores angeli cum principe suo, nunc
diabolo tunc archangelo, nonnulli nostri eos putant
coelestes vel super calestes angelos fuisse : non
mirum si post peccatum in istam sunt detrusi cali-
ginem. Ubi tamen et aer sit et humore tenui conte-...
xatur, qui commotus ventos et vehementius concitatus
etiam ignes, et contractus nubila, et conspissatus
pluviam, et congelantibus nubilis nivem, et turbu-
lentius congelantibus densioribus nubilis grandinen.,,
el distentus serenum facit, occultis imperiis et
opere Dei a summis ad infima universa qua creavit
administrantis. Sed ut jam diximus, aer ex aqua
fit, in aere enim volatilia cceli consistunt, undc aves
cceli nominamus, et dz:emones' in aere habitare di-
cuntur, et propterea eos suffert aer sustinere, quia
aeream imaginem utuntur, et exinde impugnant
humanum genus, quia statim quando creati fucrunt,
de conspectu Dei projecti sunt. Unde Salvator in
Evangelio ait : Vidi Satanam sicut. fulgur cudentem
de caelo. Ubi juste qu:xeritur quomodo cadere dicitur,
si non stetit. Sed sciendum, quia non perseveravit
in consortio sanctorum angelorum : sed statim quam

36

113

WICBODI

Mz!

cito seipsum aspexit in claritate Dei, erexit se fh A super prudentes fundati sunt. Vivze itaque aquz di-

superbiam, οἱ dixit : Ascendam tn celum, et supra
asira coli exaltabo solium meum, sedebo in monte
testamenti in lateribus aquilonis, ascendam super al-
titudinem nubium, similis ero Altissimo (Isa. xv, A4).
Et statim projectus est de altitudine celi in aerem
cum omnibus satellitibus suis, quia non persteterunt
in divino amore, sicut illi qui firmati sunt, ut si
velint peccare, non possint, quia ipsi in principio
proprium arbitrium habuerunt sicut genus huma-
num videtur habere. llli autem de proprio arbitrio
lapsi, sententiam Dei acceperunt, ut si velint repa-
rari, non possint.

D. lterum dixit Deus, ille ab initio homicida fuit
et in veritate non stetit (Joan. vin, 44). Cur homi-
cida?

M. Quia primum Adam jugulavit in paradiso,
quando poma edere suasit, et de immortalitate [Forte
immortali] factus est mortalis, et propterea huma-
num genus usque ad adventum Salvatoris jugulavit.

D. Quoinodo in veritate non stetit?

M. Quia non meruit accipere, quod ei pro-
missum fuerat, ut cum creatore suo in perpetuum
cum reliquis angelis permansisset; sed projectus
est in terram cum suis. Ubi sine dubio poenam pa-
tiuntur, quia in aere ignis sidereus eis dominatur,
et sibi pro genere 800 quasi quidam carcer deputa-
tus est, quousque veniat tempus diei judicii, ut in
ignem mittantur zeternum. Sequitur :

Creavitque Deus cete grandia et omnem animam

cuntur illi, quia sustentant eos quos inferiores vd
inürmiores se esse conspiclunt, quia quantam es
inter lunam et sidera cceli, tantum est inter sanctam
rusticitatem, et sanctam simplicitatem. Sequitur :

Benedixitque eis dicens : Crescite et multiplicamini
et replete aquas maris (Gen. 1, 22).

D. Quare ista animalia benedictionem accipere
meruerunt sicut et homo?

M. ld est, ut intelligamus istam benedictionem ia
c:eteris animalibus permanere.

Avesque multiplicentur super terram. et factus es
vespere et mane dies quintus.

INCIPIUNT QU/ESTIONES DE DIE SEXTA
Dixit quoque Deus, Praducat terra animam viventem

B in genere suo, jumenta et reptilia εἰ bestias terre,

secundum species suas : (actumque est ita (Gen. 1,94).
AMBROSIUS. ΄

D. Quserendum nobis est si ista animalia vene
nosa in principio quando creata sunt, venenum bs-
buerunt sicut nunc.

M. Hoc procul dubio sciendum quia sicat tent
creata fuerunt, ita permanent ; sed tamcnin prindpio
nocendi non habuerunt potestatem, * sicut probem
possumus de serpentibus. Quando vipera invasit
manum Pauli, et nihil ei nocuit , quia potesistem
habuit invadendi, nocendi autem non habuit polest
tem. Similiter de bestiis quando Daniel missus (μὲ!
in lacum leonum, tunc leones nihil illi nocuerunt ;
aut propterea ista animalia venenosa creata fuerwn

viventem alque motabilem , quam produzerant aqu& C ὰ terrendum bominem, quem Deus p iebat pe-

in"Bpecies suas et omne volatile juxta genus suum
(Gen. 1, 21).

D. Nosce cupio quando minimi pisces vel] animalia,
sive vermiculi quog Scriptura non meminit, creati
fuerunt. Et dum ratio inquirenda est ab elephanto
maximo usque ad vermiculum minimum unde ve-
niant, dum Scriptura hic nihil indicavit.

M. |ntelligendum enim est, quod quando Deus
scparavit aquas ab aquis, tunc minima animalia quee
de aquis efficiuntur, in ipsis aquis natura illorum
consistebat ; et illi vermes qui in corporibus mortuo-
rum sunt, in ipsis corporibus eorum habent vigorem
nascendi, et pisces de aquis procreantur, dum dicit.
Producant aque reptile anime viventis.

D. Si aqua tegebat terram, an terra aquam quaxso
ut dicas.

M. Aqua tegebat terram; quasi aliqua pars terre
elapsa fuerit super aquam, statim erupta est aqua,
et in locum suum terra revertitur.

D. Quomodo in psalmo dicit quia ipse super maria
(undavit eam, et super flumina praeparavit eam (Psal.
xxii, 2), si aqua terram tegebat ?

M. De altiori terra hoc dicit, ubi montes esse
videutur, aut de insulis illud dictum est, ubi terra
altior est quam aqua. Sed magis hoc secundum sen-
sum intelligendum est, quia simplices in Ecclesia

, ^ Hxc non videtur dicere sanctus Ambrosius lib. v1
(iu, Exameron, cap. 6, ubi solum ait venenosa ani-

cagptem, ut intelligeret poenas infernales, quia alibi
dicit : Vermes eorum non moriuntur, et ignis corum
non exstinguitur (Marc. 1x , 44) . quamobrem besiis
inter se semetipsas nocerent, dum de originali peo
cato non babent unde eis vindicta tribuatyr.

AMBROSIUS.
De creatione hominis.

Et vidit Deus quod esset bonum et ait : Faciamu
hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Εἰ
fecit Deus hominem ad imaginem Dei (Gen. 1, 96).

D. lloc primum breviter dicimus non indifferes-
ter accipiendum, quod in aliis operibus dicitur, dizit
Deus, Fiat, hic autem dixit Deus, Faciamus.

M.» Ad insinuandum, ut ita dicam, pluralitatem

D personarum, propter Patrem et Filium et Spiritum

sanctum, quam tamen deitatis unitatem intelligen-
dam statim admonuit dicens : Et fecit Deus homi-
nem ad imaginem suam. Mic etiam illud non est prz-
tereundum, quia cum dixisset ad imaginem nostram,
statim subjunxit, et habeat potestatem piscium maris
et ceterorum animalium rationis exspertium.Ut vide-
licet intelligamus hominem in eo ad imaginem Dei
factum, in quo irrationalibus animalibus antecessit.
ld autem est ipsa ratio exorta vel mens vel intelli-
gentia. Licet enim subtilissime disseratur ipssm
mentem hominis in qua factus est homo ad imag

malia ad terrendum homines creata esse a Deo.
b Aug., lib. i de Gen. ad litt., c. 19.

1155

LIB. QU/IESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1154

nem Dei, quamdam scilicet rationalem vitam dístri- A rando, vel pedem in ambulando, ita et ilh. debue-

bui in z:eternze contemplationis veritatem, et in rerum
temporalium administrationem ; atque ita fieri quasi
masculum et feminam, illa parte cogsulente , illa
obtemperante. In hac tamen non recte dicitur «mago
Dei , nisi illud quod inlhazeret contempland:e incom-
mutabili Veritati , in cujus rei figura Paulus aposto-
lus virum tantum dicit imaginer et gloriam Dei.
ALIBI ISIDORUS.

Et fecit Deus hominem ad imaginem suam, id est
ad zternitatem et immortalitatem. Ad similitudinem
vero, uL intellectum mentis habuisset, non utani-
malia, qui nesciuat discernere inter bonnm et ma-
lum.

ITEM AUGUSTINUS.

D. Quid sibi vult intelligi quod legitur in Genesi :
Faciamus hom' nem ad imaginem et similitudinen
nostram.

M. In mente scilicet, id est in ratione et intelli-
gentia. Ipsa itaque mens dum cogitat ea qu: zxterna
$ant, imago Dei dicenda est ; cogitando :xterna, vir
est, sicut dicit apostolus Paulus : Vir non debet ve-
lare caput suum (1 Cor. x1, 7), cum sit imago gloriz
Dei ; id est quantumcunque se extenderit in id quod
eeronum est, tanto magis inde formatur ad imagi-
nem Dei ; et ideo non est cobibenda, ut se inde con-
tinea ac temperet. Quando vero ea agit vel cogitat
qui? sunt temporalia, mulier appellatur, tunc non
est dicenda imago Dei, et propterea debet velare ca-

put suum, ne niinium sit ad inferiora progressio, C

ne cum licita agit, illicita concupiscat.

D. Et creavit Dominus Deus hominem ad imaginem
suam , ad imaginem Dei creavit illum ; masculum et
[eminam creavit eos (Gen. 1, 2). Quid est enim quod
feminam dicit creare cum masculo, qux» adhuc for-
mata non erat ?

M. Quia de Adam processura erat. Sic etenim in
semente arboris multa occultantur ; primo igitur in
radice figitur, dcinde in qualitate arboris, postea in
elfusione ramorum, et exinde in viriditatem foliorum
et cxtera. Ita et femina in corpore Ade latebat,
quia de costa ejus fabricanda fuit. Sequitur.

Et benedixit eis dicens : Crescite. et multiplicamini
et replete terram, et subjicite eam, εἰ dominamini

piscibus maris et volatilibus celi, et universis animan- p

tibus que moventur in terra (Gen. 1, 28).

D. Quare homo istam benedictionem accipere me-
ruit ?

M. Ne inculpari videretur in procreandis filiis, ut
declararet nullum exinde peccatum babere, si legi-
time nuberetur.

D. Si ergo Adam talis est creatus ut. immortalis
permaneret, cur eis dicitur : Crescite et multiplica
mini?

M. Hoc namque intelligendum quia non secun-
duin concupiscentiam carnis, neque ulla mala volun-
taie debuerunt filios procreare, nec sicut non in
dulore pariunt filios, sed sicut quisque imperat
membra sua aliquid exercere, vel manum in opc-

runt in paradiso fetus procreare.

D. Si autem sic debuerunt fetus procreare, quiá
est quod in paradiso antequam projecti fuissent non
coierunt simul ut filios procreassent?

M. Quia mox creata mulier trangressa est, et. dc
alta immortalitate in ima profundi projecta est.

D. Quomodo ergo corpora illorum mutari debue-
runt, si illi immortales permanerent?

M. ld intelligendum, quia si non peccassent, mori

omnino non possent, sed corpora illorum sine

mortalitate, postquam numerus ille impletus fuis-
set, juxta numerum angelorum in melius commu-
tari debuerunt.

AUGUSTINUS.

B D. Primus homo mortalis factus est an immorta-

lis?

M. Mortalis secundum alia et immortalis secun-
dum alia. Tale ergo corpus habebat primus homo,
quale et nos, sedsine peccato. Non enim habebat le-
gem in membris suis repugnantem legi mentis suz,
quod utique meruit post przevaricauonem. lgitur
animale corpus habuit Adam, sed ut non senesceret
nec deficeret per illius ligni virtutem quo sustenta-
batur, quod in paradiso vitz:e nomen acceperat ;
quapropter si Dei przceptum servasset, obedientia:
merito in illud corpus spiritale, quale sanctis in re-
surrectione promittitur, postmodum commutandum.
Α΄ per hoc poterat non mori, si Dei pix obedienti:
cohzs:sset. Non enim factus fuerat, ut non possit
mori, sicut et c:eterze naturze, que omnino mori non
possunt, $ed ita ut obedientia immortalem, inobe-
dientia mortalem faceret.

Item.

D. Si Adam immortalis aut mortalis fuit ; et si
mortalis quomodo immortalis? et si animalis quo-
modo spiritalis ? aut quare cum cxteris animalibus
in commune cibum sumpsit ?

M. Mortalis erat et. immortalis. Mortalis erat
quia potuit móri ; immortalis quia potuit non mori:
quia si non peccasset, mori omnino non potuisset,
postquam autem peccavit, mortalis factus est.

— Iterum.

Mortalis erat et immortalis. Mortalis erat sua
conditione, immortalis Dei beneficio quod ei przsta-
batur a ligno vitze, a quo ligno cum peccasset, pro-
jectus est ut potuisset mori.

D. Quid ergo est quod nos, qui per Christum re-
nati sumus, ipsam immortalitatem non accepimus,
quam Adam habuit ante pecccatum ?

M. Non enim hoc accepimus quod in Adam perdi.
dimus, id est corpus animale ; sed tanto melius ac-
cepimus, quanto spiritalis corporali preeponitur.
Unde ait Apostolus : Seminatur corpus animale, sur-
git corpus spiritale (I Cor. xv, 44) ; non enim rece-
pimus immortalitatem corporis spiritalis, sed rece-
pimus justitiam , de qua per peccatum lapsus est
Adam, de qua etiam dicit Apostolus : Renovawini
igitur spiritu mentis vestre , et. induite novum ho

1155

εἰ sanctitate. veritatis (Ephes. 1v, 25, 21). Renova-
bimur igitur ἃ vetustate peccati, non in pristinum
«corpus animale, in quo fuit Adam, sed in melius,
id est in corpus spiritale, cuim efficimur [Forte,
efficiemur] xquales angelis Dei coelesti habitatione.
a Renovabimur etiam spiritu mentis nostr: ? secundum
imaginem ejus qui creavit nos, quam peccando per-
didit Adam. Renovabimur etiam carne cum hoc
corruptibile induerit incorruptionem, et mortale
hoc induerit immortalitatem, ut sit spiritale corpus,
in quod nondum mutatus est Adam, sed mutandus
erat, quia in corpore portamus imaginem terreni
lhominis, in mente autem imaginem caelestis. Unde
iterum ait Apostolus : Si est corpus animale, est
εἰ spiritale, sicut scriptum est: Fuctus est. primus
homo Adam in animam viventem, novissimus Adam
in spiritum vivificantem ; sed non primum quod spi-
ritule est, sed quod animale, deinde quod spirita-
le. Primus homo de terra terrenus, secundus hoino
e coelo celestis. Qualis terrenus tales et terreni (I
Cor. xv, 44-A7). Induamus et imaginem ejus qui
de calo est. Imaginem autem terreni hominis ab
exordio humani generis induimus, imaginem vero
celestis hominis nunc ex fide portamus, quam ha-
bere in resurrectione credimus.

D. Quare non benedixit arbores et herbas, sed
hominem et animalia ?

M. Ideo namque ista benedixit propter propagan-

dam prolem, aut propter sexum nasculini et femi- ΓΟ

nini, aut quia arbores sensum non habent sen-
tiendi vel intelligendi. Animalia sentiunt et non in-
telligunt, homo quidem sentit et intelligit, ideo ar-
boribus non dixit : Crescite et multiplicamini.

Dixitque Deus, Ecce dedi vobis omnem herbam affe-
rentem. semen super terram, etc., usque : Et factum
est ita. Viditque Deus cuncta qua fecit et erant valde
bona (Gen. 1, 29).

D. Cum Deus omnia bona creaverit, nihilque sit
quod non ab illo sit conditum, unde malum ἢ

AUGUSTINUS.

M.Malum natura non est, sed privatio boni hoc
nomen accepit: denique bonuin potest esse sine
malo, malum non potest esse sine bono, nec potest
esse sine malo ubi non fuerit bonum, ac per hoc di-
cimus et angelum benum et angelum malum. Sed
bonum quod angelus, malum quod vitium: bonum
quod homo, malum quod vitiosus. Ideoque quando
dicimus bonum, naturam laudamus ; quando dicimus
malum, non naturam, sed vitium quod est bon: natu-
re deprehendimus.

Factumque est vespere et
(Gen. u, 1). Sequitur :

lgitur perfecti sunt coli ct terra et omnis ornatus
eorum.

mane dies soextus

2 Aug. lib. v1 de Gen. ad litt., c. 24.
b Quest. Hebr.

WICBODI

minem , qui secundum Deum creutus est in. justitia A

INCIPIT DE DIE SEPTIMA.
IMIERONYNUS b.

Et complevit Deus die sexta opera sua quee [celit.

Pro die sexta in Hebrzo diem septimam babet.
Artavimus igitur Judzos, qui de otio sabbati glo-
riantur, quod jam tunc in principio sabbatum
dissolutum sit, dum Deus operatur in sabbato, com-
plens opera sua in eo et benedicens ipsi diei, quia
in illo universa compleverit.

D. Benedixit, inquit, diei septimo et sanctificavit ἐμ
lum. (Gen. n, 5). Cur Lenedixit diem septimum, in
quo nihil creavit ?

M. Ne forte indigens apparere videretur, sicut
homo post laborem fessus dicit : Deo gratias, perfeci
opus ineum. Non enim Deus ita fecit, sed henedixit

Ij diei in quo nihil creavit, ut demonstraret quod ei

nullus fuit labor cuncta creare, quia tantum dixit

Deus fiat et facta sunt, et. ideo ipse in die septime

requievit, ut nos in ipsos faceret requiescere.
AUGUSTINUS.

D. Cum requies non sit nisi post laborem, cue
Deus requiescere dicitur; an et ipse opere fatigatas
est, ut requiescere diceretur ?

M. Non in aliqua creatura tanquam ejus bono in-
digens requievit Deus, sed in seipso. Denique non in
aliquo dierum, sed post sexti diei opera requiescere
legitur : unde liquido apparet, nullam creaturam
Deum per indigentiam, sed sola Lona voluntate fe-
cisse. Quod si in aliqua creatura requiesceret, ali-
quam creaturam indigens faceret. Ergo quia nullam
creaturam indigens fecit, in nulla requievit creatura,
Nam quod dicit Scriptura requievisse Deum in die
septima ab omnibus suis operibus quz fecit, hoc in-
telligi posse arbitror, quod non ipso bono indigens,
quo sit beatior, requieverit, sed ipsum diem sepü-
mum, id est angelicam naturam adduxisse ad re-
quiem suam, ut viderent, scilicet in Deo, sicut om-
nem formandam creaturam, ita et illud viderent,
quod nullam creaturam per indigentiam fecisset, sed
sola bonitate. Hoc enim arbitror posse intelligi re-
quiem Dei. Intelligitur et aliter requies Dei, id est,
cum nos post bona opera requiescere facit, secundam
illum modum quem Deus dicit ad Abraham : Nune
cognovi quod timeas Deum (Gen. xxu, 18), id. est
cognoscere te feci. lta et hic intelligitur requies-
cere Deus, cum sanctis suis requiem praestat.

Item aliter.

c Requiescere dicitur Deus a condendis novis crea-
turis, quia post editionem sex dierum operum, nail-
lam deinceps condidit creaturam. Nam quod ait:
Pater meus usque modo operatur et ego operor, moa
novam condens creaturam intelligitur, sed quam
condidit administrando.

JUNILIUS.

Septimo die requievisse dicitur Deus, non a
creando, cum quotidie ex ejus dispositione ac pro- .
videntia omnis creatura renovetur, ut constat. Sed

* Lib. iv de Gen. ad litt., c. 19.

15]

LIB. QUAESTIONUM SUPER LIB. GENESIS

4158

hoc significatum est, quod post illos sex dies, nul- A pientize et intellectus, spiritum consilii et fortitudi-

lam mundo :ncognitam substantialem speciem aut
naturam novam inexpertamque creaverit ; dies nam-
que iste primus, ipse est secundus, ipse est novis-
simus, quia repetitio est diei septimi.

D. Quare non benedixit diem in quo lucem angeli-
cam creavit vel illum in quo omnia perfecit ?

M. Non enim sanctificans (Forte, sanctificavit]
diem in quo hoc facere inchoavit, neque eum in
quo hoc perfecit, ne illis vel faciendis vel factis,
actio ejus gaudium fuisse videretur: sed eum in
quo ab ipsis in semetipso requievit, et nobis eam
per diem septimum ostendit. Ipse tamen illa requie
nunquam caruit, sed significans non percipere re-
quiem suam, nisi post perfectionem operis; et ideo

in hac die vespera non successisse cognoscitur, quia B

requies nostra per perfectionem operis sine fine in
gaudio erit. Sequitur :

Iste generationes celi et terre quando creata sunt in
die quo fecit Dominus celum et terram, et omne virgul-
Eum agri, antequam oriretur in terra, omnemque her-
bam regionis priusquam germinaret (Gen. n, δ).

D. Inquirenda est ratio si ista omnia in uno d'e
facta fuerunt, aut per sex dies, sicut Scriptura com-
memorat. Et si per sex dies facta fuerunt, quomodo
ergo sancta Scriptura vera est qua dicit : Qui vivit
in eternum creavit omnia simul (Eccli. xvin, 1)?

M. llle namque secundum substantiam rerum si-
mul creavit omnia, nam secundum speciem form,
non simul creavit omnia ; sicut mater infantem nu-
triens in gremio suo, exspectat ut convalescat, ita
Dominus tarditatem humani ingenii exspectavit. Nam
in principio apud ipsum cuncta creata fuerunt, sel
non statim in speciem venerunt. Quando vero dixit :
In principio creavit Deus celum el terram , tunc
Omnia sicut diximus apud ipsum facta sunt , quid-
quid [ Leg. qu:eque] de ccelo et terra oritura fueru;.t,
quamvis per sex dies secundum speciem dividére
voluisset , sicut dicit. quarto die sidera in ccelo po-
Suisse, tamen primo die apud ipsum in ccelo facta
gunt, qui? die quarto in speciem venerunt. Quia sic-
ut in grano sementis multa occultantur, radix,
corlex , folia, fructus, vel multa alia quz de ipsa
arbore veniunt, ita apud Deum ista omuia prius oc-
cultabantur, qux» postea in speciem venerunt.

D. Ergo si simul omnia creavit, quomodo verum
est quod legitur : Pater meus usque modo operatur et
ego operor (Joan. v, 17).

M. Perspiciat peritia tua, quia quamvis tunc
creasset omnia simul, quotidie tamen gubernat in
rigando, tn plantando, in zxdificando, vel in cxteris
rebus. Nam sicut homo qui agrum exercet, si illum
dimittit, jiucultus remanet; ita et mundus a Deo
creatus sine Dei gubernatione esse non potest, se-
cundum apostolum Paulum : Neque qui plantat est
aliquid, neque qui rigat ; sed Deus qui incrementum
9 qu (1cor. i, 7).

Alii enim istos septem dies septem dona gratie
Spiiritus sancti intelligere volunt, id est, spiritum sa-

nis, spiritum scientix et pietatis, et spiritum timo-
ris Domini. Dicunt namque per spiritum sapientise
fecisse Deum colum et terram. Per spiritum intelli- -
gentixw fecisse firmamentum et separasse aquas ab

aquis. Per spiritum consilii segregasse aquas ab

arida, et germinare terram fecisse. Per spiritum

fortitudinis posuisse luminaria in firmamento coeli,

ut dividerent diem ac noctem. Per spiritum scientize

ornare aquas de reptilibus et aerem de volatilibus.

Per spiritum pietatis vestire terram de animalibus,

et bominem creare et c:tera qui sequuntur. Per

spiritum timoris Domini die septimo opus suum san-

ctificasse.

Ita et nos debemus ista septem dona Spirilus san-
cti in nobis imitari. Per spiritum namque sapientize
coelum et terram facere, id est cavlestia meditari et
terrena derelinquere, vel lucem a tenebris separare,
id est opera nostra perfecta a tenebris pravorum
operum.

Per spiritum intelligenti» debemus facere firma-
mentum inter aquas inferiores et superiores, id est
disciplinam sanctam inter vitia et virtutes, ut non
declinemus ad vitia.

Per spiritum consilii debemus aquas separare ab
arida, id est homines reprobos ab anima sitienti
verbum Dei.

Per spiritum fortitudinis debemus ponere lumina-
ria in firmamento celi, id est dilectionem Dei et

C proximi, quia dixit S. Joannes : Qui odit fratrem

suum, in tenebris est (I Joan. ni, 1).

Per spiritum scientie debemus aquas ornare de
reptilibus et cetera, id est de arcano cordis nostri
vocem ad celum mittere; sicut pisces pennulis suis
in altum saltum tribuunt , et volucres cceli in aere
volitant, ita et nos sensum nostrum ad superiora le-
v3re oportet.

Per spiritum pietatis debemus facere serpentes et
pecora et cztera, id est, ut simplicitatem ac pruden-
tiam habeamus discernendi inter bonum et malum ;
et fructum bonorum operum agentes, qualiter valea-
mus imitari exempla sanctorum , vel ipsam verita-
tem ad cujus imaginem facti sumus.

Per spiritum timoris Domini debemus requiescere
in requie viz aeterne, quia /nitium sapientie timor
Domini est (Psal. cx, 10). .

D. Iste generationes cali et terre quando create
sunt in. die quo fecit Dominus Deus celum et terram
(Gen. n, 4). Superius septem dies numerati supt,
nunc unus dies dicitur quo fecit Deus coelum et ter-

ram, et omne virgultum agri, et omnem Lerbam rc-
gionis.

M . Hujus diei nomine, secundum prophetiam, omne
teinpus hujus vite significatur, in quo caelum et terra
factum est, idest in quo creatur: visibiles disponun-
tur, administrantur, atque existunt. Hinc est quod
Moyses et distincte per dies singulos condita omnia re
tulit, et tamen simul omnia creata su'junxit dicens

1159

die quo fecit Dominus Deus colum et terram, et omne
virgultym agri antequam oriretur in terra, omnemque
herbam regionis. Qui enim diversis diebus creatum
ccelum et terram, virgultum herbamque narraverat,
nunc uno die factum manifestat, ut liquido ostende-
ret quod creatura omnis simul per substantiam exsti-
tit condita, quamvis non simul per speciem proces-
sit. Sequitur:

Non enim pluerat Dominus super terram, et. homo
non erat qui operaretur terram : sed fons ascendebat de
terra, irrigans universam facicm terre (Gen. τι, 5).

AUGUSTINUS.

D. Si universam terram rigabat, ergo et montes ri-
gabat, quia montes utique terra sunt ; si montes ri-
gabat, diluvium erat. Et quomodo terra germinave-
rat herbam virentem οἱ facientem semen? aut quo-
modo homo habitabat in terra, si universam terram
aqua tegebat ?

M. Fons positus est singularis pro plurali nu-
mcro; hoc enim si sollicite requiras, in Scripturis
sanetis frequenter reperies. Habes nempe in psalmo .
Misit in eos muscam caninam et comedit eos, et ranam
οἱ exterminavit. eos. (Psal. uxxvii , 46), dum utique
hec una musca nec una rana fuerint. Et alibi : Ve-
nit locusta (Psal. civ, 54), non ait locust:e, sed lo-
custa. E» habes singularem numerum pro plurali,
secundum illud quod ait nobilissimus poetarum ^:

....Uterumque armato milite complent.

Porro autem propter unitatem naturx dictum est
fons, ut in eo omnes fontes intelligamus qui sunt. in
terra, quia quodammodo omnes ex unius ahyssi nà-
tura emanant. Nam quod ait: irrigabat universam
faciem terre ; non totam terram rigabat, sed par-
tem. À toto enim partem significat. Quemadmolum
dicimus, Christus mortuus est, Christus resurrexit,
cum non mortuus fuerit, nec resurgeret nisi secun-
dum carnem. Aut ut Ambrosius ait : Fons appellatus
est, qui accepto humoris adjutorio, irrigabat uni-
versam superficiem terr». Aut postquam paradisus
plantatus est, restagnata est illa abruptio aquarum,
et ille fons divisus est per rivulos, ad irrigandam
universam faciem terr, sicut nunc videmus ire

WICBODI
]ste generationes cali et terre quando create sunt, in A

B

1110

ITEM ALIBI ISIDORUS.

b Fons ascendebat de terra irrigans universam fa-
ciem terrz. Terra, mater Domini virgo Maria re-
ctissime appellatur, de qua scriptum est : Aperiatar
terra et. germinet. Salvatorem (Isa. xy,v, 8). Quam
terram irrigavit Spiritus sanctus, qui fontis et aqua
nomine in Evangeliis significatur.

DE INSPIBA TIONE HOXMINIS.

Formavit igitur Dominus hominem de limo terre
(Genes. n, 71).

D. Primo enim quod de limo terrz: Deus homi-
nem (inxit solet habere quzstionem , qualis ille li-
mus fuerit, vel quzxe materia nomine limi signifcata
sit ? quod quxsso mihi quoque aperias.

M. Solent enim inimici veterum librorum omnia
carnaliter intuentes , et proptorea semper errantes,
etiam hoc mordaciter reprehendere , quod de limo
Deus hominem finxit. Dicunt enim : Quare de limo
fecit Deus hominem ? an defuerat ei melior et cale-
stis materia unde hominem faceret, ut de labe terra
naturam fragilem mortalemque formaret ? Non intel-
ligentes primo quam multis significationibus vel
terra vel aqua in Scripturis ponatur. Limus enim
aqua et terr:e commistio est. Dicimus enim tabidom
οἱ fragile et morti destinatum corpus humanum post
peccatum esse coepisse. Non enim in nostro corpore
isti exhorrescunt nisi mortalitatem quam damnza-
tione meruimus. Quid autem mirum aut diflicile Deo,
etiamsi de limo istius terr: hominem fecit, tale
tamen corpus ejus efficere quod corruptioni non snb-
jaceret, si homo przceptum Dei custodiens, peccare
noluisset. Si enim speciem coli ipsius de nihilo vel
de informi materia dicimus factam , quia omnipo-
tentem artificem credimus , quid mirum si corpus,
quod de limo qualicunque factum est, potuit ab om-
nipotenti artifice tale fieri , ut nulla molestia, nulla
indigentia cruciaret hominem ante peecatum, et
nulla corruptione tabesceret ? Itaque superflue qux-
ritur unde homini corpus Deus fecerit. Si tamem
nunc de corporis formatione dicitur, sic enim noa-
nullos nostros intelligere accepi, qui dicunt postes-
quam dictum est: Finrit Deus hominem de limo
terre, propterea non additum ad imaginem et simili-
tudinem suam, quoniam nunc de corporis forma-

aquas per alveos fluminis, alveosque rivulorum, οἱ D tone dicitur. Tunc autem homo interior significa-

ex eorum excessu vicina perfundere loca; sic et
tunc quasi de uno fonte multi processerunt. Aut
unus fons appellatus est, et in quodam sinu terrz oc-
cultatur, et inde omnes fontes parvi οἱ magni pro-
grediuntur.

D. Quid est enim quod fons iste manifeste non
invenitur, qui irrigare videatur universam faciem
terr: ?

M.Forsitan propter peccatum primi hominis pa-
rentis nostri Adam iste fons abstractus est, ut aufe-
rat ubertatem a terra, et majorem laborem exercee-
vet humanum genus.

δ JEncid. 1, 20.

batur, quando dictum est. Fecit Deus hominem ad
imaginem Dei. Sed etiam si nunc quoque hominem
ex corpore et anima factum intelligamus, ut non 1li-
cujus novi operis inchoatio, sed superius breviter
insinuati, diligenter retractatio isto sermone explice
tur. Si ergo, ut dixi, hominem hoc loco ex corpore
οἱ anima factum intelligamus, non absurde de ipsa
commistione limi nomen accepit. Sicut enim aqrà
terram colligit et conglutinat et continet , quancó
ejus commistione limus efficitur, sic anima corpo:it
materiam vivificando, in unitatem concordem co e
format, ct non permittit labi et resolvi.

b ]sid. in GeB., cap. 3.

141

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1113

D. * Quzrri autem merito potest , causales illze ra- A somnis, ut. fallaci memoria quasi recordaretur se

tiones quas mundo indidit, cum primum simul om-
nia creavit, quomodo sint institute ? utrum ut quem-
admodum vidimus, cuncta nascentia οἱ fruticum et
animalium in suis conformationibus atque incremen-
tis pro diversitate generum diversa spatia perage-
rent temporum? aut quemadmodum creditur factus
Adam sine ullo progressu incrementorum, virili
ztate continuo formarentur, sicut aqua in vinum
conversa , et virga in serpentem. Sed cur non utrum-
que illas credimus habuisse, ut hoc ex eis futu-
. rum essel quod facturo placuisset. Nam multa se-
cundum inferiores causas futura sunt; sed si ita
sunt, in prxsscientia Dei vere futura sunt. Si autem
ibi aliter eunt, ita potius futura sunt sicut ibi sunt,
ubi qui przscit falli non potest. Nam futura senectus
dicitur in juvene, sed tamen futura non est, si ante
moriturus est.

M. Hoc autem ita erit sicut se habent alix causz,
sive mundo contexte, sive prarscientia reservat.
Nam secundum quasdam futurorum causas moritu-
rus erat Ezechias, cui Deus addidit xv annos ad
vitam (Isa. xxxvii, 5), id utique faciens, quod
ante constitutionem mundi se facturuin esse prz-
sciebat , et in sua voluntate servabat. Ibi enim erat
non solum ut ita Adam fieri posset , verum etiam ut
Ua eum fieri necesse esset. Tamen non facit Deus contra
eausam, quam sine dubio volens przstituit, quia
eontra suam voluntatem non facit. Si autem non
omnes causas in creatura primitus condita prz-
fixit, sed aliquas in sua voluntate servavit, non sunt
quidem ille quas in sua voluntate servavit, ex. ista-
rum quas creavit necessitate pendentes ; non tamen
possunt esse contrariz quas in sua voluntate servavit,
quia Dei voluntas non potest sibi esse contraria. Istas
ergo sic condidit , ut ex illis esseillud cujus caus: sunt
possit, sed non necesse sit. Illas autem sic abscondit,
ulex eis esse necesse sil hoc quod ex istis fecit ut
esse possit. Sequitur:

ITEM AUGUSTINUS

D. Et flavit in faciem. ejus flatum vite (Gen. n,
7). Quomodo istum flatum recipimus , si Deus incor-
poreus est?

M. ^ Hoc manifeste sciendum est quia sieut non

homo fuisse quod non fiut, aut egisse quod non egit,
quid mirum si quodam Dei justo occultoque judicio
sinuntur diemones in cordibus etiam vigilantiuni tale
aliquid posse.

Manichai autem, qui se Christianos vel putant vel
putari volunt, in liac opinione translationis vcl re-
volutionis animarum eo sunt illis gentium philoso-
phis, vel si qui alii vani homines hoc putant, detc-
riores et detestabiliores , quod illi anim:xe naturam a
Dei natura discernunt. lsti autem, cum aliud nihil
esse dicant animam quam ipsam Dei substantiam,
atque id omnino quod Deus est, non trepidant ean
tam turpiter commutabilem dicere, ut. nullum sit
herbe seu verimiculi genus, ubi eam non esse com-
mixtam , vel quo revolvi non posse mirabili opinen-
tur insania. Proinde quoniam pars cerebri anterior,
unde sensus omnes distribuuntur, ad frontem collo-
cata est, atque in facie sunt ipsa quasi organa sen-
tiendi , ideo scriptum arbitror, quod in faeiem Deus
sufflaverit hominis flatum vitz. Anterior quippe pars
posteriori merito pra:»ponitur , quia et ista ducit , illa
sequitur, et ab ista sensus, ab illa motus est, sicut
consilium przecedit actionem. Et quoniam corporalis
motus qui sensum sequilur, sine intervallis tem-
porum nullus est, agere autem intervalla temporum
spontaneo motu nisi per adjutorium memori» non
valemus; ideo tres tanquam ventriculi cerebri de-
monstrantur. Unus anterior ad faciem , a quo sensus
omnis; alter posterior ad verticem, a quo motus
omnis; tertius inter utrumque, in quo memoriam
vigere demonstrant; ne cum sensum sequitur mo-
tus, non connectat homo quod faciendum est, si
fuerit quod facit oblitus. Unde ergo sit ipsa, id est
de qua velut materia Deus hunc flatum fecerit 40:8
anima dicitur, dum quvritur, nihil corporeum ἀ6᾽ οἱ
occurrere; sicut eniin Deus omnem creaturam, sic
anima omnem creaturam corpoream natur:e digni-
tate prxcellit; per lucem enim et aerem quae in
ipso quoque mundo przcellentia sunt corpora, ma-
gisque habent faciendi przstantiam quam patiendi
corpulentiam, sicut humor et terra, tanquam per ea
qui spiritui similiora sunt corpus administrat. Nun-
tiat enim aliquid lux corporea : cui autem nuntiat,non

manibus corporis finxit, ita. nec faucibus labiisve p 651 hoc quod illa, et hiec est anima cui nuntiat, non

eufllavit. Credendum tamen est atque intelligendum,
neque ullo modo dubitandum, quod recta fides ha-
bet, animam sic esse a Deo, tanquam rem quam
fecerit, non tanquam natur:z cujus ipse est, sive
genuerit, sive quoquomodo protulerit. Non de revo-
Jutionibus autem animarum quomodo se haheat vel
non habeat philosophorum opinio , catholic: tamen
fidei non convenit credere animas pecorum in homi-
nes aut hominum in pecora transmigrare. Nam illa
qui feruntur accidisse ut quidam quasi recorda-
yentur in quorum animalium corporibus fuerint, aut
falsa narrantur, aut ludificationibus damonum hoc
in eorum animis factum est. Si enim contingit in

* Àug. de Gen. ad litt., cap. 14.

illa quz nuntiat. Et cum affectiones corporis moleste
sentit, actionem suam qua illi regendo adest, turbato
ejus temperamento impediri offenditur, et hzec offen-
sio dolor vocatur. Et aer qui nervis infusus est, pa-
ret voluntati ut membra moveat, non autem ipse
voluntas est. Namque aliud esse animam, alia hac
ejus corporalia ministeria , ve] vasa, vel organa, νὰ
si quid aptius dici possunt. llinc evidenter elucet,
quod plerumque se vehementi cogitationis intentione
avertit ab omnibus , ut prz oculis patentibus recie
valentibus multa posita nesciat. Nam et oblivisci-
tur aliquando, et uude veniat et quo eat, et transit
imprudens villam quo tendebat , natura sui corporis

» Aug., lib. vi; de Gen. ad litt., cap. 11, 17 seqq.

1145

WICBODI

1150

sana, sed sua in aliu evocata. Omne quippe corpusin A — D. Quid est enim quodanima, qu:e innocens creata

omne corpus mutari posse credibile est, quodlibet
autem corpus mutari posse in animam credere ab-
surdum est. Illud vero videamus utrum forsitan ve-
rum esse possit, quod certe human: opinioni to-
lerabilius mihi videtur, Deum in illis primis operi-
bus, quie simul omnia creavit, etiam animam
creasse causaliter, secundum quam fleret cum fa-
ciendum esset corpus humanum. Nam neque illud
quod dictum est, ad imaginem suam, nisi in anima;
neque illud quod dictum est, masculum et feminam,
nisi in corpore recte intellizimus. Credatur ergo si
nulla Scripturarum auctoritas seu veritas contradi-
cit , hominem ita factum sexto die, ut corporis qui-
dem causa in elementis mundi, anima vero jam ipsa
crearetur. Sicut cum primus conditus ést dies , et
creata lateret in operibus Dei , donec eam suo tem-
pore sufflando , hoc est inspirando formato ex limo
corpori insereret. Quod si ita est, fatebimur non in
eo rerum genere animam primitus creatam ut esset
priescia. futuri operis sui vel justi vel iniqui. Neque
enim ex his tantum laudandus est Deus, quibus pra-
scientiam dedit, cum recte laudetur etiam quia pe-
cora creavit, quibus est natura humana przstan-
tior, etiam in ipsis peccantibus. Natura quippe ho-
minis ex Deo est, non iniquitas qua se ipse invol-
vit, male utendo libero arbitrio, quod tamen si non
haberet, in. natura rerum minus esxcelleret. Cogi-
tandus est. quippe homo juste vivens, etiam non
pr:escius futurorum , et ita videndum est, excellen-
tia voluntatis bon;:e quam non impediatur ad recte
vivendum et qui placendum ^, quod ignarus futuri
vivit ex fide. llujusmodi ergo creaturam quisquis
esse nolit in rebus, contradicit Dei bonitati ; quis-
quis autem poenas eam non vult luere pro peccatis,
inimicus est :equitati. Ilis enim omnibus divinz Scri-
ptur:ze testimoniis , quam esse veracem nemo dubitat,
nisi infidelis et. impius; ad illam sententiam ducti
sumus, ut diceremus Deum ab exordio szculi pri-
unm simul omnia creavisse; quzedam conditis jam ipsis
paturis, quz:edam przcogniiis causis , sicut nonsolum
prosertia, verum etiam futura fecit Omnipotens, et
ab eis factis requievit, ut eorum deinceps admini-
stratione atque regimine crearet etiam ordines tem-
porum et temporalium. Nunc tamen de anima quam
Deus inspiravit homini sufflando in ejus faciem, nihil
conürmo, nisi quia ex Deo sic est, ut non sit sub-
stantia Dei , et sit incorporea; id est, non sit cor-
pus, sed spiritus ; non de substantia Dei genitus, nec
de substantia Dei procedens, sed factus ἃ Deo; nec
ita factus , ut in ejus naturam natura illa corporis vel
inrationalis anim:e verteretur.
RELIQU.E QU.ESTIONES DE NATURA. ANIV.E.

D. Insufflavit in. facie ejus spiraculum vite. Per
spiraculum vite quid intelligere debemus?

M. IIoc est animam facere, sicut per Isaiam di-
cit: Spiritusex me procedit, οἱ Omnem flatum ego feci
(Isa. τινι, 16).

est, in corpus introivit, quod Deus praesciebat pec
caturum ?

M. Absit hoc recipiendum, ut propterea anima
creata fuisset, ut in corpus quod Deus przesciebat
peecaturum introisset, et ad hoc reservata esset
quia si sic esset, Deus auctor peccati fuisset ; sed non
est ita. Magis autem intelligendum atque recipien-
dum , quod Deo inspirante, ipsa voluntaria iptrois-
set. in corpus administrandum ipsum, quia per ani-
mam sentitur corpus, quia si anima non est, corpus
mortuum est. *

D. Quid ergo est anima? aut si est aliqua res
unde anime fiant, quid ipsa est? quod nomen ejus?

p dux species? quem usum in rebus conditis tenet?

viviL, an non? Si vivit, quid confert universitatis af-
fectibus? beatamne vitam ducit, an miseram? Qui
ergo anima? ca'lum non est, neque terra, neque aer,
neque ignis , non aqua, non Deus, non sidera, non
visus, non auditus, non gustus, vel cetera, quol
enumerare longum est, qu:e in caelo sunt et in terra.
Unde ergo est anima ?

M. Anima cx Deo data est οἵ ex nihilo facta, quia
homo qui de terra factus est, in terram revertitur.
Similiter nives et procelle, qux: ex aqua fiunt,
et aer sumit de terra, in aquam revertuntur , et ite-
rum de terra ex qua sumpta sunt in aerem. Anima
vero non habet ullum elementum ad quod reverta-
tur, nisi 4d creatorem suum postquam de corpore

C exierit, ut ipso moderante recipiat quod meretur.

D. Inquirenda est ergo ratio unde homini anima
veniat quando nascitur?

M. Alii dicunt quod sicut caro de carne nascitur,
ita anima de anima nascatur; sed hoc Scriptura nca
narrat ullo loco, unde anima homini veniat quando
natus est, neque de ipsa anima mulieris, quomodo
ei data fuisset, sicut narrat de carne quomodo facta
est.

Alii vero melius sentiunt, quod unicuique houiini
anima a Deo data sit, quando natus est, sicut in Isaia
scriptum est : Spiritus ex me procedit, et omnem βα-
tum ego feci (Isa. vv, 16), id est omnem animam.
Et sicut in psalmo scriptum est : Qui finxit singilla-

D tim corda eorum (Psal. xxxi, 15). Et. alii temerarie

dicunt, quod tunc animx omnium create fuissent,
quando simul omnia tecit, et in quodam loco occul-
tantur, donec homo natus sit, et tunc ei data sil ani-
ma ex Deo. Sed hoc non est in rebus nostris consi-
derandum quid vel sinat, vel non sinat, quomodo
anima data sit homini : quod Scriptura non narrat
ullo loco, nos non possumus discernere quod ve-
ritas tacuit, et nihil aliud sonat Scriptura de hac re,
nisi hoc tantum, quomo?o anima a Deo data sit.

D. Ergo Salvator nos'er unde habuit animam?

M. Non de Ádam, sed unde Ádam, id est ex Deo,
quia quamvis de propagine peccati descenderit, ta-
men de propagine peccati non concepit, quia net

* Apud Augustinum, lib. vir Ue Genesi ad litteram, c. 26, legitur, Εἰ Dco placendum.

1143

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1146

ipsa erat caro peccati, sed similitudo carnis peccati. A quod sequitur : Et lignum vite in medio paradis:

Non enim inde accepit reatum moriendi.

D. Et anima, quando de hoc corpore migraverit,
est corporalis an iucorporalis?

M. Incorporalis quidem est.

D. Quomodo ergo portatur, si incorporalis est ?

M. Incorporea quidem similis corporibus.

D. Et ubi portatur? ad locum corporeum, an in-
corporeum ?

M. Ad loca incorporea similia corporalibus.

D. Quzritur ergo si potest anima absque corpore
inter angelos in perpetua beatitudine consistere sine
defectu, quid ergo opus est ut iterum surgat corpus,
ut illam tunc immortalem induat, quam nunc mor-
talem deposuit?

M. Inest quidem corporis administratio, quo re-
tardatur animus ut non in illud summum pergat, do-
nec consurgat corpus, ut quod nunc ei in sarcina est,
tunc sit in gloria.

D. Quid ergo opus est, ut parvuli qui parentes
habent Christianos patrem et matrem, iterum rena-
scantur per aquam baptismatis?

M. Quia unusquisque in originali peccato nasci-
tur, et nisi renatus sit per aquam baptismatis, non
potest introire in regnum Dei.

DE PLANTATIONE PARADISI.

Hierony mus in libro Qu:zstionum ita : ΕἸ planta-
vit Dominus Deus paradisum in Eden contra orientem.
Pro paradiso, hortum habet, id est gan. Porro
Eden delicis interpretantur , pro quo Symmachus
transtulit, paradisum florentem. Nec non quod se-
quitur, contra orientem, in Hebreo * mimizra
scriLitur, quod Aquila posuit ἀπὸ ἀρχῆς et nos, ab
ezordio, possumus dicere. Symmachus vero ix πρώτης,
Theodotion ἐν πρώτοις, quod et ipsum non orientem,
sed principium significat. Ex quo manifeste compro-
batur quod priusquam coelum et terram Deus face-
ret, paradisum ante condiderat, sicut legitur in He-
brzo. Plantaverat autem Dominus Deus paradisum in
Eden a principio.

NUGUSTINUS IN HEXAMERON.

Et plantavit Deus paradisum in Eden ad orientem
e! posuit ibi hominem quem finxit (Gen. τι, 8). ^ Non
ignoro de paradiso multos multa dixisse, tres tamen
de hac re quasi generales sunt sententiz. Una eo»
rum qui tantummodo corporaliter paradisum intel-
ligi volunt, alia eorum qui spiritaliter tantum. tertia
corum qui utroque modo, et corporaliter et spiritali-
ter. Breviter ergo dicam, tertiam mihi fateor pla-
cere sententiam. Plantaverat ergo Deus paradisum
in deliciis, hoc est ad orientem, et posuit ibi homi-
nem quem finxerat, sic enim scriptum est, quia sic
factum est, ut quidam sapiens ait, quod in quodam
loco iste paradisus plantatus est, ubi homo terrenus
habitare potuit. Nam paradisus spiritaliter intelligi-
tur, ubi nunc anim:e sanctorum de corpore exeuntes
pergunt, in cujus figuram iste paradisus plantatus
fuit, secundum rerum gestarum fidem. lllud plane

4 [n editis sancti Hieronymi legitur mecedem.

B

D

lignumque scientie boni et mali, diligentius eonside-
randum est ne cogatur in allegoriam, ut non ista li-
gna fuerint, sed aliud aliquid nomine ligni signifi-
cent. Dictdm est enim de sapientia, lignum vite esi
amplectentibus eam (Prov. u1, 18). Verumtamen
cum sit Hierusalem zterna in celis, etiam in terra
civitas qua illa significaretur condita est. Et Sara
et Agar quamvis duo Testamenta significarent. erant
tamen etiam quzdam du: mulieres. Et cum Christus
per ligni passionem fluento spiritali nos irriget, erat
tamen petra 40:8 aquam sitienti populo ligno per-
cussa manavit. De qua dicitur : Petra autem erat
Christus (I Cor. x, 4), non sicut ille vitulus saginatus
qui minore filio revertente in epulas czsus est. (Luc.
xv, 25). Ibi quippe ipsa narratio figurarum est, non
rerum gestarum figurata significatio. Sed illud etiam
in rebus gestis factum est, hoc autem tantum in fi-
guris pr:edictum. Sic et sapientia idem ipse Christus,
lignum vitx est in paradiso spiritali, quo misit de
cruce latronem. Creatum est autem quod eam signi-
ficaret lignum vitz etiam in paradiso corporali, nec
sine mysteriis rerum spiritalium corporaliter prz-
sentatis, voluit hominem Deus in paradiso vivere.
Erat ergo ei in lignis c:zeteris alimentum, in illo autem
sacramentum , quid significans nisi sapientiam, de
qua sic dictum est : Lignum vite amplectentibus eam ?
quemadmodum de quo diceretur : Petra manans est
sitientibus eum. lllud quoque addo quanquam cor-
poralem cibum, talem tamen illam arborem prsesti-
tisse, quo corpus hominis sanitate stabili firmaretur,
non sicut ex alio cibo, sed nonnulla inspiratione sa-
lubritatis occulta. Profecto licet usitatus panis ali-
quid tamen amplius habuit, cujus una colliride ho-
mini Deus ab indigentia famis dierum xt spatium
vindicavit. Sequitur :

Nunc videamus : deligno scientiz boni οἱ mali,
cur istud nomen acceperit, quia valde bona. omnia
Deus creavit. Id dinoscendum boni et mali quantum
fuisset inter obedientix bonum et inobedientizte ma-
lum, quasi inde transgressus esset, malum illi esset ;
si vero servasset prz:cepta conditoris sui, bonum illi
fuissct, quoniam si transgressus non fuisset, experi-
mentum ponz non didicisset.

D. Et fons ascendebat de loco voluptatis, ad irri-
gaudum paradisum, qui inde dividitur in quatuor. ca-
pita, vel in quatuor partes, quomodo intelligendum
est ?

AUGUSTINUS.

M. Ne quis ex hoc moveatur quod de his flumini-
bus dicitur, aliorum esse fontes notos, aliorum au-
tem prorsus incognitos; cum id potius credendum
sit, quoniam locus ipse paradisi a cognitione hom:-
num est remotissimus, inde quatuor aquarum partes
dividi , sicut fidelissima Scriptura testatur. Sed ea
flumina, quorum fontes noti esse dicuntur, alicubi
isse sub terras, et post tractus prolixarum regionum,
locis aliis erupisse, ubi tanquam in suis fontibus

b Aug., lib. vir de Gen. ad litt. capp. 1-7.

1^41

aquas facere quis ignorat ?
ITEM AUGUSTINUS.

Flumen autem quod procedebat ex Eden, id est
ex deliciis, οἱ voluptate, et epulis, quod flumen a
propheta signilicatur in psalmo ubi ait : Torrente vo-
luptatis twee potabis eos (Psal. xxxv, 9), dividitur, in-
quit, in quatuor partes, et quatuor virtutes significat,
prudentiam , fortitudinem, temperantiam, justitiam.
' Dicitur autem Physon ipse esse Gauges, Gcon autem
Nilus, quod etiam in Jeremia propheta animadverti
potest, nunc aliis nominibus appellantur, sicut nunc
Tiberis dicitur fluvius qui prius Albula dicebatur.
Tigris autem et Euphrates etiam nunc eadem nomina
teneut. Quibus tamen nominibus viriutes, ut dixi,
spiritales significantur, quod etiam ipsorum nomi-
pum interpretatio docet, si quis llebream linguam
vel Syram consideret, sicut Hierusalem, quamvis sit
visibilis et terrenus locus, significat tamen civita-
tem pacis spiritaliter, et Sion quamvis sit mons in
terra speculationem tamen significat. Et hoc tamen
in Scripturarum allegoriis ad spiritalia intelligenda
&epe transfertur. Et ille qui descendebat ab Jerusa-
lem in Jericho, sicut dicit, et in via vulneratus, sau-
cius Οἱ semivivus relictus est a latronibus (Luc. x,
$0), utique loca ista terrarum, quamvis secundum
historiam ip terra inveniantur, spiritaliter cogit in-
telligi.

Prudentia ergo qu;e significat ipsam contempla-
tionem veritatis, ab omni ore hu:rano alienaum, quia
est ineffabilis, quam si eloqui velis, parturis eain
potius quam paris, quia et ibi audivit Apostolus in-
effabilia verba quie non licet homini loqui. H:ec ergo
prudentia terram circuit, quz habet aurum et car-
bunculum et lapidem prasinum, id est disciplinam
vivendi, quz:e ab omnibus terrenis sordibus quasi
decocta enitescit, sicut auruin optimum, et veritatem
quam nulla falsitas vincit, sicut. carbunculi fulgor
nocte non vincitur, et vitam xternam quz viriditate
lapidis prasini significatur propter vigorem qui non
arescit.

Fluvius autem ille qui circuit terram JEthiopiam
multum calidam atque ferventem, significat fortitu-
dinem calore actionis alacrem atque impigram.

Tertius autem Tigris vadit contra Assyrios, et si-
gniflcat temperantiam, qu:e resistit libidini multum
adversanfi consiliis prudentize, unde plerumque in
Scripturis, Assyrii adversariorum loco ponuntur.

Quartus fluvius non est dictum contra quid vadat,
aut quam terram circumeat ; justitia enim ad omnes

partes animz perlinet, quia ipsa ordo et quitas ani-

m: est, qua sibi tria ista concorditer copulantur.
Prima prudentia, secunda fortitudo, tertia tempe-
rantia et in statuta copulatione atque ordinatione
justitia.

8 In Gen. cap. i.

WICBODI
noti esse perbiberentur. Nam hoc solere nonnullas ἃ

1118
RECAPITULATIO.
De paradiso, [onte ac fluminibus, et ligno vite.
J8IDORUS 8.

Plantaverat autem Dominus Deus paradisum νοΐ»
ptatis a principio. Paradisus Ecclesia est, sic enim
de illa legitar in Canticis canticorum : ortus con-
clusus est soror mea (Cant. ww, 19). Α principio autem
paradisus plantatur, quia Ecclesia catholica a Christo
principio omnium condita esse cognoscitur. Fluvius
de paradiso exiens, imaginem portat Christi, de pa-
terno fonte fluentis, qui irrigat Ecclesiam suam verbo
predicationis et dono baptismi; de quo bene per
prophetam dicitur : Dominus Deus noster flusius
gloriosus exsiliens in terram sitientem. Quatuor auiem
paradisi flumina quatuor sunt Evangelia ad prazedica-

B tionem in cunctis gentibus inissa. Ligna fructifera

omoes sancti sunt, fructus eorum opera eorum. Li-

gnum vite sanctus sanctorum utique Christus, ad

quem quisque si porrexerit manum, vivet in 88»

ternum. Lignum autem scientize boni et. inali, pro-

prium est voluntatis arbitrium, quod in medio es
positum ad dinoscendum bonum et malum, de quo
qui relicta gratia Dei gustaverit, morte morietur.

Sequitur :

D. Tulit ergo Dominus Deus hominem , et posnii
eum in paradiso voluptatis, ut operaretur et custodiret
illum (Gen. ni, 15). Quid, rogo, operaretur ? quid cu-
stodiret ἢ paradisum, an aliud aliquid 3

M. |sta sententia duplicem intelligentiam parit.
Sive enim operaretur liomo paradisum, id est in
paradiso aliquid operaretur, non necessitate vielus,
sed delectatione operabatur. Adhuc non peccaverat,
nec ei terra spinas et tribulos germinaverat, ut in
sudore faciei suze ederet panem suum. Hoc nempe
meruit post peccatum. Ante peccatum igitur, noa
indigentia, non necessitate, sed sola, ut diximus, το.
luntate operabatur paradisum per agriculturam , 6:
custodiebut per disciplinam, non contra bestias, ne-
que contra aliqua animalia paradisum custodiebat ;
sed sibi scilicet, ne amitteret peccando, quod custo-
dire potuerat obediendo. Sive ipsum hominem po-
nens Deus in paradisum ut operaretur et custodiret,
ut tutus esset ; quodlibet horum dicatur, sive home
operaretur paradisum per agriculturam, et custodiret

pP disciplinam, sive ipsum hominem Deus operare-
tur ut bonus esset ac tutus ; quodlibet borum intel-
ligas, rationem habet juxta utrumque intellectum.
Sequitur :

Pracepitque ei Dominus dicens : ex omni ligno pa-
radisi comede, de ligno autem scientie boni et mali m
comedas; in quacunque die comederis ex eo, morte
morieris (Gen. u , 16).

AUGUSTINUS.

D. Cum Deus minaretur homini mortem die que
cibum vetitum tetigerit, cur non eodem die mortuus
fuerat, sicut Scriptura dicit: Im quacunque die co-
mederis ex eo, morte morieris?

M. Quatuor esse mortes sancta Scriptura. manile-

1119

LIB. QUAESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1150

stissime ostendit. Prima mors est animx qu:e suum A sent, non cis possint translatione non morte succe-

deserit creatorem, cum enim deseruerit peccat. Sine,
inquit Dominus in Evangelio , mortuos sepelire mor-
(«os suos ( Matth. vin, 22). Ecce habes secundum
animam sepelientes mortuos, ct quos sepeliunt se-
cundum carnem mortuos. Hec itaque sententia duas
mortes manifestissime ostendit, unam animarum,
alteram corporum. Tertia solius est anime, quam
duin ex corpore exierit patitur, secundum illud quod
in Evangelio de illo divite legimus : Pater Abraham,
inquit dives, mitte mihi kazarum, wt digito suo refri-
geret. linguam meam, quia crucior in hac flamma
(Luc. xvi, 24). Quarta autem mors, cum anima re-
ceperit corpus, ut in ignem mittatur zternum, se-
cundum illud quod Dominus in Evangelio de future

judicio dicit: 16 in ignem cternum, et reliqua. Die B

itaque quo peccavit Adam, in anima mortuus est;
sicut enim corpus vivit ex anima, ita anima, ut beate
vivat, ex Deo. Ergo defuncta anima Ad: jure dicitur
uortua, ex qua tres postea secut:e. sunt. mortes. Ut
enim hx subsequerentur prima praecessit, quia eo
die quo peccavit Adam, in anima mortuus est.

D. Quomodo poterat mortem timere Ádam, quam
nullatenus sciebat ?

M. Sicut enim nos scimus resurrectionem , quai
numquam experti sumus, nec vidimus, ita et ille
sciebat mortem. Scientes igitur quad exiens ania
ἃ corpore faciat mortem, et. dum reversa fuerit in
corpus suum faciat resurrectionem ; ecce scimus re-
sürrectionem, quam nunquam experti fuimus. Sie

et ille sciebat utique mortem non adhue per expe- €

rieutiam, sed per scientiam. Sciebat quippe quid es-

sel vivere, et per privationem vite sciebat utique

mortem. Sic sciuntur tenebrz per privationem lucis,

et scitur silentium per privationem vocis: ita sciebat

Adam inortem per privationem vitze. Sequitur:
AUGUSTINUS.

D. Dixit quoque Dominus : Non est bonum esse ho-
minem solum, faciamus ei adjutorium simile sui (Gen.
11, 18). Quomodo hoe intelligendum ?

M. * Certe si a me quxratur ad quam rem fieri
oportuerit hoc adjutorium, nibil aliud probabiliter
occurrit, quam propter filios procreandos, sicut ad-
jutorium semini est in terra, ut virgultum ex utraque
nascatur. Nec video quid prohibere potuerit, ut
essent eis etiam in paradiso honorabiles nuptixze, ut
sine ullo inquieto ardore libidinis, sine ullo labore ac
dolore pariendi, fetus ex eorum semine gigneretur.
Non ut morientibus parentibus filii succederent, sed
ut illis qui genuissent, in aliquo form: statu manen-
tibus, ex ligno vite quod ibi plantatum erat, corpo-
ralem vigorem sumentibus, et illi qui gignercentur ad
eumdem perducerentur statum, donec certo numero
iuipleto, si juste omnes obedienterque viverent, fie-
ret in ἰδ vitam commutatio, sicut conside-
rari potest et. de Enoch, qui filiis genitis Deo. pla-
cens, non mortuus, sed translatus est. Cur ergo et
Adam et Eva, si juste viventes caste filios procreas-

2 Aug. de Gen. ad litt., lib. 1x, cap. 3.

dentibus cedere. θυ cum ita sint, cur non credamus
eos ante peccatum ita genitalibus membris ad pro-
creandos filios imperare potuisse, sicut exteris quae
in quolibet opere anima sine ulla molestia et quasi
pruritu voluptatis movet, ut eo nutu imperarent
membris, quibus fetus exoritur, quo pedibus cum
ambulatur, ut neque cum ardore seminaretur, neque
cum dolore pareretur. Nunc vero transgrediendo
proceptum, motum legis illius, qux repugnat legi
mentis in membris, concepte mortis babere merue-
runt. Et quid hac poena justius, quam ut non ad om-
nem nutum serviat corpus, id est suus famulus
anim:ze, sicut Domino suo detrectavit ipsa servire.

Formatis igitur Dominus Deus de humo cunctis
animantibus terre et universis volatilibus celi, addu-
zit ea ad Adam (Gen. τι, 19). Et reliqua.

D. Nunquidnam sic adduxit Deus ad Adam cuncta
animalia et universa volatilia cceli , quomodo addu-
cunt aucupantes aut venantes ad retia ? An forsitan
vox de nube facta jussionis, quam intelligerent tan-
quam rationales anime, et ea audita, nihilominus
obedierunt.

M. Non hoc acceperunt animalia aut volatilia , ut
sint ratione capaces, per quam obedire possint Crea-
tori suo ; in suo tamen genere obtemperant Deo, non
rationabili voluptatis arbitrio, sed sicut movet ille
omnia temporibus opportunis, non ipse temporaliter
motus. Movet itaque seipsum sine tempore et loco,
movit creatum spiritum sine loco temporaliter. Pre-
cedit igitur substantia qux tantum temporaliter mo-
vetur. Przcedit itaque substantia qu:e nec tempora-
liter nec localiter movetur, illam qux temporaliter
movetur ; idem spiritus conditus movet scipsum per
tempus sine loco, movetur corpus per tempus et lo-
cum. Spiritus vero creator movet seipsum sine tem-
pore et loco. Igitur spiritus rationalis, qui est in ho-
minibus, seu irrationalis, etiam et jussis movetur.
Sed rationalis habet intelligentiam per quam judicare
possit utrum jussis consentiat, an non conusentiat :
animalia vero aut volatilia non acceperunt hoc judi-
cium ; pro suo tamen genere atque natura jussu ali-
quo tacta propelluntur. Unde angelica natura, jussa,
Dei perficiens, movet jussis omne genus animantium,
ducens quo illa nesciunt. Si homines possunt non-
nulla animalium genera mansueta facere, ita ut quas«
dain. voluntates hominum facere videantur, quanto
magis hoc angeli possunt ?

D. Qux causa facit ut Deus, quem astrwmis mo-
veri, non moveatur in tempore, aut spiritus crcatus
qui movetur in tempore, non moveatur et loco ?

M. Deus qui instituit tempora, et est ante tem-
pora, nihil in eo est przteritum aut futurum, nullum
consilium novum, nullaque cogitatio nova, quasi sci-
licet sit nova et accedens. Nam si accedit Dco ali-
quid, jam non immutabilis; igitur immutabilis Deus
est, nihil illi accedit, nulla nova cogitatio, nullum
novuur consilium. jdeo non movetur in tempore ,

1151

WICBODI

1152

corpora vero sua in locum movendum «descendunt Α testas Creatoris habet apud se posse de his omnibus

de ccelo et ascendunt in ccelum. Spiritus itaque ho-
minum movetur in tempore reminiscendo preterita,
futura exspectando , aliqua nova discendo. Neque
enim cum recordor aliquam lectionem aut aliquam
civitatem, sic commotus est spiritus meus cogitando,
ut hxc recordaretur ex tempore, ita motus est et
loco. Quod si in loco movetur, an in celo, an in
terra movetur ? quia sine celo et terra nullus est
locus. Ubi enim fuit ipse spiritus, in caelo an in ter-
ra, ut videret ipsam lectionem vel ipsam civitatem ?
Ergo si in nullo loco vidit, ut recordaretur, in se-
ipso vidit. Et quia initium habet, cogitatio est omne
quod initium et tempus habet. lgitur secundum su-
pradictam rationem spiritus creatus per tempus mo-
veri potest, non per locum. Spiritus vero creator
sine tempore et loco, corpus autem et tempore et
loco. Sequitur:

Immisit ergo Dominus soporem in Adam, et tulit
unam de costis ejus, usque h«c vocabitur virago, quia
ex viro suo sumpta est (Gen. 11, 21).

UIERONYMUS ^.

Et misit Dominus Deus exstasim super Adam; pro
exstiasi, id est mentis excessu, in llebrzeo habet tar-
dema, quod Aquila καταφορὰν, Symmachus χάρον, id
est gravein et profundum soporem interpretati sunt.
Denique sequitur, et dormivit, idipsum verbum et in
Jon:e stertentis somno positum est (Jon. 1). Sequitur:

Hoc nunc os ez ossibus meis el caro de carne mea,
hec vocabitur mulier, quoniam er viro sumpta est
(Gen. n, 25). Non videtur iu Graco et in. Latino re-
sonare [Kdit., sonare] cur mulier appelletur, quia ex
viro sumpta sit; sed etymologia in lfebrzeo sermone
servatur, vir quippe is, mulier issa. Recte igitur ab
is appellata est mulier issa. Unde et Symmachus
pulchre etymologiam etiam in Grz:co voluit custodire
dicens : H«c vocabitur, &v8plc ὅτι ἐκ τοῦ ἀνδρὸς ᾿λήφθη.
Quod nos Latine possumus dicere : Ha c vocabitur vi-
rago, quia ex viro sumpta est. Porro Theodotion aliam
etymologiam suspicatus est dicens : Ilac vocabitur
assumptio, quia ex tiro assumpta est. Potest quippe
issa secundum varietatem accentus et assumpt.o in-
telligi.

b Quod si qu:xritur de facta post muliere, quomodo
se habeat causalis illa conditio, utrum jam id habeat,
ut secundum eam necesse esset ex virili latere femi-
nam fieri, an hoc tantum habebat ut fieri posset; ut
autem ita fieri necesse esset, non ibi jam conditum,
sed in Deo erat absconditum. Dicam quid mihi vi-
deatur. ^ Omnes iste nature usitatissimos cursus
habent, quasdam naturales leges suas. Ex his velut
primordiis rerum, omnia qux gignuntur suo quoque
tempore exortus processusque sumunt, finesque et
decessiones sui cujusque generis. Unde fit ut de grano
tritici non nascatur faba, vel de homine pecus. Super
hunc autem motum cursumque rerum naturalem po-

8 Qusst. Hebr.
P Aug. de Gen. ad litL., lib. ix, c. 17.
* [n editis, Omuis iste nuture usita:issimus cursus

facere aliud quam eorum quasi seminales rationes
habent. Horum et talium modorum rationes non tan-
tum in Deo sunt, sed ab illo etiam rebus creatis in-
dit: atque concrete. Ut autem lignum de terra ex-
cisum, aridum, perpolitum sine ulla radice, sine terra
et aqua repente florcat et fructum gignat, dedit qui-
dem naturis quas creavit, ut ex eis et hzec fieri pos-
sint. Verumtamen et alio modo dedit ut non hzc ha-
berent in motu naturali, sed in eo quo ita creata es-
sent, ut eorum natura suz voluntati amplius subja-
ceret. Habet ergo Deus in seipso absconditas quo-
rumdam factorum causas, quas rebus conditis non
iuseruit. lbi est et gratia per quam salvi fiunt pecca-
tores. Nam quod attinet δὰ naturam iniquam, sua

B voluutate depravatam, recursum per semetipsam non

habet, sed per Dei gratiam. Propter quod mysterium
grati: ejus Apostolus (Ephes. ui, 9) absconditum
dixit, non in mundo, sed in Deo, qui universa crea-
vit. Quamobrem omnia etiam qux ad hanc gratiam
siguificandam non naturali motu rerum, sed mirabi-
liter facta sunt, eorum etiam causz in Deo abscon-
dite fuerunt. Quorum si unum erat, quod ita mulier
facta est de latere viri, et hoc dormientis, non babuit
hoc prima rerum conditio, quando sexta die dictum
est : Masculum et feminam fecit eos, ut femina om-
nino sic fieret, sed tantum hoc habuit, quia et sic
fieri possit. Nec contra causas quas voluntate insti-
tuit, mutabili voluntate aliquid faceret : quid autem
fieret ut aliud omnino futurum non esset, abscondi-
tum erat in Deo qui universa creavit

ITEM AUGUSTINUS.
De anima mulieris.

d Quoniam de carne mulieris quemadmodum facta
sit Scriptura narravit, tacuit autem de anima, multo
magis nos fecit intentos ut de hoc mundo * refelli
possint sive non possint, qui credunt animam de ani
ma hominis, sicut de carne carnem, fieri a parentibus
in filios utriusque rei transfusis seminibus. Hinc
euim primitus ad hoc moventur, ut dicant, quod
unam animam Deus fecerit, quam sufflavit in faciem
hominis, quem de pulvere finxerat ; et ut ex illa jam
Cleri creentur animz hominum, sicut ex illius car-
ne omnis etiam caro hominum. Huic suspicioni facile
occurritur. Si enim propteres putant animam mulie-
ris ex anima viri factam, quia non scriptum est quod
in mulieris faciem sufflaverit Deus, cur credunt ex
viro animatam quoque feminam, quando nec id qui.
dem scriptum est.

Ac primum illud firmissime teneamus, animz na-
turam non in naturam corporis converti, ut qua jam
fuit anima, fiat corpus : nec in naturam animz ir-
rationalis, ut qu:e fuit anima hominis , fiat pecoris :
nec in naturam Dei, ut quz fuit anima, δὲ quod
Deus est.

habet quasdam naturales leges suas.
4 Lib. x de Gen. ad litt., cap. 1-15.
e Apud Augustinum, quonam modo.

4153

LIB. QUAESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1154

Illud etiam non minus certum esse debet, animam A rectionis : sed necesse esse ut cum membris terrenis

ücn esse nisi creaturam Dei.

Nunc íCaque et illud consideremus, utrum neutra
confirmet sententiam, sed utrique possit accommodari,
quod scriptum est. Per unum hominem peccatum in-
troivit in mundum, et per peccatum mors ; et ita in om-
nes homines mors pertransiit, in quo omnes peccave-
runt (Rom. v, 12). Ex his enim verbis Apostoli qui
defendunt animarum propaginem, sententiam suam
sic astruere moliuntur. Si secundum solam carnem,
inquiunt, potest intelligi peccatum vel peccator, non
cogimur in his verbis ex parentibus animam credere.
Si autem, quamvis per illecebram carnis, non tamen
peccat uisi anima, quomodo accipiendum est quod
dictum est : in quo omnes peccaverunt, si non ex
Adam etiam anima sicut caro propagata est ? Veris-
sime quidem ac veracissime scriptum est : Caro com-
eupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem
(Gal. v, 17) ; sed tamen carnem sine anima concu-
piscere nihil puto, quod omnis doctus atque indoctus
non dubitet. Ac per hoc concupiscenti: ipsius carna-
lis causa non est in anima sola, sed multo minus est
in carue sola, ex utraque enim fit ; ex anima scilicet,
quod sine illa delectatio nulla sentitur, ex carne au -
tem, quod sine illa carnis delectatio non sentitur.
Carnem itaque concupiscentem adversus spiritum
dicit Apostolus, carnalem procul dubio deleclatio-
uem quain de carne et cum carne spiritus habet, ad-
versus delectationem quam solus habet. Nam cum
spiritus membris corporis imperat, ut huic desiderio
serviant, quo solus accenditur, velut cum adsumitur
codex, cum aliquid scribitur, legitur, disputatur, au-
ditur, cum denique panis frangitur esurienti, obe-
dienijam caro exhibet, non concupiscentiam movet.
His atque hujusmodi desideriis, quibus sola anima
concupiscit, cum adversatur aliquid, quod eamdem
animam secundum carnem delectet, tunc dicitur ca-
ro concupiscere adversus spiritum, quod contra pec-
catum militant sub gratia constituti, non ut non sit in
eorum corpore quandiu ita mortale est, ut mortuum
jure dicatur, sed ut non regnet. Non autem regnat,
cum desideriis ejus non obeditur, secundum hanc
sententiam, nec rem absurdissimam dicimus, quod
caro sine anima concupiscat, nec Manichzis consen-
timus, qui cum viderent carnem non posse sine ani-
«ea concupiscere, aliam quamdam animain suam ex
alia natura Deo contraria carnem habere putaverunt.

D. Nec alicui animae non esse necessariam Christi
graam dicere cogimur, cum dicitur nobis, quid me-
ruit anima infantis, unde illi perniciosum sit non
percepto baptismo exire de corpore ?

M. Quibus respondetur, animas quidem corpori-
bus hominum Deum novas singillatim dare, ad hoc
* ut de carne peccati, de originali peccato venien-
te, recte vivendo, carnalesque concupiscentias sub
ὃ 1 gratia subigendo, meritum comparent, quo cum
tpso corpore in melius transferantur tempore resur-

a Editi, ut in carne peccati.
b Fiti, tribuerciur.

C

atque mortalibus, maximeque de peccati carne pro-
pagatis miro modo coaptentur , ut ea primitus vivifi-
care , post etiam aetatis accessus regere possint, tan-
quam oblivione prxgraventur, quz si esset quodam-
modo indigestabilis, creatori b tribuitur. Cum vero
paulatim ab hujus oblivionis tempore anima resi-
piscit, quid ei obest illam velut somno paululum
immergi, unde paulatim evigilans in lucem intelli-
gentix: emergat? Sed antequam per :tatem possit
secundum spiritum vivere , necesse habet mediatoris
sacramento , ut quod per ejus ^ sacramentum et fi-
dem nondum potest, per eorum qui diligunt flat.
Quid ergo, aliquis ait, si hoc non curaverint sui vcl
infidelitate, vel negligentia, an forte nihil oberit ?
quid ergo prodest ei cui subvenitur? Hi pro causa
sua quid respondere possint, qui secundum Scripturas
sanctas, vel quod apud eas inveniatur, vel quod eis
nón adversetur conantur asserere, animas novas non
de parentibus tractas corporibus dari, nondum me
audisse vel alicubi legisse confiteor ; sed etiam si vin-
cant, non certando, sed probando, qui animarum tra-
ducem affirmant, non erit tamen consequens, ut
eliam Christi anima ex illius preevaricatoris traduce
venisse credenda sit. Nam corpus Christi, quamvis
ex carne femin:z sumptum sit, qua de illa carnis pec-
cati propagine concepta fuerat; tamen quia sic ex,
ea conceptus est, quomodo fuerat illa concepta, nec
ipsa erat caro peccati, sed similitudo carnis peccati.
Denique δὶ a me quxratur, unde acceperit animam
Christus Jesus, malim quidem hinc audire meliores,
atque docliores, sed tamen pro meo capitu libentius
responderim , non de Ádam, sed unde Adam, id est
ex Deo. Est in Epistola quz scribitur ad Hebraeos,
locus quidam diligenti consideratione dignissimus.
Cum enim per Melchisedech , in quo hujus rei figura
processerat, discerneretur sacerdotium Christi a 8a-
cerdotio Levi: Videte ergo, inquit, qualis hic est,
cui et decimam partem Abraham dedit de primitiis pa-
triarcha (Hebr. vri, 4), non autem et ille ibi decima-
tus est, cujus caro inde non fervorem vulneris, sed
materiam medicamiuis traxit. Nam cum ipsa deci-
matio ad prefigurandam medicinam pertinuerit, illud
in Abrahzx carne decimabatur quod curabatur, non
illud unde curabatur. Eadem namque caro non Abra-
hz tantum, sed ipsius primi terrenique hominis si-
mul habebat et vulnus prevaricationis et medicamen-
tum vulneris, in eo quod inde sine opere concupiscen-
di de Virgine assumptum est, propter mortis sine ini-
quitate consortium, et sine falsitate resurrectionis
exemplum. Hic forte dicen!, sicut potuit ibi esse se-
cundum carnem et non decimari, cur non etiam se-
cundum animam sine decimatione potuerit ? quia in
corporis semine potest esse vis invisibilis, quze incor-
poraliter numeros agit, non oculs, sed intellect1
discernenda ab ea corpulentia qux visu tactuque
sentitur. Sed quid laborem in re, quz persuaderi

€ Desideratur in editis sacramentum,

4155 ᾿

WICBODI

4156

verbis nemini forsitan potest, nisi tantum ac tale A formam servi in qua dinoscitur apparuisse, Jure di-

ingenium sit, quod sit legentis pravvolare conatum,
nec t3men totum exspectare * sermone.

Breviter ergo colligam si potuit et de anima id fle-
ri, quod cum de carne diceremus, forsitan intelle-
ctum sit, ita est de traduce anima Christi, ut non se-
cum labem prxvaricationis adtraxerit. Si autem sine
isto reatu potuit inde esse, non est inde. Jam de czetera-
rum animarum adventu, utrum ex parentibus an
desuper sit, vincant qui potuerint : ergo adhuc inter
utrosque ambigo, et moveor aliquando sic, aliquando
autem sic, salvo eo duntaxat, ut vel corpus esse ani-
mai, vel aliquam corpoream qualitatem sive coapta-
tioneu,, si ita dicenda est, quam Greci harmoniam
vocant, nec quolibet ista garriente, me crediturum

esse confidam, adjuvante Domino mentem meam, B

moneo sane quantuni valeo, si quos ista przoccupa-
vit opinio, ut animas credant ex parentibus propaga-
ri, quantum possunt se ipsos considerent, et interim
sapiant corpora non esse animas suas, nulla enim
propior natura est, qua possit Deus incorporaliter co-
gitari, quam ea qux ad ipsius imaginem facta est,
et nihil est vicinius, quam ut a credente quod anima
corpus sit, etiam Deus corpus esse credatur.

D. Nunquid quia opus erat Adx ut ei conjux
fleret, aliter non poterat fieri, nisi ut dormienti co-
stam detraheret, ex qua conjux :dificaretur ὃ

M. Poterat et aliter fieri, sed ideo congruentius
judicavit ut sic fleret, unde aliquid significaretur.
Sicut enim dormienti Ád:e costa detrahitur et con-
jux efficitur, ita οἱ Christo morienti de latere sanguis
effunditur, ut Ecclesia construatur. Communicatione
namque corporis et sanguinis Christi, efficitur Ec-
clesia conjux Christi. Sequitur :

D. Quid sibi vult quoJ dicit Adam : Quamobrem
relinquet homo patrem el matrem suam , et adherebit
uzori sue, et erunt duo in carne una (Gen. ni, 24). Et
beatus Paulus apostolus hoc capitulum ponens expo-
suit dicens : Sacramentum magnum hoc est, ego autem
dico in Christo et in Ecclesia (Ephes. v, 51). Sed quo-
modo reliquerit Patrem, cum uma substantia sit Pa-
tri? Aut ubi esse poterit Pater sine Filio, cum de
ipso Filio qui est sapientia dicitur : Qui attingit a
fine usque ad finem fortiter , e£ disponit omnia ^suavi-
4er (Sap. viu, 1)?

M. Ergo si ibi est Filius ubi est Pater, non potest
esse Pater sine Filio, nec Filius sine Patre, quia
scilicet sicut inseparabiles sunt in natura, ita et 80-
parabiles in personis. Sic enim ipse Filius dicit in
Evangelio : Qui me misit mecum est. Quomodo igitur
derelinquit Patrem, et adhzret uxori suz, id est
Ecclesis, nisi eo inodo quo dicit Apostolus : Qui cum
in forma Dei esset, non rapinam arbitratus. est. esse
86 aequalem Deo; sed semetipsum exinamivit formam
servi accipiens. lgitur ipsa forma est servilis acceptio,
et exinanitio, et ipsa exinanitio quanquam non sit
divinitatis abolitio aut natur: amissio, tamen propter

4 Editi, a sermonc.

citur Patrem reliquisse. Sed reliquit et matrem,

synagogam scilicet, veteri testamento carnaliter inhz-

rentem, et adhzesit uxori suze, id est Ecclesi, ut pace

novi testamenti , essent duo in carne una. Sequitur ?
ITEM AUGUSTINUS 5.

Et erant nudi Adam et uxor ejus, et. non. pudebat
illis (Gen. 11, 95). Verum est omnino, nuda erant cor-
pora duerum hominum in paradiso conversantium,
nec pudebat eos. Quid enim puderet , quando nullam
legem senserant in membris suis repugnantem legi
mentis 5υ8 αι illos pena peccati post perpetra-
tionem prevaricationis secuta est, usurpante inobe-
dicntia prohibitum, et justitia puniente commissum.
Quod antequam fleret nudi erant, ut dictum est, et
non confundebantur. Nullus erat motus in corpore,
cui verecundia deberetur; nihil putabant velandum,
quia nihii senserant refrenandum. Quemadmodum
propagaturi essent filios, jam antea disputatum est :
non tamen eo modo credendum est, quo propagave-
runt posteaquam crimen admissum przdicta ultio
consecuta est, cum priusquam morerentur, jam im
corpore inobedientium hominum justissimo recipro-
catu inobedientium membrorum tumultum mors con-
cepta versaret.

Serpens autem erat callidior cunctis animantibus
que erant super terram, que fecerat Dominus Deus :
qui dixit ad mulierem, Cur precepit vobis Deus πε
comederetis de omni ligno paradisi, usque ad id,
Aperientur oculi vestri, et erifis sicut dii, scientes
bonum et malum (Gen. in, 1).

AUGUSTINUS.

D. Quomodo serpens loqui poterat in paradise,
cum aliquibus pareat irrationabile esse animal?

M. Serpens per se loqui non poterat, nec quia
hoc ἃ creatore non acceperat assumpsit, nisi nimirum
illum diabolus utens, et velut organum per quod arti-
culatum sonum emitteret. Per illum nempe verba
faciebat, et tamen hoc etiam ille nesciebat. Natura
igitur rationis expers subditur natur:ze rationali, sed
tamen non totum quod vult ex ea vel in ea facit,
sed quantum a Deo acceperit. —

D. Et si non intelligunt serpentes, quomodo au-
diunt verba Marsorum, ut ad incantationes eorum
de speluncis exeant suis?

M. Licet intellectum non habeant, tamen sensa
corporis nullatenus carent. Habent enim visum, au-
ditum, gustum, odoratum. Et ideo quamvis audiant
verba Marsorum, nequaquam tamen intelligunt ; non
enim obediunt intelligendo, sed ut de antris ad verba
Marsorum exeant, permittente Deo, coguntur a diabo-
lo, unde datur testimonium de illo primo facto, quia
primum hominem per serpentem decepit 1n paradiso.

AMBROSIUS.

D. Cur per istud animal permisit eum tentari?

M. Non mirum est si per serpentem tentatur, pet
quem diabolus przfiguratur; quia ipse antiquus ho

b Lih. x1 de Gen. ad litt., cap. 1-14

4157

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

4158

«tjs iniquissimam habet voluntatem, et xquissimam À enim paganus, quis Jud:eus, quis bsreticus non in

potestatem, quia semper habet voluntatem malefa-
ciendi, nihil habet potestatis nocendi sine Dei per-
missu.

D. Quare permisit tentari, quem consensurum
Prasciebat ?

M. Dicam quantum vel donat sapere vel sinit di-
cere, non mibi videtur magn:ze laudis fuisse hoininem,
$i propterea possit bene vivere, quia nemo male
vivere suaderet, cum et in natura posse, Οἱ iu pote-
state habeat velle non consentire suadenti. Cur ita-
que tentari non sineret, quem consensurum esse
praesciebat, cum id facturus esset propria voluntate
per culpam, et ordinandus esset illius zquitate per
pa:nam. Sic autem quidam moventur de hac primi
hominis tentatione, quod eam fieri permiserit Deus,
quasi nune non videant universum genus humanum
diaboli insidiis sine cessatione tentari. Cur et hoc
permittit Deus? an quia probatur et exercetur virtus,
et est palma gloriosior non consensisse tentatum ,
guam non potuisse tentari?

Dursum qui supra.

Talem inquiunt faceret hominem qui nollet omnino
peccare. Ecce nos concedimus meliorem esse natu-
ram, qux ounino peccare nollet, concedant et ipsi
non esse malam naturam, quz sic facta est ut possit
non peccare si nollet. llla quippe est in sanctis ange-
lis, ᾿ς in. sanctis hominibus. Qui autem sibi partes
iniquitatis elegerunt, laudabilemque naturam culpa-
bili voluntate * depravatam, non quia przesciti sunt ,
ideo creari minime debuerunt. Nam Deus nec justitia
cujusquam recti hominis eget, quanto minus iniqui-
tate perversi. Cum enim ratio certa demonstrat duo
qu:edam non zqualia bona, sed unum superius, alte-
rum inferius, non intelliguut tardi corde cuin dicunt
utrumque tale esse, nihil aliud se dicere quam solum
illud esse. Ac sic cum zquare volunt genera bono-
rum, numerum minuunt. Quis autem istos audiret si
dicerent, quoniam excellentior sensus est videndi
quam audiendi, ut, quatuor oculi essent et aures non
essent. Αἱ enim si Deus vellet, etiam isti boni essent :
quanto imelius hoc Deus voluit, ut quod vellent es-

senL; sed boni infructuose, mali autem impune non

essent. Sed przesciebat quod eorum fuisset voluntas
mala. Pr:esciebat sane, et quia falli non potest cjus
przescientia, ldeo non ipsius, sed eorum est voluntas
mala.

D. Cur eos creavit, quos tales futuros esse pre-
sciebat ?

M. Quia sicut prxvidit quid mali essent facturi, sic
etiam przvidit de malis factis eorum quid boni ipse
esset facturus. Sic enim eos fecit, ut essent aliis
exercitationis adminuculum et timoris exemplum.
Ergo inquiunt est aliquid in operibus Dci quod alte-
rius malo indigeat quo proficiat ad bonum. Itane
sic obduraverunt et excxcati sunt homines nescio
quo studio contentionis, ut non audiant vel videant,
quibusdam punitis, quamplurimi corrigantur? Quis

* Lege depravarunt, ut apud Augustinum.

domo sua quotidie probet, ex quo opere divinze pro-
videntiz: in eos veniat imponendz commotio disci-
plinz. Magna opera Domini, exquisita in omnes vo-
luntates ejus (Psal. cx, 2). Previdit bonos futuros et
creat, przvidit malos futuros et creat. Seipsum ad
fruendum przbens bonis, multa munerum suorum
largiens et malis, nihil sibi consulens, uec de operi-
bus bonorum et bonis consulens etiam de poenis
malorum.
Iterum.

Si qu:eritur cur serpentem diabolus tentare per-
missus sit, non sit mirum, cui dzemonia in porcos
intrare Christus ipse permiserit ( Matth. vin, 54).
Magis de ipsa natura diaboli scrupulosius quzri so-
l:t, quam totam haeretici quidam offensi molestia
immake voluntatis ejus, alienare conantur a creatura
suinmi et veri Dei, et alterum ei dare principium,
quod sit contra Deum. Non enim valent intelligere
omne quod est, in quantum aliqua substantia est, et
bonum esse, et nisi ab illo Deo vivo a quoomne bonum
est, esse non posse. ^ Malum vero voluntate inordi-
nate rhoveri, bona inferiora superioribus praeponendo.
Atque ita factum est ut rationalis creature spiritus
sua potestate propter excellentiam delectatus, tumc-
sceret superbia, per quam caderet a beatitudine spi-
ritalis paradisi, et invidentia contabesceret. In quo
tamen bonum est boc ipsum quod vivit et vivificat
corpus sive aereum, sicut ip:ius diaboli vel daemo-
num spiritus, sive hominis anima cujusvis etiain
maligni et perversj. Nonnulli enim dicunt ipsum dia-
bolo fuisse casum a supernis sedibus, quod ividerit
homini facto ad imaginem Dei. Porro autem invidia
sequitur superbiam, non przecedit; non enim causa
superbiendi est invidia ; sed causa invidendi superbia.
Cum igitur superbia sit amor excellentixt propri,
invidia vero sit odium felicitatis alienze , quid inde
nascatur satis in promptu est. Amando enim quisque
excellentiam suam, vel paribus invidet, quod ei co-
a:quentur; vel superioribus, quod eis non cozquetur.
Superbiendo igitur invidus, non invidendo quisque
superbus est. Initium autem figmenti Domini a pro-
pheta dictus est, quod fecit ut illudatur ab angelis
ejus. Non quia ipsum primitus condidit, sed quia
cum sciret eum ad hoc propria voluptate futurum,
ut bonis noceret, creavit euim ad boc, ut de illo bonis
ipse prodesset, hioc est enim ut illudatur ab angelis
ejus. Quoniam sic illuditur, cum sanctis prosunt ten-
tationes quibus eos depravare conatur, et ideo ini-
tium figmenti ad. illudendum. Per serpentem vero
locutum fuisse diabolum, ipse usus quotidianus docet ;
nam serpentes, sicut supcrius dictum est, magis mo-
ventur carminibus hominum, quam ullum genus
aliud animantium, quia hxc non parva. testatio esi.
naturam primitus humanam, serpentis seductam esse
colloquio. Hoc autem permittuntur dz:emones ad priini
facti memoriam commendandam, quod sit eis qua-
dam cum humano genere familiaritas.

b Apud Augustinum, malam vero voluntatem.

1150

WICBODI

1160

D. Potuit eos ista lentatio de paradiso ejicere an A quos simpliciter. credentes invenerunt. Et quia om-

non?

M. Id intelligendum quod non potuit, si non se
elevassent in vanam gloriam, quando eis contrarius
hostis promisit diceus : Si comederitis ex eo, aperien-
tur oculi vestri, οἱ eritis sicut dii. Sic namque scri-
ptum est : Ante ruinam exaltabitur cor.

RECAPITULATIO.
ISIDORUSs ὃ,

Serpens autem 1lle sapientior omnium bestiarum
indicat diabolum, qui inde serpens dicitur, quod
volubili versetur astutia. Sed quid est quod ipse per
mulierein decepit et non per virum? quia non potest
ratio nostra seduci ad peccandum, nisi precedente
delectatione in carnali infirmitatis affectu, qui magis
debet obtemperare rationi tanquam viro dominanti,
hoc enim in unoquoque homine geritur, in occulto
quodam secretoque conjugio. Suggestionem quippe
serpentem accipiamus. Mulierem vero animalem
corporis sensum, rationem autem virum. Ergo quando
occurrit mala suggestio, quasi serpens loquitur, sed
sola cogitatio oblectatur illius suggestionis, ut re-
frenante ratione consensus explendi operis non suc-
cedat, sola mulier videtur comedisse illicitum. Quod
si ipsum peccatum etiam οἱ mens perpetrandum de-
cecrnat, jam vir deceptus est, jam mulier cibum dc-
disse viro videtur. fnlecebri enim consentire, de ligno
prohibito manducare est. Tunc quippe jure a vita
beata tanquam a paradiso expellitur homo, pecca-
tumque οἱ imputatur, etiamsi nou sequatur effectus,

quia etsi non est. in factis culpa, in consensu tamen.

retinetur conscientia. Hxc secundum anagogen. Cz-
icrum juxta metaphoram, poterit callidus ille serpens
hireticorum versutiam designare. Nonnulli enim lo-
quacius atque subtilius promittunt illicita curiositate
secretorum adapertionem atque scientiam boni et
mali, et in ipso homine tanquam in arbore qux plan-
tata est in medio paradisi eam dinoscentiam de-
inonstrare. Contra hunc serpentem clamat Apostolus
cum dicit : Metuo ne sicul serpens Evam seduxit ver-
sulia sua, sic sensus vestri corrumpantur (11 Cor.
xt, 5). Seducitur verbis hujus serpentis carnalis no-
stra concupiscentia, et per illa decipitur Christianus
Adam non Christus. Dicit ergo iste ad mulierem:
Cur precepit vobis Deus, ut non comederetis ex omni
ligno paradisi? sic et hiereticorum curiosa cupiditas,
sic prxdicatores pravi, ad diligendam erroris falla-
ciam ,.auditorum carnalium corda succendunt, dicen-
tes : Quare. fugitis scientiam habere latentem (Prov.
iX, 19)? nova semper exquirite, boni malique scien-
tiam penetrate. Unde illa in Salomone mulier h:ere-
ticorum speciem tenens dicit : Aqua furtive dulcio-
res sunt, el panis absconditus suavis (Prov. ix, 17).
Subjecit deinde idem serpens. Quacunque die ccme-
deritis ex eo, statim aperientur oculi vestri, et eritis ut
dii, scientes bonum et malum. Sic et omnes generali-
ter hxretici divinitatis meritum profitentur, atque
scienti: pollicitatione decipiunt et reprehendunt eos,

Δ f'omment. in Gen., cap. 4, ὃ.

nino carnalia persuadent, quasi ad earnalium ocuto--
rum apertionem conantur adducere, ut interior ocu-
lus obscuretur. Sequitur:

ISI nORUS.

Vidit igitur mulier quod bonum esset lignum, etc.,
tulitque de fructu ejus et comedit (Gen. wi, 6).

Mulier comedit antea, non vir, ideo quia carnales
facilius persuadentur ad peccatum, nec tam velociter
spiritales decipiuntur. Sequitur :

Deditque viro suo et comedit. Utique quia post de-
lectationem carnalis concupiscenti: nostre, etiam
ralio nostra subjicitur ad peccandum.

Cumque cognovissent se esse nudos, consuerunt folia
ficus, et contegerunt se (Gen. 1u, 7).

ISIDORUS.

Qui szeculum asperum amplectuntur, qui prurigine
voluptatis carnalis uruntur, quique decepti hzretica
pravitate, et gratia Dei nudati sunt, tegmenta men-
daciorum tanquam folia fici colligunt, facientes sibi
succinctoria pravitatis, cum de Domino vel Ecclesia
mentiuntur. Et ut ait Gregorius : Adam namque post
peccatum inobedientiz mox pudenda contexit, quia
contumeliam carnis invenit, et qui auctori suo esse
subditus noluit, jura carnis subdite quam regebat
amisit, ut in seipso videlicet inobedientizx su: con-
fusio redundarei, οἱ superatus disceret quid elatus
amisit. Sequitur:

AUGUSTINUS.

D. Adduzit Deus ad Adam cuncta animalia et vo-
latilia, vidensque ea, imposuit nomina.... et de mu-
liere paulo post dicitur : Vidit igitur mulier quod bo-
num essel lignum ad vescendum. Ecce Scriptura ma-
nifestissime ostendit amborum oculos apertos fuisse.
Nec est enim fas dicere primos homines czcos fa-
ctos. Et cur post paululum, post ligni vetiti tactum
eadem Scriptura dicit : Aperti sunt. oculi ambo-
rum ?

M. 5 Nisi oculos apert:s haberent, nec ille anima-
libus nomina imponeret, nec illa videret ligni pulchri-
tudinem. Hoc quippe verum est, quia oculos apcrtos
habebant, et tamen nisi ad aliquid essent clausi, nul-
latenus Scriptura diceret : Aperti sunt oculi amborum.
Aperti scilicet, non ad aliud nisi ad invicem cogno-

D scendum, ut esset lex in membris repugnans legi

mentis, ut etiam in ipsis membris esset non volun-
tarius motus, justa scilicet vindicta Dei, ut homo qui
noluit Deo esse subjectus, non haberet subditum
corpus. Ergo in id aperti su:t oculi amborum ut
moverentur concupiscentialiter membra. Sequitur.

'— AUGUSTINUS.

Et cum audissent vocem Domini Dci deambuloniis
in paradiso ad auram post meridiem, absconderunt
se Adam et Eva uxor ejus a facie Domini in medio
ligni paradisi (Gen. in, 8).

D. Rogo ergo edissere quid sit illa Dei deambuls-
tio? )

M. Absit enim ut Deus qui est Trinitas, ex loc

v Aug., lib. xide Gen. ad litt., cap. 31.

110]

LIB. QU/ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS

lica

quod ejus dicitur deambulatio, corporeus aut localis A ad spem redeant, quia οἱ ipsi impii ad spem indul-

esse credatur. Omne locale corpus est utique, et
omne corpus locale est. Deus vero incorporea res
est, nec corporaliter movetur, neque loco continetur,
neque de loco ad locum transfertur. Est nempe ejus
deambulatio intelligenda per aliquam creaturam fa-
cta, quam creaturam hominem ex ipsius circum-
$tantia Scripturz intellectum a majoribus recolo.
ITEM GREGORIUS *.

Cum audisset Adam vocem Domini deambulantis in
paradiso ad auram post meridiem, abscondit se inter
ligna paradisi. Nonnunquam per angelos verbis si-
mul et rebus loquitur Deus, cum quibusdam motibus
insinuat hoc quod sermonibus narrat. Neque. enim
Adam post culpam in divinitate videre Deum potuit,
sed increpationis verba per angelum audivit.

D. Sed quxrendum nobis est, quid sit quod post
peccatum hominis Dominus in paradiso jam non stat,
sed ambulat?

M. Hoc patenter datur intelligi, quod, irruente
culpa, se a corde hominis motum demonstrat. Quid
est quod ad auram post meridiem, nisi quod lux
ferventior veritatis abscesserat, et peccatricem ani-
mam culpe sux frigora constringebant. Ad auram
namque post meridiem primus homo post culpam
absconsus invenitur, quia enim meridianum calorem
charitatis perdiderat, jam sub peccati unibra quasi
sub frigore aurx torpebat, sicut de eodem peccante
homine scriptum est, quia secutus est umbram. Cha-
ritatis enim calorem perdiderat, et verum solem
homo deseruit, et sub umbra se interni frigoris abs-
condit. Unde et voce ejusdem Veritatis dicitur : Abun-
dabit iniquitas , re[rigescet charitas multorum (Matth.
xxiv, 12). lacrepavitergo Ádain deambulans, ut c:ecis
mentibus nequitiani suam non solum sermonibus, sed
etiam rebus aperiret; quatenus peccator homo et per
verba quod fecerat audiret, et per deambulationem
amisso zternitatis statu notabilitatis suze inconstan-
tiam cerneret, et, per auram fervore charitatis ex-
pulso, terporem suum animadverteret, et per decli-
nationem solis cognosceret quod ad tenebras propin-
quarct.

Qui supra.
D. Vocavit autem Dominus Adam, et dixit : Ubi es?

(Gen. πὶ, 1.) Quod est quod Dominus post lapsum re- D

quirit Adam, Ubi es? Nunquid divina potentia nescie-
bat ad qux post culpam servus latibula fugerat, cui
nihil latet?

M. lloc procul dubio credendum, quia omnia nuda
et aperta sunt oculis ejus. Sed quia vidit culpa
lapsum, etiam sub peccato velut ab oculis Veritatis
absconditum, quia tenebras erroris ejus non appro-
bat, quasi ubi sit peccator ignorat, eumque et vocat
et requirit dicens : Adam, ubi es? Per lioc quod vo-
cat, signum dat quia ad penitentiam revocat, per
hoc quod requirit aperte insinuat quia peccatores
jure damnandos ignorat. Hoc namque !oco desperati

2 Lib. xxi Moral., cap. 5, 10.
^ Lih. wv Moral., cap. 97.

PATROL. XCVI. ^

gentize provocantur.

Qui ait : Audivi vocem tuam in paradiso, et timui
eo quod nudus essem, οἱ abscondi me. Qui dizit:
Quis enim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod
er ligno de quo tibi preceperam ne comederes, come-
disti? Dixitque Adam : Mulier quam dedisti mihi so-
ciam, dedit mihi de ligno et comedi.

GREGORIUS b.

Sciendum summopere est quod quatuor modis pec-
catum perpetratur in corde, quatuor consummatur
in opere. In corde namque suggestione, delectatione,
consensu et defensionis audacia perpetratur. Fit enim
suggestio per adversarium, delectatio per carnem,
consensus per spiritum, defensionis audacia per ela-

B tionem. Culpa enim qu: terrere mentem debuit, ex-

tollit, et dejiciendo elevat, sed gravius elevanco
supplantat. Unde et illam primi bominis rectitudinem
antiquus hostis his quatuor ictibus fregit. Nam, ut
supra diximus, serpens suasit, Eva delectata est,
Adam consensit, qui etiam requisitus confiteri cul-
pam per audaciam noluit. Hoc vero in bumano gc-
nere quotidie agitur, quod actum in primo parente

nostri generis non ignoratur. Serpens suasit, quia:

occultus hostis mala cordibus hominum latenter
suggerit. Eva delectata est, quia carnalis sensus ad
verba serpentis mox se delectatione substernit. Ás-
sensum vero Adam mulieri propositus przebuit, quia
dum caro in delectationem rapitur, eliam a sua re-
ctitudine spiritus infirmatus inclinatur. Et requisitus
Adam confiteri culpam noluit, quia viJelicet spiritus
quo peccando a Veritate disjungitur, eo ruina su:e
audaeia nequius obduratur. Per timorem quippo
Adam semetipsum absconsurus fugerat, sed tamen
requisitus innotuit quantum etiam timens tumebat.
Cum enim ex peccato preseus poena metuitur, cl
amissa Dei facies non amatur, timor iste ex tumore
est, non ex humilitate. Ilisdem ctiam quatuor modis
peccatum consummatur in opere. Primo namque
latens culpa agitur, postmodum vero etiam ante ocu-
los hominum sine confusione reatus aperitur, dehinc
et in consuetudinem ducitur, ad extremum quoque
vel fals:e spei seductionibus, vel obstinatione miserz
desperationis enutritur. Sequitur :

Et dixit Dominus ad mulierem : Quare hoc fecisti?
quce respondit : Serpens decepit me (Gen. m, 15).

GREGORIUS €.

AdLoc quippe requisiti fuerant, ut peccatum quod
transgrediendo commiserant, confitendo delerent.
Unde et serpens ille persuasor, qui non erat revo-
candus ad veniam, non de culpa est requisitus. In-
terrogatus itaque homo est ubi esset, ut post perpe-
tratam culpam resipisceret, et confitendo agnosceret
quam longe a conditoris sui facie abscessit; sed
adhibere sibimet utrique defensionis solatia, quara
confessionis elegerunt. Cumque excusare peccatum
voluit vir per mulierem, mulier per serpentem, auxe-

c Lib. xxi Moral., cap. 15.

1165

WICDOD!

1164

runt culpam quam tueri conzii. sunt : oblique Adam A boni operis, quo perverse suggestioni rcsistitur. Ipsa

Dominum tangens, quod ipse peccati eorum auctor
exstiterit qui mulierem fecit; /Eva culpam ad Domi-
num referens, qui serpeatem in paradiso posuisset.
Qui enim ore diaboli fallentis audierant, Eritis ut dii,
quia Deo esse similes in divinitate non quiverant, ad
erroris sui cumulum Dcum sibi similem facere in culpa
conati sunt. Sic ergo reatum suum dum defendere
moliuntur, addiderunt, ut culpa eorum atrocior dis-
cussa fieret, quam fuerat perpetrata. Unde nunc
quoque humoni generis rami ex hac adhuc radice
amaritudinem trahunt. Et cum de vitio suo quisque
arguitur, sub defensionum verbis, quasi sub quadam
arbore foliis abscondit, et velut qu:edam excusatio-
nis su:e opaca secreta, faciein conditoris fugit, dum
non vult cognosci quod fecit. In qua videlicet occul-
tatione non se Domino, sed Dominum abscondit sibi.
Agit quippe ne omnia videntem videat, non autem
ne ipse videatur, quia unicuique peccatori exordium
illuminationis est humilitas confessionis.

Dixit Dominus ad serpentem : Quia fecisti hoc, ma-
ledictus es inter omnia animantia et bestias terra.
Super pectus tuum gradieris et terram comedes cunctis
diebus vile tuc. Inimicitias ponam inter te et mulie-
rem et semen tuum et semen illius. Ipsa conteret. ca-
put tuum, et Lu insidiaberis calcaneo ejus (Gen. n,14).

HIERONYMUS IN HEBR. QUAEST.

In Hebrzo ita habet : Super pectus tuum gradieris,
id est ut ^ calliditates et versutias cogitationunt
ejus aperiret, quod ^ omnis gressus ipsius nequi-
tix esset. et fraudis. Sed et id quod sequitur : Ter-
ram manducabis : pro terra aphar scriptum est,
quo4 nos favillam possumus et pulverem dicere. Ipse
servabit caput (uum, et. tu servabis calcaneum ejus;
melius habet in Hebrzo : Ipse conteret. caput tuum,
€ et Lu insidiaberis ejus calcaneo, quia et nostri gres-
sus prepediuntur a colubro, et Dominus conteret
Satan sub pedibus nostris velociter.

ITEM RECAPITULATIQ.

Dicitur postea serpenti : Maledictus eris inter om-
nia animantia, super pectus tuum el ventrem gradie-
ris. Nomine etenim pectoris significatur superbia
mentis, nomine autem ventris, ut LXX transtulere,
significantur desideria carnis; his enim duabus rebus
serpit diabolus ad eos quos vult decipere, id est
aul terrena cupiditate ct luxuria, aut superbi: insa-
na ruina.

Et terram manducabis. [ἃ est ad te pertinebunt
quos terrena cupiditate deceperis.

Omnibus diebus vite tue. Id est omni tempore
quo agis hanc potestatem, ante illam ultimam pc-
nam judicii.

]nimicitias ponam inter te ct mulierem, εἰ semen
tuum et semen illius (Gen. i1, 15). 4 Semen diaboli
perversa suggestio est, semen mulieris fructus est

8 Editi, calliditatem et versutias.

b Editi, omnes gressus ejus nequitie essent et fraudes.
* Editi, et tu conteres calcaneum ejus.

4 [sid., comment. in Gen., cap. ὃ.

caput ilius conteret, si eum mens in ipso initio
male suggestionis excludit. Ille insidiatur calcaneo
ejus, quia m»ntem quam prima suggestione non
decepit, decipere in finem tendit. Quidam autem hoc
quod dictum est : Inimicitias ponam inter te et mu-
lierem, de Virgine, de qua Dominus natus est, in-
tellexerunt, co quod illo tempore ex ea Dominus
nasciturus ad inimicum devincendum, et ad mortem,
cujus ille auctor erat, destruendam, promittebatur ;
nam illud quod subjunctum est : Jpse conteret capat
tuum, et tu. insidiaberis calcaneo ejus, hoc de fructu
ventris Marix, qui est Christus, intelligunt. ld est, Tu
eum supplantabis ut moriatur, ille autem victor re-
surget, et caput tuum conteret, quod est mors. Sicut

B et David dixerat ex persona Patris ad Filium : Su-

per aspidem et basiliscum ambulabis, et conculcabis
leonem et draconem (Psal. xcix). Aspidem dixit mor-
tem, basiliscum peccatum, leonem antichristum,
draconem diabolum.

RIERONYMUS IN EODEM LIBRO *.

Multiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitus
tuos (Genes. i1, 16). Pro tristitia et gemitu in Hebreo
dolores et conceptus habetur, et ad virum conversio
tua. Pro conversione Aquila societatem, Symmachus
appetitum vel impetum transtulerunt.

ALIBI ISIDORUS f.

De pena autem mulieris quid significet quod ei
dicitur, ἐπ dolore paries filios, nisi quia 5 voluptas
carnalis cum aliquam malam consuetudinem vult
vincere, patitur in exordio dolores, atque ita per
meliorem consuetudinem parit bonum opus quasi
filios. Quod vero adjecit : Et conversio tua ad virum
tuum, el. ipse tui dominabitur, hoc significat, quod
illa voluptas carnalis, quam cum dolore reluctave-
rat, ut faceret consuetudinem bonam, jam ipsis eru-
dita doloribus, cautior sit, et ne corruat, obtemperat
rationi, et libenter servit quasi viro jubenti, voca-
turque dehinc mater vivorum, id est recte factorum,
quibus contraria sunt peccata quz:e nomine mortuo-
rum significantur.

Ade wero dixit : Quia audisti vocem uroris tue
plus quam me, maledicta terra in opere tuo; in labo-
ribus comedes eam cunctis diebus vite tue, spinas εἰ
(ribulos germinabit tibi, et comedes herbas terre. Et
reliqua usque Terra es et in terram ibis (Gen. mi, 17).

HIERONYMUS b.

Maledicta terra in operibus tuis. Opera hic non
ruris colendi, ut plerique putant, sed peccata signi-
ficant, ut in Hebrzo habetur, et Aquila non discor-
dat dicens, Maledicta humus propter te, et 'Theodo-
tion, Maledicta Adama in transgressione tua.

GREGORIUS.

D. Maledicta terra in opere tuo. Cum maledictionis

jaculum divina vox gravi astruat ultione plectendum,

e Quasst. Hebr.

f [bid.

5 Edit., hic et infra, voluntas.
b Quist. Hebr.

4100

LID. QU.ESTIONUM SUPER LIB. GENESIS.

1166

na ut regni quoque coelestis aditum claudat, quid A vel cruciatum penitentie, per quam vita recuperatur

est quod nune, peccante homine in terrz maledi-
ctione, divina voce hoc quod homo facere prohibe-
tur, infertur?

M. ^ Sciendum est quod Scriptura sacra duobus
modis maledictum memorat. Aliud videlicet quod
approbat, aliud quod damnat. Aliter enim maledi-
clum profertur judicio justitix, aliter livore vindi-
cte. Maledictum quippe judicio justitix« ipso homini
peccanti prolatum est cum audivit : Maledicta terra
in opere tuo (Gen. 11, 17). Maledictum justitize judi-
cio profertur, cum ad Abraham dicitur : Maledicam
maledicentibus tibi (Gen. xii, 5). Rursum quia ma-
ledictum non judicio justitix, sed livore vindicte
promitur, voce Pauli przedicantis ammonemur, qui
ait : Benedicite et nolite maledicere (Rom. xn, 14).
Et rursum : Neque maledici regnum Dei possidebunt
(1 Cor. vi, 10). Deus ergo maledicere dicitur, et ta-
men maledicere homo prohibetur, quia quod homo
agit malitia vindictze, Deus non facit nisi examine
et virtute justiti:e. Nam et sancti viri cum maledictio-
nis sententiam proferunt, non ad hanc ex voto ultio-
nis, sed ex justitie examine erumpunt. lutus enim
subtile Dei judicium aspiciunt, et mala foras exsur-
gentia quia maledicto debeant feriri se cognoscunt,
el eo iu maledicto non peccant, quoab interno judi-
cio non discordant. Ilinc est quod Petrus in offeren-
tem sibi pecunias Simonem, sententiam maledictio-
nis intorsit dicens : Pecunia tua tecum sit in. perdi-
tionem (Act. viii, 20). Qui enim non ait est, sed sit,
non indicativo sed optativo modo se hxc dixisse
signavit. lIinc Ilelias duobus quinquagenariis δὰ se
venientibus dixit : Si homo Dei sum, veniat ignis de
celo et consumat vos (1V Reg. 1, 10). Quorum utrum-
que sententia quanta veritatis ratione convaluit, ter-
minus cause monstravit. Nam et Simon zeterna per-
ditione interiit, et duos quinquagenarios desuper
veniens flamma consumpsit. Virtus enim subsequens
testificatur qua mente maledicticnis sententia pro-
mitur. Cum enim et maledictionis innocentia per-
manet, et tamen eum qui maledicitur usque ad
interitum maledictio absorbet, ex utriusque partis
fine colligitur, quia ab uno et intimo judice in reum
sententia sumpta jaculatur.

ISIDORUS b.

Jam vero per sententiam, quz in virum infertur,
ralio nostra arguitur, 40:8 et super peccati concupi-
scentia seducta, a paradiso beatitudinis remota, habet
maledictiones terren:e operationis, habet et dolores
temporalium curarum, quasi spinas et tribulos. Sic
tamen dimittitur a paradiso beatitudinis, ut operare-
tur terram, id est ut in corpore isto laboret, et col-
locet sibi meritum redeundi ad vitam beatam, quz
paradisi nomine significatur; possitque aliquando
inanum porrigere ad arborem vitz: et vivere in xter-
num. Manus autem porrectio bene significat crucem

a Greg., lib. iv Moral., cap. 3.
b Comm. in Gen., cap. ὃ.

δ ΓΔ. Sequitur.
GREGORIUS €.

Terra es et in terram ibis (Gen. n, 19), primus
namque homo ita conditus fuit ut manente illo dece-
derent tempora, nec cum temporibus ipse transiret,
Stabat ergo in momentis decurrentibus, quia nequa-
quam ad vit:: terminum per dierum incrementa ten-
debat. Stabat tanto robustius, quanto semper stanti
ardentius inhxrebat; at ubi vetitum contigit, mox
offenso Creatore cepit ire cum tempore, unde ei
dictum est : Terra es et in terram ibis, statu videlicet
iamortalitatis amisso, cursus eum mortalitatis ab-
sorbuit, et dum a juventute ad senium, a senio tra-
heretur ad mortem, transeundo didicit quid stando
fuit. Cujus nos quia de propagine nascimur, radicis
amaritudinem quasi in virgulto retinemus. Jam quia
ex illo originem ducimus, ejus cursum nascendo sor-
timur, ut eo ipso quotidiano momento quo vivimus
incessanter a vita transeamus. Et vivendi nobis spa-
tium unde crescere creditur inde decrescat. Quia dum
infantia ad pueritiam, pueritia ad adolescentiam,
adolescentia ad juventutem, juventus ad senectutem,
senectus transit ad morlem; cursus vite prx;sentis
ipsis augmentis ad detrimenta impellitur, et inde
semper deficit, unde se proficere in spatium vitze
credit. Fixum etenim statum hic habere non pos-
sumus, ubi transituri venimus. Atque hoc ipsum
nostrum vivere quotidie a vita transire est. Quem

( videlicet lapsum primus homo ante culpam habere

non potuit, quia tewpora 60 stante transibant, sed
postquam deliquit, in quodam se quasi lubrico mu-
tabilitatis posuit; et quia cibum comedit vetitum,
status sui protinus invenit defectum.

. Iiggoxvavs.

Et vocavit Adam nomen uxoris sum /Eva, eo
quod mater sit omnium viventium (Gen. i, 20). /Eva
quippe vita interpretatur, sive calamitas, de quo
poeta [Prudentius| ita cecinit :

/Eva columba fuit, tunc candida, nigra deinde.
Facta per angurium malesuada Íraude venenum.
Tinxit et inuocuum maculis sordentibus Adam.
Dat nudis ficulla draco mox tegmina victor.

D Fecit quoque Dominus Deus Adam εἰ uxori ejus

tunicas pelliceas, et induit eos, et ait : Ecce Adam
quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et ma-
lum. Nunc ergo videte, ne forte mittat manum suam
et sumat etiam de ligno vite et comedat, et vivat. in
eternum (Gen. 111, 21).

AUGUSTINUS.

D. Cum Deus unus sit, dicente Scriptura : Audi,
lsrael, Dominus Deus tuus Deus unus est : quomodo
hic dicit: Ecce Adam quasi unus ex nobis factus
est? nobis enim pluralitatem insinuat.

* Lib. xxv Moral., cap. 3.

1167

tas est, Pater scilicet, et Filius, et Spiritus sanctus.
Unus ex nobis dictum est, propter pluralitatem per-
sonarum, sciens bonum et malum : ac si diceret,
Sicut nos scimus inter bonum obedientize et malum
inobedientiz, ita nunc Adam intelligit quia non so-
lum non fuit factus qualis fieri debuit, sed nec quod
factus fuerat conservavit. Accepit etiam tunicam pel-
liciam divino nutu, quo indumento corporis morta-
litas significari solet in historia. In allegoria autem
a carnalibus sensibus abstracts voluptates, quz
carnaliter viventem divina lege consequuntur et
contegunt, quasi aliquando ad Deum converteret,
possitque aliquando manum porrigere ad arborem
vite, id est ad Christum, et vivere in zternum.

Ejecitque Adam Dominus Deus de paradiso, ut
operaretur terram de qua sumptus est, collocavitque
ente paradisum voluptatis Cherubim, flammeum gla-
dium atque versatilem, ad custodiendam viam ligni
tite (Gen. wi, 94).

,* Aug. de Gen. ad litt., lib. xi, cap. 59.
b Quiest. Hebraic.

ADRIANI PAPJE I
M. ^ Deus enim quamvis unus sit, tamen Trini- A

1168

IlignoxNYaus 5.

Non * ut alii putant. quod ipsum Adam quem
ejecerat, Deus habitare fecerit contra paradisum
voluptatis. Sed quod, illo ejecto, ante fores paradi-
si cherubim et flammeum gladium posuerit ad cu-
stodiendum paradisi vestibulum, ne quis possit in-
trare.

IsipoRus 3.

Per flammeam frameam, id est per temporales
tribulationes peccata sua agnoscendo et. gemendo,
et per cherubim, id est plenitudinem scientixz, quae
est charitas, perveniet ad arborem vit Christum,
et vivet in z:ternum. Cherubim namque plenitudo
scientiz? interpretatur, framea vero versatilis posita
ad custodiendam viam ligni, vite temporales, ut

B diximus, pens intelliguntur. Nemo enim potest

pervenire ad arborem vite, nisi per has duas res,
tolerantiam videlicet molestiarum et plenitudinem
scientie, id est per charitatem Dei et proximi,
plenitudo enim legis charitas.

€ [n editis desiderantur h:ec verba, st. alii putant.
4 [sid., comment. in Gen., cap. 5.

ANNO DOMINI DCCXCVII.

ADRIANUS PAPA I.

——nn ema

ADRIANI PAP/E 1 VITA.

[Ex Mans! ampl. Conc. Collect.]

Adrianus , natione Romanus , ex patre Theodoro, C editus, elegans et nimis persona decorabilis , con-

de regione Via Lata, sedit anno 25, menses 10, dies
47. Vir valde prxclarus et nobilissimi generis pro-
sapia ortus, atque potentissimis Romanis parentibus

a Adrianus. Ànno Redemptoris nostri 772, mensis
Februarii die nono , summa omnium concordia , ex
cardinali diacono, prout constitutum erat , Adrianus
civis Romanus, nobili progenie natus, qui pietati a te-
neris assuevisset, ideoque a Paulo in numerum cleri,
a Stephano in numerum cardinalium ascitus fuisset,
omnium consensu in pontificem electus fuit. lnitio
pontificatus relegatos ab exsilio, incarceratos e vinculis
et carceribus Iiberavit. Desiderio regi Longobardorum
per legatos amicitiam et pacis confcederationem, quam

tebat , principio negavit, utpote qui bis perjurus

actus inita pacis ac concordia fcedera rupisset ; sed
cum legati suam quoque fidem jurato interponerent,

stans, etiam aique fortissimus orthodoxz fidei, ae
patrie sux et plebis sibi commisse defensor. Vi-
riliter cum Dei virtute inimicis sanctz:» Dei Ecclesiz

secrarentur, aique ita seditione inter Gallos mota,
ipse interea totam Italiam Longobardorum regno
subjugaret. Sed cum Paulus cubicularius de nece
Sergii accusatus, Leone archiepiscopo procurante ,
contra mandatum et voluntatem Adriani papze, per
sententiam judicis interfectus esset, adeoque de ac-
cessu ad regem nihil pontifici innoluisset, Desiderius
ipse suos misit Romam legatos , qui intentione regis
eadem qua supra, papam ad se perducerent. Pon-
tifex ista legatione invitatus respondit se venturum
ad regem post direptas et injuste invasas urbes Ec-
clesi:» Roman: restitutas. Addit legationem suam quse
suo et totius Ecclesie nomine urbes et jura occupata

petitioni illorum detulit, concedendo id quod instanter [) reciperet. Sed cum rex sacrilegus, ad sui totiusque

expetebant. Sed legatis vix ab urbe dimissis, nuntia-
tum est quod Desiderius ducatum Ferrariensem et
Ravennatem exarchatum, aliasque urbes a Francorum

ibus sedi apostolicse donatas invasisset, quodque
utbis Ravenne obsidionem pararet. Quare misso ad
illum Paulo cubiculario, munitiones quas invaserat ,
sibi reddi postulat; ille vero non aliter id futurum
respondit, quam si ipse pontifex ad se veniret, scilicet
ul bac occasione filii Carolomanni, reges Gallix: conq

e

regni Longobardorum internecionem pergens, oblatam
conditionem non modo non acceptaret, verum etiam
urbis Rom:e obsidionem minaretur, pontifex sanctis-
simus, urbe interim munita, legationem maritimam
misit ad Carolum regem Francorum , ut exemplo pa-
tris Pippini contra Longobardorum infestationem
Romanam Ecclesiam defendat. Subvenisset utique
pericl:tanti Ecclesi: rex piissimus, si non illum frau-
dulenta Desiderii per legatos de restitutis Romans

L4

1:69

VITA.

AM

ac reipublic:e impugnatoribus resistens, pauperum À lictus, studiose a patre Tlieodato [Theodulo] dudum

etiam omniumque indigentium misericordiosissimus
ac copiosus consolator, ecclesiastic:e quoque tradi-
tionis eL sanctorum Patrum institutionum observator.

liic namque beatissimus vir, defuncto ejus geni-
tore, atque parvulus nobilissimx su: genitrici re-

Ecclesi: juribus enarratio fefellisset. Interim Desi-
derius Longobardorum urget accessum pontiticis ;
cumque ille priori responso inhsreret , ad urbem
obsidendam cum exercitu rex propius accessit; sed
accidit, quod auditu mirum est , ut anathematis ful-
mine percussus retrocesserit. Cumquerex Francorum
Carolus juxta iteratam petitionem pontificis ad sub-
veniendum Ecclesi:x Italiam ingressus, regem injus-
tum ter quaterve ad restitutionem frustra monuisset,
una nocte divinitus talis horror hostem invasit, ut
omnes metu perculsi terga darent, dissipatique omnes
alii Carolinis sese conjungerent , alii vero se in pa-
triam referrent. Interim populus universus se lo-
mano pontifici sponte submittit ; civitates Longobar-
dorum complures occupavit, easque legitimo posses-
sori reddidit. Ticinum, quo Desiderius confugerat ,
obsideri jussit. Interea ille cum uxore, quam Papiam
venire mandarat, una cum filiis Carolomanni fratris
defuncti Romam profectus est ad limina sanctorum
apostolorum. Ádvenientem magna cum ketitia Οἱ
acclamatione populi pontifex excepit ; persolutis votis
suis, quorum causa ltomam venerat, confirmatisque
donationibus quas Pippinus sedi apostolicz contule-
rat , ipse cum Adriano ad obsidionem Ticini rediit.
Capta paulo post urbe, Desideriuin Longobardorum
regem atque cunctos qui cum eo erant comprehendit,
et sus potestati totum Longobardorum regnum
subjugavit, regem ejusque conjugem secum in Fran-
ciam deportavit : atque ita Romana Ecclesia per
Carolum in integrum restituta, de Longobardoruin

consule et duce, postmodum vero primicerio sanctae
nostr: Ecclesiw, post tante [sancte] dicte suz
genitricis obitum nutritus atque educatus est. Nam
a prim: zxtatis sux pueritia, dum adhuc laicus exi-
Steret, spiritalibus studiis charitatis modestizque

locum suum anno 800, quando ab eodem imperator
Occidentalis imperii est creatus. Si verum est quod
Sigebertus ait, non quater, sed quinquies Romam ve-
nisset Carolus. Eidem Sigeberto repugnant constitu-
tiones Capitul. Francorum, in quibus libro primo,
cap. 84, inquit: « Sacrorum canonum non ignari, as-
sensum ordini ecclesiastico prz»buimus , ut scilicet
episcopi per electionem clericorum et populi, secun-
dum statuta canonum depropria dicecesi remota per-
sonarum et. munerum acceptione, ob vite meritum
et sapientize donum eligantur, ut exemplo et verbo
sibi subjectis usquequaque prodesse valeant. » Ergo
non aliter clericos, episcopos ac pontifices eligitatque
ordinari expetebat quam secundum przscriptum sa-
crorum canonum. TFortasse dices, oblatum privile-
gium recusavit. Illud pro hujus loci interpretatione
afferri posset, si aliqua auctoritate probatum foret,
quod Sigebertus suo ingenio excogitatum primus an-
nis ab hinc trecentis et quadra duobus in vul-
gum emisit. In electione Ádriani ll, Gratianus distin-
ctione 69, capite 29, contigisse refert, quod cum ille
consensu totius cleri electus fuisset, legatique Ludo-
vici imperatoris tunc Rom:e przesentes moleste ferrent
se ad spectandam przsulis electionem invitatos non
fuisse, pontifex electus responderit, « quod non causa
contemptus Augusti, sed futuri temporis prospectu
omissum hoc fuerit, ne videlicet leyatos principum
in electione Romanorum przssulum exspectandi mos
per hujusmodi fomitem iuvalesceret. » Unde eviden-
ter constat quod non tantum leges et constitutiones

perfidia triumphavit. H:xc cum Adrianus pontifex C Carolin: ipsumque nomen investitur, sed etiam

sanctissimus coram ipse contemplatus fuisset, ad
debitas gratias Deo persolvendas , acceptzeque victo-
ri: tropeum erigendum, confessionem sancti Petri,
quo defensore et patrono usus fuerat , plurimum
exornavit, novisque ecclesiis dotandis et erigendis,
quas ad longum describit Anastasius, animum adji-
cere caepit. Hujus temporibus Carolus rex Saxones
s:epe rebellantes sepius subjugavit. Sigebertus, qui
anuo Redemptoris 1112 vivebat, et scribebat in gra-
tiam Henrici imperatoris schismatici, omnium eccle-
siarum investituras sibi illicite vindicantis, nulla au-
ctoritate antiquioris scriptoris, de Carolo Magno, ait
ann. 774 in chron. ipsum post devictam Papiam, et
regem Longobardorum subactum, Romam rediisse,
ibique synodum 53 episcoporum convocatam esse :
« In qua Adrianus papa, inquit, cum universali syn-
odo dedit ei (Carolo regi) jus eligendi pontificem et
ordinandi apostolicam sedem, dignitatem quoqueprin-
cipatus. Insuper archiepiscopos et episcopos per sin-
gulas provincias ab eo investituram accipere definivit,
et ut nisi a rege laudetur et investiatur episcopus, a
nemine consecretur ; omnesque huic decreto rebelles
anathematizavit, et nisi resipiscerent, bona eorum
publicari. » Hxc in gratiam Henrici imperatoris
Schismatici Sigebertus. Sed mendacium esse, coin-
mentum et imposturam, quz scribit, quis non videt?
Nam praeterquam quod ista anno abhinc 342. sine
ulla alterius scriptoris auctoritate asseruerat, etiam
optimis quibusque et fide dignissimis Carolinz vite
scriptoribus, imo ipsius Caroli constitutionibus pu-
gnantia scripsit. Eginhardus, qui Caroli Magni la-
teri inhzrebat, Vitamque ejus accuratissime scribe-
bat, expresse aflirmat, ipsum Carolum nonnisi quater
se Romam contulisse: primum contra Longobardos
anno 773, ut supra visum est; secundo Roinam venit
voti éausaanno 780; tertio adversus ducem Beneven-

tanum anno 786; quarto ad restituendum Leonem in.

praxis ecclesix et leges aliurum successorum impera-
toruin commentitio privilegio repugnent. Si dicas id

uod a Sigeberto aflirinatum est, Gratianum suo libro

ecretorum distinctione 65, can. 22, inseruisse, re-
spondeo ipsum Gratianum nullo previo diligentiore
examine de impostura habito, pro more suo nimis
credulum fuisse, quodque Sigebertus monachus hono-
ris appetens, mendacissime ad aucupandam gratiam
imperatoris schismatici scripserat, nimis improvide
totidem pene verbis exscripsisse; ita ut nemini mi-
rum videri debeat, quod historiam decreto suo in-
seruerit quam veluti fabellam et impostoris commen-
tum rejecisse debebat. Simili imprudentia dist. 65,
can. in synodo intexuit, commentitium illud decre-
tum, quo asseritur Lconem octavum in synodo Rom.
eadem concessisse Othoni, qux Adrianus papa Ca-
rolo regi jam olim concesserat. Que oinnia com-
mentitia esse nulloque unquam tempore gesta fuisse

D ostendam infra in notis ad Vitam Leonis VIII, ejusque

seudosynodum Romanam anno 964 celebratam.
Paulus iaconus Aquileiensis, Desiderii regis quon-
dam secretarius, de insidiis quas Carolo ob amorein
sui domini pararat, accusatus, in exsilium relegatus
est: de quo lioc memorabile refertur apud Leonem
Ostiensem in Chron. lib. 1, cap. 17, quod rex cum ita
succensus jussisset illi manus amputari, proceres
vero eidem, ne quid contra regem scriberet, oculos
eruendos esse dixissent, ipse rex interlocutus fuerit.
« Et si ei manus abscindimus, ubi tam elegantem
scriptorem reperire poterimus ? Et ubinam vel quando
talem reperiemus historicum? » Quashistoriasquosve
libros in exsilio scripserit, videre est apud Leonem
przd. colo. — Anno quarto pontificatus Adriant,
Constantinus Copronymus ex plaga cruribus illius di-
vinitus inflieta, febrique validissima moritur clamans
ac dicens: « Vivens adhuc igni sum inexstinguibilt
traditus, sanctamque Virgimew «4 νὰ qoSNSSREA.

τί
41-

ADRIANI PAP.E 1

11:2

vehementius. insistebat , sedule. perseverans in ec- A mancipali ac retrusi erant, absolvi fecit, et ita om-

clesia sancti Marci, qux: vicina domui sux esse vi-
detur. llic crebras Deo nostro referebat die noctu-
que laudes, indutusque cilicio jejuniis corpas suum
macerabat ,. εἰ eleemosynam — enucleanter.— egeuís
et. inopibus juxta. possibilitatis sux vires libenter
tribuebat. Fjusque Lon: actionis merita in omnium
ltomanorum aures frequenter. resonabant, ita. ut ex
hoc nobilitatis ac pudicitia: ipsius fama longelateque
divulgaretur. Cujus. pie conversationis vitam spiri-
fualem, operationem, ac pramc:ipuos mores conspi-
ciens sancte recordationis domnus Paulus papa,
eun | clerícari jussit, quem notarium rezionarium in
Ecclesia constituens, postmodum eum subdiaconum
fecit. Dum vero post. decessum. domni Pauli papse
ad pontificatus culmen. provectus fuisset. domnus
Stephanus secundus [Dar. tertius] junior papa, et
ipse cernens ejusdem beatissimi Adriani spiritualium
conversationum merita, in diaconii ordinem eum
provexit. Et extunc. multipliciter spiritualibus pol-
lens studiis, maximam tam. ad evangelizandum po-
pulo solerter. ac clare divina atque evangelica verba
quamque ad exercendam ecclesiasticam traditionem
gessit. curam. Et ita Spiritus sancti. gratia in ejus
corde refulsit , utin omnibus efficax idoncusque
comprobaretur. Sicque factum est ut. dum de hac
vita migraret. antefatus domnus. Stephanus papa ,
ἡ ὁ (dum. ferventissimo affectu. a populo Romano
dilige etur) idem pr:ecipuus ae sanctissimus vir et Dei
cultor Adrianus. ad sacrum pontificatus electus [ere-
etus | est eulmen. Hic nanque in ipsa electionis su:xe die
confestim eadein hora qua electus est, reverti fecit
judices illos hujus lkomanx urbis tam de clero quam
de militia, qui in exsilium ad transitum [a transitu]
domni Stephani pape missi fuerant a. Paulo cubicu-
lario cognomento Aliarta et aliis consentaneis impiis
watellitibus. Sed et reliquos ut qui iu arcta custodia
dari exposcens,. cum sine. fodere ejus fuerim inimi-
eus.» ΠΣ Theophanes de Copronymo. |. De eodem
illud memorabile referunt. Grieci scriptores omnes,
quod cum infantulus ἃ saneto Germano Constantino-
ὁ politano. episcopo baptizaretur, sacrosanctum lava-
,crum étercore suo conspurcarit et defoedaverit, ideo-
duo nomen Copronymi acceperit, et quod magicis ar-
tibus, dimonum invocationibus ac sacrificiis, per-
gecutionibus sanctarum ecclesiarum, reete et imima-
eulate fidei, lusuriis et caballinis stercoribus atque
lotio delectatus, nomiue Gaballini asnominatus fuerit.
c Tantopere eniti,» inquit Theosterictus scriptor hu-
jus temporis in. Niceta, « sordiam. et. impurissiuxe
eujusque rei odore malo. delectabatur, ut animalium
brutorum stercoribus se illiniret, et eos qui cum illo
erant, id. facece juberet. quos. amabat. ob idque be-
nigue accipiebat, quo:l rebus maleoleutibus semper
deleetaretur, ». Videant. novatores leonoclastzis, quo
antesig:.ano glorientur, quoque duce sanctas imagi-
nes impugneut : aguoscant idem supplicium apud in-
leros se manere, eujus judicii prejudicium antesigua-
nus eorum peovime moriturus p»rseusit. — la hie-
resi, impietate et sacrilegio patri Leo filius successit,
quarteque anno iunperii e vita decessit, passus infe-
orum carbuncules, qui propter nimium amorem car-
buuculorum lapidum ,. coronau beate Virginis car-
buuculis pretiosis. refertam sacrilege. capiti nefario
iotppisa 1. € Tunc, inquit Theophanes, sexto Lus

ribus pariter cum eo exsmMantibes ponti$calem
Deo auspice suscepit consecrationem. Itaque in ipso
exordio consecrationis ejus direxit ad ejes Leati-
tudinem suos missos Desiderius Longobardorum
rex, id est, Theodocium [Theodoricum] ducem Spo-
letinum, Tunnonem |Tunnorum] ducem Ebourz reziz,
et Prandulum vestiarium suum, suasionis per eos
mittens verba : sese quasi cum eo in vinculo chari-
tatis velle collizandum. Quibus ita ipse beatissimus
pontifex respondit dicens : Ego quidem cum omni-
bus Christianis pacem cupio habere, etiam et cum
eodem Desiderio rege vestro, in ea fueder:s pace
qux inter Romanos, Francos et Longobardos con-
firmata est , studebo permanere. Sed quomode pos-

B sum credere eidem regi vestro, in eo quod subii-

lius mibi sanct:z recordationis prx::decessor meus
domnus Stephanus papa de fraudulenta ejus fide
retulit? inquiens quod omnia i'li mentitus fuisset,
que ei in corpus beati Petri jurejurando promisit,
pro justitiis sancte Dei Ecclesix faciendis, et tantum-
modo per suum inimicum [iniquum] argumentum
erui fecit oculos Christophori primicerii et Sergü
secundicerii filii ejus, suamque voluntatem de ipsis
duobus proceribus Ecclesi: explevit, unde damnum
magis et detrimentum nobis detulit [intulit]. Nam
nullum profectum in causis apostolicis impertivit , sed
et hoc isdem meus praedecessor pro dilectione qua
erga me suum pusillum habuit, mihi retulit, quia
dum ad eum postmodum suos missos direxisset,
videlicet Anastasium primum defensorem et Gem-
mulum subdiaconum, adbortans euin ut ea que
prisentialiter beato Petro pollicitus est. adimplen t,
taliter ei per eos "ein missos direxit in responsis:
Sufficit apostolico Stephano quia tuli Christophorum
et Sergium de medio, qui illi dominabantur, et non
illi sit necesse justitias requirendas. Nam certe, si

Septembris, indictione quarta, lrene piissima cum
filio suo Constantino gloriose imperium divinitus ac-
cepit. » Atque ita per imperatricem feminam et vi-
duam, perque Constantinum ejus filium puerum et
orphanuum , Deus, quod est mirabile , excitatam im-
pietatem, et adversus cunctas ecclesias motam impu-
gnationem compescuit. — His temporibus in Hispania
revixit h:eresis Nestoriana per Elipandum archiepi-
scopum Toletanum, qui docebat Christum filium Dei
quoad humanitatem esse filium Dei adoptivum, non
autem proprium οἱ naturalem: qux doctrina cum
duas personas in Christo constitueret, Nestorianis-
mum inducebat, Anno pontilicatus Adriani 13, Pau-
lus Patriarcha Constantinopolitanus abdicato episce-
patu, deplorata catholice fidei diuturniore simula-
tione, publice edixit: « Nisi synodus universalis fiat,
et error qui est in medio vestri corrigatur, salutem
non habebitis. » Tunc de imaginibus publica dispa-
tandi facultas est. concessa. Tarasius stemmate cla-
rissimus se in. locum Pauli su: rogari non prius con-
cessit quam de celebrando in causa imaginum cecu-
menico concilio promissionem accepisset. Thcopha-
nes. Illas res Romano pontifici nuntiantes imperato-
res Augusti, gcumeuieam. synodum auctoritate apc-
»lolica convocari. petiverunt et. impetrarunt: que
melius cognosces , lector , ex iis quie infra nota-
Pinus iu concilio Nico uo in, verlo Conci'ium. Stv.
IM

1112

VITA.

11:1}

ego ipsum apostolicum non adjuvero, magna perdi- À rio antefatus sanctissimus pontifex deprecando, ad-

tio super eum eveniet. Quoniam Carolomannus rex
Francorum amicus existens predictorum Christo-
phori et Sergii, paratus est cum suis exercitibus ad
vindicandum eorum mortem Romam properandum,
ipsumque capiendum pontificem. Ecce qualis est fides
Desiderii regis vestri, et cum qua fiducia illi feede-
rari possimus. H:ec vero eadem beatissimo Adriano
presule prosequente eisdem missis Desiderii regis,
illi magis * confirmabant sub vinculo sacramenti, quod
eorum rex omnes justilias, quas antefato domno
Stephano papze non fecerat, eidem priecipuo ponti-
fici et summo pastori perficeret, et in vinculo chari-
tatis insolubili connexione cum 60 fore permansurum.
Quorum juramentis credens ejus beatitudo direxit ad

eumdem Desiderium regem missos suos pro his om- B

nibus perficiendis , scilicet Stephanum notarium re-
gionarium et sacellarium atque Paulum cubicularium,
et c:etera super ista. Quibus egredientibus ab hac Ro-
mana urbe et Perusiam conjungentibus [Forte, conten-
dentibus] conjunxit mandatum 5 quod jam fatus Desi-
derius abstulisset civitatem Faventiam et ducatum
Ferrarie seu Comachium de exarchatu Ravennate ,
quas sanct: memoriz Pippinus rex et ejus filii Carolus
et Carolomannus excellentissimi reges Francorum et
patricii Romanorum beato Petro concedentes obtu-
lerunt. Nec enim duo menses pr:xeterierunt quod ipse
sanctissimus vir pontificatus culmen adeptus est.
lta idem atrocissimus Desiderius casdem abstulit ei-
vitates, constringens exomni parte civitatem Raven-
natium et casales, ac omnia prxsidia [predia] Ra-
vennatia occupans, cunctaque victual'a, familias
eliam seu peculia ipsorum, vel quique in ipsis prz-
sidiis babere videbantur, abstulit. Et dum nulla re-
mansissel spes vivendi neque Leoni archiepiscopo,
neque prefatis Ravennatibus in magna angustia et
famis inopia positis, direxerunt huc Romam suos
missos, scilicet Julianum, Petrum, et Vitalianum tri-
bunos [tribunum], deprecantes cum magno fletu euin-
dem sanctissimum pontificem ut qualiter potuisset
eis subveniret, ipsasque decertaret ad recolligendas
civitates, asserentes quia, si ipse civitates non fue-
rint restitute, vivere nullo modo potuissent [possent].
Tunc ipse almificus pontifex, dum adhuc prznomi-
nati ejus missi essent Rome, per Stephanum sacel-
larium et Paulum cubicularium super ista ut ad
prenominatum pergerent regem, direxit eidem
regi suas deprecatorias litteras ut easdem red-
deret civitates, increpans eum fortiter per sua
scripta, cur de promissione illa quam pér suos missos
pollicendo direxerat, mutatus fuisset, etiam quia
justitias beati Petri juxta quod repromiserat, non
reddidit. Insuper et civitates illas quas anteces-
sores ejus beatissimi pontifices domnus Stepha-
nus, Paulus, et isdem Stephanus detinuerunt , abs-
tulisset. Dum vero talia eidem protervo Deside-

ἃ Cod. Luc., magis, ac magis.
b (od. Luc., tunc super.
* [d est nunt um.

monendo, et conjurando direxisset, ita illi ren:isit
in responsis, quod nisi prius se cum eo ipse almiti-
cus prxssul conjungeret ad pariter loquendum, mini-
me easdem redderet civitates. In ipsis vero diebus
contigit uxorem et filios quondam Carolomanni Fran
corum ad eumdem regem Longobardorum fugam
arripuisse cum Autchario, et nitebatur ipse Desidc-
rius atque inhianter decertabat quatenus ipsi filii
ejusdem Carolomanni regnum Francorum assumpsis-
sent [assumerent]. Et ob hoc ipsum sanctissimum
praesulem ad se properandum se ducere conabatur
ut ipsos antefati Carolomanni filios reges ungeret, cu-
piens divisionem in regno Francorum immittere, ip-
sumque beatissimum pontificem a charitate et dile-
ctione excellentissimi Caroli regis Francorum et pa-
tricii Romanorum separare, e£ Romanam urbem
cunctamque ltaliam sui regni Longobardorum pote-

. Stati subjugare. Sed, favente Deo, hoc nullo modo po-

tuit impetrare, quoniam, sicut lapis adamas , ita
firmus Adrianus exstitit pontifex. Pranominatus
siquidem Paulus super ista adhuc apud eumdem
Desiderium existens, firmiter ei promittebat seipsum
beatissimum papam ad eum deducere dicens : Quod
δὶ etiam in ejus pedibus funem me adhibere convene-
rit, eum qualiter potuero ad tuam deducam prasen-
tiam; sicque factum est, ut eodem Paulo in eodem
itinere existente, palam omnibus fieret, qualiter ne-
care fecisset Sergium secundicerium qui cx»cus ia
cellario erat. Et metuens idem sanctissimus prx»esul,
ne ejusmodi nuntium ad aures ipsius personuisset
Pauli , et aut ad eumdem regem reverteretur , aut
etiam in fines Longobardorum ab ipso itinere decli-
naret, et aliquain malitiam amplius cum eodem
Desiderio in (finibus Romanorum atque exarchaui
ltavennatium perpetraret (dum nimis dilectus illi ac
fidelis existebat), ob hoc direxit antefatus sanctissi-
mus papa clam nimisque secrete Leoni archiepisco-
po Ravennatium civitatis per Julianum tribunum, ut
dum reverteretur ipse Paulus a Desiderio, eum sive
in Ravenna, sive in Arimino detinuisset (detineret],
quod et factum est. Revertente enim eo ex eodem
itinere in Arimino comprehensus atque in custodia
est detentus. Tunc isdem beatissimus pontifex coepit

p curiose antefati Sergii secundicerii mortem inquire-

re, convocansque cunctos cellarios, subtilius eos
perscrutatur quoinodo ipse Sergius ab eodem cella-
rio abstractus fuisset. Qui respondentes dixerunt :
quia prima noclis hora veniens Calventinus 4 cubi-
cularius cum Tunissone 9 presbytero et Leonatio tri-
buno habitatoribus civitatis Anagninz, ipse eum-
dem Sergium abstulit, vivente domno Stephano papa
ante octo dies quam de hac luce migrassct, et prze-
fatis Campanis illum tradidit. Confestimque dedu-
ctus est ad medium idem cubicularius, et inquisitus
qui illi przecepisset eumdem Sergium ἃ przfato abs-

ἃ Cod. Luc., Calvenzulus.

* Cod. Luc., cum Lunissone et sic ubique.

1 8 7)

ADRIAN! PAP.E 1

11:6

wahi cellario et prenominatis Campanis tradendum , À sepcliri. Gesta vero examinationis qualiter proprii

respondit a Paulo eubiculario cognomento Aliarta ,
et Gregorio defensore regionario οἱ Joanne duce
germano domini Stephani papz, atque a Calvulo
[Calventino] cubiculario, sibi hoc fuisse prz:ceptum,
tradi eisdem Campanis. .

Dirigensque idem sanctissimus przesul suos missos
in Campaniam in civitatem Anagninam, adduci fecit
predictos Tunissonem [Lavissonem] et Leonatium.
Qui przsentati apostolicis obtutibus fortiterque con-
stricti, confessi sunt dicentes, quod a prenominato
Paulo cubiculario , et Gregorio defensore regionario,
seu Joanne germano prefati domni Stephani pape,
et Calvulo item cubiculario, et Maligno consentaneo,
et sspefati Pauli illius priceptum fuisset , przeno-
minatum Sergium abstollendum ac interficiendum.
Proiinus direxit ipse sanctissimus pontifex cum prz-
nominatis Campanis suos fidelissimos ministros , ut
demonstrarent locum ubi ipsum Sergium interfece-
runt atque sepelierunt, et properantes venerunt usque
in Merolanam ad arcum depictum quem secus viam ἃ,
qua ducit ad ecclesiam sancte Dei Genitricis ad
Presepe, ibique juxta eumdem arcum aperientes
unam sepulturam demonstraverunt corpus illius Ser-
gii repositum, funeque ejus guttur constrictum, atque
ictibus totum corpus ejus vulneratum. Unde non
dubie est suffocatum ac semivivum fuisse terra obru-
tum. Quo: cernentes universi primates Ecclesiz, ac
judices militi: , ascendentes unanimiter cum uni-
verso populo in Lateranense patriarchium, prostrati
apostolicis vestigiis obnixe eumdem almificum pon-
tificem deprecati sunt ut vindictam atque emenda-
tionem fleri pracepisset de tanto inaudito piaculo ,
iu eo quod przsumpsissent secum.» hominem s:epius
tormentis concrematum crudeliter interficere, quod
factum nunquam legitur; asserentes, quia si talis
flagitii reatus non expiaretur, nimis ipsa impia teme-
1itatis przesuinptio in hac Romana urbe pullularet ,
assumentes ex hoc audaciam perversi homines, ut
tentarent pejora perpetrare. Tunc prafatus sanctis-
simus przsul precibus « judicum universique populi
Romani jussit contradere antefatum Calvulum cubi-
cularium et prznominatos Campanos prxfecto urbis,
ut more homicilarum eos coram universo populo
examinaret. Decuctique elephanto [e patriarchio prz-
fato] in carcerem publicum , illic coram universo
populo examinati sunt.

Sicque ipsi Campani sicut prius, ita et in eadem
examinatione confessi sunt. Calvulus vero, obdurans
cor suum, vix confessus est i:a omnia esse, qui ta-
. men in eodem carcere crudeli morte amisit [emisit]
spiritum. Pro vero amputandis tam intolerabilibus
flagitii reatibus, missi sunt ipsi Campani Constan-
tinopolim in exsilium. .

Post liec jussit antefatus beatissimus papa abstolti
corpora Christophori et prenominati Sergii ejus
lilii, eaque cum honore in ecclesia beati Pctri fecit

δ Cod. Luc., qui est secus viam.
P Cod. Luc., cecum.

reatus noxam confessi sunt jam dictus Calvulus cu-
bicularius et prenominati Campani, direxit antefatus
almificus pontifex Ravennam, ut eidem Paulo omnia
per ordinem relegerentur. Suscipiens vero Leo ar-
chiepiscopus Ravennatium eadem gesta , confestim
sine auctoritate apostolica tradidit eumdem Paulum
consulari Raveunatium urbis. Examinatusque coram
omnibus Ravennatibus, eadem acta illi relecta sunt,
sicque se reum manifestans tanti piaculi , confessus
est se perpetrasse noxam. Ita vero idem Paulus exa-
minatus est, quin etiam nec scientia exinde data est
prefato sanctissimo pontifici, neque ab archiepiscopo,
neque a quibusdam Ravinianis, sed per alios hoc
ejus sanctitas agnovit. Dum vero hoc ageretur, cu-

D piens ipse prxcipuus pastor et egregius pontifex sal-

vare animam jam dicti Pauli , ne in :eternum periret,
ascribi fecit suggestionem suam Constantino et Leoni
Augustis magnisque imperatoribus significans de
ipsius Sergii c:eci impia morte, atque deprecans eo-
rum imperialem clementiam ut ad emendationem
tanti reatus ipsum Paulum suscipi et in ipsis Grzciz
partibus in exsilio mancipatum retineri przecepissent
[przciperent].

Direxitque eamdem suggestionem ejus ter beato
Leoni archiepiscopo, ut ipsum Paulum Constantino-
polim in exsilio, sive per Venetias, sive aliunde qua-
liter potuisset, dirigeret cum przfata apostolica sug-
gestione. Ipse vero archiepiscopus insidians vebe-
menter eidem Paulo, adhibuit impiam occasionem,
dirigens eidem procipuo pontifici in responsis :
Expedibile non esse eumdem Paulum illuc dirigere,
in eo quod Desiderius Longobardorum rex filium
Mauricii ducis Venetiarum apud se captum detine-
ret, ne ipse Mauricius filium suum cupiens ab eodem
rege recipere, eumdem Paulum illi vicarium trade-
ret. Ecce qualem occasionem ipse archiepiscopus
ecclesie Ravennatium callide adhibuit, ut ipsum
Paulum extinguere valeret. Sicque remisit ad apo-
$tolicam sedem suggestionem illam. Post hzc vero
cum ipse sanctissimus prxesul direxisset Gregorium
sacellarium suum ad Desiderium Longobardorum re-
gem deprecationis atque hortationis causa pro resti-
tuendis prefatis ab eo ablatis civitatibus , przcepit
ei ut firmiter contestaretur Leonem archiepiscopum
quatenus eum conservare studeret. Paulum, et cum
reverteretur a Ticino, secum eum huc Romam redu-
ceret. Dumque prefatus Gregorius sacellarius in
Ravennatium properasset urbem, constanter ac fir-
miter protestatus est antefatum archiepiscopum εἰ
judices Ravinianos ex preceptione apostolica in
presentia Anualdi chartularii tunc ibi existentis civis
Romani, qui ibidem missus erat 3b apostolica sede,
salvum atque incolumem ipsum Paulum reservan-
dum, donec a Ticino reverteretur, asserens sibi fuisse
preceptum ab apostolica potestate eum secum Ro-
mam deportandum et apostolicis salvum przesentan-

c Cod. Luc. , inclinatus precibus.

1171

VITA.

1176

dum obtutibus. ILec vero ipsum protestans archi- A ad eum properantibus, ut ipsi Dei famuli retulerunt,

episcopum, ceptum Ticinum profectus est iter, et
continuo przDorminatus archiepiscopus accersito con-
sulgre Ravennatium civitatis, prx:cepit ei ipsum in-
terficiendum Paulum. Et dum reversus fuisset szpe-
fatus sacellarius, Ravennamque conjungeret , inve-
nit prenominatum Paulum jam interfectum, pro quo
nimis increpavit archiepiscopum eumdem , cur prz-
suimpsissel contra apostolicum prxceptuin taliter de
eodem Paulo agere. Post aliquantos itaque dies pro-
pria conscientia idem archiepiscopus tertio ἃ direxit
prainominato sanctissimo pap:e per Julianum tribu-
num suum inissum, deprecans apostolicas sibi dirigi
litteras ac. consolationis monita , quasi nulla illius
putaretur culpa ejusdem 5 Pauli morte, in eo quod
sanguis innocentis ultus fuissct. Sed nullo modo po-
tuit ipsum sanctissimum papam * pontificem decli-
nare [inclinare] , ita illi dirigens in responsis : Quod
ipse videat, quid in eodem Paulo operatus est. Nam
certe ego animam ejus salvare cupiens , penitentie
eum submitti decreveram. Ideo meum sacellarium
direxi huc Romam eum deferendum. Siquidem
nominatus Desiderius Longobardorum rex superbia
et jactantiz fastu levatus, qua hora przfatas civita-
tes Exarchatus lRavennatium abstulit, confestim di-
rexit multitulinem exercitus, et occupare fecit fines
civi:atum, id est Senogalliensis, Monteferreti , Ur-
bini, Eugubii, et cz:eterarum civitatum Romanorum,
plura homicidia, et depr:edationes, atque incendia
in ipsis finibus perpetramtes. Nam in civitatem Ble-
ranam dirigens generalem exercitum partium Tusciz,
dum ipsi Blevani in fiducia pacis ad recolligendas
proprias segetes generaliter cum mulieribus et fi-
liis atque famulis 4 egrederentur, irruerunt repente
super eos ipsi Longobardi, et cunctos primates
quanti utiliter [qui utiles] ia eadem civitate erant in-
terfecerunt, et. przdam multam tam de bominibus
quam de peculiis abstulerunt, ferro et igne cuncta
in circuitu devastantes. Sed in finibus Homane
urbis seu et czeterarum civitatum multa mala ac de-
pradationes idem Desiderius perpetrare jussit, etiam
et castrum Utriculum occupare fecit.

Unde s:zpius atque szpius ipse beatissimus presul
tam per obsecrationis litteras quamque per missos
eidem Desiderio direxit, deprecaus eum ut a tantis
malis resipisceret, et eas quas abstulerat civitates
redderet. [lle vero non solum easdem quas occupa-
verat civitates minime reddere est inclinatus, sed
nec ab eadem malitia recedere voluit, non cessans
crudeliter multa atque intolerabilia mala finibus Ro-
manorum, ut dictum est, ingerere.

Tunc praefatus sanctissimus pontifex accersiri fa-
ciens prxfatum religiosum abbatem monasterii San-
cie Dei Genitricis siti in territorio Sabiniensi cum
viginti senioribus Dei servis monachis, direxit eos
ad cumdem Desiderium deprecationis causa. Quibus

ἃ Cod. Luc., territus.

b Cod. Luc., illi reputaretur culpa de ejusdem.
* In cod. Luc. papam dcest.

ejus pedibus provoluti coram judicibus Longobardo-
rum cum lacrymis ex persona antefati vicarii beati
Petri eum deprecati sunt, ut a tantis malis resipi-
sceret et prefatas quas abstulit civitates beato Petro
redderet. Sed nequaquam ejus lapideum cor de-
flectere valuerunt. Sicque infructuosi ipsi Dei famuli
reversi sunt. Dirigens suos * missos Desiderius idem
ad antefatum beatissimum pontificem, id est Àn-
dream referendarium et Stabilem ducem, ut cum eo
pariter ad loquendum deberet conjungi, quos sus-
cipiens isdem almificus pastor ita eis respondit, in-
quiens : Sic regi vestro ex mea persona satisfacite,
me vobis firmiter coram Deo omnipotente promit-
tente, quia si przuictas civitates beati Petri quas

D tempore meo abstulit mihi reddiderit, continuo sive

Ticini, sive Ravennz, sive Perusiz, sive hic Roma,
vel etiam ubi illi placitum fuerit, ad ejus properabo
przsentiam, et cum eo pariter me conjungendum
atque colloquendum qus ad salutem populi Dei
utrarumque partium respiciunt. Et si forsitan de hoc
dubitationem habet, me cum eo minime debere con-
jungi, postquam ipsas civitates re:diderit, si ine cum
ipso non conjunxeio loquenduin, licentiam babeat eas
denuo occupandi. Nam si prius ipsas civitates non
reddiderit et justitiam nobis minime fecerit, sciat quo
pro certo meam nequaquam videbit faciem. Unde
ecce sequipedes vestros dirigere studebo meos missos
ad eumdem vestrum regem, qui easdem recipiant, si
reddere voluerit, civitates, et de pr:esenti qua hora
mei missi receptis eisdem civitatibus ad me hoc
ipsum nuntiantes reversi fuerint, continuo ad ejus
ubi voluerit, ut. dictum est, properabo przsentiaim
ad simul cum eo loquendum. Ipsisque Longobardo-
rum missis properantibus atque ad suum revertenti-
bus regem, direxit ejus ter beatitudo continuo ad
eundem Desiderium regem suos missos ad casdem
recipiendas civitates, scilicet. Pardum, religiosum
egumenum [hegumenum, id est] praefectum f mo-
nasterio beati Sab:, οἱ Anastasium primum defen-
sorem. Przsentatique ejus obtutibus et ipsi pedibus
eju» corruentes lacrymis profusis eum deprecantes,
ut antedictas redderet civitates, promittentes ei per
apostolicam auctoritatem sub jurejurando, quia, si
eas reddidisset, statim pra:nominatus almificus pon-
tifex ad eum properaret proficiscendum ac collo-
quendum pariter, sed per nullam rationem ejus fer-
reum pectus et durissimam mentem mollire potue-
runt, nihilque recipientes sine effectu reversi sunt.
Tamen non desistebat antedictus pontifex suos mis-
80S ad eum per hoc ipsum dirigendum [pro hoc ipse
ad eum dirigere] tam de sacerdotibus quamque de
singulis religiosi habitus ordinibus, sed nihil apud
eum impetrare valuerunt. Potius permanens in sua
iniquitate, multis civitatibus ac finibus Romauorum
inferre faciebat ex omni parte mala, et magnas com-
d Cod. Luc. , atque familiis.

e Cod. Luc., savius suos.
[Ἰὼ cod. Luc., prefectum decst.

11:9

ADRIANI PAPJE T

4130

minationes dirigens eidem prxcipuo pontifici, se À ipsas confringerct januas. Dumque hzc omnia dispo-

cum universis Longobardorum exercitibus propera-

turum ad Romanam civitatem constringendam. Pro.

quo in nimio fletu ipse sanctissimus pontifex cum suo
populo positus, portas civitatis Romanz claudi jus-
sit, et alias ex eis fabricari fecit [muro scilicet
claudi]. Et dum in magna angustia ac tribulatione
consisteret, necessitate compulsus, direxit suos mis-
sos marino itinere cum apostolicis litteris ad excel-
lentissimum Carolum a Deo protectum regem Fran-
corum et patricium Romanorum ; deprecans ejus
excellentiam, ut sicut suus pater sancte memorizx
Pippinus, et ipse succurreret atque subveniret san-
cie Dei Ecclesi: et afflictte Romanoruui seu exar-
chatus Ravennatium provineiz, atque plenarias beati
Petri justitias, et abstultas [ablatas] civitates ab
eodem Desiderio rege exigeret. Αἱ vero dum per
nullam occasionis versutiam potuisset idem malignus
Desiderius persuadere antefatum sanctissimum pon-
tificem ad se eum deducendum ut antefati Caroli
Magni filios reges unxisset, et ipsum almiflcum pon-
tificem a charitate et dilectione sxwpefati christianis-
simi Caroli Magni regis separare voluisset. Tunc
pertinacia et audacia egressus a suo palatio cum
Adalgiso proprio filio et exercitu Longobardorum,
deferens secum et uxorem et filios s:epedicti quon-
dam Carolomanni, nec non et Aucthariumn, qui ad
eum, ut dictum est, fugam arripuerant, hic vero
Romam properare nitebatur, sine Scientia antedicti
pontificis, dirigens suos missos scilicet prznomina-
tum Andream referendarium et alios duos ex suis
judicibus ejus adventum denuntiantes. Quibus Ro-
mam conjungentibus przsentatisque apostolicis obtu-
tbus, tale eis reddidit responsum : QuoJ nisi ut
jun ill» promisit, reddiderit beato Petro civitates
illas quas sub meo tempore abstulit, et plenariam
parti nostr:e. fecerit justitiam, nullo modo sit illi ne-
cesse fatigationem sumendi, quia minime fleri po-
test me prius cum illo przsentari.

Suscipiens vero idem Desiderius hoc responsum,
nequaquam exinde rep2davit, sed ceptum Romam
carpebat iter. Cujus jam adventum apprupinquantem
cognoscens sanctissimus ipse pr:cipuus pastor, ag-
.gregans universum populum Tusci», Campaniz, et
ducatus Perusini, et aliquantos de civitatibus Pen-
tapoleos, munivit banc civitatem Romanam , omnes-
que armati parati erant, ut si ipse rex adveniret, ei
fortiter cum Dei auxilio et beati Petri, fulti oratio-
nibus pr:edicti sanctissimi presulis, illi resistere
[Fors. resisterent]. Nam ecclesias beati Petri et
Pauli exornare [id est, nudare ornatu] fecit ejus
sanctitas, et cuncta eorum cimelia et ornatus in
nanc civitatem Romanam introduxit, claudi faciens
omnes januas ecclesie beati Petri, et deiuntus ter-
ris * supponi ac muniri jussit, ut si ipse protervus
rex sine licentia et permisso pontificis advenisset,
minime aditum in eamdem ecclesiam introeundi ha-
beret, nisi brachio forli ad sux anime interitum

9 Cod. Luc., serris.

suisset, extemplo facto in scriptis anathematis verbo
direxit eidem Desiderio regi tres episcopos, id est,
Eustratium Albanensem, Andream Praenestinum, et
Theodosium "Tiburtins civitatis, protestans eum
in eodem obligationis exhortationisque verbo, et
adjurans per omnia divina mysteria, ut nullo modo
in finibus Romanorum sine ejus absolutione ingreci
aut conculcari pr:sumpsisset [prz:sumeret ] , neque
ipse, neque quispiam Longobardorum , sed nec
Autcharius Francus. Susceptoque eodem obligationis
verbo per antefatos episcopos ipse Longobardorum rex
illico cum magna reverentia a civitate Viterbiense con-
fusus ad propria reversus est. Post hzec conjunxerunt
ad sedem apostolicam missi s:epius dicti Caroli excel-
lentissimi regis Francorum et patricii Romanorum,
id est Georgius sanctissimus episcopus, Gulfardus re-
ligiosus abbas et consiliarius, seu Albinus delicio-
sus ipsius rex b abstultas [ sublatas ] civitates et
omnes justitias beati Petri reddidisset, sicut false
in Franciam dirigebat, asserens se omnia reddi-
disse.

Et satisfacti sunt przsentialiter nihil ab eo reddi-
tum fuisse. Quibus referens idem pr:xecipuus pontifex
cuncta qux»: gesta erant, eos in Franciam absolkit
remeandos, dirigens cum eo suos missos ad przfa-
tum excellentissimum Francorum regem cum apo-
stolicis admonitionum syllabis, adjurans eum forti-
ter, ut ca qux beato Petro cum suo genitore sancte
memori:e Pippino rege pollicitus est, adimpleret, et
redemptionem sanct Dci Ecclesi: perficeret, seu
universa quz? abstulta sunt ἃ perfido Longobardo-
rum rege, tam civitates quam reliquas justitias sine
[suo] certamine reddere beato Petro principi apo-
stolorum fecisset [faceret]. Ipsi itaque Francorum
missi properantes cum apostolicz sedis missis de-
clinaverunt ad prxnominatum Desiderium. Qui el
constanter eum deprecantes adhortati sunt, sicul
illis a suo rege preceptum exstitit, ut antefatas
quas abstulerat civitates pacifice beato Petro red-
deret, et justitias parti Romanorum fecisset [fa-
ceret]. Sed minime quidpiam horum apud eum
obtinere valuerunt, asserentem se minime quid-
piam redditurum. Accepto itaque responso hoc, re-

Ὁ versi sunt ipsi antefati missi Francorum in regionem

suam.

Properantes simul et apostolice sedis missi, qui
subtilius cuncta referentes, et de maligno proposito
pranominati Desiderii annuntiantes antefato excel-
lentissimo et a Dco protecto Carolo magno regi, con-
festim idem mitissimus et revera Christianissimus
Carolus Francorum rex direxit eidem Desiderio
suos missos, id est deprecans ut easdem quas abstu-
lerat pacifice redderet civitates, et plenarias parti
Romanorum faceret justitias. Promittens insuper ei
tribui quatuordecim millia auri solidorum , quanti-
tatem. in auro et argento. Sed neque deprecationi-
Dus, neque muneribus cjus ferocissinfum cor flectere

b Col. Luc., Alboinus deliciosus ipsius regis.

1181

VITA.

1182

valuit. Nihil enim obtinentes, ipsi missi Francorum A sanctissimi pontificis jurantes more Romanorum

ad praefatum suum christianissimum regressi sunt '

regem. Tunc aggregans ipse a Deo protectus Carolus
Magnus rex universam regni sui Francorum exer-
cituum multitudinem, atque ad occupandas clusas
ex eodem suo exercitu dirigens, ipse quoque cum
plurimis fortissimis bellatoribus Francis per mon-
tem Cinisium * ad easdem appropinquavit clusas, et
remotus in finibus Francorum cum suis exercitibus
resedit. Jam dictus vero Desiderius et universa Lon-
gobardorum exercituum multitudo ad resistendum
- fortiter in ipsis clusis assistebant , quas fabricis et
diversis maceriis curiose munire nisi sunt. Αἱ vero
qua hora prxnominatus Christianissimus Francorum
rex ad easdem approximavit clusas, illico denuo
suos missos ad przfatum direxit Desiderium, depre-
cans, sicut pridem, ut quantitatem przedictorum soli-
dorum susciperet rex et easdein pacifice redderet
civitates. Sed nequaquam penitus acquiescere ma-
luit, et dum in tanta duritia protervus ipse perma-
neret rex Desiderius, cupiens antedictus Christianis-
simus Francorum rex pacifice justitias beati Petri
recipere [restituere], direxit eidem Longobardorum
regi ut solummodo tres obsides Longobardorum ju-
dicum filios illi tradidissel pro ipsis restituendis
civitatibus, et continuo sine ulla inferta malitia [in-
serta militia] aut commisso przlio ad propria cum
suis Francorum exercitibus reverteretur. Sed neque
sic valuit ejus malignam mentem flectere. Unde omni-
potens Deus conspiciens ipsius maligni Desiderii
iniquam perfidiam atque intolerabilem proterviam,
dum vellent Franci alio die ad propfia reverti, misit
terrorem et validam trepidationem in cor ejus, vel
filii ipsius Adalgisi scilicet et universorum Longo-
bardorum, et eadem nocte, dimissis propriis tento-
riis atque omni supellectile, fugam omnes generaliter,
nemine eos persequente, arripuerunt. Quod cernen-
tes exercitus Francorum persecuti sunt. eos, et plu-
res ex eis ir.lerfecerunt. Ipse vero Desiderius quan-
tocius cum suis judicibus velociori cursu fugiens,
atque Papiam conjungens, ibidem se cum ipsis suis
judicibus et multitudine populi Longobardorum re-
cludi studuit. Et muniens muros ipsius civitatis ad
resistendum Francorum exercitibus , et propriam
defendendam civitatem cum suis Longobardis se
praparavit ; Adalgisus [Aldegisus] vero ejus filius
assumens secum Autcharium Francum et uxorem,
atque filios sepedicti Carolomanni, in civitatem qux
Verona nuncupatur, pro eo quod fortissima pre
omnibus civitatibus Longobardorum esse videretur,
ingressus est.

Porro Longobardi reliqui dispersi in proprias re-
versi sunt. civitates. Nam Spoletini et Reatini ali-
quanti eorum utiles persone , antequam Desiderius
seu Longobardorum cjus exercitus ad clusas perge-
rent, illi ad beatum Petrum confugium facientes
predicto sanctissimo Adriano pap» tradiderunt, et
in fide ipsius principis apostolorum atque predicti

ἃ Cod. Luv., Siniscm.

tonsurati sunt. Et jam et reliqui ^ omnes ex eodem
ducatu Spoletino inhianter desiderabant se traden-
dum [tradere] in servitio beati Petri sanctz:eque Ro-
mans Ecclesie. Sed metuentes suum regem nequa-
quam ausi sunt perpetrare, unde dum a clusis fugam
arripuissent, omnesque exinde de diversis civitati-
bus ducatus Spoletini reversi essent, confestim gene-
raliter ad przfatum almificum pontificem confluentes
advenerunt, ejusque provoluti pedibus obnixe san-
ctam ipsius ter beatitudinem deprecati sunt, ut eosin

servitio beati Petri sancteque ejus Roman: Ecclesizx

susciperet et more Romanorum tonsurari faceret.

Quos suscipiens profectus est cum eis in ecclesiam
beati Petri, et omnes unanimiter a magno usque ad
parvum sub indiculo [ vinculo] sacramenti jureju-
rando promiserunt eidem Dei apostolo in servitio

ejus atque antedicti vicarii ipsius sanctissimi Adriani

paps atque omnium successorum ejus pontificum fi-

deliter permansuros cum filiis et cuncta eorum genc-

ratione. Tunc post przstitum sácramentum omnes
more Romanorum tonsurati sunt. Et confestim ipse
ter beatissimus honus pastor et pater cum omnibus
exsultans, constituit eis ducem quem ipsi propria vo-
Juntate sibi elegerunt, scilicet Hildeprandum nobilis-
sinum, qui prius cum reliquis ad apostolicam sedem
refugium fecerat.

Et ita Deo annuente predictum ducatum Spoleti-
num generaliter suo certamine idem przcipuus pon-
tifex sub jure et potestate beati Petri subjugavit. Sed
οἱ omnes habitatores tam ducatus Firmani, Auxi-
mani, et Anconitani, simulque et de Castello Felici-
tatis [ Fulginatis ], et ipsis dum a clusis Longobardo-
rum fugientes reversi sunt ad prefatum sanctissi-
mum pontificem concurrentes ejus se ter beatitudini
tradiderunt. Pr:estitoque sacramento in fie et ser-
vitio beati Petri atque ejus vicarii antefati almifici
Adriani pap:e successorumque ejus pontificum fideli-
ter permansuros, more Romanorum tonsurati sunt.

At vero szpefatus Christianissimus Carolus Fran-
corum rex movens cum suis generalibus exercitibus,
atque Papiam conjungens civitatem, eam ex omni
parte circumdans vallavit, dirigensque continuo in
Franciam ibidem apud se Papiam adduci fecit suam

D conjugem excellentissimam Hildegardam reginam et

nobilissimos filios. Et dum agnovisset fugam arri-
puisse in Veronam prxnominatum Adalgisum, relin-
quens plurimam partem ex suis exercitibus Papiz,
ipse quoque cum aliquantis fortissimis Francis in
eamdein Veronam properavit civitatem. Et duin illuc
conjunxisset, protinus Áutcharius, et uxor, atque fi-
lii sepius nominati Carolomanni, propria voluntate
eidem benignissimo Carolo regi se tradiderunt. Eos-
que recipiens cjus excellentia denuo repedavit Pa-
piam. Qui confestim dirigens cuneos exercituum
bellatorum comprehendit diversas civitates Longo-
bardorum ultra Padum constitutas, sux:que redegit
potestati. Et dum per sex mensium spatium ipse

b Cod. Luc., ut etiam et reliqui.

1155

ADRIAM PAPE I T

Francorum rex Papie demoraretur in obsessione A victoriam. Expleta vero eadem oralione, dar ὦ.

ipsius civitatis , magnum desiderium habens ad. li-
wina apostolorum. properandi, considerans quod et
sacratissuma "paschalis festivitas appropinquasset,
tunc abstollens secu: diversos episcopos, ab^ates
etiam et judices, duces nempe et. graphiones cuim
plurimis exercitibus, hic Romam per Tuscie partes
properavit, ita festinanter adveniens, ut in. ipso sab-
bato sancto se liminibus pr:esentaret apostolicis. Cu-
}:18 adventum audiens autedictus beatissimus Adria-
uus papa, quod sic repente ipse Francorum advenis-
set rex, in magno stupore et exstasi deductus, direxit
in ejus occursum universos judices ad fere triginta
millia ab hac Romana urbe in. locum, qui vocatur
Novas, ubi eum cum baüdora 2 susceperunt.

precatus est idem Francorum rex antedicum jp.
cuin pontificem, illi licentiam tribui Roca ap.
dicendi ad sua orationum vota per diversas sn.
sias persolvenda. Et descendentes pariter ai ας
beati P tri tam ipse sanctissimus papa qum»
tefatus excellentissimus Francorum rex (Ἐπ pie
bus Romanorum et Francorum, seque mutoo prae
cramentum munientes , ingressus est Romam ae
tinuo cum eodem pontifice ipse Francorum rex em
suis judicibus et populo in eodem sabbato sancte.
Et in basilica Salvatoris juxta Latenris [ Lau-
ranum ] pariter ingressi ibidem ipse excellenti«ima
rex cum omnibus suis. quoque b sancti tapüssali
sacramentum antedictus ter l:eatissimus pontes ee

Et dum appropiuquasset fere uno inilliario a Ro- B lebravit. Et ita postmodum ad beatum Petrum pe

mana urbe, direxit universas scholas militi:e una
cuim patronis, simulque et pueris qui ad discendas
litteras pergebant, deportantes oinnes ramos palma-
rum atque olivarum ; laudesque omnescanentes cum
acclamationum earumdem laudum vocibus ipsum
Franeorum susceperunt regem. Ob:iam illi ejus san-
ctitas dirigens venerandas cruces, id. est signa, sicut
mos est ad exarcliuin, aut patricium. suscipiendum,
eum eum ingenti honore suscipi feeit. Ipse. vero a
Deo ins?itutus benignissimus Carolus magnus Fran-
corum rex et. patricius Romanorum qua. hora eas-
dem sacratissimas cruces ac. signa sibi obviain adve-
nisse conspexit, descendens de equo quo sedebat ,
ita eum suis judicibus ad heatum Petrum pedestiis
properare studuit. Quod quidem 2lMimicus antedictus
pontifex diluculo surgens in eodem sabbato saneto
cum universo clero et populo Romano ad beatum
Petrum properavit ad. suscipiendum eumdem Fran-
corum regen, in gradibus ipsius apostoliez aule et
eum cum clero suo przestolatus est.

Conjungente vero eodem. excellentissimo ac beni-
gnissimo Carolo rege, omnes gradus sigillatim οἷυ5-
dem sacratissime beati Petri Ecclesie deosculatus
est, et ita usque ad. prenominatum pervenit pontifi-
cem, ubi in atrio super gradus juxta fores. eeclesize
assistebat. Eoque suscepto. mutuo se. amplectentes ,
tenüit isdem. Christianissimus Carolus rex dexteram
manum antedicti pontificis. Et ita in eamdem ve-
nerandam 23ulam beati. Petri principis apostolorum
ingressi sunt, laudem Deo et cjus excelleati.e deean-
tantes, universus clerus et euncti religiosi Dei famuli
extensa voce. aeclaimnantes : Denedictus qui. venit. in
nomine Domini, ec. Sicque. cum eo?em pontifice
ipse Franeorum rex, simulque et. omnes episcopi ,
abbates, et judices, et universi Franci qui. cum eo
advenerant ad. confessionein. leati. Petri. appropia-
quantes, seseque proni ibidem prosternentes, Deo
wostro. omnipotenti et eidem. apostolorum principi
propria reddiderunt vota, glorificantes | divinam
potentiai. iu eo quod talem. per interventionem suf-
fragia ejusdem principis apostolorum concedere jussit

^ βαπάοτα est militare signum.
P Cod. Lue, quossauc.

beatissimus repedavit rex.

Alio vero die illucescente Dominico sapete, ἃ
ipsa sacratissima paschali festivitate direxit dioe
ipse sanctissimus pr::sul cunctos juices et univ
o' sequia militi: ad eumilem regem, et cam ma
honore eum suscipientes in ecclesia Sanct» Di Ge
nitricis ad Priesepe, properavit cum omnibus qui cag
eo advenerant Francis. Et post missarum solemsü
celebrata perrexit cum przenominato. poutitce Lae-
ranense patriarchium, illicque ad mniensam aposie-
cam pariter epulati sunt. Alio vero die secunda ferà
simili niodo in ecelesia. beati Petri more solito ipe
conspicuus pater et egregius pontifex missarum 9
lemnia celelrans, Deo omnipotenti et przefato Careb
excellentissimo regi Francorum et patricio Romas
rum laudes reddere fecit. Tertia vero die *, juxta πὶ
mos est, in ecclesia 1eati Pauli apostoli missas ὧν
dem regi fecit. At vero quarta feria egressus przae-
minatus pontifex cum suis judicibus tam cleri quae-
que militix in ecclesia beati Petri apostoli pariterque
cuni eodem rege se ad loquendum conjungens, cos
stanter eum deprecatus est, atque. admonuit, et με
terno. affectu. adhortari studuit, ut promissionem
quam ejus sanct:e memori: genitor Pippinus rex et
ipse pr:wcellentissimus Carolus cum suo germase
Carolomanno atque omnibus judicibus Francis ἔρος
rant heato Petro et ejus vicario sancte. memori
domno Stephano juniori papse, quando in Franciam

p Perrexit pro conceden lis diversis. civitatibus ac ter

ritoriis istius Italie provincie, et contradendis beat)
Petro ejusque omnibus vicariis in. perpetuum possi-
dendis, adimpleret in omnibus; cumque ipsam pro-
missionem, qu:e in Francia in loco qui vocatur Ca-
risiacus facta est, sibi relegi fecisset, coniplacuerunt
illi et ejus judicibus omnia qu:eibidem erant adnexa,
et propria. voluntate, bono ac libenti animo aliam
donationis prumissionem a:d instar anterioris, ipse
antedictus pracellentissimus et revera Christianissi-
mus Carolus Francorum rex ascribi jussit per Ethe-
rium religiosum ac prudentissimuin. capellanum e
ποίαν αν suum, uli concessit. casdem civitates e$

* Cod. Luc., Tertia feria vero dic.

1:85

VITA.

1180

territoria leato Petro, easque profato pontifici con- A datis fecit vela numcro sexaginta quinque. Denique

tradi spopondit, per designationem confinium , sicut
in eadem donatione continere monstratur, id est a
Lunis cum insula Corsica, deinde in Suriano, deinde
in monte Bardone, id est, in [inde in] Verceto, deinde
in Parma, deinde in Regio, et exinde in Mantua, at-
que monte [ponte] Silicis, simulque et universum
exarchatum Ravennatium sicut. antiquitus erat, at-
que provincias Venetiarum, et Histriam, nec non et
cunctum ducatum Spoletinum et Beneventanum.
Factaque eadem donatione, et propria sua. manu
ipse Christianissimus Francorum rex eam corrobo-
rans, universos episcopos, abbates, duces, etiam et
graphiones in ea ascribi [eam subscribere] fecit.
Quam prius super altare beati Petri, et postmodum

ejus beatitudo fecit et pharum majorem in eadem
beati Petri ecclesia in typum crucis, qui pendet ante
presbyterium habentem candelas mille trecentas et
septuaginta v. Et constituit ut quatuor vicibus in
anno ipsum plarum accendatur, id est in Nativitate
Domini, in Pascha, in natali apostolorum, et in na-
tali pontificis. Itemque pravfatus sanctissimus przesul
fecit inca basilica calicem fundatum argenteum pen-
santem libras quinque, quem ct posuit in preshyte-
rio pro eo qui perierat temporibus domni Pauli pa-
py. Nam et in ecclesia heati Andrex apostoli sita
juxta eamdem beati Petri apostoli ecclesiam, cibo-
rium noviter ex argento mundissimo ipse ter Lbca-
tissimus pontifex fecit, qui pensat libras centum

intus in sancta ejus confessione ponentes tam ipse B triginta quinque. Itaque et in ecclesia beati Pauli

Francorum rex quamque ejus judices beato Petro et
ejus vicario sanctissimo Adriano papz, sub terribili
sacramento sese omnia conservaturos qux in eadem
donatione continentur promittentes tradiderunt. Àp-
parem [id est exemplar] ipsius * donationis per eum-
dem Etherium ascribi faciens ipse Christianissimus
rex Francorum, intus super corpus beati Petri sub-
tus evangelia qu: ibidem osculantur, pro firmissima
cautela et eterna nominis sui ac regni Francorum
memoria, propriis suis manibus posuit. Aliaque
ejusdem donationis exempla per scriniarium hujus
sancte nostre ecclesie descripta ejus excellentia
secum deportavit. Reversusque cum suis exercitibus
Ticinum, ipse excellentissimus Francorum rex for-
titerque debellans atque obsidens civitatem Papiam,
dum ira Dei super omnes Longobardos qui in eadein
civitate erant grassaretur atque sxviret, et plures de
languoribus seu mortalitatis clade defecissent, ita
Dei nutu eamdem civitatem, simulque et Desiderium
Longobardorum regem, atque cunctos qui cum eo
erant, ipse excellentissimus Francorum rex compre-
hendit, et sux potestati cunctum regnum Longobar-
dorum subjugavit. Przfatum vero Desiderium Lon-
gobardorum regem et ejus conjugem secum in Fran-
ciam deportavit.

Erat enim szpefatus beatissimus pontifex amator.

ecclesiarum b. Hic enim coangelicus vir fecit in ec-
clesia beati Petri apostoli vestem mirz pulchritudi-

apostoli investivit corpus ejusdem doctoris mundi ex
laminis argenteis pensantibus libras triginta.

Quas addidit idem sanctissimus pr:esul, quoniam
argentum illud quod primitus erat nimis confractum
existebat. Item fecit in eadem basilica beati Pauli
apostoli cortinam majorem juxta januas principales
ex palliis quadrapolis ad instar cortinz quam in ec-
clesia. beati Petri fecit. Sed et aliam cortinam ma-
jorem fecit ex palliis quadrapolis, qu:e pendet sub
arcu majore juxta altare; etiam et per diversos ar-
cus ipsius ecclesix ex palliis quadrapolis fecit. vela
numero septuaginta. Atrium vero ipsius beati Pauli
ecclesi», quod antea 4 desolatum existebat, ubi l.o-
ves atque caballi ingrediebantur ad pabulandum
propter herbam qu: ibidem nascebatur, inspiratus a
Dco isdem sancüssimus pontifex ex marmoribus
pulchris sternere fecit. In ecclesia Dei genitricis ad
Prxsepe fecit vestes duas super altare majore, unam
ex auro purissimo atque gemmis habentem assum-
ptionem sanct:e Dei genitricis, et alia de stauracin
[stauracio] ornata in circuitu bla:tin [blattis]. Fecit
inea ecclesia et cortinas majores ex palliis qua-
drapolis ὁ (quadraptis vel quadruplis] ad similitudincm
quam in ecclesia sancti Petri fecit.

Sed et per diversos arcus ejusdem basilicze sanctze
Dei genitricis simili modo ex palliis quadrapolis fecit
vela numero quadraginta duo f. In basilica vero
salvatoris Domini nostri Jesu Christi juxta Latera-

nis ex auroet gemmis habentem przefiguratam histo- p) num similiter fecit vestem de stauracin seu cortinam

riam, qualiter beatus Petrus a vinculis per angelum
ereptus est. Item in eadem basilica ab introitu de
Rugas usque ad confessionem pavimentum vestivit
deargento purissimo , quod pensat libras centum
quinquaginta. Fecit etiam in eadem ipsa basilica
beati Petri juxta januas majores argenteas cortinas
mirz magnitudinis de palliis stauracin seu quadra-
polis. Nam et per universos arcus ejusdem aposto-
lorum principis basilicze de palliis Tyriis atque fun-

a Cod. Luc., Ad partem ipsius.

b Cod. Luc., Ecclesiarum Dei, magnam indesinen-
ter gerens curationem pro cura omni earumdem cccle-
siarum Dei. Hic enim coangelicus, etc.

€ Cod. Luc., ucccLsv.
d Cod. Luc. add., nimis.

majorem ex palliis quadrapolis, sed et per diversos
arcus vela serica numero quinquaginta septem, om-
nia ex palliis quadrapulis seu stauracin. Fecit in ec-
clesia beati Laurentii martyris foris muros, scilicet
ubi sanctum ejus corpus requiescit, vestem de stau-
racin, et in ecclesia inajore aliam similiter fecit ve-
stem. Nam et tectum ejusdem beati Laurentii basi-
lice martyrís quod jam distectum erat 5, et trabes
ejus confracte , noviter fecit. In basilica autem

e Cod. Luc.: juxta januas majores ex palleii qua-

drapolis.
1 Cod. Luc., LXIT.
& Cod. Luc.: basilice majoris quod jam distectum

erat, etc.

1181 “

ADRIANI PAP;E I

1158

beati Valentini simili modo fecit vestem. de staura- A que οἱ loudunas [lnudanas] duas ex argento pensan- .

cin Jn basilica beati Pancratii aliam simili modo
de stauracin fecit vestem. n ecclesia vero beati
Marci, cujus tectum jam vetustate positum vicinum
ruina existebat, depositis vetustissimis trabibus, et
aliis impositis noviter * ipsum testum, atque porticus
in circuitu fecit, eamdemque ecclesiam restauravit ^.
Arcus vero tres ^, qui vetustissimi erant, addens
idem beatissimus pontifex argenti librarum duodecim,
noviter fecit. Fecit etiam in eadem ecclesia super
altari majore vestem de stauracin , sed et per diver-
sos arcusejusdem ecclesi: ex palliis quadrapolis fecit
numero vela viginti septem, simulque et coronam
ex eisdem 4 palliis quadrapolis, quz? pendet sub trabe,
fecit.

Tectum vero basilic: beati Laurentii .
Taurellum *, dum nimis vetustissimum inerat, om-
nes ejus trabes novas ibidem posuit, illudque restau-
ravit. Simulque et vestem de quadrapulo super altare
ejusdem ecclesie fecit atque obtulit. Dasilica vero
heati Felicis posita in princis, 4υ in ruina erat et
tectum ejus distectum existebat, facto codem tecto
noviter ipsam ecclesiam renovavit, et vestem super
altare ejusdem ecclesi» de quadrapolis faciens obtu-
lit. Renovavit ctiam et tectum basilicze sancti Lau-
rentii quam Damasi vocant, ubi οἱ vestem super
cjus altare. de stauracin, simulque et aliam vestem
depost altare fecit, ubi requiescit corpus sancti Da-
masi. Basilic:e itaque apostolorum in via Lata porti-
cus in circuitu renovavit, quas antea initiaverat ejus
pr:edecessor domnus Paulus papa et non expleverat,
omnia Deo propitio przfatus beatissimus pontifex re-
paravit, simulque et tectum majus restauravit. Nam
absidam ipsius ecclesix cernens idem beatissimus pon-
tifex jam ruinze vicinam existentem, cancalis [Forte,
caucelliis! ferreis eamdem absidam confirmari fccit,
et ita cam renovavit. Fecit vestem in eadem ecclesia
super altari majori de stauracin.

Comneterium item beatorum Petri et Marcellini via
Lavicaua juxta basilicam beatz IIelen: renovavit, et
tectum ejus, id est sancti Tiburtii, el eorumdem san-
ctorum Petri et Marcellini noviter fecit, et gradus
ejus qui descendunt ad eorum sacratissima corpora
noviter fecit, quoniam nullus erat jam descensus ad
ipsa sancta corpora. Fecit in basilica beati Adriani
cerostata argentea pensantia libras duodecim, simul-

a Cod. Luc.; et aliis fortissimis impositis novi-
ter, etc.

b |n cod. Luc.: eamdemque ecclesiam restauravit
deest. |

€ Prima manus in cod. Luc. ferebat: arcoria vero
tria que et vetustissima. Sed altera manus non adeo
antiqua reforinavit, ut in editis.

d Cod. Luc., et cortinam et eisdem, etc.

* Cod. Luc.: Laurentii quod prius ad Tauril-

lum, etc

^. f Cod. Luc.: laudimas duas posuit super rugas
de presbyterio ubi areum de argento existit. Fecit, elc.

6. Cod. Luc.: infra hanc civitatem Romanam seu
foris omnia restauravit et vestes εἰ dona obtulit, ve-
rum eliam et muros a(Qque turres hujus Romane, etc.

b Cod. Luc.: Petrum apostolum.

tia libras octo, quas posuitsuper rugas de presbyterio
ubi arcus de argento existit f. Fecit etiam et vestes
duas de stauracin, unam super altare beati Adriani,
et aliam super altare sanctze Martinz, sed et vela de
palliis quadrapolis numero quindecim in eadem ec-
clesia fecit. Tectum denique tituli beate Priscz,
quod jam casurum erat et in ruinis positum, noviter
fecit, ubi et vestem de stauracin fecit. In eccle-
sia vero beatorum Cosm:ze et Damiani in Tribus Fa-
tis vestem de stauracin fecit, simulque et cortinam
ante absidam ex palliis quadrapolis fecit, nec non
et vela ex eisdem quadrapolis fecit numero viginti et
lintea viginti. Nam et per diversos titulos, seu alias
ecclesias, atque cunctas diaconias, et monasteria

... Rd B quantacunque infra murum hujus Romau:e$ urbis

existunt, divina inspiratione ignitus ipse sanclissi-
mus pontifex ex palliis, id est stauracin, seu Tyriis
vestes fecit atque obtulit. Et sicut bonus pastor om-
nes Dei ecclesias tam extra muros hujus Romanz
urbis quamque infra muros ad laudem Dei restaa-
ravit atque decoravit, verum etiam et. muros atque
turres hujus Roman urbis, qux» dirutze erant et us-
que ad fundamenta destruct, renovavit, atque uti-
liter omnia in circuitu restauravit, ubi et mulla sü-
pendia. tribuit tam in mercedes eorum qui ipsum
murum fabricaverunt quamque in ipsorum alimen-
tis, simulque et in calce atque diversis utilitatibus
usque ad centum auri libras expendit. llic beatissi-
mus praesul divina inspiratione ignitus constituit in
monasterio sancti Stephani catabarbara patricia si-
tum ad beatum apostolorum ^ congregationem mona-
chorum, ibi et abbatem et idoneam personam ordi-
nans. Statuit ut sedulas laudes i in ecclesia beati
Petri persolvant sicut et. cetera monasteria, ut duo
monachi pro latere ipsius ecclesi: Deo nostro ca-
nant laudes, quoniam ipsum monasterium in magna
desidia et neglectu incuriaque positum erat, et
nullum divinum officium cultu ibidem i exhibebatur.
lic beatissimus prasul fecit atque constituit noviter
domos cultas quatuor. k Unam quidem quas vocatur
Capreorum [Capracorum] posita in territorio Vigen-
tano milliario ab urbe Roma plus minus quintode-
cimo, ex qua primitus fundum ipsum Capracorum
cum aliis pluribus fundis ei coh:rentibus ex hzre-
ditaria parentum suorum successione tenere vide-

i Cod. Luc. : Abbate idoneam personam ordinatas
statuis, ut sedulas laudes, etc.

j Cod. Luc. , divino cultu ibidem.

k Cod. Luc. : noviter domum cultam in Capricorum
milliario ab urbe Roma xv cum aliis plurimis (undis
ei coherentibus ex haereditate parentum suorum; sed
et alias tres a novo [undavit domocultas, et statwit pe
apostolicum privilegium sub magnis anathematis obli-

gationibus ut in usum fratrum nostrorum Christi pau-

perum perenniter permaneant, οἱ omnes (rugcs, vinum,
et oleum diligenter in horreos paracellarios sancta πο-
stre ecclesie deferatur. Magnam etiam sollicitudiem,
curam οἱ amoris affectum in sanclam ac venerandam
patriarchii domum certum est habuisse, etc. Reliqua
intermedia omnia desunt.

1189

VITA.

1190

batur. Ejus proprii olim existentes, ubi ct alios A sianum, ct aliam Galeriam, statuit ejus ter beatitudc

plures fundos, seu casales et massas data justa re-
compensatione ad vicem ἃ diversis personis emere,
et cidem domui cult:xe addere visus est. Quam vide-
licet domocultam Capracorum cum massis, fundis,
casalibus, vineis, olivetis, aquxmolis [aquimolis], et
omnibusei pertinentibus, statuit per apostolicuin pri-
vilegium sub magnis anathematis obligationibus, ut
In usum fraírum nostroruin perenniter permaneat,
et triticum, et hordeum, quod annue in locis ejus-
dem domoculte natum fuerit, diligenter in horreo
sancte nostre ecclesie deferatur οἱ sequestratim
reponatur. Vinum vero seu diversa legumina 4085
in pr:ediis ac locis ipsius antefat:» domocultz:: annue

pata fuerunt, simili modo curiose in paracellario prz-.

nominati? sanct: nostr:e. ecclesixe deducantur et se-
paratim reponantur.

Sed et porcos qui annue in casalibus sxpius dictzxe
doinocultxe inglandati fuerint, capita centum. exinde
occidantur, et in eodem paracellario reponantur.
Decernens ejus ter beatitudo atque promulgans sub
validissimis obligationibus, interdictionibus, ut omni
die centum fratres nostri Christi pauperum etiam si
plures fuerint, aggregentur in Lateranensi patriar-
Chio, et constituantur in porticu que est juxta sca-
lam quz ascendit in patriarchio, ubi et ipsi paupe-
res depicti sunt et quinquaginta panes pensantes per
unum quemque panem libras duas, simulque et de-
cimatas vini duas pensantes per unamquamque deci-
malam libras sexaginta, et caldaria plena de pul-

B

Tuento erogentur omni die per manus unius fidelis- C

simi paracellarii eisdem pauperibus, accipiens unus-
quisque eorum pertionem panis, atque portionem
vini, id est, cuppam capientem calices duos, nec non
et carnem de pulmento: ita videlicet statuens ejus
almifica beatitudo promulgavit una cum sacerdotali
collegio, ut in nullis aliis utilitatibus ex frugum re-
ditibus vel diversis peculiis antefata3i domoculte ero-
getur aut expendatur, nisi tantummodo in propriis
subsidiis, et quotidianis alimentis predictorum fra-
trum nostrorum Christi pauperum cuncta proficiant
atque perenniter erogentur. Alias vero tres domos-
cultas, videlicet Galeriam positam via Aurelia mil-
liario ab urbe Roma plus minus decimo ad sanctam
Rutinam cum fundis, et casalibus, vineis, olivetis,
atque molis, vel omnibus ei pertinentibus. Reliquas
vero duas, id est, aliam Galeriam positam via Por-
tuensi millhario ab urbe Roma plus minus duode-
cimo cum fundis, et casalibus, vineis, aquimolis, seu
monasterium beati Laurentii positum in insula por-
tus Romani cum vineis ei pertinentibus, simulque et
Lecticariam, qux vocatur Asprula. Verum etiam et
aliam domum cultam qux vocatur Calvisianum cum
fundis, et casalibus, vineis, olivetis, aquimolis, et
omnibus ei pertinentibus, posita via Ardeatina mil-
liario ab urbe Roma plus minus quintodecimo. Quas
videlicet tres domoscultas, scilicet Galeriam, Calvi-

» [n cod. Luc. ecclesie deest.

per apostolicum privilegium sub validis anathematis
obligationibus, ut in usu et propria utilitate sancte
nostrz ecclesiz perenniter permaneant.

Αἱ vero cum omnibus spiritalibus studiis, quz
idem ter beatissimus, atque almificus pontifex tam
per augmentum et utilitatem profectibus sanctz:» Ro-
man:e Ecclesiz perficiendis quamque pro restaura-
tionibus ecclesiarum Dei, et divini cultus meliora-
tione gerere videbatur, magnam etiam sollicitudinis
curam et amoris affectum in sanctam ac venerandam
patriarchii domum certum est habuisse. Unde ex
nimia fervoris dilectione pro honore beati Petri apo-
stolorum principis, et ornatu ipsius sancti patriarchii
construxit atque zdificavit ibidem noviter turrem
mire pulchritudinis decoratam cohzrenti porticu
qu: descendit ad balneum. Ubi et deambulatorium,
scilicet solarium suum cum cancellis xreis nimis pul-
cherrime construi fecit; sed et porticum ipsam qu:e
vetustate diruta inerat, nimis utiliter renovavit. Et
picturis atque marmoribus eamdem turremet cuncta
zdificia ab eo noviter constructa decoravit. Itaque
idem ter beatissimus, et revera przcipuus pater, at-
que bonus pastor, egregiusque przesul tanto amoris
affectu fervens erga nutritorem suum beatum Petrum
principem apostolorum, dum cunctum ornatum ejus-
dem apostolic:e aule tam in praeclaris ex auro et
gemmis, vestibus, seu diversis palliis, et aliis orna-
mentis ex auro et argento in eadem apostolica aula
fecit atque obtulit. Etiam et omnes ejus gradus ma-
jores qui ascendunt in atrium, simulque et ex dua-
bus porticibus qux» ascendunt in eamdem ecclesiam
ex utriusque lateribus re:ovavit, sed οἱ cunctum
pavimentum ipsius ecclesi: ubi marmora confracta
erant, adhibitis aliis pulcherrimis melioribus marmo-
ribus, renovavit. Porticus vero cx utriusque lateribus
suprascripte eeclesi: in quibus confractze trabes in-
erant, et tectum ruin: vicinum positum erat, positis
novis trabibus ipsum tectum noviter faciens rcstau-
ravit. Fecit etiam ter beatitudo ejus imagines sex ex
laminis argenteis investitas. Ex quibus tres posuit
super rugas, 485 sunt in introitu ecclesi: ^ presby-
terii, ubiet regularem ex argento investito fecit, et
posuit super eumdem regularem przíatas tres ima-
gines, in medio quidem unam existentem, habentem

D depictum vultum Salvatoris, et ex utriusque lateri -

bus imagines habentes depictas effigies, unam beati
Michaelis et aliam beati Gabrielis angelorum. In su-
periori vero ruga b, id est in medio presbyterii, fa-
ciens aliam regularem ex argento investito , consti-
tuit super eam reliquas tres imagines in medio qui-
dem habentem przfiguratum vultum sanctz Dei ge-
nitricis, ei ex duobus lateribus unam habentem vul-
tum depictum sancti Ándrez apostoli , et aliam
sancti Joannis evangeliste , utrasque vero sex ima-
gines, ut dictum est, de laminis argenteis nimis pul-
cherrime factas deauravit, in quibus imaginibus po-

b Cod. Luc., In secunda vero ruga, etc.

1191

ADRIAN PAP.E I

1193

suit argenti libras centum. At vero jam per evoluta A gente: existunt, qtx pensant libras quinquaginta,

viginti * annorum spatia forma qua vocatur Sabba-
tina nimis confracta existens, per quam decurrebat
aqua per centenarium in atrio ecclesize beati Petri
apostoli, simulque et in balneo juxta eamdem eccle-
siam sito, ubi fratres nostri Christi pauperes, qui ad
accipiendam eleemosynam in paschalem festivitatem
annue occurrere et lavari solebant, et ex qua diver-
se mole in Genuculo machinabantur [macinabant]
aqua ex eadem forma neque in atrium bcati Petri,
neque infra civitatem decurrebant, dum ipsa forma,
ut dictum est, diruta exstitit, ob centum arcus ipsius
formx magnz 5 altitudinis constructos, et a funda-
mentis demolitos atque destructos, ut jam nulla spes
videretur esse cosdem arcus vel fractam formam re-
zdificandi atque restaurandi, ipse beatissimus ac
sanctissimus pr:esul. aggregans multitudinem populi
per semetipsum ad fabricandum atque restaurandum
camdem formam prxparavit, et tantam curam ac sol-
licitudinem in ejusdem form:e fabrica exhibuit, quod
ctiam noviter a fundamento eam renovavit atque re-
stauravit, et confestim centenarium illud, quod ex
cadem forma in atrio ecclesix beati Petri decurrebat,
dum nimiam neglectus incuriam plumbum ipsius cen-
tenarii furtim jam plurima ex parte exinde ablatum
fuisset, reliquum plumbum conquassatum, protinus
idem praecipuus pastor addita multitudine plumbi
ipsum centenarium noviter fecit, et Deo auspice aqua
in atrio beati Petri, simulque et in przefato balneo,
verum etiam et intus civitatem, id est in Genuculo,
ubi mole machinabantur, sicut antiquitus abundan-
ter decurrere fecit. Simulque idem beatissimus pon-
tifex fecit in basilica beati Pauli apostoli ex laminis
argenteis imagines tres qua ponuntur super rugas in
introitu presbyterii. Unam quidem habentem vul-
tum depictum Salvatoris Domini nostri Jesu Christi,
et ex utrisque lateribus imagines depictas habentes
elfigies angelorum, qui pensant libras viginti qua-
tuor. Fecit et in basilica apostolorum in via Lata
vela de palliis sericis numero viginti et linca vi-
ginti. Ia ecclesia vero beati Laurentii martyris
atque levite foris muros hujus civitatis Romanz
fecit vela ex palliis sericis numero viginti et linea
viginti.

Nam et in ecclesia beatzx Dei Genitricis ad Mar-
tyres simili modo fecit vela de palliis sericis numero
viginti et linea. viginti. Item idem sanctissimus pon-
tifex fecit per diversos titulos vela de stauracin seu
Tyria per unumquemque titulum numero viginti et
linea. viginti : fiunt. simul vela serica numero qua-
tuor centum et quadraginta.

Ipse vero przcipuus pontifex fecit imagines ex la-
minis argenteis deauratis habentes effigiem Salvato-
ris Domini nostri Jesu Christi, qu: posita est super
introitu basilic:e beati Petri apostoli, ubi port:e ar-

^ Cod. Luc., per abolita viginti.

b Col. Luc., quam et carcoras ipsius forme ma-
gm, elc.

€ Cod. Luc., martyris atque levitee que, etc.

Nam et per diversas diaconias fecit simili modo vela
Stauracia seu Tyria pro unaquaque diaconia numeie
sex, quie fiunt simul vela numero nonaginta sex.
ltem idem sanctissimus przsul, formam quz: Jobia
[Jovia] vocatur, qux» per evoluta viginti annorum
spatia nimis confracta jacebat, a fundamentis restau-
rare fecit. Simili modo fecit et in basilica beati
Pancratii martyris *, qu:e est foris muros hujus ci-
vitatis Roman, vela de stauracin seu Tyria numero
triginta octo et linea triginta octo 4, et in basiliea
beati Stephani protomartyris in Coelio monte fecit
vela de stauracin seu Tyria numero viginti et linea
viginti. Sed et in basilica beati Apollinaris simili
modo vela de octaplo numero decem et linea de-

B cem. Item in basilica beati Valentini martyris, quz

sita est foris muros hujus civitatis Roman: simili-
ter fecit. vela. de stauracin seu octapli numero
viginti duo, et linea viginti duo.

Dum vero forma qux» Claudia vocatur per ampo-
rum spatia demolita esse videbatur, unde et in bal-
ncis Lateronensibus de ipsa aqua lavari solebat, et
ia baptisterio ecclesix Salvatoris Domini nostri Jesu
Christi, in plures ecclesias in die sancto Pasche
decurrere solebat, et dum modica aqua de przao-
minata forma intus civitatem decurrebat, prospi-
ciens przcipuus et coangelicus pr:esul, aggregams
multitudinem populi ex parübus Campaniz per se-
mejipsum ad fabricandum atque restaurandum eam-
dem formam totis viribus properavit, ut tantam cu-

C rai ac sollicitudinem in ejusdem forme fabrica ez-

hibuit, qui etiam noviter eam renovavit atque restau-
ravit, et confestim ex eadem forma aquze in praefata
balnea etiam et intus civitatem sicut antiquitus
abundanter decurrere fecit. Hujus temporibus de-
functus Leoninus consul et dux, postmodum vere
monachus, ob veniam suorum delictorum tres un-
cias masse Aratiane [Aricinz], qua ex haereditate
parentum suorum fruebatur, sitas ab hac Romana
urbe milliario sextodecimo via Ardeatina, in quo et
ecclesiam beati Edistii esse dignoscitur, quam ipse
beatissimus papa magnz constructionis fabricis de-
coravit, ampliavitque in easdem tres uncias supra-
sScriptz: masse Aratianz alias sex uncias a Petro
comite, atque Agnete relicta Agathonis scriniarii
Theodate * relict:e quondam Dominici perfectarii
[prefectorii]. Fines etiam ex omni parte conquisi-
vit. Data enim digna compensatione nemini vim in-
ferens, sed magis, ut condecet patri, cuncta secus
eumdem locum amica pactione emit przdia. Et do-
mumcultam beato Petro eumdem locum jure per-
petuo statuit permanendum. Quem et domumceul-
tam sancti Edistii vocant usque in hodiernum
diem.

Pariter etiam et massa qua vocatur Acatiana !,

d Cod. Luc., xi vun.
€ Cod. Luc., et Theodate.
f Cod. Luc., Acutiana.

4195

VITA,

1194

que juxta eamdem domumceultam esse videtur, ab Δ sanctissimus przsul, in basilica vasis electionis beati

eodem Leonino beato Petro concessa est. ltem ipse
ter beatissimus pr:sul in basilica majori, quz appel-
latur Sanctz Dei Genitricis, qui aderat juxta basi-
licam beati Laurentii martyris atque levitze, ubi ejus
sanctum corpus requiescit foris muros hujus civita-
tis Roms, obtulit vela de stauracin, seu quadrapolis
numero quindecim et linea quindecim.

Tectum vero tituli beati Clementis quod etiam
casurum erat et in ruinis positum regionis tertiae
noviter restauravit, nec non et basilicam beati Sil-
vestri confessoris atque pontificis sitam in Orfea,
quz jam in ruinis posita erat et tectum ejus dirutum
existebat, facto eodem tecto, noviter ipsam eccle-
siam renovavit. Simili modo et in famosissima toto-

Pauli apostoli cernens existentes trabes per prisca
tempora vetustas ad modicumque ruituras, fecit sicut
superius in basilica beati Petri principis apostolo-
rum, cuncta disponens per Januarium fidelissimum
vestariarum [F.vestiarium] suum cum multitudine po-
puli. Sedetipse ter beatissimus pastor per semetipsum
frequentans totam noviter restauravit, et mutavit
trabes majores numero triginta quinque, et per circui-
tum ejusdem ecclesiz noviter restauravit . Hic autem
ter beatissimus et apostolicus vir dum diligentissima
exquisitione sua reperisset monasterium Honorii
pape in nimiam desolationem per quamdam negli-
gentiam venire, divina inspiratione motus noviter
vdificavit atque ditavit, et abbatem cum czteris

que orbe terrarum przclara veneranda basilica beati B monachis regulariter ibidem vitam degentes ordina-

Petri apostolorum principis, dum per olitana tem-
pora vetustissimas trabes, {025 ibidem existebant,
cerneret idem przcipuus pontifex, mittens Janua-
rium vestararium 4 suum cognoscens eum idoneam
personam, cum multitudine populi mutavit ibidem
trabes numero quatuordeeim, atque totum ejusdem
basilic:e tectum et porticus noviter restauravit. Hic
idem almificus presul divina inspiratione repletus
atque misericordia motus forma, qus Virginis ap-
pellatar, dum per annorum spatia demolita atque a
ruinis plena existebat, vix modica aqua in urbem
Romam ingrediente, prospiciens sicut benignissimus
et pius pastor noviter eam restauravit, et tantam
abundantiam aque effudit ut pene totam civitatem
satiarit.

Tectum denique basilic:e beati Januarii martyris
Sitz: ad portam beati Laurentii martyris atque le-
vite noviter restauravit. ltem in coemeterio bea-
torum martyrum Ábdon et Sennen, foris portam
Portuensem , vestem de stauracin fecit atque ob-
tulit.

Hic enim coangelicus vir divina inspiratione igni-
tus constituit diaconias tres foris portam beatorum
apostolorum principis, id est, unam quidem sancte
et gloriosz: semper virginis Dei genitricis Mari:
dominz nostre, qua sita est in Atriano b [atrio],
aliam vero suprascripte et intemerate dominz no-
stra, quse sita est foris portam beati Petri apostoli in
caput porticus, nec non eL aliam diaconiam que
appellatur sancti Silvestri juxta hospitale sancti Gre-
gorii. Quas suprascriptas diaconias hic almificus vir
in abditis sine misericordiz fructu reperiens noviter
restauravit. Ubi et dona plurima mobilia atque im-
mobilia pro remedio animz suz obtulit, et consti-
tuit, ut per unamquamque hebdomadam quint ferize
die cum psallentio [id est cantu psalmorum] a diaco-
nia usque ab balneum pergerent, et ibidem dispen-
s21ione per ordinem pauperibus consolari atque
eleemosynam fieri. Imo hic ipse sz»pius nominatus

ἃ Cod. Luc., vestiarium.

b Cod. Luc., ín Adriano.

ε Cod. Luc., portica omnia restauravit.

4 Cod. Luc., ejusdem Dei apostoli fautoris sui de-

PaTRoL. XCVI

b

vit, et constituit eos ut in basilica Salvatoris, quae
οἱ Constantiniana dicta est juxta Lateranense pa-
triarchium posita, officia celebrarent, hoc est matu-
tinam horam, primam, tertiam, sextam, sed et no-
nam etiam et vespertinam ab uno choro quidem, qui
dudum singulariter in utroque psallebant monachi
ex monasterio sancti Pancratii ibidem posito,
et ab altero choro, monachi jam fati monasterii
sancti Andrez, et Bartholomzi, Honorii papz, qua-
tenus piis laudibus, pariter psallentes hymniferis
choris lzti resonent cantus reddentes Dcmino glo-
riosos melos, perszpius memorantes venerandi pon-
tiüicis nomen, scilicet in szecula memoriale cjus pan«
gentes carminibus.

GQ Hic idem sanctissimus praesul in domoctlta quam

Capracorum vocant, quain ex jure proprio suo ob -
tulit pro alimoniis pauperum beato Petro apostolo-
rum principi nutritori suo, ἃ solo fundavit atque
zedificavit ecclesiam, simulque speciose ornavit, et
in nomine ejusdem Deo factori suo dedicavit 4, re-
condens in ea reliquias ex vestimentis * Salvatoris
Domini nostri Jesu Christi, et ejusdem Dei genitricis
semperque virginis Marix, atque duodecim aposto-
lorum, et aliorum venerabilium martyrum, in quam
sacratissimam ecclesiam cum cuncto clero suo se-
natuque Romano pergens cum nimia gloria seu ex-
sultatione pariter ovantes, et in pauperes Christi
ibidem magnam consuetam eleemosynam faciens
translatavit, atque introduxit in eam corpora san-
ctorum martyrum simulque pontificum, videlicet
corpus sancti Cornelii martyris et pontificis, suc-
cessorisque ejus sancti Lucii martyris atque ponti-
ficis, et corpus sancti Felicis simili modo martyris
seu pontificis, pariterque corpus sancti Innocentii
confessoris atque pontificis, quos ut patronos in Do-
"mino almus sacer pontifex ob amorem f sancta se-
dis apostolicz, in qua et przsederunt, sicut decuit,
honoravit. Nec non et tectum tituli beate Susanne
martyris inter duas domos situm juxta sanctum Qui

dicavit, eic.
ε [n cod. Luc., ex vestimentis deest.
f Cod. Luc., et patrenos in. Domino almus sacer
[ruens οὐ amorem, etc.
Ὁ

hl

ADRIANI PAPAE I

1196

riacum, quod jam casurum erat et in ruinis positum, A temporibus marcescentes in ruinis mole defecerant,

noviter restauravit. Simili modo et titulum beati
Cyriaci martyris, Ecclesiam sancti Laurentii ad For-
mosam pariter a novo restauravit.

Imo et basilicam Salvatoris, qux et Constanti-
"iana vocatur, juxta Lateranense patriarchium in
ruinis positam, una cum quadriporticis suis atriis-
que , et fontes noviter, sicut ecclesias beatorum prin-
cipum Petri [et] Pauli, renovavit, in qua et mutavit
trabes majores numero quindecim. Item hic idem almi-
ficus pr:ssul monasterium sancti Laurentii quod in
Palatinis *^ in desertis reperit noviter restaurans
atque in omnibus ditans, conjunxit cum alío mona-
sterio juxta ipsum posito, scilicet sancti Stephani,
quod cognominatur Baganda 5, et ordinavit mona-

quas precipuus antistes fervens in amore Spiritas
sancti in omnibus una cum porticibus earum a novo
nimio decore renovavit. Verum etiam tituli sanct
Sixti et basilicse sancti Adriani a novo simili modo
renovavit «des, et basilicam beati Pancratii marty-
ris nimia vetustate dirutam atque ruinis pra:ventam
isdem almificus in integrum a novo nimio decore
una cum monasterio sancti Victoris ibidem sito re-
stauravit. Item przcipuus presul basilicam sanctz
Dei Genitricis ad Przsepe, quz a priscis temporibus
tota marcuerat, ultro citroque restauravit, et in sar
ta tecta ejusdem ecclesiz posuit trabes majores vi-
ginti.

Simili modo et basilicam sancti Eusebii undique

chos, et constituit ut in titulo beati Marci ^ pontifl- B renovavit. Cameram vero beati Petri apostolorum

cis atque confessoris officio fungerentur, id est ma-
tutina hora, prima, tertia et sexta, atque nona, seu
vespertina , psallerent pro requie animx sux. Sed
et in predicta basilica beati Marci fecit alios arcus
argenteos numero sex, pensantes simul libras quin-
quaginta quinque, pariterque et calices ministeriales
a catholica 4 procedentes ex purissimo * reparevit,
pensantes libras novem et semis.

Ilic quippe przesagus vir considerans plurimi popu-
li salutem, super ripam fluminis porticum, qus
ducit ad beatum Petrum apostolum arctam et angu-
stamexistentem, per quam viam transeuntes ad eum-
dem beatum apostolorum principem Petrum perve-
niebant, plusquam duodecim millia tufos in littore

alvei fluminis in fundamentis ponens a solo usque ad C

summum tectum mirx magnitudinis porticum repa-
ravit, et usque ad gradus bcati Petri restauravit.
Diaconiam vero sanctz Dei genitricis semperque vir-
ginis Marie scholz Grece f, qua appellatur Cosme-
din, dudum brevem in zdificiis existentem sub rui-
nis positam restauravit : nam maximum monumen-
wm de Tiburtino tufo super eam dependens, per
auni circulum plurimam multitudinem populi con-
gregans, multorumque lignorum struem incendens
demolitus est, simulque collectionem ruderum mun-
dans, a fundamentis zdificans, predictamque basi-
licam ultro citroque spatiose largans, tresque absi-
das in eaconstituens, pr:cipuus antistes, veram
Cosmedin amplissimarh ἃ novo reparavit. Pariterque
et titulum beati Laurentii martyris quam Lucinz di-
cunt, seu ecclesiam beati Martini sitam juxta titulum
sancti Silvestri, simulque et basilicam beati Agapiti
martyris foris muros juxta sanctum Laurentium po-
sitam reparavit, 5|qu:e prefate ecclesi ἃ priscis

ἃ Cod. Luc., quod a Palatinis.

b Cod. Luc., Vaganda.

* Cod. Luc., «t in territorio beati Marci.

d Cod. Luc., in catholica.

* Cod. Luc., auro purissimo.

f [n cod. Luc., schole Greca deest.

δ Desunt. in codice Luceusi quie uncis ineludun-
tur : his vero paucissimis coarctatur narratio : Fecit
autem ipse pontifex a novo ecclesiam sancti Adriani
el Laurentii, que diruta erat in crypta cemnacula se-

principis in omnibus destructam aique dirutam
exemplo olitano exsculpens diversis coloribus a novo
fecit. Porticum vero quz: ducit ad beatum Paulum
apostolum a porta una cum ecclesia sancti Eupli
usque ad predictam basilicam sancti Pauli ἃ nove
restauravit. Imo et porticum qux: ducit ad samctum
Laurentium foris murum ἃ porta usque in eamdem
basilicam a novo construxit. Hic idem almiflcus pa-
ter eamdem basilicam sancti Laurentii martyris,
ubi sanctum corpus ejus requiescit, annexam basiliez
majori, quam dudum idenr presul construxerat, eli
citroque ἃ novo restauravit.

πιο et ecclesiam sancti Stephani juxta eas sitam,
uhi corpus sancti Leonis episcopi et martyris quie-
scit, similiter undique renovavit, una cum caemeterie
beat» Cyriacs seu ascensum ejus. Verum etiam οἱ
basilicam Jerusalem, qus in Sessoriano sita est, οἱ
olitanas ejus quze marcuerant trabes, mirifice ipess
mutans in omni restauravit parte.

Pariter et templum apostolorum quod appellater
Eudoxiz ad Vincula, totam ejus a novo restauravit
ecclesiam. Imo et basilicam sanct: Rufinse et Seeun-
dz, qua ponitur in episcopio Silvae Candidz, qez
olitana vetustate marcuerat, una cum baptisierió
summo studio renovavit, videlicet et basilicam besti
Petri apostoli sitam via Appia in Silice ultra sanctum
Thomam apostolum non procul ἃ tricesimo, desola
tione ruinisque preventam anovo una cum baptiste
rio restaurans mole magnitudiris decoravit.

Pariter et basilicam sanctorum Cosm:e et Damiani
sitam in Tribus Fatis, quia nimia vetustate simililer
trabes ejus marcescentes defecerant, a novo totam
restauravit. Et ecclesiam beati Joannis Baptistz εἰ
tam juxta portam Latinam ruinis przeventam in om

cularia , et. donaria ibi obtulit multa et vela diversa.
Hic idem eximius altare beati Pauli aposteli una
cum ejusdem con[essiomis foribus ex auro mundo in
sacris designat, historiis mirifice ornavit pens. lib. cxxx.
Fecit in ipsa ecclesia patenam ex auro puro cum ca-
lice sm pens. simul lib. xx. Restauravit. omnes titulos
et universa cameteria, et dona cbtulit, quae dinumerari
non possunt. Fecit autem basilicam monasterii beati
Anastasii, etc.

1197

VITA.

1198

nibus a novo renovavit. Verum etiam et ecclesiam A sancti Saturnim in przdieta via Salaria positam una

apostolorum foris portam Appiam milliario tertio
in loco qui appellatur Catacumbas, ubi corpus beati
Sebastiani martyris cum aliis quiescit, in ruinis
prseventam a novo restauravit. Imo et titulum Pu-
dentis, id est ecclesiam sanctzxe Potentianz in rui-
nis positam noviter reparavit ; sedet basilicam sancti
Theodori sitam intra velum juxta domum cultam
Sulpitianam , nec non et basilicam sancti Petri po-
sitam in Massa Merulana, per olitana dirutas tem-
pora a solo renovavit. Hujus denique temporibus
defunctus 3Mastalus primicerius reliquit pro anima
888 in potestate pr:edicti pontificis pauperibus Christi
de sua propria hzreditate erogari : quare uno con-
sensu heredes predicti Mastali dederunt atque ve-

cum cocmeterio sanctorum Chrysanthi et Dari:e re-
novavit , atque ceemeterium sanct Hilari: innova-
vit. Imo et ceemeterium Jordanorum , videlicet san-
ctorum Alexandri, οἱ Vitalis, et Martialis martyrum,
seu sanctarum septem virginum ἃ novo restauravit.
Pariter in eadem via Salaria cemeterium sancti
Silvestri confessoris atque pontificis , aliorumque
sanctorum multorum , in ruinjs positum renovavit,
nec non et ecclesiam sancti Felicis positam foris
portam Portuensem a novo restauravit. Simulque
et basilicam sanctorum Abdoen et Sennen, atque
beatx: Candidz, una cum caeteris sanctorum coemete-
riis in idipsum pariter renovavit. ldem egregius
praesul przfatus basilicam scilicet beati Adriani mar-

nundaverunt eidem magno przsuli cum fundis atque B tyris, et sanctorum Cosm:» et Damiani, a novo re-

casalibus ecclesizx sancti Leucii portionem eis com-
petentem positam via Flaminia milliariis ab urbe
Roma plus minus quinque, et in auro solidos man-
eusos numero ducentos. Quorum et provinciam jam
fati Mastali hzredes Christo dederunt. Portiio vero
Gregorii secundicerii quam in suprascriptis casalibus
sancti Leucii habere dignoscebatur, pro secundicerii
honore eidem almo przsuli ab eodem Gregorio con-
eessa est, et dum ipsa sancti Leucii ecclesia in ruinis
eximiis atque vepribus circumvallata perisset, a novo
eam restaurans mire magnitudinis domocultam ibi-
dem beato Petro nutritori suo :edificavit, et in per-
petuum coacessit, et ea in fines ampliavit tam ex
bzereditate Paschalis quamque ex commutatione
haeredibus quondam Lucie seu Joannis primicerii
wel diversorum locorum facta. Hie fecit in basilica
beatz Petronilla: ad beatum Petrum apostolum areus
argenteos sex pensantes libras quinquaginta. Titu-
lum vero sanct:e Praxedis ex parte ruentem in in-
tegrum renovavit. Imo et basilicam sanctae Eugenia
tam intus quamque foris a novo restauravit.

Simili modo et basilicam sancti Gordiani atque
Epimachi, seu ccemeterium ejusdem eeclesie Sim-
plicii atque sancti -Emiliani, atque Quarti et Quint
martyrum , et beate Sopbiz, una cum coemeterio
sancti Tertulliani feris portam Latinam ἃ novo re-
novavit, nec non et ecclesiam beati Tiburtii et Vale-
riani, atque Maximi , seu basilicam sancti Zenonis,

Stauravit , diaconias constituit, in quibus et multa
bona fecit per suam sempiternam memoriam, conce-
dens eis agros, vineas, oliveta , servos , ancillas, et
peculia diversa atque res mobiles, ut de reditu eo-
rum crebris exactionibus diaconis proficientes pau-
peres Christi reficerentur.

In prefata vero diaconia sancti Adriani obtulit in
argenteo canistra duodecim, amam unam , seyphum
unum, patenam unam, calicem unum, amulam of-
fertoriam unam, pensantes libras sexaginta et
septem. [tem per nimis solertem curam atque in-
dustriam αι ductus Sabbatin: a novo formatze a
fundamento zdificans , fautori suo beato Petro apo-
stolo fluentem aquam perduxit, tam in fontem basi-
lieze qui per vehicula implebatur quam in atriam
ejusdem basilicze et simul in balneum utilitatem pe-
regrinorum ibidem servientium procurans. lmo et
besilicam sancti Seeundini positam in urbe Prene-
stina, ubi corpus ejus quiescit, in ruinis positam a
novo restauravit.

Pariter etiam et in basilica beati primi martyris
Stephani síta in Collio monte, qus per olitana tem-
pora marcuerant, maximas in ea trabes vasta mole,
quin etiam porticus miriflee intrinsecus et extrinse-
cus a novo renovavit. Porro et in basilica beatz» Eu-
genie quam jam dudum ejus renovaverat almitas,
solertem in ea gerens curam, monasterium puella-
rum noviter ibidem a fundamentis zdificans consti-

una cum cometerio sanctorum Urbani pontificis , p tit, ut jugiter illic Deo eanerent laudes, videlicet

Felicissimi et Agapiti, atque Januarii et Cyrini
martyrum foris portam Appiam uno cohzrentes loco,
qua ex priscis marcuerant temporibus a novorestau-
ravit. Itemque titulum sancte Dei genitricis sem-
perque virginis Marie, qu: vocatur Callisti trans
Tiberim, a novo in integrum ex omni restauravit
parte; simili modo et titulum sancti Marcelli Via
Lata situm a novo restauravit. Et basilicam coeme-
terii sanctorum martyrum Hermetis , Proti et Hya-
cinthi atque basilicam mirc magnitudinis innovavit.
Cemeterium vero sanctze Felicitatis via Salaria una
cum ecclesiis sancti Silvani martyris et sancti Boni-
facii confessoris atque pontificis uno cohzrentes solo
mira restauravit magnitudinis. Sed et basilicam

hora prima, tertia, nona, vespera, matutina. In qua
et plura obtulit dona, idest agros, vineas, domos,
servos et ancillas, diversisque peculiis, et ceteris
mobilibus rebus dotavit. Sed in titulo Pamachii,
sanctorum Joannis et Pauji, qux» per elapsos mar
cuerant annos, omnia sarta tecta ejusdem tituli rene-
vavit.

Hic vero egregius sacerdos ob nimium amorem
confessionem beati Petri totam intus ex aure puris-
Simo in laminis diversisque historiis compte ornevit,
pondera trecentarum librarim ponens, et in postem
superius ejusdem sacrae confessionis auri mundis
simi libras tredecim, pari medo et in ipsius apéstoll
confessionis liminari inferiori libras viginti quisque.

1199

ADRIANI PAPJE T

1990

Aspectum vero altaris super eamdem confessionem A decim. In ecclesta vero Salvatoris, quze vocatur Con-

atque dextra levaque parte juxta gradus Jam dicte
confessionis, addens in ea argenti libras centum tri-
ginta sex curiose [cariosum] renovavit, ejusque hi-
storias ex auro purissimo libris decem et octo niti-
dissime deauravit. Simulque ét cantharas in eadem
Dei ecclesia apostoli numero decem renovavit, ad-
dens in eis argenti libras centum ; ante januas vero
argenteas, fecit canistros argenteos duodecim pen-
santes libras, triginta sex. Simili mudo et in turre ca-
nistros argenteos duodecim pensantes inibi libras,
quadraginta quinque. In eadem quippe beati Petri
ecclesia per diversas coronas fecit delphinos ex ar-
gento librarum centum. Et in ecclesia beati Pauli
apostoli instar eorum quos posuerot in ecclesia san-
cti Petri delphinos posuit argenteos librarum centum
octoginta ; pariter et in ecclesia Salvatoris, quz
appellatur Constantiniana, fecit delphinos argenteos
librarum triginta. Fecit et in ecclesia beati Petri per

diversa oratoria canistra argentea numero duodecim

pensantia simul libras quadraginta. Et rugas in pres-
byterio a parte virorum et mulierum ex argento pu-
rissimo pensantes libras centum triginta, nec non et
alias rugas in caput presbyterii ante confessionem ex
argenteo pensantes simul centum et quatuor. Et in
ecclesia sancte Dei genitricis Mariz trans Tiberim
fecit canistra argentea quinque pensantia simul libras
quindecim. Enimvero in basilica sancte Dei Geni-
tricis, qua est ad Presepe, in altari ipsius praesepii
fecit laminas ex auro purissimo historiis depictis
pensantes simul libras quindecim. Ecclesiam vero
beate Ágnetis martyris, seu basilicam beate Eme-
rentianz, pariter etiam et ecclesiam beati Nicomedis
sitam foris portam Numentanam, simul et ccemete-
rium beati Hippolyti martyris juxta sanctum Lau-
rentium, qua a priscis marcuerant temporibus , a
novo renovavit. Pari modo et ecclesiam beati Chri-
sti martyris Stephani sitam juxta prxedictum coeme-
terium sancti Hyppolyti similiter restauravit. Fecit
wero et in confessione beati Pauli apostoli ex auro
purissimo imaginem in modum evangeliorum, intus
super ejusdem sacratissimum corpus pensantem li-
bras viginti. Idem vero omnium bonorum przcipuus
presul a novo dedicavit atque constituit monasterium
sanctorum Adriani atque Laurenüi, quod in ruinis
* marcescebat a priscis temporibus, et tanquam crypta
a saeularibus inhabitabatur. Ipse vero egregius an-
tistes a novo id restauravit in predictorum sancto-
rum, videlicet Adriani et Laurentii nomine, in quo et
multa donavit tam in auro quamque et in argento,
seu in agris, atque in familüs diversisque peculiis,
simulque et ex mobilibus. Et constituit in basilica
Sancte Dei Genitricis semperque virginis Mariz ad
Presepe et in ezteris monasteriis ibidem constitutis,
Deo die noctuque canentes selitas dicere laudes. Fe-
cit ibidem praefatus antistes in confessione beati Lau-
rentii martyris foris murum imaginem ex auro
purissimo in modum evangeliorum ejusdem beati Lau-
venti effigies continentem, qus pensat libras quin-

stantiniana, fecit ante vestibulum altaris aureas tres
gabatas pensantes libras decem. Sed et in basilica
beate Dei Genitricis ad Przsepe fecit delphinos ar-
genteos per diversas coronas pensantes libras vigiati
quatuor. Praestantissimus idem eximius antistes feeit
in ecclesia beati Petri apostoli ad corpus imaginem,
qux» dudum ex argento inerat Salvatoris, sanctze Dei
genitricis, sanctorum apostolorum Petri ac Pauli,
atque Andreze de auro purissimo mirze magnitudinis
pensantem libras ducentas:

Hic elegantissimus presul atque fortissipsus recta
fidei prz dicator direxit missos suos , videlicet pres
byterum Petrum sancte Romanz ecclesiz, et Pe-
trum religiooum abbatem venerabilem monasterii

B sancti Sabe, qu: appellatur Cella Nova , ad impera-

torem Constantinum et matrem ejus Irenem , adhbor-
tans eos atque fideliter praedicans per suas aposte-
licas litteras pro sacris imaginibus erectionem,
qualiter per testimonia Scripturarum , seu traditie-
nem probabilium Patrum a priscis temporibus usqu
hactenus orthodoxe venerantur in sancta catholica et
apostolica Romana Ecclesia, quod praefati imperatores
eamdem venerantes atque amplectentes apostolicam
epistolam, concilium in Nicea congregari feceruni
trecentorum quinquaginta episcoporum , qui secus-
dum doctrinam predicationis apostolice epistole
nimirum crediderunt. Hi promulgantes censaeruasi
et per synodum universalem definierunt unanimi as-
sertione pro honorandis imeginibus erectionem.
Quam synodum jam dicti missi in Graeco sermone
secum detulere una cum imperialibus sacris manibus
propriis subscriptam , eamque praedictus egregius
antistes in Latinam linguam translatari jussit, et ia
sacra bibliotheca pariter recondi , dignama ibi orthe-
doxz fidei memoriam zeternam faciens. Hic idem
eximius papa altare beati Pauli apostoli mna cum
ejusdem confessionis foribus auro mundo sacris de-
corans historiis mirifice ornavit pensantes libras
centum triginta, sed et sarta tecta tituli sanctorum
Quatuor Coronatorum , que in ruinis existebest,
trabes ibidem plures imponens, omnia a novo restse-
ravit. Item fecit patenam et calicem in basilica
beati Petri apostoli pro quotidianis ministeriis εἰ
auro purissimo, pensantes simul libras viginti qua-
tuor. [tem beatissimus vir fecit in ecclesia sancte
Dei Genitricis Marix ad Przsepe patenam et calicem
sanctum ex auro obrizo pensantes libras vigili.
Item in titulo Eudoxio, videlicet beati Petri apostoli
ad Vincula, fecit canistra duodecim pensantia libras
sex et triginta , et delphinos per diversas cereas
triginta quinque pensantes libras octo, pariterque et
ecclesiam beate Sabine sitam in territorio Ferea-
tinello a novo reparavit. Hic ipse almificus presul
fecit in basilica beati Petri spostoli patenam ex aure
obrizo cum calice sancto , pensantes sime] libras
viginti.
Similiter et in ecclesia beati Laurentii martyris
foris murum fecit ex auro purissimo patenam cum

1201 ,

VITA.

calice sancto pensantes simul libras quindecim. Item Α ad arcum qui vocatur Tres faccicelas 4 eam de-

diaconiam sanctorum Sergii et Bacchi ejusdem dia-
conis dispensator propter metum templi, quod situm
super eas videbatur, evertens super eamdem eccle-
siam a fundamentis ipsam basilicam exterminavit ,
quam restaurare minime valens misericordia motus
ab eorum martyrum amore hic prasagus antistes a
fundamentis in ampliorem restauravit decore nimi-
rum statum.] Basilica vero monasterii beati Anastasii
Christi martyris una cum baptisterio *, et hegume-
narchio, cxterisque zdificiis per incuriam mona-
chorum nocturno ailentio exustam a fundamentis
usque ad summum tectum cum audivit misericor-
dissimus praesul, valde diluculo velociter currens
reperit eam adhuc ardentem, et solummodo arcam
ejusdem martyris erutam in media corte jacentem ;
cetera vero sanctuaria, seu ministeria tam in eccle-
sia quam in vestiario ab ipso igne conflagrata sunt.
Qui nimio moerore cum suis ministerialibus certa-
tim exstinguens ignem, confestim viribus totis a
flammiferis ruinis erutam a novo in meliorem statum
predictam ecclesiam, cum vestiario et hegumenar-
Chio, cxteraque aedificia renovavit atque restauravit.
Et amplius in ea sanctuaria atque ministeria, et or-
namenta majora quam quz ibidem combusta sunt ,
-contulit. Ipse vero Deo, ut dicitur, protectus pr:sul
conspiciens muros hujus civitatis Romanz per olitana
tempora in ruinis positos, et per loca plures turres
usque ad terram eversas, per suum solertissimum
studium totas civitates tam Tuscie quamque Cam-
pani» congregans una cum populo Romano, ejusque
suburbanis, nec non et toto ecclesiastico patrimonio
omnibus przdicans et dividens ex sumptibus dapi-
busque apostolicis, totam urbem in circuitu restau-
rans universa renovavit atque decoravit. Przsertim
et in altari majori ecclesix beati Petri apostoli fecit
ex auro purissimo diversas historias pensantes libras
quingentas nonaginta septem b, et intus in confessio-
ne imaginem in modum evangeliorum ex auro obrizo
pensantes libras viginti simul , et cancellos ante
eamdem confessionem ex auro purissimo pensantes
libras quinquaginta sex ; qui fecit simul in altari
intus in sacra ultro citroque confessione imaginem
in modum evangeliorum, nec non et in postibus in-
ferioribus et superioribus atque cancellis, simul etiam
et circa corpus ex auro obrizo libras mille trecentas
viginti octo *. In vigesimo enim przfati eximii pon-
tficis anno, mense Decembri, decima quinta in-
dictione fluvius Tiberis a suo egressus alveo intu-
mescens sese per campestria dedit, quae eliam pr:ze
nimia inundatione portam qu: dicitur Flaminia in-
gressus, ipsam a fundamentis evellens portam usque

* Cod. Luc., vestiario.

b Cod. Luc., libras cxcu

€ Cod. Luc., simul tum in altare quam intus in sa-
€ra ultro citroque con[essione, seu imagine in modum
evangeliorum in. inferioribus , atque cancello simul

et circa corpus ex auro obrizo wccccxxviin, etc.
d Cod. Luc., tres catcicla.
* Cod. Luc., regammas per porticum.

duxit ; interea et muros in aliquibus transcendit locis.
atque ultra basilicam sancti Marci evertens porti-
cum * qux. vocatur Palatina, et per plateas se ex-
tendens usque ad pontem Antonini, ipsumque ever-
tens murum , egressus in suo se iterum univit alveo,
ita ut via Lata amplius quam duas staturas ejusdem
fluminis aqua excrevisset, atque ad portam beati
Petri usque ad pontem Milvium f aquz descende-
rant, juxta remissam vim ipsius fluminis reddidit.
Domos itaque evertit, agros desertavit , evellens et
eradicans arbusta et segetes. Nam nec serere pars
maxima Romanorum valuit ipso tempore, et per hoc
imminebat tribulatio magna. Quo audito ipse pr:-
cipuus presul hoc, quoniam per triduum ipsum
flumen quasi per alveum per civitatem currebat, se
nimis in lamentationibus dedit, et humi in orationem
prostratus persistens, misertus Dominus ejus oratio-
nibus post triduum cessavit. Sed per plures dies aqua
Romam detinuit invasam ; qui ipse praecipuus antistes
divina permotus inspiratione per naviculas 5 moran-
tibus via Lata cibo advenit h^, ut non fame necaren-
tur, eo quod minime suis domiciliis exire nequi-
bant i prz nimia altitudine aquarum. Postmodum
vero arefacta aqua omnes ex ipsa regione via Lata
in domo consolatus est. ldem vero sacratissimus
presul portas xreas majores mire magnitudinis de-
coratas studiose 3 civitate Perusina deducens in La-
silicam beati Petri apostoli ad Turrem compte
erexit i. Sed οἱ in titulo beati Marci nutritori suo
fecit patenam et calicem sanctum de auro purissimo,
pensantes libras undecim. ἴπ|ὸῸ et calices argentcos
quatuor pensantes libras duodecim.

Praeterea in basilica beatorum Cosmx et Damiani
similiter patenam et calicem ex auro obrizo pensan-
tes libras pariter undecim obtulit. Verum etiam et
in diaconia sancti Adriani patenam et calicem k ex
auro mundo contulit pensantes simul libras undce-
cim. Fecit autem et in diaconia sancti Adriani mar-
tyris arcus de argento duos pensantes libras viginti.

Et in basilica sanct: Mariinzx arcus de argento
tres pensantes libras triginta. Imo et in ecclesia
semper virginis Marix, quz ad Martyres vocatur,
renovavit cyburium [ciborlum]de argento, quod ex

D vetustate consumptum erat , et addidit in eo argenti

libras sexaginta, et in pristinum eum erexit noviter
locum. Sed et arcum in eadem venerabili ecclesia
fecit de argento pensantem libras duodecim. Hic
beatissimus pontifex omnia utiliter noviterque fecit
tam in eleemosynis pauperum quamque in orna-
mentis sanctarum ecclesiarum proficiens. Verum
eliam cursum consummans atque fidem orthodoxam

f Cod. Luc., olvium.

€ Cod. Luc., per sandala.

b Cod. Luc., alebat.

i Cod. Luc., quibant.

| Cod. Luc., conterexu
. k Cod. Luc., sancti Ádriani instar patene calicem
ὅτ, cic.

1905

ADRIANI PAP;E I

solertissinie servans , Dei vocatione vitam finiens ad ἃ locas numero centum octoginta -quinque, et sepultus

eternam migravit requiem. Qui fecit ordinationes

duas per mensem Martium, presbyteros viginti

quatuor, diacones septem , episcopos per diversa
a Cod. Luc., sezto.

est in basilica beati Petri apostoli septimo * Kalendas
Januarias, indictione quarta. ^ Fuit amtem tempo-
ribus Caroli magni regis.

b Hic codex Luc. desinit.

ADRIANI PAP/E I EPISTOLAE.

EPISTOLA PRIMA.
AD PIPPINCM REGEM.

Jtem exemplar epistolz: Constantini papze neophyti
ad domnum Pippinum regem directe, in qua con-
tinetur quod a populo Romano per violentiam
electus et in sede apostolica intromissus fuit, pos-

tulans ut in gratia domni regis Pippini permanere B
ι

possit, sicut antecessores sui fuerunt. Et inde de
pistola Theodori patriarch:ze Jerosolymitani, et de
alii epistolis Alexandrini et Antiocheni patriar-
€harum. Et in embolo de Georgio, Marino et
Petro.
Doimnno excellentissimo , etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, Patrologie tomo XCVIII ,

«ol. 255.
EPISTOLA Il.

AD PIPPINUM REGEM.

Exempiar epistoke eiusdem Constantini papx neo-
phyti ad domnum Pippinum regem directz, in qua
continentur gratiarum acliones, et de obitu domni
Pauli papae, et postulat ut in gratia domni Pippini
regis permanere possit, sicuti antecessores sui
uerunt.

Leone archiepiscopo, qui jam ad prefatum éomi-

nura regem properavit.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 286.

EPISTOLA VIL
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar epistole ejusdem papzx ad domaum
Carolum regem direct: per Gausfridum abbatem,
in ἐν continetur de victoria ipsius praedfeti regis,
et de episcopis Pisano et Lucano, ut ad proprim
sedes atque ecclesias pro sua pietate remeare coa-
cederet.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide ine

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 980.

EPISTOLA Vill.
AD CAROLUM REGEM.
ltem exemplar epistol» ejusdem papa ad domaem
Carolum regem directz,, in qua continetur de &de
vel constantia ipsius apostolici erga predictum
regem. “
Domno excellentissimo, etc. Reliqua eide intet

Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide inter « Opera B. Caroli Magni, tomo «t supra, col. S40. -

Opera B. Caroli Magni, tomo κί supra, col. 955.

EPISTOLA III.
AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar ἀρ 5.012: ejusdem pape ad domnum
Carolum regem directe, in qua continetur de fide
et constantia ipsius, et Anastasio misso ipsius apo-
stolici, qui in Francia demoratus fuerat.
Domno excellentissimo, etc. fieliqua vide inter

Opera D. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 311.
EPISTOLA IV.
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar cpistol:e. ejusdem papz:e ad domnvm
Carolum regem direct», in qua continentur gra-
tiarum actiones pro exaltatione sanct: Dei Eccle-
sie, el de missis domini regis, qui autumni tempore
Romam venire debuerunt.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 291.

EPISTOLA V.
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar epistole ejusdem pap: ad domnum
Carolum regem directz, in qua continentur uber-
rimx benedictiones pro exaltatione sancte Del
Ecclesiz, et de epistola Joannis patriarehe Gra-
densis.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo wu supra, cal. 988.

EPISTOLA VI.
AD CAROLUM REGEM.

[iem exemplar epistole ejusdem papse ad domnum
Carolum regem directi» per Ándream et Anasta-
sium, pro jus'itia sancte Dei Ecclesie, et de

EPISTOLA IX.
AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar epistole ejusdem pape ad domnum
Carolum regem directze, in qua continetur de Mae-
ricio episcopo, quod Histrienses ei eruissest.
Domno excellentissimo, etc. Reliqua wide inn

Opera B. Caroli Magni tomo wt svpra, col. 390.

EPISTOLA X.
AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar epistole ejusdem pap» ad domnum
Lamb. add. Carolum] regem directze, in qua cee-
tinetur de transitu Constantini imperatoms ei dé
Reginaldo duce Clusine, prefatus papa postulaa
ut ipsum [ducatum] actum domnus rex ei babere
nen permitteret, eo quod multa mala ig Castelle
Felicitatis indesincnter agere non desistebat....

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide intet
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 295.

EPISTOLA JI.
AD CAROLUM REGEM.
Item exemplar epistole ejusdem papse ad doemem
Carolum regem directe, in qua continetur de e

merado, vel trabibus, seu lignamine, guod noces
erat ad ipsam ecclesiam sancti Petri faciendam &

de corpore sancto, quod Fulgatus (Fulradss|

petiit.

Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide intet
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 294.

EPISTOLA XII.
AD CAROLUM REGEM.
Kem exemplar epistole ejusdem pap ad domum

1905 EPISTOLAE. 1906

Carolum regem direct: pro exaltatione sanct ἃ Opera B. Caroli Magni tomo ul supra, col. 354.
Ecclesi» et de orationibus ipsius apostolici. EPISTOLA XX.
Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide tnter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 515.
EPISTOLA XIII.
AD CAROLUM REGEM.

]tem exemplar epistolz: ejusdem pape ad domnum
Carolum regem directe, in qua continetur quod
Neapolitani cum Graeis civitatem Terracinensem
invasissent.

Dommo excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

᾿ Opera B. Caroli Magni, to:no ut supra, col. 321.
EPISTOLA XIV.

AD CAROLUM REGEM.

[tem exemplar epistole ejusdem papx ad domnum
Carolum regem directe, in qua continetur de ve-
nundatione maneipiorum genti pagan: Saraceno- B
rum fact, οἱ przedictus papa. excusaus Romanos
nunquam tale scelus perpetrasse, sed a Langobar-
dis et Gracis eos traditos esse dicit.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Maqni, tomo ut supra, col. 517.
EPISTOLA XV.
AD CAROLUM REGEM.

. ltem exemplar epistole. ejusdem pape ad domnum
Carolum regem direct, in qua continetur de tra-
bibus majoribus ad ecclesias restaurandas, quas

AD CAROLUM REGEM.

Indicat quomodo contentionem monachorum ad sé
missorum composuerit. Et quod Potho abbas

, cum decem monachis ad Carolum regem proficisci
voluerit, ut ibidem quoque de objecüs criminibus
se purgaret.

Domuo excellentissimo, etc. lieliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 560.

EPISTOLA XXI.
AD CAROLUM REGEM.

Paulus presbyter, Venerahdus presbyter, Foroalus,
Adalbertus , Gaudiosus, Benedictus diaconus, Jo-
sue diaconus, Hermenfíridus, Raginbertus, Autsca-
rius [Lamb., Autcarius], Gregorius, Agemodus,
David, Gaidualdus, Ariolfus, Stephanus, Garibal-
dus, Gregorius, Savinus, Aldosinto, Rothbertus,
Rathis, Haribertus, Leo, Martinianus, Allo, Majo,
Beaptulfus [Lamb., Scaptulfus|, Cunualdus , Le-
minosus, Magnus, Ursus, Authaldus, Aldefusus,
Petrus Ansualdus, Allo, Petrus, Gratiosus Faroal-
dus, Ursus, Adualdus.

Destinavit nobis, etc. Reliqua vide inter Opera
Caroli B. Magni, tomo ut supra, col. 508.
EPISTOLA XXII.
AD CAROLUM REGEM.
ltem exemplar epistole ejusdem pape ad domnum

domnus rex ei dare praeceperat : et ipsos actores
negligentes nihil exinde, sicut eis a dicto rege
injunctum fuerat, fecisse dicit, et de stanno ad
ipsam ecclesiam sancti Petri recooperiendam.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomó ut supra, col. 594.

Carolum regem directe, in qua continetur de mo-
nasterio sancti Hilarii confessoris in Calligata.
Orat ne ipsum seu hospitales, qui per Alpes collium
siti sunt in susceptione peregrinorum, ut a nulla
magna parvaque persona invadi sineret; ut Gun-
dibrando duci Florentino mandet, ut qux eidem

monasterio abstulit reddat.
Demno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter
Opera D. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 569.

EPISTOLA XVI. e
AD CAROLUM REGEM.
Item exemplar epistole ejusdem pape ad domnum

Carolum regem direct:e, in qua continetur de mo-
$ivo [musivo] atque marmore palatii Ravennat:e
[Ravennatis] civitatis. Preedictus papa domni re-
is ditioni, vel quidquid exinde facere voluisset,
ibenti animo se tribuere dicit.

Domno excellentissimo , etc. leliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 311.

EPISTOLA XVII.
AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar epistole ejusdem pape ad domnum
Carolum regem direct», in quà continetur de ter-
ritorio Savinense, qualiter Itherius et Maginarius
missi domni regis ipsum territorium in integro
partibus sancti Petri reddere voluerunt, sed pro-
pter iuiquos homines minime potuerunt.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 551.
EPISTOLA XVIII.

AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar epistole ejusdem pap: ad domnum
Carolum regem directe, in qua continentur gra-
tiarum actiones pro exaltatione sanctz? Dei Eccle-

EPISTOLA XXIII.
AD CAR OLUM REGEM.

Item exemplar epistola ejusdem pape ad domnum

Carolum regem directze, in qua continetur de fide
vel dilectione quam erga tum apostolorum
principem Petrum habere pollicitus est, ut incon-
cussa et indissolubilis permaneat, et nulla callida
versutia ab apostolico amore ejus animus disjungi
possit.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 556.

EPISTOLA XXIV.
AD CAROLUM REGEM.

D Item exemplar epistolze ejusdem papse ad domnum

Carolum regem directe, in qua continetur de sa-
cratione Petri episcopi, seu οἱ de territorio Savi-
nensi.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supia, col. 548.

EPISTOLA XXV.
AD CAROLUM REGEM.

sis, et de territorio Savinense, quemadmodum De episcopis vel presbyteris, ut non militarem indue-

rzdictus rex sancto Petro pollicitus fuerat, quod
In integro contradere juberet.

Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo μὲ supra, col. 528.

EPISTOLA XIX.
AD CAROLUM REGEM.

rent armaturam, sed spiritalem, id est jejuniis et
orationibus vacarent, seu de venalitate, vel capti-
vatione hominum, vel aliis illicitis causis, 40:
a pravis hominibus perpetrata erant, seu de vi-
sione Joannis monachi, qu: falsa vel inanis esse
videbatur.

Domno excellentissimo, etc. Feliaua vide inter

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter — Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 565.

-

4307

[tem

EPISTOLA XXVI.
AD CARMOLUM REGEM.

tola ad domnum Carolum regem directa,
in qua continentur gratiarum actiones pro exalta-
tione sancte Dei Ecclesie , et de territorio Savi-
nense, qualiter Machinarius [Maginarius] fidelissi-
mus ejusdem przcelsi regis, ipsum territorium
cum integritate partibus sancti Petri contradere
voluit, sed propter iniquos atque perversos homi-
nes minime potuit.

Domno excellentissimo, etc. Heliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 552.

EPISTOLA XXVII.
AD CAROLUM REGEM.

]tem exemplar epistolz: ejusdem ad domnum Carolum

m directze, in qua continetur de abbate vene-
rabilis ryonasterii sancti Vincentii, qui apud dom-
num regem insons accusatus fuerat, et inde ablatus,
yt eum venusto cultu ac vibrantissimo animo cle-
mentissime susciperet, quia falsa crimina ei obji-
ciebantur.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra , col. 559.

EPISTOLA XXVIII.
AD CAROLUM REGEM.

ftem exemplar epistole ejusdem papx ad domnum

Carolum regem directe, in qua continentur gratia-

rum actiones, sou benedictiones pro cruce quam

ei miserat, et de territorio Populoniensi seu Ro-

sellensi, ut domnus rex suos idoneos missos diri-

geret, qui sub integritate ipsas civitates cum

Buburbana [suburbanis] earum ei contradere de-
uissent.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo uut supra , col. 596.

EPISTOLA XXIX.
AD CAROLUM REGEM.

(tem exemplar epistolz: ejusdem papx ad domnum

Carolum regem directz, iu qua continentur gra-
tiarum actiones seu benedictiones pro exaltatione
sanct:e Dei Ecclesiz, et de sacramentario exposito
a sancto Gregorio immistum, quatenus eum dom-
nus rex poposcerat per Joannem monachum atque
abbatem civitatis Ravennatium miserat.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Qpera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 454.

EPISTOLA XXX,
AD CAROLUM REGEM.

Jtem exemplar epistolz: ejusdem papx ad domnum

Carolum regerà directe, in qua continetur de Con-
stantino et Paulo ducibus ipsius apostolici, qui
apud przefatum regem a perversis hominibus
3ccusati fuerant, postulans, ut unum ex ipeis,
scilicet Paulum, quem ejus obtutibus prsen-
landum miserat, ut henigne eum suscipere digna-
retur.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 418.

EPISTOLA XXXI.
AD CAROLUM REGEM,

]tem exemplar epistole ejusdem pap: ad domnum

Carolum regem directe, in qua continetur de Ve-
neciis [ Lagmb., Veneticis], ut de Ravenna, seu
Pentapoli expellerentur, nec npn et de Garamanno
duce, qui possessiones Ravennatis ecclesie vio-
lenter invasisset vel exspoliasset.

Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo wt supra, col, 386,

ADRIANI PAPE 1

A

C

gratis D

1908

EPISTOLA XXXII.
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar epistole ejusdem papxe ad domnum

Carolum regem directze, in qua continentur gratia-
rum acüones, et de Rosellis, et Populonio, et
de civitatibus Beneventanis, vel de insidiis Gre-
corum.

Domno excellentissimo , etc. Reliqua vide inter B.

Caroli Magni Opera, tomo ut supra, col. 414.

EPISTOLA XXXIII.
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar epistole ejusdem papzx ad domnum

Carolum regem directe, in qua continetur de
missis Offze regis Anglorum, qui simul cum missis
przfati regis Caroli toma [Lamb., Romam] pro-
perarent, et qualiter predictus papa ipsos missos
Anglorum honorabiliter suscepisset, quemadmo-
dum ei predictus rex Carolus per suos legatos
mandaverat, seu et de aliis capitulis.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua wide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 420.

EPISTOLA XXXIV.
AD CAROLUM REGEM.

Item exemplar epistole ejusdem papx ad dommum

Carolum regem directe, in qua continetur de
preda Persarum in finibus Grecorum facta, et de
discordia qu: inter ipsos erat.

Domno excellentissimo, etc. Heliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 555.

EPISTOLA XXXV.
AD CAROLUM REGEM.

ltem exemplar epistola ejusdem papse ad domnum

Carolum regem directe, in qua continetur de
dicecesis vel parochiis episcoporum partibus 1421}
atque Tusci», quas alterutrum invadentes, et de
veste monachica, quam contra sanctos canones
relinquentes, iterum szcularibus vestibus induwe-
bantur, et sibi illicito matrimonio sociabant.

Domno excellentissimo, etc. Reliqwa vide imer

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 424.

EPISTOLA XXXVI.
.AD EGILAM EPISCOPUM.

]tem exemplar epistohe Adriani pap:e ad Egilam

episcopum in partibus Spanix miss:e pro fide or-
thodoxa tenenda, et pro jejunio sexta feria, et
sabbato celebrando.

Adrianus episcopus, etc. Reliqua vide inter Opere

B. Caroli Magni, tomo wt supra, col. 355.

EPISTOLA XXXVII.
AD EGILAM EPISCOPUM.

ltem exemplar epistole Adriani pape ad Egiam epi-
rum eorum.

scopum , seu Joannem pres

sacratione vel constantia in partibus Spaniz prz-
dicandum, et de paschali fesfivitate, et de przde-
stinatione hominis, sive ad bonum sive ad malum,
et de coinquinatione eorum (am in escis
in potu, seu et de diversis erroribus et de eorum
pseudosacerdotibus, qui vivente viro sortiuntur
uxores, et de libertate arbitrii, vel mnmltis aliis
capitulis in partjbus illis contra fidem catholicam
ortis.

Adrianus episcopus, etc. Reliqua vide inter Opera

B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 556.

EPISTOLA XXX VIII. -
AD EPISCOPOS SPANLE.

]tem exemplar epistolze Adriani papse directze ounmi- ἢ

bus episcopis per urjversam Speniam commorag-

b

eorum consentaneis, pro hsxresi vel blasphemia,
quod Filium Dei adoptivum nominant, cum multis
capitulis sanctorum Patrum eos reprehendens. Nec
non et de paschali festivitate, seu et de sanguine
pecudum et suillo, et sanguine suffocato, quem in
errorem przdicantes dicunt, ut qui ea non ederit
rudis et ineruditus est, quos sub anathematis vin
culo obligatos et ab Ecclesia extraneos dicit. Simi-
liter et de przedestinatione Dei, quod si quis ad
bonum przdestinatus esset, contra malum resi-
stere necesse illi non erat ; si vero ad malum notus
[Lemb., natus) bonum illi exercere nihil proderit.
quo capitulo apostolicis adhortationibus eos
castigans, nec non et de hoc, quia communem vi-
tam cum Judzis, et non baptizatis paganis, tam in
escis quam in potu, seu et in diversis erroribus
nibil pollui se inquiunt, nec non et de filiabus
eorum, quas populo gentili tradunt ; vel desacratio-
nibus eorum, seu et de mulieribus, quz vivente
viro sibi maritum sortiuntur, simulque et de liber-
tate arbitrii, vel aliis multis, quz enumerare lon-
gum est, eos castigans cum sanctorum Patrum
traditionibus.
Adrianus papa, etc. Reliqua vide inter Opera B.
Caroli Magni tomo ut supra, col. 514.

EPISTOLA XXXIX.
AD CAROLUM REGEM.

Regem orat, primum ut ejus filium tunc natum in
baptismo suscipiat ; deinde ut Ecclesiam ipse Con-

stantini exemplo exaltare t, tum promissa
largiendo, tum a Longobardis erepta diversis locis
patrimonia restituendo.

Domno excellentissimo, etc. . Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo 1 supra, col. 504.

EPISTOLA XL.
AD CAROLUM REGEM.

Petit ut Leonem archiepiscopum Ravennatem coer-
ceat, qui jura Ecclesiz Romans in Exarcbatu et
Pentapoli sibi arrogabat.

Domno excellentissimo, eic. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 283.

EPISTOLA XLI.
AD CAROLUM REGEM.

Queritur se despectum a Possessore episcopo et Ita-
bigaudo abbate, missis Caroli; orat ut moerorem
suum consoletur, et. ducatum Spoletinum, quem
sancto Petro obtulit, reipsa cito tradi jubeat.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 297.
EPISTOLA XLII.
AD CAROLUM REGEM.

Petit auxilium adversus quatuor duces ltalize, Ks

inter se et cum Grzcis conspirant contra Ec
siam Romanam, et Carolum.

Domno excellentissimo, ete. Reliqua vide inter
Overa B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 3500.

«. EPISTOLA XLIII.
AD CAROLUM REGEM.

Gratulatur sibi de eo quod ex Caroli missis cognorat,
ipsum brevi Romam esse venturum.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide imter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 502.
EPISTOLA XLIV.
AD CAROLUM REGEM.
De Saxonibus ad paganismum reversis, docet quae

EPISTOLJE.
" tibus, maxime tamen Eliphando vel Ascharico cum A

illis indici penitentia debeat, si redire iterum ad
Ecclesiam velint.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua wide imter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 599.

EPISTOLA XLV.
AD CAROLUM REGEM.

Premissis mutux benevolentiz argumentis, respon
det se adniti ne Longobardorum episcopi alter
alterius diceceses invadant ; et de consecrationibus
episcoporum, per Italiam et Tusciam, sedulo ca-
vere ut secundum canones flant. Suadet denique
ut qui ultro citroque ad regem vel ad pontificem
commeant, eine regis et pontificis epistolis non
eant.

Domno excellentissimo, etc. Rehqua wide. imicr

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 497.

EPISTOLA XL VI.
AD CAROLUM REGEM.

Gratulatur Carolo de Saxonibus subactis atque 34
Christi cultum et baptisma perductis ; triduanas-
416 litanias, ut Carolus optat, eo nomine in-

cit.
Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo s supra, col. 587.
EPISTOLA XLVII.
AD CAROLUM REGEM.
Pallii usum concedit Ermemberto archiepiscopo Bi-
turicensi.
Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide iuter
Opera B. Caroli Magni, tomo μὲ supra, col. 592.

EPISTOLA XLVIII.
AD CAROLUM REGEM.

Respondet de Ravennatum episcoporum electionibus,
quod sine regiorum missorum interventu, a clero
et plebe, suscepta pontificis Romani admonitione,
secundum canones fieri solitae sint.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 416.

EPISTOLA XLIX.
AD CAROLUM REGEM.

Indicat missos Caroli Benevento fugere coactos esse,
propterea quod Arichisi ducis relicta, et Beneven
tani, cum Grzcis adversus Carolum et Ecclesiam
Romanam conspirarint.

Domno excellentissimo, etc. Reliqwa vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 402.

EPISTOLA L.
AD CAROLUM REGEM.

Beneventanam conspirationem ab Arichiso duce ini-
tam altius repetit, copiosius exponit, sicut a Gre
gorio Capuano presbytero acceperat.

Domno excellentissimo, etc. Fteliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, tomo wt supra, col. 407.

EPISTOLA LI.
AD CAROLUM REGEM.

Adalgisum in Calabriam venisse confirmat : orat ut
copias contra illum mittat, et ui promiseas in. du-
catu Beneventano Ecclesie civitates per missos
suos tradi jubeat.

Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide imer

Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 598.

1211

EPISTOLA LII.
AD CAROLUM RRGEM.

Refelluntur objectiones contra septimam synodum. -

Domno excellentissimo, eic. lleliqua vide inter

Opera B. Caroli Magni, (omo ut supra, col. 1241.
EPISTOLA LII,

Qua conceditur privilegium monasterio sancii Diony-
sii in Parisiaco, ut proprium ei liceat habere episco-
pum.

Adrianus episcopus servus servorum Dei, Magina-
rio religioso abbati venerabilis monasterii sancti
Christi martyris Dionysii , siti in Parisiaco , ubi ve-
nerabile sancti corpus quiescit, et per cum eidem
venerabili monasterio in perpetuum.

Tum summze apostolice dignitatis apex in hoc di-
vini prospectus nitore dignoscitur pra-fulgere, cum
iu exercendis Dei laudibus sui impensius studebit
laboris exhibere certamen. Ob hoc dehita nos ejusdem
apostolicxe pastoralis compulit sollicitudinis cura,
quieque ad stabilitatem piorum pertinere dignoscitur
locorum, ubertim promulgari, atque olitanam con-
suetudinem eisdem venerabilibus locis apostolice
institulionis censura confirmari. Igitur quia postu-
lastis a nobis, quatenus privilegium, quod przdeces-
soris nostri sancte recordationis domni Stephani
junioris pap:e in przedicto monasterio vestro aposto-
lica ejus sanxit auctoritas, demum confirmaremus :
idcirco vestris annuentes votis, przlati proedecessoris
nostri institutionis decretum prorsus apostolicis in-
fulis sancimus, simulque eadem roboramus aposto-

lica in ::vo serie. Quapropter auctoritate beati Petri C

apostolorum principis ful.i, in jam dieto venerabili
monasterio statuentes promulgamus, ut penitus liceat
ibidem habere episcopum, sicut a priscis temporibus
et usque hactenus fuit, per cujus prsdicationem po-
pulus qui a diversis regionibus devota mente quoti-
die ad sancta ejusdem martyris Christi monasterii
limina convenerit, remedium consequi mereatur ani-
marum. Et quando episcopus pr:zefati sancti loci de
hoc saeculo migraverit, et alius ab abbate et mona-
chis dignus electus fuerit, sine qualibet controversia
pro longitudine itineris , a vicinis episcopis, sicut mos
exstitit, consecretur. (uod si pro qualibet occasione
aut invidia ordinandi se distulerint, tunc licentiam
tribuimus ut ad sedem apostolicam, cum testimonio
abbatis et monachorum, propriis eorum manibus
simul decretum subscriptum ferens, consecrationis
causa adveniat et consecrationem accipiat, quia no-
lumus ut lumen quod ibidem bactenus tanto tempore
per episcoporum przedicationem claruit, nostris tem-
poribus exstinguatur. Et nemo episcoporum parochia-
nis in prafato monasterio, in cellis, ecclesiis, vel
titulis, seu oraculis, sub ditione ipsius constitutis
prdinationes facere, sive pro chrismate conficiendo,
ut quacunque exquisita re, agere, aut distringere,
vel ad se presbyteros convocare przsumat. Sed per
hanc auetoritatem apostolici privilegii nostri, episco-
pus ex ipso venerabili monasterio canonice curam
pastoralem sollicitudinis ministerii sui, in przelatis
[ Hard. prefatis] adjacentibus locis babeat et quz que

APRIANI PAP.E 1
Α emendanda et corrigenda sunt, cum consensu ab-

1212

batis sui canonica institutione et secundum ordinem
cuncta peragat. Si vero quzelibet discordia inter vi-
cinos episcopos, seu episcopum praedicti monasterii,
quod non. optamus, orta fuerit, nullus audeat, abbate
minime annuente, &cpius nominati monasterii epi-
scopum distringere vel in qualibet judicare parte.
Quod si abbas ejusdem monasterii ullo modo volue-
rit inter eos declamari, nostris apostolicis eveniant
obtutibus concordia reformandi. Statuentes aposto-
lica censura sub divini judicii obtestatione, et ana-
thematis interpositionibus, ut nullus unquam nostro-
rum successorum pontificum, aut qualibet diguitatis
proditus potestate, vel alia quacunque magna par-
vaque persona, pr:xsumat contra hoc nostrum apo-

B stolici privilegii prxceptum agere : potius autem

firmum atque stabile nostris temporibus illad de-
cernimus permanendum. Si quis autem quolibet
tempore, quod nullo modo credimus, hujus decretum
privilegii apostolica auctoritate firmatum, in totum
vel in parte temerare tentaverit, suamque przsum-
püonem digna emendatione minus correxerit, scial
se auctoritate domini beati apostolorum principis
Petri anathematis vinculo esscinnodatum, et a regno
Dei alicnum, atque cum diabolo et ejus atrocissiuis
pompis zterni incendii supplicio deputatum et per-
petu: condemnationi summissum. Αἱ vero qui 0.»
servator et custos hujus nostri apostolici privilegi
exstiterit, benedictionis gratiam vitainque :zeternam
a misericordissimo Domino Deo nostro consequi me-
reatur. Scriptum per inanum Christophori notarii εἰ
scriniarii sedis nostrz», in mense Junio, indictione ix.
Bene valete. Datum Kalendis Juliis per manum Anz
stasiii primicerii, regnante Domino Deo et salvatore
Jesu Christo, cum Deo Patre omuipotente, et Spirita
sancto, per infinita secula. Anno, Déo propitio, pon-
tificatus domini nostri in apostolica sacratissima
beati Petri sede xv, indictione ix.
EPISTOLA LIV.
AD TILPINUM ARCHIEPISCOPUM RHEMENSEM.

Confirmat novo privilegio antiqua jura ecclesie Rhe
mensis, et de Lullo episcopo Moguntino investigan
et ad se referri jubet.

Adrianus episcopus servus servorum Dei, reve
rendissiiuo et sanctissimo confratri nostro Tilpine,

D ecclesie Rhemensi archiepiscopo.

Quia ad petitionem spiritalis filii nostri et gloriosi
regis Francorum Caroli, przebente tibi bonum testi-
monium de sanctitate et doctrina Fulrado amabilis
simo abbate, Francie archipresbytero, pallium se-
cundum consuetudiaem tibi transmisisse nos, com
privilegio, ut metropolis ecclesia Rhemensis in sU
Statu maneret, bene memoramus. Tua vero frater
nitas nobis retulit, quia faciente discordia ini8f
Francos, archiepiscopus Rhemensis, nomine Rige-
bertus, a sede contra canones dejectus et expulsus
fuit, sine ullo crimine et sine ullo apostolicze sedis
consensu vel interrogatione, sed solummodo quod
antea non consensit in parte illius qui postea partem
illam de regno in sua polestale accepit, ia qua parte

1215

EPISTOLJE.

19M .

Rhemensis civitas est; et donatus atque magis À sxculo evocationem. Neque aliquis tuas parochias,

usurpatus contra Deum et ejus auctoritatem fuit ille
episcopatus simul cum alio episcopatu et aliis eccle-
siis a secularibus potestatibus, Miloni cuidam sola
tonsura clerico, nihil sapienti de ordine ecclesia-
8lico; οἱ alii episcopatus de ipsa dicecesi Rhemensis
diverso modo essent divisi, et aliqui ex magna parte
sine episcopis consistentes, et ad alios metropolita-
nos episcopi et clerici ordinationes aliquando acci-
pientes erant et refugia indebita habebant, et a suis
episcopis judicari et distringi non sustinebant, et
clerici, et sacerdotes, et monachi, et sanctimoniales,
sine lege ecclesiastica pro voluntate et licentia vive-
bant. Deinde sancte memoris Bonifacius archiepi-
scopus, et legatus sancte Romanz Ecclesiz, et prz-

fatus amabilissimus Fulradus Francie archipresby- B

ter, tempore antecessorum nostrorum Zacharix et
Stephani successoris illius, multum laboraverunt,
ut bonz: memoriz przedecessor noster domnus Zacha-
rias pallium archiepiscopo Rhemensi, Abel nomine,
per deprecationem suprascripti Bonifacii transmitte-
ret. Qui ab illo constitutus fuit, sed ibi permanere
permissus non fuit, sed magis contra Deum ejectus
est, et Rhemensis ecclesia per multa tempora et per
multos annos sine episcopo fuit, et res ecclesizx de
illo episcopatu sunt ablatz et per laicos diviss sunt,
sicut et de aliis episcopatibus, maxime autem de
Rhemensi metropolitana civitate. Et tua fraternitas

aut ecclesias, vel civitates subtrahere, neque dicece-
sim Rhemensem ullo unquam tempore dividere, sed
integra maneat sicut antiquitus fuit, et sacri canones
et prx: decessorum nostrorum firmavit et nostra fir-
mat auctoritas. Et te aut futuris temporibus Rhe-
mensem episcopum et primatem illius dicecesis non
presumat neque valeat unquam aliquis de episcopatu
dejicere sine canonico judicio, et neque ullo judi-
cio sine consensu Romani pontificis, si ad banc san-
ctam sedem Romanam, quz caput esse dignoscitur
orbis terrz, appellaverit in ipso judicio. Sed in sola
subjectione Romani pontificis permanens, dicecesim
et parochiam Rhemensem, adjuvante Domino, οἱ
nostra atque beali Petri fultus in ista sancta sede
auctoritate, secundum sanctos canones et bujus san-
cix sedis przceptiones, tibi subjectas ita certes et
studeas gubernare, ut illam desiderabilem vocem
Domini nostri Jesu Christi valeas cum electis ejus
audire : Euge, serve bone et fidelis : quia in pauca
[uisti fidelis, supra multa (e constituam, intra in
gaudium Domini tui (Matth. xxv). Et quod ad no-
stram notitiam perduxisti, quia ad alios episcopos
de ipsa diccesi Rhemensi quidam accipiebant
ordinationes, et habebant indebita refugia, et boc
per emnia prohibemus; sed sicut sacra docet
auctoritas, et in synodis comprovincialibus convo-
candis et faciendis, et in ordinationibus ac dijudi-

jam ex magna parte res ipsas apud gloriosum filium — cationibus, Rhemensis ecclesia et archiepiscopus
nostrum Carolum, et ante ad Carolomannum glorio- « qui in ea constitutus fuerit talem habeat auctorita-
sissimum fratrem ejus, impetratas habes, et ordi- ^ tem, sicut sacri canones et hujus sanctz ecclesi
nem ex aliqua parte et in episcopis et in aliis se- ' Constitutiones docent. Et nullus per ullum unquam
cundum canonicam et sancte sedis Roman: aucto- — tempus tibi, vel Rhemensi ecclesie, de rebus ad il-

ritatem directum habes. Propterea petisti a nobis
tibi et ecclesie tu:e fieri privilegium ex auctoritate
beati Petri principis apostolorum, et sancte sedis
Romane, ac nostra, ut quod perfectum habes
inapte valeat permanere, et quod adhuc perfectum
non habes, per nostram auctoritatem possis auxi-
liante Deo et beato Petro apostolo ad perfectionem
perducere. Pro quo et nos ardenti animo, et divino
juvamine apostolicaque fulti auctoritate, non solum
velera secundum sacros canones et apostolicze hujus
sancte sedis decreta statuimus, sed et nova tibi pro
uo bono studio concedimus, atque auctoritate beati
Petri principis apostolorum, cui data est a Deo et
salvatore nostro Jesu Christo ligandi solvendique
potestas peccata hominum in caelo et in terra, con-
firmamus atque solidamus. Rhemensem ecclesiam
sicut et antiquitus fuit metropolim" permansuram,
et primam suz dioeceseos sedem esse, et te, qui- in
eadem sede cooperante Deo ordinatus es, primatem
ipsius dicecesis esse, cum omnibus civitatibus que
ab antiquo tempore Rhemensi metropoli ecclesiz
gubjectze fuerunt, atque etiam perpetuis temporibus
tibi et successoribus tuis sit. confirmatum. Et hoc

interdicentes ut uullus audeat, juxta sanctorum ca-

nonum traditionem, ex alio episcopatu ibidem trans-
latarc, aut constituere episcopum post tuam dc hoc

lam debite pertinentibus divisionem vel violentiam,
sicut antea factum fuit, facere praesumat. Nam si,
quod non credimus, si quis ille fuerit qui contra
hanc nostram preceptionem temerario ausu venire
tentaverit, nisi se cito et maxime post commonitio-
nem correxerit, sciat se zterno Dei judicio anathe-
matis vinculo esse innodatum. Si quis vero aposto-
lica servaverit praecepta, et normam rect2 et orthc«
dox:e fidei fuerit assecutus, benedictionis gratiam
consequatur. Hac a nobis definita per hujus nostrae
confirmationis paginam in tua ecclesia perpetuis.
temporibus pro sui confirmatione conservanda esse.
mandamus. Injungimus etiam fraternitati tua, ut
quia de ordinatione episcopi nomine Lulli, sanctse.
Moguntinz ecclesie, ad nos quxdam pervenerunt,
assumptis tecum "Viomago [ Hard. al. Wiomado,
episcopo Treverensi] et Possessore episcopis et missis,
gloriosi ac spiritalis fllii nostri Caroli Francorum
regis, diligenter inquiras omnia de illius ordinatione,
et fidem ac doctrinam illius, atque conversationem,
el mores ac vitam investiges : ut si aptus fuerit e$
dignus ad episcopalem cathedram gubeinandam,
expositam et conscriptam, et manu sua propria sub-
scriptam, catholicam et orthodoxam fidem per missos,
suos cum litteris ac testimonio tuo. seu aliorum epi-
scoporum quos tecum esse mandavimus, ad nos di-

ADRIANI PAPJ.E

4216

rigat, ut pallium ill: secundum consuetudinem trans- A tates sibi subditas, quas beatus Lco et alii prsede-

mittamus, et ordinationem illius firmam judicemus,
et in eadem sancta ecclesia Moguntina archiepisco-
pum constitutum esse faciamus. Bene vale.

* EPISTOLA LY.

AD BERTHERIUM VIENNENSEM EPISCOPUM
TANUM.

De ecclesiarum statu, ac honore tum. episcoporum,
tum Metropolitanorum, pridem in Galliis neglecto.

Adrianus servus servorum Dei, Bertherio Vien-
nensi episcopo salutem.

Dilectus et illustris ac religiosus filius noster Ca-
rolus rex, patricius Romanorum, Romam venit,
et Pascha Domini apud sanctum Petrum nobiscum
egit, ubi inter alia eum monuimus de metropolita-

METROPOLI-

cessores ac successores ipsius post Chalcedomen-
sem synodum singulis metropolitis distinxerunt. Nec
propterea ulla metropolis przjudicium patiatur, si
alicui suffraganeorum, ant nos aut praedecessor
noster, rogantibus piis Francorum ducibus, pallium
largiti sumus. Nec debet Ecclesia ullum damnum
sui ordinis inde sustinere, si per 60 aut 80 et eo
amplius annos, incuria quorumque przsulum et va-
statione barbarorum, dignitatem antiquam et Ro-
manorum antistitum firmitate roboratam perdidit et
amisit, quaudo innumeris pene annis illa, Spiritu
Dei disponente, usa fuerit. Auctoritate igitar beati
Petri principis apostolorum, singulis metropolitis
antiquo more potestatem suam reddidimus, et filium

norum honore, et de civitatibus quie laicis homi- B nostrum gloriosum et inclytum regem Carolum ante

nibus traditz erant, et quia episcopalis dignitas
fere per 80 annos esset conculcata. Cum hzc et
alia similia gloriosus rex audisset, promisit ante
corpus beat| Petri apostoli, quod omnia ad emen-
dationem nostram venirent. Unde placuit nobis ut
omnibus archiepiscopis et episcopis auctoritatem
nostrarum litterarum mitteremus, ut sieut antiquis
privilegiis singulz metropolitanze urbes fundatze sunt,
ita maneant; ut habeat unaqu:eque metropolis civi-

corpus beati Petri inde rogaviinus ut antiquam di-
gnitatem omnis metropolis haberet. Ideo hanc epi-
$tolam auctoritatis nostrx: omnibus misimus, quam
et tu ut haberes voluimus, et ut tu nosceres eccle-
sie tus privilegium, quod a tempore beati pape
Leonis habuit, esse integre reformatum. Datum Ka
lendis Januarii, imperante piissimo Augusto Con-
stantino, annuente Deo coronato piissimo rege Ca-
rolo, anno primo patriciatus ejus.

EPISTOLA LVI.
àD CONSTANTINUM ET IRENEM (ἢ).
ἝἙ ρμηνεία γραυμάτων 'ἹΡωμαϊχῶν ᾿Αδριανοῦ τοῦ ἁγιωτά- 5. Adrianus episcopus servus servorum Dei dominis

τον πάπα τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης.

Δεσπόταις εὐσεδεστάτοις xal γαληνοτάτοις, vomtaie,
τροπαιούχοις, τέχνοις ἠγαπημένοις [ἐν] τῷ Θεῷ καὶ
&upie ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, κωνσταντίνῳ καὶ Εἰρήνῃ
Δὺγούστοις ᾿Αδριανὸς δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ.

*O Θειὸς € ὁ εἰπὼν ἐκ σχότους φῶς λάμψαι, ὁ λυτρω-
φάμενος ἡμᾶς τῆς ἱξουσίας τοῦ σχότονς » διὰ τῆς σαρ-
χώσεως τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς, € ἐν ᾧ
εὐδόχησε πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος χατοιχῆσαι,
καὶ δὲ αὐτοῦ πάντα ἀναχαινίσας, καὶ ἐν αὐτῷ εἰρη-
“ύσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ στουροῦ αὐτοῦ τὰ ἐν
τῷ οὐρανῷ καὶ τὰ ἐν τῇ yü ὄντα, ν» διὰ τὸ πλήθος
τοῦ πλούτον τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ,, ἐπιδλέψας εἰς

4 Fides hujus epistolz rerumque in ea descripta-
rum asseritur ex epistolis tum Zozimi, Bonifacii,
Leonis, Hilarii et Symmachi, Romanorum pontifi-
cum, pro metropolitis provinciarum Viennensis, Áre-
latensis, Ebredunensis, atque Narbonensium duarum
distinguendis, tum etiam ex aliis Gregorii Magni
pape ad Syagrium Eduensem et Desiderium Autis-
siodorensem episcopos, pro pallii concessione. Rur-
sus de neglectu ecclesiarum seu episcoporum vel
metropolitarum contemptu, videndx sunt epistolz
Bonifacii archiepiscopi Moguntini, quibus respondet
papa Zacharias in tom. 1 Concil. Galli. Ceterum
observanda est γᾶ patriciatus Caroli Magni, cui
hanc revera dignitatem atque tunc utilem conces-
serunt, anno 774. Adrianus pontifex et synodus Ro-
mana, ut legere est in Decreto dist. 635, can. 22,
ac in Vita ejusdem Caroli. Qualis autem fuerit hzc
dignitas, Adrianus ipse demonstrat ex illius usu in
cigraphe ac subscriptione epistolarum, simulque
illarum contextu. Quanti vero Carolus fecerit, is
quoque denotat in epistola sua Leoni III novo pape
congratulatoria. Preterea notandum est discrimen

piissimis et serenissimis [In Greco add. victoribus]
imperatoribus ac triumpbatoribus, filiis diligendis ia
Deo et Domino nostro Jesu Christo , Constantino et
lrenz Augustis.

Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere, qui
eripuit nos de potestate tenebrarum | (II Cor. 1v) per
incarnationem Filii sui veri luminis, im quo compla-
cuit omnem plenitudinem deitatis habitare, et per eum
renovare omnia , et in ipso pacificans per sanguinem
crucis ejus sive qua in colis, sive quee in. terris sunl
(Coloss. 1), per multiplices divitiasbonitatis sux , in
faciem Ecclesi* su: respiciens, vestram praescitam

aliquod inter patriciatum Caroli Martelli, Pippini
regis, ejusque filiorum vivente patre, et patriciatum
Caroli Magni post mortem quoque fratris, in eo
quod pontifices Romani, merum nudumque patricif
nomen, et honoris causa tantum, absque ulla juris-
dictione in senatum populumque Romanum, illis
concesserint, in Carolum autem solum, omnimodam
illam jurisdictionem, przdicto duntaxat anno causa
donationis mutux contulerunt. Unde illi nusquam
hoc patriciorum titulo in suis epistolis usi sunt, con-
tra vero Carolus magnus rex, hunc potriciatus ti-
tulum nunquam omisit in quibu dictis et fa-
elis, donec imperatoris dignitatem fuerit adeptus,
imo junxit frequenter hujus notam cum regni teu- ἢ
re. Tandem honor iste patriciatus Carolo Magne
irrefragabiliter ab Adriano papa conservatur, qui-
que plus etiam et amplius bonorifice ab i
honoratur (scilicet pr: aliis), ut loquitur idem Adria-
nus ad eumdem Carolum Magnum. Porro episco-
pus ille Viennensis, cui scribit Adrianus papa, vo-
catur ab Adone etiam Viennensi metropolita in
Chronico Bertericus. PETRUS ΡῈ LA Lawpe. e

(*1 Hic uno et altero verbo monere sufüiciat Graecum a Latino sermoue in epist. seqq. aliquantulum discrepare. Éstr.

4.2

EPISTOL.E.

et predestinatam serenissimam et imperialem cle- À τὸ πρόσωπον τὸς Ἐκχκλησίας αὐτοῦ, τὸν ὑμετέραν

mentiam ad fldei nunc integritatem vocare dignatus
est, ita ut omni falsitatis nubilo procul exploso per
vos victricem faciat veritatem. Quantum relationibus
[Gr. relat. litterarum] vestrae piissime: tranquillitatis
ad nos venientium didicimus, etiam ipso auditu ni-
mis noster exsultans relevatus est animus, et tantum
jucunditatis gaudium in cor nostrum ascendit, ut
lingua humana explicare nullus sufficiat sermo : quia
. Bimirum magis nobis letitia de vestris jussionibus
nunc orta est quam dudum pro schismaticorum hz-
resi moror affecerit. De his quippein ipsis veneran-
dis jussionibus vestris referebatur, quz pridem facta
sunt in vestra regali civitate propter venerabiles
imagines, qualiter qui ante vos regnaverunt, eas
destruxerint et in inhonestate atque injuria posuerint.
Utinam non illis imputetur : melius enim illis fuisset
non mittere manus eorum in Ecclesiam ; et quia om-
nis populus qui est in orientalibus partibus errave-
runt, et pro sua voluntate usi sunt illis, usquequo
Deus erexit vos regnare, qui in veritate quritis glo-
riam ejus, et quz tradita sunta sanctorum apostolorum
et omnium simul sanctorum magisterio tenere. Quas
reserantes, et. venerabiles imagines ad vestrum piis-
simum imperinm laudabiliter exaratas reperientes ,
atque hxreticorum abjicientes vesaniam, seu in di-
vinz examinationis judicio principum , qui manus
miserunt in Ecclesiam, jaculum deputantes, vestram
a Deo promotam in triumpbis imperialem potentiam

insontem esse ab eorum szevitia prorsus credimus. (

Unde omnipotentis Dei clementiam exorantes , re-
ferimus grates sine fine; tenentesque ea qux» vestra
sanxit et coepit serenitas perficere, constantes estote.
Quod si perseverantes permanseritis in ea quam cc-
pistis, orthodoxa fide, et per vos in partibus illis in
pristino statu erect fuerint sacr» ac venerande
imagines, sicut pi: memorizxe dominum Constantinum
imperatorem et beatam Helenam, qui fidem orthodo-
xam promulgaverunt atque sanctam catholicam et
apostolicam spiritualem matrem vestram Romanam
Ecclesiam exaltaverunt, et cum caeteris orthodoxis
imperatoribus, utpote caput omnium ecclesiarum ve-
nerati sunt, ita vestrum a Deo protectum clementis-
simum nomen novum Constantinum et novam Hele-

εὐσέθειαν χαὶ προωρισμέγην γαληνότητα τὸς ἐπιεικείας
εἰς τὴν τιλιιότητα τὸς κίστεως καλέσαι βασιλικῆς
κατηξίωσεν᾽ ἵνα πᾶσαν τὸν φαυλότητα τοῦ ψεύδους ᾿
δι ὑμῶν χαλύψῃ, xal φανερώση τὴν ἀλήθειαν. Μα-
θόντες γὰρ τὰ παρὰ τῆς ὑμετέρας γαληνότοτος καὶ
εὐσειδείας χαταπεμφθέντα ὑμῖν γράμματα, λίαν wo-
φράνθη ἡ χαρδίκ ἡμῶν, καὶ τοσαύτης ἀγαλλιάσεως
καὶ χαρᾶς ἐνεπλήσθημεν, ὅσην ἀνθρωπίνῃ γλῶσσα
εἰπεῖν οὐκ εὐπορεῖ τοιαύτῃ γὰρ χαρὰ ὑμῖν ἀνέν
τεῦς διὰ τῆς ὑμετέρας κελεύσεως, οἷαν περὲ τῶν
πρώην σχισμάτων τῆς αἱρέσεως πλῆξιν εἴχομεν.
Wepi δὲ τῶν ἐν τῷ εὐσεόεῖ ὑμῶν κελεύσει ἐμφερο-
μένων τῶν πρώην γενομένων ἐν τῇ ὑμετέρᾳ βασιλίδι
πόλει ἕνεχεν τῶν σεθασμίων εἰκόνων, τὸ ὅπως οἱ
κροθεθασιλδενκότες ὑμῶν κατέστρεψαν, xal ἐν ἀτιμίᾳ
xml ὕδρει κατέθηκαν ἑαυτοὺς χαὶ αὐτάς. Εἴθε ud
λογισθείη αὐτοῖς ἡ ἁμαρτία ἐχείνη᾽ κρεῖττον γὰρ ἦν
αὐτοῖς μὴ ἐμδαλεῖν χεῖρας αὑτῶν εἰς τὴν Exüw-
σίαν: ὅτι πᾶς ὁ λαὸς ὁ ὧν ἐν τοῖς ἀνατολεκοῖς
μέρισιν ἐπλανήθησαν, καὶ ἐν τῇ ida βονλήσει, ὡς
ἔδοξεν ἑχάστω, ἐχρήσαντο αὐταῖς, ἕως οὗ ὁ Θεὸς
ἤγειρεν ὑμᾶς βασιλεύειν, τοὺς ἐν ἀληθείχ ζοτοῦντας
τὴν δόξαν αὐτοῦ, καὶ τὰ παραδοθέντα παρὰ τῶν
ἁγίων ἀποστόλων καὶ πάντων διδασχάλων κρατεῖν,
καὶ τιμᾶν τὰς σιδασμίας εἰκόνας, τὰς διὰ τὰς ἀνοίας
τῶν αἰρετιχῶν κατινεχθ:ίσας. ᾿Αρτίως δὲ διὰ τῆς
εὑσεύοῦς ὑμῶν κχελεύσεως εὑρόντες τὸ θέλημα ὑμῶν
ἐν τούτοις, τῷ παντοδννάμῳ θεῷ ὑπερενξάμενοι ὑπὲρ
τοῦ ὑμιτέρον χράτους, δόξαν καὶ εὐχαριστίαν ἀνε-
πέμψαμιν. Τοῦτο δὲ ἐν πληροφορίᾳ xol πάσῃ βε-
ἐκιώσει ἔστω εἰδνῖα ἡ Θεοπροδλητος ὑμῶν βασϑεία, -
ὅτι τὸ μέγα ἔργον τοῦτο, ὃ ἐπεχειρήσατε, δὲ τε-
λειωθῇ διὰ τῆς μεσιτείας ὑμῶν, καὶ ἀποκατασταθῇ
ὁ ἀρχαία ὀρϑοδοξία ἐν τοῖς μέρεσιν αὐτοῖς, καὶ στα-
θῶσιν αἱ σεθβάσμιαι εἰκόνες ἐν τῷ ἀρχοιίίᾳ αὑτῶν
ἀποχαταστάσει, μέτοχοι γενήσεσθε τοῦ ἐν θείᾳ τῇ
λέξει πάλαι βασιλέως κυροῦ Κωνσταντίνον, καὶ τὰς
κυρᾶς [L., μακαρίας] Ἕλένης, τῶν τὴν ὀρθόδοξον πίστιν
τγμανωσάντων καὶ βεβαιωσάντων, καὶ ixi πύον τὸν
ἁγίαν μητέρα ὑμῶν καθολικὴν χαὶ Ῥωμαϊκὴν xxi
πνευματικὴν Ἐχκλησίαν ὑψωσάντων, καὶ μετ᾽ ἐκείνου;
πάλιν τῶν ὀρθοδοόξως προθεθασιλενκύτων ὑμῶν καὶ
κρατησάντων [L., καὶ τὴν ἁγίαν καϑολικὰν καὶ ἀποστο-

nam habentes, per quos in primordiis sancta catho- Ὁ exi, πνευματικὴν ὑμῶν μητέρα, "Pepaixiv Ἐκχχλη-

lica et apostolica Ecclesia robur fidei sumpsit, et ad
quorum instar vibrantissima ac in toto orbe terra-
rum vestra opinatissima in triumphis imperialis
fama laudabiliter divulgatur. Magis autem si ortho-
doxz fidei sequentes traditiones Ecclesiz heati Petri
apostolorum principis amplexi fueritis censuram, et
aicut antiquitus vestri praedecessores sancti impera-
fores egerunt, ita et vos eam honorifice venerantes,
' ejus vicarium ex intimo dilexeritis corde, potiusque
vestrum a Deo concessum imperium eorum secutum
faerit orthodoxam , secundum sanctam Romanam
nostram Ecclesiam, fidem. Ipse princeps apostolorum
«gi à Domino Deo ligandi solvendique peccata in
ecelo et in terra potestas data est, crebro vobis pro-

cia» ὑψωσάντων᾽ καὶ μετὰ τῶν λοιπῶν ὀρθοδόξων βα-

σιλέων, olk πασῶν τῶν ἐκχλησιῶν χεφαλὴν, σεύασα-
μένων} καὶ οὕτως ἀναδειχθήσεται καὶ τὸ ὑμέτεβον
εὐσεθέστατον xal Θεοδώρυτον ὄνομαι νέον Κωνσταν"
τίνον καὶ νέας Ἑλένης, ἐν πάση τῷ οἰκουμένη iwm-
γετῶς διαφημιζόμενον, δι ὧν ἡ ἁγία καθολιχὰ x«l
ἀποστολικὴ Ἐχχλητία ἀνακαινίζεται. Καὶ μάλιστα ἐὰν
τῇ παραδόσει τῆς ὀρθοδόξον πίστεως τὸς Ἐκχλησίας
τοῦ ἁγίου Πέτρου xal Παύλον τῶν κορυφαίων ἀπο-
στόλων ἑἐξακολονθήση, καὶ ἐναγκαλίσηται τὸν βικπάριον
αὑτῶν, χαθὼς καὶ οἱ ἐξ ἀρχᾶς προηγησάμενοι βασι-
λεῖς καὶ ἐτίμησαν τὸν βιχάριον αὐτῶν, καὶ ἡἐγάπησαν
ἐξ ὅλης τῆς καρδίας αὐτῶν, τιμήσῃ δὲ τὸ ὑμέτερον
Θεοδώρητον κράτος τὰν Ῥωμαϊκὴν ἀγιωτάτεν "Exer

4919

ADRIANI ΡΑΡΕῚ

1290

σίαν τῶν χορυφαίων ἀποστόλων, οἷς ἐδόθη ἐξουσία À tector existens, omnesque barbaras nauones sub ve-

παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ Λόγον λύειν τε xal δεσμεῖν ἀμαρ-
τίας ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ iv τῇ γῆ. Καὶ γὰρ αὐτοὶ
ὑπερασπισταὶ γενάσονται τον ὑμετέρου xp&rouc, καὶ
πάντα τὰ βάρθαρα ἔθνη τοῖς ἴχνεσιν ὑμῶν ὑποτα-
qéctter* χαὶ ὅπου ἄν πορευθῆτε, νικητὰς ὑμᾶς ἀνα-
δείξουσιν. Αὐτοὲ γὰρ οἱ ἅγιοι καὶ χορυφαῖοι τῶν ἀπο-
στόλων, οἱ τὴν καθολικὴν καὶ ὀρθόδοξον πίστιν ἐναρ-
ξάμενοι, ἐγγράφως ἐθεσμοθέτησαν τὴν αὐτῶν πίστιν
Ἰρατεῖν πάντας τοὺς μετ᾽ αὐτοὺς διαδόχους μῶλοντας
γίνεσθαι τῶν θρόνων αὐτῶν, ἐν αὐτῇ διαμένειν ἕως
τὰς συντελείας. Kal οὕτως χρατεῖ ἡ ἡμετέρα Ἐχχλησία,
x«i τιμᾶ τοὺς ἁγίους χαραχτῆρας αὐτῶν. Ὅϑιν καὶ
ἕως τῆς eüpapá» εἰσι περικεκοσμημέναι καὶ χεχαλλω-
πισμέναι αἱ Ἐχχλησίαι ἡμῶν ix τῶν σεδασμίων si-
χόνων αὐτῶν, χαθὼς xal ὁ μαχαριώτατος xal ἁγιώ-
τατὸς πάπας Σίλδεστρος μαρτυρεῖ ἐν ἀρχῇ τῆς
ὀρθοδοξίας ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν, ὅτε ὁ ἐν θείχ τῇ
λήξει πάλαι Κωνσταντῖνος ὃ βασιλεὺς εἰς τὴν πίστιν
ἐπέστρεψεν. Ἡμέρας γὰρ παρελθούσης, xai νυχτὸς
ἤδη γενομένης, ἐπέτρεψε σιωπὴν γενέσθαι. καὶ χοι-
μωμένου σὐτοῦ, ἰδοὺ παρέστησαν αὐτῷ οἱ ἅγιοι ἀπό-
στολοι, ὃ τε Πέτρος χαὶ Παῦλος λέγοντες «€ "End
ἐπέτρεψας [Ex., οὐχ ἐπέστρεψας, sive ἔγριξας] βασιλεῦ
νηπίων οαἰματεχχυσίαν γενέσθαι περὶ τοῦ νοσήματος
οὗ ἔχεις, ἰδοὺ ἀπεστάλημιν παρὰ Χριστοῦ δοῦναί
σοι σωτηρίαν. ἔλχουσον γοῦν τῆς νουθεσίας ἡκῶν,
x«i ποίησον mivta ὅσα ἐντελλόμεθά σοι. Καὶ πέμψας
μεταχπάλεσον Σίλδεστριν τὸν ἐπίσχοπον, τὸν ἐχρυγόντα
&x σοῦ διὰ τὸν διωγμὸν ὃν ἔχεις, καὶ σύήμερον ὄντα
ἐν τῷ epu Σωράχτει χεχρυμμένον ἐν σπηλαίοις πε-
. τρῶν μετὰ τοῦ κλήρον αὐτοῦ. Δὐεύς σοι παρασχευάσει
πολυμδώθραν εὐσεύείας, iv ᾧ βαπτίσει σε, καὶ γενή-
σεται ἐν σοὶ ἴασις τῆς λίπρας καὶ πάντων τῶν νοση-
μάτων. Kal τούτου τοῦ ἀγαθοῦ γενομένον εἰς ci,
εὐθέως ἐπίτρεψον xarà παντὸς τόπου τῶν Ῥωμαίων
Ἐχχλησίας ἀνακαινισθῆναι. Σὺ δὲ ἑαυτὸν κχαθάρισον,
ἀποθέμενος πᾶσαν τὸν τῶν εἰδώλων λατρείαν, καὶ
Θιῷ μόνῳ τῷ ἀληθινῷ προσχύνησον, xxl χατὰ τὸ
θέλημα αὐτοῦ πορεύου. » Διεγερθεὶς δὲ ἐκ τοῦ ὕπνον
ποραχῆμα συνῆξε πάντας τοὺς τοῦ παλατίον αὐτοῦ,
"καὶ τὸν σχοκὸν τοῦ ἐνυπνίου αὐτοῦ ἐξογάσατο αὐ-
τοῖς, καὶ εὐθέως ἀπέστειλεν ἐν τῷ ὄρει Σωράχτει, ἐν
ᾧ ἦν ὁ ἅγιος ΣΏλξεστρος χεχρυμμένος μετὰ τοῦ χλή-
pev αὐτοῦ, σχολάζων ἐν ἀναγνώσει βίθδλων. καὶ ἰδὼν
κύχλωθεν στρατὸν ἐπιστάντα, εἶπε τῷ κχλήρῳ αὐτοῦ"
€ ἰδοὺ νῦν χαιρὸς εὐπρόσδεχτος, ἰδοὺ viv ἡμέρα σω-
τορίας. » Kol ἐξελθόντι ἐῤῥέθη αὐτῷ παρὰ τῶν στρατιω-
τῶν, περὶ οὗ ζητεῖται κεφαλαίου * καὶ ἐλθὼν πρὸς
τὸν ἐασιλία μετὰ τριῶν πρεσθδυτέρων xxl δύο δια-
κόνων, x«l ἰδὼν αὐτὸν εἶπεν (€ Εἰρήνη Got, ὦ βασι-
λεῦ, ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἄνωθεν, xai νἱκ» » 'O οὖν βασι-
λεὺς λαρῷ ὄμματι καὶ ἁπλῇ τῇ καρδία δεξάμενος
τοὺς λὸγονς αὐτοῦ, πάντα ὅσα ἀπεχαλύγθησαν αὐτῷ,
ἐξηγήσατο τῷ ἁγίῳ Σειλόέστρῳ. Μιτὰ γοῦν τὴν ἐξή-
οσιν ἠρώτησεν αὐτὸν ὁ βασιλεὺς λέγων" € Οὺς ti.oy
μέτρον καὶ Παῦλον, ποῖοι θεοὶ εἰσιν ; » Ὁ δὲ ἁγιώ-
τατος Σίλόεστρος ἀποχριθεὶς εἶπεν αὐτῷ" € Οὗτοι μὲν
θεοὶ οὐχ εἰσὶ, δοῦλοι δὲ χαὶ μαθηταὶ τυγχάνουσι τοῦ

stris prosternens pedibus, ubique vos victores oeten-
dat. Etenim ejus insignia dignitatis sacra pandat
auctoritas, quantaque veneratio ejus summz sedi
exhibenda sit a fidelibus cuuctis per orbem. Domi-
nus enim eumdem clavigerum regni coelorum cun-
ctis preposuit principem, et hoc ab ipso honoratur
privilegio quo ei claves collate sunt regni ccelorum.
Iste itaque tam przcelso przelatus honore promeruit
conüteri fidem supra quam fundatur Ecclesia Chri-
sti. Beatam confessionem beatitudo secuta est p:z-
miorum, cujus przdicatione sancta universalis illu-
strata est Ecclesia, et ex ea czeterze Dei ecclesiz fidei

documenta sumpserunt. Nam ipse princeps apostolo-
rum beatus Petrus, qui apostolice sedi primitus pra-

B sedit, sui apostolatus principatum ac pastoralis curz

successoribus suis, qui in ejus sacratissima sede pe-
renniter sessuri sunt, dereliquit, quibus et auetorita-
tis potestatem , quemadmodum a Salvatore nostro
Domino Deco ei concessa est, et ipse quoque suis coo-
tulit ac tradidit divino jussu successoribus ponti
cibus, quorum traditione Christi sacram effigiem
sancteque ejus Genitricis, apostolorumque vel om-
nium sanctorum veneramur imagines. Ex eo enim
quo Christi Dei nostri Ecclesix quietis et pacis aperi
sunt fores, hactenusque depictz: ecclesiz: imaginibus
sunt ornatz, beato atque sanctissimo papa Silvestre
testante. In ipsis enim exordiis Christianorum, eun
ad fidem converteretur pius imperator Constantinus,
sic legitur. Transacta die, nocturno regi facto silen-
tio, somni tempus advenit, et ecce adsunt sancti ape-
stoli Petrus et Paulus dicentes: Quoniam flagitiis
tuis posuisti terminum, et effusionem innocentum
sanguinis horruisti , missi sumus a Christo Jesu Do-
mino dare tibi sanitatis recuperandz consilium,
Audi ergo monita nostra, et fac omnia quacunque
indicabimus tibi. Silvester episcopus civitatis Re
manz ad montem Soractem persecutiones tuas fu-
giens in caveruis petrarum cum suis clericis latebras
fovet. Hunc cum ad te adduxeris, ipse tibi piscinam
ostendet, in quam dum tertio merserit, omnis te va-
letudo deseret lepre. Quod dum factum fuerit, hanc
vicissitudinem salvatori tuo compensa ut omnes jussu
tuo per orbem totum Romanum ecclesizs restaurea-
tur. Tu autem in hac parte purifica te, ut relicia omni
superstitione idolorum, Deum unum , qui verus et
solus est, adores οἱ excolas, et ad ejus voluntatem
atlingas. Exsurgens itaque 3 somno stalim convocat
eos qui observabant palatium, et secundum tenorem
somni sui misit ad montem Soractem , ubi sancius
Silvester in cujusdam Christiani agro persecutionis
causa cum suis clericis receptus, lectionibus eL ora-
tionibus insistebat. Αἱ ubi a militibus se conventam
vidit, credidit se ad martyrii coronam evocari; et
conyersus ad clerum omnem qui cum eo erat, dixit :
Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis.
Profectus itaque, ut dictum est, pervenit ad reges,
cui nuntiatus cum tribus presbyteris et duobus dia-
conis introivit. Ingressus dixit: Pax tibi et victotiz

EPISTOLJE,

de celo ministrentur. Quem cum rex alacri animo et Α κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, otc ἐξελέξατο εἰς τὸ

vultu placidissimo suscepisset, omnia illi qu:e fa-
eta, quz dicta sunt, qu: etiam relevata sunt, secun-
dum textum superius comprehensum exposuit. Post
finem vero narrationis 5025 percunctabatur, qui es-
sent isti dii Petrus et Paulus, qui illum visitarent ob
causam salutis sux, et ejus latebras detexissent. Sil-
vester respondit : Hi quidem dii non sunt, sed idonei
servi Christi, et apostoli electi ab eo, et missi ad in-
vitationem gentium, ut eredentes salutem consequan-
tur. Cumque hxc et his similiter Augusto diceret
papa, interrogare ccpit Augustus, utrumnam istos
apostolos haberet aliqua imago expressos, ut ex pi-
ctura disceret hos esse quos revelatio docuerat. Tunc
sanctus Silvester misso diacone imaginem apostolo-

ἐπιστρέψαι πάντα τὰ ἔθνη πιστεύειν εἰς αὐτόν. » Ὁ δὲ
ἀκούσας ταῦτα, πάλιν ὠρώτησεν αὐτὸν, εἰ ἄρα εἰσὶ
πού mort αἱ ἱστορίαι αὐτῶν. Τότε ὁ ἅγιος Σίλδεστρος
ἀποστείλας διάκονον, ἐπέτρεψεν αὐτῶ ἐνέγκαι τὰς τῶν
ἁγίων ἀποστόλων εἰχόνας" ἃς ἰδὼν ὁ βασιλεὺς μεγάλως
ἐχραύγατεν" Οὐτοί εἰσιν οὺς εἶδον ἐν ὁράματι, καὶ
οὐκέτι δυσπιστῷ" γινέσθω χολυμθήθρα τὴς σωτυρίας
μον, καὶ γενομένης χολυμθήθρας, ἐδαπτίσθη, καὶ πα-
pex pisa ἰάθη. Καὶ ἀναμνησθεὶς τοῦ ἀγαθοῦ, οὗ ἔπαθεν,
ἀπήρξατο χἀκεῖνος ποιεῖν Ἐχχλησίας, ἀναστηλῶν ἐν
αὐταῖς τὰς αὐτὰς σεθδασμίας sixóvag, εἰς αἰθας καὶ
ἀνάμνησιν τοῦ ἐνανθρυπίσαντος κυρίον ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, xal πάντων τῶν ἁγίων ὥστε ἐπιστρέψαι τὸν
χριστικνισμὸν εἷς φῶς [L. εἰς τὸν χριστιαν. καὲ εἰς

rum sibi exhiberi precipit: quam imperator aspi- B φῶς, οἷς. lat.], x«i ἀλήθειαν καὶ πόθον τοῦ θεϊκοῦ

clens, ingenti clamore coepit dicere, ipsos esse quos
viderat, nec debere jam differe per Spiritum sanctum
factam ostensionem piscine quam istos promisisse
suze saluti memorabat. Ecce, ut premissum est, san-
etorum figur: ab ipsis sanctis fidei nostrz? rudimen-
tis apud omnes fuerunt Christianos atque in ecclesiis
sanctorum sacrz figurze express: atque depicte hacte-
Bus fuerunt, quatenus gentilitas paganorum, conspe-
eta divine Scripturzx depicta historia, ab idolorum
eultara demonum simulacris ad verum Christianita-
tis lumen atque amoris Dei culturam verti deberet ,
sicut et przccipuus pater atque idoneus preedicator
beatus Gregorius hujus apostolicze sedis prxesul ait, ut
hi qui litteras nesciunt, saltem in parietibus vi-

σεθάσματος, καὶ ἀπαλλαγῆναι πάντας ἐκ τῶ; τῶν
ἐθνῶν εἰδωλλατρείας καὶ δαιμίνων πλάνης" καθὼς ὁ
ἅγιος Γρηγόριος ὁ διάδοχος τῶν ἀποστόλων ἐχόρνξε,
τοῦ πάντας ἀνθρώπους ἀγραμματίστους χαὶ μὴ δυνα-
μένονς ἀναγνῶναι, θεωρεῖν τὰς εὐαγγελικὰς ἱστορίας,
xxl δι᾿ αὐτῶν ἀνάγεσθαι πρὸς δόξαν xul ἀνάμνησιν
τῆ; ἐνσάρχου οἰχονομίας τοῦ Κυρίον xxl Δεσπότου
ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ * καὶ πάντες οἱ ὀρθόδοξοι καὶ
χριστιανικώτατοι βασιλεῖς σὺν πᾶσι τοῖς ἱερεῦσι xol
ἐντίμοι; ἀνδράσι τοῖς θεραπεύουσι τὸν Θεὸν ἅμα
παντὶ τῷ χριστιοανικωνάτῳ λαῷ, χατὰ τὸν ἀρχαίαν
παράδοσιν τῶν ἁγίων Ἰατέρων καὶ ἐδέξαντο, καὶ
ἐκράτησαν, καὶ ἔχονσι τὰς αὐτὰς σεθασμίας εἰχόνας
εἰς ἀνάμνησιν xal χατάννξιν καρδίας, καὶ μέχρι τοῦ

dendo legant qui legere in codicibus non valent. Ob C παρόντο; σίδονται αὐτὰς, καὶ ἐν τοῖς μέρεσι δὲ

hoc quippe sancti probatissimi Patres ipsas imagi-
nes atque picturas divine Scriptur:ze et gesta sancto-
rum in ecclesiis depingi statuerunt, et cuncti ortho-
doxi atque Christianissimi imperatores, et omnes
sacerdotes ac religiosi Dei famuli, atque universus
Christianorum ceetus, sicut a primordio traditionem
ἃ sanctis Patribus susceperunt, easdem imagines at-
que picturas ob memoriam pix compunctionis vene-
rantes observaverunt, et in partibus illis usque ad
tempora proavi serenitatis vestre orthodoxe colue-
runt, Sed ipse vester proavus, per quorumdam im-
piorum immissiones, easdem deposuit sacras imagi-
nes, et ex hoc error magnus in ipsius Grecis par-
tibus accrevit , et ingens scandalum in universum

αὐτοῖς ἕως τοῦ προπάππου ὑμῶν ὀρθοδόξω; t7:6&-
σθησαν. ᾿Αλλ᾽ αὐτὸς ὁ πρόπαππος ὑμῶν ἐξ ὑκοθολῆς
τινων ἀσεβῶν κατήνεγχεν ἐν τοῖς αὐτόθι τὰς ἱερὰς
εἰχόνας " καὶ ἔκτοτε πλάνη μεγάλη i» τοῖς αὐτοῖς
μέρεσι τῆς Τραιχίας ηὐξήνθη, x«i μέγα σκάνδαλον
ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ γέγονε. ᾿Αλλ' οὐαὶ ἐχείνοις, δι οὗς
τὰ σχάνδαλα sig τὸν χότμον εἰσῆλθε, χαθὼς αὐτὴ ὁ
᾿λλήθεια uxpruptt. Ὅθεν ἐν μεγάλη θλέψει γεγόνασι
Γρηγόριος καὶ Γρηγόριος o! μαχαριώτατοι ἀρχιερεῖς
τοῦ καθ᾽ ἡμᾶς Ῥωμαϊχοῦ θρόνου, οἵτινες ἐν τοῖς χσι-
pole ἐκείνοις ἦσαν, xal πολλάκις τὸν πρόπαππον τῆς
ὑμετέρας εὐσεβοῦς γαλήνης ἐδυσώπησαν, ἵνα αἱ αὐταὶ
σεδάσμιαι εἰχόνες ἐν τῇ ἰδίᾳ στάσει ἀποκαταστα-
θῶσιν. ᾿Αλλ᾽ οὐδαμῶς εἰς τὰς αὐτῶν σωτηριώδεις δεή-

mundum devenit. Sed ve illi per quem scandala in D σεις ("AX. αἰτήσεις} ἐκλέϑη. καὶ μετὰ ταῦτα ὁ κύριος

universum mundum venerunt! sicut ipsa Veritas te-
statur. Unde magno dolore constricti dominus Gre-
gorius atque item Gregorius beatissimi pontifices qui
ilio tempore existebant, eumdem vestrae tranquillis-
simz pietatis proavum suis apostolicis exarationum
apicibus deprecati sunt, ut ab eadem nov: prasum-
ptionis temeritate resipisceret, easdemque imagines
in pristino statu restitueret. Sed nullo modo eorum
saluberrimis deprecationibus inclinatus est. Et post-
modum dominus Zacharias, et Stephanus, atque Pau-
Ius, et item Stephanus, predecessores nostri sancti
pontifices, s:epius avum et genitorem vestrz serenis-
sim:e tranquillitatis pro statuendis ipsis imaginibus

Ζαχαρίας, xxi Στέφανος, χαὶ Παῦλος, καὶ ἕτερος Στέ-
φανος, ol προηγησάμενοι ἡμῶν ἀγιώτατοι ἀρχιερεῖς,
τὸν πάππον καὶ τὸν πατέρα τῆς ὑμετέρας εὐσεθοῦς
βασιλείας περὶ τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν αὐτῶν ἱερῶν
εἰκόνων ἐδυσώπησαν, ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ὑμετέρα εὖ-
τίλεια μετὰ μεγάλης ταπεινοφροσύνης τὴν ὑμετέραν
βασιλείαν δυσωπεῖ, ἵνα χαϑδὼς ix τῶν ἁγιωτάτων τῶν
προηγησαμένων ἡμῶν καὶ δοχιμωτάτων ἀρχιέβέων
ἐδεξάμεθα, ἐν ταῖς ἐχχλησίαις διὰ μνήυην τὰς lavo-
ρίας ἀναστηλώσωμεν, καὶ τὴν ἱερὰν εἰκόνα τοῦ κυρίον
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ χατὰ τὴν σάρκωσιν τῆς αὐτοῦ
ἀνθρωπομορφίας ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ Θεοῦ χαταστήσωμεν,
ἅμα καὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ μητρὸς, καὶ τῶν ἁγίων ral

ADRIANI PAP.£ I

μακαρίων ἀποστόλων, προφητῶν τε x«l μαρτύρων, À Sacris deprecati sunt , simulque et nostra. pusillitae

καὶ üpoloyptér, καὶ διὰ τὸν πόθον σεβδώμεθα. Λοιπὸν
οὖν ναὶ ἡ ὑμετέρα ἐπιεικεστάτη βασιλεία δυναστείαν
ἐν τοῖς μέρεσι τὰς αὐτῆς Γραιχίας ποιῆσαι κελεύσῃ,
καὶ và» ὀρθόδοξον πίστιν ἐξισώσῃ᾽ ἵνα, καθὼς γέγρα-
mtou, € Γένηται μία ποίμνη καὶ εἷς ποιμήν" » ἐπειδὴ ἐν
ὅλῳ τῷ κόσμῳ, ὅπον ἐστὶν ὁ Χριστιανισμὸς, αἱ
αὐταὶ σεβάσμια: εἰχόνες παρὰ πάντων τῶν πιστοτά"
τῶν τιμῶνται" ὅπως διὰ τοῦ ὁρατοῦ χαραχτῆρος εἰς

ἀόρατον θεότητα τῆς μεγαλειότητος αὐτοῦ ἡ διά-
wx ἡμῶν ἁρπαγᾷ πνευματιχῇ τάξει κατὰ τὴν σάρχα,
ἣν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν δέ-
ξασθαι κατοξίωσε. Καὶ τὸν λντρωτὴν ὑμῶν τὸν ἐν
τοῖς οὐρανοῖς ὑπάρχοντα προσχυνῶμεν, καὶ ἐν τῷ
πνεύματι δοξάζοντες αἰνῶμεν' ὅτι καθὼς γέγραπται, « Ὁ

cum magna bumilitate vestram studuit clementisgi-
mam imperialem potentiam constanter postulare. Et .
demum subnixius quzsumus, ut sicut a sanctis pa-
tribus et praedecessoribus nostris probatissimis pon-
tificibus suscepimus, divine historiz Scripturam ia
ecclesiis pro memoria pie operationis et doctriaa
imperitorum depingimus , et sacram iinaginem De-
mini Dei et salvatoris nostri Jesu Cliristi secundum
incarnatam ejus humanam formam in aula Dei coa-
stituimus, simulque et sancize ejus Genitricis, atque
beatorum apostolorum, prophetarum, martyrum, et
confessorum, ob eorum amorem desiguantes vene-
ramur, ita et vestra clementissima imperialis po-
tentia partibus ejusdem Graci: faciat vestra ortho-

Θεὸς πνεῦμά ἐστι" » καὶ κατὰ τοῦτο δοξάξοντες mwv- B dox: fidei coxquari, ut sicut scriptum est: Fiat unu;

ματιχῶς προσχυνοῦμεν τὴν αὐτοῦ θειότητα. Ἐπεὶ μὲ
“γένοιτο ἡμῖν, ἵνα τὰς αὐτὰς εἰχόνας, χαθὼς φλναροῦσέ
τινες, θεοποιήσωμεν᾽ ὁ γὰρ μόχθος καὶ ó πόθος ἡμῶν,
ὃν ἔχομεν, εἰς τὸν πόθον τοῦ Θεοῦ xal τῶν ἁγίων
αὐτοῦ ἐστι. καὶ καθὼς d θεία Γραφὸ ὑμῶν ἔχιι, τὰς
αὐτὰς εἰχόνας εἰς μνημόσννον τοῦ σέδασματος ἡμῶν
ἔχομεν, φυλάτοντες τὸν χαθαρότητα τὰς πίστεως ὑμῶν.
Ἐκεὶ ὁ πλάστης καὶ δημιουργὸς ἡμῶν Κύριος ὁ Θεὸς,
ὁ χατὰ τὴν ἰδίαν εἰχόνα καὶ ὁμοιότητα ix τὸς ὕλης
τῆς γῆς πλάσας τὸν ἄνθρωπον, καὶ φωτίσας αὐτὸν,
αὐτεξούσιον χατέστησεν αὐτόν. καὶ αὐτὸς ὁ πρῶτος
ἄνθρωπος αὑτεξούσιος ὑπάρχων, θεία ἐπινεύσει πάντα
τὰ ἔμψυχα καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ πάντα
τὰ χτόνη τῆς γῆς ἰδίοις ὀνόμασιν ἐκάλεσεν. Ὁ δὲ "Αθελ

grex et unum otile (Joan. x); quia in universo mun-
do, ubi Christianitas est, ipsi sacre imagines per-
manentes, ab omnibus fidelibus honorantur, ut per
visibilem vultum ad invisibilem divinitatis majesta-
tem mens nostra rapiatur spirituali affectu per coa-
templationem figurat» imaginis secundum carnem
quam Filius Dei pro nostra salute suscipere dignatus
est. Eamdem redeinptorem nostrum qui in colis est,
aduremus et in spiritu glorificantes collaudemss,
quoniam juxta ut scriptum cst, Deus spirims esu
(Joan. 1v), et οὐ hoc spiritualiter divinitatem ejes
adoramus. Nam absit a nobis ut ipsas imagines, sic-
ut quidam garriunt, deificemus ; sed affectum et di-
lectionem nostrani, quam in Dei amorem et sancte

ix τῶν προτοτόχων τῆς ποίμνης αὐτοῦ δῶρα προσή- C rum ejus habemus, omni modo przferimus [proferi-

yeyt» ἰδίᾳ βουλήσει Kupio τῷ Θεῷ. Περὲ οὗ «vet
γώσχομεν, ὅτι « Ἐπέδλεψε κύριος ἐπὶ "Δόελ καὶ ἐπὶ τοῖς
δώροις αὐτοῦ. » Εἴτα xai ὁ Νῶε μετὰ τὸν χαταχλνσμὸν
ἐδία ὀονλώσει χατασχενάσας θυσιαστύριον ἔχτισε,
καὶ ἐκ πάντων τῶν κχτηνῶν xai πετεινῶν χαθαρὰ
δῶρα ἐπὶ τὸ αὐτὸ θνσιαστώριον τῷ Θεῷ προσή-
γαγεν. Ὁμοίως καὶ 'AGpekp, καθὼς γέγραπται, ἐδίᾳ
βουλήσει θυσιαστήριον ἔχτισε πρὸς τιμὴν καὶ δόξαν
τοῦ Θιοῦ, καθὼς ἐνεφανίσθη. Καὶ ὁ ᾿Ιακὼδ δὲ φυγὼν
ix προσώπον τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, ἐν ὕπνοις τοὺς ἀγ-
γέλους τοῦ Θεοῦ εἶδεν ἀναδαίνοντας καὶ καταξαίνον-
τας διὰ χλίμακος, καὶ ἐπ᾽ αὐτῆς τὸν Κύριον λαλοῦντα
πρὸς αὐτόν" καὶ ἀναστὰς, ἰδίᾳ βονλήσει ἐπῆρε τὶν λίθον
ὃν εἶχε πρὸς τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ" καὶ στήσας αὑτὸν, καὶ
ἐχχέας ἔλαιον ἐπάνω αὐτοῦ, ἐχάλεσε τὸν τόπον Βαιθιλ,
λέ ν᾿ € OUx ἔστιν ἕτερόν τι, εἰ μὴ οἶχος Θεοῦ, xxi πύλη
οὐρανοῦ. » Περὲ οὗ οὐδαμῶς ὁ Θεὸς ὠργίσθη αὐτῷ, διότι
τὸν λίθον ἔστησεν ἰδίᾳ βονλήσει. Διὸ μετὰ μιχρόν τι
τῆς ἱστορίας εἶπεν" Ἐγὼ εἰμι Θεὸς Βαιθὴλ, οὗ ἔχρισας
τὸν λίθον, xal ηύξω μοι εὐχήν. καὶ γὰρ, γαλονότατα
τέχνα, μεγάλοι ἀρχηγοὶ καὶ ὀρθόδοξοι βασιλεῖς, πάντα
ὅσα εἰς τὴν ἀνθρωπίνην χατανόησιν πρὸς δόξαν Θεοῦ
&vàxovr& εἰσιν, ἀριστὰ γίνονται τῷ Θιῷ. Kei πάλιν ὁ
αὐτὸς "ute ἐπὶ τὸ ἄχρον τὸς ῥάδδον αὐτοῦ mpoct-
τύνησε, πίστει τῆς ἀγαπύσεως τοῦτο ποιύσας, περὶ
ἧς xai ὁ μαχάριος Παῦλος ὁ ἀπόστολος ἐν τῇ πρὸς
Εὐραίονς ἐπιστολῇ φησιν, ὅτι Οὐ τὸν ῥάβδον, ἀλλὰ
τὸν χρατοῦντα αὐτὴν, ἔνδειξιν ἀγαπήσεως ποιήσας,

mus]. Et sicut [Gr., secundum] diviuz Scripture ἔν
bros (Gex. n) ipsas imagines ob memoriam vene
rationis habemus, nostre fidei puritatem servantes.
Nam creator noster Dominus Deus, dum ad imsgi-
nem et similitudinem suam de limo terrz plasmas
set hominem, sagacitatis industria illustrans, in pre-
prio considerationis arbitrio eum constituit. EX ips$
primus homo ex proprio arbitrio divina inspiratiess
cuncta animantia, et universa volatilia coeli, et om-
nes bestias terrse propriis nominibus appellavit, et ia
ipsa appellatione permisit animantia perrmanere.
Etiaan et Abel divino ignitus Spiritu, de primogeni-
tis gregis sui imunera ex proprio considerationis arbi-
trio Domiuo obtulit. Pro quo legimus, quod respesit

D Deus ad Abel et ad. munera ejus (Gen. 1v). Porre

et Noe post diluvii inundationem et ipse superna ia-
spiratione suo arbitrio propri: adinventionis censi-
deratione altare Domino zdiflcavit, et de cuneis
pecoribus et volucribus mundis holocausta supef
eodem altare Domino obtulit. Simili modo Abraham,
sicut scriptum est, suo arbitrio altare sedificavit sd
honorem et gloriam Dei qui apparuit ei. Sic Jacob
fugiens Esau fratrem suum, dum in somnis angele
Dei ascendentes in. coelum et descendentes per sca-
lam, atque inpixum ipsi scake loquentem sibi Domi
num aspiceret, surgens protinus suo arbitrio tel
lapidem quem supposuerst capiti suo, erexitque i8

1355

EPISTOLAE.

1996

utulum. fundens oleum desuper, appellavitque locum A προσεκύνχσιν. Οὕτω τε xal ἡαεῖς χατὰ πόθον xoi

ilum Bethel, dicens : Non ett hic aliud nisi. domus
Dei, et porta celi (Gen. xxvuit). Pro quo nequaquam
omnipotens Deus iratus est, quod lapidem illum crexit
ia titulum suo arbitrio et consideratione. Unde post
paululum in historia Geneseos fertur dictuin illi
fuisse : Ego sum Deus Bethel, ubi unxisti lapidem,
et volum vovisti mihi. Ecce, serenissimi domini filii
magni principes, omnia qux: humana consideratione
δὲ laudem Dei parantur, non sunt prohibenda, po-
tius autem omnino creatori nostro Domino constat
esse placabilia. Nam idem ipse Jacob proprio de-
mum arbitrio summitatem virg: (lii sui Joseph de-
osculatus est, fidei dilectione hoc agens, sicut
beatus Paulus in epistola ad llebrzos testatur

(Hebr. x1) : non. virgi, sed tenenti eam honoris B

ae dilectionis exhibuit affectum. Sic et nos pro
amore et dilectione quam apud Dominum et san-
ctos ejus babemus, honorabiles eorum effigies ima-
ginibus depingentes, non tabulis et coloribus ho-
norem exhibemus, sed illis pro quorum honore
eonsistunt. Rursumque legimus preceptum fuisse
Moysi a Domino Deo nostro, cum dicitur : Facies et
propiiiatorium de auro mundissimo, duorum cubito-
ram et dimidii erit longitudo ejus, semis et cubiti la-
titudo. Duos quoque cherubim aureos et productiles
facies ex utraque parte. oraculi (Exod. xxxvn , 25);
et post paululum, ad cooperiendam arcam, in qua
pones testimonium , quod dabo tibi : inde precipiam
et eloquar ad te (Exod. xi), super propitiatorium
ecilicet ac medios cherubim, qui erant super arcam
testimonii. Sed et in cortinis atque opertorio taber-
naculi cherubim textrino opere diversis coloribus
feri praeceptum est. Considerandum quippe est,
wanquillissimi domini fllii magni principes, quod
omnipotens Dominus noster inter eosdem cheru-
bim manu factos existentes, ob salutem populi sui
loqui dignatus est. Pro quo dubium non est, quod om-
hia quz in ecclesiis Dei ad laudem et decorem ipsius
constituta sunt, sancta ac veneranda esse noscantur.
Eliam hec, serenissimi filii, addendum est ad incre-
dulorum satisfactionem et directionem errantium,
quod Deus famulo suo Moysi przcepit dicens (in
libro enim Numerorum ita legitur contra pestem
qui in eos irruerat) : Fac serpentem, et pone eum
pro signo : qué percussus aspexerit eum, vivet. Fecit
ergo Moyses serpentem. neum, οἱ posuit. pro signo ;
quem cum percussi aspicerent, sanabantur ( Num.
xxi). O insania frementium contra fidem et religio-
nem Christianam, ut asserant non colere aut vene-

rari imagines, in quibus figurata sunt Salvatoris .

effigies, et ejus genitricis, vel sanctorum, quorum
virtute subsistit orbis, atque potitur humanum ge-
nus salute! /Enei serpentis inspectione credimus
Israeliticum populum a calamitate injecta liberari,
et Christi Domini nostri et sanctorum effigies aspi-
cientes atque venerantes dubitamus salvari? Absit
tali nefrie temeritati cedere assensum. Patrum
priscas sequamur traditiones, et ab eorum doctrina
PATROL. XCVI.

ἀγάπησιν ἣν πρὸς τὸν Κύριον xui τοὺς ἁγίους ἔχομεν,
τοὺς χαρακτῆρας ἐν εἰχσύσιν ἱστοροῦμεν, οὐχ ἐν σανίδι
καὶ χυώμασε τὴν τιμὴν ἔχοντες, ἀλλ᾽ ἐν αὐτοῖς, ὧν
τὴν ὀνομασίαν αἱ εἰκόνες ψέρουσι. λιν δὲ ἀνα, ι
νώσχομεν πρόσταγυα τῷ Μυσεῖ γενέσθαι πσρὰ κυρίον
λέγοντο; " € Ποιήσεις ἱλαστήριον ἐκ χρυσίον καθαροῦ
δύο πήχεων |L. 3. m. x«i ἡ ἰσεως) τὸ μῆνος, χαὶ
μιᾶς ἡμσεω; πήχεως; τὸ πλάτος. καὶ δύο “ερονόϊω
χρυσᾶ Dara, ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν ὁρῶντα" » x«i
μιτὰ puxpóv: € Ἐπιθήσεις τὸ ἀαρτύριον, 6 δώσω cot,
πρὸς τὸ χαλύψαι τήν κιδωτόν᾽ x«i λαλήσω σοι ὄν-
θεν τοῦ ἱλαστηρίον, » τουτέστι μέσην τῶν χερονδὶμ
τῶν δύο, τῶν ὄντων ἐπάνω τῆς χιβωτοῦ τοῦ μαρ-
τυρίον. ᾿Αλλὰ xai ἐν βήλοις, χαὶ ἐν τῷ σχεπάσματι
τοῦ σχηνώματος τῶν xtpou6lu, ἔργον ὑφαντὸν ἐκ δια-
φόρων χρωμάτων γενέσθχι προσέταξε. Ratuvotcat
δέ ἐστιν γχληνότατοι δεσπόται γαὶ τέχνα, μεγάλοι
ἀρχη" οἱ, ὅτιπερ ὁ παντοδύναμος Κύριος zal Θεὸς ἡμῶν
μέσον τῶν xspoutip χειροποιήτων τυγχανόντων, ὑπὲρ
σωτηρίας τοῦ λαοῦ λαλῆσαι κατηξίωσε. Διὸ ἀδίστα-
χτὸν ἐστι, πάντα τὰ ἐν toi; Ἐγχλησίαις τοῦ Θεοῦ
πρὸς ἔπαινον val εὐπρέπειαν τοῦ οἴχου αὑτοῦ συστα-
θέντα, xoi ἅγια ναὶ σι:θάσμια εἶναι γινώσχεσθα'.
Προσθιῖναι δέ ἐστι xai τοῦτο, ",αληνότατοι δεσπότις
πρὸς τὴν τῶν ἀπίστων πληροφορίαν, καὶ διόρθωσιν
τῶν πιπλανημένων, ὅπερ ὁ Θεὸς τῷ θεράποντι «toU
Μωτεῖ προσέταξε, xa^og ἐν τῇ βίβλῳ τῶν ἀριθμῶν»
ἀναγινώσχεται, διὰ τὸν λοιμὸν τὸν ἐπελθόντα αὐτοῖς,

ς λέ ων" « ἸΙοίησον ὄφιν, xxi θὲς αὐτὸν εἰς σημεῖον᾽ καὶ

ὅστις χρονσϑῆ, x«i ἴδη αὐτὸν ζήσεται. Ἐποίησεν οὖν
Μωσῆς ὄφιν χα)χοῦν, x«i ἔθιτο αὐτὸν εἰς σημεῖον"
xal πάντεξ οἱ χρονόμενοι χαὶ θεωροῦντες αὐτὸν, ἐῶντο.»
Ὦ τῆς ἀνοίας τῶν φρυαϊττομένων χατὰ τῆς πίστεως
χαὶ θρησνείας τῶν Χριστιανῶν" ὅτι συνειθίσθησαν μὴ
σίθεσθαι toc σεβασμίους tixovag , ἐν αἷς ἱστορίαι
εἰσὶ τοῦ Σωτῶρος ἡμῶν, καὶ τῆς γεννητρίας αὐτοῦ,
x«i πάντων τῶν ἁγίων, ὧν ἡ δύναμις συνιστὰ xal
σώξιι τὸ ἀνθρώπινον γένος. Ἑὰν “ὰρ τὸν Ἰσραηλίτην
λαὸν πιστεύωμεν διὰ τῆς Cpocteg τοῦ χαλχοῦ ὄφεως
σώξεσθαι, μὴ γένοιτο ἡμῖν διστάσαι, μηδὲ ἀποστῆννι
ἐχ τῆς παραδόσεως τῶν ἁγίων Πατέρων, μηδὲ ἐχ τῆς
διδαχῆς αὐτῶν ἐκκλῖναι. Kai Σωλομὼν δὲ ὁ βασιλεὺς
ἐν τῷ ναῷ ᾧ ἔχτισε τῷ Θεῷ, χερονδὶμ εἰς δόξαν

D θεοῦ ἐποίησε, xoi ἐκ διαφόρων χρωμάτων x«rtaxta-

σεν [L. ἄλ. χατεχόσμησεν] αὐτόν. Λοιπὸν δὲ xol duiic
xvi πάντες οἱ ὀρθόδοξοι τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως
ἡμῶν, xxl τὴν ὠραιότητα τοῦ οἴχον τοῦ Θεοῦ ix
διαφόρων χρωμάτων x«i χοσμήσεοις ζωγράφων ποιοῦ-
μεν. "Evil xal Ἡσαΐας ὁ προφήτης εἴπεν᾽ € Ἐν τῇ ἡμέρα
ἐκείνη ἔσται θυσιαστώριον τῷ Θεῷ ἐν μέσῳ τῆς γῆς
Αἰγύπτον, xal στήλη ἐχήμενα τῶν ὁρίων αὐτῆς" xi
ἔσται εἰς σημεῖον καὶ εἰς μαρτύριον Κυρίῳ τῷ Θεῷ
ἐν γῇ Αἰγύπτον. Βοήσονσι δὲ πρὸς Κύριον ἀπὸ προσὼ-
mov δλιθόντων, καὶ ἀποστελεῖ αὐτοῖς σωτόρα καὶ
ὑπέρμαχον τὸν λυτροΐμενον αὑτούς. » Kal ὁ jyeoupm-
δὸς δὲ Δαδὶδ ὑμνεῖ λέγων" € Ἑξομολόγησις nfl ὡραιότης
ἐνώπιον αὐτοῦ. » καὶ πάλιν ὁ αὐτός * € Κύριε, ἠγάπησα
εὐπρέπειαν οἴχον σὴν, xai) τόπον σχηνώματος δόξες

EY

1921

ADRIAN PAP.E 1

1228

σον.» Καὶ πάλιν τὴν ἔλενσιν xai τὴν σάρχωσεν τοῦ À nulla declinemus rationc. At vero δἰ Salomonem re-

Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ x«i Σωτῆρος ἡμῶν εὐαγγελιζόμενος ὁ
αὐτὸς, μιγάλως τὸ πρόσωπον αὐτοῦ χατὰ τὴν ἔνσαρ-
zo» αὐτοῦ οἰχονομίαν προσχυνεῖσθαι ἑνουθέτησε,, λέ-
“ων « Ἐξιζήτησέ σε τὸ πρόσωπόν p.v, τὸ πρόσω-
πόὸν Gov, κύριε, ζητήσω.» Καὶ πάλιν" € 10 πρόσωπόν
σου λιζανεύσουσιν οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ » καὶ πάλιν"
εΕσημειώθη ἐφ᾽ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σον, κύριε.»
Ὅσθεν ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνο; ὁ μέγας διδάσχαλος ἐν ταῖς
νουθεσίαις αὐτοῦ ἔφη" Τί ἐστιν εἰχὼν Θεοῦ, εἰ μὴ πρόσ-
onov Θεοῦ, ἐν ᾧ ἐσημειώθη ὁ λαὸς τοῦ O:00; Ἐν τῷ
μεταξὺ ὃ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσση; ἐπίσχοπος Tipi τοῦ
᾿Αδραὰμ λίγον συνεστήσατο, λέγων Εἶδον πλειστάκις τὴν
ἐπιγραγὴν τοῦ πάθους, καὶ οὐκ ἀδαχρυτὲ παρῆλθον ἔργον
τέχνης εἰς πρόσωπον προσαχθὲν ἱστορίας, καὶ τὰ

gem in templo quod zdifieavit, cherubim ad gloriam
Dei fecisse legimus, οἱ diversis coloribus idem ador-
navit templum (1 Reg. v1). Ob hoe quippe nos ft
omnes orthodoxi ob confessionem fidei nostra, et
pulciritudinem domus Dei varietate colorum atque
ornamentis picturam exhibemus, quemadmodum
Isaias propheta vaticinatus ait: In die illa erit altare
Domini in medio terre Egypti, εἰ titulus justa ter-
minum ejus Domini *, eritque in. signum et «m Lesti-
monium Domino exercituum in terra /4gypti. Cla-
mubunt etenim ad Dominum a facie tribulunitis, et mit-
let. eis salvatorem et propugnatorem, qui liberet eos
(Isai. xix). Sicut eximius prophetarum beatus David
cecinit dicens : Confessio et pulchri:udo im. cen-

λοικὰ dx τῆς ἑρμηνείας αὐτοῦ τῆς εἰς τὰ "Acpate B spectu ejus (Ps«l. xcv) ; οἱ idem ipse : Domine, dilezi

τῶν ὑσμάτων, καθὼς; ἡ γεγραμμένη διδαχὴ λέγει Ὕλη
ti; ἐστι παντελῶς ἐν διαφόροις βαφαῖς ἀνχπληροῦσα
τὴν τῆς ψυχῆς [L. τοῦ ἐμψύχου] μίμησιν. Ὁ γὰρ
πρὸς τὴν εἰκόνα θεωρῶν τὴν x τῆς τέχνης διὰ χρω-
μάτων ἀναπληρουμίνην σανίδα, oux ix τὰς apu:
τὴν ὁμοιότητα φέρει, ἀλλὰ πρὸς τὴν θεωρίαν τοῦ
πρωτοτύπου ἀνάγεται. Ἐπεὶ ἐν τῇ ἐπιστο fj τοῦ Giov
Βασιλείου τῇ πρὸς Ἱονλιχνὸν τὸν παραθχτην ἐμγέ-
ρίται καθὼς; ἐχληρονομήσαμεν ix τοῦ Θιοῦ τὴν ἡμε-
τίρα» ἄμιμπτον πίστιν τῶν Χριστιανῶν. ὁμολογ»,, xol
£10u4t, xxi πιστεύω εὶς ἕνα Θιὸν παντουράτορα,
Θεὸν τὸν llarípa, Θεὸν τὸν Yióv, Θεὸν τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον" ἕνα Θεὸν ταῦτα τὰ τρία προτχυνῶ χαὶ δο-
ξάζω᾽ Ὁμολογῶ δὲ x«i τὴν τοῦ Υἱοῦ ἔνσαρχιν o:xo-
vouimy* εἶτα καὶ τὴν ἁγίαν Μυρίαν τὴν κατὰ σάρκα
τεχοῦσαν αὐτὸν, Θεοτόχον ὁμολογῶ. Δέχομαι δὲ τοὺς
ἁγίους ἀποστόλους, προγήτας τε χαὶ μάρτυρας, τοὺς
πρὸς τὸν Θιὸν λιτανεύοντας, ὅτι διὰ τῆς μισιτεια;
αὐτῶν λεὼς pot γίνεται ὃ φιλάνθρωπος Θεὸς, καὶ
τὴν ὄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν δωρεῖται" διὸ x«i τὰς ἱστο-
pixe τῶν εἰχόνων αὐτῶν τιλῶ καὶ προσχυνῶ φᾶνε-
ρῶξ" τοῦτο γὰρ παρεδόθη ix τῶν yi» ἀποστόλων,
καὶ οὐ χγωλυτέον᾽ ἀλλ᾽ ἐν πάσαις ταῖς ἐκχλησίαις
ἡμῶν τὴν αὐτῶν ἀναστηλοῦμεν ἱστορίαν. Πάλιν δὲ ἐκ
τοῦ αὐτοῦ ἁγίου, ἐκ τοῦ λόγου τοῦ εἰς τοὺς ἁγίους
τισσαράγοντα μάρτνρας" Ἐπεὶ xai πολέμων τρόπαια
καὶ νίχας x«i )ογογράφοε πολλάχις, xal ξωγράγοι
διασημαίνουσιν᾽ οἱ μὲν τῷ λίγῳ χοσμοῦντες, οἱ δὲ τοῖς
πίναξιν ἐγχαράττιντες. καὶ πολλοὺς πρὸς ἀνδραγαθίαν
διήγειραν ἑχάτεροι. “Δ γὰρ ὁ λόγος τῆς ἱστορίας ὑτ ἐ-
ἡράψε, ταῦτα γραφὴ σιωπῶσα διὰ μιμήσιως δείχνυσι.
Πάλιν δὲ ix τοῦ λόγον τοῦ ἁγίου Ἰωάννον ἐπισχό-
πον Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμον, τοῦ εἰς
τὴν παραθολὴν τοῦ σπόρον' Ἔνδνμα βασιλικὶν ἐὰν
ὑτρίσῃης, οὐχὲ τὸν ἐνδυόμενον αὑτὸν ὑδρίξεις ; Οὐχ
οἶδας, ὅτι ὅστις τὴν εἰκόνα τὴν ix ξύλον xai χρω-
άτων λοιδορεῖ, οὐχ ὡς πρὸς ἄψυχον τολλήσας χρί-
νεται, ἀλλὰ γχατὰ τοῦ βασϑέως; Δισσῶς γὰρ τῷ
βασιλεῖ προσφέρει τὴν ὕδριν [οὐκ οἵδας, ὅτε ὅστις τῆ
εἰχόνε τοῦ βασιλέως ὕδριν προσάγει, πρὸς αὐτὶν τὸν
βασιλέα, ἤγουν τὸ πρωτότυπον xai τὴν ἀξίαν αὐτοῦ
ἐπιφέρει τὴν ὑδριν]. Καὶ πάλιν ἐκ τοῦ λόγον τοῦ

decorem domus tw et locum tabernaculi σἰογία tue
( Psal. xxv). Et iterum adventum redemptoris nostri
atque incarnationem ipsius Filii Dei annuntians,
magnopere vulium ejus secundum humanitatis ipsius
dispensationem adorari premonuit, iuquiens : Vul-
tum tuum, Domine, requiram (Psal. xxvi). EA post:
Vullum tuum deprecabuntur omnes divites picbis
(Psal. xiiv). Et rursus : Signatum est auper. nos la-
men vultus tui, Domine (Psal. ιν). Hinc et beatus
Augustinus praecipuus paler et optimus doctor in
suis admonitionum sermonibus ait : Quid est. imago
Dei, nisi vultus Dei, in quo signatus est pop:lus
Dei? Interea et beatus Gregorius Nyssenus episco-
pus inter plura qux in sermone quem de Abraham

C instituit, ita. dixit: Vidi inultoties conscriptionem

imaginis passionis, et. non sine lacrymis visionem
przterii, opere artis ad faciem afferentis historian,
et c:etlera de interpretatione ejus in Cantica. cantieo-
rum, sicut conscripta doctrina dicit : Materia quz-
dam est omnino iu diversis tincturis, quse complet
animantis imitationem. Qui enim ad imaginem cog-
spicit ex eadem arte per colores completam tabulain,
non tincturis prafert contemplationem, sed ad visio-
nem [Gr. prototyp.] depictam conspicit tantummodo
quam per colores magister demoustravit. In epistola
beati Basilii ad Julianum transgressorem missa re-
fertur : Secundum id quod a Deo bzreditate pos-
sidemus nostram immaculatam fidem Christiauo-

D rum, coní(iteor , sequor, et credo in unum Deum Pa-

trem omnipotentem, Deum Filium, Deum Spiritum
sanctum ; unum Deum hzc tria adoro et glorifico.
Confiteor autem et Filii incarnatam dispensationem,
et Dei genitricem quaveccundum carnem eum Κι ruit,
sanctam Mariam. Suscipio vero et sanctos apostolos,
prophetas οἱ martyres, qui ad Deum deprecationem,
faciunt, quia per eorum interventioncm prop:tius
mihi efficitur inisericordissimus Dominus, et re-
ini sionem inihi facinorum donat; pro quo et figuras
imaginum eorum honoro, et adoro, €t veneror spe-
cialiter: hoc enim traditum est a sanctis apestolis ,
nec est prohibendum, ac ideo in omnibus ecclesiis
nostris eorum designamus historiam. Hem ejusdem

4. Jn. Greca. versione, Isai. xxxi, 59, τῷ K»sio, Domino. Han».

1229

de sermone in sanctos quadraginta martyres
et bellorum triumphos ac victorias et sermonuimn
conscriptores multoties et pictores significant, quidam
quidem verbo adornantes, quidam vero tabulis pr:ze-
signantes, et multos utrique ad virHitatem excitave-
runt. θυ: enim sermo historix* per auditum depin-
xit, h:ec conscripta silens admonitio per imitationem
demonstrat. Item beati Joannis archiepiscopi Con-
stantinopolitani, qui et Chrysostomus, de parabola
seminis : Indumentum imperiale si contumeliis af-
feceris, nonne ei qui induitur contumelias irrogas ?
Nescis quia si quis imagini imperatoris injuriam
infert, ad ipsum imperatorem, id est, ad ipsum
principalem et ad cjus dignitatem refert injuriam ?
Nescis quod si quis imagini qua ex ligno et co-
loribus est maledicit, non judicatur veluti si con-
tra inanimatum quiddam prxsumptuose se gesserit,
s.d tanquam is qui contra imperatorem egerit ἢ
Dupliciter enim imperatori contumeliam infert. Et
iterum de sermone ejusdem Patris habito in quinta
feria Pasche : Omnia facta sunt propter gloriam
Dei et usum nostrum : nubes ad imbrium ministe-
rium, terra ad fructuum abundantiam, mare navi-
g:ntibas absque invidia est : omnia famulantur ho-
mini, magis autem imagini Dei ; neque enim quan:!o
imperiales vultus et imagiues in civitates introdu-
cuntur, ct obviant judices et p!ebes cum laudihus,
tabulam honorant, vel supereffusam cera scripte-
ram, sed figura" imperatoris. Sic et creatura ncn
terrenam speciem honorat, sed calestem ipsam
figuran. reveretur. Similiter et beati Cyrilli es
interpretatione sancti Evangelii secundum Matth:eum
sermonem proferimus : Depingit enim fides quod
in forma Dei existit verbum, sicut et nostre vitae
relemptio oblata est Deo, secundum nos carne
indutus et factus homo. Et idem ipse post pauca :
linaginum no*is explent opus parabole, significantes
virlutem , ac si oculorum adhibitione et palpatu
manus auggerant etiam ea quz in exilibus cogi-
tationlSus invisibiliter habent contemplationem. Item
Sancli Athanasii cpiscopi Alexandrie de humana-
tione Domini, cujus initium est: Sufficienter qui-
dei de multis pauca sumentes, intimavimus ; ct
post: Et ipsa qui scribuntur in lignis, abolita
forma per exteriores sordes, iterum idipsum ne-
cesse est in omnibus resumere et unire, cujus cst
forma, renovari possit imago in eadem imateria et
elemento. Per (Gr. Propter] camdem enim formam
et materia, ubi et conscribitur, non dejicitur, sed
in ea ipsa configuratur, et cztera. [tem beati
Ambrosii ad Gratianum imperatorem ex libro tertio,
capite nono: Nunquidnam quando et deitatem et
carnem adoramus, dividimus Christum ? aut quando
in ipso et Dei imaginem ct crucem adoramus,
dividimus eum ? Absit ! Item sancti Epiphanii Con-
stanti: Cypri: Nunquid enim et imperaior pro co
quod habet imaginem, duo sunt imperatores ? Non
sane; sed imperator unus est etiam cum imagine.
ltem. sancti episeopi Stephani Bostron (e imagiuc

EPISTOL 1".

: nam αὐτοῦ Πατρὸς, τοῦ εἰς τὴν ἁγίαν πέωπτην τῆς W«-

1250

σγαλίας" ll&vra ἐγίνοντο ti; δόξαν Θεοῦ, εἰς χρῆσιν
δὲ ἡμετέραν νέγη πρὸς τὴν τοῦ ὑετοῦ διακονίαν, ἡ
q^ πρὸς κορπογορίαν πλήθους, θάλασσα t^» T)t0v-
τῶν ἄγθονος, πάντα δουλεύουσι Θεῶ [L. τῷ ἀνθρώπῳ],
μᾶλλον δὲ τῇ εἰκόνι τοῦ Θεοῦ. Οὐδὲ γὰρ ὅτε βασι-
Àtcoi χαραχτῆρες xai εἰχένε; ἐν ταῖς πόλεσιν εἰσφὲ-
βονται, x«i ἀπαντῶσιν ἄρχοντες ναὶ λαοὶ μετὰ ἐπαΐ-
ϑων, τὴν σανίδα τιμῶσιν, ἦ τὴν γηρόχντον γραφὴν,
ἀλλὰ τὴν ἱστορίαν τὴν βασῶιγίν. Οὕτω xoi ἡ κτίσις
e) t) ἐπίγειον εἶδος ru, ἀλλὰ τὴν οὐράνιον ἱστο-
ρ' εὐλαδεῖται. Ὁμοίω; δὲ xai τοῦ μαχαρίον Ky-
ρῶλον ἐκ τῆς εἰς τὸ γατὰ Ματθαῖον ἅγιον Εὐαγγέ-
λιον ἑρμηνείας προφέρομεν λέγοντες [ἴσ. λέγοντος ].
Φωγραφεῖ γὰρ ἡ πίστις τὸν iv μορφῇ τοῦ Θεοῦ ὑπάρ-

B χοντα λόγον, ὡς καὶ ἡ τῆς ξωῆς ὑμῶν λύτρωσις

προσηνέχθη τῷ Oto, τὴν xoÜ ἡμᾶς ὁμοίωσιν ὑπὸ-
δύς, xal γενόμενος ἄνθρωπος. καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς μετὰ
μιχρόν" Ἑϊχόνων ἡμῖν ἀποπληροῦσι χρείχν αἱ παραβο-
λαὶ, τῶν σημαινομένων τὴν δύναμιν οἱ ονείπως x«l
ὀγθαλμῶν παραθέσει, xxl ἁφῇ χειρὸ; ὑποβάλγονσσε,
χαὶ τὰ ἐν ἰσχναῖ; ἐννοίαις ἀφανῶς ἔχοντα τὰν θεω-
ρίαν. Πάλιν τοῦ ἁγίου ᾿Αθχνασίον ἐπισκύπου ᾿Αλε-
ξανδρείας περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ κυρίου, οὗ à
ἀρχή" Ἱκανῶς μὲν 6x πολλῶν Oa λαϊόντες ἐγρά-
ψαμεν. Ἔπειτα' καὶ αὐτὰ τὰ ἐν ξύλοις γραφόμενα,
μορφῆς παρελθούσης ἐκ τοῦ ἔξω ῥύπον, πάλιν ἀναγ-
χαῖον t4) αὐτὸν ἀναλαδέσθαι xai ἐνῶσαι [ἴσ. ἀνανεῶ-
σαι], οὐτινός ἐστιν ἡ μορφὴ, τοῦ ἀναχα νίσαι ὃν-
γηθῆνα’ εἰχύνα ἐν τῇ αὐτῇ ὕλῃ καὶ στοιχείω. Διὰ

C 7" τὴν αὐτοῦ μορφὴν καὶ ἡ ὕλη, ὅπον καὶ γράφεται,

οὐ καταί ἅλλιται, ἀλλ᾽ ἐν αὐτῇ συνιστορεῖται. καὶ
€ τοῦ πάλιν τοῦ μαχαρίου ᾿λαθρογίον πρὸς Τρατια-
νὸν τὸν Decóéa, ix τοῦ τρίτον βιθλίου, χεφυλχίον
ἐννάτου" Τί γάρ; μή ποτε καὶ τὴν θεότητα x«l τὴν
σύρχα αὐτοῦ προσχυνοῦντις, μερίξομεν τὸν Χριστιν,
ἡ ott ἐν αὐτῶ τὴν θείαν κἰχόνα χαὶ τὸν σταυρὸν
προσγυνοῦῖμεν, μερίξομεν αὐτόν ; Μὴ γένϑιτο ! Πάλιν τοῦ
ἁγίον Ἐπιφανίου κωνσταντίας τῆς Κύπρον" Μὴ γὰρ
εἰ βασιλεὺς ἔχει εἰχόνα, ὄνο εἰσὶ βασιλεῖς ; Οὔ μενουν"
ὁ βασιλεὺς εἷς ἔστι x«i μετὰ Tüc εἰχόνος. Πώλιν τοῦ
ἁγίου Στεφάνον ἐπισχόπον Βόστιων" Οἵτινες δὴ περὶ
τῶν εἰκόνων τῶν ἁγίων ὁμολογοῖμεν, ὅτι πᾶν ἔργον
τὸ γινόμενον ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ, ἀγαθόν ἐστι xoi
ἅγιον " ἄλλο ἀρ ἐστιν εἰχὼν, xxl ἄλλο ἄγαλμα,
τουτέστι ζώδων. Ὅτε γὰο ὁ Θεὸς τὸν ᾿Αδὰμ ἔπλασε,
τουτίστιν ἐδημιούργησεν, ἔλεγε" € Ποιήσωμεν ἄνθρωπον
x«t εἰχονα xai ὁμοίωσιν ἡμῶν » Καὶ ἐποίησεν ἄνθρω-
πον ἐν εἰχόνι Θεοῦ. Ti γάρ; ὅτι εἰνὼν Θεοῦ ἐστιν
ἄνθρυπος, ἄγαλμα ἐστι, τουτέστιν εἰδωλολατρεία sl
ἀσέδεια; Μηδαμῶς γένοιτο ! Εἰ ὁ ᾿Αδὰμ εἰχὼν Gatuóvs.y
ἦν, x6 nutvoz ἣν καὶ ἀπρόσδεντος. ᾿Αλλ᾽ ὅτε εἰ.
χὼν Θεοῦ ἐστι, τετιμηυένος ἐστὶ xal εὐπεότ' ἐχτος. Vaga
γὰρ εἰχὼν ἐν ὀνόματι κυρίου, ἡ τῶν ἀγγέλων, ἢ προ-
φητῶν, ἡ ἀποστόλων. ἡ p. ρτύρων, ἢ δικαίων γινομένᾳ.
ἁγία ἐστὶν. Οὐ yop τὸ ξύλον προτκχυνεῖται, ἀλλ᾽ αὐτὸ
τὸ ἐν τῷ ξύλῳ ϑεωρούμενον x«i μνημονευόμενον τιμᾶ-
ται. Πάντες γὰρ ἡμεῖς προσκυνοῦμεν τοὺς ὄρχοντας,
xxi ἀσπαξζόμεθα, εἰ καὶ ἁμαοτωλοὶ εἰσι. Διὰ τὶ λοιπόν

4351

ADRIAN] PAP/E 1

1352

οὐκ ὀφείλομεν προσκυνῆσαι τοὺς ἁγίους τοῦ Θεοῦ δού- A sanctorum : De imaginibus vero sanctorum confi-

λους, xai sig μνημόσυγον αὑτῶν συστῆσαι καὶ ἐγεῖραι
τὰς εἰχόνας αὐτῶν, ἵνα μὴ ληθαργηθῶσιν; ᾿Αλλὰ λί-
εις, ὅτε αὐτὸς ὁ Θεὸς προσχυνεῖσθαι χειροποίητα ἀπη-
γόρενσεν. Bini, ὦ Ἰουδαῖε, τί ἐστι τὸ ἐπάνω τῆς γῆ:
μὴ οὐ χειροποίητον μετὰ τὸ ποιηθῆναι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ;
τὶ λοιπόν; Ἧ χιβωτὸς τοῦ Θεοῦ ἡ ἐκ τῆς ὕλη; Σε-
ὑεὶμ κτισθεῖσα καὶ κατασχευασθεῖσα., οὐκ ἔστι χει-
ροποίητος; καὶ τὸ θυσιαστήριον, χαὲ τὸ ἱλαστήριον,
x«l ἡ στάμνος ὅπου ἦν τὸ μάννα, χαὶ ἡ τράπεζα,
καὶ ἡ λυχνία, xai τὸ σχήνωμα τὸ ἐνδότερον xai τὸ
ἐξώτερον, οὐχ εἰσὶν ἐξ ἔργων χειρῶν ἀνθρώπων,
ἅπερ Ἰολομὼν ἐποίησε; καὶ ἵνα τὶ ἅγια τῶν ἁγίων
καλοῦνται, ὑπάρχοντα χειροποίητα; Τί γάρ; τὰ χε-
ρονθὶμ, καὶ ἑξαπτέρνγα κύχλῳ τοῦ θυσιαστηρίου οὐχ
ἦσαν ζῶα καὶ εἰκόνες τῶν ἀγγέλων, ἔργα χειρῶν
ἀνθρώπων; καὶ πῶς οὐχ ἐχθέθληται; ὅτε διὰ προσ-
τάγματος Θεοῦ εἰκόνες ἐγένοντο τῶν ἀγγέλων, ἅγιαί
εἰσι, καὶ ταῦτα ζῶα ἧσαν. Καὶ γὰρ τὰ εἴδωλα τῶν
ἐθνῶν, ὅτι εἰχόνες δαιμόνων ἧσαν, ὁ Or; κατέθαλε
xai χκατέχρινεν αὐτά. Ἡμεῖς δὲ πρὸς μνημόσυνον τῶν
ἁγίων εἰχόνας ποιοῦμεν, ἧγουν 'A6pazp, Μωσίως,
Ἰδὼν, Ἡσαΐον, Ζαχαρίον, καὶ τῶν λοιπῶν προγητῶν,
ἀποστίλων x«i μαρτύρων ἁγίων τῶν διὰ τὸν κύριον
σνντριδέντων, ἵνα mà; ὁ θεωρῶν αὐτοὺς ἐν εἰκόνι
μιμνήσχηται αὐτῶν, καὶ δοξάζῃ τὸν Κύριον τὸν δο-
ξάσαντα αὐτούς. Πρέπει γὰρ αὐτοῖς τιμὴ καὶ προσχύ-
νησις. xxl υνατιθεσίαι τὰ ἡμέτερα πρὸς αὑτοὺς; κατὰ
τὴν διχαιοσύνην αὐτῶν ἵνα πάντες οἱ θεωριῦντες
αὐτοὺς σπεύσωσι val αὐτοὶ μιμηταὶ γενέσθαι τῆς
πράξεως αὐτῶν. Ποία γάρ ἐστιν ἡ τῆς προσχυνήσεως
τιμὴ, εἰ μὴ μόνον καθὼς x«l ὑμεῖς o! ἁμαρτωλοὶ
προσχυνοῦμεν x«i ἀσπαζόμεθα ἀλδλήληυς χατὰ τιμὴν
xal ἀγάπησιν; Οὕτω γὰρ τὸν Κύριον ἡμῶν οὐχ ἄλλως
προσχυνοῦμεν, δοξάζοντες μέντοι χαὶ τρέμομεν" εἰχὼν
δέ ἐστιν ὁμοιώσεως αὐτοῦ, ὅτι ἐν αὐτῇ ἐγράφη. ᾽Δσε"
ἔεῖς δὲ οἱ τὸ ἀγαθὸν μὴ πράττοντε;, μήτε τῶν ἁγίων
μνημονεύοντες, μὴ κωλυέτωσαν τοὺς χαλοποιοῦντας,
μηδὲ σκχανδαλιζίτωσαν τοὺς τιμῶντας τοὺς ἁγίους
καὶ δούλους τοῦ Θεοῦ, xxi μνημονεύοντας αὐτῶν.
Μισθὸν γὰρ ἀγαθὸν τῆς χαλῆς πράξεως λήψονται" οἱ
δὲ ἀσεθεῖς, καθὼς διελογίσαντο, ἴξουσε τὴν χατάλυ-
σιν τῆς ἀτιμίας, καθὼς τοῦ διχαίου ὑἠμέλησαν, ἀπο-
στάντες ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. Διὰ δὲ τὸ μνημόσυνον τῶν
ἀγίων εἰχόνες ἡράγονται, καὶ τιμῶνται, xxl προσχυ-
νοῦνται, ὡς δούλων τοῦ Θιοῦ, x«l ὑπὲρ ἡμῶν τὴν
θεότητα λιτανενόντων x«i δυσωπούντων. ᾿!Δξιον δέ
ἐστι μνημονεύειν τῶν ἡγουμένων ἡμῶν, x«i εὐχαρι-
στίας προσφέρειν τῷ Θιῷ. 'Ex τοῦ λόγου τοῦ μα»
χαρίον ᾿Ιερωνύμηον πρεσθντέρον Ἱεροσολύμων" καὶ γὰρ
ὡς σννεχώρησιν ὁ Θεὸς προσχυνεῖν πᾶν ἔθνο; τὰ
χειροποίητα, Ἰουδαίοι; δὲ τὰς πλάκας ἐχείνας εὐδό-
κησῖν, ὡς δΔατόμησεν ὁ Μωσῆς, καὶ τὰ δύο χερονδὶμ
τὰ χρυσᾶ" οὕτω x«l ἡμῖν τοῖς Χριστιανοῖς ἐδωρή-
σατο τὸν σταυρὸν χαὶ τῶν ἀγαθῶν ἔργων τὰς εἰκόνας
ἡράφειν καὶ προσκυνεῖν, καὶ δεῖξαι τὸ ἔργον ἡμῶν.
Δηιπὸν ταύτας αὐτύὺς, εὐσεβέστάτοι val γαληνότατοι

8 [n Grzco, Impii vcro, qui bonum non agunt, neque
sanctorum memorcs sun*, ue prohibeant bene(ucientes,

temur quouiam omne opus quod fit in Dei nomine
bonum est et sanctum : aliud enim est imago ct
aliud simulacrum, id est, statunculus. Quando eniin
Deus Adam plasmavit, id est, condidit, dicebat :
Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem
nostram (Gen. 1). Et fecit hominem ad imaginem
Dei. Nunquid enim quia imago Dei est homo, ideo
simulacrum, id est, idolorum cultura est et im-
pietas ? Nequaquam fiat. Si enim Adam imago
d.emonum esset, abjectus utique et inacceptabilis
esset. Sed quia imago Dei est, honorabilis et ac-
cep:abilis est. Omnis enim imago in nomine Domini,
aut angelorum, aut prophetarum, aut apostolorum,
aut justorum facta, sancta est. Non enim lignu:n
adoratur, sed id quod in ligno conspicitur οἱ me-
moratur, honorificatur. Omnes eniin nos adoramus
principes et salutamus, licet peccatores sint. Ctr
ergo non debemus adorare sanctos Dei servos, οἱ
in memoriam eorum constituere imagines eorum,
ne oblivioni tradantur? Sed dicis quia ipse Deus
interdicit adorare manufacta. Dic itaque, o Jud:ee,
quid est super terram quod non sit manufactum,
cum a Deo sit factum? Nunquid arca Dei, quz
ex lignis Sethim fabricata atque constructa fuit ,
manufacta non est? Et altare, et propitiatorium.,
et urna in qua erat manna, et mensa, et cande-
labrum, et tabernaculum interius et exterius, noa
fuerunt ex hominum operibus manuum, quae Sa-

, lomon fecit? Et cur sancta sanclorum vocantur,

manufacta existentia ? Nunquid cheruhim et sena-
rum alarum animalia, qu:e in circuitu altaris erant,

non fuerunt imagines angelorum, opus manuum

hominum ? et quomodo non abjiciuntur ? quia vero
per praeceptum Dei imagihes fact:e sunt angelorum,
sancte sunt; et hxc animalia erant. Etenim idola
gentium, quia imagines fuerunt d:emonum, Deus
deposuit et condemnavit ea. Nos autem ad memo-
riam sanctorum imagines facimus, Abrahz vidcli-
cet, Moysi, Elix, lsaie, Zacharie, et reliquorum
prophetarum, apostolorum, et martyrum sanctorum,
qui propter Dominum interempti sunt; ut. omnes
qui vident eos ^in imagine, memorentur corum, οἱ
glorificent Dominum qui glorificavit eos. Decet enim

p 905 honor et adoratio, et commendatio nostra se-

cundum justitiam eorum, ut omnes qui vident eos,
festinent et ipsi hnitatores effici actionis eorum.
Qualis enim est adorationis honoratio, nisi tantum
quemadmodum et nos peccatores adoramus et 52-
lutamus alteruturun per honorem et dilectionem ?
Ita et imaginem Domini nostri non aliter adoramus
et glorificamus et contremiscimus, quia imago est
similitudiuis ejus, et in ea ipse depietus est. * Ergo
quicunque pii sunt, et bonum quidem agunt, οἱ
sanctorum memores sunt, nec prohibent benefa.
cientes, nec scandalizant cos qui bonorant sanctos
eL servos Dei, quin potius memorantur eorum ,

nec scandalizent eos qui honorant sanctos el servos Dei,o
meminerunt corum. Nam lii mercedem bonam,etc.H an»

12}

EPISTOL.£.

1251

mercedem bonam ex bona operatione percipient. Α δεσπόται xai τέχνα, τὰς προειρημένας χρήσεις τῶν

linpii vero secundum quod cogitaverunt, habebunt
desolationem inhonorationis, pro eo quod illud quod
erat justum neglexerint et a Deo recesserint.
Propter memoriam enim sanctorum imagines pin-
guntur, adorantur et honorantur, sicut servorum
Dei et pro nobis divinitatem deprecantium. Dignum
enim est commemorari prxpositorum nostrorum ,
et gratias referre Deo. De sermone beati Hieronymi
presbyteri Jerosolymitani : Etenim sicut permisit
Deus adorare omnem gentem nianufacta, Jud»os
aut^m (Gr. add. voluit) tabulas, quas dolavit Moyses,
et duos cherubim aurcos, sic et nobis Christianis
ἐμάν! crucem et bonarum operationum imagines
pingere et adorare, venerari, et demonstrare opus
nostrum. ltaque h:c ipsa, piissimi ac tranquillis-
simi domini et filii, przedicta testimonia sanctorum
P.trum transivimus breviter; sed et divinz Scri-
pturze Novi Vcterisque Testamenti testatur historia
de divini cultus observatione, quod ad laudem Dei
in ecclesiis in memoriam pi: operationis Dei nutu
coustituta sunt secundum traditionem sanctorum
Patrum; sed et de statu sacrarum imaginum etiam
a divine Scripture historia satis promulgata sunt,
quemadmodum in hujus apostolicx suggestionis se-
rie ἃ Deo corrohorate serenitati vestro potentize
cum omni humilitate et sinceritate cordis studui-
mus intimare. Unde ct quod in diversis et proba-
bilibus Patrum testimoniis qui ipsas sacras imagines
&Latuerunt, subtiliter videri potest, sicut in eorum
libris reperimus, vestre clementissim:z potentie
fore studuimus intimandum, deprecantes cum magna
cordis dilectione mansuetissimam vestram clemen-
tiam, et tanquam prsentialiter humo prostratus,

ἁγίων Πατέρων περιήλθομεν βραχέως. ᾿Αλλὰ καὶ τῆς
θείας Γραφῆς τῆς Παλαιᾶς x«i Νέας Διαϑήχη;ς ἡ ἷστο-
ρία μαρτυρεῖ περὶ τῆς παραφυλακῆς τοῦ θείον σε-
βάσματος, ὅτι τὰ πρὸς ἔπαινον τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς
ἐχχλησίαις εἰς μνημόσυνον τῆς εὑσεθοῦς ἐργασίας τῇ
τοῦ Θεοῦ ἐπινεύσει- καθιστάμενα, εἰσὶ. χατὰ τὴν παρά-
δοτιν τῶν ἁγίων Πατέρων περὶ συστάσεως τῶν ἱερῶν
εἰχόνων, xal τῆς θείας [O. T:pl τῆ; σνστάσ. τ. ε. εἰ
xal παρὰ τῆς θείας] Γραφῆς ἐν ξωγραφίᾳ ὑπαρχοὺ-
σης, χαθὼς ἐν αὐτῇ τῇ ἀποστολιχῇ ἀναφορᾷ τῇ Oto-
χυρώτῳ γαλήνη τῆς ὑμετέρας δυναστείας μετὰ πάσης
ταπεινώσεως x«l εἰιχρινυῦς καρδίας ἐπετηδεύσαμεν
ἀναγαγεῖν. Ὅθεν xai τὰς ἐχ διαφόρων καὶ εὐδοχιμω-
τάτων πατέρων λεπτομερῶ; μαρτυρίας, τῶν τὰς: αὖ-
τὰς ἱερὰς εἰχόνας συστησάντων, τηρητέον ἐστὶ, καθὼς
ἐν ταῖς βίδλοις αὐτῶν εὑρίσχομειν, xal τῇ ὑμετέρα
ἐπιειχεστάτη βασιλεία ἐπετηδεύσαμεν ἀναγαγεῖν" δυσ-
ωὠπῶ δὲ μετὰ μεγάλον πόθον xapólg τὴν ὑμετέραν
πραότητα, καὶ ὡς παρὼν γονυπετῶν, καὶ τοῖς vUpt-
τέροις ἴχνεσι χυλινδούμενος ἱκετεύω, xal ἐνώπιον τοῦ
Θιοῦ παρακαλῶ xal ὀρχίζω, τὰς αὐτὰς ἱερὰς εἰχόνας
iv αὑτῇ τῇ Θεοφυλάχτῳ καὶ βατιλίδι πόλει, x«l ἐν
τοῖς ἀμφοτέροις μέρεσι τῆς Τραικίας, εἰς τὴν ἀρχαίαν.
βάσιν σνστῆσαι καὶ στηρίξαι χελεύσατε, φυλάττοντες τὰν
παράδοσιν ταύτη: τῆς ἡμετέρας ἱερωτάτης χαὶ ἁγιωτάτης,
Ἐχχλησίας, καὶ ἀποῤῥίπτοντες καὶ βδελυσσόμενοι τῶν
ἀσεθῶν αἱρετικῶν τὴν δεινότητα, ἵνα ταύτην τὴν ἡμετέραν,
ἁγίαν καθολικὴν καὶ ἀποστολικὴν Ῥωμαϊκὴν Ἐχχλησίαν
τὴν ἀκατάληπτον [L. ἀνεπίληπτον) ἐναγχαλίσησθε [ L. ἵνα
ὑμᾶς αὐτοὺ ἡ ἡμετέρα ἁγία καθολ. καὶ ἀποστ. Ῥωμαϊχὰ͵
Ἐχχλησία ἡ ἀνεπίληπτος ἐναγκαλήσηται]:

el vestris Deo directis vestigüs provolutus, quxso et coram Deo deposco el adjuro, ut easdem sacra-
lissimas imagines in ipsa a Deo conservata regia urbe et cxteris Grecie partibus in pristinum statum:
restituere et confirmare jubeatis, observantes traditionem hujus sacrosancte nostrx:: Romance Ecclesi:e,
abjicientes ac respuentes iniquorum atque h:reticorum calliditates, ut in hujus nostra sanct: catholicas
el apostolicze ac irreprehensibilis Roman: Ecclesie ulnis suscipiamini.

EPISTOLA LVII.
AD TARASIUM PATMIARCHAM.

Ἐπιστολὰ ᾿Αδριανοῦ τοῦ ἁγιωτάτον πάπα τῆς πρεσθυ-
τέρας Ῥώμης, ἑρμηνευθεῖσα ἐκ τῆς τῶν Ῥωμαιὼν
διαλέχτον εἰς τὴν Ἑλλάδα φωνήν.

Dileeto fratri Tarasio ραϊτίαγοια Adrianus epi- D Τῷ ἠγαπημένῳ ἀδελφῷ Ταρασίῳ πατριάρχῃ, "Adpu-

scopus servus servorum Dei.

l'astoralibus curis quibus convenit nos pascere po-
pulum Dei, et subtilissimia cogitationibus perpen-
aentes quemadmodum praedicationis vox sana a prxze-
cone in omni teinpore debeat przedicari, et qualis in
conversatione debeat esse ut omnibus proximus
compassione fiat et cunctis conversatione insignis,
quatenus et per piam miserationem ad se omnium
infirmitates transferat, et ipse per summum respe-
etum sui ad divina transcendat, consideravimus ve-
" stri. dilecte sanctilati sacra affari concordia et sub-
tiliter verbum manifestare. In synodicis confessio-
nis vestr:e fidei, 40:5 apostolic:e sedi nostrz directa
sunt per Leonem revereu-lissimum presbyterum ve-

γὸς δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ.

Ποιμαντικαῖς φροντίσιν, ἐν αἷς ἁρμόζει ποιμαίνειν
τὸν λαὸν τοῦ Θεοῦ, xai λεπτοτάτῳ λογισμῷ χατα-
γοοῦντες, ὧν τρόπον ἡ ToU χηρύγματος φωνὴ ὑγεῖς.
ὑπὸ κώήρνκος ἐν παντὶ καιρῷ ὀφείλει γηρύττισθαι, καὶ
ὁποῖος ὁ ποιμὴν ἐν συμπαθείᾳ, καὶ ὁποῖος ἐν ἀναστρογῇ
ó.cQse εἶναι, ἵνα τοῖς πᾶσι πλησίον τῇ συμπαθείᾳ γέ-
νηται, καὶ τοῖς ὅλοις τῇ ἀναστροφῇ ἐπίσημος" καὶ
ὅπως ἂν πρὸς ἑαυτὸν διὰ τῆς εὐσεβοῦς εὐσπλαγχνίας
τὰς τῶν ἁπάντων ἀῤῥωστίας μετενίγνη, à καὶ διὰ
τῆς ὑψηλοτάτης ἐπιθλέψεως ἑαυτοῦ αἰτούμενο; εἰς
τὰ θεῖα πάντας μεταδιβάσῃ [L. ἑαυτοῦ ἐπὶ τὰ θεῖα
διαθαίνῃ)" περὲ τούτων πάντων συνείδομεν τῇ ὑμετέραι
ἠγαπημένῃ ἁγιωσύνη καὶ ἱερατικῇ ὁμονοῖχ riposo by

1255

ADRIANI PAP.E E

1:26

ἕασθαι͵, καὶ λεπτομερῶς τὸν λόγον ψανερῶσαι. Ἐν τοῖς À Slrum, invenimus in eis in initio primze pagine, rc-

«-voÓuzoig τῆς ὁμολογίας τῆς πίστεως μων, τοῖς τῷ
ἀποστολικῷ ἡμῶν θρόνῳ σταλεῖσι διὰ Λέοντος τοῦ
εὐλαδιστάτου πρεσθντέρον ὑμῶν, εὕρομιν ἐν αὐτοῖς
ἐν τῇ ἀρχῇ τοῦ πρώτου σελιδίον, τὴν ὑμετέραν εὐ-
λάδιιαν ἐχ λαϊκῆς τάξεως xoi βασιλικῆς ὑπηρεσίας
εἰς τὸν ἱερατιχὺν βαθμὸν ἀνυψωθεῖσαν. καὶ λίαν ἐν-
τούτοις ἡ ἡμετέρα ψνχὴ ἠ άσθη. καὶ εἰ μὴ τὴν
ὑμετέραν &Üuxptvü καὶ ὀρθόδοξον πίστιν εἰς τὰ προει-
ρημίνα συνολιχὰ τοῦ ἱεροῦ συμβόλου κατὰ τὸν θε-
σιὶν τῶν ἁγίων ἐξ οἰχουμενιχῶν συνόδων, xxl περὲ
τῶν σεπτῶν εἰχίνων εὔρομεν xo) ἔχουσαν, οὐδα-
ptg ἄν ἐτολμήσαμεν τῶν τοιούτων ὑπαχοῦσαι συνο-
διχῶν. ᾿Αλλ' ὅσον ἡ καρδία ἡμῶν ἐλυπεῖτο περὶ τῆς
ἀναρμόστου [L. ἀθεκίτον ὑμῶν χειροτονίας, γαὶ τῆς
ἀναουύστου, X. T. λ.] mw; ἐξ ἡμῶν διαστάσεως,
τοτοῦτον εὑροῦσα τὴν ὑμιτέραν ὀμολυγίαν xci τὴν
ὀρθὴν πίστιν ηὐφρόνθη ἡ ἡμετέρα wv. Εἴρομεν δὲ
ἐν τῇ προειρημένη συνοδιχῇ ἐπιστολῇ τῆς ὑμετέρας
ἁγιωσύνης, μετὰ τὸ πλήρωμα τῆς πίστεω; xxi τῆς
ὁμολογία; τοῦ ἱεροῦ συμέξόλου͵ καὶ πασῶν τῶν ἁγίων
ἐξ συνόδων, xai περὶ τῶν ἱερῶν xai σεπτῶν χαρα-
χτήρων θαῦμα αἰνέσεως καὶ περιπτύξεως ἄξιον, περιέ-
χον, Ὅτι τὰ ὑπὸ τῆς αὐτῆς ἁγία; ἔκτης συνόδον
δίχομαι μετὰ πάντων τῶν ἐνθέσμως xxi θειωδῶς ἐχ-
φυνηθέντων παρ᾽ αὐτῆς [xai τὰς αὐτὸς ἁγία; ἐξ συνό-
διυς δέχομαι μετὰ πάντων τῶν χανόνων τῶν ἐνθ.
καὶ θειω ἐχφ. map αὐτῶν] κανόνων. Ἐν οἷς ἐμφέρεται
"E» τισι τῶν σεπτῶν εἰχόνων γραφαῖς ἀμνὸς δαχτύλῳ
τοῦ προδρόμου δεικνύμενος; ἐγχαράττεται, ὃς εἰς
τύπον παρελήγθη τῆς χάριτος, τὸν ἀληθινὸν piv
διὰ τοῦ νόμον προὐποφαίνων ἀμνὸν Χριστὸν τὸν
Θεὸν ἡμῶν. Τοὺς οὖν παλαιοὺς τύπους καὶ τὰς σκιάς,
ὡς τῆς ἀληθείας σύμξολά τε καὶ προχαράγματα T
Ἐχκλυσίᾳ παραδεδομένα [ἅλ. παραδεδομίνους ] κατα-
σποιζόμενοι, τὴν χάριν προτιμῶμεν καὶ τὴν ἀλήθειαν,
ὦ; πλύρωμα νόμου ταύτην ὑποδεξάμενοι. Ὡς ἄν οὖν
τὸ τέλειον, καὶ ἐν tai; χρωματουργίαις, ἐν ταῖς
ἁπάντων ὄψεσιν ὑπυγράγηται, τὸν τοῦ αἴροντος τὴν
ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου ἀμνοῦ Χρισ:οὔ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν
γατὰ τὸν ἀνθρώπινον χαρακτῆρα xai ἐν ταῖς εἰχότιν
" ἀπὸ τοῦ νῦν &vti τοῦ παλαιοῦ ἀμνυῦ ἀναστηλοῖ σθαι
ὁρίζολεν, δὲ αὐτοῦ τὸ τῆς; ταπεινώσεως ὕψος τοῦ
Θιοῦ Λόγου κατανοοῦντες, xai πρὸς μνήμην τῆς iw
σαρχὶ πολιτεας, τοῦ τε πάθιυ; αὐτοῦ χαὶ τοῦ σω-
τηρίου θχνάτον χειραγωγούμενος, καὶ τῆς ἐντιῖθεν
γενομένης τῷ χόσμῳ ἀπολυτρώσιως. Ταύτη tà p.p-
τυρικ τῆς ὀρθοδόξου πίστιως τὴν τῶν πονηρῶν rt-
p'pyi«» καὶ ἀδολεσχίαν τῶν αἱρετικῶν ἀφορίξονσα,
ἀπώτατο ἡ ὑμετέρα ἀδελφικὴ ἱερωσύνη, xaÜo; καὶ ἡ
αὐτῶν πινηρὰ σπουδὴ παρ᾽ ἡμῶν οὐκ ἐδέχθη, οὐδὲ
ὑπὸ τῆς θείας χάριτος, & X ἀδέβαιος ἢὥογίσθη iv
vol; τοιούτοι;" περιεξωσμένη γὰρ τὴν ὁσρὺν τῆ; δια-
νοίας ἡμῶν ὁμολογεῖ xai ἡ ἡμετέρα κχαθολικὰ καὶ ἀπο-
στολιχή Ῥωμαιίκὴ Ἐχχλησία, ὁμονοοῦσα καὶ συμφωνοῦσα
ἐξ ἐναντίας τῆς τῶν. αἱρετικῶν ἀννυίας, ὑφ᾽ ὧν πολε-
μουμένη x«i συντιθεμένῃ πεγανέρωται. Ὅθεν ἐπεὶ τὰς
σικτὰ; εἰκόνα; τὸν τε χατὰ τὸν ἀνλρώπινον χαροαι-
wrüoa Χρισταῦ τοῦ Θιοῦ ἡμῶν, τοῦ καϑ' ἡμᾶς γαὶ

verentiam vestram ex laico ordine et imperateria
administratione ad sacrati gradus sublimatam esse
fastigium. Et vehemerter in his anima nostra ni-
rata est. Et nisi vestram sinceram et ortheJoxam
fidem in przdictis syaodicis sacri symboli secundum
ritum sanctarum sex universalium synodorum, et de
venerabilibus imaginibus bene se invenissemus ha-
bere, nullatenus auderemus hujuscemodi obaudire
svuodica. Sed quantum eor nostrum tristabatur de
inepla veteri ex. nohis distantia, tanto confessioi.em
et rectam fidem vestram anima nostra inveniens Le-
tata est. Invenimus autem in przedieta synodica epi-
stola sanctitatis vestra, post plenitudinem fidei οἱ
confessionem sacri symboli et omnium sanclarum

DB sex synodorum, et de sacris ac venerabilibus cha-

racteribus miraculum laude ac veneratione dignissi-
mum contineri : Quia et easdem sanctas sex symo-
dos suscipio, cum omnibus regulis quze jure ae
divinitus ab ipsis promulgatze sunt. Inter quas con-
tinetur : In. quibusdam venerabilium imaginum pi-
cturis agnus digito prxcursoris exaratus ostenditur
[demonstratus exaratur|, qui in figuram przteriit
[Gr. assumptus 651] grati, verum nobis per legem
preostendens agnum Christum Dominum nostrum.
Ergo veteres figuras et umbras, ut veritatis indicia
et presagia Ecclesi: traditas amplectentes , gratiam
proferimus et veritatem, banc ut plenitudinem legis
suscipientes. Ut ergo perfectio etiam per colorum
operationes in cunctorum vultibus depingatur agni
Christi Dei nostri qui tulit peccatum mundi, sceun-
dum huinanitatem, characterem et imaginem bhomi-
nis, pro veteri agno depingi definimus, per ipsum
Dei Verbi humilitatis celsitu 'inem considerantes
(Joan. 1), et ad memoriam in carne conversationis,
tin scilicet passionem ejus quam salutarem mor-
tem atque redemptionem qua hinc est mundo effe-
cia, manu quodammo«do reducentes. Hoc testimonio
orthodox:e fidei malignorum curiositatem et hereti-
corum garrulitatem vestrum repulit frateimum 58-
cerdotium, quemadmodum et eorum maligna sollici-
tudo non est a nobis neque a gratia divina recepta,
sed instabilis in hujusmodi reputata, siquidein nobis
succinctis lumbos mentis nostr» confitetur eliam
nostra catholica et apostolica Romana Ecclesia, con-
sonans et concordans adversus hereticorum amen-
tiam, a quibus etiam impugnata taliter disposuisse
ostenditur. Quia ergo sanctas imagines Christi Dei
nostri, qui secundum nos et pro nobis eL propter
nos incarnatus est juxta humanuin characterem,
atque sanct:e intemeratz? et revera Dei genitricis,
ncc non et sanctorum ejus, vestra dilecta sanctitas
colere atque adorare pollicita [sollicita] est, idcirco
ejus o1rtliodoxum propositum, si quemadmodum ce-
pit, perseveraverit, modis omnibus collaudamus, et
ut pastoralis curz sollicitudinem habentes consilium
damus, ut orthodoxam fidem quam semel confessa
est iminutabilem servet pradicando pariter et do-
cendo. Fundamentum cnim aliwd potest ponere nemo

(351

EPISTOL.£.

1258

preter id quod positum est, quod cst. Dominus. Jesus Α i ἡμᾶς καὶ ὑπὲρ ἡμῶν σαρχωθέντος, καὶ τῆς ἁγίας

(1 Cor. vii). Ergo quisquis dilectionis Dci et proximi
8c fidei qux» in ipso est firmamentum tenet, eum-
dem Jesum Christum Dei et hominis Filium apud se
posuit fundamentum. Confitendum est enim quia, ubi
Christus funiamentum est, bonorum etiam operum
sequatur zdiücium. Ipsa vero per se Verit3s dicit: Qui
ΒΟῊΝ intrat perostium in ovile ovium, sed intrat aliunde,
ille fur est et latro : qui autem intrat per ostium, pa-
&tor est otium (Joan. x). Unde rursum idem Salva-
tor ait: Ego sum ostium (Ibidem) : ille ergo ad ovile
intrat per ostium, qui intrat per Christum. Ipse au-
. [δῖ per Christum intrat, qui de eodem conditore et
liberatore humani generis veritatem intelligens pra»-
dicat et custodit, culmen regiminis ad officium por-
tanjJi oneris suscipit, non ad appetitum glorix transi-
torii honoris, curz' quoque suscepti ovilis solerter
invigilat, ne oves Dei aut perversi homines prava lo-
quentes dilanient, aut maligni spiritus oblectamenta
vitiorum suadentes devastent. Certe beatum Jacob,
qui pro uxoribus diu servierat, dixisse meminimus :
» Viginti annis fui tecum; oves te et capra steriles
mon (uerunt ; arietes gregis tui non comedi, nec ca-
pium a bestia ostendi tibi. Ego damnum omne redde-
bam ; quidquid furto perierat, a me exigebas ; die no-
ctuque esiu urebar et gelu ; fugiebat somnus ab oculis
meis (Gen. xxxi). Si igitur sic laborat et vigilat qui
pascit oves Laban , quanto labori quantisque vigiliis
debet intendere qui pascit oves Dei ! Sed in his om-
nibus ipse vos instruat, qui propter nos homo factus

ἀχράντον καὶ ἀληθῶς Θεογεννήτορος, λοιπὸν δὲ καὶ
τῶν ἀγίων αὑτοῦ, ἡ ὑμετέρα ἡγαπημίνη ἁγιωσύνη
σέδειν χαὶ προσχυνεῖν συνέθετο, τὴν αὑτῆς ὀρθέδοξον
προαίρεσιν, ἐὰν καθὼς ἀπήρξατο, παραμείνη, παντελῶς
ἐπαινοῦμιν, xal d; ποιμαντιχῇ μερίμνη φροντίζοντες
συμθουλεύομεν, ἵνα τὴν ὀρθόδοξον πίστε», ἤνπερ ἅπαξ
ὡμολόγησεν, ἀμ:τάθετον διχτηρήση χρρύττουσα καὶ δι-
δάσχονσα. « Θεμέλιον γὰρ ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι
παρὰ τὸν χείμενον, ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός. » Τίς
οὖν τῆ; ὁγαπήσευς τοῦ Χριστοῦ xmi τοῦ πλησίον,
τῆς ἐν Χριστῷ οὔσης. τὸ στήριγμα χρατῶν τὸν οὺ-
τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ xai ἀνθρώπου Υἱὸν
παρ᾽ ἑαυτῷ οὐκ ἔθετο θεμέλεον. ᾿Ομολονυύμενον γῷρ
ἐστιν, ὅτε ὅπου ὁ Χριστὸς θεμέλιος ἐστι, τῶν ἀπαθῶν
ἔργων ἐξαχολουθεῖ ἡ oixodopü. Αὐτὴ γοῦν δι ἑαυτὴς
à ᾿Αλήθεια λέγει" « Ὃ μὴ εἰσερχόμενος δεὰ τὸς 02 ὡς
εἰς τὸ ποίμνιον, ἀλλ᾽ εἰσερχόμενος ἄλλοθιν, ix ivo;
κλέπτης ἐστὶ xai λῃστής" ὁ δὲ εἰσερχόμενος διὰ τῆς
θύρας, ποιμήν ἐστι τῶν προθάτων. » Καθὼς ὁ αὐτὸς
Σωτὴρ ἔφη λέγων᾽ ε Ἐγώ εἰμι ἡ θύρα. ν Ἑκεῖν:ς οὖν εἰς
τὸ ποίμνιον εἰσέρχεται, ὁ διὰ τῆς θύρας; εἰσερχόυνε-
vo;. Καὶ ὁ εἰσερχόμενος διὰ τῆς θύεας, διὰ Χριστοῦ
εἰσέοχεται, ὅστι; ἐκ τοῦ [L. περὶ τοῦ] αὐτοῦ δη-
μιουρηγοῦ xai λνυτρωτοῦ τοῦ ἀνθρωκπίνον γένονς τὴν
ἀλήλειαν συνιεὶς, διαψυλάττει xal τηρεῖ τὸν βαθμὸν
τῆς ποιμαντικᾷς ἀξίας, καὶ βαστάζειν τὸ βάρος ἀνέ-
χίται, οὐ πρὸς τὴν δόξαν xal τὴν τιμὴν τὴν Tractp-
χοπίνην ἀποήλέπων, ἀλλ᾽ ὡς ἀναδεξάμενος τὸ ποίμνιον,
ἐπιμελῶς ἀγρυπνεῖ, ἵνα μὴ τὰ mpó6ata τοῦ Θ:οῦ

est, et qui dignatus est fleri quod fecit, ipse et οἰια- C εἴτε διὰ διεστραμμένων ἀνθρώπων καὶ σχολιὰ λα-

ritatem sancti Spiritus sui ac amorem infundat in
vo&, eL ab omni cura conservet, et oculos vestrz
menlis aperiat, ut per curaum et agonem atque sol-
licitudinem vestrz dilectionis, apostolicam nostram
imitantis priscie orthodoxe fidei tra/itionem, in par-
tibus piorum imperatorum nostrorum sacro ac ve-
nerabiles icon: secundum antiquum ordinem sistant,
quatenus vestrum per boc stabile permaneat sacer-
dotium. Porro post confessionem fidei vestrae notum
factum est nohis quod vestra venerabilis sanctitas
postulaverit ab orthodoxis ἂς zelatoribus et propu-
gnatoribus veritalis, piissimis videlicet imperatori-
bus nostris, qui ad gloriam Dei facti sunt, quo ficret
universalis synodus ; οἱ repromiserint coram omni

λούντων, εἴτε χαχῷ πνιύματε πειθόμενα παραφθαρῶ-
qt. ᾿Αληθῶς δὲ καὶ ὁ μακάριος Ἰαχὼδ, ὅστις διὰ
ἡνναῖχας πολλὰ ἔτη δουλεύσαος Λάδαν τῷ πενθερῷ
αὐτοῦ φαίνεται λέγων" € Εἴχοσιν ἔτη ἐγὼ εἰμε μιτὰ σοῦ"
τὰ πρόθατα καὶ αἱ αἷγές σον οὐκ ἠτεχνώθησαν
[4λ. ὑτέχνωσαν], χριοὺς τῶν προβάτων σου οὐ κα-
τέφαγον, θηριάλωτον οὐκ ἐνήνοχά σοι. Ἐγὼ ἀπετίννυον
ἀπ᾿ ἐμαντοῦ τὰ χλέμματα ἡμίρα;. καὶ χλέμματα νυ-
κτός" ἐγενόμην τῆς ἡμέρας συγκαιόμενος τῷ καύματ',
καὶ τῷ παγετῷ τῆς νυχτὸς, x«l ἀφίστατο ὁ ὕπνος ἀπὸ
τῶν ὀγθαλμῶν μον. ν Ἐὰν οὕτω ποιεῖ |Al. κάμνει] xol
ἀγρυπνεῖ ὁ ποιμαίνων τὰ πρόδατα Λάθδαν, πόσους
χαμάτους, πόσας ἀγρυπνίας ὀφείλει ὑποφέρειν ὁ ποι-
μαίνων τὰ πρόθατα τοῦ Χριστοῦ ; ᾿Αλλ᾽ ἐν πᾶσι τού-

Christiano populo suo supplicatiuni vestrz pie an- D τοῖς αὐτὸς ὑμᾶς στηρίξῃ καὶ διδάξῃ, ὃς δι᾽ ἡμᾶς

Duentes, synodumque in regia urke fieri delinientes.
Nos autem, quemadmodum et in ipsorum diva con-
Ginebatur jussione, dilectos nobis et approbatos atque
prudentes sacerdotes pro statu sacrarum imaginum,
ut prísco illis in partibus ordine constituantur, cum
magno desiderio et maximo gaudio destinavimus.
Sed vestra sanctitas eisdem piissimis imperatoribus
et triumphatoribus alacriter suggerat, ut in primis
pseudosyllogus ille qui sine apostolica sede inordi-
Date et insyllogistice [asyllogistice] factus est adver-
sus venerabilium patrum traditionem contra divinas

ἄνθεωπος ἐγένετο, κυταξιώσας γινέσθαι ὃ ἐποίησεν.
αὐτὺς τὴν ἀγάπην τοῦ ἁγίον αὐτοῦ Πνεύματος x«i
τὸν πόθον ἐχχέη εἰς ὑμᾶς xal ἐκ πάση; μεπίμνης
διατηρήσῃ, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοία; ὑμῶν
ἀνοίξη, ἵνα διὰ τοῦ μόχθον xai τοῦ ἀγῶνος τῆς
ὑμετέρας ἀγάπης, x«i τοῦ δρόμον, τὴν ἡμετέραν
μιμουμένης ἀποστολιχὴν τῆς πά)αι ὀρθοδόξου πίστεως;
παράδοσιν, ἐν τοῖς μέρεσι toi; τῶν εὐσεδῶν βασι-
λέων ἡμῶν αὐ ἱεραὲ x«l σεπταὶ εἰνόνις χατὰ τὴν
ἀρχαίαν τάξιν σταθῶσιν, ὅπως ἐν τούτῳ τὸ ὑμέτερον
σταθηρὸν διαμείνη ἱερατεῖον. Μετὰ γὰρ τὴν ὁμολα--
yix» τῆς πίστεως; ὑμῶν ἐγνώσθη ἡμῖν, ὅτι ἡ ὑμετέραι |

* Ex Vulgata editione, sed longe aliter habet Gr;eca. versio. l&p..

1259

ADRIANI PAPE I

1219

σεπτὴ ὁσιότης ἠξίωσε τοὺς εὐσεζεστάτους xai ὀρθο- Α imagines, anathematizetur presentibus apocrisariis

δοξοτάτου; val ζηλωτὰς, τοὺς γενομένου; εἰς δόξαν
᾿Θιεοῦ πιστοὺς βασιλεῖς ὑμῶν, τοὺς ὑπερμάχους τῆς
ἀληθείας. περὶ τοῦ γενέσθαι σύνοδον οἱκουμενιχὴν,
καὶ συνέθεντο ἐνώπιον παντὸς τοῦ γιλοχρίστου αὐ-
τῶν λαοῦ, τῇ ὑμετέρᾳ ἱχεσίᾳ εὐσιθῶς ἐπινεύσαντες,
καὶ τὴν σύνοδον ὥρισαν ἐν τῇ βασιλίδι αὐτῶν πόλει
ἡτνέσθκι. ἹΙμεῖς δὲ σὺν μεγάλῳ πόθῳ, καθὼ; ἐνεφέ-
ptto ἐν τῇ αὐτῶν θείᾳ χελεύσει, γνησίους x«l δο-
κίμους x«i φρονίμους ἱερεῖς περὶ τῆς συστάσεω; τῶν
ἱερῶν εἰκόνων, ἵνα ἐν τῇ ἀρχαίᾳ τάξει ἐν τοῖς μέ-
ῥῆσιν ἐχείνοις χατασταθῶσι, μετὰ μεγίστη; χαρᾶς
ἐπέυψαμεν. ᾿Αλλ' ἡ ὑμετέρα ὁσιότης τοῖς αὐτοῖς εὖ»
σεδιστάτοις καὶ τροπαιούχοις βοσιλεῦσι προθύμως
ἀναγάγοι, ἵνα ἐν πρώτοις ὁ ψευδοσύλλο γος ἐκεῖνος,
ὃ γενόμενο; χωρὶς τοῦ ἀποστολιχοῦ θρόνου ἀτάχτως
xxi ἀσυλλογίστως ἐξ ἐναντίας τῆ; τῶν σεπτοτάτων
πατέρων παραδόσεως xatk τῶν θείων εἰκόνων , ἀνα-
θεματισθῇ παρόντων τῶν ἀποχρισιαρίων ἡμῶν᾽ καὶ
πᾶν ζιζάνιον ἐχριζωθῇ ἀπὸ τῆς Ἐχχλησίας, χαὲ τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ λόγος πληρωθῇ" "Ort
« πύλαι δον οὐ γατισχύσονσιν αὐτῆς.» Καὶ πάλιν ᾿
« Σὺ εἴ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρα οἰχοδομήσω
μον τὴν Ἐχχλησίαν᾽" x«i cot δώσω τὰ; κλεῖς τῆς;
βασιλεία; τῶν οὐρανῶν. καὶ ὅσα ἂν δήσης ἐπὶ τῆς
γῆς. ἔσται διδεμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖ;" xai ὅσα ἄν
λύσης ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς.»
Οὐ ὁ θοόνος €; πᾶσαν τὴν οἰχουμένην πρωτεύων
διαλάμπει, χαὶ χεια)ὴ πασῶν τῶν Ἐχχλησιῶν τοῦ
Θιοῦ ὑπάρχει. Ὄθιν ὃ αὐτὸς μαχάριος Πέτρος ὁ
ἀπόστολος τῷ τοῦ Κυρίου προστάγματι ποιμαίνων
τὴν Ἑλχλησίαν, οὐδὲν παραλέλοιπεν |" 43. παραλελειμ-
μένον εἴασεν), ἀλλ᾽ ἐχράτησε πάντοτε xal χρατεῖ τὴν
ἀρχήν. Δὲ οὗπερ ἐὰν προσκολληθῇ ἡ ὑμετέρα ὁσιό-
τῆς τῷ ἡμετέρῃ ἀποστολικῷ θρόνῳ, ὅστις ἐστὶ χε-
φαλὴ πασῶν τῶν Ἐχκλησιῶν τοῦ Θεοῦ, x«l τὸν αὐτῆς
ἱερὴν καὶ ὀρθόδοξον τύπου ἀφθάρτως καὶ ἀμολύντως
ἐχ βάθους καρδίας xai εἰλιχρινοῦς διανοία; φυλάξαι
ἐπιτηδεύσῃ, ὡς ἀληθῶς ὀρθόδοξος καὶ Θιοσεδής τυγ-
χάνουσα, ταύτην πρώτην θυσίαν τῷ παντοδυνάμῳ Κυρίῳ
προσοίσει" xal ὡς ἐκ ποοσώπον ἡμῶν͵ τῶν εὐσεξεστάτων
καὶ Θεοστέπτων μεγάλων βασιλέων ἡμῶν ὑπερέχουσιν
ἴχνεσι κειμένη δυσωπήσει, x«l ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ! xal
τῆς νοβερᾶς χρίσεως αὐτοὺς καταχριματίσει, ἵνα τὰς ἐε-
ράς εἰχόνας ἐν αὐτῇ τῇ Θεοφυλάχτῳ xal βασιλίδε πόλει, καὶ
ἐν παντὶ τόπῳ, εἰς τὴν ἀρχαίαν στάσιν χκταστῆσαι xol
κηρύξαι κελεύσωσι, φυλάττοντες τὴν παράδοσιν ταντὴς
τὸς ἱερᾶς καὶ ἁγιωτάτης ἡμῶν Ῥωμαϊκῆς Ἐχκλησίας"
ἀποδιώξωσι δὲ βδελυσσόμενθε τὴν τῶν πονηρῶν καὶ
αἱρετιχῶν πλάνην διὰ τοῦ ὑμιτέρου ἀγῶνος καὶ πι-
στοτάτον μόχθου. Ei δὲ τὰς ἱερὰς καὶ σεπτὰς εἰχό-
νας ἐν τοῖς μέρεσι τῶν αὐτόθι οὐ καταστήσωσι τὴν
ὑμετέραν χειροτονίαν χατὰ πάντα τρόπον οὐ τολμῶ-
μὲν δέξασθαι" καὶ μάλιστα ἐὰν ἑπακολουθήσης τοῖς
ἀπειθοῦσι τῇ ἀληθείχ. Τούτον ἕνεχεν μετὰ ἀχροτά-
tov μόχθου καὶ πόθου τῆς πίστεως καὶ ἀγῶνος ἐν
τούτοις πᾶσιν ἀδιστάχτως τὴν ὑμετέραν σεπτοτάτην

! C56 κατὰ 1à;, cx Latinc. Hahn,

nostris, et omne zizanium eradicetur ab Ecclesia, et
Domini nostri Jesu Christi sermo compleatur: Quia
porte. inferi non prevalebunt adversus eam ; et rur-
Sus: Tw es Petrus, et super hanc petram adificabo
Ecclesiam meam ; et. tibi dabo claves regni celorum.
Et quacunque ligaveris super terram, erunt ligata et
in celis ; εἰ qua cunque solveris super terram , erunt
soluta et in calis (Matth. xvi). Cujus sedes in omnem
terrarum orLeim primatum tenens refulget, et caput
omnium Ecclesiarum Dei consistit. Unde idem beatus
Petrus apostolus Domini przecepto pascens Ecclesiam,
nihil dissolutum dimisit, sed tenuit semper et retinet
principatum. Cui si adhxrere eupit vestra sanctitas,
et nostr apostolicze sedis, qux» est caput omnium
Ecclesiarum Dei, sacram et orthodoxam formam in-
corrupte ac incontaminate ex profundo cordis et sin-
ceritate mentis custodire studet, ut revera orthodoxa
et Dei cultrix consistens, hoc primum omnipotenti
Dco offerat sacrificium, ut ex persona nostra przdi-
ctorum piissimorum et Deo coronatorum magnorum
imperatorum nostrorum sublimia vestigia obsecret,
et ut in conspectu Dei per terribile illos adjuret judi-
cium, ut sacras imagines in ipsa Deo conservanda
et regia urbe et in omni loco in antiquum statum
restitucre et stabilire jubeant, conservantes traditio-
nem bujus sacre ac sanctissime nostre: Romane
Ecclesie, et persequentes ac abominantes maligno-
rum et hereticorum errorem per certamen vestrum
et fidelem sollicitudinem. Si autem sacras ac venc-
rabiles imagines illis in partibus non restituerint,
consecrationem vestram recipere non audemus, et
maxime si seclatus fueris eos qui non credunt veri-
tati. Quapropter cum- summo labore ac amore fidei
atque agone, in his omnibus indubitanter vestram ve-
nerabilissimam sanctitatem convenit sacras imagines
Domini et salvatoris nostri Jesu Christi, et sanctz
ipsius genitricis semperque virginis Marix. seu san-
ctorum apostolorum et omnium sauctorum prophe-
tarum atque martyrum, simul et confessorum, illis
in partibus in antiquo erigere statu, quatenus uno
consensu digue propheticum canamus canticum, di-
centes : Domine, salvos fac piissimos reges, et exaudi
nos in die qua. invocaverimus te (Psal. xix) ; quia di-

D lexerunt decorem domus twr, et locum tabernaculi

glorie tug (Psal. xxxv). Dilectoe autem nostros,
Petiuin scilicet archipresbyterum sanotse noetrz: Ro-
mane Ecclesie, et Petrum monachum et presbyte-
rum atque abbatem, qui missi supt a nobis ad ve-
sligia tranquillissimorum et piorum imperatorum,
rogamus propter amorem sancti Petri apostolorum
principis, et propter nos, omni benigna susceplione
ac humanitate dignos apud vos judicandos pariter et
habendos, quatenus et in hoc magnas referre gratias
valeamus. Deus omnipot^ns dilectionem vestram, si
stabiliter permanserit, conservare annuat, et fructum
qui libi creditus est. super mensuram aLundant»

4241 - EPISTOLA ΜΕΤΕΙΟΑ. 4243

faciat abundare, atque in sempiterna transite gaudia ἁἀγεωσύνην ἁἅρμοζει τὰς ἱερὰς καὶ σεέπτας εἰχόνας τοῦ
jubeat. Deus te incolumem servet, dilectissime frater. κυρίον xoi σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. x«i τὸς

ἁγίας αὐτοῦ γεννητρίας καὶ ἀειπαρθένον Μαρίας, xal τῶν

ἁγίων ἀποστόλων, καὶ πάντων τῶν ἁγίων προφητῶν τε
xul μαρτύρων, ἅμα ὁμολογητῶν, ἐν τοῖς μέρεσι τῶν αὐτόθι ἐν τῷ ἀρχαίᾳ τάξει ἀναστῆσαι, ὅπως ἐν ὁμονοίᾳ ἀξίως τὴν
προφοτιχὸν ἀνυμνήσωμεν ᾧδὴν, λέγοντες" κύριε, σῶσον τοὺς εὐσεθεστάτους βασιλεῖς ἡμῶν, « xal ἐπάχουσυν ἡμῶν ἐν
ᾧ ἄν ἡμέρᾳ ἐπιχαλεσώμεθά σε" » ὅτι ἠγάπησαν « τὴν εὐπρέπειαν τοῦ οἴκου σου, καὶ τόπον σχηνώματος δόξης σευ. »
Τοὺς δὲ ἀποσταλέντας παρ' ἡμῶν Πέτρον τὸν γαπημένον ἡμῶν πρωτοπρεσδύτερον τῆς ἁγίας ἹῬωμαϊχῆς
Ἐχχλησίας, καὶ Πέτρον τὸν ἀῤδῥᾶν, πρεσβύτερον xal ἡγούμενον, πρὸς τὰ ἴχνη τῶν γαληνοτάτον xol εὖ-
σεδῶν βασιλέων, δνσωποῦμεν, ἵνα διὰ τὸν πόθον τοῦ ἁγίον Πέτρον τοῦ xopugaiov τῶν ἀποστόλων, καὶ δι
ἡμᾶς ἐν πάσῃ ἀντιλήψει χαὶ εὐμενεία ἀνθρωπίνῃ διάγειν χαταξιώσωσιν, ὅπως καὶ b» τούτῳ μεγάλας
ἐσχύσωμεν εὐχαριστίᾳς προσάγειν. Ὁ παντοδύναμος Θεὸς τῇ ὑμετέρχ ἀγάπῃ, ἐὰν σταθηρῶς διαμείνῃ, ἐπε-
νεύσοι, χαὶ συνέλθοι ὑμῖν, καὶ διαφυλάξοι, xai τὸν ἐγχαταπιστενθέντα σοι χαρπὸν ὑπὲρ μέτρον πλεο-
νασμοῦ πλεονάσοι, xal εἰς τὴν αἰωνίαν χαρὰν μετενεγχεῖν χελεύσοι. 'O Θεὸς ὑγιᾶ σε διαψνλάξοι, ἐγα-
κομένε ἀδι:λ᾽ ἐ.

ADRIANI EPISTOLA METRICA
AD CAROLUM REGEM,
Que in antiquis exemplaribus codici canonum Adriani preponitur.

Ὁ Divina fulgens doctrina sceptra przecellit regni

O Origo regum felix, semper genitura beata,

ἘΞ Molem perspicimus legis gratiam laudis habere.

— Justo gignitur rege Ecclesiz alm:e defensor,

2 Nunquam enim vinci potest disciplina ccelestis ,

O Olim jam sumens paterni triumphans regui

t? Exemplum ; quo devota fides victoria gaudet

^ Christo juvante, ac beato clavigero Petro;

€3 (cunctas adversas gentes libus subdit plantis.

* En radix beata instar contulit prole ,

€ Lieta Deum colere, legem semper amare divinam,

C^ Laudabilein servare fidem , sanctamque defendere vitan,
"1 Fautorem prorsus habens janitorem in triumphis coeli ,
^ lpsius freta virtute victrice erstaunt semper.

t" Lumen sequens doctrin:e fidei apostolicze sedis,

- [ἢ hanc sanctam sedem magnus rex Carolus splen ict.
O Omnibus per eum ditata bonis triumphat ubique,

^? Coeleste semper in his habere meruit regnum.

7 Arina sumens divina gentes calcavit superbas.

7? Reddidit prisca dona Ecclesi: matri suz,

cU ue magnas, fines simul et castra diversa.

t7 Langobardam ac Erulam virtute divina prostravit gentem,
O Qvans amplectitur fidem , quam suscepit ab avis.

z Magna prosapia hiec in toto rutilat mundo :

» Altus, nobilis, nitens, regit diversa regna.

7? Gaudens celer ad limina venit apostoloruin sospes.

Z Nimis laudibus hyunisque populo celebratur ab omni.
C Obnixe pro se summum orare antistitem poscit,

73 Redimi sili noxas a juventute commissas.

71 Exutus suffragiis almis spondebat lingua magistro

€ Genium servare sancte Écclesix in 2: vo Romanz,

— Justitias almi Petri sui protectoris tueri

-: Hahilem ut superdonans in ejus confessione libavit.

7 Ad lec Adrianus presul Christi praedixit triumphos,
Ὁ Dextera protegi diu divina Petro comitante Pauloque.
7: Woinph:zeam victoriz donantes, atque pro te dimicantes,
κα ]ilesus cum tuis victor manebis, nempe per ipsos

» Aditum petunt urbis Papix te ingredi victorem.

€ Nefa perfidi regis calcabis.Desiderii colla,

ct Vires ejus prosternens merges barathro profundi.

V Septus Langobardorum regno, munus reddes tuuin.
"Ὁ Pollicita sacra dona clavigeri aube Petri,

» Amplius donans tibi victoriam, simulque honorem.

"2 Per szcla regnare curn tuis hic, in futuroque so:.oli
7" À lege nunquam discede, hiec observaus statuta 8.

a Hactenus Adriani epistola, ut ex corruptis exem- — anno nimirum 774 cum Papiam obsideret , anno ite-
plaribus elici potuit. Quod vero ad tempus attinet, — rum 781 cum cjus filii Pippinus Italie, Ludovicus
cum Carolus ter in Urbem Adriano superstite venerit, — Aquitaniae reges ab Adriano inuncti sunt, anno deni

1

1245

BULLA. ADRIAM.

12:1

BULLA ADBIANI

Qua confirmat partitionem Argentinensis diacesis in. septem archidiaconatus, divisionem rc-
dituum episcopi a reditibus capituli, et alia jura canonicorum ejusdem ecclesie, data die &

Aprilis (85.

(Ex Graudidier, Hist. de ΓΕ): de S:ru sour 3.)

Adrianus episcopus * servus servorum Dei. Con- A ac electione fratrum, Deo ibi famulantium; eis ali-

venit apostolico moderamini, pia religione pollenti-
tibus benivola compassione succurrere, ac poscen-
tium juri alacri devotione impertiri assensum. Igitur
omnibus sancte Dei Ecclesie üdelibus, presentibus
scilicet ac futuris, notum esse volumus, quia venera-
bilis frater ac coepiscopus noster Argentoratensis
Etho nomine, coram dilectissimo filio nostro, Carolo
rege Francorum, nostro suggessit apostolatui, quali-
ter ipse pro alleviando sui regiminis opere, cousilio
ac consensu sapientiorum tocius sue dioceseos, epi-
scopatum Árgentoratensem in septem archidiaco-
natus constituerit, atque hiis singulis singulos archi-
diacones bone vite ac bone conversacionis in vice
sua preposuerit, ut singuli cum suis archipresbiteris
verbo ac exemplo precedendo, subditos in lege Dei
utiliter instruerent, ac episcopalem curam, preter
penitentium reconciliationem, oinnimodis gererent,
altaria concedendo, ecclesias judiciali ordine cum
sigillo episcopi claudendo, clericos ab olficio xlivino
suspendendo, ac quecunque ipsi corrigere per se non
valerent, ad presentiam nominati Ethonis vel suo-
rum successorum einendanda deferre deberent ; nec
in alicujus episcopi foret potestate aliquem de predi-
ctis fratribus de tali removere dignitate, nisi forte ,
quod absit, talibus facinoribus innodarentur, quod
jure canonico ab omni episcopali viearia merito dc-
ponerentur. Preterea idem antistes nobis innotuit,
qualiter omnes res episcopales a canonicorum pre-
benda sequestratas haberet, in quibus nulli cp'sco-

quei ex suis concanonicis preponere, qui die noctu-
que sollicitus res eorum sciret utiliter administrare ,
ac qui nullum fratrem siae justa causa vellet distur-
bare, ac tali cum debita obedientia maximus honor
ac reverentia posl episcopum ab omnibus exhiberen-
tur, ac cuncta beneficia claustri, preter preposituras,
sua dispensatione fratribus, prout quisque opus ha-
beret, distribuerentur. Nullum tamen episcopo quasi
ex debito de bac fratrum prepositura facere deberet
servicium, nisi quod sibi esset voluntarium, preter
sententias canonicas, quas in sinodo ad causas daret
singulas. Pro supra dicti quoque Ethonis rogatu et
dilectione dilectissimus filius noster Carolus de re-
bus episcopalibus, scilicet de moneta, theloneo, ae

B aliis officiis ad se pertinentibus hoc constituit, ut

quotienscunque hec ministeria mutarentur, pro salo-
tis sue augmento sep:em libre, tres preposito, qua-
tuor canonicis, in commune traderentur. Hanc ergo
tam regis, quam fratris ac coepiscopi nostri dispen.
satoriam constitutionem propter humilem eorum pe-
tionem, ratam esse confirmamus; ac ne presens
episcopus, vel aliquis successorum suorum, tcc ali-
qua persona potens vel impotens, manum dein-
ceps audeat a:Imittere, ac quicquam de supradictis:
infringere, vel fratribus subtrabere, auctoritate Dei
ac beatorum apostolorum Petri et Pauli, ac nostri
sub anathemate inhibemus. Scriptum per manum
Zacharie sancte Romane sedis bibliothecarii. Actum
Roue, in feria secunda Pasche, anno incarnationis

porum quicquam liceret facere, nisi cum voluntate C Domiui 5 775, coram multis principibus, feliciter.

que 787 eum inde Capuam quoque ac Beneventum
adversus Grimoaldum ducem profectus est, nos, ta-
melsi res incer(a est, codicem Adriani ad postremam
tius. profectionem referendum duximus, quam
[nuod aliis placuit) ad primam, cui multa, quie in
ejus epistola leguntur, convenire vix possi,l. Sins.
* Papa octavo s:eculo nullo. alio titulo usi sunt ,
quam servi servorum Dei, illum a sancto. Gregorio
surpantes ; « Primus omnium Gregorius, inquit
oannes Diaconus, se in. priucipio epistolarum Sua-
AMA servun servorum Dei scribi satis. humiliter de-
niviL. »
b Adrianus papa a die 9 Februarii 772. ad 25 De-
eeinbris 190, qua obiit, sedem pontificaleai obtiauit,

cus episco Argentinensis, qui illam in sua chiara
anni

124;

IN I31DORUM PACENSEM NOTITIA LISTOFICA. Φ

1218

— —

OCTAVI SAECULI

AUCTORES ANNI INCERTI.

ISIDORUS PACENSIS.

NOTITIA HISTORICA IN ISIDORUM PACENSEM.

(Ex Antonio, Riblioth. Vetus Hispapa.)

Si quid aliud in rebus nostris οἱ inter auctores no- B noque Salmanticensi, alio ejusdem commatis histo-

stros implicatum et obscurum est, id quod ad Isidorum
Pacenseimn rpiscopum attinet haberi debet. Fuit qui-
dem inter alios cognomines (septem non minus scri-
ptores sic appellatos (recte ne?) Pellizerius consti-
tuit). Isidorus vulgo dictus Pacensis a Pace Lusitani:e
urbe (Beja hodie vocant), cui adhuc Mauris subje-
cto (a) antistes praefuit: cujus nomen przsefert in
codicibus mss. Complutensi οἱ Oxomensi sic appella-
tum Chronicon quoddam , harbarum quid sonans ab
inscriptione ipsa, nempe Epitoma imperatorum vel
Arabum ephemeridis una. cum Hispanie Chronico.
]ta in editione unica, quam habemus , hujus Chro-
ici ἃ Prudentio Sandovalio Pampilonensi episcopo,
una cum Idatii, Sebastiani, Samptri, et Pelagii, Ηἰ-
spanie episcoporum , alis Chroaici-, procurata.
Hzc historia (qux veluti continuatio est Isidori
Hispalensis presulis Chronici , ut recte observavit
Petrus de Marca vir doctissimus lib. ui Hist. Benear-
nix cap. 1) incipit ab era 618 (sic emendandum est
era 549), sive anno 610, quo exstincto Phoca
eraclius imperium suscepit; pertingitque usque ad
zeram 792, sive annum Christianum 754, Constantini
Copronymi imperii, non 10, uti editum est, sed 14.
Aliz epochze annorum. Arabicorum et mundi, eadem
in editione, non huic anno, sed superiori conveniunt
655: nempe annus mundi Eusebianus 5954, et
Arabum, seu Hegyrz», 136. Quod chronologicis re-
ling uimus.
oc vero tempore scriptam fuisse hanc, ut auctor
vocat, Epitomam, ex his illius verbis patet : Fiunt
igitur (versus (inem ait) ab exordio mundi usque in
eram coeptam seplingentesimam nonagesimam secun-
dum, etc. Prius autem eo 'em sensu, quamvis ol'scu-
riore aliquantulum propter incorrectam lectionem ac
stribiliginem styli, sententia, “τα 782 completa, at-
que incipiente jam tertia (dicere vult 735) Romanorum
sexagesimus octavus (imperator) Constantinus Leonis
lius post patrem imperio coronatur , regnans annis.

rico, juniorem facit. Nec mirum, cum revera is lsi-
dori hocce Chronicon quod Sandovalius publicavit
ejus nomine inscriptum nusquam viderit. Attribuit
quippe bujus operis seu epitomes quasdam Sebastiano
nuper laudato Salmanticensi : quod qui attcnte ob-
servabunt non semel deprehendent.

Alias ea quz in Chronico leguntur Sebastiani, pio
]sidofianis laudat. Sxpissime vero Roderici Toletani,
aub Luc:e Tudensis, aut Rhasis Arabis aliorumve
testimonio utitur, ea referens qux in Chronico seu
epitome Isidori nunc habemus : quod utique non levi
culp:e ei fuisset, si antiquiore et :equali scriptore pre-
termisso, quatuor fere sxculis juniores historicos
dicendo testimonio sisteret. Tandem aliqua, Isidorum
laulans, memorat, qu: ab ejus hac epitome dispa-
ruere (δ). Joannes Vaszmus vidit certe Chronicon
hocce, atque passim ex 60, qu:? quidem edita habe-
mus, refert (c); desinitque co uti ubi id absolvitur.
Decerpsit quoque inde qujedam fragmenta ad Gallia-
rum res pertinentia Andreas Quercetanus, et primo
volumine Gallis Historicorum edidit, pag. 785,
nempe ex Sandovalii editione. Rodericus certe To-
letanus pra:sul adeo usus fuit Isidori hac historia, ut
integra passim exscribat inde capita (d) : cujus cum,
Isidorianis verbis collatio haud parum sanandis
Chronici hujus vulneribus conducere poterit. Nec
solum in Hispaniz, sed et in Arabum historiam hu-
jus verba transtulit, computo ejus adh:erens , quod
apud Isidorum, demptis scripturz:: erroribus , exa-
clissimum est, ut Petrus Marca jam laudatus obser-
vavit (e). Exstant. quidem in Hispania hujus histo-
rie, seu epitomes Isidorian: aliquol mss. exempla.

Sandovalio, uti diximi.s, pr:zesto fuere codices duo (f),
alter Oxomensis ecclesi:?, absque auctoris nomine ,
alter Complutensis : quorum posterioris, atque item
tertii jussu Francisci cardinzlis Ximenii descripti
ope, D. Josepbus Pellizerius regius chronographus,.
vir diligentissimus, exemplum quoddam suum se.

ot (corrige, regnuns annis tot ; neque enim potuit D correxisse alicubi ait (g). Quartum vidit Petrus do.

aliter, quot regnaturus esset annis vivus adhuc prin-
ceps cuim auctor hac scriberet significare; ideoque
ibi relictain ab eo fuisse lacunam credimus, aut ejus
loco adverbium illud tot, quasi numerum postea su-
brogaturo) peractis a. principio mundi usque in anno
Constantini 10 (jam. diximus 14 corrigendum) pera-
gente 5954. annum perageutem : hoc. est ,. qui tunc
currebat, opposuit annis peractis , barbaro , nemjc
.800, more. Αἱ quie minus 3ttendit vir ezetera. indu-
strius, si quis alius inter historicos nostros, ÁAmbro-
sius Morales, quem honoris causa semper nomina-
mus, dum ad inferiorem ztatem, hoc est ad Garsie
regis tempora qui anno nongentesimo duodecimo Le-
gione regnare cepit Isidorum hunc refert: Sebastia-

a) Morales, lib. xn, cap. 40.

b) Morales, lib. xu-xv, passim.

c) In Cliron. Hispan. ad an. 612-747.

( ) Lib. 1, cap. 17, 19, 20, 22; lib. in, cap. 12-15
9! aliis, et in Hist. Arab. cap. 11 et aliis.

Marca in Libliotheca Parisiensis Navarra collegii, ut
ipse refert Benearniensis list. lib. i1, cap. 1. For-
tasse et in Lusitaniam penetrarunt alii; cum Αη-.
drvas Resendius in Antiquitatibus Lusitanis (Lib. iv),
Isidori Pacensis opuscula « horride, parumque culta,
sermone, eaque imperfecta, et mendis senticosissimis.
scatentia circumferri, » de Pace urbe loquens adno-
taverit. Vereque ita est; cum auetorem hunc non
minus propria et innata, quam ab exscriptoribus
inflicta vulnera imiserrime debilitaverint.

Cur ergo accuratiorem aliam et luculentiorem hu-
jus operis editionem invident nobis ii qui otio et in-
dustria inter nostros valent, habentque ad manus.
unde in publieum prosint, inutilia alia, aut quidem,

n Lib. n Hist. Benearniz, c. 1.

(f) Memin:t Sandovalius in epigraphe editionis.
(4) in Annal. Hisp post Mauroruui irruptionem. et,
in Biblioth. Pellizeriana, fol. 116.

1247

S.EC. VIl AUCTORES ANNI INCERTI. -- ISIDORUS PACENSIS.

131

nom Sic ulilia , pr:ietermittentes. Exspectari quidem A de judicibus, sive et de regibus in [srael ; et inde

hoc posset a lau/ato Pellizerio, amico nostro, qui
potiori labore collationis οἱ correctionis jam sc e:se
functum ait (sed hic jam fato cessit cuin. hec in. in-
cudem revocamus) ; aut a D. Gaspare Ivariez de Se-
govia marchione Acropolitano (et. nunc Mondexa-
rensi) ; aut a D Joanne Luca Cortesio cive meo, cum
hxc scribimus uno ex judicibus qui in regia Matri-
tensi curia. criminibus vindicandis invigilant : qui
cum de harum antiquarum litterarum et Hispan:e to-
tius historix sit calleztissimus, optimosque codi: es
niss. sive penes se, sive in amplissima οἱ horum in-
struetissima exeellentissimi comitis de Villa-Umn-
brosa Castell:e magni senatus praesidis (unc jam
excellentissinre comitisse ejus vidux) bibliotheca ad
manui habeat : si pernegotia publica ei liceat, debe-
bit utique, ut genio suo obsequatur, h:ec et alia ve-
tustatis monumenta in publicum industria sua , hoc
est, quam potest, integra eL a mendis purgata, de-
promere (a). . .

Et qui.lem Isidorianum hoc si quod aliud e nostris
Chro:icon, opera ista indiget, ut propriis tantum suis
styli plagis foedum, quod erit sibi ipsi constare, in
coaspectum hominum iterum veniat. Propriis tantum
suis styli plagis diximus; cum ambigi nequeat tale
e manu auctoris exiisse, « portentum potius quami
Chronicon (ait Joannes Vasvus [5] ), adeo prodigiose
scribit, et Gothice potius quam Latine. » Quocuui
convenit, uti audivimus, lesendius, qui tamen bar
l'aro auctoris sermoni superaddita ac foris venientia
agnoscit menda.

Sed quod de Isidori xtate diximus, verbis bujus
ejusdem operis confirmatum, praeter Moralis jam lau-
dati opinionem, in eontroversiarm forte venire faciunt
codices, qui Isidoro Juniori hanc epitomen ascriptam
habent: quo ipso Jtaioris titulo appellatur alias
Isidorus Chronici alterius universalis ab initio mundi
scriptor, quem Hispalensem astruximus loco suo
pr:esulem exstitisse. Unde non tain liunc quam Pacen-
sem (quem respectu Isidori Hispalensis co senioris
Juniorem dictum existimabant) utriusque histori:e,
tam universalis quam particularis, auctorem fuisse
silii persuasere ii quibus Isidorus Cordubensis epi-
scopus Hispalensi antiquior, atquc idcirco dictus Se-
nior, minus fuit notus. Que: incurrisse errorem eos
qui generalem Historiam jussu Alphonsi regis X, co-

nomento Sapientis, composuere (c); atque iteni
voannem ZEgidium Zamorensem Franciscanum se-
cali xiv scriptorem (d), qui Historiam istam genera-
lem ducem erroris habuit, minus mirandum est,
quam hoc eodem h:esisse vado Pelagium Ovetensem
episcopum, duodecimi seculi historicum ; siquidem
hic auctor est ejus operis sive Chronici, ex variis
chronicis coagmentati et usque ad :etatem suam con-
tinuati. Qui sane auctor in prefatione ita scribit :
« Charissimi fratres, si Chronicam hanc quam aspi-
citis, bono (non dono, ut excusum est [e] ) animo eam
legeritis, invenietis quoiodo junior lsidorus Pacensis
Ecclesie episcopus, sicut in Veteri Testamento et
Novo legit, et per Spiritum sanctum intellexit : ita ab
Adam usque ad Noe ; et usque ad Abraham, οἱ Da-
vid; et usque ad adventum nostri Redemptoris ; et

(«) Isidori Pacensis Chronicon utcunque melius
habitum vulgavit Matriti Franciscus Berganza Denc-
dictinus 1729, et post eum cl. Florezius cum non-
uullis vetustis codicibus collatum, t. VIII, a pag. 374.

W Chron. Hisp. cap. 4, num. 141.

(c) Part. 1* cap. ὅθ, pag. 212.

(d) Tract. 6 Adversariorum, qui est de philusopho-
rum et llispaniz: doctorum p^rspicacitate.

(6) ἃ Pellizerio in Observation. ad Chron. Dulci.ii
Salmant., fol. 15. Barcinoae, 1663.

[ἡ Sistimus Roderici verba. quibus secundus de
Rebus Hispaniz liber clauditur, qualia iu regix bi-
bliothecze Matritensis codice cirea annum. 800. exa-
rato leguntur, nimirum : * Et cuni beatus Isidortta

de Romanis regibus, sive imperatoribus, et de Wan-
dalis, et Alanis, sive et Suevis Hispani regibus,
sicut a inajoribus et pr:edecessoribus suis inquisivil
et audivit plenissime scripsit. »

Q :ibus verbis non tantum generale sancto lsidore
llispalensi attributum ab exordio rerum Chronicon,
sed et Wandalorum, Alanorum et Suevorum bhisto-
rie eidem sanctissimo Hispalis praesuli ascriptze, Pa-
censi episcopo, seu juniori Isidoro , adjudicantur.
Quinimo cum p«rticularis hujus, de qua nunc agimus,
Pacensis epitomcs, tot inter chronographos , ex qui-
bus systema suum historicum se confecisse Pelagius
Ovetensis prodidit, nusquam meminerit ; simile vero
est quamdam partem generalis Chronici jam laudati
fuisse ab eo hanc epitomem existimatam. Profecio
quidein nec oculos nec mentem habent qui ab eodem
pectore atque codein calamo generale illud mundiale,
ut ita dixerim, Chronicon, e nullo sermonis dehone-

,B 5timento turpe, sed bene Latinum, simulque barha-

rum liocce aliud, vix semi-Latinum , Pacensis Isidori
nomine publicatum, derivare potuisse, sive aliorum
sive suis oculis credunt.

Huic errori proximus error est vulgaris typis facte
RoJerici Toletani historie. Ilec enim fine libri αὶ
eum beato Isidoro, hoc est Hispalensi, Gothorum uri-
ginis usque ad quiutum annum SvinthiLe regis histo-
riam ascripsisset; et sancto Hildefonso eorumdem
Gothorum, Alanorum , Wandalorum et Suevorum,
a quinto Svinthike anno usque ad octavum decirgun
Reccesvinthi rerum gestarum continuationein : sal-
junxisse creditur : « Et Isidorus junior, qui a prin-
cipio mundi incipit Chronica, usque ad octavum de-
cimum Recesvinthi annum fideliter prosecutus, et ad
destructionem Ilispanix per Arabes i scripsit. »
Ità enim concluditur hic liber Roderici secundus ia
editionibus. Quod quidein glossema est , furcillisque
hinc ejiciendum, idque a mss. libris abest : quod ia
ora Francofurtensis hujus historixz editionis jn llis-
pani illustrate annotatur systemate ; cum przeserüm

lispalensem scripsisse Chronicon ab initio rerum,
non utique Gothorum tantum temporis, jam cum de
co egimus liquido ostensum fuerit ; Isidori vero hujus
Pacensis operum nullo, ad quzx ipse refert se, nedum
in hac epitome, qua de agimus, signifcetur ab illo
usque primordio rerum historiam eum pertexuisse.
Legerem plane libens Roderici testimonium isted
inverso parum ordine, ut constet sibi, et sustineri
possit : « Et Isidorus junior, quod a principio mupdi
incipit Chronicon, usque ad decimum octavum Reces-
vinthi annum fideliter prosecutum (ab Hildefonso sci-
l:cet), et ad destructionem Hispani:e per Arabes ipse
scripsit. « Quod verum est (f).

;Eque, sed alia quidem via, deerrasse mihi viden-
tur, qui tot Isidoros inultiplicant, quot ferme opera
hujus nomine sciunt inscripta. ln quorum numero
habeo D. Josephum Pellizerium chronographum re-
gium, mihique, sjne przejudicio tamen veritatis, ami-
cissimum (dum viveret) caput. Qui in observationibus
ad Chronicon, quod superioribus annis primus edidit,
existimabatque Duleidti esse Salmanticensis episcopi
(Fol. 16), seplem non minus agnoscit. Primum ls-

descripsisset Gothorum originem usque ad quintum
aunui regis SuyBthile, Sanctus Ildefonsus descripsi
tempora Gothorum. Álanorum. Vandalorum. et
uorum a quinto anno ! Suvnthile usque ad octauum
decimum. fRecensuyndi. Ét Ysidorus iunior. qui a
principio mundi incepit Cronica ! usque ad octauum
decimum BRecensuyndi annum ! fideliter prosecutus
etiam usque ad destructionem Hispanie Arabes
ipse scripsit : » Quo loco verba saltem illa wsque ad
octavum decimum Recensuyndi annum otiose "n-
tur, neque Juniori seu. Pacensi Isidoro quadraut;
uti nec pricedentia qui a principio mundi incepit
Cronica.

1219

NOTITIA IIISTORICA.

dorum Cordubensem circa annum 400 a: libros qua-*A fationem esse. diximus illam antea , uti Chronici ab

tuor lKtegum commentarii, οἱ utriusque Testamenti
allegoriarum auctorem. Ilunc Pseudo-Dexter in duos
divisit (a), Cordubensem utrumque episcopum, qui
forte nullus usquam unquainve fuit, uli de quinti s:e-
culi scriptoribus loquentes suspicari nos diximus:
Pellizeriusque Hispalensi est injurius , qui Allegoria-
rum librum ei abjudicat.

Secundus ejusdem Isidorus est Hispalensis nuper
laudatus, Etymologiarum scriptor. Tertius vero alius
ejusdem sedis episcopus, eo junior, idemque C:esar-
augustanus antistes. Et huic quidem non tatum
Chronicon Isidori nomine inscriptum, et ab exordio
rerum usque ad Wambanis primum annum continua-
tuin ; sed et historiam Alanorum, Wandalorum atque
Suevorum Isidoro Hispalensi z:que tribui solitam,
adjudicat. In quo inflictam Hispalensi magno Isidoro
alteram a Pellizerio injuriam depulsavimus, dum de
hujus viri sanctissimi rebus et libris commentareniur.
Eoque magis quod non alium nisi hune Isidorum
Ecclesia Hispalensis, nullumque C:esaraugustana in
catalogis suorum episcoporum adnolatum habeant.
Remittit quidem hujus dicti sui probationes ad ordi-
nem Gothorum Pellizerius : de quo nihil scripsit,
neque eo loci, neque alibi ; saltem Chronicon, de
quo loquitur, id esse ait quod, tanquam si Isidori Pa-
censis esset, Pelagius Ovetensis episcopus centoni
suo paulo ante laudato intexuit ; ac Lucas Tudensis,
tanquam si magni Isidori esset, continuavit, hoc initio
conspicuum : Brevem temporum seriem per genera-
tiones et regna primus ex nostris Julius Africanus ,
etc. ; que quidem pr:fatio est ad Chronicon, non
ipsum Chronici initium.

Quartus Pellizerii Isidorus ille est, qui Peccatorem
sese appellans, collectionem epistolarum Decretalium
et Conciliorum edidit. Sed neque hunc fuisse usquam
forsan apud nos revera hujus operis auctorem, in
Isidorianis quoque rebus adnotatum relinquimus.
Quintus ejusdem Isidorus est S:tabitanus episco-
pus (^), cujus esse inquit librum De significatione no-
minum. Sed estne hic idem cum Allcgoriarum libro,
quem De rmnominibus legis et Evangeliorum Braulio
appellat ; an glossarium quod Isidori seu Isidoriana-
. rum glossarum adnotatur titulo ? Ampliamus interim
ab aliquo qui ejus schedis utatur, docendi. Sane au-
οἷον hujus Stabitani episcopi Luitprandus est ad
annum 681, cui tamen ille collectionem Conciliorum
attribuit. Mirorque Pellizerium in hoc homine con-
stituendo, quod alias minime solet, Luitprando de-
tulisse.

Sextus illi Isidorus Pacensis, de quo nuuc sermo,
qui scripsit Chronicon Arabum auno 104, quod ve-
rissimum est. Septimus tandem Isidorus alter de Beja
episcopus (cur non Pacensem et hunc dixerit ignoro,
cum Pax sive Pax-Julia Beja sil), quem semper hoc
dignitatis nomine Ambrosius Morales passim hujus
historiam laudans appellare solet. Cujus esse ait Pel-
lizerius Chronicon quod sic incipit : Sez diebus re-
rum omnium creaturam formavit Deus : quasi hiec
non essent ex initio illius Chronici verba, cujus pr:e-

a) Àd annum 584, n. 8; 425, n. 5; 450.
b) Uter autem fuerit inter cognomines ? Nam binos
per tempora Sztabitanos episcopos Isidoros To-
etanis svnodis interfuisse reperi: priorem nimirum
qui duodecim: anno Christi 681 celebratx: deciino
quinto loco subscribit : cui successit Asturius, ex-
statque ejus subscriptio trigesima quarta ordine ἴῃ
»ynodo tertia decina anno Christi 6835 celebrata : in
sequenti autem seu quarta decima Szetabitana sedes
vacat; et posteriorem, qui duabus qux consecut;e
sunt synodis decim:e quinte et sext? decims annis
688 et 695 habitis interfuit, et priori quidem quin-
quagesimus quintus, posteriori autem quadragesimus
secundus subscripsit. Neutrius autem horum inter
scriptores meminere Julianus, Felix, Ilonorius, etc.
(c) Alibi protulimus e cl. Florezio Joannis Marian:e
de tribus lsidoris testimonium : nimirum de Cordu-

hoc diversi principium, laudatam. Saltem. hoc ulti-
mum, duos nempe lIsidoros ejusdem Pacis-Julizx epi-
scopos fuisse, alterum epitomes imperaiorum et Ara-
bum, qua utimur , auctorem : junioremque alterum
qui hanc continuaverit, quaque nos caremus, ex in-
icio tantum Moralis notum , ut admittamus persua-
det bona fides candidi hujas historici ; οἱ quod is
Arabum istum chronographum Isidorum non vidit,
posteriorem vero in imus semper lahuit. Nec
rior ille vivens et scribens :era 795 sub Constantino
eonis tilio imperatore Orientis per.ingere vita aut
commentariis potuit ad Garsiam Legionis regem at-
que :eram 940 sive annum 902. Si ergo Pseudo-Dex-
tro ac Pellizerio aures dabimus, Jsidori duo Cordu-
benses, duo Hispalenses, duo denique Pacenses erunt,
scriptores omnes, ultra illum Sxtabitanum. Sed ego
cras forte, ut in proverbio est, hodie nihil credam.

Multiplicatione ista nunc afflicta, duplicique Isi-
doro, Hispalensi altero, Pacensi altero, junioreque
isto respectu illius senioris contenti (c). ad alia ejus-
dem Pacensis opera nos conferamus. Meminit ipse
unius, duorumve, ab hac Epitome diversorum, nempe
alterius Epitome, sive epitomae temporalis, ut ex his
ejus verbis patet, cuin de Orientalium Arabum duce
Blelgi, et Occidentalium ductore llumeia Abdelnielici
filio, inter se przeliis ageret. « Sed quia. nequaquam,
ait (d), eam ignorat omnis Hispania : ideo illa minime
recensere tam ystraica (e) (sic editum est) bella ista
decrevit historia ; quia jam in alia epitoma, qualiter
cuucta exsliterunt gesia, patenter et pagiualiter ma-
nent nostro stylo conscripta. » Et postea (f) : « Quis-
qs ergo hujus vei gesta cupit scire, ad siugula ad
spitoma temporalia, quod dudum collegimus, cuncta
reperiet enodata : ubi et przelia Maurorum adversus
cultum (Christianum scilicel) dimicantium, cuncta
reperiet scripta, et Hispani:e bella eo tempore immi-
nentia releget adnotata. » Ex quibus videtur in hac
eum historia prolixe et specialiter de Maurorum cum
Gothis, et inter seipsos praeliis, tractasse.

Aliud ab hoc opus, Verba dierum seculi nuncupa-
tum, significari ab eodem de Arabum a.;huc mutuis
cxdibus agente his verbis videtur: « Reliqua vero
gesta eorum, qualiter pugnando; et nonne hacc scri-

ta sunt in libro Verborum dierum seculi, quem

;'hronicis preteritis ad singula addere procuravi-
mus? » Dicas paraleipotnena, seu prxtermissa qui-
dam in superiorum ztatum Chronicis hoc libro con-
tineri. At habuerene ex duobus his aliquem, aut Mo-
rales qui toties Pacensi ea tribuit qux» in ejus edita
Epitome non leguntur; aut Joannes Mariana, qui ex
Isidoro eodem Paceasi constare ait (Lib. vi, c. 1) re-
ges nostros ἃ leccaredo. descendere, ac. ( Lib. vi,
c. 21) postremum regum Gothorum liodericum ex-
strucium a Witiza parente ejus prope Cordubam ur-
bem palatium amplificasse? qux duo etiam in Epi-
tome frustra quiesieris. Nil aliud respondebo, quam,
ut rem acu langere possis, exempla illa, quibus uter-
que auctor olim fuit usus, consuli oportere. Hzc au-
tein de Isidoro Pacensi habuimus dicere.

bensi sive Seniore, qui ad annum 420 sub Honorio
vixisse, et nonnulla scripsisse creditur, qux tamen
non exstant ; de Juniore sive Hispaleusi , ac de Pa-
censi (qui iti.lem nonnullis Junior respectu prioruy
audit) Chron ci quo de agimus auctore, Exstat apud
Florezium t. VIII, p. 267.

(d) Eva 780, pag. 21 editionis Sandovalis.

(e) Istragca bella, pro tr«gica. In vetusto Etymo-
logiarum lsidori Toletano codice, quem olim cuin
recentiore alio, et cum Grialii edito contulimus, ex-
stant in membrana vacua Musarum nomina et officia,
in quibus, legitur:

Tertia Melpomene (raicos fert llendo boatus,

pro tragicos. ln Florezii edito t. Vill, pag. 508, num.
65, tam tragica bella.
(f) Era 781, pag. 22.

1251

SAEC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORI PACENSIS

1251

ISIDORI PACENSIS CHRONICON.

(Ex Florez, Espaüa Sagrad».)

DE HOC CHRONICO MARIAN/E TESTIMONIUM.

4. Tres fsidoros in Hispania fnisse no5ilescum pri- A mensi codice przcipuz auctoritatis descriptum, qu

mis cominuni vulgi, sed eruditorum opinione rece-
ptum est, Cordubensem, quem vixisse Trithemius ait
sub Honorio, circiter salutis an. 430; FHispalensem,
Gregorii Magni :qualem ; atque Pacensemn, qui. quo
tempore vixit dubitatur. Cordubensis Senior cogno-
mento vocatur. Junioris appellatio duobus posterio-
ribus antiquioris comparatione vulgo datur: Hispa-
lensi frequentius. Cordubensis nihil scripsit, quod
exstet ; tamelsi quiedam illi Trithemius attribuit: Hi-
spalensis multa, aique inter alia. ab exordio mundi
usque ad quintum annum Suinthilz Gothorum regis
summa brevitate Chronicon.

9. Isidorus Pacensis Chronicon alterum confecit,
quod suhjicimus ; siquidem Vas:ei sententia. est per-
tinens usque ad :eram 792, ne;npe primis captivitatis
annis confectum, eoque rudiori stylo, ut non Latine,
sed alia potius lingua loqui videatur; quie res nos
compulit nonnullis locis voces aliquas. immutare, ac
Latine reddere: quid non faceres, si aut arabice,
aut vernacula Hispanorum lingua loqueretur? neque
enim magis intelligatur: usque adeo inversa plera-
que et implicata sunt.

5. In plerisque sane antiquis exemplaribus sine
auctoris nomine cireumfertur, et Ambrosius Morales
aliud Chronicon Isidori Pacensis nomine mulus locis
affert ab hoc longe diversum, pertinens ad nongente-
simum amplius salutis annum: unde id nactus di-
cere non habco. Vidi etiam praefationem ex Uxa-

multis Chronicis erat przfixa, in qua Isidori Pacee
sis Chronicon ab exordio muadi inchoare, et de Jw
daicis ibus, Romanis imperatoribus, Υδη δῆς,
Alanis, iMispanis regibus agere affirmatur. Quesi
vera sunt, Chronicon lsidori Pacensis multum ah hoe
nostro discrepat: tametsi hoc magnz auctoritatis et
fidei haberi debet, quocunque tandem auctore, prz»
sertim. Arabicis regibus explicandis; quam ob eau-
sam Rodericus Toletanus pr:sul in Historia Ara-
bum totum ferme expressit atque transtulit in suum
opus; eujus diligentia adjuti sumus plerisque hujus
Chronici locis, qui vix intelligi poterant Latine ex-
plicandis.

4. Illud prudens lector considerabit, Isidorum Pa.
censem, seu quicunque alius hujus Chronici aucier
exslitil, Arabum annis computandis dupliciter aber-
rasse: primum, quoniam initium ejus computationis
ab anno Christi 618, nempe Heraclii imperii apae

p Septimo, sumpsit: quod illi cum multis aliis scripte-

ribus commune vitium est, aut ipse potius alos ia
errorem misit. Deinde, quod ex priori errore natum
est, annos sequentes Árabum non satis exacte cum
nostris comparavit. Et nescio tamen quo pacto idem
ab zra 718 veram secutus rationem annorum usque
ad finem libri cum nostra consentientem, atque adee
verissimam , perduxit; certissimo argumento not
comparandis Arabum et Christi annis inter se haud
quaquam aberrasse.

DE EODEM CHRONICO TESTIMONIUM ALTERUM.
(D. Marcs, Historia Benearnensis, Paris., 1640.)

4. Parmi les auteurs d'Espane il n'y en ἃ qu'un
seul, qui est Jsidorus. Pacensis, ou bien Isidore eves-
que de Badajos. Ce bon personage vivoit au mesme
temps que les Mores firent leur entrée en Espagne,
el dressa une Chronique de choses plus memorables
de son temps, laquelle il adiousta comme un appen-
dice et con-Exsation à celle d'Isidore de Seville, et la
termina en l'année 754 de l'Incarnation, qu'il apparie
avec lere 792 et l'année 5954 ou 5950 du monde,
suivant les diverses supputations. On ne peut donc
avoir desins:ructions plus asseurées del'estat du Chri-
stianisme sous les Sarasins envahissans l'Espagne, que
de celui qui estoit evesque de profession, et tesmoin
oculaire de ce qui se passoit. Sandoval evesque de Pam-
pelone ἃ publié cet auteur l'an 1615, avec Sebastien
de Salamanque, Sampirus et Pelagius, ayant adverti
les lecteurs qu'on trouve fort peu d'exeinplaires en
Espagne de ces vieux historiens, et que ceux qui
restent sont tellement gastés, deffectueux, et corroin-
pus, qu'à peine en peut-on recueillir un sens tolerable
saus deviner.

9. Cette corruption paroist plus grande en l'im-
pression d'Isidore de Badajos, que i'ai conferée avec
un exeinplaire manuscrit, qui est en la bibliotheque
du Coli-ge de Navarre à Paris, relié en iesme vo-
lume avec le livre ms. de Roderic de Tolede. Par
cette conference j'ai corrigé une bonne partie decctte

petite Chronique, et recueilli le sens ingenu de ce
auteur: que Roderic en son histoire des Arabes
a suivi il y a pres decinq cens ans, mais pourtant
avec quelques fautes pour n'avoir entendu son lan-
page, qui est incorrect, et un peu barbare, et sars
ui avoir rendu ce qu'il devoit, ayant dissimulé son
nom.

5. La supputation des temps cst fort exacte, daus

D cette Chronique, quoique certaines erreurs aiscées à

corriger s'y soient gliss-es parla faute des copistes.
Elle est distinguée par Eres, par les annécs des em-
pereurs de Constantinople, par les aanées ara
el par celles des califes de Damas. 1l prend le com-
mencement des annees arabesques οὐ de l'Egire de
Mahoinet en. l'ere 616, l'annee septiesmc l'em-
pereur Heraclius, en la quelle il escrit que Mabomet
ayant vaincu l'eslite des forces romaines commandées
par Theodore, frere d'Heraclius, se rendit maistrc de
Arabie, Syrie, et Mesopotamie, et qu'il establit le
Siege du royaume des Arabes cn la ville de Damas
capitale de Syrie. Neantmoins il n'est pas d'accord
en ce point de l'Egire, avec Estienne mathematicien
d'Alexandrie. Car celuici la met en l'année douzics-
me dc l'empereur Heraclius, c'est a dire, en l'année
622, svlon le rapport de Constantin Porphy rogennete
empereur; qui est le calcul ordinaireuent suivi par
les anciens historiens.

GHRONICON.

1954

INCIPIT EPITOME IMPERATORUM ,

VEL, ARABUM EPHEMERIDES , ATQUE HISPANLE CIIiRONOGRAPHIA SUB UNO VOLUMINE
COLLECTA.

4. Era 649 ^», Romanorum 57, Ileraclius imperio A dens auxilio, super eum descendens, uno hostem

coronatus reg. an, 50 * peractis ἃ principio mundi
annis 5858 *. llic ob amorem Flavize nobilissimze
virginis illi apud Africam ante sumptum imperinin
desponsat:e, et jussu Phoc:xe principis ex Liby:e fini-
bus Constantinopolim deportatz, rebellionem adver-
sus Phocam cum Nicliita magistro militis moliers,
contra rempublicam consilio definito Heraclius zxequo-
reo, Nichita terrestri exercitu adunato tali. invicem
definiunt pacto, ut. quisquis eorum primus Cons'an-
tinopolim adventarct, in loco coronatus. digne f.ue-
retur imperio. Sed Heraclius ab Africa navali ascen-
dens coll-gio, ad Regiam usque ocius pervenit navi-
gando. Quem aliquantulum obsistentem in bello Pho-
cam Dyzantii captum flammigero feriunt gladio. Qui
mox ut eum perspicit ju3ulatum, illico imperio subli-
matar. Nichita vero eremi deserta penetrando, /Ezy-
ptum, Syriam, Arabiam, Jud:am, et Mesopotamiam
aggressus est, Persas acriter insequendo, et supra-
nominalas provincias imperiali do:rinatui restan-
rando. Sed Pcrszx suis a sedibus prosilientes, confli-
dentes ex virtute et numero iterum siii vicinas pro-
viucias stimulant, reformando: filiusque Cosdroc
regis Persarum, patrem 4 tumultualiter effugiendo,
principi se de:lit Romano, spondens omnem Persidem
vivide * tradere jam dicto Augusto : sed Heraclius
exercitu adunato cum omni nianu ferrea Peraidem
proficiscitur insequendo. Tunc f Cosdroas tali certio-
ratus nuntio, cum cuncto Persarum collegio obvius
exstitit resistendo. Denique ubi Heraclius cum Cos-
droa 5, utrique frementes, uno se applicant pago;
hoc pari definiunt verbo, ut ad singulare certamen
οἰ εἰ} ex utroque exercitu belligeri deveniant duo, ut
in ipsis exp»riantur presagando quidquid in ejus
pugna eventu prospexerint de toto bello secernendo:
sic sub divo definiunt: quorum belligerum animo
vel consilio statuunt proprio, ut quidquid, αι dixi-
mus, proventus fortlunzx per corum ostenderit gla-
dios, hoc redundet in socios: qualiter ex ipsorum
omnino teneretur ausp!cio , ut regalia sine cun-
ctatione victori illico mitterent vicissim colla sub
jugo.

9. Sed Cosdroas more Philistinorum superbiens ἃ
spurium quemdam tanquam alterum Goliam educit
iu przlio. Territi omnes Heraclii bellatores pedem
subirahunt retro. Tunc Heraclius de Domini confi-

a Ms. Complutense, 648.

b Al., 29.

* Ms. Compl., 5858; al., 5828; sed retinen-
dum 5837.

4 Ms. Marianz, partem adversam.

e ld., teridice.

f [d., Cosdro.

€ |d., et Cosdro.
* Eg. Berg., auctior; ms. Compl. actior.

perimit jaculo : sicque Persarum irrupto diffugio,
usque ad Susam urbem, quz caput et culmen eorum
est, pervenit feriendo. At tunc Cosdroe regne «de-
strucio , et imperiali dominatui tradito, populus non
Deo, sed ipsi lleraclio honorem reddendo, οἱ ille hoc
auc:e 3 receptando , Romam pervenit repedando.
Denique exercitu digne remunerato, thronum ascer.-
dit gloriose triumpliando. Tunc in somnis de rc hu-
jusmodi multa ei venire i ferurt ex monito : et ut k
a muribus eremi immisericurditer vastaretur, et per
stellarum cursum astrologico przsmoneretur. indicio.
llic Heraclius, ut przfati suuius, Persas. rebellantes
elomuit : imperiales patrias belligerando reformavit.
Seductus a laudibus populi, non Deo, sed sibi, ut

B ferunt, honorem victorke exaggerando, increpatio-

nem per visum non modicam graviter pries:ganéo
crebro expavit.

ὅ. Hujus temporibus in xra 655, anno imperii
ejus quarto, Sclavi Grzciam occupant. Saraceui in
tra 656, auno imperii Heraclii. septimo, Syrian,
Arabiam et Mesopotamiam furtim magis quam vir-
tute, Mahomet ! eorum ductore rebellia adhortante,
sibi viudicant "^ : atque non tantum publicis irruptiu-
nibus, quantum clanculis incursationibus perseve-
rando vicinas provincias ? vastant : sicque co πμηΐο,
arte fraudequc, non virtute, cunctas adjacentes impe-
rii civitates stimulant: et postmodum jugum a eervice
exculientes, aperte rebellant. Qui et in ara 09506,
anno imperii lleraclii 7, regnum invadunt, quod

C crebro et vario eventu. belligerantes fortiter vindi-

cant: sicque multis przliis diinicante contra. cos
Theodoro ll«raclii Augusti germano, monitu fratris
presagationem murium reminiscentis, ad multipli-
candas et eulligendas in. bellum geutes. discedit a
prolio : sed quotidie eorum incrasaute jugulo ?, ita
in Romanis legionibus irruit timor, ut apud Gaba-
tham oppidum commisso belligero, exercitus fundi-
tus lesus, et Theodorus necatus migraret e seculo.
Tunc Saraceni de tanta nobilium Romanoruni strage
firmiter certi, metu excuso, apud Damascum splendi-
dissimam Syri: urbem conscendunt in reguo.

4. Expleto vero Mahomet decimo anno, Abuba-
car P de ejus tribu succedit in so'io, non modicas et
ipse irruptiones in Romauorum fines et Persarum
molitus. lgitur, ut jam fati simus, in z:ra 655, anne

i M., superbe; Saud., auctore.

j C., multi ei evenisse.

k M., fore ut.

|. M., Mahmet ; Sand., Mammet ducatore.

m C., radicant.

5» Ed. Berg. addit vocem proprias, quz? deest apud
C. et Sand.

9 M., fortuna crescente.

P C., Abucar.

1255 SAEC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORI PACENSIS

1956

imperii Heraclii quarto, Arabes tyrannizant : οἱ in A gnante in eis Omar, auno p^ne expleto, per tyranni-

sara 6356, Theodorum Augusti germanum aggressi,
pene per decem annos przeliis fatigatum, postremo in
bello diffusum exsuperant ; sicque resistentem acri-
ter necant : regnumque apud Damascum propheta
eorum Mahomcet innitente, excusso jam Romani no-
minis metu, publice collocant. Post eujus Mahomet
decem regni expletos annos in xra 666, anno im-
perii lleraclii 17, jam dictum Abubacar de tribu ipsa
in loco prioris subrogant, Persidemque sub imperio
Romano derelictam Arabes gladio feriunt ^ : sicque
triennio pene belligerantes potentialiter regnant.

9. Hujus Heraclii temporibus, in :era 669, anno
imperii sui 20, Arabum incipiente 14, vit» termino,
expleto triennio, Abubacar dato, Amer b dereliquit
in solio. Sicque Amer gubernacula prioris suscipiens
omnia, populo decem per anuos rigidus mansit in
regno. Hic Alexandriam antiquissimam ac florentis«
simam civitatem metropolim "Egypti jugo suljecit
censuario. Qui cum de omnibus partibus, Orientis
scilicet et Occidentis, triumphum victoriae deportaret
tam in terrestri quam in zequoreo pr:elio, a quodam
servo orationi instans verberatus est gladio. Tunc
vit: terminum dedit, expleto, ut diximus, decimo
anno.

6. Hujus Heraclii temporibus Sisebutus in zra
650, anno imperii supradicti secundo, Saracenis
adhuc consistentibus sub Romanorum tributo, Hibe-
riam ul vir sapiens οἱ nimium litteraturz deditus
retemptat annos per octo. Hic per Hispaniam urbes
Romanas subjugat : Jud:eos ad Christi fidem vi con-
vocat. Venerabilem Helladium Toletan:e sedis urbis
regie metropolitanum episcopum sanctitatis proeco»
nio prefulgentem Ecclesia clamitat. Isidorum Hispa-
lensem metropolitanum pontificem, clarum doctorem
llispania celebrat : qui anno septimo suprafati prin-
cipis Sisebuti contra Ac:ephalorum lieresim. magna
auctoritate Hispali in secretario sanctae Hierusalem
concilium agitat : atque per veridica doctorum testi-
monia Syrum quemdam Acmplialorum episcopum,
suprafatam h:xresim vindicantem exsuperat, et vera
conc lii asserta confirmans, ejus eloquentia damnat,
atque a pristino errore prifatum pontificem diu in-
sequendo perpetualiter liberat.

T. Reccaredo denique huic Sisebuto succedente in
solio, dum per tres menses solummodo regnat, hujus
vite brevitas nihil dignum prznotat.

8. Hujus Heraclii- temporibus Suintila in γα 659,
anno imperii ejus decimo, Arabum quarto regnante
ia eis Mahomet, digne gubernacula in regno Gotho-
rum suscepit sceptra, decem annis regnans. Hic cce-
ptum bellum cum Romanis peregit, celerique victoria
totius Hispanis monarchiam obtinuit.

9. Hujus Ieraclii temporibus, Sisenandus in :xra
669, anno imperii ejus vigesimo, Arabum 14, re-

C., 667.

B., Omar.

Sic M. B., claruit.
Exemplares, Sinthila.

€^" was

dein regno Gothorum invaso, quinquennio regali lo-
catus est solio : qui anno regni sui tertio sexagies
sexics Toleti , Gallize et Hispanizx episcopis aggregatis
cum absentium vicariis, vel palatii senioribus in
ecclesia sancte Leocadiz virginis et martyris Christi ;
post priorem Reccaredum Gothorum regem, con-
stante adhuc Ilispalens: Isidoto episcopo vel in mul'is
jam libris fulgente mirifice, de diversis causis conci-
lium celebravit. lluic sancte synodo inter czeteros
Draulio C:esaraugustanus episcopus interfuit *, cujus
eloquen'iam Komam, urbium mater οἱ domina, post-
modum per epistolare eloquium satis est n irata.
10. Ilujus lleraclii temporibus Chintila 4 in :xra
674, anz0 imperii ejus 25, Arabum 18 e, regnante in

B cis O var, anno quinto jam plenc ! expleto, atque in-

cipiente jam sexto, Gothis przficitur, reg. anu. 4 δι
Mic concilium Toletanum viginti quatuor. episco -
porum habitum agitat : ubi non solum de rebas
mundanis, verum etiam de divinis, multa ignaris
mentibus infundendo illuminat; Quanta vero sancto-
rum congregatio a vicariis episcoporum consedeuii-
bus, vel a senioribus palatii, qui interesse digni liabiti
fuerunt concilium perlustrantibus aggregata in cc-
clesia sancte Leocadie virginis et martyris Christi,
exstitit, liber Canonum indicat. In hac syuodo Uraulie
Cxsar.ugustanus episeopus prx czleris cpiscopis
excellii, atque piain doctrinam Christianis mentibus
decenter infundit, cujus et opuscula nunc usquc Ec-
clesia relegit.

11. Hujus Heraclii temporibus in »ra 688, anno
imperii ejus 29, Arabum 25, regnante in eis Omar
anno 10, Tulgas bona indolis et radicis Go:horum,
regno suscepto principatur ann. 9.

12. /Era 679, Romanorum 58, Constantinus I!c-
raclii filius imperio coronatur, regnans annis 6, per-
actis a principio mundi annis 5845. Injus tempori-
bus in :era 680, anno imperli cjus primo, Arabum
25, Otlomam su:e gentis administratiorem suscej.it
ann. 12, qui jam secundi anni gubernacula. proro-
gans Libyam, Marnioricham οἱ Peutapoliin, Gaza-
niam quoque, vel /Etyopiam quie supra /Egy ptum in
eremi adjacent plagis, Saracenorum sociavil regi-
mini, et ditioni subjecit : plurimasque civitates Per-
sarum tributarias fecit : postremo tumultu suorum
occiditur, reguans ann. 19.

15. Ilujus temporibus, in xta 680, anno impcrii
Constautini primo, Arabum 925, regnante in eis Otho-
mam anno secundo, Chindasvinthus per tyrannidem
regnum Gothorum invasum Hiberiz triumphabiliter
principatur^, demoliens Gothos, sexque per annos
regnat. Hic in Tole:ana urbe synodale decretum 50
episcoporum cum omni clero vel vicariis eorum epi-
Scoporum quos languor vel inopia przsentes fore
non fecit, atque palatinum collegium, qui electione

e Sic B., C. 19.

f B., pene.
F Sic continuator Diclar.; Berg., 6.
b D., triumphaliter princ ipat.

135

CIIRONICON.

1258

collegii interesse meruerunt, mirifice anno regni sui A Higium, et auctum redderet longissimum desiderium.

q1into indicit celebrandum, discurrentibus tantum
'notariis quos ad recitandum vel ad excipiendum ordo
requirit. Hic Tajonem C:xsaraugustanum episcopum,
ordinis litteraturz satis imbutum, et amicum Sceri-
ptirarum, Romam ad suam petitionem pro residuis
libris Moralium navaliter porrigit destinatum. Qui
eum a papa Romensi de die in diem differretur in
longun, quasi in armario Romanz Ecclesi proe
multitudine qu:xesitum, facile nequaquam reperirent
libellum, Dominum, pernoctans, et ejus misericor-
diam^ad vestigia beati Petri apostolorum principis
deposcens, ei scrinium in quo tegebatur, ab angelo
manu est ostensum. Quo mox ut se papa przvidit
reprehensum, cum nimia veneratione ei adjutoria
tribuit ad conseribendum, et Hispanis per eum
transmittit ad relezendum; quia tunc ex beati Job
libris expositum retemptabant solum quod per bea-
tam Leandrum Hispalensem episcopum fuerat adve-
ctum, et olim honorifice deportatum. Requisitus vero
et conjuratus Tajo episcopus a papa Romano, quo-
modo ei tam veridice fuisset librorum illorum locus
ostensus, hoc illi post nimiam deprecationem cum
nimia alacritate est fassus, quod quadam nocte se
ab ostiariis ecclesi: beati Petri apostoli expetiit esse
excubium : atque ubi hoc reperit impetratum, subito
ad noctis medium, cum se nimis lamentis ante beati
Petri apostoli loculum deprecando faceret cernuum :
juce coelitus emissa, ita ab inenarrabili lumine tota
ecclesia exstitit perlustrata, ut nec modicum reluce-

rent ecclesie candelabra : simulque cum ipso lumine C

una cum vocibus psallentium et lampadibus relam-
pantium introiere sanctorum agmina. Denique ubi
horrore ^ nimio exstitit territus, oratione ab cis
completa, pau'atim ex illa sanctorum curia duo de-
albati senes gressum in eam partem qua episcopus
in oratione degebat, coperunt dare praependulum.
Αἱ ubi eum repererunt penejam mortuum, dulciter
salutatum reduxerunt ad proprium sensum. Cumque
ab eis interrogaretur, quam ob causam tam grande
exstaret fatigium 5 vel cur ab Occidente properans
tam longum peteret navigerium *: hoc et hoc ab eo
quasi inscii relatum auscultabant opere pretium.
Tum illo multis eloquiis consolato, ei opportunum
ubi ipsi libri latebant ostenderunt loculum. lgitur
sancii illi requisiti quxe esset sanctorum illa caterva,
eos tam claro cum lumine comitantium, respoudc-
runt dicentes, Petrum esse Christi apostolum, si-
mulque et Paulum, invicem se manu tenentes cum
omnibus successoribus ecclesi: in illo loco requie-
scentibus. Porro ubi et ipsi requisiti fuerunt, qui
domini cessent qui cum 60 tam mirabile habebant
colloquium, unus ex illis respondit, se esse Grego-
rium, cujus et ipse desiderabat cernere librum, ct
[160 advenire 4 ut ejus remuneraret tam vastum fa-

8 B., timore.

b Sic B. et Ms. Tolet.; alii, fastigium.

€ Deestin B. peteret. Alii ponunt narigium loco

gavigerium.
4 B., adreneret. Ms. Tolet., advenire, aliis verbis

PaTROL. XCVI.

Tunc interrogatus si tandem in illa sancta multitu-
dine adesset sapiens Augustinus, eo quod ita libros ejus
sicut et ipsius sancti Gregorii semper ab ipsis cuna-
bulis * amasset legere satis peravidus : hoc solum-
modo respondisse fertur : Vir ille clarissimus et
omnium exspectatione gratissimus Augustinus quem
qu:eris, altior a nobis eum continet locus. Certe ubi
ad eorum pedes coepit proruere : citius ab oculis
cjus, ostiarlis et ipsis territis, simul cum luce eva-
nuit vir ille sanctissimus. Unde ab eo die cunctis in
eadem apostolorum sede venerabilis Tajo exstitit
gloriosus, qui ante despicabatur ut ignavus.

44. Era 684, Romanorum quinquagesimus nonus
Constans Constantini filius imperio coronatur, re-

B gnaus ann. 27, peractis a principio mundi annis

5870. Hic cum Arabibus navali prelio acriter dimi-
cavit : qui postmodum apud Syracusam, Siciliz in-
clytam urbem, conjuratione peremptus est, peractis
97 imperii sui annis. Hujus imperio sole medio die
obscurato ccelum stellas prodit.

45. Hujus temporibue, in γα 686, anno regni Sa-
racenorum 30, regnante in eis Othoinam f anno7,
Chindasvinthus Recesvinthum, licet flagitiosum, ta-
nien bene monitum δ, filium suum regno Gothorum
proponit, regnans annis 24. Hic crebra concilia egit,
clarente Eugenio urbis regiz: metropolitano episcopo
Toleto pio, 46 episcoporum cum infinito clero vel
vicariis desistentium, atque officium dignissimum
palatinum in unum in basilica przetoriensi sanctorum
Petri et Pauli apostolorum excellenter recolligit, et
non solum de mundanis actibus, verum etiam de
sancte Trinitatis mysterio ignorantes animas instruit.
Hujus temporibus cclipsis solis, stellas in meridie
visentibus omnibus, Hispaniam territat : atque
iucursationem Vasconum non cum modico exerci-
tus damno prospectat.

16. Hujus temporibus in γα 690, anno Arabum
95, Moabia prxdecessoris sortitus est sedem, rc-
guans in ea annis 25 ; sed quinque ex eis annis cum
suis bella civilia gessit, viginti vero omni plele
Ismaclitarum obediente, summa cum felicitate per-
egit. Adversus quem Constans Augustus mille et
amplius lembos aggregans, infeliciter decertavit, et
vix cum paucis xquorabiliter aufugiens, lapsus eva-
sit. Per ducem quoque nomine Abdalla, qui dudum
in peracto certamine ducatum tenebat, in Occidente
prospera multa peracta sunt, Tripolim venit: Ci-
damum quoque et Elemptim bellando aggressus est :
οἱ post multas desolationes effectas, vel diversas pa-
trias viclas, atque provincias vastas edomitas, sive
plurimas catervas in fide acceptas, adhuc sangui-
nem sitiens, Africam adventavit cum omnibus prr -
liatorum phalangibus. Przparato igitur certamine
illico in fugam Maurorum est acies versa, et omnis
in singulari numero positis, non in plarali, ut in D.

e D., incunabilis.

f. Al., Athuman et Átltoman.
δ B., boni motum ; M., tamen bone indolis.

Wy

1259.

“ἘΠῚ. Vill AUCTORES ANN INCERTI. — ISIDORI PACENSIS

1250

decor * Áfric:e cum Gregorio comite usque ad inter. A rii ejus primo, Arabum 57, Moabie regni 25, Wamba

necionem deleta est. Abdalla quoque onustus beue-
ficio largo cum omnibus suis cohortibus remeando
JEgyptum pervenit, Moabia peragente decimum re-
gni sui annum. Qui Moabia centum millia virorum
ad obsequendum, vel Constantinopolim pergendum,
filio tradidit. Quam cum per omne vernum tempus
obsidione cingerent b, οἱ famis ac pestilentizx labo-
rem non tolerarent, relicta urbe, plurima oppida
capientes, onusti preda Damascum ad * regem a
quo directi fuerant salutifere post biennium revise-
runt. Expletis ergo Moabia principatus sui annis 20
et quos civiliter vixit 5, humanx nature debitum
solvit.

47. Era 711, Romanorum sexagesimus Constanti-
nus Constantis filius imperio coronatur, reg. an. 15,
peractis a priucipio mundi 5885. Ilic apud Syra-
cusam audiens seditione suorum occisum patreim,
cum classe qua potuit Palatium petit, et thronum
glori: triumphando conscendit.

48. Hujus teinporibus in γα 716, anno imperii
ejus quinto, Arabum 61, Yzit natus Moabiz obtinuit
regiminis locum annis jocundissimus tribus, οἱ re-
gni ejus cunctis sux patrix subditis nationibus vir
nimium gratissime habitus : qui nullam unquam (ut
hominibus moris est) sibi regalis fastigii causa glo-
riam appelivit, sed communiter cuin omnibus civi-
liter vixit. flic impleto triennio Moabiam prolem
successorem reliquit, paternis moribus similem : qui
ut ad fastigium regni pervenit tertiam tributi omni-
bus condonavit : qui Moabia dimidium anni in regno
manens ab hac luce discessit.

19. llujus teniporibus in z:ra 716, anno imperii
ejus incipiente sexto, Arabum 62, Moabia juniore
mortuo, cunctorum Arabum exercitus pene per qua-
tuor annos in duos principes bifarie est divisus :
quorum tantus mauet conflictus, ut innumerabiles
catervas utrorumque devoraverit gladius. Tunc impe-
ratori per novem annos ab uno ex illis nomine Mo-
roan d, utei adjutoria militum opitularetur, aut ne
impediretur, pro unoquoque die probati auri inte-
gri ponderis mille solidorum est numerus exsolutus,
et mula. Arabica cum leetiserica vestiaria singulis
diebus causa pacis, ne przpediretur, simul cum
polla * decora, cuncta supra nominata sunt attributa,
atque omnis retroactorum temporum exstitit. capti-
vitas relaxata, quacunque olim fuerat captivata.

20. Hujus temporibus in xra 720, anno imperii
ejus decimo, Arabum sexagesimo sexto, Abdamelic
apice regni assumpto regnat ann. 20. Hic z2ómulum
patris persequens apud Maecam, Abraliz ut ipsi au-
umant domum inter Ur Chaldzorum et Carrhas Me-
sopotamiz per ducem missum interfecit, οἱ sapien-
tissimo more civilia bella preliando recomprimit.

21. Hujus temporibus, in zra 712 f, anno impe-

Δ B., decoritas.

b M., urgerent.

* Sic Contin. Biclar. ; alii, et.
ὦ Al., Maroan.

*. M., palla: B. p iia habet ad morginem. in textu

Gothis przfectus regnat annis 8. Qui jam in supra-
fata »ra anni tertii sceptra regia meditans civitatem
Toleti mire et eleganti labore renovat, quam et opere
sculptorio versificando pertitulans, h:ec in portarum
aditu epigrammata stylo ferreo in nitido lucidoque
marmore exarat 9

Erexit factore Deo rex inclytus urbem

Wamba suie celebrem protendens gentis honorem.
In memoriis quoque martyrum, quas super easdem
portarum turriculas titulavit, hxc similiter exaravit.

Vos «sancti Domini, quorum hic przesontia fulget,
Hanc urbem et plebem solito servate 5 favore.

92. llic anno regni sui quarto, in xra 715, in To-
letana urbe in beate matris Domini Marix virginis

B sedis atr;o in secretario post transactos octo et decem

perturbationum et diversarum cladium annos, ad
instar mulieris illius in Evangelio curve concilium
salutis parat, atque omnes llispanix Gallizque epi-
scopos synodaliter aggregat, cum quibus et tempora
absque conciliis 5 prztereuntia satis deplorat. In hoc
vero consolationem cum tantimodis viris receptat,
(quod) prznitente tunc sanctissimo Ilildefonso, mel-
liflue ore aureo in libris diversis eloquente, atque de
virginitate nostrz: domin: Marite semper virginis ni-
tido politoque eloquio, ordine synonyme perfloreute,
ut anchora fidei ejus tempore in omni sua Ecclesia
insidente, libellis ab eo editis et per Iberiam discur-
salis, ut vere a magnis conciliis fidelium lectitantium
recreate sunt mentes, atque a rivulis doctrinarum
eo in lempore magnopere consolati sunt pusillanimes.

25. Hujus in tempore in :xra 718, anno imperii
cjus septimo, Arabum 62, bifarie Abdalla et Moroan
pro regno incipientibus przliari, Gothorum Ervigius
consecratus in regno regnat ann. 7. Cujus in tempore
fames valida Hispaniam depopulatur. Hic anno primo
concilium duodecimum Toletanum in ara 719 tri-
ginta quinque episcoporum cum inzstimabili clero
vel Christianorum collegio splendidissime colligit. In
cujus tempore" Julianus episcopus ex traduce Jud:eo-
rum, ut flores rosarum de inter vepres spinarum pro-
ductus, omnibus mundi partibus in doctrina Christi
manet pr:eclarus, qui etiam a parentibus Christianis
progenitus spleudide in omni prudentia Toleto manet
edoctus, ubi el postmodum in episcopatu exstitit de-
coratus.

21. /Era 726, Romanorum 61 Justinianus imperio
coronatur. Regnavit ante dejeclionem annis 10, per-
aclis a principio mundi annis 5895. Hujus tempori-
bus in zra 726, anno imperii ejus primo, Arabum 70,
Abdamelic ? apicem fastigii quatuor per annos jam
regnando retemptat.

25. Hujus tempore in zra 726, anno imperii ejus
primo, Arabum 10, regnante Abdamelic anno quinto,
Egíca ad tutelam regni Gothorum primum et sum-

polla ; Contin. Biclar., puella.
f Sand., 721; B., n5.
€ M., salvate.
h B., concilio.
i Sic B.; Sand. et M., Abdemelic.

CIRONICON,

1363 .

mum oblinet principatum : regnat annos là. Hic A pristino iste reducehat in gaudio ; et quos ille a pro-

Gothos acerva morte perscquitur : plaga insuper in-
guinalis hujus temporc immisericorditer illabitur.
Concilium anno ejus primo in :xra 726 apud urbem
Toletanam in ecclesia przetoriensi sanctorum aposto-
lorum Petri et Pauli omuibus Hispanie et Galliz
pontificibus aggregatis, beat3ià memorix Juliano do-
ctore clarente, sub sexagenario episcoporuin nuinero,
vel multiplici Christianorum collegio, clero, atque
omni vulgali ἃ in circuitu ferventium populo, cele-
brat. In quo pro diversis causis, vel pro absolutione
juramenti quod prxfato principi Ervigio noxiabiliter
reddiderat, synodum ut exsolveretur expostulat.

96. Ejus in tempore librum de tribus substantiis,
quem dudum Romam sanctissimus Julianus urbis
regi: metropolitanus episcopus miscrat, et minus
caule tractando papa Romanus arcencdum indixerat,
ob id quod voluntas genuit voluntatem, ante bien-
uium tandem scripserat veridicis testimoniis , in hoc
concilio ad exactionem prafati principis Julianus
episcopus per oracula majorum ea quie Romam
transmiserat vera esse confirmans apologelicum
facit; οἱ Romam per suos legatos ecclesiasticos viros
presbyterum, diaconcm, et subdiaconem crucitissi-
mos, ^ in omnibus et per omnia divinis Scripturis
imbutos, iterum cum versibus acclamatoriis sccun-
dum quod et olim transmiserat de laude imperatoris
mittit : quod Roma digne et pie recipit, et cunctis
legendum indicit : atque sumino imperatori satis ac-

clamando : Laus tua, Deus, in fines terre, cognitum (

facit. Qui et rescriptum domno Juliano per supra-
fatos legatos satis cum gratiarum actione honorifice
remittit, οἱ omnia quxcunque scripsit justa et pia
esse depromit.

91. /Era 756, Romanorum 62 per tyrannidem
Lco imperio coronatur, regnans tumultuose annis
tribus, peractis a principio mundi annis 5898. llic
tumultualiter Justiniano dejecto, eus se sublimat
imperio.

98. Ilujus temporibus, in zra scptingentesima tri-
gcsima sexta, septima et octava, anno imperii ejus
primo, secundo, et tertio, Arabum 79, 80 et 81, Ab-
damecelic regnans peregit tertium decimum, quartum
decimum et decimum quintum annum.

29. Hujus temporibus, in xra 756, anno imperii
Leonis primo, Árabum 80, Abdamelic 15 *, Egica in
consortio regni Witizanem filium sibi hxredem fa-
ciens Gothorum regnum rctemptat. Hic patris succe-
dens in solio quanquam petulanter, clementissimus
tamen quindecim per annos exstat in regno : qui non
solum eos quos pater damnaverat, ad gratiam recipit
tentos exsilio, verum etiam clientulos d manet in
restaurando : nam quos ille gravi oppresserat jugo,

à p., vulgari.

b C., M. et Sand., in omnia Dei servos, et.

c Al. 16.

ὦ M.etSand., clientulus ; D. Rolr., quasi clientulos.
e B., pio reparabat.

prio abdicaverat solo, iste pie * reformans reparabat
ex dono : sicque convocatis cunetis, postremo cau-
tiones quas parens more sulitraxerat subdolo f, iste -
in conspectu omnium digno cremavit incendio : οἱ
non solum innoxios 8 reddidit, si vellent, a5 insolu-
bili vinculo, verum etiam rebus propriis rediitis, ct
olim jam fisco mancipatis, palatino restaurat officio.
Per idem tempus Felix urLis regize Toletan:e scdis
episcopus, gravitatis et prudenti: excellentia nimia
pollet, ct concila satis przclara ctiam adhuc cum
am*:0;us priacipi;;us agit.

90. JÉra 858, Romanorum 65 Apsimarus imperio
coronatur, regnans annis septem, peractis a princi-
pio mundi annis 2905. Hujus temporibus in γα 75
anno imperii ejus primo, Arabum 72, simulque ct
tertio coepto, regnante Abdamelic ann. 47 b, Witiza
decrepito jam patre pariter regnat : qui in zera 739
suprafatze cladis non ferentes exitium, per liispaniam
e palatio vagitant, qua de causa propria morte de-
cesso jam patre, florentissime suprafatos per annos
regnum retemptat, atque omnis Hispania gaudio pi-
mio freta alacriter letatur. Per idem tempus Gundc-
ricus urbis regix Tolctanz sedis metropolitanus epi-
Scopus sanctimoni:x dono illustris habetur, et in
multis mirabilibus auctor celebratur.

91. /Era 745, Romanorum 64, qui et 61, Justinia-
nus copia εἰ virtute Gazarum auxiliatus imperio
restauratur, regnans iterum annis decem, peractis
ἃ principio mundi annis 5913.

92. Hujus temporibus in »ra supra dicta, anno
imperii ejus primo, Arabum 89, apud Arabes Ulit
regnum reiemptat. In Hispaniis vero quinta decimo
anno Wiliza pers. verat in regno.

95. lfujus temporibus, in «ra 748, anno imperii
Justiniani tertio, Arabum 91, Ulit sceptra regni Sa-
racenorum, secundum quod exposuerat pater ejus,
quatuor per annos belligerando gentes jam regno
aucto 1 multis honoribus przditus triumpbat per an-
nos novem. Vir totius prudenti» in exponendis
exercilibus, tantum ut cum divino expers favore
esset, pene omnium gentium sibimct proximarum
virtutem 1 confregerit: Romaniamque inter omnia
assidua vastatione debilem fecit: iusulas quoque

D prope ad consumptionem adduxit: Indizm fines vas-

tando edomuib: civitates ad irritam inopiam ad-
duxit : Castella obsessione afflixit : in Libys an-
fractibus omnem Mauritaniam subjugavit. In occi-
duis quoque partibus regnum Gothorum antiqua so-
liditate pene per trecentos quinquaginta annos ab
/Era quadringéntesima ab exordio et principio sui
firmatum ; apud Hispanias vero a Liuvigildo pene
per centum quadraginta annos pacifice usque in
veram 790 porrectum, per ducem sui exercitus no-

f Al., sub dolo.

€ D., quia innozxios.

b C., 15.

i B., mirabiliter auctior.
j B., virtute.

1205

SAEC. Vill AUCTORES ANNE INCERTI. — ISIDORI PACENSIS :

1361

mine Muza * aggressum edomuit, et regno allato A tates, quie residu: erant, jam. coactze proclamitant,

vectigale fecit.
$4. Hujus temporibus in xra 749, anno imperii
ejus quarto, Arabum 92, Ulit sceptra regni quin-
.tum per annum retinente, Ruderieus tumultuose
' regnum, hortante senatu, invadit. Regnat anno uno :
nam aggregata copia exercitus adversus Árabes una
cum Mauris a Muza missis, id est Taric, Abuzara,
et exteris diu sibi provinciam creditam incursanti-
bus, siinulque et plures b civitates devastantibus
anno imperii Justiniani quinto, Arabum 93, Ulit
sexto, in ara 7950 transduetis ^ promontoriis sese
cum eis confligendo recepit : coque pralio, fugato
omni Gothorum exercitu, qui cum eo aemulanter
fraudulenterque ob ambitionem regni advenerant,
cecidit. Sicque regnuin simul cum patria male cum
cmulorum internecione amisit, peragente Ulit an. 6.

35. Per idem tempus divin: memorie Sindere-
dus urbis regix metropolitanus episccpus sanctimo-
nis studio claret: atque longzevos et incrito hono-
rabiles viros, quos in suprafata sibi commissa
Ecclesia repetit, non secundum scientiam zelo sau-
ciitatis stimulat, atque instinctu jam dicti Witiz:e
principis eos sub cjus tempore convexare non ces-
83t : qui et post moJicuin incursus Arabum expaves.
cens, non ut pastor, sed ut mercenarius Christi
oves contra decreta majorum deserens, Romance
patrix sese adventat 4.

96. Hujus temporibus in «ra 749, anno imperii
ejus quarto, Arabum 92, Ulit 5, dum per suprano-
minatos missos * llispania vasiaretur, et nin:ium
non solum hostili, verum etiam intestino furore
confligeretur, Muza ct ipse ut miserrimam adiens
gentem per Gaditanum fretum columnas Herculis
pertendentes, οἱ quasi fumi indicio portus aditus
demonstrantes, vel claves in manu transituin. His-
paniz przsagantes, vel reserantes, jam olim male di-
reptam, et omnino impie aggressam perditans pc-
netrat : atque Toletum urbem regiain usque irrum-
pendo, adjacentes regiones pace fraudiflca iale di-
verberans, nonnullos seniores nobiles viros qui ut-
cunque remanserant per Oppam filium Egic:e regis
ἃ Toleto fugam arripientem, gladio patibuli jugulat,

1 et per ejus occasionem cunctos ense detruncat. Sic-

atquc suadendo et irridendo astu quodam fallit : nec
mora, petita condonant: sed ubi impetrata pace,
territi metu recalcitrant, ad montana tempti ite-
rum effugientes, fame et diversa morte periclitan-
tur : *atque in eadem infelici Hispania Cordoba io
sede dudum patricia, quse semper exstitit prz» caete-
ris adjacentibus civitatibus opulentissima, et regno
Wisegothorum primitivas inferebat delicias, regnuin
efferum collocant.

91. Quis enim narrare queat tanta pericula? Quis
dinumerare tam importuna naufragia? Nam si omnia
membra verterentur in linguas, omnino nequaquam
Hispani:e ruinas, vel ejus tot tantaque mala dicere
poterit humana natura. Sed ut in brevi cuncta le-
genti renotemn flagella 5, relictis szxculi innumera-
bilibus ab Adam usque nunc cladibus quas per infi-
nitas regiones et civitates crudelis intulit mundo 5
hostis immundus; quidquid historialiter capta Troja
pertulit, quidquid Hierosolyma przedicta per prophe-
tarum eloquia bajulavit, quidquid Babylonia per
Scripturarum eloquia sustulit, quidquid postremo
Roma apostolorum nobilitate decorata martyrialiter
confecit, omuia et tot Ilispania quondam deliciosa,
et nunc misera effecta, tam in honore quam etiam in
dedecore experta fuit.

98. Nam in xra 700, anno imperii ejus 6, Ara-
bum 94, Muza expletis quindecim mensibus, a prin-
cipis jussu prznonitus, Abdallaziz i filium linquens
in locum suum, lectis Hispaniz senioribus qui eva-
serant gladiuin, cum auro argentove, trapecitarum
studio comprobato, vel insignium ornamentorum
atque pretiosorum lapidum, margaritarum et unio-
num (quo ardere solet ambitio matronarum) con-
gerie, simulque Hispani: cunctis spoliis j, quod lon-
gum est scribere, adunatis, Ulit regis repatriando
sese przssentat obtutibus anno regni ejus extremo :
quem et Dei nutu iratum reperit repedando et male
de conspectu priucipis cervice tenus ejicitur pompi-
sando k.... nomine Theudimer, qui in Ilispaniz par-
tibus non modicas Arabum intulerat neces, et diu
exagitalis pacem cum eis fcederat habendam. Sed
etiam sub Egica et Witiza Gothorum regibus, in Grz-
cos qui xquoreo ! navalique descenderant, sua in

que non solum ulteriorem Ilispanian, sed etiam cite- D patria de palma victori& triumphaverat. Nam et

riorem usque ultra Csaraugustam, antiquissimam ac
florentissimam civitatem, dudum jam judicio Dei pa-
tenter apertam, gladio, fame et captivitate depopula-
tur: *f civitates decoras igne concremando przcipitat,
seniores et potentes s:culi cruci adjudicat, juvenes
atque lactentes pugionibus trucidaP; sicque. dum
tali terrore cunctos stimulat, pacem nonnull:e civi-

: M ^ Sand., Muze.
., plerasque.
c B., traducliris.
4 B., in Romaniam patriam se adventat.
* Àl., supranominatis missis.
asteriscis includuntur desunt apud Marcam.
., €enotem pagella ; alii ut in textu

g
à Sic M. B., intulit mundus iste.

multa ci dignitas et honor refertur, nec non et a
Christianis Orientalibus perquisitus laudatur, cum
tanta in 00 inventa esset vere fidei constantia, ut
omnes Deo laudes referrent non modicas : fuit enim
Scripturarum amator, eloquentia mirificus, in prz-
liis expeditus , qui et apud Almiralmuminim τὸ pru-
dentior inter czeteros inventus, utiliter est honoratus,

i M., Abdelladiz; C., Abdilazis.

j Sic M. B., cuncta superficie, quod. M., quee.

k Quz hic videntur deesse supplet abbas de Lon-
guerue addens, At quidam.

! B. addit intra. parenthesim, charactere Italico,
agmine. M. et Mar., in Grecis.

m Sand. et Mar., Amir Almuminin.

1265

CHRONICON.

1300

et pactum quod dudum ab Abdallaziz acceperat, fir- A Hispali divitiis οἱ honorum fascibus cum regina

miter ab eo reparatur. Sicque hactenus permanet
stabilitus, ut nullatenus a successoribus Arabum
tantz vis proligationis ἃ solvatur, οἱ sic ad Hispaniam
remeat gaudibundus.

59. Athanaildus post mortem ipsius multi honoris
.et magnitudinis habetur. Erat enim in omnibus opu-
lentissimus dominus, et in ipsis riimium pecuni:e dis-
pensator : sed post modicum Alhoozzam rex Hispa-
niam aggrediens, nescio quo furore arreptus , non
modicas injurias in eum attulit, et in ter novies mil-
Jia solidorum damnavit. Quo audito exercitus qui cum
duce Belgi advenerant, sub spatio fere trium dierum
omnia parant, οἱ citius ad Alboozzam, cognomento
Abulchatar, gratiam 5 revocant, diversisque munifi-
cationibus remunerando sublimant.

40. Supradictus Ulit Amiralmuminin (quod idioma
regni in lingua eorum resonat omnia prospere gerens)
przvisis * copiis universarum gentium, nec non et
munera llispanix: cum puellarum decoritate sibi ex-
hibita, et in oculis ejus prxvalida fama parvipensa,
dum eum tormentis plectendum morti adjudicat, im-
petratu pro eo praesulum vel optimatum quibus
multa ex illis affluentissimis divitiis bona obtulerat,
mille millia et decies centena millia solidorum numero
damnans, Ulit vitze terminum dando e szculo migrat.
Quod ille consilio nobilissimi viri Urbani, Africanze
regionis sub dogmate catholicz fidei exorti, qui cum
eo cunctas Hispani: adventaverat patrias, accepto,
complendum pro nihilo exoptat, atque pro multa
opulentia parum impositum onus existimat : sicque
fidejussores dando per suos libertos congeriem num-
morum dinumerat, atque mira velocitate impositum
pondus exactat 4, sicque successoris tempore fisco
assignat.

M. * * Hujus temporibus in zxra 752, * anno im-
perii ejus octavo, Arabum 96, Ulit mortuo Zulemam
ganguine frater honorifice secundum expositum fra-
tris succedit in regno. Regnat ann. 3. Hic infestus
Roinaniz, fratrem nou de simili matre progenitum
Muzzilima noniine, cum centum millibus armatorum
ad delendam Romaniam mittit. Hic Pergamum anti-
quissimam et florentissimam Asie civitatem bello im-
petitam gladio simul cum igne finivit seductione dece-
ptam 1. Deinde Constantinopolim properans, dum
periclitari se diversis necessitatibus Muzzilima pro-
spicit, a:terius principis jussu non nimium feliciter
rcpedavit.

42. Per idem tempus, in. 2ra 795, anno ünperii
ejus 9, Arabum 97, Abdallaziz omnem lIlispaniam
per tres annos sub censuario jugo pacificaus, cum

^ Sic M. Marc., profligationis. B., tan:& vim per
ligatioris.

b B., Abuliatar gratia.

c Sand., premissis.

4 Sic Sand. B., eroptat. M., congerit.

e Asteriscis inclusa desunt apud M. et Sand.

f B., Hic Asiam bello impeditam, gladio simul cum
igne finivit, deceptam. Decst in C. deceptam. Contin.

iclar. ut in textu, rectius cerle ;. non enim Ásia, sed
supradicta civitas Pergamum, deleta fuit.

Hispaniz in conjugio copulata, tilias regum ac princi-
pum pellicatas, et imprudenter distractas zstuaret ,
seditione suorum facta, orationi instans, consilio
Ajub occiditur : atque eo Ilispaniam retinente, mense
impleto, Alahor in regno llesperis per principalia
jussa succedit, cui de morte Abdallaziz ita edicitur, ut
quasi consilio Egilonis regiz:e conjugis quondam Ru-
derici regis, quam sibi sociaverat, jugum Arabicum
a sua cervice conaretur avertere δ, et regnum inva-
sum Hiberix sibimet retemptare.

43. Era 754, Romanorum 64 Philippicus imperio
coronatur regnans civiliter quadrans cum anno, per-
actis ἃ principio mundi annis 3916. Hujus tempore
in xara suprafata, anno Philippici primo, Arabum 98,
Zulemam Saracenorum regno rctempto regnat annis
tribus. Arabes Romaniam acriter populantur. Per-
gamum antiquissimam ac florentissimam Asi:e civi-
tatem ultrici incendio concremant 5. Hujus tempore
Alahor per Hispaniam lacertos judicum mittit, atque
debellando et pacificando pene per tres annos Gal-
liam Narbonensem petit, et paulatim Hispaniam
ulteriorem vectigalia censendo componens , ad Hibe-

riam citeriorem se subrigit i, reguans annos supra-
scriptos.

44. JEra 156, Romanorum 63 Anastasius impe-
rio coronatur , regnans civiliter dodraus cum anno,
peractis a principio mundi annis 5918. Ikejus tem-
poribus Zulemam Arabum regnum tenens filium pa-

C trui Omar nomine, vel fratrem ejus Izit sibi succes-

sores regni adciscit. In Hispania vero Alahor jam
dictus patriciam i Cordobam obseditans Saracenorum
disponendo regnum retemptat k, atque res ablatas !
pacificas Christianis ob vectigalia thesauris publicis
inferenda instaurat. Mauris dudum Ilispanias com-
meantibus poenas pro thesauris absconsis irrogat:
atque in cilicio et cinere, vermibus vel pediculis *
scaturientibus alligatos in carcere et catenis onustos
retemptat ; et quxsstionando, vel diversas poenas in-
ferendo, flagellat.

45. Peridem tempus incipiente zra 757, anno Ára-
bum 100, in Hispania deliquium solis ab hora diei
septima usque in horam nonam fieri, stellis visis a
nonnullis fuisse dignoscitur ; a plerisque non nisi
tempore Zam:e successoris hoc apparuisse convin-
citur.

46. /E£ra 751, Tfomanorum 66 Arthemius, qui et
Theodosius, imperio coronatur, regnans annis duo-.
bus, peractis a principio mundi annis 5920. Hujus
temporibus tutelam ob sanctimoniam legis suze Omar

€ M. et Sand., evertere.

h Vide num. 41.

i Sic Mar. ct Sand., B., Iberiam citeriorem 86
subfigit.

) M., patriam.

k Sic Mar. B. non babet regnum, et loco obseditans
ponit obsidione. M., presidio.

! Sic B. Alii, atque τελείας. ΝᾺ. τούνλολ.

Ὁ V., pedunculis.

3..7 S.EC. Vill AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORI PACENSIS 1908
fratri suolzit gerenti gubernacula regni ei adeiscit ^. A annis 5941. Hic Leo militaris discipline expertus

Qui Omar vacante onini przlio tante benignita'is Οἱ
patiente in reguo exstitit, ut hactenus tantus ei
honor liusque referatur, ut. non solum ἃ suis, se
ctiam ab externis prz cunctis retroactis principibus
beatificetur. Tanta autem sanctiinozja ei ascribitur,
quanta nulli unquam ex Arabum gente. Sed in reg-
num non diu gubernacula prorogata sunt 5.

41. Ieitur Izit g'ibersaculis regni Saracenorum de-
cedente fratre per successionem plene acceptis, exer-
citus generis sui qui apud Persas tutelam gerebant,

rebellionem moliti civilia preparaut bella : sicque ὦ

fratrem dudum supra nominatum, Muzilima nomine,
cum infinito exercitu mittens, in campis Bahylonicis
supra Tigrim fluvium pugna commissa, statim acies
tyrannizantium mira dilabitur fuga, atque. ducem
sceleris nomine [zit comprehensum venia concessa
reservant ad vitam.

48. Tunc in Occidentis partibus multa illi prz-
liando proveniunt prospera, atque per ducem Zama
nomine tres minus paululum annos in Hispania du-
catum habentem, ulteriorem vel citeriorem Ilit:c-
riam proprio stylo ad vectigalia inferen:a. describit.
Predia * et manuzlia, vel quidquid illud est quod
olim przdabiliter indivisum retemptabat in Ilispania
gens omnis Arabica, sorte sociis dividendo (partem
reliquit militibus dividendam), partem ex omni re
mobili et inunobili fisco associat. Postremo Narbo-
nensem Galliaun suam facit, gentemque Francorum
frequentibus bellis stimulat, et electos milites Sara-
cenorum in prz dictum Narbonense oppidum ad prz-
sidia tuenda decenter collocat : atque in eoncurrenti
virtute jam dictus dux Tolosam usque pr:eliando
pervenit, eamque obsidione cingens, fundis et diver-
sis generum machinis expugnare conatus est : sic-
que Francorum gentes tali de nuntio certz, apud
ducem ipsius gentis EuJonem nomine congregantur:
ubi dum apud Tolosam utriusque exercitus acies
gravi dimicatione confliguut, Zama ducem exercitus
Saracenorum cum parte multitudinis congregat:e
eccidunt : reliquum. exercitum. per fugam elapsum
seuuntur. Quorum Abderramam suscepit principa-
Lim unum per mense, donec ad priucipalia jussa
veniret Ambiza 4. eorum rector.

49. Per idem tempus Fredoarius Accitanz sedis
episcopus, Urbanus Toletan:z, sedis urbis regie ca-
laedraiis veteranus melodiens, atque ejusdem 5015
Evantius archidiaconus, rimism doctrina, et sapien-
tia, sanctitate quoque, ct ia omni secundum Sceriptu-
as spe, fide et eharitate ad confortandam Ecclesiam
Dei clari habentur.

29. Ἔν 758, Romanorum ΟἽ Leo imperio coro-
uatuz, regnat aunis 21, peractis a principio mundi

ἃ M., Hujus temporibus ob sanctimoniam legis sue
Omar [rairem. suum. Iziz αὐ gubernacula. requi
sibi socium adseiscit. D. lodrig., cum in tutclum
requi adscivit.

ΟΡ Sic M. B., gubernacula . . . plene acccpit. Erci-
etu generis sd apad. Persus tutelam gerebat vco.-
fenem znolitus.

fuit. Saraceni sub Omar, qui fratri regnum decretc-
rat, ad modicum degentes, nihil prosperum captant:
sub [21 vero przlia multa excegerunt : quibus el
post modicum sub Hiscam suo rege urbem regiam
properantibus expugnandam , reipullieze — accla-
mante omni senatu L.o imperii, ut diximus, suscepit
sceptra.

51. Mujus temporibus Izit rex Saracenorum in
sra suprafata regni primzeva obtinet gubernacula :
talis enim inter Arabes tene:ur perpetim norma, ut
non nisi per cunctas regum successiones praro-
galive a principe percipiant nomina : ut eo de-
ceJente. absque scandalo adeant regiminis guber-
nacula.

D 52. Per idem tempus in zra 759, anno imperii
Leouis secundo, Arabum 105, Aimbiza semis cum
quatuor aunis principatum llispaniz apte retemptat,
qui et ipse cum gente * Francorum pugnas medi-
tando, et per directos satrapas insequendo, infeliciter
certat. Furtivis vero obreptionibus per lacertorum cu
neos nonnullas civitates vel castella demutilando stimu-
lat : sicque vectigalia Christianis duplicata exagitans,
fascibus honorum apud Hispanias valde triumphat.

53. |! Hujus et tempore Judxi tentati, sicuti jam
in Theodosii minoris fuerant, a quodam Judo sunt
scducti, qui et per antiphrasim nomen accipiens
Serenus, nubilio errore eos invasit, Messiamque se
praedicans, illos ad terram repromissionis volari
enunliat, atque omnia qux possidebant ut amitte-
rent imperat: quo facto inanes et vacui remansce-
runt. Sed ubi hoc ad Ambizam pervenit, omnia qux
amiserant ftsco associat. Serenum ad se convocans
virum si Messias esse quxe Dei facere cogitaret.] Qui
dum postremo suprafatus Ambiza per se expeditio-
nem Francorum ingeminat, cum omni manu pu-
blica incursionem illorum illico meditatur. Qui dum
rabidus pervolat, morte propria vit:e terminum pa-
rat : atque Hodera consulem patrie sibi com-
1niss:e vel principem exercitus repedantis, vel quasi
refrenantis in extremo vit:e posifus ordinat.

94. Cui statiin in ara 765, anno suprafati impe-
ratoris pene jam sexto, Arabum 107, Saracenus
labia nomine monitu principum succedens terri*iits

p botestator fere triennio crudelis exzestuat, alque acri
ingenio Hispani Saracenos ct Mauros pro pacific's
rebus olim ablatis exagitat, atque Christianis phura
restaurat.

οὐ. Hujus temporibus [2 quarto expleto ἅγιο
ab hac luce migravit, fratri reguum relinquers Hi-
scam nomine, οἱ post fratrem natum proprii semi-
nis adciscens nomine Alulit. Qui Hiscam primordio
Si potestatis in αὐγὰ 761, anno imperii Leonis jam

c Sic B. M., predam.

d AL, Umbiza.

ε [)., contra gentes.

f Uncis inclusa periocha deest in edit. Reperitur
auteur in nis, Complutensi, et, ut refert D. Marca
ui codice Parisiensi.

12369

CHRONICON.

12;

. dicti pene jam quinto, Arabum 106, satis se πιο- A sem Mammet adiit, turbidus Abderraman cum nec-

destum ostendens nonnulla prospera per duces exer-
citus a se missos in Romania terra et pclago gessit.
,;* In occiduis quoque partibus prope nihil clarum
peregit.] Deinde cupiditate prxreptus est, et tanta
collectio pecuniarum per duces in Orientem et Oc-
cidentem ab ipso missos b est facta, quanta nullo
unquam tempore a regibus * qui ante eum fuerunt
exstilit congregata. Unde non modice populorum
catervas cernentes in eo improbam manere cupidita-
tem, ab ejus ditione suas dividunt mentes, ubi non
modica strage per tres fere et quatuor annos civi-
liter facta, vix su:x potestati provincias perditas rc-
formavit.

56. Hujus tempore, in xra 760, anno imperii
ejusdem 10, Arabum 111, Hiscam 6, Oddifa vir
levitate plenus, auctoritate a duce Africano ac-
cépta, qui sorte Hispanix potestatem semper a 1no-
mitu principis sibi gandet fore collatam, per sex
menses absque ulla gravitate retemptans, prae
paucitate regni nihil dignum adversumque inge-
minat.

51. Per idem tempus ad regendam Tispaniam in
sra 767, anno imperii ejusdem 11, Arabum 112,
Wiscam 7, Ántuman ab Africanis partibus tacitus
properat. 4 Hic quinque mensibus Hispanias gu-
bernavif : post quos vitam finivit, et missus est
alius Autuman nomine. llic quatuor per menses
rexit terram : post. quem IHiscam substituit alium
nomine Alhaytam. Hic ad Ilispaniam regendam stre-
nue sigillum vel auctoritatem principalem a supra-
fatis partibus missam patenter demonstrat, atque
dum decem per menses turbidus regnat, nescio quo
astu nonnullos Arabas se velle regno dejicere illico
investigat : unde et eos comprehensos aliquandiu
diversas rebellionis occasiones flagellis extorquet,
et ut clam jussus ab zmulis transmarinis fuerat,
poenas inferendo, postremo capite truncat. Inter quos
Zat Saracenum * genere, plenum facundia, clarum,
atque diversarum rerum opulentissimum dominum,
poa extortum vel flagris illusum, atque colaphis
cxsum, gladio verberat. Qui hon post multos dies
ad petitionem gentis eorum quorum sanguinem fude-
rat, a Liby:z partibus principaliter monitus Mammet
mittitur Saracenus cum relstione auctoritatis abs-
consà, ut. Abderraman in ejus loco absque cuncta-
tione maneat prorogatus. Sed ubi sedem Corduben-

ἃ Uncis inclusa desunt in D.

DB., ab Oriente et Occidente ipsi missa.

c Sic M. B. et Sand., in reges.

4 Sic M., qui prosequitur : « Pust quem Iscar so-
lita, qui dum quatuor per menses gravitate alium
sustentando, honoribus infulat, Aleatan nomine. Hic
ad Hispaniam regendam strenue sigillum, etc. »
B. post verba, tacitus properat, legit, qui dum qua-
(nor per menses alium sustentando, honoribus infulat
Aleitan, ad Hispaniam regendam strenue, sigillum, etc.
Verba, post quem. lHliscam substituit alium nomine Al-
haitam, leguntur apud D. lRodr., c. 12 Hist. Arab.

e. M., Saracenorum.

dum fuisset repertus f, statim Alhaytam a Maninet
rigide exstat comprehensus. Quem dum in carcere
nequaquam impunitum sufferret positum, sine mora
fortiter flagellatum, turpiter adjudicatum, capite
decalvatum, asino pompizantem post terga facie per
plateas detrahunt, manibus post tergum vinctum,
vel catenis ferreis alligatum : atque non post multos
dies duci Africano 8 qui hoc ut ferunt clam iter or-
dinando, Alhaytam reddiderat monitum, sub custo-
dia retemptatum dirigit prxsentandmn. Denique
dum quid de eo fieret a regalibus sedibus regis e-
spectaretur, stylus multis sermocinationibus invol-
vitur, et diversis judiciis impetitur b. Sed cum nihil -
ei inferrent, de die in diem evanescendo, per longum

B evanuit tempus, et quia cum Africanis i adventaret

partibus Mammet Alarcila ejus vice in loco exstiterat
positus mense completo.

58. Abderraman vir belliger in :era 769, anno im-
perii ejusdem duodecimo semissario, Arabum 115,
Hiscam 9, in potestate properat lzetabundus, cunctis
per triennium valde prz:elatus. Cumque nimium esset
animositate et gloria prxditus, unus ex Maurorum
gente nomine Munniz i, audiens per Libyz fines Ju-
dicum s»va temeritate opprimi suos, pacem, nec
mora agens cum Francis, tyrannidem illico pra»pa-
rat adversus Hispanie Saracenos, et quia erat for-
titer in pr:lio expeditus, omnes hoc cognoscentes
divisi sunt k, ct palatii conturbatur status : sed nou
post multos dies expeditionem pr»lii agitans Abder-
ramam supramemoratus ! rebellem immisericordi-
ter insequitur conturbatus *. Nempe ubi in Cerri-
tanensi oppido reperitur vallatus, obsidione op-
pressus, et aliquandiu iufra muratus, judicio Dei
statim in fugam prosiliens cedit exauctoratus : et
quia a sanguine Christianorum, quem ibidem inno-
centem fuderat, nimium erat crapulatus, et Anabadi
illustris episcopi et decore juventutis proceritatem,
quam igne cremaverat 5, valde exhaustus , atque
adeo ob hoc jam satis damnatus, civitatis poenitudine
olim abundantia aquarum affluentis siti proventus,
dum quo aufugeret non reperit, moriturus statim
exercitu insequenie in diversis anfractibus manet
elapsus. Et quia filiam suam dux Francorum nomine

p Eudo causa federis ei in conjugio copulandam ob

persecutionem Arabum differendam jam olim tradi-
derat ad suos libitus inclinandam, dum eam tardi-

f Sic M. D.., extemplo nec dum repertus,

5 B. add. eum.

b Sie B. M., stylus multis vane. sermocinantibus
involutus [uit, et diversis judiciis impetitur. Sed cum
niliil ei in[erret. B., nihil iuferentes.

i M., interim quia. ex Africanis.

j Sie B. Alii, Muzuu.

k Sie M. R., omnibus hoc agnoscentibus, palatii.
Solus M. addit divisi sunt.

| B., supranumeratus.

m (5., conturbatum.

" Sic M. B., decore proceritatis, quem igne crema-
verat, Sand., decore... concremaverat.

{21|
tat de manu pers;squentium liberandam, suam. morti
debitam priparat aaimam ἃ : sicque. dui euim pu-
blica manus insequitur, 5050 in. scissuris petrarum
ab alto. pinnaculo jam vulneratus cavillando prcei-
pitat, atque ne vivus comprehenderetur animam
exhalat : cujus caput statim ubi eum jacentem re-
pererunt , trucidant, et regi una cum filia Eudonis
nemorati ducis pr:esentant : quam ille maria. traus-
vectans sublinii principi procurat honorifice desti-
nandam.

59. Tunc Abdcerraman multitudine sui exercitus
repletam prospiciens terram, n:ontana Vacczeorum
dissecans, et fretosa ut Ὁ plana. percalcans, terras
Francorum intus experdita!, atque adeo eas. pene-
trando gladio verberat, ut przlio ab Eudone ultra
lluvios nomine Garonnam vel Dornomiam prapara-
to, eL in fugam dilapso, solus Deus numerum mo-
vientium vel pereuntium recognoscat, Tunc Abder-
ramam suprafatum Eudonem ducem insequens, dum
Turonensem Ecclesiam palatia diruendo ct ecclesias
usiulan.lo deprzedari desiderat, cum consule Francie
interioris Austri:e nomine Carolo, viro ab ineunte
μία bellizero, et rei uilitaris experto, ab Eudone
przmonito sese infrontat. Ubi dum pene per septem
dies utrique de pugnz conflictu excruciant, sese
postremo in aciem parant, atque dum acriter dimi-
cant gentes septentrionales in. ictu. oculi ut paries
nnmobiles permanentes, sicut et zona rigoris glacia-
liter manent astrice , Arabes gladio enecant. Sed
ubi gens Austrie mole membrorum pravalida ,
et ferrea mano per ardua pectorabiliter ferientes
regem inventum exanimant. Statim nocte prelium
dirimente, despicabüiter gladios elevant, atque ia
alio die videntes castra Arabum innumerabilia ad
pugnam sese reservant, et. exsurgentes de vagina
s:à diluculo prospiciunt Europenses Arabum tento-
ria ordinala, et tabernacula ubi fuerant castra loca-
ta, nescientes cuncta esse. pervacua, et putantes ab
iutimo esse. Saracenorum phalanges ad praelium
preparatas, mittentes exploratorum officia, cun-
ela repererunt Ismaelitarum agmina effugata, om-
nesque tacite pernoctando cuneos dilfugisse * re-
᾿ patriando. Europenses vero, solliciti ne per se-
"itas delitescentes aliquas. facerent. simulanter ce-
latas, undique stupefacti in circuitu sese frustra
recaptant, οἱ qui ad persequentes gentes memo-
ratas nullo modo vigilant, spoliis tantum οἱ ma-
nubiis decenter divisis in suas se leti. recipiunt pa-
trias.

60. Tunc in ira 772, anno. imperii cjusdem 14,
Arabum 116, Hiscam 12, Abdilmelie 4 ex nobili fa-
milia super Mispaniam dux. mittitur ad principalia
jussa. Qui ἀπ} eam post tot tantaque przelia * reperit
umnibus bonis opima, ct ita floride post tinto; do-

^ D., sug... debitum... animum.

b p., et.

« Sic M. B., quique cuneo stricto Jigwgiunt.
d [., Abdeimel c. Sand., Abdilm:lec.

e D. , pericula.

( M. et Sand, amb^ginibus. .. exsccuta.

S.EC. Vlll AUCTORES ANM INCERTI, — 15IDORI PACENSIS

13113

À lores repletam, ut diceres augustale esse malogra-

natuin; tantain jn eam peue per quatuor ambos
irrogat petulantiam, ut paulatim labefaciata a diver-
sis ambagibus maneat exsiccata f : judicesque ejus
prerepti cupiditate ita blandiendo in ear irrogant
maculam, ut non. solum ex eo tempore declinan !o
exstet ut mortua, verumetiam a cunctis optimis
maneat usquequaque privata, atque ad recuperan-
damn spem 5 omnimode desolata. Qui et ob boc mo-
nitus przedictus Abdilinelie a principali jussu, quare
nihil ei in terra Francorum prosperum eveniret, ad
pugn: vietoriam statim e Corduba exsiliens cum
omni manu publica subvertere nititur Pyrenaic.
inhabitantium juga, et expeditionem per loca diri
gens angusta, nihil prosperum gessit. Convictus ὁ

Β Dei potentia a quo Christiani tandem perpauci mou-

tium pinnacula retinentes prestolabant misericor-
diam, et. devia amplius hinc inde cum manu wafi !a
appetens loca, multis suis bellatoribus perditis ses:
recip't in plana, repatriando per devia.

61. Cui et mox post modicum iu γα 775, anno
Leonis imp. 17, Arabum 119, Hiscam 15, successor
venit. nomine Áucupa, qui dum potestate pr:ecel:a
genealogiam et legis sux custodiam cuncta tre-
meret Hispania, przcessorem vinculo alligans, ju
dices ab eo przepositos fortiter damnat. Certe dum
ceremonias legis exaggerat, descriptionem populi
facere imperat, atque exactionem tributi ardue ayi-
tat : perversos Hispani:e, vel diversis vitiis implica-
tos, ratibus appositis, per maria transvolat. Fiscum
ex diversis occasionibus promptissime ditat : abste-
mius ex omni occulta datione à perseverat: nemi-
nem nisi per justitiam propriz legis damnat : expe-
ditionem Francorum cum multitudine exercitus ad-
temptat: deinde ad C:zesaraugustanam civitatem pro-
grediens, sese cum infinita classe apte receptat. Sed
ubi rebellionem Maurorum per cpistolas ab Africa
missas subito lectitat, sine mora quanta potuit ve-
locitate Cordubam repedat, trans:luctivis i promonto-
riis sese receptat. Árabes sine effectu ad. propugna-
cula Maurorum mittens, navibus przstolabiliter ad-
ventatis maria transnatat. Si quos ex cis conira-
dictores vel bifarios, seu malei machinatores, atque
hxreticos (quos illi augures k vocant). reperit, gla-
dio jugulat. Sieque euncta optime disponendo, et
Tinacrios ! portus pervigilando propri:e sedi clemen-
ter se restituit : qui et post paululum peracto quin-
queunio Abdilhnelic priefato regnum restaurans,
infirmitate correptus, mox lauguore ad vitalia re
deun.e e sculo migrat.

62. Per idem tempus viri. doctores, et sanctiimo-
ἘΠ studio satis pollentes Urbauus οἱ Evantius Lnd
ad Domi:.um pergentes quiescunt in pace.

5. Abdilinelic vero consensa omnium in ara 780,

F B., a recuperanda spe.

à B., occultatione.

i Sand., transductis.

D., mali.

1

)

H Sic M. et Sand. B., asures. €., arucres.

U San Τὸ trimacrios, D., Tinacrios. M.. patrios.

PTT:

CITRONICON.

1274

ano imperii Leon 4 22, Arabum 124, lliscam 20, eli- A piunt, Abdilmelic prostrato et regno ejus assumpto,

g tur in regno Arabum. lgitur Hiscam przventus fu-
rore iniquo, et cupiditalis relaxato sine termino freno
[* ccpit in suos plus solito debacchari: unde] in
bello omnes illico sux potestatis gentes prosilinnt in-
testino. Nam et cuncta illa. vasta solitudo, unde
ipsa. oritur Arabica multitudo, impietatem judicum
non ferentes, cuncta conturbant in dolo, atque occi-
dentalis plaga, cui plus prz czeteris dediti sunt Mauri,
et ea qu: ad Meridíanam se subrigit zonam, uno
consilio efferantes, cervices publice excutiunt ab
Arabico jugo. Sed ubi ad lliscam auditum pervenit
tyrannizantium multitudo, centum millia armatorum
elecla auxilia valida illico ministrat duci Africano.
Cultum fratrem exercitui Orientis scil. et Occidentis
preefectum bello ducem designat : exercitu 5 consti-
tuto per turmas et phalanges dinumerato, Africano
se suscipiunt solo : sicque consilio definiunt proprio,
ut patrias Maurorum discursando et gladio ferieno,
ad Tingitanum usque properent pelagus. Sed Mau-
rorum hoc recognoscens multitudo in pugnam nudi,
propendiculis tantummodo ante. pudenda precincti,
e montanis locis prosiliunt illico. Se: ubi frater
fluvium Mafanum pervenisset, acriter utrique confli-
gunt in przlio : Mauri tetrum colorem equis pul
ehrioribus demonstrando, ct albis dentibus confri-
cando, hostes terrent, unde equites E gyptii statim
resiliunt fugiendo. Sedilli dum amplius impressio-
nem faciunt desperando equites iterum Arabici et
/Egy ptii sine mora ob cutis colorem dissiliendo, terga
cum sua et ascensorum internicione vertunt. expave-
$cendo: atque dum per fretosa et devia cursitant
transfretando absque aliquo retinaculo, vel virium
reparatione, multitudo illa deperit vastam per ere-
mum; sicque omnis illa collectio Orientis videlicet
et Occidentis per fugam dilapsa contabuit ullo abs-
que remedio. Duxqueipsius exereitus, Cultum* no-
miue, contritis 4 sociis jugulatur, atque non sponte
in tres turmas euncta caterva dividitur: sicque pars
upa gladio, vel manu victorum tenetur, alia vaga-
bunde per viam qua venerat aufugiens repatriare am-
biens trucidatur *: terlia pars in amentiam versa
nescio quo properavit. Belgi frater se ducem prz-
bens his, virgenere plenus, et armis militari-

transmarinis sodalibus przbere ad transitum navi-
gerium: atque in tres turmas divisi, unam ad Tole-
tum przvalid:e civitatis murum destinant feriendum :
aliam ad Abdilmelic Corduba in sede dirigunt δ jugu-
landum: tertiam ad Septitanum ^ portum porrigunt
ob przeventus suprafatorum, qui de prelio evaserant,
jugulandum :. Sed Abdilmelic utriusque lacertorum
brachia mittens, unam turmam per filium Hemely i
obsidionem Toleto per viginti septem dies proten-
deutem gladio, duodecimo ab urbe milliario forti-
ter dissecat: aliam per Almuzaor Arabem, licet cum
sua vel exercitus internicione refrenando reverberat,
etin aliam partem declinat: tertiam qux Messu-
lam civitatem ad comprehendendos eos qui tute-
lain navigii gerebant, adventarat, per Belgi cui du-
dum transitum denegaverat, navibus proparatis ob-
itruncat.

65. Tunc Abdilmelic exterritis czeteris suo in loco
sese receptat , admonens per epistolare alloquium
Belzi, ut pristina in insula 5686 recipiat: sed Belgi
du tantas famis injurias, quas ei tandem intulerat,
anxius et male dolosus rememorat pr:zlia per Ab-
derramam : et objecta diu obsistentem, Cordubam pe-
nctrat, atque Abdilmelic reperiens a filiis suis, vel
a manu publica desolatum, vel arundineis sudibus
excruciatum, atque mortis quatiamine per corpus
graviter expolitum, postremo gladio trucidat. Tan-
tus vero inter Orientales Κα cum «duce Belgi, et Occi-
dentales cum filio Humeya collectus est exercitus,
completa «ra suprafata , anno imperii Leonis supra
dicto, Arabum jam prescripto, Hiscam Amiralmu-
minin jam notato, et tanta fuerunt prelia ab utris-
que patrata, quantum humana vix narrare pravaleat
lingua. Sed quia nequaquam ea ignorat omnis Hi.
spania, ideo illa minime recenseri tam tragica !
bella ista decrevit historia: quia jam in alia Epitome,
qualiter cuncta exstiterunt gesta, patenter et pagina.
liter manet nostro stylo conscripta.

66. Hujus in tempore, in zxra 771, anno imperii
Leonis 25, Arabum 125, Alulit pulcher Amiralmumi-
nin debito in loco a cunctis sublimatur in solio : cui
sine mora ab Iziz regno dempto permanet dodrans
cum anno. Tunc intestino furore omnis conturbatur

bus expertus, heu, proh dolor! Hispaniam adven- D liispania.

tavit.

64. Eo tempore, ut supra dixiinus, in:era 780, anno
imperii Leonis 92 , Hiscam 90, Abdilmelic Hispanis
prieerat.. Cumque Belgi cuin prxefata tertia parte in-
telligit pervenire ad portum, naves retemptando. ejus
impedit f transitum. — Sed ubi Hispani: Mauri hoc
ita eognoverunt. factum, in. przlio congregati, cu-

ἃ Uncis iuclusa leguntur in M., desunt in aliis
codd.
b B., atque Zultan super Orientis scilicet et Occiden-
lis exercitu.

v B., Zultan.

d B., con'tcrritis.

€ Sic M.; B. repatriere ambitur,

C B., eis denegat.

67. In sra 782, anno imperii Leonis expleto 94,
Alulit primo, Albucatar missus ad principalia jussa *
omnia suprafata sedat scandala. Tunc Abulcatar no-
mine Alhozan ? sollicite sibi commissam curat ge-
rere patriam : atque cxercitu ex transmarinis parti-
bus sine mora superbos Hispanis domando sub
nomine prolii mittit in Áfricam, et quia cunctus

5 Pellicer., Ann., p. 101, Cordubam ense dirigunt,
h Sie ms. C., M. et Sand. ; B., septimanum.

i D., vigilandum.

j Sic B.; M., Humeiam ; Sand., Iumoia.

k Sie M. ; B., Ortextulia.

| Sic M. ; B., stragica.

* €.,a principali jussu.

Ὁ Sie imss. C. et M. et ed. Sand. D., Alul.

4315

SAEC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORI PACENSIS

1273

Uriens seductus manebat, inaudita in przlia surrexe- A Romanorum 68 Constantinus Leonis filius post pa-

runt audientes Alulit occisum.

Et statim.

68. In ra 82, anno 24 imperii Leonis completo,
Arabum 120, incipiente cum 6 atque [212 Alulit pene
annum in regno manente, cuim Abulcatar tumultuose
imperaret, cogitare omnes incipiunt, ut eum regno
dejiciant, atque per Zumahel ^ virum gentis sux au-
cloritate przcinctum, «i tyrannizantem, a civitate
Corduba, tunc sede regia, abstrahere in pugnam
communiter 1nachinantur. Denique ubi hoc diversas
occasiones machinando illico impetrant, consilio de-
finito simulanter Zumahel fugam meditatur. Tunc
Abulcatar cum classe palatii nulla intercurrente mora
proceps insequitur. Et quia plerique qui cum eo
rebellem persequuntur, una cum hoste sentiebant,
consilio ad destinatas insidias cum memorato rege
alacres properant. Mox invicem juncti prelium agi-
tant gladio vindice, nonnulli comites regis a prelio
se disjungunt, statimque cum ut solum exsupcraut.
Sicque occisis propriis, et una cum tribus conjunctis
fugientem persequuntur.

69. [^ IIujus tempore vir sanctissimus, et ab ipsis
cunabulis in Dei persistens servitio Cixila in see
manet Toletana. Et quia ab ingressione Arabum in
suprafata Eeclesia esse!, metropolitanus est ordina-
tus : fuit enim sanctimoniis eruditus, ecclesiarum
restaurator, et scptu (sic) spo, fide οἱ charitate firmis-
timus, meritis ejus innotescant cunctis. Quodam
die homo h:eresi Sabelliana seductus voluit accedere
core [Forte, coram], perquisitus est ab co ut cum
tali reatu esset concio, illeque abnegans tali scelere :
qui statim ita a d:ernone est arrep:us, ut omnis con-
ventus ecclesi: in stupore reverteretur : sicque san-
ctus ut orationi se dedit, οἱ sancte ecclesie sanum
reddi it et illcsum. Qui ct novem per annos vicem
apostolicatus peragens in ea charitate quam coàvat
vita hujus terminum de lit.

10. Tunc] atque Toabam, qui valida adjutoria
Ziunaeli p-xbuerat, in regni solio sublimant:. Tunc
ille aJ reparauda certamina, se inter suos occultat :
atque postmo.lum infeliciter diversa pr:elia cum sua
suorumque inieruicione exagilans, dira niorte se
cum multitudine ei consentiente perdit. Quisquis
vero hujus rei gesta cupit scire, singula in Epitome
temporum legat quam du:lum collegimus, in 418
cuncta reperiet enodata ; ubi et prxdlia Maurorum a.1-
vezsus Cultum * dimicantium cuncta reperie: scripta,
et Hispaniz bclla co tempore imminentia reieget
adnotata.

11. Era 7182 completa, atque incipiente jam tertia,

δ Sic ms. B. ; M., Zunahel ; D. Rodr., Zimael.

b Uncis inclusa desunt in B., M. et ὅδ. ; le-
gu:;tar in C.

€ Sic M., Sand. et D. Rolrig. ; B., Zultam. D. Nic.
. Auton., lib. vi, n. 66, adversus cultum (Christianum
εἰ εὐ), manifesto errore, Culto enim nomen est pro-
prium hominis Maliomctani.

d Sie M. Deest in B. regnans 55; hujus edit. textus
sie se habet ; coronatur, annis ΤΟΥ peractis, etc, Lo-

D

C

trem imperio coronatur, regnans 55 annis ἃ, peractis
a principio mundi usque in anpum Constantini 10
aunis 5954.

72. Hic paterno coronatus imperio, mox parens
diem clausit extremum ; filius ab Ardabasto sibi co-
gnatione junclo, przripi suum cognoscit imperium.
Sed ubi Ardabastus tacite paulatim causa przelii in
alias gentes ut belliger abit, Constantini omnes pa-
latij asseclas bellatoresque sibi sociat : mox ut eum
perspicit desolatum, et ab omni senatu fore perva-
cuum, cum sociis, quos secum adunaverat, properans,
Constantinum ex palatio exterritat jugulandum. At
ubi Constantinus Ardabastum venire intelligit cuin
turbido armatorum cuneo, a sede cum suis exsiliens,
confinitimarum auxilia expetit gentium. Denique ui
se a multitudine prospicit constipatum, properans,
ut sedem pristinam appetat, Ardabastum ut palatium
relinquat, reddit prmonituin : sed mox Ardabastus
ne properantibus portas aperiant civitatis, populum
reddit instructum. Denique ubi Constantinus oppi-
dun reperit premusitum, o5sidionem prztendens
cum copiis multarum in circuitu gentium, firmis;i-
muin przparat. bellum; nempe ubi pene per trien-
nium fame civitatis populum reddidit fatigatum, pace
cum civibus per internuntios acta, illi Ardabastum
viuculis alligatum Constantino pr:zesentant ferri pon-
dere satis depressum. Tunc tanti causa facinoris nec-
dum interrogatum, oculis exczcatum, exsilio mittit
diu excruciatum.

19. llujus tempore Izit Alulit pronria morte fun-
clu suce omnes potrie ocius recognoscunt, atque
Abrahim fratrem. in zra incipiente 785, anno Con-
stanlini primo, Arabum percurrente 127, substituunt,
quem a fratre constabat relictum esse vicarium. Sed
Moroan unus ex Arabibus palatium adiens * peritu-
runm occidit, et imperium in diversa distractum va-
cans arripit per tyrannidem ferociter appetens Lbel-
lum.

74. In ra 784, anuo imperii Constan.ini 2, Ara-
bum 128, belligerans suprafatus Moroan cum sociis,
Abrahim f reperiens cu:n modicis, euin statim pala-
tium appeleas gladio p.rcutit : sicue intestino. ob
hanc rem furore przventus, quinquennio tumzl;ucse
vivens, et diversa prxlia exercens, Azali Ε patruuin
de Abdella, quem sibi quamplurima Ismaelitarum
multitudo elegerat principem, a Damasco usque in
campos Da*vlonieos persecutus Nilo transacto rc;a-
cei decollatus.

19. Hujus tempore in zra suprafita 781, anno
imperii Constantini 9, Arabum 138, Moroan 3

genJum : reqnznus annis... haud expresso annorum
numero; quo ] auctor per tot significat, alii relinquens
curam ponenli notam. numeralem : scribens. enia
anno Constantini rezui decimo, quot amis adhac ille
superstes fütuzus esset omnino nescicbat.

e M., audiens.

f Sie B.; M. et Sanl., Ybrain.

δ Saund., « Zuli,

1271

CIIRONICON.

1278

'Tboaba in Hispaniis (regno Abulcatar cum ἃ adjutore A sternentes, vix in tertio exsuperato et interfecto Mo-

Zimahel ablato) a cunctis ut vir belliger et genere
plenus pr:eficitur , regnans unum per annum b: sic-
que eo propria morte perfuncto, Juzif ab omni senatu
polatii Hispanix rector eligitur in :ra 785, anno
imperii Constantini 5, Arabum 199 completo, vel
'neipiente 50, Moroan 5, mirifice ut senior et lon-
gxvus patrie acclamatur in regno. Cui non post
multos dies diversa rebellia Arabes per Ilispaniam
molientes, suas sine effectu manentes usque ad infe-
ros animas fuerunt tradentes. Iste descriptionem ad
suggestionem residui populi facere imperat : atque
jubet ut eos quos ex Christianis vectigalibus per tan-
tas eorum strages gladius jugulaverat, a publico
codice scrinarii demereut : qui licet. petulando solli-
cite imperat.

76. Hujus regni in anno 6, in sra 788, Nonis
Aprilis die Dominico, hora 1, 2 et fere 5, cunctis
Cordub» civibus prospicientibus, tres soles miro
modo lustrantes et quasi pallentes cum falee ignea
vel smaragdinea precedente, fuerunt visi, eoque
ortu fame intolerabili omnes partes Hispanis» nutu
Dei habitatores angeli * ordinati fuerunt vastantes.

d 77. Per idem tempus Petrus Toletans sedis
diaconus pulcher apud Ilispaniam habebatur melodi-
cus, atque in omnibus scripturis sapientissimus: (ad)
habitatores in llispali propter paschas erroneas quie
ab eis sunt celebrat libellum Patrum atque diversis
auctoritatibus * pulehre compositum conscripsit.

78. Hujus tempore in. τὰ 788, anno imperii cjus

6, Arabum 135, Abdella Alascemi 1, Moroun, ut C

diximus, a manu publica insectatus et tümultu gen-
tium exercitus cum thesauris publicis a palatio fu-
giens, et Libyam ob reparationem pugu:e penetrare
desiderans, Abdella nil jam pavens, instinctu senio-
. pum sedem appetit regiam. Qui statim post eum Zali
patruum dirigens cum przliatorum infinito exercitu
Arabum et Persarum haetenus solem excolentium,
pullataque diemonia, Moroah a civitate in civitatem,
diffugiendo, et nullum receptaculum ob mala qux
fecerat, et mortes diversas quas in Saracenis gessce-
rab f, reperiendo, Nilum Egypti fluvium trans-
meando, eum vehementer insequuntur f. Sed ubi
in locum qui lingua. eorum vocatur Azimun b per-
venissent, se invicem applicant, οἱ tam valide utri-
que se jaculant, uL binos per dies immisericorditer
cum muliorum ex utraque parte occisione se pro-

a Deest cum in M., et Sand. non ποῖ que legun-
tur inter duas quas hic numerus exli»et temporum
no Mar. praficitur pro uno anno. Pagi, an. 717, n.
ἐν D. Rodrig. ponit Anyli loco ange'i cap. 11 1Π|5|.

Arab.

ἃ Deest hic num. 77 apud Sand. et in M. ; illum
exhibent mss. C. et Miz., apud Pagi, an. 746, n. 9,
ex quo in edit. B. recusuin est.

e Maz., auctoribus.

f p., ingesserat.

t Sic M. ; alii, insequitan.

b Ms. C., Azimumum.

i Uneis inclusa. desunt in D., lezuntur in M. ct C.,
s$cJ nonnihil discrepantia; M., excepta voce. pra da-

roan vaginis gladios remitterent, semetipsos sedan-
tes. [Tunc capita magnatorum ad Abdellam dirigen-
tes, quasi spolia pretiosa, bellatores de przdarum
manubiis remunerant !] atque cunctos pristinos ter-
minos digne pacificant. Reliqua vero gesta corum,
qualiter pugnando utr: que partes conflict: sunt, vel
qualiter Hispani: bella sub principibus Belgi, Thoaba
et Humeya concreta sunt vel per AÁbulcatar exempta
sunt, atque sab principio TIucif, quo ordine zmuli
ejus deleti sunt ; nonne hiec. scripta sunt in libro
verborum dierum s»culi, quem Chronicis przteritis
ad singula addere procuravimus?

79. Fiunt igitur ab exordio mundi usque in zram
coeptam septingentesimain nonagesimam secundam,
anno imperii Constantini 10, Abdella Alascemi Ami-
ralmuminin 4, Ilispanie lIuzif patrici:e 7, Arabum
1956, anni 5951, a quibus quatuor si secundum quos-
dam historiographos deinere volueris, qui precise ad
expletum 56 Octaviani regni annum i, annos sx-
culi 5310, supputando atlirmant : et. anno pr:rfati
Octaviani 42 Christum natum secun?um llistoriam
ecclesiasticam domini Eusebii Ciesariensis episcopi,
in lib. 1, xtate vi k, vel nunc secundum Chronicam
domini Isidori asseverant ; quod.et utique ita omnes
scriptur:e denuntiant; detractis ab annis Octaviani
56 quatuordecim, remanent 42 in tempore nativita-
tis Chris:i : et quia coinpleto 5 anno Julii Caesaris
fiunt anni sxculi 3151, additis 42 Octaviani fiunt ab
Adam usque in nativitatem Christi 5196, subtractis
quatuor quos superius diximus ab anno szxculi 5200
quosdam subtrahere, quibus 3196 superius memora-
tis, si addantur ! anni incarnationis Domini 154
qui in :ra 192 πὶ veridice computantur, reperientur
ànni s:eculi 5950 obitis ^» 4 diminutisque effectis.

80. Sed quia ad tantam liquiditatem anni szculi
eliam nec a majoribus computantur, ut uno stylo
equaliter digerantur, vel una prznotatione ab om-
nibus historiographis :equiparentur, licet in hac
annorum devolutione ron multum ab invicem discre-
pent; ideo et nos secundum plerosque qui Christum
in 5900 anros natum deliberant, hos quatuor annos
interpolamus, ne a tantorum virorum ? semitis, ubi
tales tantique nutaverunt viri, longius evagemus :

D quia in tanta congerie temporum quatuor anni si

addautur vel detrahantur, nequaquam toti sumnxe

rwn, αἱ in textu, qui tunc sie se habet, bellatores
depre darun!, manubiis remunerant. C., ... suos pul-
chre ferunt... de pra'darum manubia. remuncrantes.
Sand.,... suo spulore (id est, suos pulchre) [uerunt
etc.

i Sie M. ; B. et Sand. : qui acrivose. . . 56 Octa-
tiani regno, etc.

k Sic M. ; B. et Sand., era.

1 ]s est numerus quem expressit in principio hu-
jus paragraphi. Sand., 798 ; B., 799.

m Sic ins., C. (0950); alii, 9955. Retinendum
5950 ; ex duobus enim numeris 754 et 5196 numc-
rus ille constat.

n M., Obli.is.

v M. addit virorum, et omittit ubi tales tant.que
nutaeerest viri, quv Wabhew Saw V, V V.

1310

ABEDOC ET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

1380

prajudicare * videntur : cum etiam a diversis Chro- A nostri in 5200 annis annumeratur, ut et plenitade

nicorum libris longius anni et tanti gradentur b
in summa quam diximus, οἱ retrogradentur *, quia
ἃ toto partem, et a parte totum, aut in principio
ut in fine cujuslibet imperii aunum coptum vel
consummatum pro uno si illum annumeres, non fa-
cile prejudicaveris : quia, ut diximus, plerique anno
42 Octaviani Christum natum confirmant ; nonnulli
41 genitum esse demonstrant : sic enim sanctissi-
mus Julianus Toletanus episcopus in libro quem con-
tra Judzos de sex. :tatibus szxculi scripsit, dicens :
t Octavianus C:xsar regnat aun. 56. lujus 41 anno,
secundum quod Tertullianus llieronymusque testan-
tur, Christus Dei Filius de Maris virgine nascitur. »
Nunquid hic in aliquo prxjudicatur, quia secundum
aliquos 42, secundum quosdam 41 annus reperiatur ?
Ábsit. Sed ideo a majoribus inter utrasque editiones
qui nunc renotari long:e sunt, nativitas Salvatoris

a B., nequaquam praedamnare.
b C., etantegradentur. ^
c M., in summa aberretur, pluribus annis pre-

temporis per generationes et regna deducia plenius
demonstretur, et perfectum ac decoris 4 plenissi-
mum numerum ab omnibus recolendum dies ille
sSiul cum perfecta annorum 5900 serie apertius
etiam parvipendentibus insinuetur. Sic enim conde-
cet ut sancta nativitas ejus apertius declaretur, mec
in diversam plus minusve congeriem annorum nu-
merus distrahatur. Denique sanctissimus et valde
in hoc operzpretium do-tissimus Julianus sic ia
lizello inquit, quem suprafati sumus (Contre Jud.,
lib. 1). « Etenim si quxramus annos a principio
mundi usque ad nativitatem Christi secundum codi
ces Septuaginta Translatorum, subsequentibus etiam
quibusdam historiis gentium, reperiuntur ab Adam

B usque ad Christum anni 5200 οἱ quidquid aliud so-

perest secundum quosdam historicos, qui annorum
mundi seriem copscripserunt. »

dicto numero additis aut detractis.
d B., decoreitatis.

— .

ABEDOC ET ETHELVOLFUS

ABRATES HIBERMI.
NOTITIA HISTORICA IN ABEDOC.
(Ex Fabricio Biblioth. medix et inf. Latinitatis.)

Abedoc clerici vetus canonum Collectio scripta, Haelhucaro abbate PHiberno dispensante, ms. in bi-
Miotheca sancti Germani de Pratis cod. 572, teste Cangio. Ex Hiberna hac veteri canonum Collectione,
qux s:xculo octavo libris Lxv digesta fuit, capitula selecta vulgavit Lucas Dacherius tom. IX Spicilegiü

atrum, p. 252 (Edit. nove tom. I, pag. 492). Nonnulla a Dacherio, uso duobus co;licibus mss. Sanger-
manensi οἱ Corbeiensi, omissa supplevit ex ms. Bigotiano Edinundus Martene, tom. IV Thesauri anecdo-
torum sub initium.

NOTITIA HISTORICA IN ETIELVOLFUM.
(Ex Fabricio, ibid.)

Ethelulfus, sive Ethelvolphus, vcl Athulphus, sive Athelulphus, Egberti Magni filius, rex Angiix ab anno
8356-857. Hujus Leges pro denario sancti Petri persolvendo, et Epistolam hereditariam, sive Testamentum
memorant Baleus li, 90, et Pitseus, pag. 165. Leges illas pro denario sancti Petri nihil esse aliud censeo,
quam tabulas donationis decim:e regni sui patris in proventum Anglican:ze Ecclesi: ; quas tabulas ab ipso
Ethelulpho dictatas et subscriptas in conspectum producit Wilkinsius Concil. Britan. tomo I, pag. 183«

MONITUM
IN SEQUENTIA CAPITULA.

Canones Ilibernenses qui sequuntur ante seculum C 2. At enim cum spernenda minime sit ista Collec-
viu confecti sunt, et a nobis ex magna ac velusta — tio, ut pote continuata serie locis sanctae Scripturz,
canonum Collectione ms. delecti. Kt hsec quidem conciliorum et sanctorum Patrum scite admodum ac

Collectio constans 65 libris, in plura capitula distri-
butis, docet et constituit. qu:e speetant ad. ordina-
Liones sacras, ad ministrorum Ecclesi: diversa mu-
nia, ad administrandorum sacraineutorum modum,
ad ecclesiasticam disciplinam probe observanda, οἱ
ad laicos Christianis moribus religios» imbuendos : de-
nique remedia adhibenda , pouritentiasve lapsis im-
ponendas prascribit.

prudenter iusertis adornata, quieres fortean, lector,
cur integram in lucem baud emiserimus. Du:e prz-
sertim nos ad hoc cause impulerunt. Ánimo cum
revolveremus tot ettam varias hujuscemodi canonum
collectiones tum editas, tum ineditas eadem prope
rep^tentes, illam qua de agitur persuasum habuimus
ingratam fore viris eruditis, in quorum gratiam po-
tissimum instituimus * picilezium, si quae communuia

tear, summum refugi laborem, qui corrigendis n:e-
vis ferme innumeris erat necessario impendendus.
Adverti enim eam Collectionem passim respersam
solecismis, ut pote oscitanter atque imperite ab
homine lingme Latüin:signaro scriptam; et verba
non solum inversa et barbara, sed ultimam sylla-
ham cum sequenti identidem conjunciam ; litteram,
aliquando etiam verbum alterius loco suppositum ;
incompletas denique complures sententias ; adeo ut
vix ac ne vix quidem sensum conjicere, nedum intel-
ligere liceret. ltaque seligereoperz pretium duximus
duntaxat insiguiora, nostra quidem sententia et an-
tiquiora, qu:eque potissimum in synodis Hibernensi-
bus decreta sunt.

$. Obscura non diffitemur multa occurrere, vel quod
ab bomine ignaro descripta sint, vel quod maxime
Hibernensibus obscuritas sit velut innata, uti opus-
cula et canones sancti Patricii, quosdamque alios in-

CANONES SELECTI EX ANTIQUA COLLECT.
et obvia sunt eis offerremus. Deinde, ut ingenue fa- A

provincialibus synodis referunt, aliquando verba
Ipsissima.

4. Porro duobus usi sumus codicibus scriptis, al-
tero Corbeiensi, ex quo omnia illa canonum capitula
decerpsimus ; altero hujusce bibliothec:e Sangerma-
nensis, qui aliam diversorum canonum collectio-
nem continebat. Sed hxrebamus, an canones 80"
hac vaga epigraphe Synodus dicit, aliis adjuogere-
mus Ilibernensibus : verum codicem posteriorem per-
scrutantes, pluribus in locis reperimus verbum Hi-
bernensis adjectum: unde statim evanuit scrupulus
iste noster.

5. De auctoris autem nomiue, certi quod statua-
mus nunc nibil occurrit, prater conjectiunculam
Prefationi collectionis a nolis subjectam. Et huie
conjectiuncule Warsus favere videtur in adnotatio-
nibus ad Patricii synodum, agens de quodam ca-
none: « Canon 25, inquit, de toro fratris defuncti
habetur etiam in excerptis mss. e Jure sacerdotali

ter Concilia Britauniz legenti patebit. Nonnulla nos p Ecgberti archiepiscopi Eborac. per Hucarium levi-

ope Conciliorum Britannix a Spelmanno, et opuscu-
lorum sancti Patriciia Waraeo editorum, atque
scripti codicis Sangermanensis emendavimus; quz-
dam notatiunculis utceunque elucidavimus. Suut in
his capitulis selecti canones non pauci sanctoruin Pa-
tricii et Gilde, qui hactenus tenebris fuerunt obsiti,
quique Spelmanno et Warzolatuere. Non sumus
nescii tamen esse canones sive capitula, quz sensum
eumdem atque in aliis tum generalibus tum etiam

tam sub titulo, etc. » His enim verbis indicatur
Hucarius ipse in Canonum studio versatus, et sub-
obscure licet, excerptor sive collector. Idemne vero
sit Haelucar abbas, quo dispensante, etc. , Arbedoc cle-
ricus codicem collectionum se conscripsisse asserit,
ac Hucarius diaconus, non facile nobis es: judicare ;
nisi forte dicamus Hael additum esse fwcar sive
Hucarif. Ast Hael quid denotet certe nobis latet.

CAPITULA SELECTA

EX ANTIQUA CANONUM COLLECTIONE
FACTA IN HIBERNIA SAECULO CIRCITER Vill.
(Ex Daclerii Spicileglo.)

PROLOGUS COLLECTORIS «4,

Svnodorum exemplariorum innumerositatem con-
spiciens, ac plurimorum ex ipsis obscuritate rudibus
minus utilem providens, nec non cxterorum diver-
sitatem inconsonam, destruentem inagis quam :edifi-
cantem prospiciens, brevem planamque ac consonaum
de ingenti Silva. scriptorum in unius voluminis tex-
tum expositionem digessi; plura addens, plura
minuens, plura eodem tramite degens ^, plura sensu
ad sensum neglecto verborum tramite asserens. lloc
ergo solum in omnibus contendens, ne meo Judicio
qu:e videbantur velut commendatitia describerentur,
singulorum nomina, singulis testimoniis przescripta

ui ; ne velut incertum quis, quodque dicat, π:}-
nus luceat : sed hoc lectorem non fallat, ut cum
ad generales titulos quos necessario przposuimus
recurrat, numeros diligenter observet : e quibus
observatis, quxestionem quam voluerit sine ulla cun-
clatione reperiet.

Finit Prologus.
CAPITULA EX LIBRO PRIMO.
DE EPISCOPO.

Cap. v. — De eo quod non unus unum ordinet.

Synodus ait: Cum consensu clericorum εἰ laico-
rum ct totius provincie episcoporum , maximeque
metropolitani, vcl epistola, vel auctoritate, vel pr:-

a Collectoris vero illius nomen haud obscure in-
dicare videtur amanuensis in fine codicis, ad hune
waodum. Ardeboc clericus ipse has Collectiones con-
scripsi laciniosm comscriptionis, — Haelhucar abbate
dispensante, qua de sanctis. Scripturis, tel divinis
fontibus hic in hoc codice glomeratee suat : sive etcm

C sentia ordinetur episcopus (Ex can. ἃ conc. Carth.)-

Car. vii. — De eo qui ordinandus est.
Synodus dicit : Qui episcopus ordinandus est, ante
examinetur, si natura prudens, si docilis, si moribus
temperatus, si sobrius, si castus, si humilibus affa-
bilis, si misericors, si litteratus, si in lege Domini
instructus, si Scripturarum sensibus cautus.
Cap. vru. — De moribus episcoporum.
Synodus dicit : Episcopus non invadat alienam pa-
rochiam ; non ordinet alium clericum alicujus Eccle-
$i ; non prz:sumat pretium ordinationis; non pr:-
sumat dona iniquorum, quie reprobat Altissimus ;
non ambulet sine presbytero.
Ca». ix. — De etatibus quibus provehitur quis ad
episcopatum.

D Synodus : Puer vero ab infantia ecclesiasticis mi-

nisteriis deditus usque ad vigesimum «elatis sux ane
num lector sive exorcista stet : ostiarius et subdiaco-
nus quatuor annis: diaconus, quinque : presbyter
trigesimo : episcopus vel trigesimo, vel quadragesi-
mo, vel quinquagesimo : sacerdos 5 efficiatur, quia
in ea atate Christus prodicare orsus est.
decreta que sancti Patres et synodi in diversis gen-
tibus vel linguis construzerunt. |

b Acherius legere jubet, digerens.

e Hic quiddam inversum esse perspicue patet ; nec
enim unquam accidit ut vulgo existimaretur, Chri-
stum anno tatis vel trigesimo, vel quadragesimo,

1585

ABEDOC ET ETIHIELVOLFUS ABBATES HIBERN.

1351

Secundo de wnius uxoris viro juvene. — Synodus A principis sive famuli ; et sedaium commune de sub-

eadem : Qui vero accessu adolescenti: usque'ad tri-
gesimum annum 2etatis sux probabiliter vixerit, una
tantum uxore virgine sumpta contentus, quinque
annis subdiaconus , et quinque annis diaconus , qua-
dragesimo anno presbyter, quinquagesimo episco-
pus stet.

Tertio de grandwvo laico. —Svnodus eadem : Si
vero grandis :etatis sit laicus, et necesse sit ut cpi-
scopus fiat; biennio sit lector, quinque subdiaconus ;
post duodecim annos presbyter sive episcopus subro-
getur.

Ca». xvi. — De eo quod nullus debet judicare
episcopos.

* Gildas ait : Habent quippe sacerdotes et cpisco-
pi terribilem judicem, cui pertinet et non nobis de
illis utroque sxculo judicare. Item, coepiscopos, et
coabbates, necnon consubjectos non judicare me-
lius est.

Car. xvii. — De eo quod debet. electio bonorum post
obitum observari , εἰ exitus. vite decessoris. epi-
scopi.

b Synodus ait : Nullus episcopus successorem in
vita sua faciat, sed post obitum ejus boni bonum cli-
gant. Item synodus deünivit episcopum ordiuare
successorem in exitu vite cousensu synodi, et regio-
nis ipsius sententia, ne irritum fiat.

Car. xxir.— De episcopo excommunicando. qui
uliena rapit.

Synodus : Episcopus qui alterius episcopi paro-
chiam rapit excoimuunicandus est (nisi legitimo or-
dine pamniteat) a pace, et missa, et mensa (Ex con-
cil. Árvern., c. 9 ct 3; syn. Patricii, c. 4).

EX LIBRO 1l.
DE PRESDYTERO VEL SACERDOTE.

Car. ix. — De modis quibus nunc Ecclesia immolat.

Synodus : Nunc. Ecclesia multis modis offert Do-
mino : priino pro seipsa, secundo pro commemora-
tione Jesu Christi qui dixit: Hoc facite in mcam
cominemorationem (I Cor. x1, 21) ; tertio pro ani-
mabus defunctorum.

Cap. xiv. — De eoquod donanda pars substantie omnis
mortui sacerdotibus.

Synodus Ilibernensis decrevit, ut unoquoque mor-
tuo, de substantia ejus pars detur sacerdotibus, quia

stantia omnis mortii dandum.
Car. xv. — De sedatione communi.

Synodus Kartaginiensis ait: Sedatium commune,
si modicum fuer.i, respui non debet ; si magnum,
accipiendum usque pretium vacc:e. lioc sedatium
aufugit regem, ct episcopum qui imnonachus est, el
fratres. Synodus llihernensis in lioc sedatium over,
aut pretium cjus statuta demensione censuit.

Car. xvi. — De communione.

Synodus eadem : Communionis nomen hoc es,
viaticum habet, id est, vixe custodiam ; custodit enia
auimam usquedum steterit ante tribunal, cui refert
sua prout gesserit propria. Nec archangelus potes
ducere ad vitam, usquedum judicaverit eam Deus :
nec Zabulus ad peenam traducere, nisi Dominus dam-
naverit cam.

Cap. xx. — De superfluis sacerdotum ad ecclesias

dandis.

Synodus decrevit ut sacerdos omne quod super-
fluum habet det in ecclesia, et ut quantum ecclesi
dimiserit, tantum ecclesia demat de superfluis ejus.

Car. xxii, — De sacerdotibus ut non accipiant manera
iniquorum.

Synodus definivit ut sacerdos non accipiat munera
ejus cujus conscientiam non noverit : quantum enim
illi hostia non prodest, tantum huic dona iniqui
nocent.

Car. xxv.— De tempore quo debent sacerdotes &b
ecclesia deesse, ct de ponitentia eorum si ultra
de[terint.

Synodus Ilibernensis decrevit ut sacerdos una àap-
tum. die ab ecclesia defuerit. Si duobus, peniteat
septem diebus cum pane et aqua. Si vero mortuus
ad ecclesiam allatus fuerit, et ille absens; poniteri
debet, quia poena reus illius est. Item, si uno Doui-
nico ab ecclesia defuerit, agat peenitentiam xx die
rum cum pane et aqua: si vero duobus aut tribus,
submovendus honorc gradus sui.

Cap. xxvi. — De eo quod non debet sacerdos existimart
dona oblata, sua esse, sed ecclesiw.

Synodus dicit : Sacerdotes quibus ab aliis aliqui
sive cum ecclesia sive sequestratim donatur, quii
hoc ille qui donat pro redemptione anime, non prv
commodo sacerdotis, probatur offerre, non quas

Aaron sumebat partein uniuscujusque oblationis, sive D suum proprium, sed quasi dimissum ecclesi: cou

veletiam quinquagesi mo pr:edicare orsum esse. Quam-
obrem ita mihi primitus videtur scriptum : Presby-
ter trigesimo efficiatur, quia in ea etate Ch. pr. ors. e.
Episcopus vel . . .. quinquagesimo, sacerdos.

* Nempe in libro canonum quem Usserius in bi-
bliotheca Cottoniana se vidisse testatur Dritann. Àn-
tiquit. pag. 557. Hujusce libri canonum auctorem
Gildam vulgo Sapientem sive Badonicum appellatum
censent scriptores eruditiores. lllos porro canones
edidisse videtur G.ldas ab Amcrico rege rogatus ul
Kccelesiasticum ordinem in suo regno (Miberniz) re-
stauraret, sicut in ejus Vita refertur n. 14, inter Ácta
sanctorum ord. sancti Benedicti primi s:eculi, pag.
449 et alibi. An plures exstiterint Gild:ze, quod volunt
nonnulli, non est hic discutiendi locus.

b Hujus capizis, ait Acherius, pars prima concinit

cum canone 25 concilii Antiocheni. Posterior vem
mendo non caret, sicque restitui potest ex. ipsomet
canone : « Servetur autem ritus ecclesiasticus, qui
continet non aliter debere fieri quam svnodo et judi-
cio episcoporum , qui post defuncti dorinitionem p^-
testatem habent dignum provehendi.» Hzc autem
emendatio, an aliis placeat, nescio ; mihi, uL ingenue
fatear, non placet. Nam hoc copite duo couferri ca-
nones videntur a se invicem ita diserepantes, ut ali-
qua tamen ratione conciliari queant ; ac priori qui-
dem, qui generalior est, episcopis successorem »ibi
eligere, interdicitur, altero vero permittitur cum con-
sensu synodi, hoc est episcoporum ejusdem provin-
cie, et ex regionis ipsius, hoc est plebis sententia
eligere; ita ut non ipse solus eligere videatur, sed
cun iis onmibus qui potestatem eligendi habent.

1285

putabunt: quia justum est, ut sicut sacerdos habet A

ecclesie dimissum , ita ecclesia babeat quod sacer-
doti relinquitur.
EX LIBRO ἩΙ.
DE DIACONO.
Car. i11. — De ordinatione diaconi.

Synodus : Cum diaconus ordinatur, solus episcopus
qui eum benedicit manum super caput ejus ponat,
quia non ad sacerdotium, sed ad ministerium conse-
cratur (Ez can. 4 concil. Carthag. ww).

Car. vii. — De subjectione diaconi.

Synodus : * Diaconi ita se presbyteri ministrum,
ut episcopi presbyteros honorent.

Car. vii. — De distributione eucharistia a diacono.

Synodus : Diaconus pr:stante presbytero euchari-
stiam populo, si necessitas cogit eroget.

Cap. ix. — De predicatione diaconi coram presbyteris.

Synodus : Diaconus in conspectu presbyterorum
interrogatus loquatur.

Ca». xit. — De ordinatione subdiaconi.

Synodus : Subdiaconus cum ordinatur, quia ma-
nus impositionem non accipit, patenam de manu epi-
scopi accipiat vacuam et calicem vacuum ; de manu
vero archidiaconi accipiat urceolum cum aqua-mani-
le, id est, scyphum cum aqua, et manu tergium
(Lib. Sacram. S. Gregor. ab Hug. Menard. edit. ,
pag. 251).

EX LIDRO XI.
ΡῈ PECCANTIBUS SCB GRADU.

Cap. 11. — De consultu synodi de lapsis gradibus.

Synodus Iibernensis decrevit : ^ Ut in peregrina-
tionem exierint, et ibi ministrare sub manu abbatis.
Humanius vero llibernenses interpretantur causa
paucitatis sacerdotum, ut post poenitentiam conse-
crentur per manus impositionem, et in silentio mini-
strent sub signo penitentize usque ad mortem, nihil
sua voluntate facientes.

EX LIBRO XII.
DE JEJUNIO.
Car. v. — De jejunio inutili sine charitate.

Gildas ait : Abstinentia corporalium ciborum sine
charitate inutilis est. Meliores ergo sunt qui non
magnopere jejunant, nec supra modum a creatura
Dei se abstinent, cor intrinsecus nitidum coram Do-
mino sollicite servantes, a quo sciunt exitum viltie ;
quam illi qui carnem non edunt, nec prandiis s:ecula-
ribus delectantur, neque vehiculis et equis vehuntur,
pro his quasi superiores c:xeleris se putantes ; quibus
mors intravit per fenestras. elationis (Tom. J Concil.
Angl., p. 55).

a Caput hoc sic restitui oportere censet Acherius
ex cap. 17 concilii Carthaginensis quarti : Diaconus
ita se presbyteri, ul episcopi ministrum noverit ; verum
emendatio hujusmodi longius accersita esse videtur,
nec satis iis quz leguntur convenire. Idein Acherius
monet ad capita duo proxime sequentia legendum
esse idem concilium Carthaginense tv, capp. 38 et 40.

b Acherius cum videret locum hunc corruptum
esse, restitui sic posse conjecit, ut qui it peregrina-
tionem exierint , isti... . abbatis teneantur. Adjecit-
que : Parti alteri adversantur concilium Niccenum c.

CANONES SELEETI EX ANTIQUA COLLECT.

1936
Cap. xiv. — De solvendo jejunio.

Synodus dicit : Humanitatis causa melius est 94-
venientibus fratribus, dilectionis offerre virtutem, et
abstinentiz districtionein et quotidiani propositi ri-
gorem dissolvere : etenim tunc Domino gratum jeju-
nium est, cum hoc fructibus charitatis fuerit con-
sumpturm.

Eadem dicit : De abstinentia insolubili a cibis sta-
tuunt Romani, ut Christi adventus sponsi nullas no-
stri * jejunii leges inveniat. Quid est inter Christia-
num et Novatianum ἡ 7 nisi quia Novatianus * inde-
sinenter abstineat, Christianus vero per tempora
jejunat, ut locus, et tempus, et persona per omnia
observetur.

EX LIBRO XIII.
DE ELEEMOSYNA.

Car. vit. — De eleemosyna, de furto aut. rapina.
Synodus : Eleemosyn:e a. spoliis aut a pretio men-
dacii non tam prosunt quam si non essent ; sed tunc
melius est dari quam inter propria his uti, nc et
propria illicita.
EX LIBRO XV.
DE CURA PRO MORTUIS.

Car. i1. — De his pro quibus offerri debet.
Synodus ait : Quatuor modis offert Ecclesia pro
animabus defunctorum. Pro valde bonis gratiarum
actiones sunt, in quibus nihil oblatio habet quod
deleat : pro valde malis, consolationes vivorum: pro
non valde bonis uL plena remissio fiat : pro non

C valde malis ut tolerabilior fiat damnatio ista.

EX LIBRO XVI.
DE TESTIMONIO.
Car. ii. — De his qui ad testimonium non admit-
tendi sunt.

Syuodus Hibernensis: Testimonium peccatoris non
recipitur, qui quotidie super se testimonium teste-
tur; si non impleverit quie in baptismo confessus
cst, quomodo aliis téstis verus habebitur? Quomodo
mundialis mundum istum contendentis erga mundia-
les res testimonium credibile erit, qui se mortuum
mundo non effeceriL? Testimonium feminz non ac-
cipitur, sicut apostoli testimonium feminarum non
acceperunt de resurrectione Christi.

Car. iv. — De eo quod conspiciende sunt. personae
tcstantium.

Synodus ait : Quxrendum est. cujus sit conversa-
tionis is qui accusat, ct is qui accusatur : vir namque
sauctus valle excellentior est horum jurauniento (Ex
concil. Curthag. 1v, cap. 96).

10; Carthagin. 1v, c. 68; Toletanum 1, cap. 4-15, οἱ
alia. Forte synodus illa Hibernensis id indulget ser-
vandi alicujus discriminis causa paenitentes inter et
ceteros qui promovcebuntur, statuens μέ post. peeni-
tentiam consecrentur pcr mznuz impositionem, el 1n
silentio ministrent.

c An nullas novi... inveniant? Acherius monet
Novatiani loco legendum esse Taiianus, quia Augus
stinus ait lib. de I:xres., cap. 25, Tatianos sive En-
craticos carnibus vesci non licere, imo esse abomi-
nabiles asseruisse.

4281

Car. vi. — De catholicis temere testantibus.

Synodus Hibernensis : Si vero czteri jurare ausi
fuerint quod ignorant, et quod dubitatur a multis,
utrum sit verum an non, sequentes eos qui mundia-
les sunt ; paeniteant jejunium eorum qui perjurium
jurant, qui audaciter animas suas in manus rcpro-
borum tradiderunt.
Cap. ix. — De testimonio timendo etiam a pluribus.

Synodus : Timendum est ctiam testimonium plu-
rimorum, si amici, aut audaces, aut prctio przve-
niantur. Inde dicitur : Munera excecant oculos. sa-
pientum : hinc et testes resurrectionis pretio corru-
pti, falsum testimonium dixerunt.

Car. xin. — De duobus viris contradicentibus.

Synodus : Qui falso accusant fratres, usque ad
exituni vit: non communicent.

EX LIBRO XVII.
DE OBLATIONIBUS.

Cir. ii. — De his tribus causis qui retrahunt. san-
ctificata Deo.

Synodus : Qui subtrahit hostias catholicas sancti-
ficatas, excoimmunicetur. Item : Quodcunque datum
fuerit in Ecclesia Dei, quocunque modo non patimur
ab Ecclesia alienari.

Car. v. — De Ecclesia humanius agente cum his qui
retrahunt oblaiioncs.

Synodus : Omnis qui audet oblationes Deo sau-
ctillcatas auferre, confirmet Domino quod retraxit,
aut satisfactionem per penitentiam recipiat.

EX LIBRO XVII.
DE JURE SEPULTUR.F.

Car. ἢ. — De eo quod in sepulcro paterno sepelien-
dem est.

. Synodus decrevit: Vir sive mulier in suo paterno

scpulero sepeliatur. Dicitur enim : Maledictus omnis
homo qui non sepelitur. in. sepulcro patrum suorum
(Deut. 1x, 6).

Cap. ni. — De eo quod debet homo sepeliri in ecclesia
cui monachus est.

Synodus statuit: Si quis in ecclesia conjunctus
fuerit, in ea sepelietur.

Synodus Hibernensis : Monachus cum in vita sua
libertatem propter jussionem abbatis non babuerit,
quanto magis in morte ?

Car. vi.— De sepultura ejus qui se duobus abbatibus
conjunzxit.

Synodus Ilibernensis : Si quis commendaverit ani-
mam suam et corpus, et omnia qux habet Dco, et
principi, id est abbati sancto : et si postea exierit
ad alterum abbatem, et commendaverit illi animam
suam, et omnia qux possidet ; cujus erunt hxc om-
nia? prioris utique abbatis omnia sua, si tamen vo-
tum ejus illo vivente non tacuit. Novissimo vero ab-
bati relinquitur et corpus ejus, ct vestimentum, et
equus, et vacca : vel si tanti honoris fuerit, duo equi
cum curru, et ornamentum sui lectuli et vas de quo
biberat : tamen prior abbas offerre pro anima mo-
nachi sui discedentis ab eo debet.

Eadem synodus: Omne corpus sepultum habet in
jure suo vaccam, ct equum, et vestimentum, et or-

ABEDOC ET ETIIELYOLFUS ABBATES ITIBERNI.

Α namentum lecti sui : nec quidquam horum reddituz

1388

in alia debita ; quia corpori ejus tanquam vernacals
debentur.
Car. vit. — De mor:uo retinendo.

Synodus eadem : Quicunque discesserit de sua ec-
clesia, et in alia ecclesia sepultus fuerit, cujus pro-
pinquus veniens corpus mortui mutare volens, dabit
pretium sepulcri prioris ; hoc est vaccam , et vcsti-
mentum ejus commune ; οἱ rogabit principem loc,
ut basilicam cjus foderit. Si vero eadem familia mi-
serationem anim: ejus in die vui fecerit, reddet ami-
cus pretium ejus, et sedatium commune. Si sacer-
dos postulaverit, sic erit etsi monachus fuerit ; si
vero peregrinus, vestimentum dimittet. In Vita mo-
nachorum : Quidam clericus in aliena ecclesia mo-

B ricns illic sepultus est, propinquis vero ejus corpus

petentibus non est dimissum, sed obnixe retentum
est. Inde ad Oviuin episcopum cuntibus dixit : nec re-
tinendus, nec dimittendus vacuis.
EX LIBRO XX.
DE PROYINCIA.

Cap. v. — De alienis provinciis adeundis ad judi-
candum.

Patricius ait: Si quxstiones in hac insula orian-
tur, ad sedem apostolicam referantur (Inter Opuscul.
Patricii, can. 6).

EX LIBRO XXI.
DE JUDICIO.

Car. xii. — De judicibus Ecclesie quales fieri
debent.

Patricius ait (Proverbia S. Patricii, inter Opuscul.,
p. 49) : Non oportet judices Ecclesixz babere timorem
hominum, sed timorem Dei, quia timor Dei princi-
pium sapientie est (Prov. 1, 7). Non oportet judices
Ecclesiz Dei habere sapientiam mundi : quia sapien-
tía mundi. stultitia est apud Deum (I Cor. τι, 19,
sed sapientiam Dei habere. Non oportet judices Ec-
clesize munera suscipere, quia munera excacant ocu-
los sapientium. et mutant verba. justorum (Deut. xix,
6). Non oportet judices Ecclesiz? habere personam in
judicio, quia non est acceptio personarum apud Deum
(Ephes. vi, 9). Non oportet judices Ecclesise caute-
lam szcularem habere, sed exempla divina, quo-
niam non oportet sereum Dei cautum esse, vel astutum.
Non oportet Judices Ecclesi: tam veloces esse in ju-
dicio, doncc sciant quod probuin fiat ; quia scriptum
est : Noli judex esse cito (Eccli. vni, 6). Non oportet
Judices Ecclesie volubiles esse. Non oportet judices
Ecclesis mendacium dicere, quia magnum crimen
est mendacii; sed oportet judices Ecclesie rcc:um
judicium judicare: quia in quocunque judicio judi-
caverint, judicabitur de eis.

Car. xxvi. — De judicio clericorum, utrum fiat apud
iniquos aut apud fideles.

Patricius ait (nter Opusc. Patricii, can. 1) : Om-
nis mundialis sapiens, si sapiens sit, non judicet je
dicia Ecclesie.

Synodus dicit : Clericus qui causam suam sive
justam sive injustam ad judicium alterius fidei judi-
cis provocat, excommunicetur.

1959
Car. xxvit, — De eo quod licet clerico appetere
causam suam sine lite.

Synodus : Ne quisquam presumat clericum
apud szcularem judicem episcopo non permittente
pulsare : sed sipulsatus fuerit, non respondeat : non
proponat, nec adeat criminale negotium in judicio
seculari.

Α

EX LIBRO XXII.
DE VERITATE.

Car. 1. — De veritate judicanda quocumque ore
prolata sit.

Gildas: Veritas sapienti nitet, cujuscunque ore
prolata fuerit. -
EX LIBRO XXIV.

DE REGNO.
Car. i1. — De eo quod malorum regum opera
destruant.

Patricius (In lib. de Abusionibus seculi) : Nonus
abusionis gradus est rex iniquus. Cum rector esse
vult in semetipso, nominis sui dignitatem non custo-
dit : nomen enim regis hoc retinet, ut subjectis omni-
bus rectoris officium procuret : sed qualiter alios
corrigere poterit, qui proprios mores, ne iniqui sint,
non corrigit? Terrarum fructus demit, servitia po-
puli impedit, carorum mortes pr:eparat, hostium in-
cursus in provincias concitat, undique bestias quadru-
pedum dilaceratione inquietat potestates aerias su-
scitat, terrarum fecunditatem marisque ministeria
probibet, fulmina succendit, arborum exurit flores,
fructus immaturos dejicit ; non solum pr:sentis mm-
perii faciem suffuscat, sed etiam filios et nepotes, C
ue regni h:reditatem obtineant, obecurat. Pre-
pter piacula regum, Saul et Jeroboam, Achab et
exterorum, semina eorum ne regnarent exstinxit
Deus.

Ca». μ|. — De eo

B

quod bonorum regum opera
cdificent.

Patricius (Ibid.) : Justitia vero regis justi hxc est.
Neminem injuste judicare, advenis et viduis, et pu-
pillis defensorem esse , furta cohibere, adulteria pu-
nire, impudicos et histriones non nutrire : iniquos
uon exaltare, impios de terra perdere, parricidas et
gerjurantes vivere non sinere, defendere pauperes,
eleemosynis alere, justos super regni negotia con-
aituere, senes sapientes et sobrios consiliarios ha-
lere, magorum et pythonissarum et auguriorum
superstitionibus non intendere, patriam fortiter et
juste contra adversarios defendere, per omnia in
D.o confidere.

D

Car. vir. — De rege non habente uxores plurimas.

Synodus : Quantam dignitatem acceperit rex,
tantum timorem habere debet ;- mult: enim mulieres
animam ejus depravant, et animus ejus multitudine
uxorum divisus maxime in peccatum labitur.

4 De hoc capite nonnihil reperies tomo I Conc.
Angl., p. 54.
b Duplex hzc restitutio, ait Acnerius, videtur
ahena a sententia Gregorii Magni in Responsis ad
interrog. Augustini: « Absit ut Ecclesia augmento

PaATROL. XCVI.

CANONES SELECTI EX ANTIQUA COLLECT.

1990
EX LIBRO XXV.
DE SORTE.
Car. v. — De eo quod inter dubia sors mitti debet.
Synodus Hibernensis : Sors aut inter duo dubia,
aut inter duo xqualia, aut inter duo concatholica
mitti debet.
EX LIBRO XXVII.
DE CIVITATIBUS REFUGII.

Car. xr. — De diversa penitentia homicidarum sponte
occidentium.

Hihernensis synodus dicit : Omnes homicide si
toto corde conversi fuerint, vi annorum penitentiam
districte sub regula monasterii peenite:nt.

Patricius (Synod. Patricii, tom. 1 Concil. Áng.,
p. 52) : Qui occiderit, aut fornicationem fecerit, avt
more gentilium aruspicem interrogat; per singula
crimina annum poenitentize agat : et illo impleto, cum
testibus postea resolvetur a sacerdote.

EX LIBRO XXVIII.

DE FURTO.
? Car. vi. — De furto im ecclesia peracto.

Patricius ait : ^ Qui furatus fuerit pecuniam aut
in sancta ecclesia, aut in civitate intus ubi martyres
et corpora sanctorum dormiunt, sors mittatur super
tribus, aut illius manus, vel pes circumcidatur, aut
in carcerem mittatur, jejunans tempus quod judica-
verint seniores, et reddat integrum quod abstulit ;
aut in peregrinationem ejiciatur, et restituat duplum,
et jurabit quod non revertetur donee impleverit pee-
nitentiam, et post poenitentiam erit monachus.

Car. vit. — De penitentia. furantis, si non de

ecclesia,

Patricius (Synod. Patricii, tom. 1 Concil. Angl.
p. 92) : Qui furtum fecerit, dimidium annum poni-
teat, xx diebus cum pane et aqua vivat, et rapta
restituat, si fieri potest, et sic in Ecclesia recipiatur.
Vinniavus dicit: Clericus si furtum fecerit, qua-
druplum reddat, et annum integrum poeniteat.

EX LIBRO XXIX.
DE COMMENDATIS.

Cap. v. — De commendatis αὐ ecclesiam non

reddendis.

Synodus Hibernensis : Omne depositum reddatur,
niei depositum ecclesi: matris omnium baptizato-
rum : sicut enim omnis mater vicem depositi perditi
filio suo non reddit; ita omnis ecclesia filiorum suo-
rum deposita, quamvis sint perdita, reddere non
debet.

Item eadem synodus : Si quis custodierit clavim
domus, et fur suffoderit eam, et furatus fuerit de-
positum alicujus, non reddet is qui accepit, sed jura-
bit omnis domus illius : quanto magis, si cum pecunia
gua furatum est?

recipiat quod de terrenis rebus videtur amittere, el
lucra de vanis quzrat. » Et tomo Concil. Angl. , ubi
canon iste refertur, ne verbum quidem de ipsa resti
tutione.

NM

490]

EX LIBRO XXX.
DE PATRIBUS ET FILIIS.

Car. xv. — De eo quod non negligendi sunt parentes
etium cultus divini gratia.

Synodus : Quicunque filii a parentibus causa divini
tuluus abscedunt, nec debitum reverentiz dependunt,
anathema sint (Can. 5 conc. Gang.).

Item: Qui patrem et matrem in necessitate relin-
quit, eam excommunicandum esse censuimus.

Car. xix. — De his qui despiciunt filios suos causa
religionis.

Synodus sancta dicit : Si quis filios reliquerit, et
eos non enutrieril, et non facit quod pertinet eis
causa divini cultus, sine contentione anathema sit
(Can. 6 ejusdem concil.).

Item : Quicunque filios procreaverit causa poste-
pitatis, nutrire debet, ne su:e carnis homicida sive
dispersor existat; dicit enim Scriptura : Carnem
tuam ne despexeris ([sai. Lvin, 7).

Ca». xx. — De eo quod preponendus Deus sit filiis.

Synodus : Definimus ut omnis poenitens non omnia
sua reliquerit filiis suis, et liber exspectet Christum,
qui omnia dabit necessaria.

EX LIBRO XXXI.

DE PARENTIBUS ET EORUM HJEREDIBUS ET FILIIS.

Cap». x. — Do hereditate servanda filiis legitimis.

Synodus dicit : Non debet fraudare pater filium
euurn, sed largiri dona, et h:ereditatem dare debet.

Cap. xiv. — De eo quod debet Ecclesia purtem suam
dare cognatis defuncti.

Synodus definivit : Cum quis moritur, omnia que
habet commendet Deo, et partem Cxesari tribuat, οἱ
Deus per manus hominum tribuat filiis ejus aut pro-
pinquis.

Cap. xx. — De his qui addunt auctores. Ecclesie in
feminis haeredibus.

Synodus llibernensis : Auctores Ecclesi: hic multa
addunt ut feminz hwredes dent ratas et stipulatio-
nes ; ne transferatur vera hxreditas ad alienos : Do-
ininus etiam : Transibit hereditas earum (fratribus
patris sui, inde propinquis (Num. xxvn, 10). Scien-
dum utrum dabunt partem Domino: si tacuerint
propinqui earum, Domini erit quod dabunt : si non
vero, irritum erit. Sciendum est quid dabunt in te-
stamentum, hoc est, vaccas, vestes et vasa, Scien-
dum est quid dabunt ministris, hoc est, partem de

ABEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

1272

A sepulcri. Hzreditas vero dividitur inter regnnm, et

ecclesiam, et lizeredes. Si vero non habuerit regnum,

tertia pars ministrorum erit; si autem non habue-

rit ^, divident propinqui et ministri.

Car. xxu. — De duobus coheredibus duorum mor-
tuorum patrum contradicentibus.

Synodus: Cohzredes duorum patrum contradi-
centes, ubi invenitur zetas et prudentia, ac dignitas
morum, et bona conscientia, eligatur et credatur
quod dicat; aut forte, quod discernit omuem dubie-
tatem, ἃ judicibus idoneis interpretentur. ltem : Hx-—
redes mortuorum sic judicentur : Si alter habuerit
testes, adhibeat; si non habuerit, ztas videnda, et
nobilitas, et ordinatio, et ratio:si vero titubave-
rint, a sorte aut veritate qux superat omnia, aut ju-
dicibus veris in alteram partem non declinantiLus

interpretentur.
EX LIBRO XXXII.

DR DEBITIS ET PIGNORIBUS ET USURIS.

Car. vi.— De mercede mercenariorum cito reddenda.

Synodus : Considerandum est opus mercenario-
rum, et tunc merces reddenda est.

Item : Omnis mercenarius opus suum cito consu
mit, ut cito accipiat.

Item : Omnis mercenarius ad oculum servit, ideo
exactor prxponendus ei.

ltem : Mercenarius deserit oves in quantum mer-
cenarius, et non congregat dispersum, et quod fra-
ctu;n non fovet (Joan. x, 13). -

Car. ix. — De quaniilate pignoris et ratione ejus.

Synodus Hibernensis statuit quintam partem de-
bii in pignus tribui, ut in lege dicitur : Reddet quin-
tam partem ; el si non solverit pignus suum, usque ad
certuin tempus, non solvet in seternum; et reddet
totum debitum nisi miserearis illius.

EX LIBRO XXXIII.
DE FIDEJUSSORIBUS ET RATIS ET STIPULATORIBUS.

Cap. i1. — De eo quod non debel clericus esse fide-
jwssor.

Synodus : Ciericus fidejussoribus serviens depona-
tur (Can. 20 apost.).

Patricius (Synod. Patricii, tom. 1 Concil. Angl.
p. 52) : Clericus si pro gentili homine fidejusspr fue-
rit in quacunque quantitate, si contigerit (quod mi-
vum non est) ut per asiutiam aliquam gentilis ille
fallat, de rebus suis solvat debitum; nam si armis

ovibus et lanam. Si vero de propinquis fuerint mi- D compugnaverit, computetur extra Ecclesiam.

nistri, dabunt eis aliquid de hxreditate; et si Eccle-
six * habuerint paternam, dabunt ei de sua hzre-
ditate; et si genuerint filios, viris su: cogitationis
dabunt hzreditatem.
Car. xxi. — De testamento infirmi.

Synodus Hibernensis : Testamentum infirmi ut suo
ministro de mobili partem substantiz, et aliam par-
tem hzredibus, aliamque ecclesi: tribuat in pretium

8 Forte habuerint partem, ait Acherius ; mihi longe
aliter videtur, nam hoc loco lego, et si Ecclesiam ha-
buerint paternam. | '

b [foc loco non redundat, ut Acherius monet. Idem
addit : Quod hic de pretio sepulcri statuitur, dam-
inl concil, Qenhamense, can. 12, et Leges Eccles.

Cap. 111. — De personis indignis ad fidejussionem.
Synodus Hibernensis : Non est dignus fidejussor
fleri nec peregrinus, nec robustus, nec monachus
nisi imperante abbate, nec filius nisi imperante pa-
tre, nec femina nisi domina, virgo et sancta.
Car. iv. — De tempore quo debet rata solvere.
Synodus Hiíbernensis dicit, ut rata reddat debiis
pro quibus fixerat manus, ita ut prima vice 15 die-

Canuti regis, cap. 40. Damnant quoque Gregorius
Magnus, lib. vit, epist. 55, ind. 2; concil. Meldense,
can. 65; Triburiense, can. 16; Claromontanum sub

: Urbano Hl, can. 8: Roumgantmn sub Alexandro lii.

can. 7; item Lateranense sub Innocentio Hl, can. 66.

1295

CANONES SELECTI EX ANTIQUA COLLECT.

129.

bus οχϑροοίοὶ debitor; secunda vice 90 diebus; tertia A Car. vini. — De eo quod observandee sunt leges jubilei

vice 50 diebus; quarta vice 40 diebus. Postea sine
reputatione reddat debitum.

stem alii aliter dicunt : ut si pro vivo, prima vice
10 diebus exspectet; secunda vice 5. Si vero pro
mortuo, 50 diebus.
Car. v. — De modo quo reddet debitor * salutem rata.

In definitione ejusdem synodi, debitor reddat
quantum rata solvit et quantum fatigatus fucrit ; si
vero humanus fuerit, rat:e non qu:eret usuram, nisi
quod tantum solvit, et quantum fatigatus fueril; si
vero inhumanus fucrit, uno anno crescet usura, cet
omne debitum reddat, et quintam partem debiti in
omni mense.

Car. vi. — De eo quod aliquis non debet emere aut
vendere sine ratis et stipulationibus.

Synodus sancta decrevit ut omnis venditio tribus
confirmetur; id est ratis, et stipulationibus ct testi-
bus, et scriptione in qua fiunt.

Cap. vir. — De ratione stipulationum et testium.

Synodus Hibernensis : Si una stipulatio fuerit,
sortientur 5 creditor et debitor, et jurabit alter su-
per alterum. Si vero alter duos vel tres menses ha-
buerit, aut pluribus erit juramentum, et debitor
reddet. Si vero stipulationes inter se dissentiant,
sortientur, nisi fueriht testes ; et si mendax sit altera
pars, aut solvet debitum, aut poenitebit quantum
valet debitum. |

Ca». vur. — De debitore resistente.

Eadem synodus : Omnis debitor qui resistit testi-
bus, et stipulationibus, ejiciatur, donec secundum
judices poeniteat.

Patricius dicit : Nam 81 armis compugnaverit, cx-
tra Ecclesiam ejiciatur.

EX LIDRO XXXIV.
DE JURAMENTO.
Ca». v. — De jaramento solvendo.
Synodus : Definitio incauta solvenda, nec przva-
ricatio sed temeritatis emendatio. In Regum libro
Saul juravit Jonathan occidere nec occisus est; nec
in hoc juramento culpatur, quia juxta voluntatein
suam non Dei voluntatem juravit.
Synodus Hiberneusis : Juramentum filii aut filize
nesciente patrc, juramentum monachi nesciente ab-
bate, juramentum pueri, irrita sunt.

EX LIBRO XXXV.
DE JUBILEO.

Cap. vit, — δὲ tempore quo neglecta cadunt in jus
antiquum.

Synodus Hibernensis : Quidquid per 50 annos re-
manserit, hoc est annum jubileum, in unius jure
transgrediens, sine murmuratione, aut excommuni-
catione in perpetuo non revertetur.

& Acherius conjicit legi oportere solutionem.
b Vox addita.
€ Scil. Testamento. Statim ubi de venden'is legitur,

Acherius vult legi de venditis; mihi videtur quiddam .

alterius generis latere.
4 Si quidem Acherio credas, hic addendum est

etiam in * Noto.

Synodus ait : De vendentis, assuetis licct, verum
nunquam veteratur: observand:x sunt tamen legea
jubilei, id est anni quinquagesimi, ut non affirmentus
incerta tempore veterato; et ideo omnis negotiatio
subscriptione affirmanda est.

Car. x. — δὲ iis quos non concludit jubileus.

Synodus Hibernensis : Aliis tibi opponentibus jubi-
lecum, respondebis : Annus jubilcus de rebus venditis
et commutatis ex colivredibus propriis ad homines
catholicos est. Non de antiquis commendatio ; non
de his quie per vim raptze sunt; non de his quz sine
pretio fiunt ; non de his qux venduntur ex alienis hz-
reditatibus; non de his qux inter regem et Ecclesiam

D fiunt : quia rex proprium Ecclesize quento tempore

non subtrahet, ita Ecclesia jus regis non subtrahet :
non de his qu: fiunt inter fratres, quia frater fra-
trem fraudat (Inter Opusc. S. Patricii, in Notis ad
synod., p. 118).
EX LIBRO XXXVI.
DE PRINCIPATU.
Cap. πὶ. — De bonis principibus.

Synodus IHlibernensis (In annot. ad Can. Patricii,
p. 120) : Oportet omnem 4 principem, ut terra sit ad
sustinendum, gubernator sit ad corrigendum, ancho-
ra sit ad sustentandum, malleus sit ad percutiendum,
forceps sit ad tenendum, sol sit ad illuminandum, roe
sit ad madefaciendum , pugillarius ad scribendum ,
liber sit ad legendum, speculum sit ad conspicien-

C dum, terror sit ad terrezidum, imago sit in omnibus

bonis, ut sit oinnia in omnibus (Coloss. n, 41).

Car. v. — De co quod principes non culpandi sunt
parvo crimine.

Gildas : * Aaron in culpando Moyse propter uxo-
rem /Ethiopissam lepra Maria damnatur : quod nobis
timendum, qui nobis principibus detrahimus propter
mediocres culpas. ,

Car. vit. — δὲ eo quod non j etitur principatus, nisi
quis prius subjectus.

. Synodus : Oportet eum qui vult principari, prius

monachum esse : et eum qui vult hxreditare, prius

pium esse; qui vult docere, prius discipulum esse.

Car. xiv. — De eo quod debet princeps habere mi-
nistrum.

p Synodus: Oportet principem omnia pensare per

manus ministrorum in usus parochiz, et suhjectorum

et pauperum.

Car. xv. — De eo quod non debet princeps nisi parva
donare sine consi'io subjectorum.

Synodus dicit: Non debet facere quidquam sine
consilio subjectorum, nisi pauca in liberationem vin-
clorum , et in consolationem paupérum et viduarum;
et si clerici absentes sint, tunc faciet (Ex concil.
Carth. 1v, c. 52).

constitui, vel aliud quiddam ejusmodi : verum longe
aliter sentio; non enim ea mens est synodi Hiber-
nensis principem aliquem esse oportere, sed si sit
aliquis, eum oportere esse ejusmodi, ut, etc. :

e Nonnihil deesse hoc loco quis non videt? Leg»,
qui nostris principibus.

4295
Cap. xx. — De consensu. populi cum
dinando successore.
Synodus dicit: Definimus omnes principem non
ordinandum, nisi vocatis clericis et parochia in unuin
consentientibus.
Cap. xxii. — δὲ aliis desiderantibus principatum

indigne, hoc est incipientibus, aut nuper a mundo
conversis.

Synodus : Decernimus ut discat quod doceat, re-
formetur quod teneat, et sicut lucerna super candela-
^brum posita luceat, ut adversa vis ventorum irruens
conceptam eruditionis flaminam non exstinguat, 56.}
augcat.

Car. xxvit. — De pouitentia blusphemantis principem
bonum.

Patricius ait. (nter Opusc. Patricii, p. 46) : Qui
emurinurat verba blasphemi:e contra principem bo-
num per odium, vel invidiam, cum pane et aqua
peniteat 7 diebus, exemplo Marix contra Moysen
murmurantis.

Cap. xxix. — De eo quod. incipientes praeesse. non
debent.

Synodus totius mundi, et Patricius decrevit (1 bid.,

p. 41): Qui incipiens est, nullo modo preesse
liceat, sed sub manu abbatis catholici opus suum
exerceat,
Cap. xxxi. —De manendo in omni vocatione.
Gildas: Unusquisque in quo vocatus est in eo
perinaneat , ut nec primarius nisi voluntate mutetur

sibjectorum, nec subjectus nisi senioris consilio lo- C

cum prioris obtineat.

CaP. xxxi. — De pessimis principibus ejiciendis.

Superbus angelus de ccelo ejectus est, Adam post
peccatum de paradiso in terra ejectus est, IReroboam
vex iniquus a decem tribubus deseritur. Omnes hz-

reiici quamvie magnarum urbium principes sint ,

denudala eorum h:zresi, a cathedris suis consensu

sy nodi ejecti sint.

Car. xxxv. — δὲ eo quod non dispersa esse debet
Ecclesia per contumaciam , sed corigreganda est κί
oves in ovile.

Synodus Hibernensis: Si qua contumacia inter
principem et nomen ejus per discordiam aliquam
orta sit : non rejiciat pastor gregem suum in disper-

ABEDOC ET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERNI
principe in or- ἃ

1276
EX LIBRO XXXVII.

DE DOCTORIBUS.

Car. xvi. — De emendatione doctorum, quod ab ipsis
heresis orta est.

Synodus : Notandum quod a sapientibus hzeresis
per mundum delata est.
EX LIBRO XXXVII.
DE MONACIIS.
Cap. 1. — De nomine monachorum.

Synodus Hibernensis: Monachus Grace, Latiire
unalis, sive quod solus in eremo vitam solitariam
ducit; sive quod sine impedimento mundiali mun-
dum habitet ; sive quod in hac vita solus, etsi in:er
multos habitet, versetur.

Cap. 1v. — De eo quod non oportet monachum fieri
sine abbate.

Synodus : Non oportet monachos fier1 sine guber-
natione, nisi tantum una hora, ne ventus discordie
et dissensionis disperdat Ecclesiam.

Cap. v. — De eo quod non oportet monachum habere
proprium.

Gildas dicit : Quidquid monacho de rebus szxcula-
ribus superabundaverit, ad luxurias et divitias debet
referri: et quod necessitate non voluntate habere
compellitur, ut non penuria cadat, non illi ad malum
reputabitur.

Cap. vi. — De monacho non retinendo ab abbate sue.
Gildas dicit: Abbas remissus non retineat mona-
chum suum ad districtiora se tendentem.

Cap. vit. — δὲ monachis. fugientibus susceptis ; vel
ΝΟΝ susceptis.

G.llas ait : Qui veniunt ad vos de viliore loco ad
perfectionem, quorum abbas ita degeneravit ab opere
Dei ut mereatur ad mensam non recipi sanctorum,
et fornicationis crimine non suspectionis, sed male
videntis onerari, suscipite etiam sine ullo scrupulo
monachos tales ad vos de flamma inferni confugien-
tes, nequaquam illorum consulto abbate : illos vero
quorum abbatem de mensa safictorum propter infa-
miam non arcemus, non debemus illo nolente susci-
pere; quanto magis venientes de sanctis abbatibus
et nullo alio modo suspectis, nisi quod habet pecora
et vehicula, vel pro consuetudine patri&, vel sua
infirmitate, qux minus kedunt habentes, si cum
humilitate et patientia, quam aratra trahentes et so-

sionem, nec oves pastorem fugiant, sed invicem pa- D fosoria figentes terr:e cum pr:esumptione et superbia.

cificentur, dicentes : [ntroibo ad altare Dei mei (Psal.
xti, 4). Gregorius Nazianzenus tractat hoc dicens :
Ab altario noi quislibet potestatem habét me repel-
lere. Nec fraudetis unquam ovile vestrum : non in-
surgant pedes adversum capu(, neque caput a se
esse alienos deputet pedes (/n notis ad Can. Patricii,
p. 120).
CAP. xxxvit. — De eo quod non debet rinceps putare
proprium quod sibi deponitur, sed Ecclesia.
Synodus: Pontifices vero quibus aut cum Ec-
clesia aut sequestratim donatur aliquid , hoc non
444si proprium, sed inter facultates Ecclesie com-
putabunt.

Item, navi fracta qui potest natare natet.
CaP. viri. — δὲ eo quod debet monachus dare abbati
acquisita.

Synodus dicit: Monachus qui per contumaciam
per deserta loca vagari ceeperit ut habere aliquid prz
sumpserit proprium , omnia quz acquisiverit abbati
deferantur secundum monasterii regulam : ipse vero
tanquam fugax sub custodia revocetur.

Car. x. — De eo quod ambo excommunicandi sunt
monachus fugitivus et susceptor illius.

Patricius (Synod. Patricii, tom. 1 Concil. Angl.,
p. 52) : Quicunque excommunicatus fuerit a quolibet
clericus, et ab alio susceptus fuerit, coxquali poeni-
tentia corripiantur.

1301

Ca». xt. — De vago monacho excominunicando.
Patricius ait: Monachus inconsulto abbate vagus
ambulans in plebe, debet excommunicari.

Cap. xv. — De eo quod non oportet monachos a con-
gregatione secedere.

Synodus Agathensis (Cap. 38) : Monachis ad soli-
tarias cellulas non liceat a congregatione secedere,
nisi forte probatis post meritos labores ab abbatibus
permittatur ? ita tamen, ut intra eadem monasterii
septa manentes, separatas habeant cellulas.

Car. xvi. — De eo quod non oportet monacho cellam
construere sine abbatis permissu.

Synodus Aurelianensis (Cap. 722) : Nullus mona-
chus ambitionis et vanitatis impulsu cellam sine ab-
batis sui permissione construere przsumat.

EX LIBRO XXXIX.
DE EXCOMMUNICATIONE.
Cap. 1. — De ordinatione excommunicationis.

Synodus llibernensis vt modos dicit, a celebra-
tione, a communicatione miss», a cohabitatione, a
benedictione, a colloquio pacifico, a commeatu (7n
notis ad Can. Patricii, pag. 196).

Car. 1v. — De eo quod non cito quis ezcommunican-
dus sit.

Gildas ait (Vide tom. 1 Concil. Angl., pag. 55) :
Non Noe Cham filium suum magic:e artis scribam ab
arca, aut. mense coimnmunione voluit arcere. Non
Abraham Aner et Heschol in debellatione v regum
exhorruit. Non Loth Sodomorum convivia exsecratus
est. Non Isaac participationem mensz Abimelech, et
Ochaz, et Phicol ducis militum negat; 56. post ci-
bum et potum juraverunt sibi mutuo. Non Jacob
exilimuit communicare filiis, quos novit venerari
idola. Non Joseph renuit Pharaonis mensz et scypho
participari. Non Aaron sacerdotis idolorum Madian
mensam repulit. Necnon Moyses simul cum Jethro
hospitium et convivium pacificum inivit, Non Chri-
stus convivia paganorum devitabat; ut omnes pecca-
lores et meretrices salvaret.

Ca». vii. — δὲ eo quod suscipienda non sit. eleemo-
8yna excommunicati.

Patricius (Synod. Patricii, tom. 1 Concil. *Angl.,
p. 92) : Quicunque clericus excommunicatus fuerit,
nec cjus eleemosyna in Ecclesia recipiatur.

Cap. virt. — De eo quod non. debet. excommunicatus
offerre, vel baptizare, sed solum orare.

Patricius : Si quis excommunicatus fuerit, solus
ex eadem hora orationem faciat, nec offerre, nec ba-
ptizare liceat ei, donec se faciat emendatum.

Car. Xi. — De eo quod non tam esca et potus, quam
cogitatio et opus pruvum hominem maculant.

Synodus : Non tam esea et potus nocent, quam
mala cogitatio et opus pravum honinem macu-
lant : sine alio enim potes esse, sine vero teipso nun-
quam.

Car. xiv. — De eo quod melius est. secedere a. malis,
ne s.mul quis cum illis pereat.

Synodus : Omnis clericus qui ludum spectare
desiderat, degradetur.

CANONES SELECTI EX ANTIQUA COLLECT.
A

D

1258

Jtem : Quicunque clericus in bello aut in rixa mor-
talium et gentium ludis mortuus fuerit , nequc ol;la-
tione, neque oratione postuletur pro eo, sed inm
manus incidat judicis; sepultura tamen non prise-
tur.

EX LIBRO XL.
DE COMMENDATIONIBUS MORTUORUM.

Car. 11. — De principe aut episcopo sua propria com-
mendante.

Synodus : Omnis princeps potest commendare sua
propria post mortein. “

Cap. ni. — De eo quod. non liceat principi commen.
dare res ecclesice.

Synodus : Omnis princeps Christianus ut invene-
rit ecclesiam, sic derelinquat, nisi consensu clerico-
rum nihil in morte commenJet, ne maledictionibus
post mortem gravetur.

Cap. 1v. — De eo quod potest princeps cemmend ire
aliqua de rebus ecciesi.v.

Synodus flibernensis : Priuceps in sua morte etjam
de rebus Ecclesize commendarc potest, hoc est pre-
tium ancille, sive de mohi'i su: stantia, sive de agro
(In notis ad Can. Patricii, p. 120).

ltem : Testamenuim episcopi sive principis est x
scriptuli sacerdoti danti sibi sacrificium, sagum pae
peri, viaticum cibi viduze, commune vestimentuni
ministro; et hz» tamen firmentur a clericis.

Car. virt. — δὲ degente sub. censu. mihil. commes-
dante.

Synodus Hibernensis : Sicut sine permissu abbatis
monachus nihil commendare audebit; ita degens
sub censu potestatem non habebit donare aliquid in
morte sua, nisi jubente domino suo. |
Cap. ix. — De degente sub. censu. sua commendante.

Synodus Hibernensis : Si quis fuerit sub censu re-
gali, abbate et. commendaverit al:quid; si audierit
et tacuerit. dominus diebus, non potest retrahere;
sin vero irritum erit.

Cap. x. — De commendatione mulieris degentis. in
conjiugio.

Synodus Iibernensis : Si vir ejus tacuerit diebus,
non retrahet quodcunque dedit; si vero non tacue-
rit, irritum erit ejus testamentum przter corporis
sui rationem, el sagum et vaccam cum corpore suo si
habuerit : ecclesi:*, cui servierit, quandiu cum viro
suo fuerit, ex consensu viri tertiam partem suhstan-
tiz: sux dabit, sed vir cjus distribuet ^ : c:etera vero
viri sui et filiorum cjus erunt.

EX LIBRO XLI.
DE ECCLESIA ET MUNDO.

Car. m. — De Ecclesia non denudanda a mundv.

Synodus : Fures et latrones et raptores de Eccle-
sia ejiciendi sunt.

Item : Si fraudaveris amicum, furtum est ; Eccle-
siam vero fraudare sacrilegium.

Ca». vi. — De Ecclesia, ut totum non rapiat.

Synodus : Nullum oportet fraudare filios, aut fca-

tres, aut propinquos.

^ [n codiec saneti Germani additur : et. aliam partem patri et matri tantim dabit.

1299

ABEDOC ET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

1500

Item : Ecclesia nonnisi partem Dei accipiat : cum A verit in plebe, $uo jure, sine permissione abbatis.

enim hzres mundi venerit, retrahct ea qux mundi

eunt.

Cap. vil. — De duabus ecclesiis contendentibus agrum
unum.

Synodus : Ager inquiratur in scriptione duarum
ecclesiarum ; si in scriptione non inveniatur, re-
quiratur a senioribus et propinquis quantum tem-
poris fuit cum altera, et si sub jubileo certo man-
&it, sine vituperatione maneat in zeternum. Si vero
senes non inventi fuerint, inter se dividant ; et altera
cui propinquior det pretium quantum judices judica-
verint.

Car. vii. — De jure ecclesie non pereunte, licet
multa tempora transierint.

Synodus : Si episcopus humanitatis obtentu vil-
lulas clericis vel monachis przstiterit excolendas,
vel pro tempore tenendas, etiam si longa temporum
spatia transire comprobantur, ad ecclesiam rever-
tentur.

Car. xv. — De Ecclesia non retinente aliquem. per
vim.

Synodus : Si quis sua voluntate discesserit, note-

tur coram testibus, et relinquatur Deo.

Car. xix. — De eo quod. melior divisio quam dis-
e cordia.

Synodus : Melius est dividere, quam semper dis-
cordare : divisio enim praestat pacegn, discordia vero
destruit. )

Cap. xxi. — De quanto. malo merentur. projectores
infantum in ecclesia Dei.

Synodus Hibernensis : Quicunque infantes in ec-
clesia Dei projiciunt ignorante abbate; si in ea epi-
scopi sunt sepulti, aut presentes sint, rn annis et
dimidio peeniteant. Si vero homicidium in ea fecerint,
*wnu annis poeeniteant. Unde hoc sumptum est, quod
episcopus vi: gradus habet, et Ecclesia septiforinis
est :si vero non habuerint episcopos, sed parva sit
ecclesia, anno et dimidio poeniteant.

Car. xxi. — De infantibus ín ecclesia projectis.

Eadem ait : Filius allatus servus est ejusdem, ni-
si depretiatur, nec noxa ejus maculabit ecclesiam si
protervus sit, si tamen inquantum valet corripuerit
filius allatus ecclesi» : si intra c dies ab ea discesse-
rit, nullam potestatem habebit, sed ad nutrientium
.jus pertinebit : si ecclesia pecuniam sumpserit a pa-
rentibus inquantumcumque nutrientium more pa-
rentum erit filius : si infans mortuus fuerit per ne-
pligentiam, vi1 annis poeniteant, quia Christum ne-
càverunt. Hinc alii judicant, ut vu annis peeniteant
«qui infantes projiciunt; ut quantum malum in(ixerint
in Ecclesia Dei, tantum accipiant.

Car. xxii. — De quaerentibus pecunias vituperandis.

Synodus : Qui facultates ecclesiasticas subsidio
vitx: congregant sub nomine misericordiz, tollat ab
eis auctoritas, si neminem captivorum redemisse
comperiuntur : et quod acquisierint, in. redemptio-
nem captivorum distribuatur; et alieni a Christianis
fiant, donec poenitentiain trium annorum agant.

Patricius : Si quis redemptionem captivi inquisi-

meruit excommunicari.

Car. xxiv. — De collectura pecunie non estuperanda
necessitate cogente.

Patricius: Si quie acceperit permissionem pon-
lificis, et collectum sit pretium captivi, non plus
exigens quam necessitas poscit, si quid supra re-
manserit, ponat super altare, οἱ indigentibus detur
et captivis,

ltem : Si quis colligit pecuniam sub nomine mi-
sericordi», non audeat spoliare Ecclesiam Dei, sed
reges et plebes, quibus melius est dare quam re-
condere.

Car. xxv. — De Ecclesia ligatum solvente.

Synodus Hibernensis : Si Ecclesia solverit vin-

B ctum de vinculo, det vincula pretii poenitentiz? super

eum : $i vero ille non impleverit poenitentiam, et fe-
cerit aliquod malum, non veniet maledictum sup.r
Ecclesiam Dei : Ecclesia enim habet potestatem li-
gandi et solvendi, et libera est, οἱ unusquisque iu
eam debitor est.

Car. xxvi. — De Ecclesia degente sub. censu non sol-
vente vinctum.

Eadein synodus : Si Ecclesia sub censu regis de-
guerit, et mundialibus quibusdam funibus constricta
sit, noi est digna solvere vinctum; nam si solverit,
reddet debita delictorum ejus.

Cap. xxvit. — De libertate Ecclesie catholice non
reddente debita malorum.

Eadem synodus : Non reddet Ecclesia in tribu-
latione delicta aliorum. Sicut non venient delicta
d:iemonum super Deum aut angelos ejus; sic non
venient delicta membrorum diaboli super membra
Christi, id est supersanctos, nec monachorurn fugien-
tium ab Ecclesia; neque peregrinorum pessimorum,
neque eorum qui jaciuntur super Ecclesia, id est
collectorun malorum, nec cognationum mundia-
lium; se mundiales delicta aliorum mundialium,
qui? commiserunt in Ecclesia, Ecclesia reddent :
similiter mali fratris delictum non maculabit fratrein
religiosum sive spiritualiter, sive mundialiter in de-
licto ejus reddendo.

Cap. xxviii. — De ordine delicti fratris peccantis.

Eadem synodus : Primum delictam uniuscujusque
mali hominis veniet super substantiam suam οἱ pz-

p cora sua: secundum si non habuerit substantiam

aut pecora veniet super regiones suas; si non ha-
buerit regionem, veniet super regem suum : si nou
habuerii regein, veniet super eum qui arma dedit,
et vestimenta iliius qui delictum fecit; sin. vero, po-
stremo veniet super illum qui cibavit illum, cet ic-
ctun dedit. Si vero nihil de hie omnibus inveniatur,
et delinquat in ecclesia, quxratur a rege maxiuio
provincie in qua est ecclesia ista. .
Car. xxix. — Ae culpa peccatorum non veniente
super Ecclesiam , eliamsi pascat eos.
Synodus eadem : Si Ecclesia dederit cibum illi qui
delictum fecerit, non veniet delictum mali homiuis
super Ecclesiam propter cibum datum ab Ecclesia
malo homini, quia columba vera est; columba autem

0:

CANONES SELECTI EX ANTIQUA COLLECT.

1502

non suis tantum pullis ministrat, sed omnibus avibus A loci erunt ; et quidquid ipse laborantibus impende-

»perientibus os suum : ita omuibus servit Ecclesia,

Doinino dicente: Estote per[ccti sicut pater. vester

welestis perfectus est : qui solem suum oriri facit su-

per bonos et malos, super justos et injustos ( Mauh.

v, 45).

Cap. xxx. — De mundialibus non jurantibus super
discessorem | Ecclesie.

Synodus eadem : Defendit se Ecclesia etiain post
obitum principum suorum, et non juratur super
illam, id est super discessores, quia viva sunt. verba
illorum. Hoc exemplo sanct: Scripture : Et patres
nostri narraverunt nobis; non sunt occultata α filiis
eorum (Psal. .xxvii, 4). Et illa jurat super mortuos
mundiales, et ideo non juratur super illam, quia
libera est, et non ergastulum.

EX LIBRO XLH.
ΒΕ LOCIS.
Ca». 1. — De ecclesia ab infidelibus non (undanda.

Synodus : Si quis ingressus fuerit locum, non ab
inlidelibus aut a laicis, sed ab Ecclesia fundatur
ecclesia.

Car. nm. — De fundamento ecclesia: ab in&delibus
accepto.

Synodus ait : Quicunque zdificat ecclesiam, si ab
infidelibus accipiat fundamentum , convocek episco-
pum et seniores, et firmetur episcopo, et. firmet epi-
scopus in oblationem Deo et advenis.

Ca». 19.—De conversatione advena accipientis locum.

Synodus Patricii dicit. ( Inter Opusc. Patricii,

pag. ἀδ et 124) : Si quis advena ingressus fuerit C

in plebem, nen anje baptizel, nec offerat, nec. con-
secret, nec zdificet ecclesiam, donec permissionein
accipit ab episcopo illius provincie ; quod exemplum
humilitatis est : nam qui sperat ab infidelibus, a
laicis et non ab episcopo permáissionem accipit,
alienus est.
Car. v. — De advena non valente tenere locum suum.
Synodus Hiberneusis ait : Placuit ut advena acci-
piat locum inter monasteria; cum vero datum ei
locum obtinere non potuerit, ad «eum menasterium
revertetur unde venerat. Si ab infidelibus accipit, et
non potuit obtinere, accipiat pretium cjus ab here-
dibus ; aliis vero vendi non poterit. Si in eo planta-
verit reliquias sanctorum , potest dare aliis clericis,
scd tantum perfectis.
Car. vi. — De eo qui dat locum alicui, δὶ sepurati
fuerint , hoc modo separabuntur.
lHlibernensis synodus : Oportet ut princeps qui
seipsum non dedit, aut. sua, sed tantum servabit ec-
Clesix, si ejectus fuerit, aut. voluerit. abscedere, di-
mittat dimidium seminis in pecoribus ccclesiz, et
quod ei datum relinquat intactum, nisi quod necessi-
tas loci illius exegerit ab eo, et quod secum iutulit
tollat. Si ipse dominatricem aut ministros conduxit,
in sua parte eruat : si vero causa loci conduxit, cum
parte loci exibunt : et omnes oblationes alienorum
inter principem ei ecolesiao divideutur in separa-
tione : sed si princeps sacerdos catholicus sit, omnes
hos labores quos ille fecit, οἱ omuia loci ornameuta,

rit de substantia loci non reddet , exceptis rebus ma-
ximis et propriis, id est specialibus ecclesix vasis.
Aliis vero placuit , quod in primo anno sparsit,
in separatione non redde!, quia cgenus fuit.

Cap. xi. — De termino sancti loci ignoto , terminato
que tribus persouis.,

Synodus Hibernensis : Terminus sancti loi ha*cat
signa circa se. ;

Synodus dicit : Ubicunque invenerilis signum
crucis Christi, ne keseritis.

Item : tres. person: consecragt terminum loci
sancti ; rex, episcopus, populus.

Ca». xu. — De numero terminorum sancti loci.

Synodus eadem quatuor terminos círca locum san-

ἢ ctum posuit : primum in quem laici et mulieres in-

trant, alterum in quem clerici tantum veniunt. Pri-

mus vocatur sanctus, secundus sanctior, tertius san-

etissimus. Nota nomen quarto defecisse.

Cap. xv. — De decreto Hibernensium in violaudis
reliquiis.

Synodus Hibernensis : Quicunque reliquias cpi-
scoporum ve] martyrum bomicidio violayeriL, vii au-
nis peregrinus paeniteat : si vero furto, 1 annis.
Si autem in termino loci sancti occiderit in quo
laici hospitantur, anno uno : indulgemys vero poste-
riora tempora L dies; quis non locus sanctus dicen-
Qus est in quem homicide cum spoliis, fures. cum
furtis, adulteri et perjuri, et prz:coyes, et magi in-
tra. Et non solum omnis locus sanctus debet intus
mundari,sed οἱ ejus termini qui consecralj sunt,
munji esse debent.

Cap. xvi. — De tan:o graviore pollulione sancti loci
quanto plures in eo sancli.

Patricius ait : Quicunque diis, hoc est martyribus
detrahit, Deo detrabit; quao enim cumque mar-
tyres in. eo humati sant loco, £agtum Deo detrahit.
Cav. xxv. — De profanatione, cur carior sanctus

sanguis quam sanctus locus?

Synodus : — Sang:is martyrum consecrat locum,
non locus sanguinem. Si aliquis dixerit . Mea est
ecclesia, dices ei quod in Cantivo. legitur : Una est
columba mea, et unus est. dilectus meus (Cant. vi, 8).
. Et dices illi : aptum est filium occidi in sinu matris

et nutricis 555; tamen scias nutricem tantum pol-
lutam, et pro hac pollutione consecratur, filium vero
mortuum esse.

Item Ouvius episcopus dicit : Reliquias nemo po-
test polluere, quorum anima visione Dei satiat;e
mundialia oblivioni tradunt; anim: vero martyrum
sub ara Dei clamant dicentes, Vindica sangminem
nostrum, elc. (Apoc. vi, 10).

Cap. xxvi. De nomine basilice et ejus scissura.

Synodus Hibernensis : Basilion Grace, rex Latine :
hinc et basilica, regalis, quia in primis £&emporibus
reges tantum sepeliebantur in ea, noinen sortita est :
nam ceteni homines, sive igni. sive acervo lapidui
conditi sunt.

1505

ABEDOC ET ETIIELVOLF US ABBATES IIHBERNT.

1504

Item : * Nemo alienus fuerit in libertatem scin- A gein alicujus corrumpit, et superseminaverit semerm,

dendi basilicam sine principie permissione babet;
εἰ si hoc ausus fuerit, reddet secundum dignitatem
ejusdem loci. |
EX LIBRO XLII.
DE QU/ESTIONIBUS MULIERUM.

.. Car. it. — De eo quod. cavenda sit elatio in conti-
nentia.

Synodus : Si quis ex his qui virginitatem. propter
Dominum servant extollitur adversus conjugatos,
anathema sit (Conc. Gang. can. 9).

ltem : Unusquisque qui virginitatem custodit, pro- .

pter Dominum faciat, non propter execrationem con-
jugii; qui enim virum fidelem et religiosam femi-
nam detestatur, aut culpabiles zstimat, anathema
sit (Idem, can. x).

Car. vit. — De veris viduis.

Synodus : Viduz qua ecclesie stipendio susten-
tantur, tam assidue in opere Dei esse debent, ut
orationibus et meritis ecclesiam adjuvent (Conc.
Carth. 1v, can. 102).

Car. vir. — De eo quod debet eeclesia viduas suas
ebiles alere.

Synodus dicit : Viduz* adolescentes qux corpore
' debiles sunt , sumptu ecclesix: cujus vidux sunt, su-
stententur.
Car. x. — De palliatarum nomine.

Synodus Hibernensis : Pallium a palliditate di-
ctum : hinc et paliiata sive Pallas dea, qus et
Minerva, cujus templum pallidum est , cojus sacer-
dotes virgines erant palliat:e, hoc est velatz : hinc
in Novo transfertur ad palliatas, hoc est velatas.

Car. xi. — De etate qua debent virgines velari.

Synodus : Sanctimoniales 5 quzlibet, vita earum
et mores probati sint, ante annum zetatis sux» duode-
cimum non velentur.

EX LIBRO XLIV.
ΒΕ RATIONE MATRIMONII.
Cap. xi. — De temporibus in quibus continere se de-
eni. conjugati.
Synodus Hibernensis : « In tribus Quadragesiimis

anni, et in Dominica die , et in feriis quartis, et int

sexlis feriis conjuges continere se debent.

Item : In omnibus solemnitatibus, et in illis die-
bus quibus uxor praegnans, hoc est, a die quo
lilius in utero ejus motuni fecerit, usque ad partus
sui diem.

Item : À partu per 36 dies si masculus, si vero

filia 46 dies.
—. ltem : Habitantibus illis in habitu religioso copu-
lari non permittitur.

Car. xxxi. — De editis filiis de vivorum virorum

uxoribus adulterantibus.

Synodus Hibernensis : Si quis legitimam conju-

* Acherius hunc locum sic emendari oportere
conjecit : Nemo ausus fnerit , nec libertatem..... per-
missione habeat.

b Baluzius recte monuit legendum, quamlibet vila.
Acherius hoc etiam observavit, canonem hunc esse
xix concilii Agathensis, in quo pro duodecimum,
l:ojtur auadragesimum, quod quidem ratio ipsa sua-

ui przgnans sit mulier, filius ille erit 4 corporis a
quo genitus est : sed tamen pretium filii dabit quan-
tum judices judicaverint. Si vero adulterium super-
seminaverit, nilril reddet corruptor ; nec adulter da-
bit aliquid adultero, nisi forte confesso filio pretium
educandi.
Car. xxxi. — De omni adultero excommunicando.
Synodus Ilibernensis : Omnis adulter sive ἃ con-
celebratione, sive a cominunicatione mensa, sive a
cohabitatione, sive a benedictione , sive a colloquio,
sive ἃ commeatione, donec peniteat excluden-
dus est.

Car. xxxin. — De recipienda adultera post peniten-
liam : el de quantitate penitentia.

p Synodus : Ut mulier juncta alii viro causa. adul

terii, excommunicata fiat definimus , donec peeniten-
tiam agat; et post poenitentiam reconcilietur viro suo,

Patricius (Opusc. S. Patricii, pag. 40) : Si alicu-
jus uxor fornicata fuerit cum alio viro, non ducal
aliam uxorem quandiu viva fuerit uxor prima. Si
forte conversa fuerit, et agat poenitentiam; et susci-
piet eam, et serviet ei quandiu viva fuerit in vicem
ancille, et annum integrum in pane et aqua per
mensuram peniteat, nec in uno lecto permaneant.

Synodus: Septem annis poeniteat; tribus quidem
districle, quatuor vero remisse. Similiter de viro
intelligenda, si et ipse adulteraverit.

Car. xxxvir. — De. desponsatis puellis et ab. aliis
corruptis.

Synodus : Desponsatas puellas, et post ab aliis cor-

C ruptas, placuit erui, et aliis reddi quibus ante fuerani

desponsatze.

Car. xxxix. — De eo quod. non potest mulier accu-

sare virum suum de incerto adulterio.
Synodus ait : Lateute commisso virorum non (a-
cile aliquis ex suspicionibus separandus, qui utique
submovebitur si ejus flagitium detegatur.
EX LIBRO XLV.
BE POENITENTIA.

Car. xi. —De penitentia agenda ctiam. in uliimo
|. piritu.

Patricius (Opusc. S. Patricii, pag. 41) : Si quis
infirmatur, agat penitentiam , etiam ex necessitate,
quia misericors est Deus.

Cap. xin. — JBeloco penitentia.

D Syuodus dicit : Corrigendi et peenitendi locus coa-

siderandus est.
EX LIBRO XL VI.

DÉ REGIONIBUS CENSUS.
Car. 1. — De divisione regionis census in tres partes.
Synodus : Omnis hereditas sub censu regis ct
Ecclesiz illigata, in tres partes dividatur. Prima
pars baredibus sine sorte datur. Secunda regibus.

det esse reponendum.

c Hic, ait Acherius, intelliguntur quadraginta
dies ante Christi Nativitatem, item 40 ante Pascha,
et 40 post Pentecosten : qunm quidem Quadrage-
simarum trium meminit Capitulare Caroli Mag. 181,

Jib. vi.
d Acherius emendat corruptorss.

-7
^

1305 CANONES SELECTI EX

Christus euim dicit : Pro me et te (Matth, xvn, 27), A
Petro. Tertia vero Deo, ut Domini est terra et pleni-
tudo ejus, etc. Tertiam partem Deo dant; tertiam
partem regi qui regit et fulcit Ecclesiam cum Deo
et hominibus. Et tres ordines columnarum in templo
leguntur, primus lignorum sine tegmine, hoc est
subjecti : secundus cum argento, significans reges :
tertius cum auro, significans principes catholicos.
Car. v. — De eo quod. regis et. episcopi equalis sit
census.

Synodus llibernensis ait : Omnis qui ausus fuerit
ea quie sunt regis aut episcopi furari, aut rapere,
aut aliquid in eos committere, parvipendens displi-
cere, vir ancillarum pretium reddat, aut vii. annos
paeniteat cum episcopis.

EX LIBRO L,
DE TONSURA.

B

Car. vi. — De tonsura Britonum.

Gildas ait : Britones toto mundo contrarii, mori-
bus Romanis inimici, non solum in missa, sed ctiain
in tonsura cum Jud:xis umbr:e futurorum servientes,
ἃ qua veritati, Romani dicunt, quorum tonsura
aure ad aurem tantum contingebat, pro excellentia
ipsa magorum tonsura, qua sola frons anterior tegi
solebat, priorum. Auctorem vero hujus tonsure in
H.bernia subulcum regis Loigairi filii, illis exstitisse
Patricii sermo tes!atur, ex quo Hibernenses pene
omnes hanc tonsuram sumpserunt.

Car. vii.— De excommunicandis clericis qui non ton-
dentur tonsura Romana.

Patricius : Si quis clericus, cujus capilli non sunt C
tonsi Romano :inore, debet excommunicari.

EX LIBRO LI.
DE BESTIIS MITIRUS.
Cap. v. — De canibus.

Hibernenses dicunt : Canis catenatus quidquid
mali fecerit in. nocte, non reddetur a domino suo :
ei vero in die violaverit aliquem, reddet. dominus
ejus. Canis vero pecorum quidquid mali fecerit in
bovello, aut in pascuis suorum pecorum, non redde-
tur ἃ domino suo : si vero extra fines exierit, red-
detur pro eo quidquid mali fecerit.

Cap. viii. — De pilacibus.

libernenses dicunt : 5 Pilax si quid mali fecerit
nocte, non. reddet dominus ejus ; in die vero nocens
reddet.

Car. ix. — De gallinis.

Hibernenses dicunt : Galline si devastaverint
messem, aut vincam, aut hortulum in civitate sepe
circumdatum, quze altitudinem habet usque ad men-
tum viri, et coronam spinarum habuerit, reddet do-
minus earum; sin vero, non reddet. Si vero foras
exierint ultra ^. siccatorium , dominus reddet si ali-
quid inali fecerint.

a An, potius quam veritati, ut placuit. Acherio? In
hoc caput vide synodum sancti Patricii, et Bedam
lib. 1 Histor. Angl., cap. 25, ac lib. v, cap. 22.

b Pilacem Acherius accipit pro fele. “ΝΕ

c An Gallinurium, ut conjicit Acherius? Mihi qui-

ANTIQUA COLLECT.

EX LIBRO Lit,
DE CARNIBUS.
Ca». x. — De esu ferarum mazime cervorum licito.
Hibernenses dicunt : Caro ferarum, ut multi pu-
tant, ad esum illicita : quia magis weruginem vitalium,
quam saturitatem gignit. Quidam eam similem carni
reliquxe dicunt; quia saturitatem ventris, ut alia
caro, prestat ? tamen Ecclesia has ΜΙ carnes esui
consecravit.
Cap. xn. — De suibus manducantibus homines.
Theodorus ait : Porci qui sanguinem gustantes
tetigerint, manducentur; sed si cadavera mortuo-
rum lacerantes manducent, carnes eorum non licet
comedi usquequo macerentur.
Item: Si porcus sanguinem biberit, licet, si tantum
gustaverit, nihil est.

Car. xiv. — De morticinis suibus, et de animalibus
sanguinem humanum sumentibus, et de carnibus
comeslis a lupis, de piscibus et strangulatis anima-
libus, de comestis ab accipitre, et de equo.

Theodorus episcopus dicit : Graeci carnem morti-
cinam non dant porcis suis. Pelles vero morticino-
rum ad calciamenta et lanam et cornua licent accipi ;
sed non in sanctum aliquid ; tamen si casu porci
comedant carnem morticinorum, aut sanguinem ho-
minis, non abjiciendos credimus : nec gallinas
equali modo. Animalia qu: a lupis, sive canibus
consumuntur, non comedenda, nisi porcis proji-
ciantur et canibus : nec cervus, nec aper, si mortui
inventi fuerint. Pisces autem licent, quia alterius
naturz sunt. Àves et animalia catera, si in retibus
strangulentur, non sunt comedenda. Paulus enim
ait : Abstinele vos a suffocato sanguine, et ab idolola-
tria. (Act. xxi, 45). Similiter ab accipitre mortua.

Equum non prohibent : tamen consuetudo non est
comedere.

1306

EX LIBRO LVI.
DE SUBSTANTIIS HOMINUM.
Car. 111. — De tribus liberis a peccato alieno.

Synodus lHibernensis. Tria sunt qu:& peccata aliena
non sustinent. Largus homo, si domum suam cum
omnibus communem habet; pecora, quorum fructus
et labor cominunia sunt omnium, nihil quzrentia
nisi vicium, et victus quo vivunt non hominis, sed
Dei; servus domino suo fideliter serviens. Inde Hie-
ronymus dicit : Peccatum domini in servum non ca-
det : peccatum vero servi transit in dominum. Inde
Balaam occisioni paratus fuit, nisi per asinam emen-
datus esset, et asina libera fuit.

Cap. 1v. — De pecore non sumendo ob alicujus pec-
catum nisi suum.

Synodus Hibernensis dicit : Ut nihil aliud pecus
damnetur nisi in suum peccatum, sive hominem oc-
cidendo, sive infirmando, sive aliud pecus occidendo,
sive faenum, sive messem devastando.

.dem non ita videtur, sed siccatorium accipio pro

curte. u

ὁ Qua sint tria carniun genera didicerat Ache-
rius ex capp. 8et 9, quie idcirco omittere non debuit.
Ea sunt piscium, avium ac ferarum.

1997
EX LIBRO LVII.
DE DUCATU BARBARORUM.
Car. νι. — De penitentia ducentium barbaros.

Synodus Ilibernensis ait: Qui prebet ducatum
barbaris xiv annis poeniteat. Barbarus, id est, alie-
nus : quis est alienus, nisi .qui more crudeli οἱ im-
umani cunctos prosternit Ὶ
Car. i1. — De jure quo judicant senatores ΧΙΝ annos

penitentie ductorum.

Svnodus Hibernensis ait : xiv annos hac de causa
Dancti sunt senatores, ei basilicas episcoporum in-
cenderint, vel si hominem religiosum sive sancti-
monialem occiderint, vel prostraveript, sive inno-
centes de ecclesia subtraxerint : ductor vt annos sui
causa, vii annos alios causa ductorum poeniteat.
Cap. 1v. — De ductore qui non implet. animi effe-

ctum.

Synodus : Judas reatum trium accepit, qui dolam
elegit, et induxit alienos, et pretium doli assumpsit.
Psalmus dicit : Viri sanguinum et dolosi non dimidia-
bunt dies suos (Psal. Liv, 24).

EX LIBRO LXI.
DE ARTIFIJCIO ABTIFICUM.

Cap. 1. — Hibernemees dicunt : δὶ quis artifex
opus inerlis faciat, et ferramenta usque ad dimi-
dium quasiverit, dimidium precium habebit ; sin vero,
tertiam partem zedificii sui accipiet, ut sit tertia pars
operariis, terlia cibo et ferramentis unde judices
babebunt, hoc est judex ab artificibus, et judex a
przesidentibus ecclesie, vel castuli, et quantumcun-
que voluerit pro operaüone judicabunt, non secun-
dum ulilitatem : postea artifex habebit pretium be-
nedictionis. Sic judicabuntur et alia dona. Qui vero
noluerit secundum hoc concilium facere, fiat excom-
municatus, et nemo eum accipiat, et in inorte care-
bit cominunione.

ADEBOC ET ETHELVOLFUS ADBATES HIBERNI

4.8
EX LIBRO L*XIV.
DE VABIIS CAUSIS.
Cap. v. — Dem petitionibus Patricii.
llibernenses dicunt : Tres petitiones Patricii surt:
quarum prima est, ut bipartite, vel tripartitz re-
gionis pars Ecclesi: propinquorum detur ei. Secun.
da, ut non per juramentum ab aliquo firmetur sepe-
Ecclesiam infirmam. Tertia, ut clericus similis que-
ratur a laico.

Car. viui... — De his qui se putant esse. justos, et non
sunt.

Gildas in epistolis suis : lli dum pauc in mensura
vescuntur ; pro hoc ipsosine mensura gloriantur: dum
aqua utuntur, simul odii poculo potantur : dum sanctis
ferculis vescuntur, detractionibus utuntur : dum vigi-

p liis expendunt, aliquos somno pressos vituperant. Jcju-

nium choritati, vigilias justitie, propriam adinven-
tionem concordi;ze, clausulam Ecclesix, severitatenr
humilitati, postremo hominem Deo anteponunt. Hi
jejunant, quod nisi per aliquas virtutes asseratur,
nihil prodest. Qui vero charitatem perficiunt, curo
cithara Spiritus sancti dicunt : Quasi pannus men-
siruate, omnes justitie nostre (Isai. vxiv, 6).
Car. xvii. — De eo quod monere melius est

Patricius dicit (Synod. Patricii, tom. 1 Conci'.
Augl., p. 52) : Satius est nobis negligentes praemo-
nere ne delicta abundent, quam culpare quie sunt
facta, Salomone dicente : Melius est arguere, qucm
irasci (Eccli. xx, 4).

EX LIBRO LXV.
DE CONTRARIIS.

Cap. u. — De tarditate conductionum οἰ ejus bre-
vitate.

Patricius (Opusc. S. Patricii, p. 49) : Non oportet
judices tam veloces esse in judicio; donec sciant quod
probum fiat ; quia dictum est : Noli judez esse cito
(Eccli. vi1, 6). Isaias e contra: Ve mihi qui tacui
(Isa. vi, 8).

! ADNOTATIO DE SYNODIS

Ez antiqua collectione ante annos 800 exarata in ms. cod. Tlemigiano.

Adnetatio libelli de synodis χαὶν qui antea. vel ἢ Tertia Gangrensis, qui post Nicanam legitur

infra sen post sex synodos leguntur esse conscripta.

Prima adnetatio Ancyrane , quie ante. Nieenam
fertur fuisse , sed propter auctoritatem majorem
postponitur : in qua Patres xvin statuerunt canones
Xxiw, quorum auctor maxime Vitalis 5 Antiochenus
episcopus existit.

Secunda Neoczxsariensis, qux» post Áncyranam et
ante Nicz:nam legitur fuisse, in qua * Patres xu
statuerunt canones xiv, quorum auctor maxime Vi-
talis Salaminus exstitit.

* Opusculum hec Stephanus Baluzius contulit cum
ms. codice ecclesie Pictaviensis, qui in bibliotheca
regia nunc asservatur, et eum altero codice biblio-
thece Thuanez.

b [ἴω codice Thuanco dicitur Salaminus cpiscopus,

fuisse, in qua Patres xv1 statuerunt camenes xx,
propter quasdam necessitates ecclesiasticas, maxime
contra Eustasium, qui dicebat quod nullus in conju-
gali gradu positus, nec ullus fidelis qui non omnibus
renuntiaret qu: possideret, spem ; pud Deum haberet
et multa alia venenosa, qu:e enumerare longum eat.
Quarta Sardicensis, in qua Patres 1x slatuerua

canenes xxi, querum auctor maxime Osius Cordu

bensis episcopus, et eanctz: Bomanz Ecclesiz lega:
tarius exstiterunt.

"uL sit idem qui Neoexsariensis synodi proxime se
qucntis naxuma pars fuit. là. codice regio non xxi

sed xxin canones dicuntur &tatué esse Ancyra. -
* Codex Thuaneus, Patres xvi.

1509

CANONES HIBERNENSES. — MONITUM.

1510

Quinta Antiocken:x synodi, in qua Patres xxx sta- A statuerunt canones, quorum auctor maxime Ililarius

tuerunt canones xxv, quorum auctor inaxime Euse-
bius Pal:stinensis episcopus exstitit.

Sexta Laodicensis, in qua Patres xxii. statueruut
canones Lvn, quorum auctor maxime Theodosius
episcopus exstitit.

- Septima Carthaginensis, in qua Patres ccxvi sta-
tuerunt canones xxxn!i, quorum auctor maxime Àu-
relius Carthaginensis episcopus exstitit, etiam san-
ctus Augustinus Hipponensis episcopus in eadem sy-
nojo legitur fuisse temporibus llonorii Augusti.

Octava African: sub Theodosio minore Augusto,
in qua Patres ccxiv. recitaverunt et firmaverunt ca-
nones cv, qui per diversa concilia Africanz provin-
ci» temporibus Aurelii Carthaginensis episcopi le-
guntur esse conscripti.

Nona Arelatensis, in qua Patres pc statuerunt ca-
nones, quorum auctores maxime Silvester urhis
Rom: episcopus, et sanctus Marinus Arelatensis
episcopus exstiterunt temporibus Constantini Au-
gusti, sicut quidam asserunt.

Decima item Arelatensis, in qua Patres xix etatue-

runt canones, quorum auctor maxime Caesarius Are- :

latensis episcopus exstitit.

Undecima item Arelatensis, inqua Patres xvii
statuerunt canones.

Duodecima item Arelatensis, in qua Patres x1 sta-
tuerunt canones, quorum auctor maxime sanctus
Cxsarius Arelatensis episcopus exstitit. -

Tertia decima item Arelatensis, in qua Patres xix
statuerunt canones, quorum auctor maxime Sapar-
dus Arelatensis episcop:s exstitil.

Quarta decima Arausicensis , in qua Patres xvi

ἃ Quod sequitur de tempore quo habita. est syno-
dus Aurelianensis, ascriptum est e codd. Reg. et
Thuan.

b Acherius monet legi oportere Bituricensis; sed
in laudatis codd. legitur Brevidensis.

episcopus exstitil.

Quinta decima Epannensis, in qua Patres xxvii
statuerunt canones XL, quorum auctor maxime C»-
sarius episcopus exstitit.

Sexta decima Agathensis, in qua Patres xxxiv sta-
tuerunt canones, quorum auctor maxime Cx»sarius
episcopus exstitit.

Sep:;ima decima Aurelianensis, in qua Patres t xxu
statuerunt canones, quorum auctor maxime Aurelia-
nus Arclatensis episcopus * exstitit , temporibus
Chlodovei regis. -

Octava decima item Aurelianensis, in qua Patres
XXXI Statuerunt canones, quorum auctor maxime
Melanius Redonensis episcopus exstitit.

p Nona decima item Aurelianensis, in qua Patres xxv

statueruut canones, quorum auctor maxime sanctius
Albinug Ándegavensis episcopus exstitit.

Vigesima Arvernensis, in qua Patres xv statuerunt .
canones, quorum auctor maxime Honoratus 5 Brevi-
tensis episcopus exstilit.

Vigesima prima Matiscensis , in qua Patres xxi
statuerunt canoues, quoruin. auctor maxime Priscus
Lugdunénsis episcopus exstitit.

c Vigesiina secunda item Matiscersis, in. qua Pa-
tres Lxiv statuerunt canones, quorum auctor maxiine
item Priscus Lugdunensis episcopus exstitit.

Vigesima tertia Lugdunensis, in qua Patres xiv
statuerunt canones, quorum auctor maxime Philip-
pus Viennensis episcopus exstitit.

Vigesima quarta item Lugdunensis, in qua Patres
Xx statuerunt canones, quorum auctor maxime item
Priscus Lugdunensis episcopus exstitit.

€ Deerat in priori editione, et adjecta est e codd.
Regio et ''huaneo. Monet Baluzius Adnotationem
hanc fragmentum esse majoris cujusdam operis, quod
a se descriptum est e laudatis codicibus.

ADMONITIO IN SEQUENTES CANONES.

Ántiquam canonum Collectionem, libris 65 in gra- D hendere, qui vel Acherii fugerant oculos, vel, quod

tiam lHibernensium s:eculo octavo compositam, cum
reperisset noster Acherius in duobus vetustissimis
codicibus, Corbeiensi uno et Partsiensi sancti Ger-
mani altero, necommunia passim obvia viris eruditis
regereret, atque etiam ut proprio labori parceret,
ex ea tantum canones selegit illos qui in Hibernia
praesertim conditi. fuerant, nec publicam lucem adhuc
viderant : quos antiquitatis etdisciplinze ecclesiasticae
stidiosis haudquaquam ingratos in reipublice litte-
ΚΑΛῈ commodum et utilitatem Spicilegii sui tomo
vulgari curavit. Ego vero cum Rothomagi existens,
biuliothecze Bigotianz manuscriptos codices evol-
verem, hos inter elegantem unum ante annos septin-
gentos exaratum, praedictam collectionem continen-
tem reperi, qui Fiscamnensis olim monasterii fuisse
videtur. Factaque ipsius cum editis collatione, ani-
madverti plures nec contemnendos canones compre-

probabilius est, in ipsius codicibus desiderabantur.
Duapropter alicujus pretium existimavi, si
aliquem in hoc nostro Ánecdotorum Thesauro locum
eis tribuerem. Post przefatam canonum Hibernensiuin
compilationem, in eodem codice Bigotiano exstant
Fragmentum synodi Hihernensis, Gild:e praefatio de
poenitentia, synodus Aquilonalis Britanniz, altera sy-
nodus Luci Victorie, excerpta qusedam ex libro Da-
vidis, synodus dicta Sapientia, excerpta de libris
Romanorum et Francorum, canones Adomnani , ca-
nones synodi Hibernis, eum brevi libello de reme-

diis torum, octo constante capitulis, ex scri-
ptis Th.odori quae necdum in lucem prodierunt, ma-

xima ex parte compacto; quibus in omnibus etsi
*abobscurum nonnihil reperias, quod Ilibernensihus
innatum fuisse videtur, ea tamen ab eruditis viris
miniine spernenda speramus.

1511

ADEBOC ET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

1511

CANONES HIBERNENSES

ADDENDI EDITIS SPICILECGII.

[Ex Marten , Thesaurus anecd., tom. IV.]

LIBRO 1, POST CAPUT XXII, ADDE:

Episcopus non exeat ad aliam parochiam, et
suam relinquat, nisi multorum episcoporum judicio,
el maxime supplicatione perficiat.

LIBRO II, POST CAPUT XXII, ADDE:

Synodus Fervensis. Dona iniquorum , quz repro-

bantur a Deo, reprobantur a sanctis,
Item synodus. Eorum qui pauperes premunt dona
ἃ sacerdote refutanda sunt.

POST CAPITULA LIBRI TERTII ADDE, EX LIBRO IX.
De multimodis causis clericorum.

Clericus professionem suam etiam habitu et ac-
cessu probet, nec calcibus nec calceamentis decorem
quzerat.

Clericus cum extraneis mulieribus non habitet.

Clericus per plateas et ^ andronas, certa et ma-
xima sine oflicii sui necessitate non ambulet.

Clericus victum et vestimentum sibi artificio sive
agricultura absque officii sui duntaxat detrimento
preeparet.

Clericus qui non pro emendo aliquid in nundinis
vel in foro deambulat, ab officio suo degradetnr.

Clericus invidens fratrum profectibus, donec in
hoc vitio est, degradetur.

Clericus scurrilis et verbis turpibus jocularis de-
gradetur.

Clericus inter tentationes officio suo incumbens
gradibus sublimandus.

Clericus inter epulas cantans, fidem non zdifi-

cans, sed auribus tantum pruriens, excommunis sit. C

Clericus qui indictum jejunium rumpit absque
inevitabili necessitate, vilior habendus est.

Clericus h:reticorum et schismaticorum tam con-
vivia quam solemnitates :xequaliter vitet.

Clericus, quamvis eruditus verbo Dei, victum sibi
ex artificio suo quzrat.

Clericus, qui episcopi districtionem circa se in;u-
stam putat, recurrat ad synodum.

Clericus non conceditur mortem alicujus poscere,
et concessas a Deo potestates ad vindictam malo-
rum, etiam post baptismatis n. debemus reprehen-
dere, ne Domini aut disciplinam , avertere, aut con-
tra auctoritatem Domini venire videamur. His autem
potestatibus omnia gesta in ratione reddenda serva-
huntur. Dum autem legum in improbos auctoritas
exercetur, dictor mortis eorum erit immunis.

Clerici energumeni degradentur.

Clerici fírequentandi extraneas mulieres non ha-
beant potestatem, sed cum matre, vel thia filia, so-

À rore, nepte tantum vivant, de quibus omnibus nefas
est aliquid quam natura constituit suspicari.

Clericus maledictus, maxime in sacerdotibus ,
cogatur ad postulandam veniam: si noluerit, de-
gradetur.

Clericus inter tentationes ab officio suo declinans
vel negligentius agens ab officio suo removendus
est,

Clericus jurans excommunicandus est.

Clericus non comam nutriat, nec barbam, set
radat.

Clericus propriam ecclesiam non relinquat.

Clericus usuras non accipiat, et turpiloquia nom
sectetur. Si quis inventus fuerit aliquid tale excogi-
tans, abjiciatur a clero.

B Clericus qui convenerit per discordiam aliquam,
vel approbatum fuerit uni ex his vocasse hostem ad
interficiendum, vel injuriam faciendam, homicidam
magis congruum nuncupari, quam clericum; et ab
omnibus rectis habeatur alienus.

Clericus non oportet usuras accipere , quia man-
sionem coelestem non possidebit qui pecuniam suam
dedit ad usuram.

LIBRO XVI, POST CAPUT XIII, ADDE:

Car. xiv. — De testimonio vivi super mortuum.

Saneta synodus ait : Quod testificaverint vivi su-
per mortuum, ab hzredibus detur, ne in peccatum
fiat mortuo.

Cap. xix. — Deeo quod cum pluribus juramentum sit.

Synodus Consulensis ait: De his qui contentio-
nem faciunt quacunque ex causa, si alter cum tesie
uno aut pluribus testibus, et alter sine teste, ju-
ramentum cum pluribus esse debet.

LIBRO XVII, POST CAP. V, ADDE :
Cap. vi.— De his qui submutant. oblationem defuncto-
rum.

Synodus Valensis ait : Qui oblationes defuncto-
rum fidelium detinent, aut tardius reddunt, ut in-
fideles ab ecclesia abjiciendi sunt. Tales enim quasi
egentium mortuorum necatores, nec credentes judi-
cium Dei habendi sunt, una patrum sententia ia
hoc congruente, qua ait: Abamico quippiam tra-
here furtum est, Ecclesiam Dei fraudare sacrile-
gium est.
D LiBRO XXI ADDE
Cap. x. — De eo quod una sententia habenda.

Synodus dicit : Si quis autem audet scindere uni-
tatem, quia nemo hoininum solvere vel reprehendere
potest, anathema sit.

a Androna est compitum , seu locus ubi viri invicem confabulantur. Vide Cangii Glossarium.

1715

CANONES HIBERNENSES.

4311

Cip. xui.-- De quatuor principalibus modis reprehen- A strum principem suum, eni assistat ac. ministial,

dendi judicium.

Synodus dicit : Quatuor modis judicium humanum
pervertitur; timore, cupiditate, odio, et amore.
Timore autem, cum metu cujusdam potestatis veri-
tatem loqui pavescimus. Cupiditate, dum premio
muneris alicujus corrumpimur. Szxpe enim dives
cito muneribus corrumpit judicem : pauper autem
dum non habet quod offerat, non soluin audiri con-
temnitur, sed contra veritatem opprimitur. Odio,
dum contra quemlibet adversaria molimur. Amore,
dum amico vel propinquis beneficium pr:estare con-
tenti sumus. His autem quatuor causis sxpe zqui-
tas violatur, et sepe innocentia leditur. Addunt
quidam alium modum, adulationem.— Augustinus :

melius est pro veritate supplicium, quam pro adula- B

tione beneficium.

Cap. xx. — De judicio bonorum judicum mon mo-
vendo.

Synodus Laudati:x : Judicibus autem quos com-
munis consensus elegerit, non liceat aliquem irri-
tum proyocasse, nullus ei episcoporum communicet.
donec obtemperet judicibus.

Ca». xxxt. — De synodo Drenensi.

Nemini clericorum auferri debet locus quem anni
circulo inhabitaverit, super quem ecclesiam, id do-
mum suam zdi(icaverat. Sed ut possessio levitica
dedica sibi procul dubio habeatur sempiterna.

In hac synodo judicatum est : In quocunque loco
sacerdos :dificaverit ecclesiam suam, id domum
suani in uno anno hereditas ejus erit sempiternum.

LIRRO XXVII), CAPUT VI 1TA INCIPIT :

Car. vi. — De furto in ecclesia. peracto.

Synodus lHibernensis decrevit : primum furtum in
ecclesia peraclum vice tantum reddi et peeniteri
ad judicium sacerdotis. Et hoc pro indulgentia Ec-
clesia facit. Et si secundo factum fuerit, duplo
vel quadruplo reddi. Quod si mundialis bominis pe-
cunia ablata sit ab ecclesia, et ecclesia sit catholica
et ab oinni censu libera, damnum domino restitue-
tur, et usura ejus crit ecclesis. Si vero ecclesia
sub censu fuerit regali, damnum idem domini res-
tituetur, et usura regi et ecclesizx erit.

LIBRO XXXI, CAP. XXIII ADDE :

Synodus Ancoritana definivit : Si duo in absentia
mortuorum contradixerint, quatuor Judicent, aut
sorte qux discernit omue invisum, aut dividant quod
contendunt, aut alter abscedat pretio, aut sacerJo-
übus dent.

LIBRO XXXIV, DE JURAMENTO, ADDE :

Car. xin. — De eo quod sit. jarameutum cum

pluribus.

Synodus Consulensis : Hi qui contendunt quacun-
que ex causa, si alter cum teste uno, aut cum plu-
ribus, et alius sine teste : juramentum cun pluribus
erit.

LIBRO XXXV], POST CAP. V, ADDE :
Cap. σι. — De subjectione populi principi.
Patricius : Ministri vos estis, οἱ unusquisque ve-

tiineat.

Car. — xvin... De contradicente principi ordinanti

heredem.

Synodus : Qui contradixerit decreto principis in
hxredem ordinando, non est Christianus, sed hare-
ticus. ,

LIBRO XLI, POST CAP. VII], ADDE

Cap. x. — De eo quod liqueat Ecclesie sumere danda
hostium omnia.

Synodus : Non Ecclesia quzerere, et data respuere.

Ca». xvi.— De eo quod non comedendum neque dor-
miendum in ecclesia.

Synodus : Non oportet intra domum Dei cibum
carnalem comedere, nec accubitos ad dormitationem
sternere. Inde Christus vendentes et ementes extor-
quebat dicens : Domus mea domus orationis voca-
bitur.

LIBRO L, ADDE CAP. Vi.

Car. vi. — De excommunicandis clericis qui non ton-
surantur Romano more,

Patricius ait: Quicunque clericus ab hostiario
usque ad sacerdotem sine tunica femorali visus fue-
rit, quz turpitudinem ventris non tegat el nuditatem ;
etsi non more Romano tonsus fuerit, et uxor si
non velato capite ambulaverit, pariter condemnabun-
tur, et ab Ecclesia separabuntur (Synodus S. Patri-
cii, art. 6).

( Caput vero v1 est in. codice nostro vit, et vis est vm.)
LIBRO LXIV, CAP. V, ITA LEGITUR :
Cap. v. — De quatuor petitionibus Patricii.

C Hibernenses dicunt : Sed Deo tuo gratulare nunc,

quia tux datze sunt tibi quatuor peiitiones quas pe-
tisti. Prima petitio est, ut in Árdmachi ordinatio tux
fiat gratixe. Secunda petitio est, ut quicunque hym-
num qui tibi compositus est, in die exitus de cor-
pore cantaverit, tu ejus poenitentiam judicaveris.
Tertia petitio est, ut nepotes Dicuin, qui te benigne
susceperunt, misericordiam consequentur hic et in
futuro, et non pereant. Quarta petitio est, ut Hiber-
nenses omnes in die judicii a te judicentur, sicut
dicitur ad apostolos et tos sedentes judicabitis duo-
decim tribus Israel ; ut eos, quibus apostolus fuisti.
judices.
FRAGMENTUM SYNODI HIBERNENSIS.
Synodus Hibernensis decrevit.

Sanguis episcopi vel excelsi principis vel scrilxo,
qui ad terram effunditur, si collyrio indiguerit, eum
qui effuderit sapientes cruciligi judicant, vel vii an-
cillas reddat. Si in specic, tertiam partem de argen-
to, et comparem verticis de auro, latitudinem nec-
non ct sinilem oculi de gemma pretiosa. magnitudi-
nem reddat, Et pre ejus livoris vel vulneris admiratione
iu conventu, vel in qualibet multitudine usque ad
tertium annum, aut eo amplius, si non indulgeat,
pretium ancilla is qui commisit reddat. Si vero
sanguis episcopi ad terram non perveniat, nec col-
lyrio indigeat, manus percutientis abscindatur, aut
dimidium vu ancillarum reddat, si de industria:
si autem non de industria, pretium ancillae tribuat,

4515

ABEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

4516

Qui vero episcopum sine effusione sanguinis percus- A — V. Monachus furatus vestem vel aliquam rem n

serit, vel commotaverit, dimidium vi ancillarum
pretium reddat. Si autem aliquid de capillis cjus
carptuim fuerit, sedatium uniuscujusque capilli, id
est xit discipuli usque xx de utroque reddatur. Licet
enim majus evulsum fuerit, quasi proprium reddi
uon dicitur. Sanguis presbyteri qui ad terram effun-
ditur donec collyrium suffert, manus interfectoris
abscindatur, vel dimidium vu ancillarum reddat, si
de industria : si autem non de industria, ancille
pretio sanetur. Si ad terram non perveniat, percus-
sor ancillam reddat; si in specie ejus, tertiam par-
tem de argento retribuat. Percussio ejus ancill:xe
pretio restituatur, motalio ejus, ut praediximus,
sanetur.
PATRICIUS DICIT.

Oinnis qui ausus fuerit ea qux» sunt regis, vel
episcopi, aut scribx furari, aut rapere, aut aliquid
in eos committere, parvipendens despicere, vii an-
cillarum pretium reddat, aut vii annis jx«enitcat
cum episcopo vel scriba.

INCIPIT PILEFATIO GILD.E DE POENITENTIA.

|. Presbyter aut diaconus faciens fornicationem
naturalem, sive sodomitaimn, prolato ante monacbi
v010, ΠῚ annis poeniteat, veniam omni hora roget,
superpositionem faciat in unaquaque hebdomada,
excepiis L diebus post passionem : pane sine men-
sura, et ferculo aliquatenus butyro impinguato die
Dominico : c:xeteris vero diebus paximati panis men-
sura, et misoclo parvum impinguato. Horti oleribus,
ovis paucis, Britannico formello utatur, limina
Romana lactis pro fragilitate corporis istius avi.
'Tenucle vero vel Balthutz lactis sextario Romano.
Sitis gratia et aqux talimpulo, si operarius est.
Lectum non multo feno instructum habeat. Per iit
quadragesimas superaddat aliquid prout virtus ad-
miserit, semper ex intimo corde defleat culpam suam.
Obedientiam pro omnibus libentissime excipiat. Post
annum et dimidium Eucharistiam sumat, et ad pa-
cem veniat, psalinos cum fratribus canat, ne peni-
tus anima tanto tempore celestis medicine inte-
reat.

1l. Si quis inferiore gradu positus monachus, iu
aunis poeniteat : sed mensura gravetur pauis. Si
operarius, sextarium de lacte Romanum, et alium
de tenucla, et aquam quantum sufliciat pro sitis
£rdore sumat. |

Ill. Si vero sine monachi voto presbyter aut diaco-
pus peccaverit : sicut monachus sine gradu sie po-
niteat. Si autem peccatum voluerit monachus facere ;
anuo et dimidio. Habet tamen abbas hujus rei mode-
rand: facultatem, si obedientia ejus placita fucrit
Deo et abbati suo.

IV. Antiqui Patres xit presbytero, et vi1. diacono
poenilentize statuerunt.

* [lic videtur esse verborum transpositio ita resti-
tuenda : Si casu negligens quis sacrificium aliquod
perdat, relinquens il ud feris et alitibus devorandum,
per n quadragesimas peniteat.

annis, ut supra, paeniteat, si junior esi ; si senior,
anno integro. Si vero monachus non fuerit, zque
anno et maxime in quadragesimis,

Vl. Si monachus exundante ventre evomuerit sa-
crificium in die, ccenam suam non prxsumat. Et
Si non infirinitalis causa, vii superpositionibus : &
infirmitatis eL non voracitatis causa, 111. superposi.
tionibus deleat culpam. Si autem non sacrificium,
diei superpositione et multa increpatione plectatur.
Si casu negligens quis sacrificium aliquod perdst,
per nt quadragesimas peniteat, relinquens illud fe-
ris et alitibus devorandum ^.

VII. Si quis autem ehrietatis causa psallere non
potest stupens elinguis, ccena privatur.

B vill. Peccans cum pecode, anno ; si ipse solus, τὰ

quadragesimas diluat culpam.

IX. Qui communicaverit a suo abbate excommu-
Dicato, XL.

X. Manducans morticinam inscius, x. Sciendum
tamen est quod quanto quis tempore moratur in pec-
cato, tanto ei augenda penitentia est.

XI. Si cui imponitur opus aliquo.], et contemptus
gratia illud non fecerit, coena careat. Si vero obli-
vione, dimidium quotidiani victus. Si autem sumat
alterius opus, illud notum faciat abbat cum vere
cundia, excepto eo nullo audiente; et sic peragat, si
jubetur.

XII. Nam qui iram corde multo tempore retinet,

C in morte est.

XII. Si autem confitetur peccatum, xr. jejunet. Et
si ulira in peccato persistat , duas xL. Et si idem fe-
cerit, abscidatur a corpore sicut membrum putri-
dum, quia furor homicidium nutrit.

XIV. Offensus quis ab aliquo, debet hoc indicare
abbati, non tamen accusantis, sed medentis affectu,
el abbas decernat,

XV. Qui non occurrerit ad consummationem, ca-
nat viii in ordine psalmos. Si excitatus veniat b post
missam; quidquid cantaverunt, replicet ex ordine,
fratres. Si vero ad secundam venerit, ccena careat.
Si quis errans commotaverit aliquid de verbis sacris
ubi periculum adnotatur, triduanum aut i1 superpo-

D sitioues faciat. Si sacrum terratenus negligendo ceci-

derit; cena careat. Qui voluntate obsceno liquore
maculatus fuerit dormiendo; si cervisa et carne
abundat ; ceenubium est. 111 noctis horis stando vigi-
let, si san:e virtutis est. Si vcro pauperem victum
habet, xxvii aut xxx psalmos canet stando supplex,
cum opere extraordinario pendat.

XVI. Pro bonis regibus sacra debemus offerre,
pro malis nequaquam.

XVII. Presbyteri vero pro episcopis non prohiben-
tur offerre.

b Id est post orationem. Missa enim olim dicta est
oratio, co quod ad Deum mittatur, vel post missam, id
cst post dimissionem ab officio divino.

1517

CANONES ITIBERNENSES.

1518 .

XVIII. Qui arguitur pro aliquo delicto, et quasi A rit animali, ir annis et dimidio. Qui facit scelus virile

inconsultans refrenatur, cona careat.

XIX. Qui sarculum perfrangit et ante fracturam
non habuit, aut illud extraordinario opere restituat ,
aut superponat.

XX. Qui viderit aliquem ex fratribus abbatis trans-
gredi precepta, debet abbatem non celare : sed ante
admoneat peccantem, ut solus quod male agit con-
flteatur abbati, non tam delator, quam veritatis re-
gule exsecutor inveniatur.

HUC USQUE GILDAS.

INCIPIT NUNC SYNODUS AQUILONALIS
BRITANNL/É.

I. Cum muliere vel cum viro peccans quis, expel-

ut sodomit:e, «11 annis. Qui vero in femoribus, rmn: an-
nis. Manu autem sive alterius, sive sua, n annis. To-
tum hoc quod diximus, si post votum perfeciionis
fecerit homo; si autem ante votum, annus diminuitur
de omnibus his tribus : de reliquis vero, ut debet,
minuitur dum non vovit.

INCIPIUNT EXCERPTA QUAEDAM DE LIBRO -
DAVIDIS.

1. Sacerdotes in templo Dei ministraturi gulz gra-
tia vinum et siceram per negligentiam et non per
ignorantiam bibentes, rm diebus peeniteant. Si au-
tem per contemptum arguentium , xL. Inebriati au-
tem per ignorantiam, xv diebus ; si per negligentiam,

latur, ut alterius patriz ccenubio vivat, et peniteat B ΣΤ": si per contemptum, tribus quadragesimis. Qui

confessus i11 annis clausus. Et postea frater illius al-
tari suljectus* Anno uno diaconus, i1 presbyter,
nn episcopus, et abbas suo quisque ordine privatus
doctoris jndicio paeniteat.

Il. Qui seipsum coinquinaverit, annum clausus
peniteat : puer xi! annorum ΧΙ, aut in quadragesi-
mis, 1 diaconus anno clausus, et cum fratribus poeni-
teat demedio. Sacerdos uno anno clausus, et cum
fratribus altero. ^.

lll. Monachus consecrata furatus exsilio anno ὕπο,
et altero cum fratribus peniteat. Si autem intraverit
[Forte, iteraverit] , exsilium patietur. Furatus ci-
bum, quadragesima ; si iterato, tres quadragesimas ;
si tertio, anno; si quarto, jugi exsilio sub alio ab-
bate parniteat.

IV. Dilatus et dilator consimili persona judicentur.
Si dilatus negaverit, anno simili peniteat, in septi-
mana 11 diebus pane aquaque, et biduano in fine cu-
jusque mensis omnibus fratribus subponentibus; et
Deum eis judicem contestantibus. Permanentes au-
tem in obstinatione, anno emenso, alterius cominu-
nioni sub judice flamma sociantur, et Dei judicio re-
linquantur. Si quando alter fuerit confessus quantum
laboris alteri intulerit, tantum sibi multiplicetur.

INCIPIT ALTERA SYNODUS LUCI VICTORLE.

Faciens furtum semel, anno uno; si plura, duo-
bus annis. Qui occidit fratrem suum non ex odii
meditatione; si iracundia subita, triennio paeniteat.

cogit aliquem humanitatis gratia ut inebrietur, si-
militer ut ebrius poeniteat. Qui vero effectu odii seu
luxurie, ut turpiter confundat, vel irrideat, ad
ebrietatem alios cogit, si non satis ponituerit, sic
poeniteat ut homicida animarum.

Il. Cum muliere desponsata Christo maritove, sive
cum jumento vel cum uasculo fornicantes, de reli-
quo mortui mundo Deo vivant. Qui autem cum vir-
gine vel vidua necdum desponsata peccaverit, dotem
det parentibus ejus, et anno uno peniteat. Si non
habuerit dotem, in annis poeniteat.

Ill. Episcopus homicidium voluntate faciens, vel
quamlibet fornicationem , delumve, xin annis poeni-
teat. Presbyter autem vir, cum pane et aqua, et fer-
culo in die Dominico vel sabbati. Diaconus vi, sine
gradu. Monachus ui, nisi infirmitas impediat illos.

IV. Qui in somnis cum voluntate polluius est, sur-
gat, canatque vii. psalmos, et in die illo in pane et
aqua vivat. Sin autem, xxx psalmos canat. Volens
autem in somnis peccare, sed non potuit, xv psal-
mos. Si autem peccaverit, sed non pollutus est, xxii ;
si sine voluntate pollutus, xv.

V. Anliqui decrevere sancti ut episcopus pro capi-
talibus peccatis xxun annis poeniteat, presbyter xii,
diaconus vii : sic virgo, lectorque et religiosus. Ebi-

'batus autem 111. Nunc autem presbyteri ruentis poe-

nitentia est, diaconique et subdiaconi, virginisque, et
cujuslibet hominis, bominem ad mortem tradentis, et
cum pecodibus, vel cum sua sorore, vel cum mariti

Adulter quoque et ipse triennio. Qui prx»bent duca- D uxore fornicantis, et venenis hominem occidere vo-

tum barbaris, xim annis; tamen si non acciderit
sStragis Christianorum, et sanguinis effusio, et dira
captivitas. Si autem eveneril; agant residuo vite
poenitentiam, relictis armis. Si autem voluerit, et
non ad vota sibi barbaros ad Christianos educere,
residuo vitz: suze poeniteat. Qui perjurium jurat, uin
annis. Qui deducit alium in perjurium ignorantem,
vu annis. Qui deductus est ignorans, et postea scit,
anno uno. Qui vero suspicatur quod in perjurium
deducitur, tamen jurat, pro consensu 11 annis. Qui
8 moehatur matris est, i1 annis cum peregrinatione
perenni. Qui cum cane vel cum quocunque peccave-

lentis, triennium. Primo anno super terram, secun:lo
lapidi caput imponendum , tertio super axem jaceat ,
soloque pane et aqua ct sale et leguminis talimpula
vescatur. Caterique malint xxx triduauos vel cum
superpositiouibus, cum cibo lectoque supradicto, an-
nona ad nomain usque ad alteram. Alia est poeniten-
tia 11 annis, sed himina de cervisia vel lacte cum
panc saleque : altera e duabus noctibus cum prandii
ratione, et ordine xit horis noctium dierumque Deum
supplicare debent. Hinc autem presbytero offerre $a-
crificium, vel diacono tenere calicem non licet, aut
in sublimiorem gradum ascendere.

a Id est, machator; nam veteres litteram & pro o frequenter usurpabant.

4519

V]. Usuram accrpiens perdat ea qu:e accipit. Przeda
vel fraude vescit, semiannus. Virgini osculum in se-
creto przebens, triduanum peniteat. In ecclesia men-
daeium jurans, quadruplum pro quo juraverat reddat.

ITEM THEODORUS (Capit. cap. 15).

Animalia qux a lupis seu canibus comessa, nisi
porcis et canibus, nec cervus, nec cerva, vel caprz
si mortui inventi fuerint, non comedendi.

ITEM ADOMPNANUS.

Medullas ossium cervorum non licet manducari
quos lupi comederunt. Similiter et cervos quorum
sanguinem quamvis parvulum fluxisse cernimus. Per-
fracta in pedicis crura vetat manducari, morticina
esse confirmans carnem eo quod non fluxerit sanguis
superior, qui custos et sedes anim: erat, sed coagu-
latus est intra carnem, quamlibet extremitas sangui-
nis effusa sit per extremum quodlibet membrum,
sanguis tamen crassior et solidior in quo anima sede-
ral intra carnem coagulatus manet. ltaque quod si
non causa vulneris inlisi sedem anim: turbaverit,
non est sanguinis effusio, sed extrem: partis offen-
sio. Itaque et qui eam carnem comederit , sciat car-
nem cum sauguine comedisse. Cum enim prohibuit,
non carnis coctio deerat, sed sanguinis effusio. Et
hoc przdictum intelligi debet et de pecoribus , qux
post abscissam, vel tamen scissam aurem, in extrema
infirmitate mortua sunt, adipem tamen et pelles in
usus varios habebimus.

ITEM THEODORUS.

Pisces autem licent, quia alterius naturz sunt , si
mortui inveniantur vel in retibus strangulati. Aves
et animalia etiamsi in retibus strangulentur, non sunt
comedenda. Paulus enim ait : Abstinete vos a suffo-
catu, sanguine et ab idololatria. Similiter ab accipitre
mortificanda sunt.

Apes si occidant hominem, festinanter occidendi
sunt. Mel tamen manducetur.

Animalia coitu hominum polluta occidantur, car-
nesque eanibus projicientur. Sed quod generantur,
u:i autem dubium est, non occidentur.

ITEM SYNODUS * SAPIENTIA SIC DE DECIMIS
DISPUTAT.

I. Dicunt auctores decimas semel pecorum offeren-
das, et ob id sanctum sanctorum erit. Id est non de-
letur. iterum offerri de illis decimam. Sed alii sana
fide aflirinant , ut omni anno decimas de vitalibus et
mortali. us Deo demus, cum omni anno ipsius munera
hat eauus.

II. ltein, omnia preter fruges terrze quibus decima
semel off:retur Domino, ut dicitur : Quidquid conse-
cratum fuerit semel Deo, sanctum sanctorum erit
Domino. Non iterum debet de illis offerri decimam,
ut Colummanus doctor docuit. Frugum vero terre in
unoquoque anno decima pars offerri debet , quia in
unoquoque anno nascuntur.

à Quinam fuerit synodus ista utcunque colligimus

ex fragmento synodi Hiberuiensis, ubi percussorem
episcopi, Sapientes crucifigi judicant. Ytaque synodus

ABEDOC ET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERM.

Α

C

Ill. ltem, decim:x non solum per animantia sunt ,
per mortalia fiunt. Ita et primitxe, id est primus
fructus omnis rei, et animal quod primum nascitur
in anno. Similia qu:e sunt ut primitiva, primogenita
autem animalium tantum ; non solum hominum, sed
animalium quz licita sunt inimolari.

IV. ltem, decimz in pecoribus, primiti:e in fructi-
bus. Primitix: sunt quidquid de pecoribus nascitur
antequam nascerentur alia in hoc anno. Sciendum
quantum est pondus primitiarum, hoc est gomor, ut
alii, id est vini panes, vel xri panes. Deinde panes
propositionis materia vini panium vel xi panium.
De oleribus vero quantum pugnus capere potest.
Hz» res in initio zstatis reddi debent ,: et. semel in
anno ad sacerdotes Jerusalem offerebantur. In Novo
autem unusquisque ad monasterium cui monachus
fuerit. Et preterea charitas abundat cum iisdem, et
primogenita in masculis tantum, nunquam in femi-
nis fiunt.

V. Item, ut alii si minus decimo substantiam ha-
buerit, non reddct decimas.

Vl. Item, ut alii quo modo convenit offerre deci-
mas aliquis Domino? Si non habuerit nisi unam vac-
cam vel bovem, dividat pretium vaccze in x, et det
decimam partem Domino, sic et reliqua.

VII. Item, victimam voluntariam Domin-s praci-
pit : ideo dicit : nemo tollat auimam a me et reliqua.
De eo quod non vindicat Deus , neque homines de-
bent vindicari : et in his qui cito convertunt de culpa
ad poenitentiam in Exodo (cap. xxxi, 27 seq.) legitur
pro adoratione vituli. Et stans Moyses in porta ce-
strorum ait, si quis Deo, jungatur mihi; et congre-
gati sunt ad eum omnes filii Levi quibus ait : hec ἐξ
cit Dominus Deus lsrael : ponat vir gladium super
[femur suum, et reliqua usque dicit : occidit. smss-
quisque proximum et fratrem et. amicum. Et paul
post ait. Moyses : consecrastis manus vestras hodie
Domino unusquisque in filio et in fratre suo, ut detar
vobis benedictio. Finit, amen. Populus Israel debue-
rat constringui x mandatis legis, dum causa ipsorem
percussit Deus /Ejyptum x plagis, ideo decem man-
data sunt , ubi sunt in lege przcepta quae Deus noa
precipit, sed dixit Jetro socer Moysi eligere ΤᾺΣ
principes, qui judicarent populum cum Moysi. Et
hoc judicium est, quod si inveniremus judicia gen-
tium bona, qu: natura illis docet, et Deo non displi-
cet, servabimus.

INCIPIUNT EXCERPTA
DE LIBRIS ROMANORUM ET FRANCORUM.

I. Si quis homicidium ex contentione commiserit,
ancillas 111, servos 11, reddat, securus fiat.

W. Si quis invidia homicidium fecerit, ancillas mm
Lotidemque servos reddat, el ipse sccuritatem ba-
bebit.

ΠῚ. Si quis fuerit homicida in judicio compulsus,
el prxsstandi rationes diras noluerit , et inticiatus

Sapientia et Iliberniensis unicam constituere viden-
tur, celebratam tempore sancti Patricii, cujus sen-
tentia de furto facto episcopo suljicitur.

-—

1531

Manuum et quamlibet membrorum debilitatem fa-
ciens, accipiet in judicio.

IV. Si quis homicidii causa suspicatus, et non est
ei titulus comprobandi [Id est, revelandi], xt.vtn ho-
mines nominatos congregabit , e quibus xxiim in ec-
clesia jurent eum esse veracem. Sic sine culpa exce-
dat ; si non juraverit, ancillas v et vit servos reddet,
et sccurus fiat.

V. Si quis servus ingenuum occiderit, et plaga in-
genuus aut de fuste, aut de securi * bidubioque, aut
cultello interfectus fuerit, homicida parentibus tra-
ditur, et habent libertatem faciendi quod voluerint.

Vl. Si autem dominus servo arma conimiserit
portare, et ingenuum hominem occiderit, ipsum et
alium servum se noverit redditurum.

VII. Si quis ingenuus servum alterius sine culpa
occiderit, servos duos domino restituat. Si pro qua
culpa servi fecerit, servus pro servo.

VII. Si quis in rixa manum vel oculum pedemque
hominis maculaverit, ancillam sive servum redditu-
rum cognoscat.

IX. Si quis pollicem manus exciderit, medium
damni poni przecipimus.

X. Si quis hominem lancea gladiove ferierit, ct in-
teriora inspiciat, argenti libras tt exsolvat.

ΧΙ. Si quis caput alterius percusserit usque ad
cerebri pampas [/d est, squamas], libras argenti imi
reddat.

XII. Si quis alapam alteri impegerit , nec sanguis
nec livido appareat, v solidos argenti exsolvat.

XIII. Si quis alterius in faciem alapam percusserit,
ut sanguis aut livido appareat, sc ancillam noverit
redditurum.

XIV. Si quis lancea, aut in brachio, aut in surra
alterius foramen fecerit, tamen membro non noceat,
argenti libras n cognoscat reddere.

XV. Si quis homicidium fecerit et fugam petierit,
parentes ipsius jura reddant intra dies paucos :
postea parentes patri:e restituuntur aut ipsi de patria
vadant, vel pretium dimidium reddant, et sic securi
in sedibus sedeant. Post h:ec si reus venire voluerit,
reddat quod restat pretii; vivat securus. Si interim
ἃ cognatis occisi occisus fuerit, mancipia, ancill:e,
vel servi, qu:e acceperant debitores, parentibus resti-
tuantur.

XVI. Si quis lanceam miserit, et homo ill:esus erit,
acgenti libram unam exsolvat ; si plaga fuerit, legi-
bus se noverit redditurum.

XVII. Si quis fornicatus fuerit cum alterius uxore,
aut sorore, aut filia, morte moriatur. Qui autem oc-
ci ἴοι, nullam causam timeat habere.

XVlit. Si quis caballum, aut bovem, aut quam-
libet pecodem furti ligatum, vel quod occisum fuerit,
invenerit in villam, detis juramento t idoneos quod
nihil habeant. damni ; si quis non juraverit, solvat.

XIX. Si quis servu:m servamque vel quamlibet pe-
codem , vel rem aliquam comparaverit, et cum ipso

CANONES HIDERNENSES.
fuerit, ancillas v, servos totidem, reddi precipimus. A fuerit. consignatum

4333
: si auctorem aut fidejussorem
non habuerit, de furto se noverit componendum.
XX. Si quis de Gallis vel de Saxonibus vel dc
quali;et gente capallum comparaverit in quamlibet
speciem, testibus comprobet ; si autem consignatum
fuerit; et invicem testes adzequaverint ; si ita, equali
dividant. Si testes non habuerit, et mendacium co-
natur inquirere, triplum se noverit restituturum qui
conatur.
. AXI. Si quis animalia vicini sui in herba commi-
serit intacta, et manserint in ea; propter animalia mn
unum scripulum reddat. Si in fastigium herbz fue-
rint capta, propter animalia 111 scripulum unum
reddat. Si in messe quantum juraverit dominus, dc
messe cum alio idoneo quidquid damni pertulerit,

B sine dubio restauratur.

XXII. Si poreus per annonam noctuam manserit,
per inajorem nociis part^?m quatuor sextaria. Si
vero per minorem noctis partem, sextarium reddat.

XXIII. Si quis causa fornicationis approbatur ; si
non juraverit, ancillam reddat.

XXIV. Si quis sustulerit de homine equum, aut
vaccam, vel quamlibet pecodem, et quodcunque eum
repetierit; debitor reddat cum natrimine suo.
Quodeunqne probatum fuerit, recipiendum przci-
pimus.

XXV. Si porci in glande ingressi ,' quoties capti,
porcator reddat. Si ipse minaverit eos sponte, por-
cum majorem reddat. ,

XXVI. Parvulus usque ad annum xn pro delicto
nihil nisi disciplina.n accipiat. Post vero hanc :eta-
tem, quidquid delinquat vel furatur, retribuat.

XXVII. Si quis iugenuus furtum fecerit, et captus
fuerit, ipse morietur, nullus ab eis accipiat quzstio-
nem; hoc usque ovem vel porcum ; quod si minus ,
triplum restituat. Fur per noctem occidi licet, per
diem non licet, qui occiderit in nocte nullam causam
habet.

XXVIII. Si quis causa furti suspicionem habuerit,
et non ei titulus rei ipsius iuter dies xx consignetur,
usquequo veritas probetur.

XXIX. Si quis ad judicium compeditus venire no- :
luerit, hoc ut in testibus probetur, argeuti libram
unam cogatur exsolvere: et q.idquid ad eum fuerit

D repetitum, sine dilatione restituat.

XXX. Si quis tributum non opportune, et ad ju-
dicem a tributario compulsus fuerit, si mense ante
predicto neglexerit, pignus det. Et si neglexerit
mense secundo, duplum restituet.

XXXI. Si quis ancillam aut servum perdiderit et
suspicionem habuerit, xxii viri nominatim congrc-
gentur ex quibus duodecim jurent si non reddat qui
approbatur.

XXXII. Si quis capallum invocandis viris, vri
jurcnt, nihil sequitur.

XXXIII. Si quis servus servum occiderit, vivu$
communis dominorum existat.

* Bidubium est ferramenti genus quod falcastrum vocant, quod in falcis similitudine curvum sit.

PaTnor. XGVI.

DU

235

EDEBOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

LECT!

XXXIV. Si bos vel vacca alium oeciderit, vivus a€ A transicrit, quidquid in mancipio vitii videtur. nullam

mortuus in commune dominorum existant.

XXXV. Si taurus vel vaccam vel bovem occide-
sit, culpa prima non causam babeat : altera causam
componat.

XXXVI. Si quis jurandi causa fuerit judicio ad-
ductus a judice vel majoribus natu, οἱ nihil prodesse
cognoscat se, si voluerit devitare, hoc precipimus
jure permanere.

XXXVII. Si quis commisso delicto sponte ad con-
fessionem venerit sacerdoti ; a nullo condemnari
precipimus, si quod aliis abstulerit reddat. Si ab
alio fuerit comprobatus, et rebellis fuerit; pretium
rei abstracte reddat; οἱ triplum se noverit compo-
w»endum. Quod si laicus repetierit clericum causa,
episcopi judicant inter illos in judicium. Si clericus
laicum competit, ad judicis astantiam debeant per-
venire.

XXXVIII. Si quis in morte hxereditatem dimiserit,
quidquid coram testibus commendaverit , omnia
permanere przecipimus, nisi sint iniqua.

XXXIX. Si quis servum , vel ancillam, vel verna-
culum sua voluntate et libertate donaverit , nullus
repetere permittatur.

XL. Si quis sponte sua quaullibet rem alteri dona-
verit, lioc privat: przecipimus possidere.

XLI. Si qua causa aste judicata , a nullo permit-
tamus dijudicari.

XLII. Si qua contentio circa finem territorii fuc-
rit exoria , testibus requiratur, et fi.is qui prius
fucrat ipse permaneat.

XLIIL . Clericus vero si qua causa competitus fue-
rit, et nullam jam infamiam antea portaverat, in
ipsius juramento causa finiatur. Quod si antca infa-
εἶδ portavit, indictis juratoribus, sed causam laici
ordine libret.

XLIV. Si quis fidejussorem invocaverit οἱ con-
teimpserit, judicii conditione damnetur.

XLV. Si quis agrum aut villam comparaverit, et
ipse capitale furtum fecerit, moite morietur. Terra
quain emerat (isco revertatur. Quod si filius aut fra-
ter ex dono furtum pariter et fugam fecerit, ancillam
et servum fisco reddat , et ex agro exsul possideat.
Quod si iunocens permanserit, hzres hireditati re-
linquatur.

XL VI. Si quis ad ecclesiam arma portaverit, et li-
tem commiserit, argenti libram unam ccclesix co-
gatur exsolvere : et hoc egenübus in eleemosynam
merctur, vel sinatur.

XLVII. Si quis flliam marito tradiderit, legitimam
dotem accipiat. Quod si casu mortis illum emiserit,
et ipsa alteri viro nubere voluerit ; filii dotem ac-
cipiant. Quod si hos non babuerit, patri dari ju-
betur.

XLVIII. Si quis ancillam aut servum emerit , et
ante impletum annum vitium in eo apparuerit, pro-
prio domino suo reddi jubemus. Quod si annus

habeat rejiciendi causam.

XLIX. Si quis caballum comparaverit, et usque
ad mensem vitium non habuerit, nullo modo rej:-
ciati.r.

L. Si quis alterum ferierit, et sanguinem effude-
rit, vaccam reddat ; et si majorem plagam fecerit ,
secundum judicium componi precipimus.

LI. Si quis caballum a latrone abstulerit, si value-
rit argenti libram , accipiat unciam: sin autem
minus, dimidium uncke accipiat.

Lil. Si quis ancillam alterius apprehenderit fu-
gientein, et a domino suo potuerit evadere, stagnom
ferrum merito accipiat.

LilI. Si quis caballum alterius non indicaverit, e$
ipse potuerit capere, unciam dare debuit. Nullus
alterius silvam, * lessam, et algam devorat. Quod
graviter fecerit, et ipse effectionem reddere praci-
pimus.

LIV. Si quis caballum alterius tulerit, et in pc-
dicam ruerit, ad suum proprium reddere przct-
pimus.

LV. Si quis villam vendere capitalem vicino mi-
nanti aut sponte voluerit ; sive domum, sive hortum,
potestatem habeat , et sepes qu:e gignunt imnesses et
herbam.

LVI. Si quis clericus laicum ferierit, sed plagam
laici ordine sine dubio reddat.

LVII. Si laicus clericum percusserit; et dictis le-
gibus rnanum suam redimat ; et penitentiam agat.

LVIil. Si quis intercidendo litem plagatus fuerit ,
οἱ mendax eum percusserit, sceundum plagam se
noverit redditurum ; quod si aut veraei, dimidium
verax, οἱ dimidium mendax, jubemus incdietatem
solvere simili modo ; et de inorte sic sanximus.

LIX. Si quis legitime legis voluntate potrum
nuptam filio junxerit, et juxta hoc concubinam an-
cillam sibi haberc praesumpserit, ipse ab Ecclesia
Dei et omni Christianorum mensa sit extraneus, nisi
ad poenitentiam revoce:ur.

LX. Si quis ancillam suam sibi im matrimonio
habere voluerit, et de rebus suis habet. potestatem :
si voluerit postea. venumdare eam , non conceditur.
Quod si eam venumdare voluerit, cum damnari ju-

D bemus, et ancillam illam in sacerdotis ponimus po-

Lestatem.

LXI. Si quis catholicus capillos promiserit more
barbarorum, 3b Ecclesia Dei alienus habeatur , ei
ab omni Christianorum mensa donec delictum
emendat.

LXIl. Si canis quidlibet manducet, prima caslpa
nihil reddatur pro illo, nisi semetipse. Quod si i:e-
rum peccavcrit , dominus canis quod coinederit Nle
reddat.

INCIPIUNT CANONES ADOMNANI.
I. Marina animalia ad littora delata , quorum mor-

*Lessa apud Anglos est terra seu tenementum locatione acceptum. Alga vero est herba nascens ia

aquis.

1535

CANONES I'IBERNENSES;

1596

tes nescimus, sumenda sunt sana fide , nisi putrida. À quisquam. Clericus autem pecuniam dare non de-

II. Pecora de rupe cadentia , si sanguis eorum ef-
fusus sit, recipienda. Sin vero, sed fracta sunt ossa
eorum, et sanguis foras non fluxit, refutanda sunt.

ΠΙ. Ut morticina sunt in aquis exstincta , quorum
sanguis intrinsecus latet, a bestiis capta animalia et
semiviva, bestialibus hominibus sumenda sunt.

IV. Animal semivivum subita morte pr»paratum
abscissa aure vel alia parte, morticinum est.

V. Carnes suifl: si morticinum comedent, crassa
Vel pinguis ut morticinum quo pingueseunt sues re-
Tundend: sunt. Cum vero decreverint et ad pristi-
nam maciem reversa sunt.

VI. Si vero una vice vel 11. morticinum manduca-
ver.nt, post hujus excessum de ventre eorum sana
fide sumend:z sunt.

VII. Sues carnem vel sanguinem homiiis gustantes
illiciti sunt semper. In lege enim animal cornupe-
tum, si hóminem occiderit, illicitum est.

VIII. Equus aut pecus si percusserit hominem in
agro civitatis suz, dimidium unci» reddet pro eo
homini cujus sanguis effusus est. Si percusserit
homo animal in agro suo, non redditur pro eo.

INCIPIUNT JUDICIA COMPENDIA
DE LIBRO lil.
De duobus fratribus et duabus sororibus.
]. Vir si nupserit duabus sororibus, vel mulier
duobus fratribus, abjiciantur a communione usque
ad mortem; verum tamen in exitu vite propter

misericordiam , si incolumes permiserint hujus con- (C

junctionis vincula dissolvere, peenitentiam sequantur.
Quod si defecerint, in talibus nuptiis, diflicilis est
poenitentia permanentibus.

Il. Si quis rixam fecerit de clericis aut ministris
Dei, liebdomadam dierum peniteat cum pane et
aqua per mensuram, ct petat a Deo veniam et
proximo suo plena confessione et humilitate , sic
petens ab Deo reconciliari et proximo suo.

Ill. Si quis ad scandalum surrexerit et deposuit in
corde suo proximum suum percutere aut occidere ;
si clericus fuerit, dimidium anni cum pane et aqua
secundum mensuram poeniteat, et. annum totum
abstineat se a vino et carnibus, et sic altario recon-
ciliabitur.

bet, aut illi , aut ille. Igitur poeniteat supplicatione
Éecessaria.

VII. Qui conversus ingemuit et cum. Deo pactum
inivi*, in illo die non commemorabuntur ejus delicta
quz gessit in &xculo.

Vlil. Si quis clericus, vel si qua mulier malefica ,
si aliquem maleficio suo deceperint, vit annis, tribus
de his cum parie et aqua , et in cxteris abstincat se
a vino eL a carnibus.

IX. Si autem non deceperit aliquem , scd pro ille-
cebroso amore dederat alicui, annum integrum cum
pane ét aqua ponniteat.

X. Si aliqua mulier maleficio suo partum alicujus
femin:z perdiderit, dimidium anni peniteat cum
pane et aqua, et duobus abstineat se a vino et a car-
nibus, et tres quadragesimas ]ejunet in pane et
aqua. Si mulier autem genuerit filium , t1, ut dixi-
mus de clerico, annos penitent.

CANONES SYNODI IHBERNLE.

Arreum anni tridui di s et noctes sine sede ct
somno, nisi paulisper; vel cL psalmis cum x canti-
cis stando et orando in omui hora, xit quoque fle-
ctiones genuum flcctuntur in oii hora orandi, et

palm:e supern: ad orationem.

Arreum anni triduum cum mortuo sancto in uuo
sepulcro, sinc «ibo potuque ac sine dormitatione
precinctus vestimento suo et cum cantico psalmo-
rum, et cum adoratione horarum post confessionem
Sacerdoti et post votum.

Arreuin anni triduum in ecclesia sine dortni:atione
cum vestimento c rca se sine sede, et canticum
psalmortim cum canticis sine intermissione, et missa
uniuscujusque horz, et xi inflexiones uniuscujusqué
hore per confessionem peccatorum coram yacer-
dote et plebe et post votum.

AÁrreum anni xi triduanas. Arreumi anni xn dies
et noctes super xi) buccellas mensur» de tribus pa-
nibus.

Àrreum anni mehsis in colore ntagno, sed de quo
non moritur quis itera!a postmodum vita ad judicium
sacerdotis.

Arreum anni xt. dies ct noctes in pane et aqua ,
et dux superpositiones unicuique hebdomade x.

IV. Si autem laicus fuerit, hebdomadam dierum p) Dsalmi, et x1 inflectiones in unaquaque hora orandi.

peniteat , quia homo sxculi hujus est, et culpa
ejus levior in hoc mundo, et przmium minus in fu-
turo.

V. Si autem clericus fuerit, et percusseril fratrem
suuin aut proximum, et sanguinem ejus effuderit ,
unum est peccatum ut occiderit, sed non eadem
peenitentia. Annum integrum peniteat cum pane et
aqua, et sine ministerio clericatus. Et orare se debet
cum fletu et lacrymis, et misericordiam conseque-
tur a Deo; quia dicit Scriptura, qui odit fratrem
&uum. hom:cida est (I Joan. wm, 15) : quanto. magis
qui percusserit ?

VI. Si laicus fuerit xz dies poeniteat, et det pecu-
niam quando arbitratus fuerit sacerdos, auf justus

Arreum anl 1, dies et noctes in pane et aqua in
mensura Lx psalmi ct 1x inflectiones in unaquaque
hora orandi.

Arreum anni dies c in pane et aqua missa in omni
hora orandi poenitentia illorum per longümi quorum
arreum in his przdictis emittitur, sine earne et vino
et butyro et lacte dulci agatur.

Qui cvm cane vel cum quo animali peccaverit , εἰ
annis et dimidium.

Qui facit scelus virile, ut sodomitze, im annis pae»
niteat; qui vero inferioribus 111 annis poeniteat in
pane et aqua totum si post votum perfectionis :
si autem ante, annus diminuitur de omrihus hiy
tribus.

4521

παν. σου ον

EBEDOC ET ETITELVOLFUS ABDATES IIIBERN.

1523

ETHELVOLFI MONACHI CARMEN

DE ABBATIBUS ET VIRIS PIIS COENOBII SANCTI PETRI IN INSULA LINDISFARNENSL
(Ex Mabillonio, Ácta ord. sancti Benedicti.)

OBSERVATIONES PRJEVLE.

1. Apud veteres qui de Ethelvolfo monacho hujus A sem in honorem sancti Petri dedicaverat, ex Mona-

oematis auctore scripserit, invenio neminem ante
larpsfeldium et Pitseum, quorum ille Ethelvolfum
Lindisfarnensem, hic caenohii sancti Petri apud Ber-
nicios monachum appellat. Ethelvolfus suum de ab-
hatibus monasterii sui poema nuncupavit Egberto
Lindisfarnensi episcopo, lHigbaldi scilicet successori,
ui ab anno ncccii in oclodecimannos Lindisfarnensi
Ecclesi; pr:efuit, testante Turgoto monachó inlib. n
De Ecclesia Dunelmensi cap. 5. Priter hoc carmen
scripsit auctor nonnulla de historia Anglorum, ut
patet ex sequenti cap. 46. Accessit vero in monaste-
rium sancti Petri cum Wolfsigo post abbate, ex cap.
48, atque adeo Gotfridum (Eadfridum appellat l'ii-
seus) primum, de:nde Iglacum przceptores habuit
ex capite 29. Ethelvolfus porro ztatem suam diserte
indicat non solum in nuncupatione poematis sui
Egberto facta, sed etiam in capitibus 17 et 18, tum
in capite ultimo subscribit Lupus Clarus,
Ethelvolfi seu Edilvol(i nominis interpretatio.
tem librum, qui unus est, in tres dividit Pitseus,
atque Egbertum, cui nuncupatum est hoc. carmen,
e se Eloracensem archiepiscopum falso existimavit.
9. Cujus monasterii monachus fuerit Ethelvolfus,
atque adeo cujus loci abbates hoc loco menoret, non
facile definierim, Eum Lindisfarnensis Ecclesix mo-
nachum probat carminis inscriptio et. clausula, imo
ipsa etiam ejusdem Ethelvolfl inscriptio, quam Eg-
berto episcopo vovet. Edilvolfus Lindis(arnensis eccle-
sie monachus. A! quo minus credam hanc Eccle-
siam esse eam, quam sanctus AÁidanus episcopus
Scottus aliique ejusdem gentis monachi incoluere,
multa vetant. Primum quod Aidanus Lindisfarnense
Jnonasterium construxit longe ante Eandmundum du-
cem, quem Ethelvolfus monasterii sui parentem dicit.
Deiude quod Eandmundus jam inchoato monasterio
suo, aecessit Lindisfarnam ad Ecfridum episcopum,
cx capite 5, ut ab eo de rebus monasticis informare-
tur acciperetque doctorem suis sedibus aptum. Assen-
sit Ecfridus, atque Eandimmundo: concessit monasterii
sui presbyterum, qui statueret monasticu jura, notos-
que in cello Eandmundi monachos institueret. Tertio
alii omnino fuerunt abbates Lindisfarnensis, alii
Eandmundi cenobii. Lindisfarn:z abbatis jure prz-
fuit Eata Mailrosensis abbas tempore sancti Cuth-
berti. Εἰ forsan successit Guthíridus venerabilis
Cliristi famulus et presbyter, abbas Lindisfarnz,
Dedi laudatus in Historizelib. v, cap. 1. Tilhed sz-
culi vir abbas memoratur etiam in Monastico Ángli-
cano pag. 59. At post Eandmundum praefuerunt ejus
monasterio Eorpuinus , Aldwinus, Sigbaldus, Sigwi-
nus et Wolfsigus, omnes szeulo octavo. Quarto, in
loco ubi Eandmundi situin erat monasterium, exsta-
bat eo tempore urbs cum clero, ex capite 20, quod
vereor ut dici possit de Lindisfarnensi monasterio,
quod tuin solitarium fuisse existimo. Quinto situm
ecclesi: δι: describit Ethelvolfus capite 6, qualis
Lindisfarnz tribui vix potest. Postremo denique

auctores omnes, qui de Lindisfarnensi monasterio p

dediia opera egerunt, nullam de Eandmundo aliisve
abbatibus et monachis hic memoratis faciunt mentio-
nem, ut patet ex Turgoto et ex Monastico Anglicano.
Verumtamen uterque locus habebat ecclesiam sancto
Petro saeram. Et quidemTheodorus Lindisfarnen-

C

stico Anglicano pag. 59; Eandmundi vero ecclesia
itidem patronum habebat sanctum Petrum, ex se-
quentibus capitibus 4 et 6, eique adjunctum erat
oratorium beatz Marix, ex cap. 14. Hos npdos sol-
vat qui potest: mihi vero cos proposuisse satis fue-
rit. Quanquam fortasse dici potesti, duo in Lindis-
farne insula fuisse monasteria, quorum alterum Ai-
danum, alterum Eandmundum auctores habuerit.
Tametsi in eontinenti fuisse videtur Eandmundi
caenobium, ex quo ad Lindisfarnense trajecerit Eaud-
mundus, ut Egfridum episcopum inviseret, ex cap. 5.
Denique aut in insula Lindisfarne situm, aut certe
Juxta positum erat Eandmundi ccenobiuni, ut Lindis- *
farnense ab Ethelvolfo dici potuerit; nisi ita dictum
putes, quod ex Lindisfarnensi monasterio instituti
sui priceptorem acceperit Eandmundus qua ratione
Corbeia nova apdd Saxones a veteri Gallicana appel.
lationem desumpsit. Subierat mihialiquando in men-

u» est
Sequen- B tem Farneinsula Lindisfarn: ad Evrum obversa: at

urbs ibi nulla, sedtantum exigu:x casze a sancto Cuth-
berto pro uno aut altero solitario instructze.

9. Quidquidsit dc hac difficultate, certum est mul-
tos in cenobio Eandmundi floruisse monachos pie-
tate insignes, preter abbates numero sex superius
memoratos, qualis fuit Ultanus egregius scriptor,
laudatus in cap. 8, cujus corpus paulo post ejus obi-
tum e tumulo elatum est venerationis causa : quales
fuere etiain F ridegilsus sacerdos, Cuicuinus ferra-
rius, Merchdofus, Iglacus presbyteret lector, et Win-
fridus presbyter, quorum gesta ab Ethelvolfo strictim
lic referuntur.

4. Ultanum scriptorem in capite 8 laudatum alium
esse tum ab Ultano sancti Fursei abbatis fratre, tum
ab Ultano qui de sanctze. Brigid:ze virginis Hibernice
rebus gestis scripsit, pro comperto existimare licel :
nam duo isti seculo septimo, Lindisfarnensis seculo
viii floruit. Ultanum vero Vitze sanctz Brigidze scri-
ptorem ab alio zequali diversum esse inde colligitur.

uod Ultanus Fursei frater Peron:x in Gallia abba:
uit, ibidemque excessit e vivis : alter Ardbrecanen-
sis in Media [Meath] Hiberni: regione episcopus : ul
ex veteri scriptore tradit Joannes Colganus. De hoc
agit Chilienus monachus in Vita metrica sanct:ze Bri-
gidx edita apud Bollandum in Februarii tomo 1l. ubi
rologus deest, quem ex ms. codice Remigiani apud
themos cenobii huc referre juvat. Hic codex, qui
Ebonis Rhemensis episcopi pontificatu exaratus prz-
notatur, complectitur quosdam sancti Augustini S r
mones in Psalmos, Enchiridion, et librum De quan-
titate animx, cum nonnullis versibus temere ascri-
ptis: quos inter prologus Vite metrice jam dicte
absque ullo titulo reperitur permistus cum aliis. Sic
autem se habet :

A'lfore digneris precibus, pis Virgo, henignis,
Brigita, supplicibu« prospera posse tuis.

ΕἸ mihi vita coines fuerit, hzc ceria tenebis,
Laudum te cumulis enituísse weis.

Non minus Ult;no nostre prieconia laudis
Prastubunt populis, o saera Virgo, plis.

Ille fuit praesul wagnus, virtutibus aptus :
Hunc sequar et vincain, si mihi cedis opem.

Sic Aileran plura excerpsit qui gesta
Atque operum flores scripsit opima tomis.

1529

Non peztermittam , si forte przterit ille ,
Quanquam leos scanderit ipse grados.

Nam cogitosus item, si jus te judice cedat ,
Et nostri studii funditus impar erit.

Sed cur tam magnos prscellam munere Patres?
Quod solus pandam gesta beata trium.

Et quod prsecipui Patres profamine

diderant, versu nunc modulabor ego.

Jam egpptam comitare viam, fimulumque tueri
Digneris, superis apta puella:choris.

Et qui principium facti concedere jussit ,
Perfectum facist Christus habere finem

[ mm nd

INCIPIT

ETHELYVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC.

4350

Non quod sim dignus peccator tala fari :
precor indiguus, dignus ut esse queam.

Ex his porro versibus, qui Ebouis :tate scripti
sunt, intelligimus, poetam (sive is Chilienus sit, seu
alius quivis) vixisse ante seculum ix, ac proinde
Comitisse vocabulum, quo usus est, ante id tempus
receptum fuisse. Sed hzc parerga sunt. Nunc exhi-
bendum est Ethelvolfi carmen, quod ex ms. codice
Cantabrigiehsi mihi submisit "lhomas Gaelus, vir
doctrinz et humanitatissingularis, euijam multa alia
me debere profiteor.

A

CARMEN.

PRJEFATIO ETHELYOLFI

LINDISFARNENSIS ECCLESIE MONACIII, AD EGBERTUM LIN-
DISFARNENSEM EPISCOPUM, DE ABBATIBUS EJUSDEM EC-
CLESLE.

Amicorum pr:estantissimo atque dilectissimo sacer-
doti magno Egberto presbytero ^, meritis exiguus
Ethelvolfus Lindisfarnensis Ecclesi: monachus in-
timz charitatis salutem.

Sume, Pater, placidos modulatis vota poetae,
Quatenus seterno capias cum rege quietein,

Atque petas superas meritis splendentibus arces.
Nunc memorare libens semper, lectissime pr:esul,
Sancta supernorum conscendens sceptra polorum,
Mercedemque tuam quamvis sit reddere calvus,
Nocte dieque simul cuncta pér tempora vitz, ι
Teque tuosque simul clementia protegat alta.

Quo decus immensum radians per s:ecula cuncta
Omuibus in sanctis clarescit lumine miro.
Corpore, mente, manu, cunctis et sensibus una
Jam dominum colitans cel:um sine flde, valeto.

CAPUT PRIMUM.

Salulatio vatis ad episcopum de propinquis et mona-

chis celle ejus.
Cuin te sancta manus przestante reddidit Anglis,
Nunc tibi complacuit rustica dona dare.
Rustica sed stolidis sudent si pectora dictis,
Nec stolidum carmen rustica pleetra dabunt.

Nam tibi dum proceres proprio de sanguine signant

Jam Domino placidos, gaudia magna capis.

Suscipe, docte Pater, dilecti munus amici,
Et grates Christo semper ubique cane,

Quod tua tam electi meruerunt stirpe creari
Pastores, Domino qui placuere suo.

Nec minus et monachos primorum munere claros
Sic mirare libens scandere lucis iter.

Si quid in his castis, te dignum reddere grates,
lnvenias Domino, maxime nunc moneo,

Sin alias, vati veniam dignare canenti
Jam tribuere pius, quod notuit cecinit.

WManc tuo nam cupio requiem prestare labori,
Carmina qux Domino sacrificata sonant.

4 Vides hoc loco presbyteri nomen adjici vocabulo
summi sacerdotis, nove ; an legendum episcopo ?

b Aldfridum hunc vocat Beda, distinguendum ab
Alchfrido fratre, ut. probavi in Elogio sancti Cuth-
burg: ad annum 725. Aldfridus oLiit anno ροῦν.

Adversum est quidquid moneo tolerare modeste,
B Nec querula in quoquan corde movere tua.
Mens requiem capiat semper sue fire benigne
in Domino Christo prosperitate pia.

CAPUT Il.

De eo quod Horret regnum indeptus , multos perse-
quitur. '

Ecgfridus infesto Pictorum dum cadit ense,
En nothus Anglorum germanus regmina su:upsil
Alfridus 5, et natum genuit, qui nomine * clarus,
Gentibus enituit Saxorum regmina servans,
Gestis et verbis οἱ omni strenuus actu.
Exstitit a primis sed non moderatus in anuis,
Indocilis juvenis, nescit setisusque petulcos
Subcurvare animo, contemnens jura Tonantis,

C Armipotens nimium, propriis in viribus audax.
Non proceres veneratus erat; non denique Christum,
Ut decuit, coluit; vacuis sed subdidit omne
Actibus, heu ! vitam, mansit dum corpore vita.
Inde fuit prz:sens parvo quod tempore s:zeclum
Manserat, atque diu potuit non ducere vitam.
Hic igitur multos miseranda morte peremit.
Ast alios cogit summo servire parenti,
Inque monasterii attonsos consistere s»ptis.

CAPUT Ill.
Quod erat Eandmund dux nobilis natu ct moribus.

Ex his ergo fuit venerandus nomine pastor
Eaundmund, ille pius Christi sociatus amicis
Actibus e s:zcli, promissa ad pr:emia tendit,

p Quas sancti in ceelis Domino donante capessunt.
Nobilis et nimium proceri de sanguinis ortu
Esstitit, in populis summo celebratus honore :
Nobilior Domino summ: pro culmine mentis
Dux venerandus erat, fecit cui candida corda
Omnipotens genitor, plasmat qui corpora cuncta,
Àc mentes hominum spinis promundat ademptis.
Militiam sterilem magno devotus amore
Deseruit, famulans eunctz? per tempora vitze
Rectori magno, moderat qui secula cuncta.

ς Horret appellatur in. lemmate : Osredum vocat
Willelmus Malmesburiensis in lib. 1 De Regibus Àn-
glorum cap. 9, « qui annis x1 regnum inumbrans,
turpemque vitam sanctimonialium strupris exagitawe,
tandem cognatorum ins cessas ev. Vc

455]
CAPUT IV.
ad servitium Domini attonsus, proprio mo-
nasterio ibat.
Anglorum proceres nimium trucidante tyranno *,
Servitium Domini miles przfatus inibat,
Gaudebatque suo capiti portare coronam
Vertice quam Christus quondam portabat opimo,
l'um passus mundo dempsit spineta malorum,
Atque suos vitam fecit visitare beatos.
Nec solus meruit parmam captasse supernam.
Quin plures lecti Patrem comitantur eumdem,
Inque monasterio Domino se subdere tentant.
Eandmundus Christo indemptus qu: dederat almo,
Atque Petro pariter servit, qui examina cuncta
Actibus :xthereis facerent qu:e pectora casta,
Florizerisque nitent per tempora cuncta maniplis.
Cumque Pater famulos cellam congessit in almam,
Quamplures cunctos sacris sermonibus ornat ;
Utque suo saltim cupiant servire parenti
Admonuit pastor, meritumque a numine poscens,
Quatenus e caelo veniens cum gaudio sanctus
Angelus, hos fainulos dignetur reddere tutos :
Ut lupus ille ferus subjectos dente rapaci
Morsibus infectos laniat non pectore maesto,
Sed potius Domino diguis virtutibus auctos,
Undique percomptos transmigret lucis in oras.
Talibus instituens docuit cum ductor ovile,
Quam nitidas Christo meruit conferre bidentes,
Agnos atque pios permiti contulit Agno,
Qui veniens sontis peccatum tollere mundi,
insontem mundum fecit de sanguine fuso.

CAPUT V.
Quod pontificem adiens, doctorem vite regularis
acquisinit,
Pontificalis apex, meritorum munere clarus
Ecgfridus 5 enituit, sanctorum regmina servans,
Unde quo glaucis cupiunt crispare fluentis
Littora, quin refluis satagunt uudare meantes
Cursibus, et terram przcingunt czrula sanctam €,
Atque itiner cupidum pandunt, cum littora nudant.
llunc Domini servus veniens visitare sategit,
Poscebatque sibi super: de germine messis
Pabula jam tribui; cui prompta mente sacerdos
Pectore de gnaro pandit salutaria dicta,
linbribus atque piis sitientis corpora potat.
Auribus illisis hausit, quz ructat ab alto
Pectore, subque sui sumpsit penetralia cordis
Mystica verba pii persens( discit acuto.
Insuper arripiens memori narranda relatu,
Sensibus in cordis complectit cuncta rimatus.
Addidit ergo suis doctorem sedibus aptum.

(Qnod hie,

* llinc factum estut sxculares viri et femina
complures monasteria construerent, atque in ea re-
ciperent sese, non sine infamia secularis ac pro-
bros vite, ut testatur Beda in epistola ad Egbertum
episcopum Eboraccnsem.

b Fuit is Lindisfarnensis episcopus post Eadber-
tum Cuthberti successorem, mortuus anno pccxxi.

'* [ἃ est insulam sanctam seu Lindisfarnensein,

qux « bis quotidie accedente zestu Oceani (dt insula ,

EBEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI.

4323

A Presbyter ille fuit, statuens monastica Jura,
Instituitque novos veterum munimenta revolvens
Hic monachos, cxlo tulerat quos spiritus auctor.

CAPUT VI.

(tod veredarium πε αἰ ad Christi monachum.
Hzc inter famulus Christi dum moribus almum
Pontificem discit Scottorum finibus esse
Ecgbertum d, famulum cui fidum mittere curat,
Poscens ut monachos formaret rite libellis,
Sanctificetque sibi venerand: altare tabelle,
Atque memor voti monstret sint qux loca digna,
Quis possint sisti sacraria saneta Tonanti.

Paret et obsequitur przssul venerandus, euntem
Con(irmat dictis, qnin sacro munere ditat.

B Mensa sacrata Deo magno sub nomine Petri,
Advolat, et nigro cel'am confirmat ab hoste.
Insuper et praesul poscenti talia dicta
Mittit. « Inoffensis pedibus tua tempora, frater,
Pectore quin vitam casto servare memento,
Quatenus exhausto instantis certamine belli,
Perpetuam coeli capias sine fine quietem.
Cernere me fateor carnali lumiue nunquam
Fundos quos Dominus magno tibi munere donat.
Ast noster ut visus potuit pertendere cordis,
Collis non magnus declivo tramite flexus,

Quo sol consurgens trutinantis tempora libr:
Pervolat, hunc spin: spissa cum fronde coronant.
Calcibus bas scissas toto cum germine frater
JEquoris et dorso przedicti auferre memento:

C Inque loco pulchrum Domino sic conde sacellum,
Credula quo possint Christo persolvere corda
Nocte dieque simul preco de pectore vota. »
Nuntius his dictis trusit per c:erula puppim,
Atque suo properat dilecti ferre loquelas
Pontificis Patri : manifestat dicta prophete.
Perficit inde pius perpulchri culmina templi,
Exterius tabulas perfundens tegmine plumbi,
Viribus et totis percomptam reddere curat.
Hanc «dem Domini, medio sub aggere mensam
Diximus, ut dudum Petro quz. gignit odores
Primites, statuit ccelestis gratia terria,

Quam rutilis flagrans passim, dum templa parenti
Jam coeli ac terrx surgunt per rara vetusta.
II:ec dum gesta suo instituit mandare magistro.

D Nuntius ad patrem patris perferre loquelas
Venerat, atque pio magistro talia fatur.

« Ecgbercht te Domini famulus sua voce salutat,
Alque tuos pariter monachos, quos gratia Christi
Ecclesiam vocitans mitis congessit in unam.
Nocte dieque simul non cesso reddere grates
Rectori summo, firmat qui vota suorum,

bis renudatis littoribus contigua terre redditur, s
inquit Beda in libro de Vita sancti Cuthberti cap. 17.

Hinc patet Egbertum hunc, cujus Elogium re-
tuli ad annum 729, fuisse episcopum, tametsi nulli
Ecclesiz (quod sciam) addictum : qua de re olim du-
bitaveram. Manebat tum in. monasterio quod lingua
Scottorum Rathmelsigi appellatur, anno pccxxit
trauslatus ad Hiiense, uhi mortuus est anuo »ccxxix.

1053
Namque ego confiteor nullum me dicere mendum,
Saepiusque advolitat spinisque immiscuit istis

Turba nefanda feris, semper confisa sub armis,
Undique confluitans veluti cum culmina nota
Accurrens properat spinis immergier istis ;

Gaudet et adversis semper cumulata sub armis
insidias multas disponit facto..: frendeus,

Perque itiner durum non cessat ferre malignos,
Quo labor aeternus requiem non przstat eunti.

Sed Domino grates, melius quod tempore nostro
H:ec loca per Dominum meruerunt gaudia tanta
Sumere, pro priscisque novos mutare colonos.

llinc moneo cunctos eelso cumulare Tonanti
Magnificas laudes, manibusque ad sidera tensis

Dent Domino grates, mittit qui ad vota piorum
Aligeras volucres, jungentque ad septa sacelli
Innumeris precibus sumptis ad sidera tranant

Ante Deum, qu: fuerant pendentes, quas tamen ipsc
Pandat, si nullus poterit cognoscere certe.

Omnia quid memorem? veniunt cum luce ministri
E colo superi, portantque ad sidera sanctas

Inde animas, Dominum laudantque in luce micantes,
Florigerasque levant eapiti sine fine coronas. »

CAPUT VII.

Quod nuntius advenicns pastoris et fratrum gaudia
cimulat.

'Talia dum memorans vatis jam nantius infit,
Gaudia magna Pater gaudenti in pectore gaudet
Eandmund, atque Deo grates ad sidera reddit,
Perfectisque suos studuit formare loquelis,
Quatenus ad vitam cupiant properare beatam,
In ccelis nunquam poterit quz? sumere finem.
Talibus aucta bonis monachorum corda virescunt,
Incipiuntque pii sese pr:ecurrere Christo,
Actibus et verbis et cunctis sensibus alhni.
Quidam nam cupiens insomnem ducere noctem,
Sancetas in precibus non cessat tendere palinas.
Ast alius genibus tundendo marmora templi,
Noctibus in gelidis tolerat dum frigora, durat
Ignibus in mediis, ingentia frigora vitat.
Divitias alius capiens partire caducas,
Noctibus ia furvis tempus sapienter et horas
Cleptat, et in coelis dispensa talenta recondit.
Ast alius miseris tribuens solamina panis,
Esuriem patiens perferre jejunia sanctam.
Talibus exornata benis, in vestibus albis
Inclyta, sed vario compti permixta colore
À dextris Virgo et Genitrix astare videtur,
Rectoris celos terras qux et numine portat.
CAPUT VIII.

Quod. facta mira Patris Ultan paucis memorantur.
Fama citat plures perfectam dueere vitam,
Quam Pater Eandmund przecultis moribus ornat :
E qui»us est Ultan * pr:claro nomine dictus.
Presbyter iste fuit Scottorum gente beatus, -
Comptis qui potuit notis ornare libellos,

Alque apicum speciem vitam sic reddit amcenam.

* Ultanus hic alius est ab Ultano sancti Fursei
fratre, itidem lliberno, ex dictis: de quo actum est

ETHELVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC.
À Hac arte huic nullus potuit sc aequare modernus

C

1534

Scriptorum : nec mirum Domini si talia possit
Cultor, ei digitos sanctus cum Spiritus auctor
Rexit, et accendit sacratam ad sidera mentem.
Ilic igitur cellam Patris visitabat amati,

Coetibus ingrediens almis se iinmiscuit almus,

Moribus et sanctis monachos formabat acutus.

Sensibus ct verbis, οἱ carne, et pectore castus.

Instituit fratres rapiant ut lumina celsa,

Atque Deo studeant cunctis servire diebus,

Corpore quo possint przsentem carpere vitam.

Cumque Deo electus perfecto tempore plenus

Annos quamplures celebraret talia frater,

Tandem confectus senio sua tempora scriptor

[n melius mutat non mulans gaudia vitz.

Cuinque diu corpus mordebant viscera terrx,

E tumulo placuit cineres relevare fraternos.

Ossibus hinc lotis, portabant lintea inunda

Solis in aspectu exuvias, cum luce repente

Adveniunt volucres genin:e, qus lin'ea plantis

Contingunt : pariter vario permixta colore

Terga verenda nitent, modulantes carmina rostris,

Concinunt pulchrz: miranda ad gaudia cunctis,

Insuper atque aliis sanctum calvaria velant.

Sicque diem totam non cessant ossibus ips:e

O.T.cium praestare piis, et cantibus odas

Fundere perpulchris, donec absterserat omnem

Lux solis lympham, exuviasque exsiccat ab undis.

Tum frater quidam, media cum mortis in umbra,

Tempore nonnullo jacuit, sua corpora morbus.

Sorbuit, et nullum potuit commovere membrun,.

Excepto linguzx plectro, qu: verba sonare

Vix potuit, puero languens hinc talia fatur:

« Curre, rogoque Patris memorare afferre lacertum,:

Piugere quo Domini meruit jam mystica verba,

Quo signante queam praesens vitare periclum,

Vel saltem meritis sancti inea crimina Christus

Solvere dignetur, si addictus funera mortis

Ingrediarque viam merear conscendere vitz. »

Paruit ille puerque ad lintea sancta cucurrit.

Aufert inde pium munusque apportat in ulnis.

Os capiti admotum morientis funera solvit,

Atque medens zgrum curat virtute superna.

Continuo exsurgens flrmatus robore tanto,

4 Ut imedicum possit medicans. portare medenten), .
Laetus et inde volans rectorem ad lintea tollit,
Atque Deo grates reddit pro munere tanto.

AL cuneus fratrum numerum contractus in unum, .
Ossa sancta pii portat sub culmine templi.
Tum volucres module immiscent se nubibus aliis, .
Aspectusque hominum per tota tempora vitant.
Cantibus interea cineres-conduntur in almis
Visceribus thecze : gaudens sed spiritus alta
Jam super astra manet, Dominum per szcula laudans.
CAPUT IX.

De Fridegilso sacerdote Christi.

Alter erat frater, Fridegils cognomine dictus,

in Saeculo n, inscriptus Martyrologio Benedictino 8.
Augusti. Unde constat lee dies?

43535
Presbyter atque Deo pura cum mente sacerdos ,
Munera mira parat : fumant altaria donis,
Magniflcisque virum exaltant super astra beatum.
Hic doctrina simul factisque per omnia mirus,
Enituit magna meritorum gratia comptus.
Talibus aucta viris monachorum gaudia pollent,
Pastorisque boni vernantia vota virescunt.
CAPUT X.

De fratre Cuicuino ferrario.
Miriücis fratrem liceat memorare loquelis,
l'errea qui domitans potuit formare metalla,
Diversisque modis sapiens incude subactum
Malleus in ferrum peditat stridente camino.
Cuicuinus hic fuerat genitoris cura vocatus.
Hunc hominem vita ineritorum gratia donat,
Atque suos claram magno redimivit honore.
Crimina cuncta pius casto de corpore pellit,
Viribus οἱ totis Christi prx:cepta sategit

Corpore, mente, manu, el cunctis cum sensibus una

Nocte dieque simul servare : ad gaudia vera
4Estual, atque suum quxstum conquirere palmis
Jam cupidus tribuit miseris largitus egenis.
Quin totos semper perfert jejunia soles,
Sanctorum Domini veluti solemnia tricent,
Nocturnos fratres sacris concentibus hymnos
Dum celebrant, rursusque suas visitare quietas
[Incipiunt fratres, memoratus septa sacelli
Incoluitque, suis non parcit tundere membris
Marmora, seque Deo diligenter mandat ad astra.
Et rursus fratres veniunt cum Jumine Phoebi,
Se precibus cupiunt Domino mandare profusis.
Coetibus hic sanctis conjunctus dicere psalinos
Dulce babuit, sese Domino commendat, et omnis
llinc matutinis completis quam bene psalmis
Continuo insonuit percussis cudo metallis
Maileus, et vacuas volitans cum verberat auras.
Jam canam fratrem peditans caldor eos ornat.
Talia dum sanctus quam multis gesserat annis,
Tandem promeruit, cuncto cessante labore.

Ad requiem felix frater transire beatam.

Nam vires validum vexant dum corpore morbi,
Jam chorus e coelo veniens cum luce coruscus,
Pastoris cellam properat visitare beati,

EBEDOC ET. ETHELVOLFUS ABBATES HILERMI.
À Àc timor immensus quatiens vultusque minaces

l'er tenebras animam terrebant agmine spisso,
Diversisque modis agitabant turbida flabra.
Cumque diu trepidus per tristes ire phalanges
Cogitur, in subito nitidis qux& vultibus olli
Apparuere viri, tenero quoa corpore natos

Jam morbus quondam vitz detrusit ab oris
Instantis tinctos nuper, sed vita beata

Albis indutos gremiuni protraxit in altum.

His igitur visis, animo constantior esse

Ca»perat, et letus pariter comitatus eosdem,

Ibat ad judicium, prztor quod maximus omni
Egredienti anim:e discernit sedibus altis.

Ilunc genibus flexis rogitat pietate modesta,

Ut sibi non digno veniam donaret. At ille
Sedibus e summis respondens talia fatur.

« Cum tu transgrediens praponas verba marit»,
Non pactzque fidem thalamo servando fugasses,
Cur tibi nunc veniam gelidx sub tempora mortis,
Ilic tribui poscis, venixze quo tempora non sunt? »
Ast pueri flexis genibus pietate vicissim

Ad veniam patris procerem vocitare parabant.
Ille sed immitis dominam visitare jubebat.
Judicioque suo veniam vel sumere poenam
Conjugis. Ást pueri pavido comilante marito

Jam trepidi nimium properant ad lecta marit,
Candida quam multum celsis ad sidera muris
Montis in arce pie monstrant ccnacula nupta.
Ingreditur genitor natis comitantibus altis,
Corruit et mulier, natos dum cernit ocellis,

Eque domu mandat pellacem vertere gressus.

In faciem sanctam ruitantes tempora natz,
Fletibus immadidant, iram gemuere paventes,
Obsecrant : « mater, nobis miserere, precamur,
Conjunctique tui meritis sine crimine solve. »
Sedibus e summis radianti lumine vibrans.
Vestibus aurigeris in tolo corpore plena,

Semina corripiens, despexit fata mariti.

« Cur tu stulte fidem corruptus corpore, mente,
[rrita vota gerens, copulam conjungere natis
Ausus eras thalamis, maculans tua mem"ra secundis,
Fo dera cum manibus Domini per nomina summi
Ánte diem mortis formando gessit uterque

1356

Post mortem alterius maneat quod criminis expers?
D Obstruso tacuit non leti pectoris ore

Vir, pavidusque ruens confestim lingere terram

Incipit, et facicm perfundit fletibus omnem

llla sed ingeminans, connexum carceris uuibras

Jussit adire virum, donec jam crimina cuncta

Flammis obsorptus nimium persolvit in atris. :

Plantis at strati ruitabant pignora matris,

Perque Dei nomen, rogitant, « miserere, precarcur,

Vel saltim liceat corpus visitare marito,

Solvere sicque sua mereatur crimina vivens. »

Mentibus luxatis genetrix consentit amata

Pignora qux patrem possint adducere corpus

Cautius, huieque suam monuit percernere vitam,

Ne rursum adveniens pro culpis przcipitetor

In tenebris, quo stridor erit fletusque perennis.

Atque animam casto castam de corporesumunt,
Splenduit hic nimium superans jam lumina solis,
Cumque choro volitans superas penetravit in arces.
4Ethuinus hzec monachus dum cernit, dicere grates
lncipit, atque animam Domino commendat in astra.
Ergo ubi transcelsi conscendunt limina solis,
Angelici cunei modulantes carinina, coclum
Clauditur extemplo : requiem captare perennem
llinc anima ingreditur, castis immixta maniplis.
CAPUT XI.

De [ratre qui de carne ductus iterum reviviscebat.
Frater erat quidam sancte sub regmine cell:e,
Ad sxcul'm illustris, dictus cognomine Merchdof,
Tempore cui quodam languor dum corpora vexat
Egrediens mundo passus componit in oris
-Yon notis pavido : fervent penetralia cordis,

4251 ETHELVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC.

Hinc iterum adductus natis comitantibus albis
Pervenit ad corpus, cunctis mirantibus illum
Vivere post mortem : mortis sed versus ab oris
Vivere jam Christo sensu perdiscit acuto,

Et cautus monstrat cunctis se cernere vita
Ponas horrificas, carnis si lingua taceret.
Cumque suis medicans frater cataplasma salutis
Vulneribus fecit, purgatus corpore linquit,
Atque suz comptus sponsx penetralia compte
Creditur ut l:itus meruisset visere compta.

CAPUT XII.

De obitu patris . Eandmundi.
Cumque diu cellam memoratus pastor haberet
Nobilis eloquio, et cunetis venerandus in actis,
Tempore tum plemus linquit consortia carnis,
Ingrediturque sui felix ad gaudia Christi.
Tum fraterna cohors venerandi membra parertis
Culmine sub templi digno posuere sepulcro, -
Atque animain Domino immensis cum fletibus alto
Jam precibus fusis commendant membra sacratis.

CAPUT XIil.

De Eorpuino successore Eandmundi, et fratre. ejus

Aldwino.

Eorpuinus hunc sequitur commissi pastor ovilis,
Presbyter egregius, vite studiosus amator.
Sensibus et prudens, et cuncto strenuus actu
Divitias tribuit laxato mentis opimo

Jam gremio monachis, quos lurida inedia pressit,
[nque modum mirum dispers» ad prxmia certa
Divitiz crescunt : cumulat reverentia Christi
Munera sparsa sibi per cunctz tempora vitz.
Largus erat miseris, nimium sibi parcus in omni
Victu : namque escis pascebat corpora. siccis :
Triverat hic soles, nullamque assumpserat escam
Jejunium referens volitanti lumine pectus.

Nec rhirum excellens faciat si talia princeps,

Dum majora boni patcrent hi seque minores,
Atque dies multas certant jejunia Christo
Reddere, ne mentes fallax eluderet astu

[ncautas hostis subite virtutis honore.

Sxpius ipse fugit sacrze formidine plebis,

Bella nefanda sinunt populo certare fideli,
Auxilium prxstans Christus concertat ab arce.
Unde Deo lecti celsum rapuere triumphum,
Przcipitesque fugam nigrx censere phalanges
Pastor et iste pius complevit in ordine tempus.
Germano méruit condigno linquere sedem.
Alduinus hic fuerat carnali nomine dictus,
Moribus hic verus et verbis omnibus exstat,
Signifer est clarus, suhjectos vocibus hortans,
Utsua vota pii trans zthera principe signent.

CAPUT XIV.

De Sigbaldo abbate, quomodo multis donariis et di-

vitiis Lindis(arnensem Ecclesiam ditavit.
Quartus adest pastor prz:eclaro nomine Sigbald
Presbyter : hic cellam multis donariis auxit,
Atque Deo dignam studiosus condidit aulam.
li:c est illa domus, quam mater numinis alt
ἃ ld est in patena, ut infra cap. 20, vers. δῦ.

Α Incolitans servat vasti sub culmine coeli.

Cui compacta nitet perpulchris mensa tabellis,
Porticus in medio, sancti quam fronde coronant,
Dum buxis claudunt pretiosz munera vitz.
Occidua nitidi splendent in parte ministri,

Qui modulis culmen coli concentibus ornant.
Omnes ast sancti medii pavimenta sacelli,
Servantes colitant per tempora cuncta, maniplis
Innumeris jungunt, vocitati ad vota piorum

Quod meritis capiunt seinper defendere sanctis,
Si vite ad palmam certant properare fideles.
C:etera per templum numeret quis lumina cuncta,
Qu:e temploque polo rutilant per gaudia vera.
Presbyter iste Deo concessit plurima dona,
Aurcus iste calix gemmis splendescit opertus.
Argentique nitens constat fabricatus in allis ^,
Quem dedit ille pius magna genitricis ad aulam.
Plumbea sarta tegunt cas cum culmina. suma».
Nec minus ex cipro sonitant ad gaudia fratrum
/Enea vasa cavis crepitant quis pendula sistris.
Hoc templum ingrediens dum pura mente sacerdos
Jam missas celebrans Sigbald visitare parabat,
Fontibus e calidis salse decurrere guttze
Incipiunt, Christi magnus quas excitat ardor
Pectore de puro ; trepidant nec guttura cantu.
Sanctam cumque diem celebravit, virgo Maria
Quo volitans ceelos meruit penetrare per altos,
Yel qua przsenti generata reddidit orbi,

Vel qua perpulchrz susceptat gaudia vitze,

Vel qua celsithronum meruít generare Tonantein,
Vel quacunque die templi [sacra] festa coruscant;
Omnibus his letus nimium per gaudia sancta
Aurea dulcisonz restaurat munera inentis :

Ác fratres precibus mulcet, soleninia festa

Ad letos celebrare pi: genitricis honores.
Presbyter hic doctus dum longo tempore felix
Talia per cellam meruit jam facta novare,

Clausit iter szecli transduetus ad atria vile.

CAPUT XV.

De Sigwino abbate, fratre et successore. Sigbaldi.

Postquam germanus permitis regmina celle,
Sigwinus alterius sumpsit cognomine dictus,
Dapsilis hic nimium minimis magnisque per omnem

D Exstiterat vitam, miseris largitus egenis

Divitias tribuit, Dominus quas auxerat altus.
Viderat hunc quidam tetra? sub tempora noctis
Vestibus insolitis indutum tradere dona
Pauperibus iniseris, nin.ium qui frigida membra
Exclusi portis calefacta in rudere ponunt.
Cumque pius tribuit radiantis membra metalli,
Prxcipit obsecrans summi per regna Tonantis,
Quatenus hzc nulli cunct:e per tempora vite
Dicant. Ast miseri testantur dicere nunquam,
Ex quo przxsentis maneat sub tempora vitz.
Hoc cernens frater, tenebris cumulantibus arva
Delituit, fugiensque semel n»n talia putat
Esse, senel poterat queinquam jam cernere vizus.

13558

1559 EBEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERMNI. 1510

Cumque suis largus semper tribuisset amatis, À Cogitur Ecclesi: precibus pia regere castra.
Divitixw crescunt diversa in parte locorum, Àbnuit in primis meestus humilisque sacerdos,
ἂς segetes spisso cumulantur germine cult» : Se fore non dignum contestans pondera tanta
Ας pecus omnigenum pastores munere demptuni Sumere : sed fratrem precibus se vincere tandem
In numero damnum gregibus desumere nescit. Gaudet, et Ecclesix* gaudentis regmina sumpsit.
Dum veneranda Dei sanctorum festa redirent Vir fuit hic humilis, verhis fortisque, modestus,
Classibus in geminis subter testudine templi Swepius in precibus Domino pia membra tetendit.
Fratribus immixtus psalmorum concinat odas, Huic ego, dum primum presentis menia cellz
Dulcisona antiphons: modulantur carmina fusz. Jam puer ingrediens visitando, semper adhzesi,
Ast lector melos voce articulata resultans, Unius atque domus requiem captavimus ambo,
Prxdoctus biblis ad gaudia magna refundit. Dis terno annorum donec jam tempore fluxo,
Cumque die ducto missarum cantica complent, Pastor ovile bonus sumpsit pietate modesta.
Fratres concordi comitantur carmine Patrem Noctibus in furvis, fratrum pausante caterva,
Ad mensam. Poterat tum nullus dicere digne Ilymnos ac psalmos crebris concentibus odat,
Quem studiose epulis cupiat solemnia sancta, Tempore quo Phoebus calum perlabitur imuin,
Cum celebrare suis letetur clerus in urbe, B. woribus hic solitis vigilans, e pectore casto
Atque doimum gratulans clamoso carmine complent. — Psalterium cantans percurrit in ordine totuu :
CAPUT XVI. Sicque die rursum, psalinos complevit eosdem,
De Iglaco presbytero et lectore. Ut vicibus geminis lyricas consumeret escas,

Hinc iterum surgens horam dum predicat ales

Gut:ure de rubro solitis complebat in hymnis.

Cumque die media fratres jam quxrere pastum

Incipiunt, esc:e parcus se subtrahit omni,

Ας genibus flexis tundit pavimenta sacelli.

Àc bene percomptus divinis cantibus Iris,

Offert qui mundum solvit de morte maligna.

Jamque diem nullum voluit dimittere, praeter

Munere quo sese assistens non ornat opimo.

Cumque epula cupiens monuit conquirere corpus,

Cum 1nensura sibi totum quod sufficit ambit.

Plus justo quidquam contemnens sumere victus.

llis formata bonis monachorum gaudia crescunt,

Seque sui cupiunt votis cumulare parentis.

Talia dum paucis perfectus, proh dolor ἢ annis

Pastor patrabat, vitam perductus ad almam

Corpora deseruit, nitidis comitatus ubi ipse

' Alitibus testatus erat, pia castra beorum
Ingreditur felix, l:etatus sorte superna.

Tempore quo lector przeclarus gaudia digni

Accumulat Patris, lglacus nomine dictus,

De quo jamdudum perstrinxi pauca relatu,

Anglorum de gente pios dum carmine quosdam

Jam cecini indoctus, vilisque per omnia scriptor,

Quz si quis cupiat cum gnaro noscere corde,

Currat, et h:ec sitiens se ulgosis mergat in undis

Littora quo docti non docte carmina Patris

Pompat, et aggreditur, poterit quam dicere digne.

[los tantum versus prxsens mihi chartula siguat,

Quod mensam digitis Dominus circumdedit almam, (ἃ

Inque caput sancti peditat benedictio larga,

Nec oculis cernens cernit de pectore gnaro,

Spiritus atque pios carnis fraudatus ocellis.

Nec non atque nigros mentis prospexit ocellis,

Hunc iterum mauibus przcelsum cingere regem

Viderat, atque animam fulgentem lumine solis

Mentis in excessu quidam confessor in Anglis.

Qu:e si quis cupiat diligenter scire per orbem.

Pr.edictas querens jam nunc se mergat in undas. CAPUT XIX.
CAPUT XVII.

De Winfrido presbytero.
De fratribus celle, vel obitu pastoris.

Iluic frater quidam subjectus, corpore, mente
Mirificus servit, dictus qui nomine Winfrid :
Presbyter enituit przclaris actibus almus.
D Hunc Pater ex toto complectens pectore fidem
Credidit, et fratrum praefecit vestibus illum.
Isque Deo deditus, cum tota mente fidelis
Officium servat rigido munimine fultus.
Nec si terrestris dispenset pondera eurz,
Grandia dona ferens ceseabat reddere Christo.
Ást moriens Domino prazsens cum linquere s;eelum
Cogitur, e mundo frater sua corda sequestrat :
Atque Deo soli cupiens se subdere felix ,
Ecclesie membris supplex pavimenta tutundit,
Nocte dieque simul precibus commendat ad astra,
Seque suique animam domini genitoris amati.
CAPUT XVIII. Tempore qui longo gessit dum talia frater,
De Wulfsigo sacerdote ct abbate. Hausit iter celum, non claudens gaudia vitx,
Presbyter huic functo, diclus cognomine Nus, UNIX. όταν sewer ein^ fin^ quietem,

Presbyteros monachos, fratrum reliquamque co-
[hortem,

Quos me non dignum parvis concessit in annis
Omnipotens genitor per cella moenia sanct:
Cernere, quos miris commirans actibus ipse
Iunotuisse suo confirmo tempore certe,

Quos in peccatis famulis imitare negarit

Vatis adhuc modulans, tandem jam credo futurum
llforum precibus capiam quod dona salutis.
Tempore completo przedictus corpora pastor
'Liquerat, et requiem meritis factisque paratam

. Ingreditur cuneus nimia cumulante caterva,
Ad crucis excelsz princeps quam condidit ipse,
Apponunt signum sacratze membra quieti.

13
CAPUT XX.

De donis patrum el votis monachorum.
Hanc cellam Dominus fratrum decoravit honore,
Maxima de coelis capiant nunc gaudia cuncti,
Atque Deo studeant condignam coudere laudem.
Quod sine nos meritis tribuit non hostibus unquam
Imperio procerum s:»cli, nec subdidit imos.

Sint Domino grates semper sine flne superno.
Jam proceres meruere pii, justique beríigni
Optima siderei spargebant semina doni
Cordibus in fratrum, segetes nec limina cellz
Quam lxte surgunt superi dulcedine roris.
Illius auxilio nobis quod lucere tales
Jam campus ridet, florent ad gaudia Christi,
Per cellam monachi, letatur clerus in. urbe,
Quem lex una tenet gaudenti in corde voluntas.
Jungit ad astra fides numeros, turmasque frequentes
Congregat, atque Deo solitis se mandat in horis.
Cum nox fusca venit, cum abscondent sidera lu-
[cem,
E stratis properant sonitatum accurrere signum,
Et reciproca suo modulantur carmina regi,
Psalmis atque hymnis laudantes rite Tonantem,
Cantibus in crebris comunt οἱ voce sacellum,
Quod Deus et proceres servantes incenia cellz
Muneribus multisque bonis ornare parabant.
]Hzxc est illa domus, porrectis edita muris,
Quam 50] purpureas illustrans candidus horas
Limpida per nitida diffundit lamina templi.
Plurima cum sancti sunt ornamenta delubri ,
llic tamen hiec paucis liceat memorare canendo.
Ut coolum rutilat stell:s fulgentibus, omnes
Sic tremulas vibrant subter testudine templi
Ordinibus variis funalia pendula flammas.
Mentibus hzc placidis quz:dam cum tempore prisco
Attribuere Deo quondam proceresque moderni.
Jam superaucta piis curabant reddere donis.
Nam plures multi cupiebant pendere caucos δ,
Limpida qui tribuant quadrato lumina templo.
Ast alii rutilo condunt vexilla metallo,
Qux veneranda pii promunt miracula Christi,
Qui crucis in ligno mundum de morte redemit.
Quidam praecipiunt sacratos scribere libros,
Qo przcelsa Dei monstrant jam dicta tonantis,
Qui sonitans mundum dudum perfuderat omnem,
Atque hos conspicui pervelat ductilis auri
Lamina, sic sancti comunt altaria templi.
Àst quidam daminz mensam quz nobilis ortu
Gemmarum flammis et fulvo vestit in auro,
Argeuli has nitidze distiuguit rite tabelle
Impressas poterit digitis quis cernere formas,
Sanctorum splendent animae cum sedibus altis.
llic tainen hzec placuit rerum commenta novare
Mirificis sunt facta modis quas laudibus ornet
Versificus poterit, qui digne h»c dicere doctus ,

8 [d est pateras. Sic Egwinus rex, teste Beda in
Historie lib. w, cap. 16, «in locis ubi fontes lu-
cidos juxta publicos viarum transitus conspexit, ibi
ob refrigerium viantium, crecüs stipilibus, arcos

ETHELVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC.
Α Aureus ille calix tetigi quem carmine dudum 5,

1543

Ac lata argento pulchre fabricata patena,
C:elatas faciem pr:etendunt apte figuras,

Talia dum sanct cumulant penetralia case
Munera, qu: nostrze servant. medicamina vitae,
Jure sacer fratrum cuneus per menia cellx
Gaudet, et seternis donantem laudibus ormat.

CAPUT XXI.

De canticis spiritualibus in apostolorum oratorio
aucilis.

Te quoque sancta domus, cecini quam carmine
[ quondam e,
Qu: sacrata Deo fulges sub nomine Petri ,

: Nunc iterum liceat paucis memorare beatam

Versibus. Hanc dudum nigrae sub tempora noctis

B Moribus ex solitis post hymnos visere certant

Fratres, atque sux complent solemnia mentis.
Ocius inde suos cupiunt accurrere lectos.

Ást ego post omnes conclusis postibus aulam
Disseruique alium fratrem comitatus adiri,

Qui tum forte foras spectando sidera cernit.
Ecce repente venit miris cum cantibus agmen
Immensum, Domino modulass pia carmina ructat,
Pr:xmiroque locum cinerum jam lumine complet,
Intrant siderea candentem luce delubrum
Spiritus, ac geminis distinctis classibus hymnos
Tales concinnunt : quatitans ad culmina cantus
Ascendit cceli , insonuit laquearibus altis.

Et si non structam tamen meritis micat almis,
Ad celsos montes superant qui sidera coeli,
Auxilium credo a Domino qui fecerat auctor,
Omnia quz coeli, qux terrx et flumina cingunt.
H:ec cum dicta diu geminis in classibus aul:
Culmine sub sancti sonuerunt postibus, ipse
Atque alius frater pariter properamus uterque,
Auribus atque oculis mirandum noscere visum.
Continuoque polum cantus cum lumine pulsat
Ulterius nobis licuit nec talia visa

Cernere, quin trepidi cupimus visitare quietem.
Nec semel astrigeris sonuerunt agmina dictis.
Quin potius cuneus mira cum luce coruscans
Vocibus aurigeris cineres vitare sategit

Swpius in tetrze noctis cum tempore strata
Mansissent fratres, constat quod munere Christi

p Patratum sanctis, cujus jam gratia. semper
. Omnibus in terris secundo lumine flagrat.

CAPUT XXII.

Somnium quod vidit die Dominica.
Tempus erat noctis, lucem cum przdicat ales,
Algida post bymnos laxassent membra quieti,
Furtivus adveniens somnus subrepsit ocellis.
Candidus en subito videbatur ductor adesse.
Hunc ego perpavidus nitidis cum vestibus albura
Vultibus ac pulchris radiantem gressibus ultro
Callibus ignotis peditans comitatus adivi.

caucos suspendi juberet. »
b Vide supra cap. 14.
c Vide supra cap. 4 et 6.

4515 EDEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI. — ETHEL. CARM. DE ΑΒΏ., ETC.
À Ad cujus dorsum nitidi radiante metallo

Campus erat latus, pulchris qui floribus offert

Olfactum dulcem miranda ad gaudia cunctis,

Qui meritis digni possunt h:ec cernere visa.

Hancque ross rutilant per totam et lilia fragrant,

Permultisque olerum flores quos dicere certe

Mens indocta fugit, talis jam germinis expers,

Cumque viam pariter currentes carpsimus ambo,

Candentem subito nimium conspeximus urbem,

Rorifluas muri cernuntur lambere nubes.

Ostia laxato patuerunt carJine clausa. ;

Candidus interius pavido comitante niinistro

Ingreditur ductor : patuerunt septa sacelli ,

Qu:e crucis in speciem pulchre fabricata manepant

Ast domus interior nimio candore coruscans,

Jamque rotunda suis formabat moenia saxis.

Sed domus exterius magnis niinimisque per onine

Porticibus spatium muri suffulta manebat.

E quibus in plagis bis binze quatuor orbis

Aspiciunt sursum spatiantes cdita muri :

Inter quas modic:e variantur in ordine celle,

Frontibus h:e nitidis cingentes undique templum,

Marmora permiram monstrans spectantibus aulam.

Ast pavimenta domus medii sub culinine templi

Aurea mirifice portabant munera mens.

Crux veneranda nitens przcelso stipite surgit

Vertice de mense, nimium candente smaragdo.

Aurea cum gemmis flavescit lamina fulvis.

Talia dum cernens stupido de corde rimare:n,

Ecce repente meus ductor me liquerat, atque

Degredieus templo vacuis se condidit arvis.

Ast ego pertrepidus faeiein cum pronior arvis

]userui, rogitans Christum, « Miserere precamur,

Hostibus adversis pavidum terrere memento. »

Minc oculos vertens parlem quam dextera mon-
| strat,

Aurigeri$ solium splendescere rite tabellis,

Quo senior quidam venerandus membra locabat

Ante suam faciem fulvis redimita coronis

Àra dicata Deo mittebat munere summo,

Quie excelsa crucis porrexit vertice signuin.

Hec rutilo ex auro gemmisque nitescit opimis

Ex oriente micans de bysso culmina turba

Vestis contexit, cujus qux nescio sancti

Membra dicata sui tenuit sub viscere ventris.

Talibus huic rogitans studebam querere dictis.

Dic, qua parte manet quondam meus ille magister

Higlac. Confestim respondens talia fatur.

« Sedibus e summis oculos conferre memento. »

Intereaque videns plaustrum quo labitur axer,

Ilwc cum detinuit conversis vultibus anguem,

Aspiciens faciem dudum de Ilibernia notam

Noscere promerui : carnali a nomine dictus

Godfridus ille fuit primis mihi doctor in annis.

Presbyter exstiterat, capiti qui pronior orans

Incurvus tumbam Cutberti, corpore, mente

Officio venerare pio, sic cernitur almam.

8 Sic monasteriorum przceptores appellabant ; sic
Colcu lector vocatur ab Alcuino in epistola 18 inter

Jlibernicas. lglacum laudat Pitseus ad annum vccw,

1244

Sederat in scamno doctor lectorque 8 beatus
Iliglac, indutus nimium qui vestibus albis
Fulserat : hic manibus memet benedixit opimis.
Godfridus hinc gradiens per vasti menia templi,
Porticibus magnis minimis induxit apertis.
Omnibus his rutilo capitellis undique cinctum
Thuribulum pendet fabricatum cominus auro :
De quibus altithrono spirabant thura Tonanti,
Cerea flammigeris venerans altaria donis.
Porticibus cunctis ardebat lumine claro.
Occiduas tandem partes properamus euntes.
Porticus ille nitens magno splendebat honore.
Mac rutilans auro flammescit gratia mira,

Ara sacrata Deo inittit quz munera summo :
Sapphirus hic solium beriloque annexus in ante,
Fecerat eximium Dominus cui insederat almus
WUulfsig, quem prisci cupiunt vocitare parentes.
Iutremui gaudens subito quam pronior alino.
Iile levata manu dictis sacravit euntem.

Hinc ego me sensim prisco comitante magistro
Converti ad culmen cell: qux respicit arcton,
Plurima qua miris micuerunt vascula geminis.
Ast alio ex auro varialo lumine vibrant
Ornatuque suo mundi superare metallo

Omnia jam poterant pretiosa germine facta.
Hzc inter dapibus diversis mensa refecta
Omnigenisque epulis escarum munera profert,
Sumpserat hinc calicem vitrei de vena metalli :

( Hlauserat et manibus venerandi dona liquoris,

Sacrificansque piis precibus potumque ministrat.
Ast ubi perceperam mirandi vina saporis,

In ccelos Domino laudes gratesque rependi.
Presbyter interea venerandus talia dixit:

ΕΠ. doinus est meritis animarum condita sanctis,
Quas Deus omnipotens istic pietate locabat,
Esuriem poenasque sitim per sxcula nullus
Sentiet in Domino, sumunt sed gaudia longa
Laudantes Dominum celi per szecula cuncta,

Qui requiem lectis tribuet sine fine beatam.

llis dictis vigilans visum jam scribere coepi.

CAPUT XXIII.
Salutatio et precatio vatis ad sanc:os et ad Dominum.

D {{Πππὸ lupus, alte Pater, stolido de pectore clarus

Carinina conposuit, corpore mente rogans,
Quatenus indigno sancti sua munera przestent,

Et poscant veniam cum pavido precibus.
Omnipotens meritis semper quos augeat istic,

Ut puram capiant corpore, mente fidem,
llic locus ut Christo semper memoralibus almo
Exsistat meritis, accumulent monachi.

Sit Deus omnipotens per sxcula cuncta beatis.
Servator mitis, dum meliora velint.

Cum quibus hzc cantans cupiens sua miscere vota
Non cessat, famulans quandoque non vitiis.

eique tribuit librum unum de Vita Sigwini abbatis.
Jglatii nomen habetur in Martyrologio Benedictino
YA, €x wexo sxbitrio.

1510

MARCUS IDRONTINUS EPISCOPUS. — IlYMNUS IN MAGNO SABBATO.

1540

Tu, Pater, hzc recitans nostros non sperne labores, A Quatinus hic trepido dimittat crimina vati

Quin magis hzc cernens gaudia digna tene.
Quod tuo tam clari meruerunt sanguine patres
Esse, Deo grates reddere te moneo.
Me quoque nunc precibus Domino mandare profusis
Jam dignare precor, corpore, corde rogans :

Omnipotens genitor, nec pietate vacet.
Cui decus, imperium, virtus, sapicntia perpes,

Laus et honor semper permaneat, vigeat.
Te pater omnuitenens servet per secula mitis

Inferni vinclis verberibusque privans.

Explicit liber Ethelvolfi Lindis(arnensis Ecclesie monachi, de abbatibus et miraculis ejusdem Ecclesie.

MARCUS

IDRONTINUS EPISCOPUS.

MARCI IDRONTINI HYMNUS IN MAGNO SABBATO
᾿Δχρόστιχις BrORCa καὶ σήμερον δὲ
ET IIODIE AUTEM.

20 (Ex Bibuoibeea Pauun.)

Unda maris contegente olim persecutorem tyran- Bj po'entiam bone, versatus his qui in inferno sunt, tan-

num sub terra contexerunt servatorum filii, sed nos
veluti juvenculzs Domino canamus, gloriose enim
glorificatus est.

Domine Deus meus, funcbrem hymnum et sepul-
cralem cantum tibi canam. Sepultura tua mihi in-
gressus adaperienti et morte mortem, et infernum
mortificatori. Superius te in sede, ct inferius in
sepulcro super mundana, et sub terrena intelligentia
salvator meus vibrabantur mortificatione tua supra
mentem, visus es enini mortuus vitze auctor.

Ut tua gloria omnia repleas descendisti in ima
terrz, abs teenim non absconsa est subsistentia mea
in Adam, et sepultus corruptum me novificas hu-
manz.

Te qui in aquis suspendisti omnem terram incon- C

tentibiliter creatio conspicata in Calvaria suspensum
stupide continebatur, non est sanctus preter te, Do-
minc, clamans.

Signa sepulture tu: ostendisti visus multipli-
cans, num autem secreta tua divinitus manifestasti
et his qui in inferno sunt, Domine, non est sanctus
przeter te, Domine, clamant.

Explicasti palmas et unisti qux prius divisa crant,
correptione autem salvator in sindone et monumen-
to, devinctos solvisti, non est sanctus prxter te, Do-
mine, clamamus

Monumento et sigillis non capiendus, contentus
cs voluntate, etenim vim tuam actionibus notificasti
divifice cantantibus, non est sanctus prxter te, Do-
mine, humane.

ln cruce tuam divinam evacuationem pravidens
Abbacui, stupidus clamabat, tu potentum scidisti

qam omnipotens.

Septimam [10.116 sanctiflcasti , quam. benedixisti
prius cessatione cperum , profers enim universa
et novificas, sabbatissans , salvator meus et recu
perans.

Fortitudiue prxs!antioris devincente te ἃ carne
annua tuà divisa est, lacerant enim ambo vincula
mortis et inferni verbum forti:udine tua.

Iufernus verbum occurreus tibi, amarus factus
eat morlalem videns deificatum , maculosem vibi-
cibus, et omnipotentificem horribili form:ze autem
discordavit.

Deiparenta tua, Christe, erga nos. compatientem
facta, Isaias lumine viso sine vespere, de nocte
vigilans clamavit , resurgent mortui , et suscitabun-
tur qui iu sepulcris sunt , et omnes in terra exsul-
tabunt.

Novificas terrigenas , creator pulvereus existens,
et sindon et sepulcrum subostendunt cocxistens
tibi Verbum mysterium, decorus enim confultor te
giguentis consilium valicinatur in te magnifice, novi-
ficantis me.

Per mortem, moriale per sepulcrum, corruptibile
transmutas, incorruptibile facis enim dividecentissi-
me, immorlal:flcans assun;ptum, caro enim tua cor-
rupiionem non novit, Domine , neque anima tua in
inferno mirabiliter relicta est.

Ex incorrupta profectus, οἱ vulnerans costam crea-
lor meus, ex ipsa effecisti reformationem Ev» Adam
factus, sopitus admirabililer somno vivificante, et
vitam suscitans e somno οἱ corruptione tanqvam
omnipotens.

4541 PETRI ARCIIDIACONI 4548

PETRUS ARCHIDIACONUS,

QUJESTIONESIN DANIELEM PROPHETAM A PETRO ARCHIDIACONO
ENODAT.E.

-—

(Ex Marten., ampl. C llecl.)

OBSERVATIO PRJEVIA. A 2. Qusritur si Danihel οἱ Ananias et Misahcl οἱ

lnter varias Caroli Magni curas, spectanda est in
primis summa ejus in restaurandis sacrarum littera-
rum studiis diligentia. Ratus enim tunc presertim
mperia florescere, cum viri in eis virtute ac doctrina
priestantes claruerint, nibil pretermisit omnino, quo-
minus eruditos undequaque viros accerseret quorum
liberales in suis reguis artes, disciplinas scien-
tiasque omnes resuscitaret. Nervos vero omnes con-
tendit, ut pene emortuum sacrarum Scripturarum
studium apud suos excitaret. I4 quidem ipse testa-
tur in prxfatione ad IHomiliarium Pauli diaconi Casi-
Densis monachi ejus jussu ela':oratum. «Quia, inquit,
cure nobis est ut Ecclesiarum nostrarum ad meliora
semper pro/lciat status, oblitteratam pene majorum
nostrorum desidia reparare vigilanti studio litterarum
salagimus officinam, el ad pernoscenda sacrorum
librorum studia, nostro eliam quo possumus invi-
tamus exemplo. luter qux: jam pridem universos
Weteris ac Novi Testamenti libros, librariorum in-
euria depravatos, Deo nos in omnihus adjuvante,
examussiin correximus. » Quapropter haudquaquam
mirum videri debet, si sequentes in Danielem Quz-
&tiones, quas hic ex pervetusto codice Stabulensis
monasterii proferimus, ex authentico Petri archi-
diaconi transcribi curaverit religlosissimus princeps.
Quis autem exstiterit Petrus ille archidiaconus, nec-
um divinare potuimus, nisi forte sit ille Petrus
diaconus, quo interlocutore sanctus Gregorius suos
Dialogorum libros composuit. Eruditorum hac de re
judicium exspectamus.

INCIPIT LIBER

DE DIVERSIS QU.ESTIUNCULIS
CUM RESPONSIONIBUS SUIS.

QUEM JUSSIT DOMNUS REX CARULUS TBANSCRI-
BERE EX AUTHENTICO PETRI ARCHIDIACONI.

1, Qux sunt illa regna quz in visione sua vidit
MabochoJonosor rex (Dan. n, 51)?

In capite statux* regnum Babyllonium designatur,
et post illud Medorum atque Persarum, quod ar-
genti habet similitudinem, et regnum tertium Aloxan-
drum significat regnum Macedonum successorumque
Alexandri, quod zris habet similitudinem. Regnum
quartum perspicue pertinet ad Romanos ; ferreum
9st, quod comminuit et domat omnia. Sed pedes ejus
el digiti ex parte ferrei, ex parte sunt fictiles, quod
hoc tempore manifestissime comprobatur. Sicut
enim in principio nihil Romano imperio fortius
et durius fuit, ita in fine rerum nihil imbecillius.

Azarias fuerunt eunuchi, an non?

Eunuchi videntur, juxta illud quod legimus : Ait
ver Asphames proposito eunuchorum suorum, μὲ in-
troduceret de filiis Israel et de semine regio et tyran-
morum pueros in quibus mulla esset macula (Dan;
1, ὅ), et juxta id quod Esaias dixerat Ezechiz : Et de
semine tollent et facient eunuchos in domo regis (Isa.
xxxix, 7). Sed cum occurrit illud : In quibus nulia
esset macula, non eos fuisse eunucbos invenimus.

5. Si sapientiam et doctrinam Babyloniorum pec:
catum est. discere, cur Danihel didicit quod non li-
cebat?

Si Danibel sciret sapientiam Chaldzorum esse

B peccatum,. nunquam acquiescéret discere quod noi

licebat, sicut nolebat comedere de mensa regis, ne-
que bibere de vino ejus ne pollueretur (Dan. 1, 8).
Nam et Moyses omnem sapientiam ZEgyptiorum di-
dicerat.

4. Qusritur si Danihel cum tribus pueris eam
sapientiam didicit quam Grecorum eruditio pollice-
tur, an non?

Non, sed doctrinam gentis barbare, qua usque
hodie Chald:ei philosophantur.

5. Quid est quod legitur im ammo secundo regni
Nabochodonosor , vidit Nabochodonosor somnium
(Dan. n, 1). Si post tres annos pueri ingressi sunt
in conspectu ejus, ut ipse prxceperat, quomodo

C secundo anno regni süi somnlum vidlsse narratur?

Secundum bic annum dicit regni ejus omnium
gentium barbararum, non Judzorum tantum et Chal-
d:eorum, sed Assyriorum , et AEgyptiorum, et Moa-
bitarum, et reliquarum nationum quas Domino con
cedente superaverat. Unde et Josephus ait : post an-
num secundum /Egyptix vastitatis, rex Nabochodo-
nosor vidit mirabile somnium.

6. Quid est quod Nabochodonosor tanti mysterii
meruerit cernere somnium ? Nunquid credere possu-
mus hominis pessimi hoe meritum obtinuisse?

Non merito vidit; sed ut interpretante sancto
quod viderat, D us glorificaretur. Sic nec Pha-
rao videre meruit, sed ut Joseph cunctis esset pra»
positus.

4219

QU.ESTIONES IN DANIELEM.

1xó

1. * Arioli, id est incantatores, incantatores sunt A homines instar brutorum animantium in agris vivere

qui rem verbis peragunt ; magi, qui de singolis phi
losophantur; malefici, qui sanguine utuntur.

8. Quid est quod dixit Nabochodonosor; vidi
somnium et mente. confusus. ignoro quid viderim
(Dan. n», 5), duin postea referente Danihele ea se vi-
disse testatus est qu:e dixerat Danihel?

Umbra qusdam, et, ut ita dicam, aura somnii
atque vestigium remansit in corde regis, ut referen-
tibus aliis posset. reminisci eorum qu:e viderat, ut
nequaquam eur deciperent inentientes. Huc usque
quie lecta sunt sermone narrantur Hebrx»o; ab hoc
loco usque ad visionem anni tertii regis Baltasar,
quam Danihel vidit in Susis Hebraicis quidem litte-
ris, sed lingua scribuntur Chaldaica, quam hic Sy-
riacam vocat.

9. Quid est quod legimus : Et przco clamabat va-
lenter : Vobis dicitur populis, tribubus et linguis, in
hora qua audieritis sonitum tuba, et fistole, et ci-
thare ; sambuce et psalterii et simphonic, et universi
generis musicorum, cadentes adorate statuam auream,
quam erexit. Nabochodonosor rez. Si quis autcm non
ceciderit et adoravcrit, eadem hora mittelur in. for-
nacem ignis ardentem (Dan.ii, 4). Nunquid potuerunt
omnes populi universarum nationum in campo Du-
ram congregari loco modico? quem locum Theodosio
pro Dura Deira, Siinmachus Doraum, LXX Periboaon
transtulerunt, οἱ interpreiatur vivarium vel con-
clusus locus. ᾿

Non quod omnes populi in campo Duram potue-

locisque silvestribus? Quid mirum si ad ostendendam
Dci potentiam οἱ humiliandam regum superbiam hoc
Dei judicium sit paratum ἢ Nam et multo incredibi-
liora et Grece et Romanz historie accidisse homi-
nibus prodiderunt. Scyllam quoque, et chimeram,
hydram, adque centauros aves et feras facta ex ho-
mine narrant fabulx.

44. Quare Danihel, quem Dei cultorem legimus,
scribitur princeps ariolorum omnium, sicut scriptum
est Baldasar, inquit, princeps ariolorum, quem ego
scio quod spiritum deorum sanctorum habeas in te
(Dan. 1v, 6).

Non mirum, si princeps ariolorum omnium con-
etitutus sit, qui ad prxceptum regis sapientiam di-

B dicerat Chald:eorum, et decuplum omnibus sapien-

tior fuerat inventus.

15. Si predixit Danihel sententiam Dei qux non
potest immutari (Dan. 1v, 25) quomodo hortatur ad
eleemosynas et misericordiam pauperum, ut ]xi
sententia commutetur?

Facile solvitur Ezechi» regis exemplo, quem
Esaias dixerat esse moriturum (Jsa. xxxvni, 4) et
Nenivitarum ; adhuc tres dies et Nenive subvertetur
(Jon. ii, 4); et tamen ad preces Ezechiz et Nenivi-
tarum Dei sententia commutata est, non vanitate
judicii, sed corum conversione.

16. Quis ille Baldasar de quo scriptum est : Bal.
dasar rer fecit grande convivium optimatibus suis
mille (Dan. v, 1)?

rint congregari et adurare auream statuam, sed C Sciendum est non hunc filium Nabochodonosor' ,

quod in principibus cunctarum gentium omne: gentes
et populi adorasse credantur.

10. Quid per statuam auream intelligendum est,
quam fecit Nabochodonosor rex (Dan. in, 1)?

Per regem illum et per statuam intellegimus om-
nes h:ireticos, qui fulgore eloquentiz: sxcularis fal-
sum dogma coniponunt.

11. Quid est naphta (Dan. im, 46)?

Ossa olivarum qu: projiciuntur, amurca arefacta,
et naptha Grece dicitur pyrni ab eo quod ignem
nutriat.

12. Quas provincias tenuit Nabuchodonosor rex?

Orientis, Asiam, Eurupam et Libiam.

ut multi legentes arbitrantur; sed juxta 5 Abhero-
sum, qui Caldzam scripsit historiam, et Josephum,
qui Berosum sequitur, post Nabochodonosor qui regna.
vit annis xii successit in regno ejus Evilmerodach,
qui in priino anno regni sui levavit caput Joachim
regis Juda de carcere. Pust inortem vero Evilmero-
dach in regno patris successit fllius ejus Neglisar,
post quem rursum filius ejus Laborsordoc, quo
mortuo Baldasor filius ejus regnum tenuit, qui a
Dario rege Medorum interfectus est, qui Darius
Cyri regis Persarum avunculus fuit.

17. Cur ergo patrem Baldasaris Nabochodonosor
vocat (Dan. v, 2)?

Non faciat errorem scientibus sanetm Scripture

15. Quomodo homini sine mente per septem an- D consuetudinem, qua patres omnes proavi et majores

nos imperium reservatum sit, regnumque poten-
tissimum absque rege tanto tempore fuerit (Dan.
1v, 50)? aut si alius illi successit in regno, cujus ve-
cordis zstimandum sit ut cederet imperio, quod
tanto tempore possidebat; praesertim cum histori:e
Claldeorum nihil tale contineant, nec potuisse
fleri ut qui de minoribus scripserunt, majora reti-
cuissent.

Quidam, dum hoc in historiis non inveniunt, per
Nabochodonosor diabolum intelligere volunt, quod
non est recipiendum : quis enim nesciat amentes

* Ilic deest una interrogatio, forte : Quid diffe-
runt arioli, magi et malefici?

b Ürosium supra in ms. antiqua manu, forte eadem.

vocantur.

18. Quzritur cur legatur, purpura vestietur ef
torquem auream habebit in collo? cur torquem femí-
nino genere trans!ator protulerit?

Exemplo doctus fecit. Nam Cicero in Mario tor-
quem genere feminino posuit, sed Titus Libius mas
culino dixit.

19. Quz fuit illa regina quz ingressa est ad Bal-
dasar, audito quod viderat (Dan. v, 10)?

Hanc Josephus aviam Baldasaris scribit *, Origencs
matrem.

c Hanc quidem Baltasaris aviam fuisse scribit Jo-

sephus lib. x Antiquitatum Judaicarum cap. 10. At
vero Origenis opus nullum in Danielem abemus.

125]

PETRI ARCITIDIACONI

4552

90. Cur articuli scribentis manus contra candela- Α magna quatuor regna, inquit angelus, ascemdent de

brum apparuisse scribuntur (Dan. v, 5)?

Ut longius non apparerent.

21. interfecto Baldasar, ohsessaque Babylone a
Medis et Persis, Dario videlicet et Cyro, cur Darius
solus successit in regnum, et non cum co Cyrus, qui
pariter cum eo regnum coepit Babylonium ( Dan.
v, 50)

Ordo :tatis et propinquitatis et regni est. Darius
enim sScxaginta duorum annorum erat, et majus
regnum Medorum quam Persarum legimus, et avun-
culus qui prior erat jure naturali, successor regni
debuit numerari. Sciendum cst quie fuerit illa scrip-
tura quam scripserunt articuli, Mane, Thecel, Pha-

terra.

46. Et quid est quod legimus: Prima quasi leena
e alas habebat aquile. Aspicicbam donec eculse sunt
ala cjus, et sublata est de terra, et super pedes quasi
homo stetit, et cor ejus datum est ei (Dan. vii. 4)?

Regnum Babylonium propter sevitiam et crudeli-
tatem, sive propter luxuriam et vitam libidini 50Γ-
vientem, non leo sed lezna appellatur.

47. Et quare non leonis specie scd lezn:e regnum
visum sit potentissimum ?

Quia dicunt hi qui bestiarum scripsere naturam,
le:nas esse ferociores, maxime si catulos nutriant,
et semper gestire ad coitum.

res. Mane numeravit. Deus regnum tuum et complevit B — 98. Et quid est quod alas aquile babere scribitur?

illud ; Thecel, appensum est in statera et inventum est
tinus habens; Phares, divisum est regnum (uum, et
datum est Medis et Persis (Dan. v, 25).

92. Quid est quod legitur : porro rex cogitabat
constituere Danihelem super omne regnum, unde prin-
cipes et sadrappe quaerebant occasionem, ut. inveni-
rent Daniheli ex latere regis (Dan. 1x, 5). Quid est, ut
invenirent Daniheli ex latere regis?

Latus regis regina est, vel concubinz ejus, c:te-
reque uxores quae a latere dormiunt ; quxrebant
ergo occasionem in rebus hujuscemodi ; si in sermone,
tactu, nutu, possent accusare Danihelem, sed nullam
causam et suspicionem reperire potuerunt, quia eu-
nuchus erat.

45. Quid est quod legimus, tribus temporibus in
die flectebat genua sua Danihel (Dan. vi, 10) ? Qux
sunt tempora quz hic ostendit?

Tria autem tempora quibus Deo flectenda sunt ge-
nua, tertiam horam et sextam et nonam ecclesiastica
traditio intelligit. Denique tertia hora descendit su-
per apostolos Spiritus sanctus, sexta volens Petrus
comedere ascendit caenaculum, nona Petrus et Johan-
nes pergebant ad templum.

24. Quid est quod legimus: Fuit Danihel usque ad
annum primum Cyri regis (Dan. 1, 21), cum alibi scri-
ptum sit, anno tertio Cyri rcyis Persarum verbum
revelatum est. Daniheli cognomento Baldasar ( Dan.
x, 1)?

Hoc significatur quod usque ad primum annum
Cyri regis qui Chald:eorum destruxit imperium, Da-
nihel potens fuerit in Chaldza, postea vero a Dario
in Medos translatus sit.

25. Quid est quod dicit Danihel : Videbam in vi-
sione mea nocte, et ecce quatuor venti celi pugnabant
in mari magno , et quatuor bestie grandes ascende-
bant de mari diverse inter se (Dan. vn, 2)1

Quatuor venti coeli quatuor sunt angelicz potesta-
tes, quibus principalia regna commissa sunt ; mare
autem mundum istum seculumque significat, falsis
amarisque fluctibus redundantem ; quatuor bestie

Superbiam significat regni potentissimi, cujus prin-
ceps loquitur per Isaiam : Super sidera celi ponam
thronum meum, ero similis Altissimo (Isai. x1v, 15).

29. Et quare alas aquilx et non alterius avis ha-
bere dicatur?

Quia aquila multo vivit tempore, et regnum Assy-
riorum multis fuit tatibus dominatum.

90. Quid intelligendum est per id quod dicitur:
Evulse sunt ale ejus?

Cetera regna significat quibus prius imperabat, et
volitabat in mundo.

91. Quid est quod dicitur : Et super pedes quasi
homo stetit, et cor ejus dutum est ei (Dan. vu, 4) ἢ

C Nabochodonosor potest intelligi, qui postquam

perdidit regnum, οἱ gloria ejus ablata est, rursum in
pristino gradu restitutus sit, et non lezenam sed ho-
minem se esse didicerit, et cor receperit quod ami-
serat. Potest et aliter intelligi de regno Chaldzorum,
quod interfecto Baldasar, Medis Persisque in imperio
succedentibus, Babylonii homines humilis fragilisque
naturz se esse intellexerint (Dan. 1v, 51).

92. Quid est quod legitur: Et ecce bestia alia si-
milis urso in parte stelil, et tres ordines eranl. in ore
ejus, et in dentibus ejus, et sic dicebant ei : surge, co-
mede carnes plurimas (Dan. vn, 5)?

Bestia secunda urso similis, ipsa est de qua in vi-
sione statux legimus, pectus ejus et brachia de ar-
gento, ob duritiam et ferocitatem urso comparatur :
in parte vero una stetit, quia sic dicunt Hebrzi, ni-
hil cos adversum Israel! crudele gessisse , unde et in
Zacharia equi albi appellantur (Zach. vi, 5).

95, 94. Quid per tres ordines qui erant in ore ejus
et in dentibüs ?

Quidam sic in!erpretatus est, ut regnum Persarum
in tres principes diceret fuisse divisum, sicut legimus
de tribus principibus, qui cxx sadrapis praeerant :
sed tres ordines in ore regis Persarum et in dentibus
ejus, tria regna debemus accipere. Babyloniorum,
Medorum, atque Persarum, qux: in unum redacta
sunt.

99. Unde dictum est ei surge, comede carnes plu-
rimas ?

4355

QUAESTIONES IN DANIELEM.

1554

Illud tempus significat, quando sub Assuero quem Α daemonem, sed unum de hominibus, in quo totus Sa-

LXX Artaxerten vocant, ad suggestionem Áman una
die omnes Judzii jussi sunt trucidari.

96. Quid est quod legitur: Post hoc aspiciebam,
et ecce alia quasi pardus, et alas habebat quatuor su-
per se, et quatuor capita erant in bestia, et potestas
data est ei (Dan. vni, 6) ? ᾿

Tertium regnum Macedonum, de quo et in statua
legimus venter et femora ejus ex ere (Dan. n, 32),
pardo, bestiz velocissima:, comparatur, qu:xe przeceps
fertur ad sanguinem et saltu in mortem ruit. Per
quatuor alas victoria signatur Alexandri, qua nihil
velocius fuit : qui ab Illyrico et Adriatieo mari usque
ad Indicum oceanum et Gangem fluvium, non tam
przliis quam victoriis percucurrit, et sex annis Eu-
ropz partem et omnem sibi Asiam subjugavit.

91. Quid per quatuor capita ?

Eosdem dicit duces ejus, qui postea successores
regni exstiterunt, Ptolomeum, Seleucum, Philippum,
Antigonum.

98. Quid Et potestas que data est ei?

Ostenditur non Alexandri fortitudinis, sed Domini
voluntatis fuisse.

$9. Quid est quod dicit: Pos! hec aspiciebam in
tisione noctis, et ecce bestia quarta terribilis atque
mirabilis, et fortis nimis, dentes ferreos habebat ma-
gnos, comedens atque comminuens, et reliqua pedibus
suis conculcans (Dan. vni, 7)?

Quarta imperium Romanorum est, de quo in statua
dicitur, tibie ejus ferrem (Ibid. νι, 55).

40. Quid est quod superius tria regna bestiis com-
paravit, id est le:en:e, urso et pardo ; Romanorum
regnum nulli besii:t comparavit ὃ

Quia ut formidolosam faceret bestiam , vocabulum
tacuit, ut quiequid formidolosius cogitaveramus in
bestiis, hoc Romanos intelligamus ; sed Hebrxi quod
tacitum hic est, in Psalmo dictum putant: Vastavit
eam aper de silva et singularis ferus depastus est eam
(Psal. xxxix, 41). .c

41. Quid est quod dicitur comedens atque commi-
Duens, et reliqua pedibus suis conculcans ?

Significat omnes nationes, vel interfectas ab eis,
vel tributo et servitute subjugatas.

42. Quid est quod dicit : Et habebat cornua decem
(Dan. vn, 7)?

Quia alii ponunt quatuor successores Alexandri, et
deinde usque ad Antiochum cognomento Epiphanem,
decem reges enumerant, qui fuerant sxvissimi. Sed
melius credendum est, quod omnes magistri eccle-
siastici tradiderunt. In consummatione mundi quando
regnum destruendum est Romanorum, decem futuros
reges qui orbem Romanorum inter se dividant, et
undecimum surrecturum esse parvulum regem, qui
wres reges de decem regibus superaturus sit, id est
JEgyptiorum regem, et Afric et /Ethiopie; quibus
interfectis, etiam septem alii reges victori colla sub-
mittent. Illud autem dicit : Oculi quasi oculi hominis
erant in cornu isto ( Dan. vn, 8), neeum putemus,
juxta quorumdam opinionem, vel diabolum esse vel

PaATrRoL. XCVI,

tanas habitaturus est ; et os loquens ingentia, ita ut
in templo Dei sedere audeat, faciens se quasi Deum.

45. Quid est quod dicit : Aspiciebam donec throni
positi sunt, el antiquus dierum sedit (Ibid. 9)?

Throni quos vidit Danihel, hii mihi videntur esse
quos Johannes xxiv thronos nuncupat. Vetustus au-
tem dierum ille est, qui apud Johannem solus in
throno sedet; Filius quoque hominis qui venit ad
vetustum dierum, ipse est qui apud Johannem [eo
dicitur de tribu Juda radix David (Apoc. v, 5).

44. Quid est judicium sedit el libri aperti sum
(Dan. vui, 10)?

Conscientix et opera singulorum in utraque parte
vel bona vel mala omnia revelantur. Bonus iiber ille
est, quem sxpe legimus, liber viventium ; malus li-
ber, qualis est qui in accusatoris tenetur manu, qui
est inimicus eL vindex de quo et in Apocalypsi legi-
mus: Accusator fratrum nostrorum (Apoc. xni, 10),
liber iste terrenus est.

45. Quid est: Et vidi quoniam interfecta esset be-
stia, et perisset corpus ejus, et traditum esset ad com-
burendum igni, aliarum quoque bes:iarum ablata esset
potestas, et tempora vite constituta essent. eis wsque
ad tempus et tempora (Dan. vu, 11)?

In uno Romano imperio propter Ántichristum blas-
phemantem, omnia simul regna deleta sunt, et nequa-
quam terrenum imperium erit, sed sanctorum con-
versatio et adventus filii Dei triumphantis.

46. Quid est quod dicit: Et tradentur in manus
ejus usque ad tempus et tempora et dimidium temporis
(Dan. vu, 25)?

ln his temporibus sancti potestati Antichristi per-
mittendi sunt, ut condemnentur Judzi, qui non crc-
dentes veritati susceperunt mendacium. De his tem-
poribus Dominus in Evangelio loquitur : Nísi abbre-
viati essent dies. illi, nequaquam salva esset ulla caro
(Matth. xxiv, 22).

Ego Danihel multum cogitationibus meis conturba-
bar et. [acies mea immutata est in me, verbum autem
in corde meo conservavi (Dan. vui, 28).

Hactenus liber Danihelis Chaldaico sermone con-
scriptus est : czxetera qux» secuntur usque ad finem
voluminis, hebraice legimus.

41. Susis autem metropolis est regionis Elamita-
rum. Si castrum, quomodo metropolis (Dan. vini, 9)?

Non quod castrum sit urbs metropolis, sed quod
tanta firmitate xdificata sit, ut castrum esse videatur.

48. Quid est quod legitur: Vidi autem in visione
esse me super portam Ulai : quid est Ulai (Ibid.)?

Sciendum est autem Ulai esse nomen loci sive por-
t», ut in Troia Sca porta, et apud Romanus Car-
mentalis dicitur, habentes singulx ex propriis causis
origines nominum.

49. Quid est quod dicit: Et ecce aries unus sta-
bat ante paludem, sive ante portam, habens cornua
excelsa, et unum excelsius altero atque succrescens
(Ibid. 5)?

Arietem Barium vocat, avunculum Cyri, qui post

ki

1555

PETRI ARCIIDIACONI

41356

Astyagen avum maternum, cum avuneulo Dario À versa vastasse, reversumque anno tertio, in templo

quem Graci Cyaxaren vocant, Medis imperavit el
Persis.

50. Quid est quod dicit: Postea vidi arietem cor-
uibus venlilantem contra orientem el contra aquilonem
et contra meridiem (Dan. vii, 4) ἢ

Non ipsum arietem Cyrum videlicet vel Darium ,
sed ejusdem regni arietem , id est Darium alterum,
qui ultimus potentize Persicze rex fuit, et quem supe-
ravit Alexander Philippi filius rex Macedonum. Quod
autem Darius iste rex potentissimus et ditissimus
fuerit, tam Grzczx quam Latinze narrant historiz.

51. Ecce autem hircus caprarum véniebat ab occi-
dente super faciem totius terre ; et. mon tangebat
terram. Porro hircus habebat cornu insigne inter ocu-

posuisse statuam Jovis ; ab hoc tempore usque ad
Judam Machabsxum, per annos vastitatis Hierusalem
et contaminationis templi, sex duo millia, trecentos
dies et tres menses esse completos, post quos tem-
plum purgatum est.

54. Quid est quod dicit : Et ecce stetit in conspectu
meo quasi species viri (Ibid. 15)?

Non enim viri sunt angeli, sed in specie virorum
videntur, sicut Abraham ad quercum Mambre tres
visi sunt viri, qui utique viri non erant, e quibus unus
adoratur ut Dominus , unde et Salvator loquitur
in Evangelio : Abraham vidit diem meum, et laetatus
est (Joan. viu, 56).

95. Quid est quod dicit: Et audivi vocem viri inter

los suos, et. venit usque ad arietem. illum cornutum, B Ulai, et clamavit, et ait : Gabrihet, [ας intelligere istam

quem videram stantem. ante portam ; el cucurrit ad
eum impetu. fortitudinis sue. Cumque appropinquas-
set prope arietem, comminuit duo cornua ejus , el non
poterat aries resistere ei. Cumque eum misisse in
terram, conculcavit eum, et nemo quibat liberare eum
de manu ejus. llircus autem caprarum magnus [ac-
tus. est. nimis , cumque crevisset , (actum est cornu
magnum , et orta sunt cornua quatuor. subter illud
per quatuor ventos cali. De uno autem ex eis or-
(um est cornu unum mo-icum et factum est. grande
Cibid. δ).

' Hircus caprarum qui veniebat ab occidente , et
propter nimiam velocitatem terram tangere non
videbatur, Alexander est rex Grz:corum, qui subver-

sis Thebis in Persis, arma corripuit, Darii duces C

superavit, et ad extremum ipsum percussit arietem,
et duo ejus confregit cornua, Medos atque Persas,
misitque eum sub pedibus suis, et utrumque cornu
suo su' jugavit imperio. Cornu autem grande, ipse
est rex primus Alexander ; quo tricesimo secundo
auno statis sux: mortuo jn Babylone, surrexerunt
pro co quatuor duces cjus, qui sibi imperium divi-
serunt. /Egyptum Ptolomeus Lagi filius tenuit ;
Macedoniam Philippus qui et Aridcus frater Alexandri ;
Syriam et Dabylonem et omnia regna Orientis Se-
leucus Nicanor ; Ásie regnavit Antigonus.

52. Quid est quod dicit: Et usque ad principem
fortitudinis magnificatusest (Ibid. 11).

Hoc dictum est de Epiphane filio Seleuci, qui et
Philopater appellatus est, quia erectus sit contra
Deum, et sanctos illius persecutus, et tulerit juge &a-
crificium, et peccatum desolationis quz facta est, et
sanctuarium et fortitudo conculcabitur. Unus ange-
lus interrogat alterum angelum, usque ad quod tem-
pus Dei judicio sub Antiocho rege Syrie templum
futurum sit desolatum, et simulacrum Jovis statu-
rum in templo Dei. Posuit enim Antiochus statuam
Jovis in templo Dei.

53. Et dixit usque ad vesperam et mane , dies duo
willia trecenti, et mundabitur sanctuarium (Ibid. 44).

Centesimo quadragesimo tertio anno a Seleuco,
qui primus regnavit in Syria post Alexandrum, in-
gressum legimus Antiochum Hierosolymam ct uni-

visionem (Dan. vin, 16)? quis ille est qui Gabrieli
praecepit, ut Danielem faciat intelligere visionem?

Jud:i Michaelem autumant.
᾿ 56. Et cur vocatur Gabrihel, ut intelligere faciat,
et non alius vocatur angelus?

Quia cum visio de praeliis erat, regumque cer-
tamiuibus, immo regnorum successionibus, dignum
erat ut Gabrihel , qui przpositus est przliis, huic
officio manciparetur.

57. Quare tempore quo erat Dominus nasciturus,
ad Zachariam et ad Mariam Gabrihel missus est, et
non alius angelus?

Quia, ut dictum est, przliis est prpositus , indic-
turus bellum dzemonibus, et triumphaturus de mundo
venit.

58. Illud quod ait Danihel : Et ego Danihel langui
et a'grotavi per dies (Dan. vim, 27).

Hoc est illud quod in Genesi de Abraham legi-
mus, quod postquam Deum audiverit loquentem
sibi, terram et cinerem esse se dixerit ( Gen. xvin ,97 ).

59. Quid est quod dicit : Et stupebam ad visio-
nem, et non erat qui interpretaretur (Dan. vni, 27).
Si non erat qui interpretaretur, quomodo supra inter-
pretatus est angelus?

Sed quod dicit, hoc est reges audierat, et eorum
nomina nesciebat; futura cognoverat, et quo tem-
pore futura essent dubius fluctuabat.

60. In anno primo Darii filii Assueri de semine
Medorum, qui imperavit super regnum Chaldaeorum
(Dan. 1x, 1).

Hic est Darius, qui cum Cyro Chaldzos Baby-
loniosque superavit. Ne putemus illum Darium,
cujus secundo anno templum :dificatum est :
quod Porphyrius suspicatus, ut annos Danihelis
extendat; vel eum qui ab Alexandro Macedonum
rege superatus est. Addit ergo nomen patris, ad-
ditque victoriam qua primus de semine Medorum
subverterit regnum Chald:orum, ut auferat propter
similitudinem nominis lectionis errorem.

61. Quid est quod cxx annos Dominus in Genesi
hominibus posuit ?

Quia qui tanto tempore, hoc est centum annis
nolunt agere peenitentiam, nequaquam expectat vt

1551

QU/ESTIONES IN DANIELEM.

1358

xx alii compleautur. Sed infert ante quod postea A madibus separat, denique et Judzi in Evangelio ex

fuerat comminatus.

62. Quid est quod dicit Danihel, Maledictio et
detestatio venit super nos, qua scripta est in libro
Moisi servi Dei (Dan. 1x, 11)? 4n quo libro Moisi?

In Deuteronomio maledictiones et benedictiones
Dei legimus, quis postea dictavit in monte Gari-
zim et Hebal super justos ct peccatores ( Deut.
xxwi, 14).

65. Quid est quod in Psalmo legimus : Surrezü
tanquam dormiens Dominus, tanquam potens et. cra-
pulatus a vino (Psal. xxvii, 65)?

Malitia nostra inebriat Deum, qu:e, quando in no-
lis corripitur, evigilare dicitur, et de sua ebrietate
consurgere, ut nos peccate ebrios evigilare faciat

hac opinatione loquuntur ad Dominum : xi et sex

' annis cdificatum est. templum , et tu. tribus diebus

suscitabis illud (Joan. 11, 90). Tot enim sunt anni a
primo anno Cyri regis, qui libertatem dedit volenti-
bus Judxis reverti in patriam, usque ad sextum an-
num Darii regis, sub quo templi opus omne com-
pletum est. Porro Josephus et alios tres annos ad-
didit, in quibus peribulos templi et quxedam alia qux
remanserant, perfecta sunt, qui additi xLvr annis fa-
ciunt annos xLix, id est septem annorum hebdoma-
das : reliquas autem Lx duas hebdomadas ab ejusdem
Darii septimo anno enumerant; quo tempore Jesus
filius Josedec et Zorobabel jam majoris :etatis po-
pulo praeerant, sub quibus prophetaverunt Agg:eus

justiti:. Quando propter peccata corripimur, vigilat B et Zacharias. Post quos Esdras et Neheinias de Ba-

super nos Deus, οἱ visitat nos. Quando vero a Deo
deserimur, et non judicamur, indigni sumus cor-
reptione Domini, tunc dicitur dormire.

64. Quid est quod dicit angelus Daniheli : Tu ergo
auimadverte sermonem, et intellige visionem. Septua-
ginta hebdomades abbreviate sunt swper populum
tuum, et super urbem sanctam. (uam, sciesque εἰ in-
telliges αὖ exitu sermonis, ut respondeatur εἰ edifi-
cetur Hierusalem usque ad Christum ducem; hebdo-
mades septem, εἰ hebdomades sexaginta due (Dan.
1x, 25 et seq.)?

Hxc et non frustra et absque mspiratione Dei
angelum respondisse manifestum est : 485 obser-
vatio cautam atque sollicitam videtur expetere ra-

tionem, ut lector diligenter attendat, et causas di- a

visionis inquirat, in eo quod angelus ait : Ab exitu
sermonis ut respondeatur εἰ edificetur. Hierusalem
usque ad Christum ducem (Ibid. 25).

Non alios arbitramur quam principes, qui post
hanc prophetiam et reversionem de Babylone, Ju-
daico populo prxfuerunt. Hoc est pontifices, quos
christos ab eo quod unctos Scriptura cognominat,
quorum princeps fuit Jesus filius Josedec sacerdos
magnus, et qui fueruut usque ad adventum Domini
Salvatoris , hosque significat vaticinium prophete
dicens : Ab exitu sermonis ut respondeatur et. edifi-
cetur Hierusalem usque ad Christum ducem , hebdo-
mades vi1 οἱ hebdomades Lx et due ; id est ut viu
hebdomades et postea Lxmn quz faciunt annos
ccccLXxxin ἃ Cyro numerentur : ac ne videamur
procacem tantum ferre sententiam, et non probare
quod dicimus, numeremus eos qui post Jesum filium
Josedec usque ad adventum Salvatoris populo prz-
fuerint Christi, id est uncti in pontificatu. Primus
igitur, ut ante jam diximus, post Danihelis prophe-
tiam qux facta est sub Cyro rege, postquam de Baby-
lone reversus est populus, Jesus filius Josedec fuit
sacerdos magnus οἱ Zorobabel filius Salathiel, qui
templi fundamenta jecerunt , impeditoque opere a
Samarits et aliis in circuitu nationibus , septem
hebdomadarum anni completi sunt, id est quadra-
ginta novem quibus imperfectum opus templi fuit,
et quas prophetia a reliquis sexaginta duobus hebdo-

D

bylone venientes, muros urbis exstruxerunt, tenente
pontificatum Joachim filio Jesu cognomento Jo. c-
dec; post quem successit in sacerdotio Elia sub, ac
deinde Joiade, et postca Johannes, post quem Jadus;
cujus xtate AlexanJer rex Macedonum condidit
Alexandriam, ut Josephus loquitur, venitque Hie-
rosolymam, et in templo victimas immolavit. Mor-
tuo autem Alexandro, centesima tertia decima Olym-
piade, anno ducentesimo trigesimo sexto regni Persa-
rum, quod ceperat primo anno Olympiadis ; quo tem-
pore Cyrus rex Persarum Babylonios Chaldxosque
superavit, et post mortem Jadus sacerdotis, qui sub
Alexandro templo profuit, suscepit pontificatum
Onias, quo tempore Seleucus, .su*jugata Babylone,
diadema totius Asizx capiti suo imposuit.

Anno duodecimo mortis Alexandri, in quod tempus
supputantur omnes anni a Cyri imperio, cc quadraginta
octo, ex qua ztate Scriptura Machab:orum regnum
Grzecorum enumerat. Post Oniam prafuit Jud:wis pon-
tifex Eleazarus, quo tempore Lxx interpretes Scriptu-
ras sanctas Alexandri€e in Graecum dicunt vertisse
sermonem. Post quem alter Onias, cui successit Si-
mon; quo regente populum, Jesus filius Sirach scrip-it
librum qui Grece Panaretl appellatur. Cui successit
in pontificatum alius Onias; quo tempore Antiochus
Judaeos diis gentium immolore cogebat. Quo mortuo,
Judas Machabzeus purgavit templum, et idolorum
simulacra contrivit. Cui successit frater Jonathas, et
post eum rexit populum Simon frater utriusque. In
cujus morte ccLxxvir regni Syrix impletus et annus,
el usque ad hoc tempus, Machabzorum primus liber
historiam continet, supputanturque a primo auno
Cyri regis Persarum usque ad finem primi Macha-
hweorum voluminis, et mortem Simonis pontificis
anni ccccxxv. Post quem Johannes tenuit pontifica-
tum annis xxix. Quo mortuo, Aristoholus uno anno
profuit populo : qui primus reversus de Babylone,
diadema insigne regix potestatis cum honore ponti-
ficatus adsumpsit. Hujus successor fuit Alexander
rex pariter et pontifex, qui rexit populum annis
xxvii, et hactenus a primo anno regis Cyri et capti-
vorum reditu, qui in Judzzam venire voluerunt, sub-
putantur anni CcccLxxXin, quos vit et 1x du:e hebdo-

4559

PETRI ARCHIDIACONI

4500

mades, id est xix. simul efficiunt, et hoc omni tem- A care conati sunt prohibentibus in circuitu nationibus

pore pontifices rexcrunt populum Judzorum ; quos
ego nunc arbitror vocari christos duces. Mortuo au-
tem novissimo eorum Alexandro, huc atque illuc in
varias partes absque ullo duce gens Jud:corum se-
ditionibus vexabatur in tantum, ut Alexandra quz et
Salina vocabatur, ejusdem Alexandri uxor, obtineret
imperium, et pontificatum quidem Hircano filio re-
servaret, Aristobolo autem alteri filio regnum tra-
deret, quod obtinuit annis x. Pugnantibus autem in-
ter se intestina seditione germanis, et gentem Jud:vo-
rum studia trahentibus, supervenit Gneus Pompeius
dux Romani exercitus, captamque Hierosolymam
usque ad adyta templi ingressus est, qux» vocabantur
Sancta Sanctorum, vinctumque Aristobolum Romam
misit, servans triumpho suo, et pontificatum Hir-
cano tradidit fratri ejus. Tunc primum gens Judzo-
rum Romanis facta est tributaria. Post quem Hero-
des filius Antipatri, interfecto Hircano, reguum
Jud;:eorum senatusconsulto accepit, et primus alie-
nigena Judzis przfuit. Hzc ut nos potuimus expo-
suimus. Ponit et aliam Eusebius explanationem,
quam si voluerimus in Latinum sermonem vertere,
extendemus libri magnitudinem. lc est ergo in-
terpretationis ejus sententia. |

À sexto anno Darii, qui post Cyrum et Gambisem
filium ejus regnavit in Persis, quando templi opera
consummata sunt, usque ad Herodem et C:xesarem
Augustum, numerat hebdomadas septem et Lx duas,
qua faciunt annos ccccLxxxin, quando christus, id
est Hircanus novissimus pontifex de genere Macha-
bzxorum ab Herode jugulatus est, et cessavit juxta
legem pontificum Dei successio. Africanus in quinto
temporum volumine de Lxx hebdomadibus hzc locu-
tus est : « Capitulum quod in Danihele de rxx
hebdomadibus legimus multa et admirahilia con-
tinet, et quzx€ nunc longum est dicere. Ergo quod
ad presens opus pertinet, de temporibus disseren-
dum est; nullique dubium quin de adventu Christi
przdicatio sit, qui post xx hebdomadas mundo ap-
paruit, post quem consummata sunt delicta, et finem
accepit peccatum, et deleta est iniquitas, et annun-
tiata justitia sempiterna, qu: legis justitiam vince-
ret et impleta est visio et prophetia, quia lex et pro-
phet» usque ad Johannem Baptistam.

« Dicit autem ipse angelus uxx annorum hebdoma-
das, id est annos ccccxc ab exitu sermonis, ut re-
spondeatur et ut zdificetur Jerusalem vicesimum Ar-
laxerxis regis Persarum annum habere principium.
Neemias quippe hujus pincerna; sicut in Esdrz libro
legimus, rogavit regem, accepitque responsum ut
vdificaretur Hierusalem; et iste egressus est sermo,
qui extruendx urbis οἱ circeumdandz muris daret
licentiam, quz usque ad illud tempus vicinarum gen-
tium patebat incursibus. Siquidem ad Cyri regis im-
perium, qui volentibus reverti Hierosolymam dedc-
rat potestatem, Jesus pontifex et Zorobabel et postea
Esdras sacerdos et czteri, qui cum eis proficisci
voluerant, templum et urbem et muros ejus zdifi-

ne impleretur opus, quasi hoc rex non jussisset.
Mansit itaque imperfectum opus usque ad Nehe-
miam, et vicesimum annum regis Ártaxerris : quo
tempore regni Persarum centum et xv anni fuerant
obvoluti, captivitatis autem Hierusalem crLxxx et v
annus erat, et tunc primum Artaxerxes jussit muros
extrui llierusalem : cui operi przfuit Neemias, et
vdificata est platea, et muri circumdati; et ex illo
tempore si numerare velis Lxx annorum hebdomadas
usque ad Christum, poteris invenire ; quod si ha-
rum principium ab illo tempore voluerimus sumere,
et tempora non concurrent, et multa reperiemus
contraria. Nam si a Cyro et prima ejus indulgentia,
qua Judzorum est laxata captivitas, Lxx numerentur
hebdomades, centum et eo amplius inveniemus annos,
qui statutum hebdomadarum excedunt numerum et
multo plus, si ex qua die Danihcli locutus est ange-
lus, addeturque amplior numerus, si captivitatis ex-
ordium volueris hebdomadarum habere principium.

. Permansit enim regnum Persarum usque ad initium

Macedonum annis ducentis triginta, et ipsi Macedo-
nes regnaverunt annis ccc atque exinde usque ad
annum xv Tiberii Cxsaris, quando passus est Chri-
Stus, numerantur anni Lx, qui simul faciunt annos
DXC, ita ut centum supersint anni. À vicesimo autem
anno Artaxerxis regis, usque ad Christum, com-
plentur hebdomades Lxx juxta lunarem Hebrxo-
rum subputationem, qui menses non juxta solis, sed
juxta lunze cursum numerant. Nam a centesimo et
quinto decimo anno regni Persarum, quando Ar-
taxerxes ejusdem imperii vicesimum regni sui habe-
bat annum, et erat octuagesimze et tertiz Olympia-
dis annus quartus, usque ad ducentesimam secun-
dam Olympiadem, et secundum ejusdem Olympiadis
annum Tiberiique Czesaris annum quintum decimum
colliguntur anni ccccLxxv, qui faciunt annos Hebrai-
608 CCCCXC, juxta lunares, ut diximus, menses, qui
secundum illorum supputationem possunt facere per
singulos menses dies xxix semis, ita ut solis cir-
culus per annos ccccxc plus habeat dies cccrxv et
quartam dici partem, et per duodecim menses sin-
gulorum annorum xt dies, et quarta diei pars amplius
reperiantur, unde Grxci et Judxi pro octo annis

p trium mensium embolismis faciunt. Si enim octies

undecim et quartam partem volueris supputare, xc
dies, hoc est tres menses efficies, et in ccccLxxv annis
octonarii reperientur anni Lix et menses tres, qui
simul faciunt plus minusve annos xv, qui si CCCCLXXY
annis volueris addere Lxx, annorum facies hebdoma-
das, hoc est simul annos ccccxc. » Hzc Affricanus
iisdem verbis qua expressimus locutus est.

65. Quid est quod dicit : Confirmavit autem pactum

multis hebdomadas una, et in dimidio hebdomadis

deficiet hostia et sacrificium (Dan. ix, 21)?

Sic interpretatur Eusebius, quod, Herode regnante
apud Judzos, et Augusto apud Romanos, Christus
natus sit, qui tribus annis et sex mensibus juxta
evangelistam Johannem, Evangelium przdicavit, et

1501

QU.ESTIONES IN DANIELEM.

1503

confirmavit Dei cultum : multis laud dubium, qui A 67. Quid est quod ait: Anno tertio Cyri regis Per-

in apostolis et credentibus quando post passionem
Domini in dimidia rursum hebdomade defecit hostia
et sacrificium. Plerique unam hebdomadem annorum
in Lxx annos extendunt, ut ait Eusebius, et per sin-
gulos hebdomadis annos decennio supputato el vo-
lunt a passione Christi usque ad Neronis imperium
aunos esse xxxv quando contra Judzxos Romana
primum arma commota sunt, et hanc esse dimidiam
hebdomadem annorum Lxx. Postea vero a Vespasiano
et Tito et deinceps quando Hierosolyma templumque
succensum est, usque ad Trajanum, alios esse annos
xxxv et hanc esse hebdomadem, de qua angelus
loquitur Daniheli.

66. Quid est quod dicit : Intellige et conjice a
prophetatione sermonis respondere me tibi ?

Hoc et a primo anno Darii debemus computare,
quando hanc vidit visionem Danihel. Videamus anni
quomodo impleantur usque ad adventum Christi.
Darius regnavit annis xix, Artaxerxes x1, Ochus qui
et Cyrus annis xiv, Árgus anno r, alius Darius qui
et Melas annis xx, Alexander Macedo annis x. Post
eum regnavit in Alexandria Soter annis xxxv, cui
successit Philadelphus regnans annis xxxvi. Post
hunc Eulptech annis xxv. Deinde Philopater annis
xvi. Post hunc Epiphanes annis xxiv. ltem alius
Eupsetet annis xxvii, Soter annis xxxviii, Ptolomeus
annis xxxvii. Cleopatra annis xx, mensibus v. Item,
Cleopatra regnavit cum Augusto annis xm. Post
Cleopatram Augustus aliis annis xti, nam omnes

anni imperii Augusti fuerunt Lvi. In quadragesimo C

enim et primo anno imperii Augusti qui post mortem
Cleopatrz:: imperavit, nascitur Christus, et super-
vixit idem Augustus ex quo natus est Christus, annis
1v. Et erunt reliqua tempora annorum in diem nati-
vitatis Christi, in annum quadragesimum primum
Augusti, anni ccccxxxvii menses v. Unde adimplen-
tur Lxii hebdomades et dimidia, qux efficiunt annos
CCcCccxxxvn menses sex; et manifestata est justitia
eterna, et unctus est sanctus sanctorum, id est
Christus. Quidam autem, qui dicunt signari visum
[Forte, Jesum] et prophetiam, quoniam omnes pro-
phet: nuntiabant de ipso, quod esset venturus et
pati haberet, igitur quoniam adimpleta est prophe-
ta per adventum cjus, propterea signari jussionem
et prophetiam dicebat, quoniam ipse est signaculum
omnium prophetarum, adimplens omnia qua retro
de eo prophete nuntiarunt;

sarum, verbum revelatum est. Daniheli cognomento
Baltasar (Dan. x, 1), cum in fine prim: visionis le-
gamus : Fuit autem Danihel usque ad annum primum
Cyri regis (Dan. 1,21), usque ad primum ejus annum
fuit? : |

Fuisse ergo eum apud Chaldzos pristina digni-
tate, purpura, byssoque vestitum usque ad primum
annum Cyri regis intelligimus, quando subvertit
Chaldzos, et postea coepit esse cum Dario filio As-
sueri de semine Medorum, qui imperavit super
regnum Chaldxorum. Aut certe jam Dario mortuo,
cujus anno primo septuaginta hebdomadarum sacra-
menta cognoverat, nunc tertio anno regis Cyri hzc
vidisse narratur.

68. Quid est quod dicit : Εἰ ego ab anno primo
Darii Medi stabam, ut confortaretur οἱ roborare:ut
(Dan. xy, 1)?

Stabam, inquit, in conspectu Dei, et rogabam cju3
clementiam, pro eo qui me diligebat, ut confortare-
tur vel ipse vel regnum ejus, et roboraretur, qui ob
custodiam meam etiam lacum leonum 800 signavit
annulo, ne me adversarii interficerent. Alexander
autem condita Alexandria, cum triginta et duos zta-
tis haberet annos, et duodecimum annum imperii in
Babylone, veneno periit.

69. Quid est quod dicunt, et post annos illius
commiscentur, Filiaque regis Austri veniet ad regem
Aquilonis facere amicitiam, et non obtinebit fortitu-
dines brachii, nec stabit semen ejus, et tradetur ipsa,
et qui addurerunt eam juvenes ejus, εἰ qui con[orta-
bant eam in. temporibus (Ibid. 6)?

. Hoc est quod nunc dicitur : per multos annos
Ptolomeus Philadclphus et Antiochus qui vocabatur
Theos, id est Deus, facient amicitias, et filia regis
Austri, hoc est Ptolomei, veniet ad regem Aquilonis,
id est Antiochum, ut inter patrem ac virum jungat
amicitias, et non poterit, inquit, obtinere, nec sc-
men illius stare in regno Syrix, sed et ipsa Berenice
et qui eam adduxerint interficientur. Rex quoque
Antiochus, qui confortabat eum, id est per quem
polerat prevalere, veneno uxoris occisus est. Lau-
dicen enim prior illius uxor eum per ministros ve-
neno interfecit, quia dicebat rex Berenicen consor-
tem regni, et hanc concubinam.

Explicit.

1505

CATULFI

1561

CATULFUS.

INSTRUCTIO EPISTOLARIS CATULFI

AD BEATUM CAROLUM REGEM.
(Ex Duehesn., Hist. Franc. Script.)

Domino regi piissimo, gratia Dei celsissimo , Ca- A stitisti, et hoc impletum est de te quod in Psaimis

rolo vere charissimo , reguo Christi rectissimo, ulti-
mus namque Catulfus, tamen vester servulus intimo
corde puro in Spiritu salutern sancto.

Domine mi rex, igitur precor te, ut illius semper
recorderis, sicut credo , qui de nihilo te creavit,
etiam ex minimo fecit maximum. Nam terreni nihil
est parentis, nisi tantum ut. humorem corporis, in
qua est nascendi, cum sensu voluptatis materiam
emittat vel recipiat, et tra * tunc a Deo est, in quan-
tum quod peccatum non est: cxtera namque a Deo
sunt omnia. Conceptus scilicet ipse, et corporis in-
formatio, et inspiratio animz, οἱ partus incolumis,
et quaecunque. deinceps ad hominem conservatum
volen:is Dei est, et illius munus est quod vivimus,
quod spiramus, juxta illud: Flatus hominis in manu
Dei est. tem, Manus tuc fecerunt me, et reliqua. Et
hac sunt communia omnibus hominibus. Propriis
etiam beatitudinibus et specialibus, o o rex mi, ho-
noravit te rex tuus super alteros coztaneos tuos, et
super anteces:ores tuos corona glorie beavit te.
P'rima, de regis dignitate, reginaque, sed et insuper.
lilorum namque precum specialiter Deum precan-
tium, maxime matris, sicut Dco placuit, inde, con-
ceptus et natus, imo a Deo, rex mi, et hoc. verbum
diligenter considera. Secunda, quod primogenitus es,
et benedictionem illius, sicut scriptum est, accipies
juxta illud: Omne primogenitum quod aperit vulvam
sanctum Domino vocabitur. Terija, ut de fratris tui
insidiis in omnibus Deus te conservavit, ut de Jacob
et Esau legitur. Quarta , quod soriisti regnum cum
fratre tuo Francorum. Quinta non minimum est l;ea-
titudinis signum, quod Deus transtulit illum de regno
terreno, et exaltavit te super omne hoc regnum siae
sanguinis effusione..... mira pietas et magna cle-
mentia Dei in illa die cum exercitu Francoruin. Stul-
tus..... sapiens gratia egens, vel. Sexta, quod Lan-
gobardorum exercitus ante faciem tuam sine publico
hello in fugam conversus. Septima, Alpes intrasti
inimicis fugientibus, opulen:tissimam quoque civita-
tem etiam Papiam cum rege sine cruoris effusione
cum omnibus thesauris ejus apprehendisti. Octava,
quod auream et imperialem Romam iutrasti, ct Ita-
liorum regna cum omnibus pretiosis a rege regno-
ruin suaviter accepisti. Quantis etiam modis ante fa-

legitur, quanquam de Christo et de David maxime in-
telligitur: Persequar inimicos, et comprehendam illos,
et reliqua. Item ex persona Dei Patris : Et inimicos
ejus in [gam convertam. Et iterum : Et ego primo-
genitum ponam illum, et reliqua. Et item in Moyse:
Deus pugnat pro nobis. ltem sanctusPaulus : Si Deus
pro nobis, quis contra nos est? Sic de Josue, de Da.
vid, de Ezechia, de Juda Machabeo, et reliqua. Nunc
igitar, domine mi rex, pro his modis beatitudinum ,
Docte et die cum omnibus exercitibus tuis da gloriam
Deo regi regnorum, et gratiarum actiones, cum omni
regno tuo, quod ipse te exaltavit in honorem glori»
regni Europz, et adhuc etiam majora prestat tibi
horum namque pr:edictorum , si illum exaltas cum

p suis hoc modo. Memor esto ergo semper, rex mi,

Dei regis tui cum timore et amore , quod tu es in
vice illius super omnia membra ejus custodire, οἱ
regere, et rationem redderein die judicii, etiam per
te; et episcopus est in secundo loco, in vice Christi
tantum est. Ergo considerate inter vos diligenter, le-
gem Dei constituere super populum Dei, quod Deus
tuus dixit tibi, cujus vicem tenes, in Psalmo : £t
nunc, reges, intelligite, et reliqua. ltem : Serrite Do-
mino in limore, et. reliqua. Item : Apprehendite di-
sciplinam, ne quando irasca:sur Dominus, et reliqua.
Exempla perplurima sunt , ut legem exaltetis. Pri-
mum, pauca vobis scribo, sicut canones promunt, et
totius Christianitaüs lex continet per Dei mandatum.
Post fidem Dei, et amorem et timorem, ut sxpius

C habeas Enchiridon, quod est Librum manualem, le-

gem Dei tui scriptam in manibus tuis, ut legas illam
omnibus diebus vit:e taxe , ut tu sis in. sapientia di-
vina et sxcularibus litteris imbutus , sicut David οἱ
Salomon , et ceteri reges fuerunt. Item dixit Deus
ad Moysen de regibus: Cum sederit in solio regni
sui, nunquam recedet Liber Legis de manibus suis,
non uxores plures habeat, non superbum super coc-
taneos suos, non elatum , non invidiosum , et reliqua
(Deut. xvin). Sed..... judicare inter pauperem et
potentem, et pauperem eripere de manu potent.
et Christianum vendere nunquam in paganam gen-
tem dimittere, va, v, Christi membrum conjun-
gere mem'.ro diaboli, animam perdere, redditor pre-
tii ejus ante thronum Christi. Sponsanm Christi ve-

ciem tuam inimicis in fugam conversis et vietor ex- D stire eum ornamentis super omnia, id est ecclesia:

(568

INSTRUCTIO AD B. CAROLUM REGEM.

1506

rum privilegia constituere maxima, monachorum vi- A ut sepulcra Christianorum pacem habeant. Sin aliter,

lam et canonicorum cum episcopis tuis, simul vir-
ginum monasteriorum, regere, et non per laicos,
quod scelus..... sed per spiritales pastores emen-
dare. Super omnia Deum timentes, sicut scriptum est
in lege, episcopos, presbyteros, diaconos, et reli-
quos comites, centenarios, quinquagenarios, deca-
nos, et reliquos, munera non accipientes, ut lex Dei
destruatur..... pecuni», sed tecum omnia dispo-
nentes in timore Dei, secundum legem. Quia non sunt
omnes episcopi qui dicuntur episcopi. Sic comites,
sic et reliqui. O, o, v, vae! Paucas firmiter colum-
nas, ut timeo castra Dei, tecum habes sustentare.
Sunt autem oclo columnz regis justi proprizx. In his
attende diligenter. Prima est, veritas in rebus rega-
libus. Secunda, patientia in omni negotio. Tertia,
largitas in muneribus. Quarta, persuasibilitas in ver-
bis. Quinta, malorum correptio et constrictio. Sexta,
bonorum elevatio et exaltatio. Septima, levitas tri-
buti in populo. Octava, :equitas judicii inter divitem
et pauperem. Has ergo octo columnas si obnixe ser-
vas, eris tunc rex, quod rex dicitur a regendo, sicut
regnum a regibus, et regnum tuum erit benedictum
cum diebus tuis, cum uxore et filiis. Et tunc erit
aeris et tempestatum tranquillitas, terre, maris,
cum omnibus in eis nascentibus fecunditas, et do-
minaberis etiam multis feliciter gentibus, et inimici
tui ante faciem tuam cadent , et reliqua. E contra,
sicut dixit sanctus Patricius, pro regis injustitia, sui
ipsius infelicitas eris, uxoris, filiorum quoque, dis-

puniantur per legem. Maleficos, veneficos, tempesta-
rios, strigas, pithonyssas, fures, homicidas. maxime
in Ecclesiis Dei..... trias, adulteros, rapaces, fal-
sidicos in publico, vel qui rapiunt Christianos in gen-
tilitatem, perjuratores maxime in Ecclesia Dei, et
falsa moneta... .. non reddentes, Ecclesiarum spo-
liatores, vel raptores viduarum, pupillarum, et orpha-
norum..... injuriam facientes, et raptores vidua-
Tum, velvirginum , et sanetimonialium . .......
et omnia incesta. Hc οἱ his similia corrigere
vel damnare, pro vindicte legis........... Ad-
minister Dei es in his omnibus et vindex, et
rel....... et illum exalta in his omnibus predictis
inlaude, quod ipse te honorifice super omnes ante-:

B cessores tuos gentis tux exaltans, juxta illud : Exal-

tate Dominum Deum nostrum, et reliqua. Item : Ju-
bilate Deo omuis terra. ltem : Omnis terra adoret te.
Item : Confiteantur tibi, Domine, omnes reges terra ,
et cantent in canticis Domino, et. rcliqua. Ergo, mi
rex, si vobis placeat hoc consilium pro his omnibus,
pro te et pro exercitu Christianorum, ut unum diem
post jejunium in anno in honore sanct Trinitatis, et
unitatis, et Angelorum, et omnium sanctorum, cele-
brem constituas super regnum tuum, cum consilio
synodi Francorum, et missam sancti Michaelis, et
sancti Petri passionem in publico celebrare reguo
tuo constitues. Hxc et his similia tibi faciente, tunc
certe cum magna felicitate et beatitudine , tu et
membra Christi tecum, hic et in futuro regnabitis

sensio populorum, fames, pestilentia , infecunditasC cum angelis et archangelis sine fine, et cum omnibus

terrx, maris quoque, tempestatibus fructus terrarum
diversis percussi, et ab inimicis suis superatus et
expulsus de regno. Et sicut habes exempla suffi-
cienter in his diebus, et patrum tuorum , sicut de
Waepero, et de Desiderio, filioque ejus, regnisque
illorum, et reliqua. Sicut Roboam, Achaz, Achab et
reliqui reges Judzeorum, qui fecerunt malum in con-
spectu Domini, et non ambulaverunt in mandatis Dei.
Tu ergo, rex mi, hxc omnia lege, et diligenter con-
sidera, ne honorem tuum hic et in futurum perdas.
Sed bonum consilium cum sapientibus tuis ini ;
pone consilium maxime cum timentibus Deum, et ex
illis elegeris per civitates, et monasteria, et per omne
regnum tuum leges renovare, et injusta destruere. Et

legem scientibus, munera non accipientibus, sed re- D

cla disponentibus, id est cum episcopis et. comitibus
probatis, et reliqua, ut spinas et tribulos et scandala
vitiorum possis de regno tuo exstirpare, et exercitum
Christianorum membra Christi pie regere. In pri-
iuis ergo pastoribus przdictis canones namque man-
dant, etlex totius mundi prima Romana, imo Deus,

sanctis manebitis in gaudio iu sxcula seculorum,
amen. Hxc vero pauca, domne rex mi, de mullis ex-

cerpsi, qux: ad memoriam venerunt. Placuit mihi rui

stico verbo quamvis, sicut sum ignarus, tamen vobis
scribere in vestram pietatem, confidens ut mez
δἰυ 1155 venia detur, et vestra merces apud Deum
copiosior fiat. Valete apud Deum. Vive feliciter sem-
per in ::'vum. ͵

Cantemus regi regum bene semper honorem.
Nam Christo laudes sanctoque Petro sine finc
Triplice concentu Carlus mi rex populorum
Laudemus sanctam Trinitatem, sed Deum unum.
Quid tibi nam regnum sine bello fortiter augens?
Hic Deus adjutor valide tibi semper adinstat
Impia qui tulit tibi semper bella per orbem,
Obruit infortes simul, et humiles honoravit.
Nomine nam dignus quoque quo Deus alme vocatur.
Gloria sit semper Trinitati, sed simul unum.

O, o dies prope sunt. Qui nunc tenet teneat , do-
nec dimidium fiat. Lege, et intellige diligenter.

CONSTANS SACERDOS.

CONSTANTIS SACERDOTIS
TRACTATUS DE PASSIONE D. EMMERAM MI MARTYRIS,

(Ex Pez, Anecdotorum Bibliotheca.)

Cum sacrosancte religionis virtus, jam inde ab A runt. llli quondam zstimatione hominum miseri,

origine sui per dilectionem operata, exercitetis per
cam sensibus in sanctis ac Deo complacitis viris
pacatissimos semper justiti:e fructus propagaret :
prxcipue tamen beatorum martyrum Christi est cele-
brata agonibus, et gloriosis magnificata triumphis.
Sed utriusque dilectionis fervore per omnium fide-
lium corda flagrantius rutilante, cum multiplicium
gemina propagationum vigoris sui rectitudine in-
eluctabiliter connixa dilataret : tum superni regis
tirocinio militantium, et contemptu mundi glorian-
tium mentes divin: charitatis ardor longe incompa-

rabiliter ignivit ; et in ejus desiderium pro ceteris |

omnibus singulariter inflammavit. Illi enim Domino,
amoris affectu, propinquius cohzserunt, qui ei simil-

quorum causa judicata est ut jmpii, gaudiis nunc
conjuncti zeternis, similes facti sunt Angelis Dei.

In quo excellentissimo genere vincendi beatus
martyr Emmerammus, cujus hodie passionis, vel na-
talis dies cum ketabunda solemnitate illuxit, quam
gloriosa polleat dignitate, si parum est terrenis pro-
vectibus credere, celestium virtutum astructionibus
approbetur. Qu: tanto uberius fideli cuique elucent,
quanto fidem qux in ejus pectore flagrabat, ex aoi-
mo conceperit et opere comprobaverit.

Hic enim per omnium merita graduum, pontifi
catus honore promotus, et legum Domini perdius
pernoxque scrutator, eodemque ferventissimo, quo
diximus, divinitatis igne succensus, martyrii palmam

limi facti sunt acerbitate passionis. Necesse est enim B toto mentis desiderio suspirabat, Salomone suadente,

ut charitatis vinculo se fortius illi colligaverint pro
quo sibi neque ad effusionem sanguinis pepercerint.
Hujus intuitu sordent terrestria, affectantur coelestia;
vile est omne quod transit, pretiosum quod manet.
Cujus adipiscendi gratia in fine carnifex rogatur, ut
laniet ; tortor, ne parcat; spiculator, ut feriat. Hoc
solo contenti, corpus et animam expendere sunt pa-
rati. Cujus charitatis igne Apostolus flagrans, cor-
repto certaminis campo, tripudiabiliter exsultavit,
dicens: Ego non solum alligari, sed οἱ mori paratus
sum pro nomine Domini Jesu. Ncc facio animam meam
pretiosiorem quam me. Cui etiam vivere Christus erat
et mori lucrum.

Ili ergo promptissimi passionum Christi sectatores,
et usque ad mortem amatores ; hi, inquam, fortissi-
mi athletz:, bellorum coelestium prwsules, sancti
Petri apostoli sententia informati, dicentis : Charis-
simi, Christus passus est pro nobis, vobis relinquens
exemplum , μὲ sequamini vestigia ejus, spiritualibus
armis premuniti, omni mundana cupiditate expediti,
militari disciplina callentes, ante bellum et in bello
cuncta experti, stadium szvientis mundi occupantes,
ad buccinam evangelicze przeceptionis intenti hostem
provocabant; perduellionum audaciam incitabant :
excitos terruerunt, pulsatos obtriverunt. Ad extre-
mum ipsi victoriarum gloria ducti, mole vincendi
oppetierunt ; et ad Regem suum, quo spectatore et
adjutore pugnarunt, perenni gloria donati pervene-

in zemulationem adductus, carnes suas pro amore
Christi expendere ; ut qui ad magnam sederat men-
sam, ipse quoque talia memineri! preparare. Evan-
gelica etiam voce admonitus, Majorem charitatem
nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro
amicis suis : hoc beneficium Redemptori, quantum
in se fuit; rependere volens, anxio fluctu animi,
nec sine magnarum rerum molitione in hoc urge-
batur.

Natali denique solo patiendi materiam sibi dene-
gante, collectis viribus hostem idololatram cultor
veritatis quixssiturus egreditur, antiqui patriarchz
per hoc imitatus exemplum, cui divino preceptum
est oraculo: Ezi de terra tua, et de cognatione tua:
et veni in terram quam monstravero libi. Hoc curri-
culo divini przlii prepotens bellator intentus, sic
coelesti moderamine coercitus, necessario desedi!,
quo minime decrevit : nec ergo progreditur, quo co-
rong cupido nitebatur. Dissimili causa parilem qui-
dem martyrii, quem sitiebat, adeptus est honorem.

Nacta vero occasione illud Salomonis dictum im-
plendi : Eripe eos qui ducuntur cd mortem, cum aut
illud mandatum exsequeretur, aut reus in peccatis
moreretur: totus in viscera compassionis effusus,
et in hoc vere Domini sui imitator effectus, qui aliena
peccata transtulit in corpore suo super lignum, mi-
serorum supplicia, qux pavebant, ipse sustinuit : «t
crucem Domini per fedi criminis opprobrium, quod

1509

GARNERII ABBATIS LEGATIO AD REGEM AISTULPHUM.

1570

in stuprum prolapsi admiserant, veneralilis sacerdos ἃ est. In ipso etiam sexu, scilicet artubus in illo nor

ferre non recusavit.

Quid fratres mei? quod factum huie simile un-
quam vidisti? Quam gloriam huic martyri et sacer-
doti :equiparandam putatis? Elias et Joannes adul-
teria regum conjugum castigantes, ambo levantur
in ccelum ; ille per currum, iste per martyrium. Sed
hos nimirum levior conditio, minor necessitas ur-
gebat. Nam nec inter stultos quidem desunt, qui
multo honestiorem putent causam increpiti, quam
admissi incestus. Uterque illorum pro veritate a li-
bidinosis tantum appetebatur : hic autem violatoribus
dans facultatem in sc transferendi facinoris, uno
solum presbytero innocenti sns inter mortales
teste relicto, elegit suam potius vitam profana ad

tempus suspicione commaculari, a Deo autem secre- B

torum conscio, quo ipse vellet ordine, purgandam :
quam noxiorum vitam per diversa tormentorum ge-
nera finiri.

Recolens enim Dominum dicentem : Nolo mortem
peccatoris, sed ut convertutur et vivat, peccantes sibi
confessos ad correctionem reservavit: et se ipsum
pro eorum mortibus gratissimam Deo hostiam im-
molari permisit. Irruit super eum funestus lictor,
Satan: ferali percitus rahie ; sanctumque Dei anti-
stitem, innocui comitatus fuga desertum abstrahit,
juxta quod scriptum est: Percutiam pastorem, et
dispergentur oves gregis.

Hic ad libitum crudelis belluze, sacratissima Deo
hostiz aries electus toto corpore laniatur.

Ora, manusque ambas, populataque tempora raptis
Auribus, et truncas iuiserando vuluere nares :

Cerebrum quoque lumine sapienti: semper irra-
diatum oculorum luce privarunt ; cum illi interior
acies animi etiam mundano sole vibrantior, indefec-
tiva status sui claritate luceret. Linguam quoque

coelestis oraculi ministram, ex invisibili fontis arcano,

juxta quod ratio censuerat, nova proferentem et
vetera, de sancti oris camera pestifer chirurgus ra-
dicitus evellit. Insanus furor, nusquam pertractans,
quia labia sacerdotis custodiunt scientiam ; et legem
rcquirent ex ore ejus, quia Angelus Domini exercituum

pudendis, inconsiderata ferocitas perversa, proh dolor.
exercuit judicia.

Sic, Christe, tibi militantium virtus, gregis tu:
sacerdos et hostia, clypeo sufferentiz: przmunitus,
16 astante et omnia vulnera ejus, tux causa dile-
ctionis inflicta numerante, centenz? martyr coron:
angelica pompa subvectus, triumphorum gloria exal-
tatus, colestem aulam ascendit; completo in eo
quod Salomon admonet : Non verearis usque ad mor-
tem justificari ; quia merces Dei manet in «ternum.
Et Psalmista : Qui confidunt in Domino, sicut mons
Sion, non commovebuntur in eternum. Itemque apo-
stolus Jacobus : Beatus vir qui suffert tentationem :
quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vita.

Sit igitur Roma celebris Laurentio, Hierusalem
Stephano inclyta, Cartliago nobilis Cypriano, Smyrna
Polycarpo, Hispania illustris Cucuphate magno : no-
stra autem Ratispona mirifice in sacerdote et mar-
tyre suo gaudeat. Emmerammo ; non minus gratiz
beneficium ab hoc sperans patrono quam et earum
quzlibet a suo indulgentissimo parente.

Referimus ergo tibi grates in honorem Divinitatis,
o terque quaterque felix et beatissime prasul, coelo
terreque honorabilis: cujus inter omnes martyres
causa exstitit singularis, omni poena molestior, omni
exquisita tortione crudelior. Non enim poena mar-
tyrem facit, sed causa. Hzc tibi nec Stephani san-
guinem, nec Laurentii flammas, neque roguin Poly-
carpi, non Thebez legionis triumphui, non denique
omnium athletarum Christi certamina przetulit. Toties
enim a Rege tuo es coronatus in ccelis, quoties in
tuo sanctissimo corpore membrorum mutilatus es
truncatione. Cujus in humilitate sublatum est judi-
cium, qui &evientem tyrannum placidi ovis instar
pertulisti ; carnificum iras quietissima patientia tole-
rasti. Tibi ergo, sanctissime prasul, assistentes, οἱ
in hac die sacratissima passionis tux utcunque lau-
dum vota humili servitio persolventes, ccelestis dono
benedictionis invisere digneris ; tuorum peccata ex-
cusans, et vite nostrz: moderamen apud ipsum mise-
ricordi: fontem assidua intercessione disponens.

GARNERIUS ABBAS.

' LEGATIO AD REGEM AISTULPHUM.

(Morin, Histoire de l'origine et des progràs de la souveraineté temporelle des papes.)

Le pape Etienne Ili, pressé plns vivement que D troubles, au roi Pepin età ses enfants,

Jamais par le roi des Lombards, n'avait plus d'espé-
rance qu'en la. valeur et en la piété des Francais.
|l écrivit donc, au commencerment de ces nouveaux

* Morinus Gallicanam versionem tantum nobis ser-
vavit orationis Garnerii abbatis a regem Aistulphum,
nec de fonte ex quo hanc orationem exceperat men-

. » . .« pour les
averlir de la pertidie d'Aistulphe, leur exposer les

outrages qu'il faisait tous les jours aux Romains, οἱ
pour les supplier principalement de le contraindre

tionem fecit. Illam igitur in idiomate eodem ac Mo-
rinus recudendam putavimus.

1511

GARNERII ABBATIS LEGATIO AD REGEM AISTULPHUM.

1512

ar leur autorité à exécuter la donation qu'ils avaient A mais aussi ce qu'elle peut perdre. La stabilité accom-

Lite au saint-siége, de laquelle il n'avait accompli
aucun article. Pepin sur ces plaintes envoya un ab
de grande autorité appelé Garnier, pour étre informé
de la vérité, et βου convier les Lombards à tenir
leur promesse. Ga i

essayer de dissuader le siége de Rome, et pour lui
conseiller de donner quelque contentement au pape ;
ayant obtenu audience, il lui parla en cette sorte :

Sire, le roi de France mon maitre m'a envoyé
vers Votre Majesté, pour la prier de ne molester
plus le pape et les Romains, et d'accomplir sa pro-
messe, en remettant l'exarchat de Ravenne entre les
mains de Sa Sainteté, sous les conditions convenues
avec elle et Votre Majesté. Le roi mon maitre désire
grandement lhonneur de votre amitié, et vivre en

rnier va trouver Aistulphe pour

pagne seulement la félicité de Dieu ; quant aux
hommes il ne leur en donne autre part en cette vie,
que la pensée et le désir. Mais, Sire, il n'y a point
d'entreprises ni d'actions sur lesquelles l'incerti-
tude domine davantage que sur celles de la guerre.
La guerre est comme les dés : quand ils sont une fois
jetés, l'événement n'est plus en notre puissance, il
faut subir le sort quela fortune donnera. Une bataille
perdue est suflisante pour perdre les conquétes de
plusieurs siécles. Les histoires et la. mémoire des
hommes sont pleines de tels exemples. Il. n'est pas
nécessaire que Votre Mijesté aille bien loin pour
s'en informer. Je prendrai la hardiesse de lo sup-
plier trés-humblement de jeter les yeux sur ce qui

honne intelligence avec vous et avec tous les princes B lui est arrivé. Combien promptement et contre toutes

chrétiens. ll croit qu'une bonne paix est préférable
à l'espérance d'une victoire, et que ce lui est une
action chrétienne et plus glorieuse de transiger tous
ses differends par la raison que par le sort d'une
bataille. Toutefois, Sire, j'ai commandement de sa
part, si ses priéres ne sont assez puissantes pour
vous persuader de rendre l'exarchat au pape, de vous
déclarer qu'il passera derechef les monts pour vous
y contraindre par la force ; et qu'il n'y a ni difficulté,
ni danger, ni puissance qui le puisse empécher de
hasarder sa vie et son Etat pour restituer au saint-
siége son honneur et sa liberté. Toute l'Europe sait
que vous étes plein de courage et de valeur ; mais
aussi vous avez éprouvé la bénédiction de Dieu sur

apparences est-ce que le roi mon maitre a passé les
Alpes, contraint vos capitaines d'abandonner la cam-
pagne, et est allé mettre le siege devant la ville ca-
pitale de votre royaume ! C'est cette victoire jointe à
tant d'autres qui le rend tardif à entreprendre une
nouvelle guerre, et qui lui ἃ conseillé de m'envoyet
vers Voire Majesté, pour la prier et la sommer d'ac-
complir les conditions du traité fait avec le saint-
siége. Car la continuation de son bonheur modére
les bouillants désirs de son courage, et lui fait d'au-
tant plus considérer l'instabilité des affaires bu-
maines, qu'il en semble plüs éloigné. Que Votre
Majesté, Sire, ne commette donc pas à l'infidélité
d'un jour tant de gloire et de puissance qu'elle pos-

les armes de mon maitre. Vous savez lcs grandes C séde ; et. que l'exécution de sa promesse lui soit en

victoires qu'il a remportées sur les rebelles de son
Etat, sur les Sarrasius, sur les Bavarois, sur les Al-
lemands, sur les Saxons ; comme toute sa vie s'est
passée dans les armes et les combats, sans goüter
les délices des villes; comme dés sa naissance il a
été élevé sous les lauriers de son pére, et depuis sa
mort il n'a cessé de vaincre. C'est pourquoi ma pro-
fession, qui ne peut compatir avec l'effusion du sang,
et qui m'oblige en mon particulier de procurer la
paix entre les chrétiens, me donne la hardiesse de
prier Yotre Majesté de considérer religieusement en
vous-méme combien les événements répondent peu
souvent à nos espérauces, qu'il n'y a rien de plus
infidéle que la prospérité, ni de plus hasardeux que
de mettre en. compromis le bien présent sur l'ap-
garence d'un futur. Le cceur des plus sages s'afflige
el se desséche en la pensée de l'avenir, et aprés mille
cuisants soucis, il prévoit tout, excepté ce qui lui
doit arriver. Que Votre Majesté, Sire, ne considére
Vas seulement ce qu'elle peut acquérir par la guerre,

plus grande recommandation que l'espérance de rete-
nir une pelite province. La justice et. non l'étendue
des provinces est la vraie grandeur des rois, et rendre
à un chacun ce qui lui appartient, le fondement iné-
croulable de leurs Etats. Tout ce qu'ils unissent à
leurs empires par une autre voie, est semblable aux
pieds dela statue de Nabuchodonosor, qui étaiest
de fer et d'argile, Non adherebunt sibi, dit l'esprit
de Dieu, sicuti ferrum misceri non potest teste. Cette
alliance attire la malédiction du ciel sur tout le corps
de la statue, qui est un saint hiéroglyphique des
empires du monde : car une pierre descendant de
la montagne reduisit en poudre le fer, l'argile,
lairain, l'argent et l'or dont elle était composée.
Donnez donc, Sire, contentement au pape : la soumis-
sion que les princes rendent à l'Eglise leur est tou-
jours glorieuse : autrement cette pierre descendra
encore une fois comme un torrent des montagnes,
ct éclatera comme un foudre dans les portes de
Pavie.

ANONYMI S/ECULI VIII.

I.
INCERTI AD PIPPINUM REGEM EPISTOLA.

(Ex Duchesn., Hist. Franc. Script.)

2

Domino clementissimo et a Deo electo et subli- A sare coram cunctis principibus, idem ipse clemen-
mato, Pippino regi quam magnificentissimo, ille — tissimus rex mihi famulo suo dignatus est clementer
humilis servus, et clientulus vester, oratorque per — narrare, quod, et hxc omnia, przfatus ille vestris
omnia sedulus , per hanc epistolam vestram magni- in auribus prudentius potest referre. Habere autem
tudinem in Domino dominorum opto et mitto sem- — illum unum ex veris amicis, ct fidelem servulum,
piternam salutem : non dubitetis, quia in quantuim mens illius prevaluit,

Gratias itaque ago omnipotenti Deo, summa cum — de profectu vestro in gloriain coram domino nostro
prosperitate in servitio domini mei perveni, rece- viriliter certare studuit ille noster, quein uti anima
ptusque ab eo solita benignitate illius in prxsentia — mea in vestra diligebam amore, non erubuit nece
gratiosus consisto. Multa namque ab eodem piissimo — mea suas examinare sagittas : et saltim de parte mea
rege melliflua verba de vestris partibus inquisitus — in regis przsentia verba non vera jactare. Sed ille
fui, sed in cunctis exquisitionibus quibusque liben- qui iniqui Achitophelis ad nihilum redegit consiliam,
ter audiri merui. Talibus omnipotens mihi ministra- — voluit et ejus subito conterere nequitiam , et gratia
vit responsis, qux» animum illius velut suavissima — Domini potius ut dignus essem mihi benignus con-
melodia, ac sacre jucunjitatis gaudio irrigarunt. cessit. Habeo enim ego servulus vester dispositum ,
Et ideo ineffabilis illius clementia erga excellenüam Β ut missum meum citius cum potuero in vestro diri-
vestram , sicut dignum est, optimam habet volunta- — gam servitio. Sed nunc de presente pro benedictio-
tein. Quoniam vero omnia qus dicta sunt ille ser- — nis causa per illum dirigo vobis munuscula parva,
vulus vester viva voce vobis potest narrare, fuerunt — non tamen parvo voluntatis affectu , id est cusinos
quidam expares, quos et amicos habere putabam, — 11....... eos vultu serenissimo respicere dignc-
pectore venenoso currentes, an'equam venissem, ris. Commendo me, omnesque rex sancti il. ac no-
meam conati sunt accusare miseriam. Sed ille qui —stras, et cunctis parentibus nostris servulis vestris
cunctorum novit occulta, misertus est famulo suo, — sub defensione aliarum vestrarum multis feliciter
eorumque machinamenta magis juvare cceperunt — annis quiso Deu... . . serenitati vestrx. Confestim
quam aliquem dolum inurerent. Cuncta vero qux: la- cum hunc recensitum habueritis indiculum, igni ad
tenter nentiendo ad aures przeclaras nisi sunt accu- (? devorandum trademini. *

IX.
EPISTOLA MONACHI AD ABBATEM.

Charus charissimo , dilectus dilectissimo, filius in — re, easque festinanter deinde Domino auxiliante sc-
Christo Patri, il. ille humilis illi abbati in Domino — qui volumus : ea videlicet ratione, ut xviii Kalend.
sempiternam salutem. Septembris ad Magantiam esse possimus. Nam si

Duo enim simul nostro versantur in animo, ad- — vobis placuerit, sicut dispositum habetis, ut per
miratio videlicet et tristitia. Quare? quia postquam — nos veniatis, tunc secuudum voluntatem vestram
a vestra dilectione corpore, non mente, separati iter nostrum disponere habeamus. Nulla enim causa
$"mus, neque per missum, neque per mellifluos — est, exceptis his 40:5 per nullum ingenium mutare
apices vestros, de desiderahili prosperitate vestra, — possumus, qua voluntatem vestram, in quantum
quam Deo teste semper audire et videre desidera- Christo auspice valemus , nobis dimittere faciat.
mus, certi eflici meruimus. Notum igitur sit sapien- D Fuimus namque ad locellum vestrum in loco qui
ix vestro, quoniam v Kalend. Augustas saumas dicitur il., ipsum mansum consideravimus, ibique
nostras partibus palatii dimittere dispositum habe- — nostrum repastum ex nostro adducere prxcepimus ,
mus, cL postea propter opus Ecclesi: tres dies sta- οἱ una cum nostris vestrisque fidclibus in amore

“1515

ANONYMI S.ECULI VIII.

1516

vestro illic letati sumus. Inde navigio pisces ca- A exinde merces accrescat. De plumbo autem ct mate-

' piendo, ad villam...... pervenimus. Tassilo vero,
ut speramus, fidelis vester, de his 75 ab eo qux-
᾿ Sivimus prudenter nobis in omnibus rcsponsum de-
dit. ΕΔ putamus , si eum probaveritis, et secundum
scientiam vel doctrinam vestram aliquod servitium
ei injunxeritis, quod vobis exinde placere curabit.
Precamur denique, ut illo przposito vestro preci-
piatis , ut de illo manso quod vestra charitas nobis
beneficiavit , bonum certamen secundum promissio-
nen vestram facere studeat , qualiter nobis vobisque

riamine similiter demandate, qualiter navigio juxta
voluntatem vestram de sancto illo usque ad locum
ubi Signa confluit in mare, nos ita adducere possi-
mus, quatenus Dominum meum sanctum illum ama-
torem vestrum una cum omnibus sanctis, quorum
reliquias in monasterio habemus, intercessores exin-
de habeatis. Deus omnipotens ejus temporibus in
prasenti seculo vos sanum et incolumem custodiat ,
et in futuro cum sanctis angelis letabundum efticiat.
Amen.

COMMONITORIUM CUJUSQUE EPISCOPI

| AD SACERDOTES SUBDITOS SIBI CJETEROSQUE MINISTROS CUJUSCUNQUE ORDINIS ECCLE-
. SIASTICI.

(Ex Marten., Amplissima Collectio.)

Fratres sacerdotes Domini cooperatores nostri B fra]. Nullus in ligneo aut vitreo calice audeat m's-

ordinis estis, et nos quidem, quamvis indigni, locum
Aaron tenemus, vos locum Eleàzari et Itamari.
Nos vice duodecim apostolorum fungimur, vos se-
ptuaginta duorum discipulorum. Nos pastores vestri
sumus, vos plebis vobis commissx. Nos de vobis
rationem reddituri sumus summo pastori Domino
nostro Jesu Christo, vos de plebe vobis commissa.
Ileoque , charissimi , vestrum videte periculum. Ad-
monemus itaque e£ obsecramus fraternitatem ve-
stram, ut qux vobis suggerimus, memorix» com-
mendetis , et opere exercere studeatis.

Ι. In. primis admonemus ut vita et conversatio
vestra irreprehensibilis sit, scilicet ut cella vestra
sit juxta ecclesiam, et in domo vestra feminas non
liabeatis.

Il. Omni nocte ad vigilias surgite; cursum ve-
strum horis certis decantate.

IIl. Missarum solemnitates celebrationesque reli-
giose peragite ; corpus et sanguinem Domini cum
timore et reverentia sumite; vasa sacra propriis
manibus abluite et extergite.

IV. Nullus cantet nisi jejunus ; nullus cantet qui
non communicet.

V. Nullus cantet sine amictu , alba, stola, fanone,
casula. Et hzec vestimenta nitida sint, et ad nullos
alios usus sint.

VI. Nullus cum alba, qua in suos usus utitur,
presumat missam celebrare [A/., cantare, hic et in-

8 Plenarium aliqui cum Missale confundunt ; ali-
qui ita distinguunt , ut Missale sit liber eccelesiasti-
cus continens officium missarum, Plenarium liber
complectens Epistolas et Evangelia. Crediderim ta-
men Missale plenarium esse librum. in quo non
modo canon, orationes οἱ pravfationes continentur,
sed etiam Epistole et Evangelia, omnia denique
qui in choro cantantur.

sam celebrare.

VII. Nulla femina ad altare accedat , nec calicem
Domini tangat.

Vlll. Corporale mundissimum sit. Altare sit co-
opertum de mundis linteis. Super altare nihil pona-
tur nisi capsz et reliquie et [Al., aut forte] quatuor
Evangelia et pyxis cum corpore Domini ad viaticum
infirinis, czetera in nitido loco recondantur.

IX. Missale, * Plenarium , Lectionarium, Antipho-
narium, 5 utrumque librum x. homiliarum unus-
quisque babeat.

X. Locus in secretario vel juxta altare sit przpa-
ratus, ubi aqua effundatur quando sacra vasa abluun-
tur, ibique vas nitidum cum aqua pendeat, uhi sa-
cerdos manus lavet post communionem.

ΧΙ. Ecclesie sint bene coopertz et cameratz,
atrium ecclesie undique muratum *.

XII. Nullus extra ecclesiam per domos, vel in locis
non consecratis, missam cantet, nec solus cantet 4.

XIII. Quisque presbyter clericum habeat qui epi-
stolam vel lectionem legat , eique ad missain respon-
deat et cum quo psalmos cantet.

XIV. lufirmos visitate, eosque Deo reconcilia:e
oleo sancto ungite, et propria manu communicate.
Nullus prxsumat tradere communionem laico vel
feminzx ad ferendum infirmo.

XV. « Nullus sacrum chrisma vendat , nullus pro
baptizandis, vel pro corpore Domini , vel pro recon-
ciliatione, vel pro sepultura, vel pro consccrandis

b In Vietorino codice desideratur utrumque librum
xL homiliarum.

v Victor. , Sepi munitum.

4 Iu Victor. deest nec solus cantet.

9 In. codice Victorino hic articulus sic legitur:
Nullus vestrum pro baptizandis infuntibus, aut infir-
mis reconciliandis, aut mortuis sepelicndis , praemium
vel munus exigat. Omissis reliquis.

1511

data pecunia subripiat.

XVI. Videte ne per negligentiam vestram ullus in-
fans sine baptismo moriatur.

XVII.'Nullus vestrum sit ebriosus, litigiosus ,
» nullus arma in seditione ferat, 5 nullus canum
vel avium jocis inserviat, nullus in tabernis bibat.

XVIII. Unusquisque vestrum, quantum sapit, plebi
8: € de Evangelio, de Epistola, vel aliqua divina
Scriptura Dominico die vel festis diebus annuntiet.

XIX. Curam pauperum, peregrinorum , orphano-
rum habeat, eosque ad prandium invitet, 4 ut in his
et aliis hujusmodi a vobis alii exemplum capiant.

XX. Omni die Dominico ante missam aquam
benedictam facite, unde populus e£ loca fidelium
aspergantur e.

XXI. Sacra vasa vel vestimenta sacerdotalia non
dentur in vadimonium ! negotiatori vel alicui s-
culari.

XXII. Nullus vestrum minus digne ponitentem
cujuscunque rei gratia ad reconciliationem adducat ,
et ei reconciliationis testimonium ferat.

XXIII. Nullus vestrum usuras exigat, et condu-
ctor sui senioris δ existat. Res et facultáies quas
post diem ordinationis vestrz:: acquiritis, ad eecle-
siam cui deservitis pertinere sciatis.

XXIV. Nullus sine scientia et consensu nostro
ecclesiam acquirat. b Nullus per potestatem s:xcu-
larium ecclesiam obtineat ; nullus ecclesiam ad
quam titulatus est dimittat, et ad aliam causa quz-
stus migret.

XXV. Nullus plures teneat ecclesias sine aliorum
auxilio presbyterorum, nullatenus una ecclesia in-
ter plures dividatur.

XXVI. Nullus alterius parochianum, nisi in iti-
nere, aut si sibi placitum fuerit, ad missam reci-

piat. Nullus in alterius parochia t sine licentia illius.

cantet.

XXVII. Nullus decimam ad alium pertinentem
recipiat.

XXVIII. Nullus poeenitentem invitet earnem man-
ducare vel vinum bibere, nisi pro eo ad prasens
eleemosynam dederit.

XXIX. i Nullus przsumat baptizare , nisi in vigi-
lia Paschze et Pentecosten , nisi pro periculo mortis.

^ Codex Victorinus addit, quia servum Domini
non oportet litigare.

b Addit Victorinus, quia arma nostra debent esse
spiritualia.

c Victorinus codex . De Evangelio vel Apostolo die
Dominico vel festis diebus annuntiet. Verbum Dei
debetis pra dicare.

4 Codex Victorinus totum hunc articulum in se-
cunda persona enuntiat; tum hzc subdit : Estote
hospitales, ut a vobis alii exemplum bonum sumant.

e Vict., Aspergatur, omisso, et loca fidelium, ad-
ditque :Et ad hoc solum vas habete.

f Victor., Nolite in vadium dare negotiatori aut
tabernario.

δ Vict., Nori fenoris.

b Codex Vict. addit: Nullus per pecuniam alterius
ecclesiam. supplantet.

COMMONITORIUM EPISCOPALE.
ecclesiis pretium qu:erat, vel ecclesias aliquorum A. — XXX. Unusquisque fontes habeat, si non potest

1518

habere lapideos, habeat aliud vas ad hoc tantum-
modo praparatum k.

XXXI. Omnibus parochianis vestris symbolum et
orationem Dominicam insinuate.

XXXII. Jejunium quatuor temporum , rogationes,
litaniam majorem eis indicite !.

XXXIII. Feria 1v ante Quadragesimam eos ad con-
fessionem invitate, eisque juxta qualitatem delicti
poenitentiam injungite, non ex corde vestro, sed
sicut in peenitentiali scriptum est.

XXXIV. Tribus vicibus in anno, scilicet in Na-
tale Domini, Pascha, Pentecosten, πὸ omnes fideles
communicent.

XXXV. Certis temporibus conjugati ab uxoribus
abstineant 5,

XXXVI. Eulogias post missas in diebus festis ac-
cipiant. .

XXXVII. ο Nullus presbyter in itinere sine stola
incedat ; nullus induatur vestimentis laicalibus ; nul-
lus rem aut possessionem aut mancipium ecclesiz
vendat, aut comimutet, vel quocunque ingenio
alienet.

XXXVII. Dominicum diem aliasque festivitates
ἃ vespera usque ad vesperam celebret unusquisque P.

XXXIX. Cantus et choros mulierum in atrio om-
nino prohibete.

XL. Carmina diabolica qu:x& super mortuos no-
cturnis horis vulgus cantare solet, et cachinnos quos
'exercent, sub contestatione omnipotentis Dei pro-
hibete.

XLI. 4 Excommunicatis missam ne cantetis, et
plebi vobis commiss:e ne hoc faciat interdicatis om-
nino.

XLII. Nullus presbyter ad nuptias eat.

XLIIH. τ Nullus uxorem, nisi publice celebratis
nuptiis , accipiat. Raptum nullus faciat. Nullus pro-
ximam suam accipiat. Nullus sponsam alterius ducat.

XLIV. Unusquisque porcarios et alios servos suos
Dominicis diebus vel festivis ad missam venire fa-
ciat.

XLV. Patrini suos spirituales filios symbolum et
orationem Dominicam vel doceant, vel docere fa-

D ciant.

i Vict., absque. proprii presbyteri voluntate vel ro-
atu.
9 i Hic articulus desideratur in Victorino.

k Vict. addit, in quo nihil aliud fiat.

l Vict, plebibus vestris omnimodis observandum
insinuate.

m Vict., omnes fideles ad communionem corporis et
sanguinis accedere ammonete.

n Vict., abstinere exhortamini.

ο In codice Vict. deest, nullus presbyter in itinere
sine stola incedat. |

P Vict., absque opere servili celebrare docete.

q Vict, cum excommunicatis nolite communicare,
nullus presumat illis missam cantare, sed et plebibus
vobis commissis hoc annuntiate.

r Codex Vict., omnibus nuntiate, wt nullus, etc.

1579

ANONYMI S.ECULI VIII.

1589

XL VI. Chrisma semper sit in sera ἃ propter quos- A ad baptismum consecrandum, et preces super mas-

dam infideles.

XL VII. * Quisque presbyter expositionem Symbo-
li vel Dominic: orationis habeat scriptam juxta tra-
ditionem orthodoxorum Patrum, et eam pleniterin-
telligat , et inde pr:dicando populum sibi commissum
assidue ore instruat. Orationes missarum, przfatio-
nem canonis, eumdem canonem pleniter intelligat ,
ut memoriter ac distincte proferre valeat. Epistol:x»
et Evangelii sensum saltem juxta iitteram sciat. Psal-
morum verba et distinctiones memoriter teneat. Ex-
orcismos et orationes ad catechumenum faciendum,

ἃ Vict. addit, aut sub sigillo.

b Qu: sequuntur desunt in codice Victorino, quo-
rum loco hzc leguntur : « Volumus autem, fratres
charissimi , quatenus quie nostra percepistis tradi-

tione, quantum humana patitur infirmitas, bonis B

oMBU. Ab erm. "RS LE CER AC e" m. 5. -

"Hp omn, VE

culum et feminam singulariter et pluraliter distine-
te proferre sciat, et ordinem baptizandi ad succur-
rendum infirmis, et ordinem reconciliandi secundum
auctoritatem canonum, etordinem ungendi infirmos,
et ordinem in exsequiis defunctorum, exorcismos
quoque et preces super salem et aquam, cantum
nocturnum et diurnum, coinpotum si non majorem,
saltem minorem, id est, epactas, concurrentes, re-
gularesque terminos, Martyrologium, Poenitentialem
unusquisque habeat.

studeatis operibus adimplere, przestante Domino no-

stro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto

yit et regnat Deus, per omnia sz:cula sxculorum.
men. »

Ro —— ἢ

IV.
" TRACTATUS

Utrum anima: de humanis. corporibus exeuntes moz deducantur ad gloriam vel ad penam, an
exspectent diem judicii sine gloria et pena.

(Ex Maio, Script. vett. Nova Collectio.)

Serpens ille veternosus, qui dudum contra catho-
licam fidem hzxreticorum linguas exacuit, nunc quo-
que cujusdam 5 Arseniotis labia erroris sui veneno
infecta, post illorum perenne silentium, δὰ re livivas
blasphemias aperire satagit. Insibilans enim per
eumdem submurmurat virum, sj tamen res ita se
babet ut de illo fama vulgavit, quodante novissimum
examinis diem nullus electus regna celorum, nullus
reprobus loca penctret inferorum. Quod nimirum
pravae haereseos dogma si vel ad momentum reci-
piatur, magnum fidelibus detrimentum afferre pro-
batur : facit enim eos οἱ ad vite gaudia quixrenda
pigerrimos, et ad gehennz supplicia vitanda nimis
incautos. Contra quem utique facilis est mihi con-
gressus, quia omnes rect fidei assertores mecum
destruunt ejus conatus; nullus namque ei patriar-
charum, nullus prophetarum, nullus consentit apo-
stolorum : non scilicet Moyses, non David, non Salo-
mon, non Isaias propheta, non ullus post Isaiam
alius propheta, non Petrus apostolus, non Paulus,
non Joannes, non Matthzxus, non Judas, non Jaco-
bus, non Lucas, non Marcus : sed nec ullus omnino
càtholicze fidei tractator post istos hujus errorem at-
lentasse aliquando fuit inventus. Et uLegregios com-
niemorem de mu!tis, non Gregorius Nazianzenus,
non Joannes Constantinopolitanus, non Pictaviensis
Hilarius, non Mediolanensis Ambrosius, non Hippo-
niregius Augustinus, non Bethlehemiticus Hierony-

ἃ Tractatum hunc ex antiquissimo codice Rom.
Casanatensi, anno 812 scripto, sumpsisse se adnota-
vit Laur. Zacagnius, qui prelo commissurus erat,
nisi morte fuisset interceptus.

mus, non Alexandrinus Cyrillus, non ita docuit
Gregorius papa Romanus. Horum certe plura ego
in sanctis tractatibus legi, sed in his huic simile
nusquam inveni. Quis autem non videat quante sit
temeritatis, quantzque dementie, quemlibet unum
mendacem homunculum contra tot veracissimos in-
signisque virtutis testes, sine teste congredi velle?
Sed necesse est ut hoc quod veritatis defensione nu-
dis verbis asserimus, vestitis sententiis plenius inda-
gemus.

Veritatis igitur scripturam sequentes, ostendamus
primo, si placet, ante adventum Mediatoris in carpem
omnes reprobos omnesque electos ad infernum de-
scendisse, quanquam inter hoset illos diversa merita
magnum firmaverint chasma ; ac deinde post ejusdem
sacratissimam mortem , et electos ad regna coelestia,
et reprobos ad loca pervenisse pcenalia. Quod enim
ante incarpatam Dei sapientiam peccatores ad infer-
na descenderint, Mosaica testatur suctoritas, que
Dathan et Abiron eorumque socios, terra sorbente,
ait, descenderunt in infernum viventes. Et hzec qui-
demilla specialiter de quibusdam ; generaliter vero de
cunctis Davidica promitur sque sententia, qua dicitur:
Sicut oves in inferno positi sunt, et mors pascet eos
(Psal. χύνει, 15). In libro quoque, qui Salomonis
Sapientia praenotatur, enarratis multis reproborum
miseriis, ipsa Sapientia ita concludit dicens : Talia
dixerunt in inferno hi qui peccaverunt (Sap. v, 14).

b Arsenii cujusdam, qnem akerum Jeremiam vo-

cat, meminit Paschasius . Decorp. et sang. Dom.,
in prologo. ZACAGNIUS.

1581

DE REMUNERATIONE MERITORUM NON DILATA.

1582

Quod autem etiam electi, et si forte non omnimoda, A paratus, in requie cum Lazaro est, ct nc ad se in-

qu:edam tamen inferorum adierint loca, idem hoc de
se ipsis attestantur. Jacob enim patriarcha beatus,
unius sublati filii meerore contractus, nullaque c:ete-
rorum consolatione delinitus ait : Descendam ad fi-
lium meum lugens in infernum (Gen. xxxvn, 35). Job
quoque super omnes justos suis temporibus ore Do-
mini collaudatus , de semetipso loquitur dicens :
In profundissimum inf[ernum descemdent. omnia mea
(Job xvii, 16). Et rursum : Si sustinuero, inquit, infer-
nus domus mea est (Ibid., vers. 15). Rursumque
Deum expostulans dicit : Quis mihi tribuat ut in in-
ferno protegas me, e abscondas me, donec pertranseat
furor tuus ? (Job xiv, 15.) David etiam secundum
carnem Christi pater electus, de se ac de cunctis vi-
ventibus sciendo interrogat dicens : Quis est homo
qui vivit, et non videbit mortem ? aut quis eruet ani-
mam suam de manu inferi ? (Psal. uxxxvim, 49.) Ac
δὶ aperte dicat, quantum ad presens attinet tempus,
nullus omnino.

Ad electorum igitur animas de inferno liberandas
Christus erat exspectandus , quem videlicet Joannes
Daptista in carcere positus, missis discipulis rogavit
dicens : Tu es qui venturus es , an alium exspectamus ἢ
(Luc. vn, 19.) In quibus utique verbis aperte notan-
dum, quia spiritus proplieticze visionis, qui eumdem
Joannem de praeterito jam docuerat, adhuc de futuro
certum non fecerat ; atque ideo quem jam venisse pro
certo sciebat, adhuc venturum ambigebat : quia enim
mundi Redemptor nascendo in mundum advenerat,
beatus hoc idem Baptista jam liquido noverat, se-
cundum illud quod prxcurrens de eo clamaverat :
Ego vidi et testimonium perhibwi quoniam hic est
Filius Dei (Joan. 1, 54). Et ad discipulos : Ecce, in-
quit, Agnus Dei (Ibid., vers. 56). Sed si moriendo
ad inferos per semetipsum esset venturus, omnino
necdum aguoverat; οἱ inde est illud prx:xmissum,
quo requirebat, Tu es qui venturus es, an alium ez-
spectamus ? Àc si ei diceret, ad ergastula tuorum mox
descensuro patenter insinua, quem illis liberatorem
venturum esse denuntiem, te quem jam venisse mun-
do nuntiavi, an alium quem pro te mittendum hacte-
nus ignoravi? Tu nos inde extrahes per sanguinem
sacratissimx passionis, an alius ignotze legationis ?

vicem transire possent, inter electos ac reprobos
magnum chasma (irmatum ὃ

An forte prz dictum chasma inter bonos et malos
oljectum non locorum spatia, sed actorum dirimit
merita ? Mirum autem et valde mirum, si tenes ita.
Nam et Job, cui similis in terra non erat, ad poena-
lia loca iturum se esse clamabat, cum diceret : Plan-
gam dolorem meum antequam vcadam, et non revertar,
ad terram tenebrosam et opertam mortis caligine, ter-
ram miserig et tenebrarum (Job, x, 20-92). Absit
autem utillic ALralram et Job loca disjungerent, quos
hic fides et opera inseparabiliter conjunxerant ; at-
que horum illuc unus ad requiem, alter destinaretur
ad miseriam ; horumque unus in lumine, alter ibi
sederet in mortis caligine. Videamus itaque utrumne
etiam Job przfatus ad terram tenebrosam et opertam
mortis caligine, ad terram quoque miseriz et tene-
brarum perductus in Abrahze fuerit requie collocatus.
Idem denique, cuin lacrymosius hoc quod supra pro-
tulimus, diceret, in profundissimum infernum dc-
sceident omnia mea, continuo presumptiva dubita-
tione subjecit, et ait : Putasne saltem ibi requies erit
mihi ? (Job, xxvii, 16.) Nos autem ista dicentes, nequa-
quam temere aflirmainus nonfuisse apud inferos loca di-
visa interelectosct repro*Sos, cum tamen potuisset (ieri
ut sic inter hoset illos sola merita dividerent, sicutinter
regis Babylonix ministros, et Danielis socios justitia
sola distinxit, nam una eademque fornacis flamma
et illos consumpsit et istos servavit. Sie denique
aqua maris Rubri, et Israelitis ad manna vescenduin
iter pr:ebuit, et /7Egyptiis ad mortis supplicium fo-
veam ministravit. Hoc itaque cum magna dicimus
auctoritate loca fuisse poenalia, qux» Christus propter
suorum ereptionem per semetipsum judicavit esso
lustranda, Petro attestante, qui de illo ait : Quem
Deus suscitavit ἃ mortuis, solutis doloribus inferni,
juxta quod impossibile erat teneri illum ab eo (Act.
1, 24). In quibus profecto verbis solerter notandum,
quoniam nemo apud inferos liber a dolorum vinculis,
prxter eum qui solus veraciter dixit : Factus sum sic-
€t homo sine adjutorio, inter mortuos liber (Psal.
Lxxxvit, 5). Atque ideo solus non potuit tartarea ma-
nu vinctus teneri, quia solus non habuit peccatum

Quia vero non per quemlibet alium, sed per semet- yy quod dolorum ejus nexibus posset arctari. Indeque

ipsum id fecit, prz«dicto Joanni ex obliquo manda-
vit. Sed manifestius illud Zacharias aperuit, qui hoc
quod certissime futurum esse prxvidit, jam quasi
factum narravit. Sic enim ad eum qui inferos capti-
vavit prxsentialiter ait : Tu quoque in sanguine testa-
menti tui emisisti vinctos tuos de lacu, ubi non est
aqua (Zach. ix, 11). Et qui sunt isti vincti nisi, ut
Ilieronymus docet, justi antiqui? Unde autem vin-
cti, nisi ex przevaricatione reatus primi? Et quis iste
lacus in quo tenebantur captivi, nisi loca sunt inferi
ubi non est, ut dicitur, aqua , videlicet requies ulla ?
[nde est etiam illud quod dives ibidem inflammatus,
guttam aqua ad lingu: refrigerium quzrit, et non
invenit. Quod si ita est, quomodo Abrahain ab co sc-

solus ab inferni doloribus alios liberare valuit, unde
ipse eosdem dolores non sensit.

Scio autem quemdam inter magnos tractatores hzc
verba ita sensisse, ut non in patriarchis atque pro-
plietis, sed in aliis longe ab istorum sedibus positis,
praefatos dolores solverit Christus; et tamen non est
ausus dicere, cos quos iisdem dolorum nexibus sol-
vit, non fuisse electos; quod utique si diceret, men-
dax profecto appareret. Concedamus itaque quod non
fuerint patriarchze atque propheta, sed alii, et ta-
men electi, qui minus de pertecta justitia habentes,
inferni doloribus fuerint obligati. Sed si plena ili
patriarcharum ac prophetarum quies, plenaque erat
consolatio, qua illis necessaria Christi exspectatio ?

1585

ANONYMI S/;ECULI VIII.

ETT

An non erat Joannes propheta et plus quam prophce- A fefellit, talem hinc sententiam firmavit, ut diceret,

ta, qui ex sua aliorumque prophetarum persona, ut
supra meminimus, Redemptorem mundi requirebat
dicens Τὰ es qui venturus es, an alium exspectamus ἢ
(Luc. vn, 19.) Certe exspectabant eum isti vincti in
lacu, ui non est aqua; et mirum si aliis vinculis
astricti, nisi his quie Petrus per Christum soluta uar-
ravit. Coarctat nos rursum hac questio, ut dicamus
quomodo ibi Lazarus in sinn Abrah:e consolabatur,
$i dolorum vinculis astrictus tenebatur? Sed facia-
mus distinctionem inter dolorem et dolorem, et hanc,
ut arbitror, facilius absolvimus qu:xstionem. Crucia-
bantur itaque apud inferos iniqui simul et justi, sed
non pari modo isti et illi, quia illi omnimoda ignis
gehenna, isti sola mentis tristitia; illi quia foris ar-
debant, isti quia intus merebant ; illi consolari non
poterant, quia in tormentis refrigerium nullum habe-
bant, isti quamvis tristarentur, quia diu a coelesti
paria exsulabant, tamen consolabantur, quia exte-
rior illos reproborum ambustio non vexabat.

Ergo quod de lacu dicitur, quia non est in eo aqua,
non ad electorum mentis dolorem, sed ad reproborum
pertinet exteriorem ignis ardorem ; in quo videlicet,
quia ultrix est. flamma, nec una saltem ad refrige-
rium aqu: suppetit gutta, quam nisi ex fluentis ele-
ctorum hauriri posse cognosceret, dives ad Abraham
minime diceret : Mitte Lazarum, ut intingat extre-
mum digiti sui in aqua, εἰ refrigeret linguam meam,
quia crucior in hac flamma (Luc. xvi, 24). Ita plane
non esse contrarium dicimus apud inferos dolorum
. vinculis religatos fuisse justos antiquos. Sed quid?
Sive certam, sive dubiam de inferno in hac parte
protulerimus sententiam ^; hoc tamen veracissime
dicimus, quia Dei Filius indebitam pro nobis mortem
exsolvens, quoquo pacto in quibuslibet fuerit factum,
solutis doloribus inferni, suos inde tantum reduxit ;
sicut ipse per Osee longe ante prxdixit : Ero mors
tua, o mors; ero morsus (uus, inferne (Ose., xii, 14).
In quibus profecto verbis solerter pensandum est,
quia Redemptor noster mortem quidem funditus oc-
cidit, sed nimirum in parte quam ipse glutivit; cx-
terum mors in parte qux remansit, permansit. Di-
catur igitur, ero mors tua, o mors, ac si diceretur, in
przda, quam capio, te funditus interimo. Ero mor-
sus (uus, inferne, hoc est, non te totum deglutio ,
scd partem ex te mordens consumo. Neque enim,
ut catholica fides przfixit, alios inde quam suos in-
terventu beatissimz passionis ad superos reduxit.

Sed jam ordo przmnissus deposcit, ut post ereptio-
nem ab inferis veterum justorum, ostendamus quo
isto nunc tempore recipiantur anim: perfectorum.
Coelorum etenim Magister, qui nullum aliquando

* Nempe quod attinet, vel ad patiendi modum, vel
ad stationem inferam justis injustisque communem.
. b Hic est Gennadius de ecclesiasticis Dogmatibus,
inter sancti. Augustini Opera, eui perperam tribui-
tur, editus. Exstat adhuc in Vatican: bibliothecae
codice 5845 Dionysii Exigui collectio canonum, cum
appendice antiqua usque ad tempora Caroli Magni,
cujus vo scriptus etiam est ille codex : in ca autem

a diebus Joannis Baptist:e Regnum caelorum vim pe-
titur, el violenti diripiunt i lud (Matth. x1, 12). O tu
doctor novi erroris, nunquid tantum in die judicii
regnum colorum violenti diripiunt ? ut diabolus per
os tuum construxit, et non potius a diebus Joam-
nis?......
llic deest folium unum.

.. . illa si placet, de multis sufficiant ista; si vero
propter exiguitatis mex personam in dubium veniunt
et ista, necessarium reor generali catholicorum sen-
tentia, verum me in his qu:e dixi testem approbare.
In ecclesiasticorum etenim dogmate b, quod distin-
ctis sententiis uno volumine comprehenditur, quod-
que per universum orbem a cunclis recipitur, ab
omnibus defenditur, summaque laude celebratur,
titulo quadragesimo quinto ita scribitur : « Ante pas-
sionem Domini omnes animas sanctorum in inferno
sub debito prxevaricationis Ad:e. tenebantur. donec
auctoritate Domini per indebitam ejus mortem de

servili conditione liberarentur.» In sequenti quoque

titulo, hoc est quadragesimo sexto, talis auctoritas

continetur, ut dicatur : « Post ascensionem Domini

ad coelos, omnes sanctorum animze cum Christo sunt,

et exeuntes de corpore ad Christum vadunt, exspe-

c:antes resurrectionem corporis sui, ut ad integram

et perfectam beatitudinem cum ipso pariter immu-

tentur. Sicut et peccatorum animx in inferno sub

timore posite, exspectant resurrectionem sui corpo-

ris, ut cum ipso ad poenam convertantur zxternam.

Hxc omuium precedentium ac subsequentium et

una et singularis et generalis est Patrum sententia :

cui merito concordans beatus Gregorius papa Ro-

manus przsul apostolice sedis, tractatorum quidem

ultimus, sed peue omnium egregius, in quarto Dia-

logorum libro ad inquisitionem colloctutoris sui ita

respondit dicens : « Constat quia perfectorum justo-

rum animz, mox ut hujus carnis claustro exeunt, in

celestibus sedibus recipiuntur. Quod et ipsa per se

Veritas attestatur dicens : Ubicunque fuerit corpas,

illuc congregabuntur et aquila (Luc. xxvii, 57) ; quia

ubi ipse Redemptor noster est corpore, illuc colli-

guntur et animx? justorum. Et Paulus dissolti desi-

derat, εἰ cum Christo esse. Qui ergo Christum in

D ccelo esse non dubitat, nec Pauli animam in colo

esse negabit : qui etiam de corporis sui dissolutione
atque habitatione patrix ccelestis dicit : Scimus quo-
niam si terrestris domus non habens habitatorem di-
labitur, quod edificationem habemus ez Deo, domum

non manu [actam, scd clernam in. calis. » (11 Cor.
v, 1.)

Πὰς ille de justis atque perfectis. Quid vero de
l

appendice legitur inter alia Gennadius de ecclesiasti-
cis Dogmatibus sub nomine sancti Augustini : unde
colligi potest cur hic auctor anonymus, et Carolo
Maguo coxvus, aflirmet hunc Gennadii librum per
orbem uuiversum ab omnibus recipi, quia nimirum
in collectionibus canonum, quz? tunc temporis potis-
simum vigebant, insertus fuerit. ZacAGNIUS.
^

1585

QUID SIT CEROMA.

1576

iniquis? « Quia esse, inquiens ad pr:dictum collo- A thalamum in columb;e specie perducta. Idem quod

cultorem suuin, sanctorum animas in ccelo sacri elo-
quii satisfactione credidisti, oportet ut per omnia
esse credas et iniquorum animas in inferno ; quia ex
retributione internz justitiz, ex qua justi glorian-
tur, necesse est per omnia ut et injusti crucientur.
Nam sicut electos beatitudo Lxtificat, ita credi ne-
cesse est quod a die exitus sui ignis reprobos exu-
rat. » Qui: nimirum cuncta idem veracissimus do-
ctor non solum verborum sententiis, veruin. etiam
rerum ostendit exemplis. Idem certe in przfato libro
narravit, quod anima Germani episcopi in sphixera
ignea ab angelis fuerit in coelum sublata. Idem quod
sancti Benedicti per viam palliis stratam ad super-
nam) regionem perducta. ldem quod servuli hospi-

venerabilis Roinul::: ad perennem vitam coelestibus
exsequiis assumpta. Idem quoque dixit quod spiritus
Gordian:z amit:e ejus gehennz incendiis fuerit man-
cipatus. Quo llilliricianus monachus ad inferorum
loca deluctus, hujus ssculi potentes ac divites in
medio flammarum viderit suspensos. Sufficit, satis
est. Quis fidelium de hac re ultra dubitare potest?
Multum idoneus et iste testis est, contra cujus scu-
tentias ire nefas est. Quapropter admonitos vos esse
volo, quoscunque imperitissimus ille mendaciorum
anfractibus a celesti sapientia deviare conatus est,
ut ad procinctum fidei tendentes non quasso ranun-
euli stridore a capto itinere deviemini, sed claris.
Sime resonantem supern: civitatis tubze clangorcm

talis paralytici ab internis cclorum laudibus su- D sequamini. Hxc est mea pro vobis ad Deum de-

scepta, ac super altissimos eorum cardines evecta.
lem quod sacr virginis Scholastice ad :thereuin

precatio, hiec etiam ad vos mea salutatio. Amen.

V.

EPISTOLA CUJUSDAM.
QUID SIT CEROMA.

(Ex libro iv Miscellaneorum DBaluzii.)

—

Quies'iunculam mihi datam ἃ vestra reverentia
his diebus attulit familiaris noster Fredilo, in qua
requirebatur quid proprie viri non incelebres intelle-
xerint esse ceroma. Id verbum fertur in auctoribus
ingenuarum artium disciplinze summopere prazditis,
necnon et apud nostros qui palmam Romani eloquii
suo seculo meruerunt. Quamvis igitur pueros et im-
becilles nos judicent illi qui nervos et medullas ip-
sumque, ut dicitur, sanguinem ex libris antiquorum
eliciunt, sententiarum potius altitudinem quam ver-
borum humilitatem persequentes, nobis tamen com-
petens magis videtur a primis ad secunda conscen-
dere quam, primis neglectis, temere ad secunda pro-
ripere. Cum enim virtus eloquentix verborum splen-
dore et sententiarum gravitate formetur, verborum
decor primum est appetendus, tum demum senten-
tiarum robur et lux intima est requirenda. Quam-
obrem lumen et sensus dilectus verborum semper a
studiosis est hahendus, ne violata magistrorum re-
gula confusa et inordinata commentia quz tradit pro-
rumpat. Hxc quidem generaliter prolata inconsultam
extraordinariamque przsumptionem confutant. Nune
specialem hujus verbi habeamus considerationem. Et
ut evidentior via se ad hoc astruendum aperiat, altius
quiddam censeo repetendum.

Ludi qui diebus festis causa religionis ad dele-
ctandum populum a juvenibus agebantur, et quorum
causa spectacula vario genere populo permitteban-
tur, aut gymnici, aut gladiatorii, aut circenses, aut
scz:nici nominabantur; quos tamen sibi diabolus
sub iuvocatione deorum, imo dxmonum voluit exhi-

PaTROL. XCVI.

beri a mortalibus, ut sub oltcntu pietatis et religio-

C nis miserorum animas in suum jus transfunderet.

Ergo principalis ludus, quem gymnicum diximus
fuisse, velocitatis ac virium gloria constabat. Is locus
ubi excrcebantur, gymnasium, ct hi qui exercebant,
atliletz: vocabantur. Genera autem gymnici ludi ex-
stitisse traduntur, cursus, saltus, jactus, virtus, et
luctatio. Sed quia priore tempore cincti athletze
exercebantur, nec nudarentur quousque quidam rc-
misso cingulo prostratus exanimatusque in ludo
apparuit, inde nata dicitur consuetudo ut deinceps
juvenes nudi exercerentur capisiribus in parte ce-
lanca corporis succincti. Athletz, autem. Graeca ap-
pellatione ἃ laterum complexu et coninissione di-
cuntur, qui cominus decertantes adnixi persistunt,
ne alter alterum quocunque casu falleret aut astu

D impediret, peruncto corpore olei liquamine; exerci-

tatio qua agebatur proprie ceroma vocatur. Locus
autem destinatus luctationi palestra vocal'atur; qui
inde trahit etymologiam, vcl a luctatione, vel a mota
urni, id est, sortis, eo quod ad palxstram sortito
digerentur. Est ergo sensus proverbii: Oleum οἱ
impensas perdit qui mittit boves ad ceroma; quod
sicut stolidum et brutum animal, quanquam robu-
stum et vegetum, tamen exquisite arii est inutilis,
qu: nan tantum viribus, sed etiam subtilitate et in-
genio propter lacertorum complicationem multifor-
mem agitur. Quippe cum sint eadem animalia vasti
corporis, ac propterea nequaquam sc:enicis motibus
idonea, etiamsi more athletarum eis perfricatio ad-
deretur, ita illi inertes judicantur qui a primis pxe-

ue

1581

ANONYMI SECULI VIII.

1588

rite temporibus ludis scholaribus deputati, varia- A Quadam igitur inflexione nominis adducti sunt

rum studia doctrinarum nequaquam in se admit-
tunt, sed inexercitati et invalidi, veluti stolida et in-
sensata animalia, a profunda et muttiplici rerum
indagine rejiciuntur; de quibus merito supradictum
proverbium cantatur. Et quoniam propriis huic arti
cibis ipsi athlete vescebantur, sicut erant coliphia,
unde scilicet et vires augerentur et corporis habili-
tas industriaque non periclitaretur, idcirco subse-
quitur in eodem proverbio quod etiam impens: per-
dantur qus indebite negligentibus et minime aptis
ingeruntur. Nonnulli ceroma intellexerunt esse arti-
ficium quoddam juxta morem antiquum pingendi,
cui, ne facies et pulchritudo pictur: vetustate tem-
poris aboleretur, cer: mixtura apponebatur, modico
igni huic temperamento adjecto, ut z: equa mensura
colorum cerazeque concordante, nec venustas et gratia
coloribus nec cerz perspicuitas deesset. Hoc genus
pingendi etiam a Boetio viro doctissimo commemo-
ratum adhuc suo tempore viguisse dubium non est.

p
d"

qui hoc senserunt esse ceroma, ut verbi gratia
sicut homo ab humo, ita ceroma a cera originem
ducere existimetur. Sed hoc non satis pruden-
ter intellectum, etiam ipse sensus manifestat.
Quamobrem superior expositio, qux et securior at-
que secretior antiquiorque judicatur, vohis credo
satisfaciet, nugasque varie commentantium apud
vestram prudentiam exstinguet. Hoc de parva re
sine fraude apud judicium prudens vestrum dispo-
sui, charissime virorum; oroque vestram ingenuam
prudentiam ut fastidiosorum supercilia declinantes,
apud vos contineatis quz fidelis animus et amici non
frivola cbaritas transmisit. Ceterum placeat me
salva stibilitate amiciti:e hoc quod elegeritis, sicut
ostulo, vestris scriptis edoceatis. Nolo enim nec
arrulitatis improbitatem incurrere, nec rursus ta
citurnitats nota in his qux efferenda sunt juste dam-
nari.

Vi.
APPARITIO SANCTI MICHAELIS ARCHANGELI

IN PARTIBUS OCCIDUIS,
HOC EST IN MONTE TUMBA IN GALLIA.
Scripta ab auctore anonymo ante seculum x.
(Ex Mabillonio, Acta Sanct. ord. sancti Benedicti.) ᾿

ODSERVATIONES PIUEVLE.

Non ab re fuerit paulum di
locum demus celebri sancti Michaelis apparitioni ,
qu:e rebus ordinis nostri non parum attulit splendo-
ris. H:ec quippe occasionem praebuit exstruendo per-
insigni monasterio sancti Michaelis in monte Tumba,
seu in periculo maris dicto, quod Richardus primus
Nortmannorum dux monachis Benedictinis concessit,
exclusis ob vitam solutiorem clericis, qui montem
ante a monachis occupatum incolebant. Auxit loci
famam et frequentiam religio monachorum, qui in
angusta montis abrupti crepidine magnificam con-
didere basilicam, ducentorum et triginta octo pedum
longitudine, altitudine centum supra triginta quin-

ue; regulares autem :edes paulo infra circum basi-
licam, quibus accessit in declivi montis latere aqui-
lonari oppidum, patroni sui przesidio et situ loci fir-
missimum adversus Gallie hostes munimentum.
Istuc voti causa frequentes ex universa fere Europa
concurrunt peregrini : quos inter Galli& reges non

uci, nempe Ludovicus VII οἱ sanctus Ludovicus,

hilippus Hl, Carolus Vl, Ludovicus XI, adeoque
Henricus ll. Anglix rex, suam loco przssentiam exhi-
bere dignati sunt. Istic Ludovicus XI jam dictus san-
eti Michaelis equestrem ordinem instituit, cujus ge-
neralia comitia quotannis eodem convocari diu mo-
ris fuit. Guillelmus Major Andecavorum episcopus
electus anno 1291, Colinum quemdam removit ab
incesta consuetudine, ea poena imposita, « quod ipse
in die Pentecostes publice in ecclesia sua peram et

redi extra metas, ut ( baculum a sacerdote, ut moris est, acci

à ret, inde itu-
rus nudis pedibus ad montem beati Michaelis in monte
Tumba : qui sacerdos exponat ibidem populo cau.
sam, quare dictus Colinus sic vadit in montem beati
Michaelis, et quod sit éi ex parte nostra injunctum
in penam dicti publici incestus, » inquit Guillelmus
ipse in libro de Gestis suis, cap. 19, tomo X Spicile-
gii Acheriani.

2. Tempus facte apparitionis revocant loci vete-
res chart» ad annum 708; ecclesi:& vero a sancto

Autberto constructz dedicationem ad annum inse-

quentem, cum Childebertus tertius Francis impera-

bat. Rodulfus Glaber in Vita Roberti regis ecclesiam
beati Michaelis laudat, « quz, inquit, constituta in

quodam promontorio littoris Occant maris, toto orbe
nuncusque habetur venerabilis. » Sane « Edelredus
Anglie » rex, teste Willelmo Gemeticensi monacho,
in lib. v, cap. 4, « satrapis suis regio more praecepit,
αἱ euntes totam Nortmanniam rapinis et incendiis
exterminarent , solummodo archangeli Michaelis
monti parcerent. » Quinetiam Anglie przsules in
Oxoniensi concilio statuerunt, anno 1232, « ut dedi-
catio sancti Michaelis iu monte Tumba a rectoribus
ecclesiarum devotissime celebraretur : » quod in
tota provincia Lugdunensi secunda et plerisque
aliis Gallicani regni ecclesiis olim observatum.

9. Qui subjectam apparitionis et dedicationis hi-
Storiam descripsit auctor anonymus, vixit paulo
post iJ temporis quo res contigit, certe antequam

{599

APPARITIO S. MICHAELIS IN MONTE TUMDA.

1590

istuc inducerentur monachi, hoc est ante annum A plenitudinem, cum appropirquaret tempus desolatio-

960. Et quidem codex noster Sancti Germanensis
quo usi sumus, scriptus fuit jussu Adraldi, auno
4060 abbatis ex nobii sancti Germani de Pratis, uti
faciunt fidem hi versus ab Ingelardo monacho ex-
scriptore exarati :

Abbatis domni nutu probitate decori

Auraldi, monachos quidain prior arte modestus,
Libris iutentus, horuin reparator amoenus
Sigwinus, scribi librum praeceperat istum.
Quem si quis tulerit, male.'ictus (ine peribit.
Hunc Inzelardus decoravit scriptor honestus.

Preter hanc anonymi lucubrationem, est et alia
ejusdem argumenti scriplio in bibliotheca coenobii
sancti Michaelis, quibusdam locis interpolata.

INCIPIT
DE APPARITIONE S. MICHAELIS.
CAPUT PRIMUM.
Regnante Childeberto rege apparet sanctus Michael in
salia, Synagoge quondam, nunc Ecclesie pa-
tronus.

Postquam gens Francorum Christi gratia insignita
longe lateque undique per provincias superborum
colla perdomuisset, Childeberto rege monarchiam
totius occidu:x et septentrionis, necnon et meridiei
partis strenue gubernante, quia omnipotens Deus
non solum in omnibus gentibus, verum etiam in
omnibus mundi quem ipse fecit subjectorum spiri-
tuum partibus principatur; beatus archangelus unus
ex septem in conspectu Domini semper assistentibus,
qui etiam οἱ paradisi przepositus salvatorum animas
in pacis regione collocaturus legitur, post eam mani-

festationem qua se in * monte Gargano ad adoran- C

dum ἃς glorifieandum quomodo et qualiter voluit,
sicut in scriptis habetur, ostendit; his, ut compre-
hensum est, per beatum archangelum patratis, illu-
minatis Christi gratia cunctis gentibus, in orientali-
bus Romanis partibus accipe quibus sese indiciis
manifestare idem beatissimus princeps civium super-
norum voluerit prsulem occidentalium populorum :
ut qui quondam benedicto in patriarchis populo Is-
raclitico defensionis attribuerat opem, ipse" eustos
existeret ac przvius vocatis filiis per adoptionem.
Namque legitur in visione Danielis prophetze dicente
eidem angelo : Nemo elt adjutor meus in. omnibus
his, nisi Michacl archangelus princeps vester (Dan. p,
91). Princeps, inquit, vester, populi videlicet Judzeo-
rum. Christo vero Domino in propria venienti, atque
ἃ suis non recepto, quin potius prodito, ipso ad Pa-
trem remeante, dum aboletur observatio prisc:e le-
gis, constabilitur annuntiationis evangelieze admira-
hile sacramentum, dum exeunte per omnem terram
souo apostolorum, czeremoniz transferuntur sacro-
rum per ministeria angelorum. Aiunt etenim histo-
rie ecelesiastic:e quod post passionem et ascensionem
Domini ad ccelos, post diu exspectatam Israelitarum

a Mons Garganus sexto milliari distat a Siponto
novo seu Manfredonia, Apulize urbe maritima, Gela-

sio ] summo pontifice sancti Michaelis archangeli

apparitione et cultu consecratus.
b Montem ad duas Tumbas appellant Odo abbas
Glanuafoliensis in epistola ad Ádelmodum, et alii

nis civitatis et templi quam Salvator sacro venturum
preenuntiaverat eloquio cum fletu humanitatis, Eccle-
sia apud IIieroseclymam monitu Divinitatis per cun-
ctum orbem gentibus evangelizatura diffunditur.
Cumque congregatus undique ex omnibus locis po-
pulus Paschalis festivitatis przstolaretur diem, sa-
cerdotibus solitas excubias observantibus , voces
subitas vigiles audivit dicentes : Migremus ex
his sedibus. Voces vero subito per angelos emis-
885. quis ecnuntiaverunt beatorum spirituum de-
migrationem , angelicum ministerium insinuarunt
ad Ecclesiam gentium transferendum. Ex quibus pa-
tenter insinuatur quod beatus Michael archangelus
nánisterium quod exercuerat in Dei quondam popu-

B lum, eumdem sortitus sit apud gentium electionem.

H:c ita esse devotio credit fidelium propter osten-
sionem signorum. Notum enim se fieri voluit morta-
libus xtatis nostrz temporibus, quo se humanum
genus in electorum spirituum societate cognosceret
devocatum. Denique advertendum est quo mysterio
locum mortalibus pravidcerit in partibus occiduis ,
ubi ex omni orbe confluit veneranter angelicum im-
precatura subsidium religiosa multitudo fidelium.

CAPUT 1l.
De siu loci.

Ilic igitur locus ^ Tumba vocitatur ab incolis, ideo
quod in morem tumuli quasi ab arenis emergens in
altum, in spatio ducentorum cubitorum porrigitur,
Occano undique mari cinctus locus, angustum admi-
rabilis insul:e praebet. spatium inter ostia situs , ubi
immergunt se mari flumina Segia [Al., Sei; vulgo
Sée], necnon et Senuna (Selune); praebens quoque
habitantibus hinc inde non breve nimium spatium.
Longitudine vero ac latitudine a radice qua prominet
non multum distat (ut conjicitur) ab co opere quo
salvatum, imo servatum est humani generis incre-
mentum (Id est, arca Noemi). Qui ab Abrincatensi urbe
(Avranches) sex distans millibus,occasum prospectans,

. Abrincatensem pagum dirimit a Britannia. Nulla ibi

exerceri valet actio mundalis; his solis congruus ex-
Stat locus, qui Christum sedule venerari disponunt :
el hos suscipit, quos ad :sthera ardens virtutum
amor evehit. Copia tanta piscium ibicem reperitur,
qu: plerumque fluminum marisque infusione conge-
ritur. Procul vero cernentibus nihil aliud fore quam
spatiosa quadam, imo speciosa turris videtur. Sed et
mare recessu suo devotis populisbisinde desideratum
iterprxbet beati petentibus limina archangeli Michae-
lis, qui primum locus, sicut a veracibus cognoscere po-
tuimus narratoribus, opacissima silva claudebatur
longe * ab Oceani (ut zestimatur) zstu. millibus Vi-
stans sex, altissima prbens latibula ferarum. Et
quia secretiora cceli per contemplationem subtilita-

quidam, ob duas videlicet montis crepidines, de qui-
bus infra. Hic mirari subit audaciam pseudo-chrono-
logi sub nomine et larva Lucii Dexiri, qui hz:ec om-
nia ad Hispaniam detorquet, ad annum Christi 526,

€ Codex Chesnianus habet : ab Oceano (ut estima-
tir) octo millibus distantibus, etc.

391

ANONYMI S.ECULI VIII.

4592

tis rimari volentibus gratissima esse solent remo- A ditus et religatus. Cumque de loei requireret ampli-

tiora eremi loco, inibi olim inhabitasse comperi-
.mus monachos, ubi etiam usque nunc du: exstant
ecelesi:: ^ priscorum manu construct». Nam ipsi
menachi ibidem Domino servientes dispensatione
cuncta regentis Dei sustentabantur, presbytero quo-
.dam de villa qux dicitur Asteriacus (Beauvoir) ta-
liter eis ferente auxilio. Nam ut illis sine quo hu-
mana non potest exigi vita, deerat victus, fumo si-
gnifero discurrente altaque cceli petente, onerabat
asellum dapibus dilectione vera farcitis : sicque
duce invisibili prz:vio, per loca ibat invia, ac redibat
ferens Domini jussa ilisque necessaria. Sed quia
hic locus Dei nutu futuro parabatur miraculo sanctique
sui archangeli venerationi, mare quod longe dista-
bat paulatim assurgens, omaem silvae magnitudinem
sua virtute complanavit, et in arenz sux formam
cuncta redegit, przbens iter populo terrx ut enarren-
tur mirabilia Dei. Jam vero ad illud veniendum est,
qualiter idem beatorum princeps spirituum angelica
revelatione dedicaverit predictum locum.
CAPUT Il.
De constructione loci per angelicam revelationem.

Quodam tempore cum religiosissimus et Deo ama-
bilis prefatz: urbis P antistes Autbertus nomine so-
pori sese dedisset, admonitus est angelica revela-
tione, ut in jam dicli summitate loci saneti con-
strueret in honore archangeli x:dem : ut cujus cele-
brabatur veneranda commemoratio in monte Gar-
gano, non minori tripudio celebraretur in pelago. At
sacerdos dum revolvit illud apostoli, Probate spiritus
δὶ ex Deo sunt (1 Joan. 1v, 1), iterata est admonitus
visione, quo perficeret quod jubebatur. Et quia spi-
ritus prophetarum non semper est prophetis subje-
ctus, distulit adhuc przsul constructionem, sed ad-
hibuit intercessionem, quatenus istiusmodi negotium
Dornini nostri Jesu Christi simulque beatissimi ar-
changeli agnoscere valeret deliberationem. Contigit
per idem tempus ut taurum cujusdam, quem furtim
quidam instinctu pravitatis subtraxerat, in ejusdem
deponeret saxi cacumen, ut dum is qui amiserat ju-
vencum, reperiendi amitteret spem, turpe latruncu-
lue lucrum efficeret ex eodem. Interea tertia admo-
nitione venerandus pulsatur episcopus austerius *, ut
qui non acquieverat bis admonitus, locum adiret ce-
lerius, a quo tamen se sciret egrediendum nullatenus,
priusquam perficeret quod fuerat jussus. Ad cujus
fidei confirmationem monstratur etiam ibidem us-
que in presens petra quasi digito hominis inscripta,
super quam memoratus episcopus resedit, quousque
opus ad finem adduxit. Percunctanti igitur episcopo
qui zxdificationi congruus posset videri locus, ange-
lica in hunc modum est responsione dictatum, ut
loco eo zedificaretur «des, quo inerat taurus abscon-

Δ Nempe una in honorem sancti Stephani proto-

martyris, alia in honorem sancti Symphoriani, qua
amplius non exstant.

b Non Camaraci, ut putavit Baronius, cognominis .

Autberti longe ante Camaracensis episcopi vocabulo
deceptus.

tudine vel quantitate, cisdem cognovit -responsis
edificationi eum debere statuere modum, quem vi-
deret juvencum in circuitu protrivisse. Post hzec jus-
Sum est ut suo prereptus domino restitueretur
taurus. Venerabilis ergo episcopus, de visione cer
tissimus, cum hymnis et laudibus predictum locum
ingressus, exercere imperatum opus aggressus est :
congregataque rusticorum maxima multitudine lo-
cum purgavit, atque in spatium complanavit : in cu-
jus medio due przeminebant rupes, quas operan-
tium multorum movere non poterant manus, nec a
suo divellere statu. Qui cum diu hxrerent, nec om-
nino quid facerent invenirent, nocte insecuta visio
apparuit cuidam homini nomine B»ino in villa quz

B dicitur Icius (Huynes), qui duodecim filiis ampliatus -

magnam inter suos tenebat dignitatis gloriam. llic
ergo per visum monitus ut cum laborantibus et ipse
labori insisteret, festinus ad locum cum filiis venit ,
impleturus quod fuerat jussus. Qao cum pervenisset,
fretus auxilio sancti Michaelis archangeli, quod hu-
mana non poterat virtus, mirum in modum tam fa-
cile molem tantx:: magnitudinis removit 4, ut nullum
pondus inibi esse videretur. At omnes in commune
laudantes Deum sanctumque archangelum Michae-
lem, cepto attentius insistebant operi. Cumque jam
dictus episcopus de magnitudine construend:ze fa-
brice adhuc dubius cogitaret, nocte media, sicuti
quondam Gedeoni in signum victoris, ros jacuit
super verticem montis; ubi autem fundamenta lo-
canda erant, siccitas fuit, dictumque est episcopo :
Vade, et sicut. signatum videris, fundamenta jace.
Qui stam omnipotenti Deo gratias agens, sancti-
que implorans archangeli Michaelis auxilium, ex-
surgens gaudens et lzetus opus illud aggressus est.

Exstruxit itaque fabricam non culmine sublimita-
tis celsam, sed in modum cryptz rotundam , centum
(ut z»stimatur) hominum capacem, illius in monte
Gargani volens exx:quare formam, in modum prz-
rupti éllicis angelico apparatu facta terrigenis ad
laudem et gloriam Dei habitatione : manifeste do-
cens semper in celestibus divini muneris opem esse
poscendam, altoque contemplationis intuitu penetrare
&theris astra, non terrenis limosisque paludibus ro-
tantia hominum ponere corda. Quod cum post non
multum tempus esset opem ferente Deo zedificatum,
viro Dei Autberto episcopo manente anxio, proinde
quia cernebat sibi deesse sancti archangeli pignora,
beatus eumdem sacerdotem Michael admonuit, uti
fratres celerrime usque ad locum quo memoria ve-
nerabiliter colitur sanctissimi archangeli, dirigeret
in Gargano, et eam quam angelo patrocinante refer-
rent benedictionem (Id est, munus), cum summa
exciperet gratulatione.

* Hic certe locus erat agendi de impressione illa,
qua Michael Autberti cunctabundi caput ad penetra-
tionem usque percussisse dicitur.

4 Nimirum Bainus cum duodecim filiis. Et tamen
vulgi traditio fert, infantem unum impulsu pedis id
przestilisse.

[595

CAPUT IV.

Qualiter a Gargano sit sanctum delatum pignus.

Interea missi nuntii adeuntlocum : qui benignissime
ab abbate loci illius suscepti vestibusque mutati, ac
tanti itineris fatigatione sublevati, cuncta qu: su
contigerant regioni, simulque ad quod venerant pan-
dunt. Qux» verba cum ipsius loci * abbas suo retu-
lisset antistiti, uberrimas omnipotenti Deo laudes
uterque retulit, qui pro lapsis natur fragilitate ter-
rigenis assistentium sibi ministrorum dignatur pre-
bere suffragium. Hinc cum qua decebat veneratione
sumptis a loco pignoribus, quo beatus archangelus sui
memoriam fidelibus commendaverat, partem scilicet
rubei pallioli quod ipse memorandus archangelus
in monte Gargano supra altare quod ipse manu sua
construxerat, posuit, et partem scilicet marmoris
supfta quod stetit, cujus ibidem usque nune super-
exstant in eodem vestigia , jam dictis fratribus usque
ad sacrum locum referenda contradidit, conditione
interposita, videlicet ut quos una angelicz revelatio-
nis sociaveral causa, una quoque zeternaliter necte-
ret connexio charitatis.

CAPUT VY.
De adventu reliquiarum [ Al., De exceptione ange-
lici patrocinii. ]

Summi interea nuntii repedantes, post multa itine-
ris spatia, ad locum quo digressi fuerant, ipso die
quo fabrica completa est in monte jam dicto in oc-
ciduis partibus, quasi novum ingressi sunt orbem,
quem primum veprium densitate reliquerant ple-
num. Quo dum appropinquant, sacerdos Domini
Autbertus occurrens cum multis laudibus, cum can-

ticis spiritalibus, cum ineffabili gaudio omnium in €

sacro monte angelica mortalibus devehit profutura
przsidia. Dici vero non potest quantum in adventu
(ut ita dicam) angeli circumjacentes provinci:z ga-
vise sunt lztitia et gaudio : quippe quia sibi divi-
nitus providebant inzstimabile supernum tribui do-
num, in hoc quod beatum Michaelem archangelum
ccelestis militi principem merebantur obtigere si-
gniferum; cognoscentes ctiam signa et mirabilia
quà Dominus per ministrum suum operatur morta-
libus, ita ut per hujus itineris spatia duodecim caeci
illuminati, pluresque diversis infirmitatibus acti pri-
stinz sunt redditi sanitati. Et quod his addendum est,
mulier qu:edam orbata luminibus, de villa quze dici-
tur Asteriacus, dum prosequitur pretiosissima mu-
nera summi archangeli Michaelis, mox ut attigit
planitiem aren:z maris b divinitus factum reeepit
visum, admirans se de tenebris subito in lucem

ἃ Nunc locum occupant sexdecim canonici scula-
res, quos Garganicos vocant.

b Nunc locus a lumine femin: restituto vocatur
Beauvoir, qui olim Asteriacus.

c Nihil hic de ritu dedicationis ab ipsu Christo
Servatore, (ut ferunt) celebrato; imo Autbertus ipse
locuin dedicasse dicitur infra cap. 7.

APPARITIO S. MICHAELIS IN MONTE TUMBA. | 159t
A mutatam. SeJ et usque hodie per summum unini-

strum suum hzc easdem Dominus quotidie ad laudem
et gloriam nominis sui in eo loco operari non de-
sinij.

Igitur eo die, quod est xvii Kalend. Novembris,
veneranda completa templi dedicatione *, vir Domini
Autbertus postquam sagaciter omnia sub ordine dis-
posuit, officia quoque servientium clericorum 4 con-
stituit, deputans hos inibi sub numero consistere
duodecim, qui legitimis observationibus perpetuali-
ler in beatissimi Michaelis archangeli persisterent
famulatu, quamvis non ejusdem numeri in eodem
loco a successoribus beati viri sint clerici conttituti.
Simul etiam de episcopio suo eidem .oco a servien-
tibus villas contradidit, videlicet jam dictam villam
lcium (Huyne) et Genitium (Genet).

CAPUT VI.

De obtenta aqua per angelicam revelationem.
Interea idem przsul cuncta pervidens congruo -
patrata ordine, boc unum quod poterat valde videri
difficile, a sancto censuit expetendum archangelo ,
aqu: scilicet. elementum, sine quo constare nequit
vita mortalium. Super hoc ergo Domini nostri Jesu
Christi simulque sancti archangeli dum expetit si-
mul cum grege sibi commisso auxilium, ut qui quon-
dam produxerat sitienti populo de petra poculum,
ipse a servis suis amovere dignaretur aqu: penu-
riam ; tandem angelica ostensione locum didicit, ubi
in przrupto silice dum concavum foramen exciditur,
mirum in modum aquarum mox abundantia reperi-
tur, qux possit habitantibus competentem przbere
usum. Eadem vero aqua profluens quod sit haustu
salubris, multis est ostensum modis. Celerem nam-
que fert febricitantibus opem, quoties desiderium

provenerit sumendi e.

CAPUT V. .-

Dje miraculis in eodem loco patratis.

Apud beati vero basilicam archangeli, ipso opitu-
lante virtutes efficiuntur innumerz : illuminantur nam-
que ibidem c:eci, gressum recipiunt claudi , merentur
auditum surdi, fugantur ex obsessis corporibus spiritus
immundi, Domino Deo nostro prxbente auxilium per
ministerium angelorum. Autbertus autem przesul
venerabilis quia memoratum locum sub honore san-
ctissimi dedicaverat archangeli Michaelis : alias vero
que nunc videntur in undenarium crevisse nume-
rum, crescente devotione et amore, (fidelium ex-
struxit manus, ubi divina przstantur beneficia, adju-
vante Domino nostro Jesu Christo.

d Odo abbas Glannafoliensis in epistola ad Agel-
modum Cenomannicum episcopum de inventione vitze
sancti Mauri, meminit « cujusdam clerici qui Petrus
vocabatur, qui Romam ex pago Abrincatino de loco
sancti Michaelis qui ad duas vocatur Tumbas per-
rexerat. »

e |lactenus codex noster.

13505

ANONYM] S-.ECULI VIII.

1596

VII.
GESTA DOMNI DAGOBERTI

REGIS FRANCORUM, FILII CLOTARII 1].

Scripta a monacho canobii sancti Dionysii, anonymo quidem, sed contemporaneo.

(Ex Dachesn., Hist. Franc. Script.)

Cap. ὑβᾷιμυμ. — De Clotario patre Dagoberti.

Quartus ab Clodoveo, qui primus regum Franco-
runi ad cultum Dei, docente beato Remigio lhemen-
si episcopo, conversus est, Clotarius, filius Chilperici,
regnum sortitus est. Qui elaborata a majoribus di-
gnitate potitus, cum et plurima strenue gesserit,
tum przcipue illud memorabile sux potentize poste-
ris reliquit indicium, quo rebellantibus adversum se
Saxonibus, ita eos armis perdomuit, ut omnes viri-
lis sexus ejusdem terre incolas, qui gladli quem
tum forte gerebat longitudinem excesserint, pere-
merit. Quippe ut junioribus tumoris ausum recorda-
tio illius vitalis seu mortiferi gladii amputaret. Tanta
tum Francorum potentia, tanta regum animositas
erat. Quomodo autem aut qualiter hoc peregerit , in
subsequentibus suo ordine plenius intimabitur. Fuit
nempe idem rex Clotarius patientiv deditus, litteris
eruditus, timens Deum, ecclesiarum et sacerdotum
magnus ditator, pauperibus eleemosynáàm tribuens,
benignum se omnibus et pietate plenum ostendens,
belligerator insignis, venationibus ferarum nimium
assidue utens.

Cap. 11. — De infantia Dagoberti.

Huic fuit filius nomine Dagobertus, quem ex Ber-
tedrude regina susceperat , qui patri succederet et
industria dignus , et viribus. Mic denique in annis
puerilibus positus, traditus est a genitore venerabili
ac sanctissimo Arnulfo Metensium urbis episcopo,
ut eum secundum suam sapientiam enutriret, eique
tramitem Christiane religionis ostenderet, atque ei
custos et bajulus esset. Cum autem adolescenti:ze
ztatem, ut genti Francorum moris est, venationibus
exerceret , agere cervum quadam die instiluit. Qui
facile repertus, oblatrantibus atque certatim inse-
quentibus canum agmiuibus, ea pernicitate qua illud
animal fertur, silvas montesque, et si qua occurre-
re flumina, transcurrens, canum industriam effugere
conabatur. Tandem ergo victus ad vicum qui Catul-
liacus dicitur, se contulit. Hic ab urbe qux Lutetia
sive Parisius vocatur, quinque ferme millibus abest.
Siquidem in ea urbe reges Francorum maxime
Scepira tractare consueverant.

Car. HI. — De beato Dionysio martyre, et sociis ejus,
et ecclesia quam beata. Genove[a super ipsos con-
struxerat.

In eo sane vico temporibus Domitiani , qui secun-
dus ab Nerone in Christianos arma corripuit, pri-

mum memorata urbis episcopum beatissimum Dio-
nysium, cumque eo Rusticum et Eleutherium , quo-
rum alter presbyter, alter diaconus erat, pro Christi
nomine in prospectu ipsius civitatis interemptos
quedam materfamilias vocabulo Catulla, a qua et
vico deductum nomen dicunt, quia palam non aude-
bat, clam sepulturz mandavit. Signavit tamen locu-
lum, ut rei gestz:e junioribus constaret notitia. Sic
incomparabilis thesaurus diu latuit, nec przter fa-
mam locus ille quidquam habebat conspicuum. Et
quamvis quzdam inibi ab anterioribus regibus
propter assidua qux ibidem agebantur miracula col-
lata fuissent, tamen quia locus ipse eo tempore sub
potestate Parisiaci antistitis constitutus erat, et cui
vellet clericorum eum jure beneficii tradebat : ille-
que cui concedebatur non honestatem loci, sed ter-
renum lucrum, quemadmo2um in quibusdam locis
hodieque cernitur, sibi inde in proprios usus accu-
mulari videbatur : ob hoc, ut diximus, locus ille
nimium negligebatur. Vilis quippe tantum :rdicula,
quam, ut ferebatur, beata Genovefa super sanctos
martyres devote construxerat, tantorum martyrum
corpora non ambiebat, quoad, sicut in processu et1-
pediam , profuturum orbi eorum nomen enituit ; et
procurante Deo, ad singularem excellentiam locus,
qui tam magnis, tam certis, tam denique antiquis
illustrabatur, quamvis occulte, patronis, provectus
est,
Cap. IV. — De cervo, qui insequente Dagoberto in
edem murtyrum fecit confugium.

Sed ut ad propositum redeam, cervus diu huc il-

lueque per vicum oberrans, z::dem beatorum marty-

D rum ingreditur, seque ibi componit. Instabant ca-

nes, et licet idem eis quod et cervo pateret ostium,
et qui eos abigeret nemo visibilium eustodum ades-
set, attamen sancti martyres suum domicilium non
patiebantur immundorum violari ingressu. Videres
hinc cervum tutum reperisse perfugium , inde canes
ejus przsentiam latratibus indicare, seque ab in-
troitu «15 divina virtute arceri. Dagobcertus citato
cursu pervenit, rem spectaculo dignam admiratur :
stupet, amplectitur. Finitimos tum rumor is'e vulgo
sollicitat, et cum maxime Dagobertum, tum etiam
eos ad amorem et venerationein sanctorum instigat.
Et ut vere fatear, ut ex gestis postmodum claruit,
nullus Dagoberto locus aut dulcior, aut jucundior
fuit.

1591

Car. V. — De morte matris Dagoberti.
lgitur anno 36 regni Clotarii, Dertedrudis regina
mater Dagoberti moritur, quam unico -amore Clo-
tarius dilexerat, et omnes duces bonitatem ejus pro-

bantes vehementer amaverant. Post cujus obitum :

Clotarius rex aliam accepit uxorem noinine Sicbil-
dem, de qua habuit filium nomine Hairbertum.

Car. VI. — De Sadregiselo duce, quomodo eum Dago-
bertus. dehonestaverit.

Itaque Dagobertus sic probitate ut zetate in dies
crescebat , spemque futuri regis optimam subinde
indiciis operum ingerebat. Et pater Clotarius quem-
dam, ut putabat, spectatze fidei Sadregisilum rebus
sub se tractandis przffecerat, Aquitanize ducatu spe-
cialiter ei commisso. Hic tanto dignitatis fastu cla-

GESTA DOMNI DAGOBERTI.
A nec fas nec possibile erat, in eo se illi obnitl posse

1598

juste credidit, si in edem prefatam beatorum marty-
rum iram patris inclinans concederet. Iniit itaque
tutissimam fugam, et quo se insequente cervum vi-
derat, ipse quoque patre persequente se confert. Per-
suasum sibi hoc facto demonstrans, ut qui canes ab
ingressu sus adis removerant, se quoque a regis
insectatione protegere possent. Nec spem eventus
elusit.

Car. Vll]. — Quomodo Clotarius missos, qui eum
inde abstraherent, miserit.

Quippe Clotarius, ut eum sanctorum tutelam ex-
petisse audivit, adhuc in majorem tollitur iram,
mittitque satellites qui inde eum abductum sibi
ocissime pri:sentarent. Maturabant illi quod fucrat

tus, regis filium Dagobertum partim collatz potesta- B jussum implere. Cumque ad saactum locum tenden-

tis superbia, partim spe regni laborans, non :equo
animo prosperius agere ferebat. Nec quid moliretur
simulato saltem amore obtegere diu valuit. Sed quia
metu patris manifestus non poterat , occultum se ei
inimicum crebro eontemptu aperuit. Excusatio sane
juvenilis erat statis, ne rudis adhuc animus tumo-
rem ex subjectione principum contraheret , ne domi-
natione immature adepta fastigia impubem ab exer-
citationis studio revocarent. Fit igitur ad Dagobertum
tam invidiosa relatio. Et quamvis sua ipse industria
id jam deprehendisset , aliorum sententia in rem
plenius inducitur. Verum, quia eum in ordinem redi-
gere non sufficeret, duxit latius opportunitatem oppe-
riri, quaet causam efficacius exploraret, el in :emulum

tes non plus uno milliario abessent, ultra aspirare
viam tendentes divino nutu prohibentur. Redeunt
ad dominum, et quid passi fuerant pandunt. Quorum
fidei derogans, quippe qui suo imperio amorem filii
protulissent , dclegit alios qui quod hi neglexeraut
sagaciter implerent. Rursum illi similia patiuntur,
et regressi eamdem rem iterato ingeminant. Sed nec
sic animositas regis deferbuit, et quod per ministros
nequiverat, per se implere contendit.

Car. IX. — Quomodo Dagoberto in somnis martyres
apparuerunt.

Interea dum hzec aguntur, Dagobertum martyri-
bus humili corde prostratum somnus repente corri-
pit. Eique prono ita conjacenti astant tres viri, et

quod meruisset tentaret. Clotarius igitur quadam die C €orPorum lineamentis , et vestium nitore conspicui.

venatum iit, longiusque forte recessit. Contigit au-
tem et Dagobertum, et memoratum ducem domi
resedisse. Tum Dagobertus exoptabilem oblatam sibi
nactus occasionem , ducem ad se evocat, jubetque
secum prandere. Ille nihil minus quam quod futu-
rum erat cogitans, remissius habere , et futuro, imo
jam domino, debitum honorem non exhibere ; terque

abeo porrecta sibi pocula, dignus in quem prioris .

contumacia vindicta recideret, non sicut a domino,
sed velut a socio infauste oblata przsumit. Deinde
Dagobertus, ut patri infidelis, ut sibi :emulus, utque
sociis invisus foret, orsus est exponere; non opor-
tere serviles quidem molestias diu differri, ct ne in
immensum tumorem tanti fastus procederent , suas
injurias non ulcisci. Flagellis ergo eum affici impe-
rat. Post vero barbze rasione (ea enim tum przcipua
erat injuria) deturpat. Sic ex improviso, qui secun-
darum rerum successu futurum se regem auspica-
batur, quam longe ab illa dignitate abesset admo-
nitus intellexit.

Car. VII. — Quomodo Sadregiselus dehonesiatus Clo -
tario. se obtulit, et quomodo Dagobertus in edem
praedictam martyrum con[ugiwmn fecit.

Revertenti igitur Clotario his contumeliis deho-
nestatus Sadregiselus se offert, ct quid praterea,
quie palam erat passus, vel a quo fuerat, illacrymaus
indicat. Rex itaque ducis sui motus injuriis, filioque
multa furibunde interminans, accersiri eum a se
jubet. Quo przecognito, Dagobertus, qnia resistere

Cumque in eos stupefactus intenderet, unus corum,
qui socios przstare veneranda canicie et auctoritate
videbatur, sic eum affatus est : Scias, o juvenis, nos
esse, quos pro Christo passos fama asseverante
audisti, Dionysium , Rusticum et Eleutherium, et
nostra hic corpora tegi. Sed quia famam nostram
sepultur:e quam vides et domus hujus vilitas obscu-
ravit : si memoriam nostri te ornatum ire promittis,
hac te possumus quam pateris liberare angustia, et
in cunctis auxiliante Deo przstare suffragium. Et ne
putes somnii te illusum phantasia, accipe signum
veritate subnixum. Egesta humo, qua monumenta
nostra teguntur, quem quod sepulcrum contineat,
litter: in singulis expresse docebunt. lllico exper-

D gefactus nomina qux audierat describit, et ex mar-

tyrum alloquio ingenti exsultatione tripudians, voto
86, quod postea studiosissime reddidit, obligat.

Cap. X. — Quomodo Clotarius per semctipsum exinde
abstrahere voluerit, et minime potuerit.

Post hxc Clotarius filium, ut prztuli, a sanctorum
memoria per se avellere cupiens , comitantibus plu-
rimis appropinquabat. Sed quia non minus in reges |
quam in alios homines divina quod vult exercet. po-
tentia, qui inertes alios arguerat, fit ipse incrs ; ut
manifeste intelligeret, quamvis ipse esset potens,
potentioribus concedendum. Quippe martyres fugi-
tivum tuebantur, et e contra hostes longe a suis pc-
netralibus arcebant.

M

1599

ANONYNI S/ECULI VIII.

410

Cav. ΧΙ. — Quomodo Clotarius filio culpam ignove- À tro stans collegit eam. ΑἹ ille lesum cernens exer-

rit, et eumdem locum venerabiliter honoraverit.

Victus ergo Clotarius, et rei magnitudine stupefa-
ctus, ponit furorem , filioque redit in patrem : igno-
&tit culpam, de securitate pollicetur. ἃ demum
abeundi copia concessa , xdi beatorum martyrum
$uccedit, eosque patronos humili prece asciscit,
quorum expertus fuerat manifestum virtutis indi-
cium. Utque quam probata sibi eorum merita es-
sent agnovit, plurimum auri et argenti ad exornan-
das eorum memorias obtulit, et ad exaltandam loci
magnificentiam numerosa et optima pr:edia dedit.

Car. XII. — Quomodo Clotarius Dagobertum consor-
tem regni fecerit.

Anno vero 39 regni sui Clotarius Dagobertum
fBlium suum consortem regni facit, eumque super
Austrasios regem statuit, retinens sibi quod Arden-
na et Vosagus versus Neustriam et Burgundiam
excludebant.

Cap. XIII. — Quomodo Dagobertus Gomatrudem in
conjugium acceperit, et qualiter inter ipsum et pa-
trem orta contentio [uerit.

Jgitur anno 42 regni Clotarii Dagobertus cultu
regio ex jussu patris honeste cum ducibus Clippiaco
procul [prope] Parisius venit. Ibique germanam
Sichildis regine nomine Gomatrudem in conjugium
aceepit. Transactis itaque nuptiis, die tertia inter
Clotarium et filium ejus Dagobertum gravis orta fuit
intentio. Petebatq:.e Dagobertus ut cuncta qux ad
regnum Austrasiorum perlinebant su:e ditioni reci-

peret. Sed Clotarius vehementer denegabat, eidem C

ex hoc nihil volens concedere. Electis igitur ab his
duobus regibus duodecim Francis, ut corum disce-
ptatione h:ec finiretur intentio, inter quos et domnus
Arnulfus pontifex Metensis cum reliquis épiscopis
cligitur, ut benignissime, sicul sua erat sanctitas,
inter patrem et filium pro pacis loqueretur concor-
dia: tandem a pontificibus vel sapientissimis viris
proceribus pater pacificatur cum filio. Reddensque
ei solidatum, quod aspiciebat ad regnm Austrasio-
rum, hoc tantum exinde quod citra Ligerim vel
Provincis partibus situm erat, sux ditioni retinuit.
Cap. XIV. — Quomodo Dagobertus a patre in Austria

directus contra Bertoaldum pugnaverit , et qualiter

Clotarius ei in auxilium veniens ipsum Bertoaldum

interfecerit.

Dagobertus itaque pulcherrimus juvenis , efficax
atque strenuus, inomnibus solerter ingeniis probatis-
simus, cum Pippino duce in Hoste [Leg. vid. Austria]
regnaturus 23 patre dirigitur. Austrasii vero Franci
superiores congregati in unum, Dagobertum super se
regem statuunt. In illis quoque diebus, Saxones ni-
mium rebelles cum Bertoaldo duce commoverunt
exercitum gentium plurimarum contra Dagobertum
regem Austrasiorum. Dagobertus vero et ipse colle-
cto hoste plurimo Rhenum transit, contra Saxones
ad pugnam exire non dubitat. Illisque valde pugnan-
tibus, Dagobertus super galea capitis sui percussus
est, atque abscissa particula de capite cum capillis
ad terram decidit. Adtira autem armiger ejus a re-

citum suum, dixit ad ipsum juvenem : Perge velo-
citer festinus deferens crines capitis mei ; nuntia
patri meo, quatenus veniens succurrat nobis ante-

quam cunctus corruat exercitus. Qui statim cursum

arripieus Rhenum transiit, atque in Ardennam sil-
vam, eo quod rex Clotarius eo tempore inibi mora-
retur, Longolarium usque pervenit. Cumque nun-
tiasset ea qu:e contigerant, et deferens regi abscisam
particulàm de capite filii adprzssentasset , rex nimio
dolore commotus cum strepitu tubarum et exercitu
Francorum illico de nocte consurgens, velociter
Rhenum transiit, atque in auxilium filii sui celerrime
pervenit. Cumque simul conjuncti in unum hilari
corde manibus jucundissime plauderent, supra Wi-
sera fluvium tendentes fixere tentoria. Bertoaldus
vero dux Saxonum ex alia parte ripe fluminis stans,
paratus ut ad pugnam procederet, audiens tumultum
Francorum interrogabat quid hoc esset. At illi re-
sponderunt, dicentes : Dominus Clotarius rex adve-
nit, et ob hoc Eetantur Franci. Quibus respondit cum
cachinno dicens : Formidantes vos nimium, menti-
mini delirantes. Clotarium enim, quem vobiscum
habere dicitis, nos mortuum esse auditum habemus.
Rex autem super ripam fluminis stans, galea induto
capite, crinesque cum canicie variata obvolutos ha-
bens, et h:ec audiens, galeam celerrime a suo capite
deposuit. Cum nudatum a galea apparuisset caput re-
gis, agnovit eum Bertoaldus regem esse, et irridens
ait : Tu hic eras, bale jumentum? Rex vero hzc au-
diens, valde indignatus, et hoc convicium graviter
ferens, Wisera fluvium impatienter ingressus, cum
equo velocissimo transnatavit, atque ferus ut erat
corde |Bertoaldum persequebatur , Francorumque
exercitus sequentes regem, natando vix fluvium cum
Dagoberto transibant per gurgites immensos. Rex
itaque Clotarius persecutus Bertoaldum , certabat
valde cum eo. Dixitque ei Bertoaldus : O rex, recede
a me, ne forte interficiam te. Qui si przvalueris ad-
versum me, ita omnes homines dicent, quod servum
tuum Bertoaldum gentilem interemeris; si autem
ego interfecero te, tunc rumor magnus in cunctis gen-
tibus audietur, quod fortissimus rex Francorum a
servo sit interfectus. Rex vero nequaquam acquievit

D dictis ejus, sed fremens ira, magis magisque iusur-

gebat super eum. Equites itaque alonge sequentes re-
gen, clamabant dicentes : Confortare contra adver-
sarium tuum, domine rex. Erantque manus reris
valde graves. Erat enim rex loricatus, et aqua sinuta
ejus dum transnataret fluvium replens indumenta
omnia nimium aggravaverat. Sed diu multumque
decertantes, tandem insurgens rex super Berteal-
dum, interfecit eum. Tollensque caput ejus in conto,
reversus est ad Francos. lHllique lugentes (nesciebant
enim quid regi contigisset) viso eo gavisi sunt gaudio
magno. Rex vero totam terram Saxonum devastans,
et omnem populum interficiens, non ibidem majorem
hominem viventem reliquit, quam longitudo gladii
$ui, quem spatam vocant, habere videb::ur. [δος

1431

GzSTA DOMNI DAGOBERTI.

1102

itaque signum in regionem illam statuit, scilicet ut A memorias auro puro et purissimis gemmis exorna-

posteri discerent quanta Saxonum perfidia exstiterit,
et quanta Francorum polleret potentia, quantaque
regum provocata pr:evaleret animositas.

Cap. XV. — De morte Clotarii regis, εἰ qualiter. €i
Dagobertus in rcgnum successit.

Anno igitur 45 regni sui Clotarius magnus rex
moritur, eL suburbano Parisius in Ecclesia sancti
Vincentii sepelitur. Dagobertus ergo audiens geni-
torem suum defunctum, universis principibus quibus
imperabat in Austria, jubet exercitum promovere,
missosque in DBurgundiam et Neustriam dirigit, ut
regni ei regimen indubitanter deberent statuere.
Cumque Rhemis pervenisset, suggestio peraccedens,
omnes pontifices et duces de regno Burgundiz inibi

vit. Et quamvis ecclesiam, quam ipsea fundamine
construxerat, intrinsecus miro decore fabricaverit,
foris quoque desuper absidiam illam, infra quam
veneranda martyrum corpora tumulaverat, ut plenius
devoti animi expleret desiderium, ex argento puris-
simo mirifice cooperuit.

Ca». —XVIII. Quomodo de teloneo ex Massilia cen-

tum solidos in luminaribus ipsius ecclesie annuatim
concesserit.

Nam et de proprio teloneo, quod ei annis singulis
ex Massilia solvebatur, centum solidos in luminari-
bus ejusdem ecclesiz eo tenore concessit, ut oleum
exinde actores regii, secundum quod ordo cataboli
esset, quasi ad opus regis studiose emerent, et sic

se tradidisse noscuntur. Sed et Neustrasii pontifices B, demum missis ipsius loci annuatim traderent. Prze-

et proceres, plurimaque pars regni, Dagobertum nisi
sunt expetisse.
Cap. XVI.—De Hairberto fratre Dagoberti, et qualiter
ei Dagobertus partem regni concesserit.
Hairbertus autem frater ejus nitebatur si posset
regnum assumere. Sed illius voluntas pro simplici-

tate parum soriitur effectum. Brunulfus vero, qui

frater fuerat Sichildis reginze, volens nepotem suum
Hairbertum stabilire in regnum, adversus Dagoker-
tum muscipulare ceperat. Sed hujus rei vicissitudi-
nem postea probavit eventus. Cumque regnum Clo-
tarii, tam Neptricum quam Burgundia, a Dago*erto
fuisset occupatum , captis thesauris et su: ditioni
redactis, tandem misericordia et pietate motus , con-

silio sapienti usus, citra Ligerim et limitem quod C

tenditur partibus Wasconixe, seu et montes Py-
renzxos, pagos et civitates, quod fratri suo Hair-
berto ad trans agendum, et ad instar privato
habitu convivendum posset sufficere, placuit con-
cessisse. Pagum scilicet Tolosanum, Caturcinum ,
Agennensem, Petrogoricum, et Sanctonicum, vel
quod ab his versus Pyrenxos montes excluditur, hoc
tantum Hairberto fratri suo regendum concessit :
quod et per pactionis vinculum firmavit, ut amplius
Hairbertus nullo tempore adversus Dagobertum de
regno patris repetere pr:sumeret. Hairbertus vero,
sedem Tolosanam eligens, regnabat in partibus pro-
vinci: Aquitani:z. Qui post annos tres cum regnare
cepisset, totam Wasconiam cum exercitu superans
su: ditioni redegit, et aliquantulum regni sui spatium
largiorem fecit.
Cap. XVII. — Quomodo Dagobertus rex sanctorum
martyrum Dionysii sociorumque ejus corpora re-
quisierit , atque ecclesiam ornaverit, οἱ de absida

infra quam requiescunt, qualiter eam desuper ez
argento cooperuerit.

Dagobertus denique Deo annuente regnum pater-
num retinens, iuter alia qu:xe laudabiliter gessit, me-
mor voti jam dicti, accessit ad supra memoratum 1o-
cum; et sicul in somnis prz:emonitus fuerat, sancto-
rum martyrum Dionysii, Rustici et Eleutherii corpora
requirens, digesta eorum in sarcophagis nomina re-
perit, que et in alium ejusdem vici locum summa
eum veneratione x Kal. Maias transtulit, eorumque

ceptumque exinde taliter firmare studuit, ut tam
in ipsa Massilia, quam Valencia, Fossas οἱ Lugdu-
num, vel quocunque per reliqua loca transitus erat,
omne teloneum de sex plaustris, quibus hoc videba-
tur deferri, usquequo ad ipsam basilicam peracce-
derent, omnimodis esset indultum.

Car. XIX. — De gazophylacio quod ante cornua. al-
taris ipsius ecclesie fieri jussit , et annuatim inibi
centum solidos solvi precepit.

Gazophylacium quoque ante cornu altaris ejusdem
ecclesizx ex argento fieri jussit, ut introducta ab of-
ferentibus alimonia per manum sacerdotis ipsa pau-
peribus erogaretur substantia, quatenus juxta illud
evangelicum hujuscemodi eleemosyna fleret abscon-
dita; et omnipotens Dominus, qui occulta omnia
conspicit, centuplicata in zsterna retributione uni-
cuique restitueret. In quo etiam centum solidos an-
nua illatione idem rex pro zterna recompensatione
intromitti de Kalendis in Kalendas Septembris desti-
navit, indeque tale prz:ceptum edidit, ut deinceps
tam ipse quam filii sui, vel qui postmodum reges
Francorum succederent, recurso anni circulo prz-
finitum solidorum numerum ex :erario publico inibi
inferre tempore inlibato non obmitterent. Ipsi au-
tem centum solidi non alibi, nisi in omnibus distri-
buerentur pauperibus, nullusque hoc przsumeret abs-
trahere, sed quandiu reguum consisteret a regibus
succedentibus suo tempore in przedicto gazophylacio
inferrentur, ut de ipsa collatione, et quod Dominus

p ab aliis hominibus ibidem voluisset adhuc augeri ,

pauperes et peregrini exinde valerent per inconvulsa

tempora recreari.

Ca». XX. — De cruce aurea quam idem rex inibi fieri
Jusstt.

Crucem etiam magnam, qu:e retro altare aureum
poneretur, ex auro puro et pretiosissimis gemmis
insigni opere ac munitissima artis subtilitate fabri-
cari jussit, quam beatus Eligius, eo quod illo in tem-
pore summus aurifex ipse in regno haberetur, cum
et alia qux ad ipsius basiliczie ornatum pertinebant,
strenue pr:pararet, eleganti subtilitatis ingenio,
sanctitate opitulante mirifiee exornavit. Nempe
moderniores aurifices asseverare solent quod ad prze-
sens vix aliquis sit relictus qui, quamvis peritissi-

1403

ANONYMI S;ECULI Vill.

1401

mus in aliis exstet operibus, hujuscemodi tamen gem- A rorum et Sclavorum consistunt, eum prompte expe-

marii et inclusoris subtilitate valeat per τοῦ] an-
norum curricula, eo quod de usu recesserit, ad li-
quidum experientiam consequi. Nam et per totam
ecclesiam auro textas vestes, margaritarum varieta-
tibus multipliciter exornatas, in parietibus et co-
lumnis atque arcubus suspendi devotissime jussit :
quatenus aliarum ecclesiarum ornamentis przecellere
videretur, et omnimodis incomparabili nitore ver-
nans, omni terrena pulchritudine compta atque
inzstimabili decore irradiata splendesceret. Utque
divina laus perpetuo a Dei cultoribus ibidem agere-
tur, plurima et ingentia pr:edia addidit.

Cap. XXI. — De ingressu ipsius in Burgundiam et
timore procerum εἰ gaudio pauperum, seu morte
Brunulp.

Igitur cum jam anno 7 in maximam partem paterni
regni, ut supra memini, regnaret, plurimorum co-
mitatu vallatus Burgundias ingreditur. Tantum autem
timorem pontificibus et proceribus in regno Bur-
gundiz consistentibus, seu et c:eteris ducibus, ad-
ventus ipsius incusseraf, ut cunctis esset admiran-
dus. Pauperibus namque justitiam quxrentibus gau-
dium vehementer irrogaverat. Cumque Lingonis
civitatem venisset, tantam universis sibi subditis,
tam sublimibus quam pauperibus, judicabat justi-
tiam, ut crederetur omnino fuisse Deo placabilis.
Apud quem nullum intercedebat praemium, nec per-
sonarum acceptio, sed sola dominabatur justitia
quam diligebat Altissimus. Deinde Divionna, imoque
Latona residens aliquantis diebus, tantam intentionem
cum universo regni sui populo justitix judicandze
posuerat, ut hujus benignitatis desiderio plenus, nec
somnum caperet, nec cibo satiaretur : intentissiine
cogitans, ut omnes cum justitia recepta de conspectu
suo remearent. Eodem autem die quo ab Latona
Caballonnum deliberare properat, priusquam lucesce-
ret balneum ingreditur, ibique Drunulfum avuncu-
lum fratris sui Hairberti propter infidelitatem suam
interfici jussit. Qui ab Amalgario et Arneberto du-
cibus et Willibado patricio interfectus est.

Ca». XXII. — Quomodo Gomatrudem reliquerit et

Nanthildem in conjugiwm duzerit.

Cumque Caballonnum justiti: amore qux cope-
ra& perficienda ipsa intentione pergeret, post per
Augustidunum Autissiodorum pergens, indeque per
civitatem Senonas, Parisius venit. Ibique Gomatru-
dem reginam Romiliaco villa, eo quod esset sterilis,
eum consilio Francorum relinquens, Nanthildem
quamdam speciosissimi decoris puellam in mauri-
monium accipiens, reginam sublimavit. Usque ad
illud tempus, ab initio quo regnare coeperat, consi-
lio primitus beati Arnulfi Metensis urbis pontificis,
εἰ Pipiui majoris domus usus, tanta prosperitate re-
gale culmen in Austria regebat, ut a cunctis genti-
bus immensi honoris laudem haberet. Timorem vero
tam fortem sua concusserat judicialis potentia, ut
etiam devotione concurrerent ejus se tradere ditio-
ni; quatenus gentes etiam quie circa limitem Ava-

C

terent, ut ille post tergum eorum iret feliciter, in
tantum ut Avari et Sclavi, cxterarumque gentium
nationes manu publica ipsius ditioni se subjiciendas
fiducialiter sponderent. Post discessum vero beati
Arnulfi, adhuc consilio Pipini majoris domus, et
Chuniberti pontificis urbis Colonizx utens, et ab ip-
sis fortiter admonitus, prosperitatis et justitize amo-
re:n complexus universarum sibi gentium subdita-
rum, usque dum Parisii, ut supra memini, pervenis-
set urbem, adeo favoribus extollebatur, ut nullus
de przece:lentibus Francorum regibus illius laudibus
fuisset pr:ecellentior. Veniensque ad veneranda se-
pulera beatorum martyrum Dionysii sociorumque
ejus, Dominum precabatur ut ea quz? coeperat ipsis

B martyribus intercedentibus in eo vota perficeret. Ut

autem eosdem martyres sibi plenius conciliaret,
Stirpiniacum villam in pago Wilcassino przesentali-
ter per firmitatis sux preceptum eorum basilice
tradidit.
Car. XXIII. — Qualis idem rex Dagobertus fuerit.
Erat siquidem ipse pr:cellentissimus princeps
atque rex Dagobertus satis admodum cautus, et in-
genio astutus, circa benevolos et sibi fideles man-
suetus, rebellantibus vero seu perfidis nimium vide-
batur in regno terribilis. Qui optime regalia sceptra
gubernans, et piis semetipsum benignissimum exhi-
bens, ut leo tamen fervidus rebellium colla depri-
mens, exterarum gentium feritatem vallante forti-
tudine animi sepissime triumphabat. Ecclesiarum
vero et sacerdotum, atque pauperum seu peregriao-
rum, ditator supra modum largissimus exstiterat.
Exercitüs viritim et venaiionibus assidue utens, in
omni agilitate corporea strenuus atque incompara-
bilis erat. Nempe etsi aliqua more humano repre-
hensibilia circa religionem, gravatus regni pondere,
ac juvenilis inlectus :xtatis mobilitate, minus caute
secus quam oportebat exegit, quia nemo in omnibus
perfectus esse potest; credendum est tamen quod
tantarum erogatio eleemosynarum, atque sanctorum
oratio, quorum memorias ornare et basilicas ditare,
ob redemptionem sux anima, supra omnes anterio-
res reges incessanter studebat, apud misericordissi-
mum Dominum, ut hoc ei clementer indulgeret, fa-
cillime impetrari posse.

D c». XXIV. — Quomodo Ragnetrudem stratu suo

asciverit et. filium ex ea genuerit ; et qualiter lcga-
tionem ad* Heraclium imperatorem direzerit.

Denique anno 8 regni sui, cum Austriam regio
cultu cireumiret, moestusque esset nimium co quod
filium, qui post eum regnaret, minime habere po-
tuisset: quamdam puellam nomine Ragnetrudem
stratu suo ascivit, de qua eo anno largiente Do-
mino habuit filium, multis precibus atque eleemo-
synarum largitionibus acquisitum. Hairbertus itaque
rex frater ejus Aurelianis veniens, filium ejus de
sancto lavacro excepit. Namque dum eumdem pue-
rum venerabilis vir Amandus Trajectensium urbis
episcopus benediceret, eumque catechumenum face-
rct; fiiitaque oratione nemo de exercitu tantae mul-

1105

GESTA DOMNI DAGOBERTI.

1406

titudinis respondisset, Amen, aperuit Dominus os À rum regnum Samo tenebat, negotiatores Francorum.

pueri, qui non amplius quam xz dies a nativitate ha-

bebat, atque audientibus cunctis, respondit, Amen.

Statimque eum regenerans sanctus pontifex sacro

baptismate, impositoque nomine Sigeberto, reges

et utrumque exercitum magno replevit Dominus
gaudio atque admiratione, lujusmodi signo. lzitur

ΕΖὰ quidam de primoribus cum c:eteris Neustrasiis

consilio Dagoberti erat assiduus. Eo anno legati Da-

goberti regis, quos ad Heraclium imperatorem di-

rexerat, his nominibus, Servatus et Paternus, ad

eum revertuntur nuntiantes pacem se cum Hera-
clio firmasse.

Car. XXV. — De morte Hariberti, et quomodo Da-
gobertus regnum et thesauros ejus suc ditioni re-
degerit.

Cum autem esset Heraclius imperator litteris ni-
mium eruditus, peritissimus ad ultimum astrologus
efficitur. Qui cognoscens in siderum signis quod a
circeumcisis gentibus divino nutu ejus imperium es-
set vastandum, ad Dagobertum regem Francorum
dirigit, petens ut omnes Judxos regni sui secun-
dum fidem catholicam baptizari prz:eciperet. Rex vero
Dagobertus hac occasione nactus, et Dei zelo ductus,
cum consilio pontificum atque sapientium virorum
omnes Judxos qui regenerationem sacri baptismatis
suscipere noluerunt, protinus a finibus regni sui pel-
iere jussit. Et rex quidem hoc summo peregit studio.
Sed Heraclio non de Jud:ris, sed de Agarenis, id est
Saracenis, circumcisis gentibus, fuerat denuntia-
tum : quoniam ab ipsis ejus imperium postmodum
noscitur esse captum atque violenter vastatum. Ánno
itaque nono regni Dagoberti, ITairbertus frater ejus
moritur, relinquens parvulum filium nomine Cbil-
dericum, quique etiam nec post moram defunctus
est. Omneque regnum Ilairberti una cum Wasconia
Dagobertus rex protinus su:x ditioni redegit. Ad
adducendos quoque thesauros Ilairberti, et sibi prz-
sentandos, Barontum quemdam ducem direxit. Ba-
rontus autem grave dispendium fecisse dignoscitur,
fideliter una cum thesauris furtum faciens, nimium-
que exinde fraudulenter subtraxit.

Car. — XXVI. De morte Landegiseli, qui fuerat
germanus Nanthilde regine.

Eodem t1empore germanus Nanthildis reglnz
noniine Landegiselus defunctus est, atque in eccle-
sia beatorum martyrum Dionysii sociorumque ejus
jubente rege honorifice sepultus. Regina vero de-
precante ut pro sepultura sui fratris Alateum vil-
lare, situm in pago Parisiaco, basilicze predictorum
martyrum delegaret, eo quod predictus Landegise-
lus dum viveret per preceptum regale eamdem vil-
lulam promeruerat, rex libentissime concedens an-
nuit, przceptumque insuper de supradicto Alateo
villare fleri przesentialiter jussit, atque propria fir-
mitatis auctoritate subscripsit, et annuli impres-
sione signari przcepit.

CAp. XXVII. — De initio scandali inter Dagobertum
regem Francorum et Samonem regem Sclavorum.

Eo igitur anno Sclavi cognomento Winidi, quo-

cum plurima multitudine interficiunt, et rebus ex-
spoliant. I:ec autem res fuit initium scandali inter
Dagobertum regem Francorum et Samonem regem
Sclavorum. Dirigens itaque Dagobertus Sicharium
[AL., Suharium] legatarium ad Samonem, rogabat
ut negolialores quos sui interfecerant, et ves eo-
rum illicite usurpaverant, cum justitia faceret
emendare. Samo autem nolens Sicharium videre,
Sicharius veste indutus ad instar Selavorum, cum
suis ad conspectum pervenit Samonis, atque uni-
versa qua sibi fueraut injuncta eidem nuntiavil :
de his et aliis contentionibus qux inter partes ortze
fuerant, rogans ut justitia redderetur in invicem,
eo quod Samo et populus regni sui Dagokerto regi
deberent servitium. Samo vero respoudens jam sau-
cius dixit: Et terra quam habemus Dagoberti est,
et nos sui sumus, si tamen disposuerit nobiscum
amicitias conservare. Sicbharius dixit : Non est pos-
sibile ut Christiani et Dei servi cum canibus amici-
tias conjungere possint. Samo e contrario dixit :
Si vos estis servi Dei, et nos Dei canes, dum vos
assidue contra ipsum agitis, nos permissum hahec-
mus vos morsibus lacerare. Statimque ejectus est
Sicharius de conspectu Samonis. Cumque hec Da-
goberto regi nuntiata fuissent, illico jubet de uni-
verso regno Auswasiorum contra Samonem et Wini-
dos movere exercitum. Igitur cum tribus turmis
legionum super Winidos exercitus ingrelitur. Etiam
et Langobardi ad solatium Dagoberti hostiliter in

C sclavos perrexerunt. Sclavi autem his et aliis locis

ge e contrario reparantes, Alamannorum exercitus
cum Rodoberto duce in parte qua ingressus est
vietoriam obtinuit. Langobardi item cum Dagoberto
victoriam obtinuerunt, et plurimum numerum
captivorum de Sclavis Alamanni et Langobardi
secum duxerunt. Rex vero terram illam devastans.
ad proprium regnum reversus est.

Car. XXVIII. — De contentione Avarorum et Bulga-
rorum, et qualiter Dagobertus Bulgares qui ad
eum venerant interfici jusserit.

Siquidem eodem anno inter Ávaros cognomento
Chunos et regnum liispanie vehemens eurrexit
contentio, eo quod certarent inter se, cui deberetur
regnum ad succedendum : altera pars ex Avaris, et

D aitera. ex Bulgaris. Collecta itaque multitudine,

cum utrique se invicem impugnarent, tandem ab
Avaris Bulgari superantur. Qui devicti novem millia
cum uxoribus et liberis de Pannonia expulsi regem
Dagobertum expetunt, petentes ut eos in terram
Francorum ad manendum reciperet. Rex autem ad
hiemandum eos in Dajuvariam recipere precepit,
dummodo pertractaret cum Francis quid exinde fa- ὦ
ceret. Cumque dispersi per domos Bajuvariorum ad
hiemandum fuissent, sapienti consilio Francorum
rex Bajuvariis jubet ut Bulgares illos cum uxoribus
et liberis unusquisque unumquemque in domo sua
in una nocte interliceret. Quod protinus a Bajuvariis
impletum cst, nec quisquam ex illis remansit.

147

ANONYMI S.ECULI Vill.

1408

Cap. XXIX. --- De morte Sisebodi regis Hispanie , À gressum, cum exercitu nil moratus ex regno Austra-

et de. missorio aureo quem Sisenandus Dagoberto
regi promiserat.

Eodem vero annoquid partibus Hispaniz vel eorum
regibus contigerit, non prz:etermittam. Defuncto Sise-
bodo rege clementissimo, cui Sentila ante annum
circiter successerat in regnum, cum esset Sentila ni-
mium in suis iniquus, et omnium regni sui primatum
incurreret odium, cum consilio czterorum Sisenan-
dus quidam ex proceribus Dagobertum regem expe-
tiit, ut ei cum exercitu auxiliaretur, qualiter Senti-
lam depelleret regno. In hujus vero beneficii recom-
pensatione missorium aureum nobilissimum ex the-
sauris Gothorum, quem Thuresmodus rex ab Etio
patricio susceperat , regi dare promittit, pensantem

auri pondera quingenta. Rex autem Dagobertus ut B

erat in przliis strenuus, exercitum in auxilium Sise-
. mandi totum regni Burgundi» jure przlii convocari
precepit, eidemque Abundantium et Venerandum
duces instituit. Cumque in Hispania divulgatum
fuisset, exercitum Francorum ad auxiliandum sibi
Sisenandum aggregari , omnis Gothorum exercitus
se ditioni Sisenandi subegit. Abundantius vero et
Venerandus duces Dagoberti regis una cum exercitu
Tolosano tantum usque Cosaraugustam civitatem
cum Sisenando accesserunt; ibique omnes Gothi de
regno Hispani: conglobati Sisenandum sublimant in
regnum. Abundantius autem et Venerandus cum
exercitu Tolosano muneribus honorati reversi sunt
ad proprias sedes. Rex denique Dagobertus legatio-
nem ad Sisenandum regem per Amalgarium ducem
et Venerandum dirigit, ut missorium illum quem
promiserat eidem transmitteret. Cumque a Sisenan-
do missorius ille legatariis fuisset traditus, a Gothis
per viam tollitur , nec eum exinde abstrahere permi-
serunt. Postea vero discurrentes legati ducenta mil-
lia solidorum missorii ipsius pretium rex a Sisenando
accepit. Fertur enim quod ipsum argentum ad opus
fabrice ecclesix* sancti Dionysii martyris cum aliis
pluribus ornamentis Dagobertus rex devotissime ob-
tulerit. Eo namque tempore tam creberriina erat in-
ibi obtentu martyrum frequentia miraculorum, ut
quibuscunque infirmitatibus oppressi undique adven-
tautes devoto animo eumdem locum expeterent, sa-
nitàte reddita cum gaudio ad propria remearent.
Quod cernens rex, quidquid in thesauris suis pre-
tiosius inveniri poterat, ad exornandum ipsum locum
indubitanter offerebat. Nam et matriculam et seno-
dochium, citeraque diversa loca ad hoc ibidem in-
stituit, ut pauperes utriusque scxus, sive etiam qui
sanctorum ope sanitati donari digni fuissent , in reli-
quuin ipsius eleemosynis sustentati, qui vellent in

servitio Ecclesix ac si pro gratiarum actione perma-
nerent.

Car. XXX. — Quomodo Dagobertus contra Winidos

cum exercitu perrexit, et qualiter Saxonibus tribu-
tum indulserit.

Deuique anno 10 regni sui, cum οἱ nuntiatum
fuisset. exercitum. Winidorum Toringam fuissc in-

siorum ab urbe Mettis promovens, transita Ardenna
Magontiam aggreditur; disponensque Rhenum trans-
ire, scaram de electis viris fortibus ex Neustria et
Burgundia cum ducibus et grafionibus secum habens,
Saxones missos ad eum dirigunt, petentes ut eis tri-
buta, qu: fiscorum ditionibus desolvebant, indulge-
ret. Ipsi vero studio suo et utilitate Winidis resisten-
- dum spondent, et Francorum limitem de illis parti-
bus custodire promittunt. Rex itaque Dagobertus,
consilio Neustrasiorum adeptus, eis quod poscebant
prestitit. Saxones autem, qui hujus petitionis sugge-
rendi causa venerant, sacramentis, ut eorum 1nos
erat, super arma patratis, pactum pro universis
Saxonibus firmant. Sed parum h:ec promissio sorti-
tur effectum. Attamen Saxones tributum quod red-
dere consueverant, per praeceptionem Dagoberti
hactenus habent indultum. Quingentas enim vaccas
inferendales annis singulis a Clotario seniore censiti

reddebant. quod tunc a Dagoberto rege cassatum
est.

Car. XXXI. — Quomodo Dagobertus filium suum in
regnum Austrie sublimavit.

Anno itaque 11 regni sui. cum Winidi jussu Sa-
monis iterum fortiter scvirent, et sz?pe transcenso
proprio límite, regnum Francorum vastandum , To-
ringam, et reliquos pagos ingrederentur : Dagobertus
rex Meltis urbem veniens, cum consilio pontificum
seu et procerum , omnibusque primatibus regni

C consentientibus, Sigebertum filium suum in regno

Austrie sublimavit, sedemque Mettis civitatem ha-
bere permisit. Chunibertum vero Coloniz pontificem,
et Adalgisum ducem palatii ad regnum gubernandum
instituit, thesaurumque quod sufficeret filio tradidit.
bt condigne, ut decebat, eum hujus culminis honore
sublimavit, et quodcunque eidem largitus fuerat
praceptionibus roborandum decrevit. Deinceps enim
Austrasiorum studio limitem et regnum Francorum
contra Winidos utiliter defensare noscitur.

Car. XXXII. — Quomodo Hludowicus eidem ex Nan-

thilde natus fuerit, et qualiter inter ipsum et Sige-
bertum regnum suum diviserit.

Cumque anno 12 Dagoberti regis eidem filius no-
mine Illudowius [Aliis, Clodoveus] de Nanthilde re-

D 8ina natus fuisset, consilio Neustrasiorum, eorumque

admonitione per pactionis vinculum cum Sigeberto
filio suo firmasse cognoscitur : atque Austrasiorum
omnes primates et pontifices, c:eterique duces Sige-
berti manus suas ponentes , insuper sacramentis fir-
maverunt, ut Neptricum et Burgundia solidato ordine
ad regnum Illudowii post Dagoberti regis discessum
aspiceret. Áustrasia vero eodem ordine solidata, eo
quod et de populo et de spatio esset cox:quans, ad
regnum Sigeberti, eidemque in integritate deberet
aspicere, et quidquid ad regna Austrasiorum jam
olim pertinuerat , totum Sigebertus rex suz regen-
dum ditioni reciperet, etin perpetuo dominandum
hakeret, excepto ducatu Dentilonis, quod ab Austra-
siis nequiter ablatum fucrat, iterum ad Naustrasios

*

1109

GESTA DOMNI DAGOBERTI.

4110

subjungeretur, et. Hludowii regimini subjiceretur. A gavense, Darciacum, seu Nuiliacum, necnon Poden-

Sed has pactiones Austrasii, terrore Dagoberti regis
coacti, vellent nollentque firmasse visi sunt; quas et
post temporibus Sigeberti et Hludowii regibus con-
servatas fuisse coustal.

Car. XXXIII. — Quomodo Ecclesie Christi martyrum
Dionysii ac sociorum ejus quasdam areas infra ex-
traque Parisius atque porlam ipsius civitatis cum
omnibus teloneis contulerit.

Per idem tempus Dagobertus rex Parisius rediens,
atque in amore s pedictorum martyrum Dionysii so-
ciorumque ejus, propter magnificas, quas ad eorum
veneranda sepulcra quotidie Dominus operabatur,
virtutes, magis ac magis gliscens, areas quasdam
infra extraque civitatem Parisii, et portam ipsius
civitatis, que posita est juxta Carcerem Glaucini,
quam negotiator suus Salomon eo tempore pr:evide-
bat, cum omnibus teloneis, quemadmodum ad suam
cameram deserviri videbatur, ad eorum basilicam
tradidit, et per przecepti sui auctoritatem perpetua-
liter id mansurum esse, proprii nominis subscriptione
atque annuli impressione firmavit.

Car. XXXIV. — Quomodo annuale mercatum quod fit
post festivitatem martyrum fratribus inibi commo-
rantibus concesserit.
lu ipso quoque tempore annuale mercatum quod

fit post festivitatem ipsorum excellentissimorum
mertyrum prope idem monasterium, eidem sancto
loco et (ratribus Deo et sauctis martyribus ibidem
deservientibus concessit, et exinde hujusmodi prze-
ceptum firmare studuit, ut omnes teloneum vel quid-
quid ex eo fisci partibus sperare poterat, et quod in
ipsa civitate seu in omnibus locis reliquis, infra ip-
sum pagum Parisiacum inibi denominatis, ab ipsa
festivitate usque dum illud mercatum finiretur, jure
exigi quacunque judiciaria potestate valuisset, pro
sterna retributione, atque ut eisdem Dei servis de-
votius pro eo omni tempore futuro divinam delecta-
retur exorare clementiam, totum ex integro absque
ulla exceptione sive diminutione in eorum usibus per-
petualiter sauciret esse indultum.

Car. XXXV. — De morte Sadregiseli , et quomodo
rez omnes res ipsius, que ad fiscum recepte [ue-
rant, supradicte ecclesie tradiderit.

Anno itaque 15 regni sui, cum Sadregiselus dux
Aquitanorum a quibusdam hominibus interfectus
eset, de quo supra mentionem fecimus, quod pro-
pter contemptum sui eum flagellis affici et barba
rasione deturpari in sua infantia Dagobertus jusserit,
et ob hoc patrem metuens tutelam sanctorum mar-
tyrum expetierit : et cum haberet ipse Sadregiselus
filios in palatio educatos, qui cum facillime possent
inortem patris evindicare noluerunt, propterea postea
secundum legem Romanam a regni proceribus re-
darguti , omnes paternas possessiones perdiderunt.
Cumque omnia ad regalem fiscum fuissent recepta,
przcellentissimus rex Dagobertus ecclesi€ Chrisü
martyrum Dionysii sociorumque ejus, easdem villas
jemdicti Sadregiseli, id est Novientum in pago Ande-

tiniacum, et Pascellarias , atque Anglarias in pago
Pictaveuse, aliasque quamplures cum salinis supra
mare, quarum nomina hic recensere longum duxi-
mus, devotissime tradidit : medietatemque earum
in stipendiis fratrum Deo ibidem servientium contu-
lit, atque eos turmatim ad instar monasterii Agau-
nensium sive sancti Martini Turonis psallere insti-
tuit, et aliam medietatem matriculariis ac servitori-
bus ipsius ecclesix concessit, nihil exinde ad suum
opus retinere volens. Easdem autem villas infra
unius pr:cepti conclusionem nominatim inserens,
proprii nominis sut*scriplione atque annuli impres-
sione firmavit. Quarum nomina si aliquis diligentius
perquirere voluerit, ipsam praxceptionis cartam in

B archivo ipsius ecclesi: requirat , et ut reor viginti

et septem villarum nomiza inibi inserta inveniet.

Cap. XXXVI. — De exercitu quem. ín Wasconiam
transmisit.

Anno denique 14 regni sui cum Wascones fortiter
rebellarent, et multas deprzedationes in regno Fran-
corum, quod Haribertus tenuerat, facerent, Dago-
bertus rex de universo regno Burgundi:x exercitum
promoveri jubet, statuens in capite Adoindum refe-
rendarium, qui temporibus Theoderici quondam re-
gis in multis przliis probatus est strenuus. Cum quo
x duces una cum exercitibus missi sunt : id est Ha-
rmbertus, À malgarius; Leudobertus, Wandalmarus,
Waldericus, Ermenricus, Barontus, Hairhardus, ex
genere Francorum; Ramelenus ex genere Romano ;
Willebadus patricius ex genere Burgundionum ; Agi-
no ex genere Saxonum; excepto comitibus plurimis,
qui ducem super se non habebant. Qui omnes in
Wasconiam una cum exercitu perrexerunt. Cumque
tota Wasconi:x patria ab exercitu Burgundix fuisset
repleta, Wascones de inter montium rupibus egressi
ad bellum properant. Et cum pr:liari cepissent, ut
eorum mos est, terga vertentes, dum cernerent se
esse superandos, in fauces vallium montiumque ptu-
nas latebram dantes, se locis tutissimis per rupes
ejusdem montis collocantes latitarent : exercitus
post tergum eorum cum ducibus insequens, plurimunr
numerum captivorum vinci, Wascones superatos,
seu ex his multitudine interfecta, omnesque domos
eorum incensas, peculiis et rebus exspoliant. Tandem
Wascones oppressi atque perdomitt, veniam et pa-
cem a suprajictis ducibus petentes, promittunt se
glori: et conspectui Dagoberti regis prosentatos,
seque ipsius ditioni traditos, cuncta ab eodem in-
juncta impleturos. Feliciter autem regis exercitus
absque ulla lesione ad patriam essel reversus, δὲ
Harimbertus dux maxime cum senioribus et nobi-
lioribus exercitus sui per negligentiam a Wasconi-
bus in valle Bobola non fuisset interfectus. Exercitus
vero Francorum, qui de Burgundia in Wasconiam
accesserat, patrata victoria rediit ad proprias zedes.

411:

siam supradictorum martyrum heredem fecerit, et

aliter fratribus inibi consistentibus ex ducatu

Cenomannico centum. vaccus annis singuiis conces-

serit.

Eodem autem tempore devotissimus rex Dago-
bertus ecclesiam Christi martyrum Dionysii ἃς so-
ciorum ejus hxeredem propriorum fecit przeceptorum
subscriptionibus de Campania villa, qu:e sita est in
pago Camliacense, quam eidem regi qux»dam mater
fainilias nomine Theodila tradiderat : οἱ de Tiber-
nione [Tivernioue], qu:e sita est in pago Aurelia-
nensi, quam idem rex cum sancto Ferreolo Augusti-
dunensi episcopo commutaverat ; necnon et de Clip-
piaco superiore, et Idcina, atque Salice, seu Aqua-
putta, qux omnes constant in pago Parisiaco : seu
etiam de Latiniaco, qux sita est in territorio Meldi-
co, quam ipse rex cum Bobone duce, et Tacilone
comite palatii, de suo proprjo fisco commutaverat.
Sanctorum semper auxilium contra visibiles et invi-
sibiles adversarios expetens; ut sicut ei tempore
pubertatis in somnis przdicti martyres promise-
rant, ab imminentibus angustiis eum eriperent, at-
que ei et in vita et post mortem pollicita suffragia
ferrent. Super hxc vero centum vaccas inferendales,
quie ei de ducatu Cenomannico annis singulis sol-
vebantur, fratribus inibi Deo servientibus per pro-
prii precepti subscriptionem, ut eisdem pro eo Do-
minum et sanctos martyres devotius delectaretur
exorare, visus est omni futuro tempore annuatim
concessisse.

Car. XXXVIII. — Quomodo ad Judicaila missos suos
in Dritanniam transmiserit.

Post hxc itaque Dagobertus rex Clippiaco palatio
residens mittit nuntios in Britanniam, ut qu: Bri-
tanni contra suos admiserant emendarent, et ditioni
ejus se tradereut. Alioquin exercitus supradictus
Burgundie, qui in Wasconiam fuerat, przsentaliter
in Britanniam irrueret. Quod audiens Judicail rex
Britannorum , cursu veloci Clippiaco cum multis
muneribus ad domnum Dagobertum regem pervenit,
ibique veniam petens, cuncta 41:5 sui regni Britanni
contra duces Framcorum illicite perpetraverant,
emendandum spondet, et semper se et regnum Bri-
taunie, quod ipse regebat, subjectum ditioni regis
Dagoberti esse, postmodum omni tempore Franco -
rum regibus jurejurando promittit. Sed tamen cum
Dagoberto rege ad prandium discumbere noluit, eo
quod esset Judicail religiosus et timens Deum valde.
Cumque rex resedisset ad mensam, Judicail egre»
diens de palatio ad mansionem Dadonis referendarii,
qui vocabulo Audoenus dicius est, posteaque epi-
scopus Rotomorum exstitit, quia cognoverat eum
Judicail sanctam religionem sectantem, cum eo ac-
cessit ad prandium. ludeque in crastinum Judicail
rege Dagoberto vale dicens, in Britanniam repedavit.
Condigne tamen a rege muneribus honoratur.

Cap. XXXIX. — Quomodo omnia pene monasteria
regni sui per sutm testamentum ditaver.t, per quod
eiiain Brunadum villam sancto Dionysio tradidit.

Eodem siquidem anno Dagobertus res postquam

ANONYMI SJECULI VIII.

Car. XXXVII — Quomodo de quibusdam villis eccle- A omnes gentes qu:e in circuitu regni sui erant, su: ja-
gaverat, et opitulante Domino jam pace firmata, &8-

liosque suos Sigehertum, et Hludowium, ut supra

diximus, reges designaverat, consilio divinitus inspi-
rato, convocalis filiis, omzibusque totius regni pri-
matibus, x Ksl. Junias in palatio Bigargio placitum
generale instituit. Cumque, ut Francorum regibus
moris erat, super solium aureum coronatus resideret,
omnibus coram positis ita exorsus est : Audite me,
o vos reges οἱ dulcissimi filii, omnesque proceres
atque fortissimi duces regni nostri. Priusquam su-
bitanea transpositio mortis eveniat, oportet pro sa-
lute anim:e vigilare, ne forte inveniat aliquem im-
paratum , eique sine aliquo respectu presentem
lucem auferat, atque perpetuis tenebris et :eternis

B eum tormentis tradat. Quin potius, dum proprio li-

bertatis jure subsistit, ex caducis substantiis in
sterna tabernacula vitam qusrat mercari perpe-
tuam, ut inter consortium justorum desiderabilem
valeat adipisci locum, et retributorem sibi przparet
Dominum, atque ex rebus transitoriis ad loca vene-
rabilia sanctorum in alimoniis pauperum curet im-
pendere, quatenus ab ipso Domino fructum indefi-
cientis paracliti inter astra matutina mereatur re-
foveri. De cujus fonte vivo perfecta fide poscenti
nec subtrahitur poculum, nec minuitur alveus, sed
potius quisquis hauserit irrigatur dulcedine ceelitus,
atque suavis ei fragrat odor balsami paradisi. Et
ideo ego discutiens conscientiam ae mei cordis ex
cessum, atque considerans examinationem superni
regis, judiciumque ipsius metuens, necnon etiam
verens poenas hominum infelicium, maxime autem
concupiscens gloriam infinitam justorum, et przeca-
vens illud, ne ultimus dies juxta dispensationem
Domini, nos de memoria sanctorum, vel consola-
tione egentium pigros inveniat, ita nobis sana mente
sanoque consilio placuit, et ut jam diximus, devotio
anim:e admonuit, pro zterna retributione testamen-
tum condere, in quo basilicas sanctorum pene omnes
regni nostri temporibus nostris nominatas propriis
nostris donationibus h:zredes fieri przciperemus,
et pro immutabili beneficio quatuor uzio terore uuo-
que temporis momento, vobis omnibus conscientihus
firmare decrevimus, et quidquid ubique ad loca
sanctorum per eadem nunc ad presens contulimus,
infra simili adnotatione conteximus. Ex quibus unum

Lugduno Galli dirigimus, alium vero Parisius in,

archivo ecclesie commendamus, tertium Mettis ad
custodiendum domuo Abboni donamus. Quartum
autem, quem et in inanibus tenemus, in thesauro
nostro reponi jubemus. liec igitur propria exstat
nostra devotio, et bxec Domini nostri consolatio, qui
perfecta vota dignanter excipit : quia videlicet illi
certa fiducia in die necessitatis manebit, quisquis
locis sanctorum atque sacerdotibus et egenis hic ali-
moniam tribuit, quoniam, Scriptura teste, fenera-
tur Domino qui miseretur pauperi, et ipse regnator
Olympi vicissiuudinem reddet ei. Unde, sicut diximus,
pro remedio animx nostra ipsa couditio admonuit,

44:9

11:5

GESTA DOMNI DAGOBERTI.

1414

ui post discessum, quandoquidem Deus jusserit, no- A thesauro suo reponi jusserat, usque hodie in archivo

strum, sacerdotes qui in illo tempore in locis infra
seriptis officii curam gesserunt, sicut in presenti
pagina continetur, absque ullius exspectata traditione
prosentaliter cum omni integritate recipiant, atque
ad supra scripta loca sanctorum in reliquum cuncta
aspiciant, et sub integra emunitate pro nostra mer-
cede ibidem in perpetuum proficiant. Cumque unus-
quisque eorum sibi collata tempore illo receperit,
nomen nostrum in libro vitze omnimodis inserat, et
omnibus Dominicis diebus, seu pr:cipuis sanctorum
solemnitatibus per omnia recenseat. lllud vero, quod
ad medelam anim: nostre plenius pertinere confi-
dimus, per hanc paginam vos sacerdotes temporibus
illis in ipsis sanctis locis consistentes, et officia in-

ecclesi: heatorum martyrum Dionysii ao sociorum
ejus venerabiliter custoditur.
Car. XL. — Plumbi octo millia libras ad cooperiendam
basilicam monachis sancti Dionysii donat.
Denique eodem tempore plumbum, quod ei ex me-
tallo censiuum in secundo semper anno solvebatur,
libras octo millia ad cooperiendam eamdem supra-
dictorum beatorum martiyrum ecclesiam eo ordine
concessi, ut tam per regales quam et per casdem
villas quas ipse ante eidem sancto loco contulerat,
in alio semper anno adduceretur, et a gentibus vel
thesaurariis ipsius venerandi monasterii traderetur,
quatenus sicut ipse basilicam eorumdem martyrum
devotissime tegere videbatur, ita ipsis intercedenti-

libata procurantes, per colestem Regem conjura- B bus eum omnipotens Deus umbra suarum protegeret

mus, cum sibi collata unusquisque perceperit, inse-
quentibus diebus tribus annis missas pro nobis cele-
brent, ct sacrificia misericordissimo regi pro sarcina
commissa peccaminum solvenda omnimodis offerant.
[loc vero testamentum Domino judice ac teste prz-
cipue per hanc paginam omnibus qui adestis con-
sentientibus committimus dulcissimis filiis nostris
Sigeherto et Hludowio regibus, quos nobis Christi
largitio concessit habere in prolem, aut quos adhuc
Dominus dederit filios, qui nobis succedere debeant,
ut hoc commune nostrum decretum faciatis in omni-
bus conservare, et hzc collata nostra non pr:su-
matis convellere. Sed per omnipotentis nominis
Trinitatem, vel virtutes archangelorum, patriarcha-
rum et prophetarum, apostolorum atque martyrum,
omniumque sanctorum, et tremendum diem judicii,
scu adventum Domini nostri Jesu Christi , ante cujus
conspectum resurgere videmur, conjuramus, quate-
nus statuta nostra, qu:e przsens declarat Scriptura,
stabili firmitate perpetim faciatis custodire. Nos
autem praesentes chartas testamenti pro nostra in
perpetuum mercede propria studemus roboratione
firmare, et omnibus qui adestis episcopis, abbatibus,
proceribus atque magnificis viris, ad przsens jube-
mus vestris subscriptionibus vel signaculis affirmare.
Et iterum iterumque, sicut supra diximus, vos reges
et dulcissimi filii, vel qui posumodum nobis succes-
suri sint adimonemus, quatenus facta nostra nullo
modo prxssumatis convellere, si ea quae post nostrum
discessum statueritis inconvulsa manere vultis : quia
illud nolo dubitetis, quod successores et vos habi-
turi eritis, et si nostra non conservaverilis, nec ve-
stra statuta stabilia esse credatis. Cumque hoc rex
omnibus intente audientibus prudentissime peroras-
set, cuneli longzvam ei vitam pacemque regni gra-
tanter optantes, pradictum testamentum tam ipee
rex quam omnes regni primates alacriter firmave-
runt. lo quo etiam non immemor peculiaris patroni
sui domni Dionysii, quamvis eidem jam plurima
przedia contulerit, villam nomine Braunadum inserere
studuit. Ordinatisque rite omnibus qux ad regni ho-
norem pertinebant, omnes cum gaudio ad propria
remeare concessit. Illud vero testamentum, quod in

alarum. Nam et preceptum exinde taliter firinare

studuit, ut omni post futuro tempore a regibus suc-

cedentibus eadem traditio inviolabiliter observata

custodiretur.

Car. XLI. — Quomodo Wascones cum suo duce ejus
se ditioni subdiderunt.

Anno igitur 15 regni Dagoberti, Wascones omnes
seniores *erre illius cum Hamando duce ad regem
Clippiaco venerunt, ibique in ecclesiam sancti Dio-
nysii martyris regio timore perterriti confugium fe-
cerunt. Clementia vero regis Dagoberti ob reveren-
tiam sancti Dionysii vitam habent indultam. Ibique
ipsi sacramenta firmantes, simul et promittenteg
omni tempore regi et filiis ejus, Francorumque reguo
se esse fideles, quod more solito sicut semper fefel-
lerant post hzec probavit eventus, permissu regis re-
gressi sunt in terram Wasconiz.

Car. XLII. — De obitu Dagoberti regis, et quid in
infirmilale ipsa positus fecerit.

Longum est enarrare quam providus idem rex
Dagobertus in consilio fuerit, cautus judicio, stre-
nuus militari disciplina, quam largus eleemosynis,
quamque studiosus in componenda pace ecclesia-
rum, prxcipueque quam devotus exstiterit in ditan-
dis sanctorum cenobiis, przsenti opere declarare,
minusque necessarium, et maxime ob fastidientium
lectorum vitandum tx»dium : presertim cum nullis
abolenda temporibus luce clariora earum rerum

D exstent indicia. Idcirco nunc ad obitum ipsius de-

scribendum vertens articulum , quid in ipsa infirmi-
tate positus gesserit, et unum quod in quadam ve-
tustissima reperi charta, quam, ut ferebatur, beatus
Audoenus episcopus scripserat, quodque memorato
regi ejus post mortem contigit, breviter narrabo mi-
raculum. Post gloriosam regni administrationem ,
sexto decimo postquam regnum sortitus fuerat anno,
profluvio ventris Spinogilo villa super Sequanam
fluvium, nec procul Parisius, zegrotare ccepit. Exinde
vero ad basilicam sancti Dionysii martyris a suis dc-
fertur. Post paucos autem dies, cum vite su:e senti-
ret periculum imminere, Egam consiliarium suum
sub celeritate ad se venire pr:ecepit. Reginam vero
Nanthildem et filium suum Hludowium eidem in

14:5

ANONYMI S/ECULI VIII.

1116

manu commendans, seque jam discessurum sciens, A Intolerabilis autem luctus subito replevit palatium,

cousilium tamen ejus pergratum habebat, quod cum
ipsius instantia regnum filius suus strenue gubernare
posset. Convocatis deinde primoribus palatii , filium-
que et uxoreni eis et ipsos eidem cum fidelitatis sa-
cramento, ut moris est, commendans, matriculariis
quoque jam dicte basilic beatorum martyrum de
villis Acuciaco et Cusduno, imoque Magno-villare, et
Mediano-villare, atque Gellis pr:eceptum fieri juss:t.
ln quo etiam Sarclidas, quam antea isdem contule-
rat, inseruit. Oinibusque optimatibus dolore con-
sternatis, virtute qua potuit benignissime consolatus
est, et inter extera quie ad memoriam reducere lon-
gum est, hzc intulit : Quamvis miserrimus homo
quandiu incolumis est semper prz? oculis debeat ha-
bere futuram omnipotentis Dei discussionem judicii,
in zgritudine tamen positus de illius piissima mise-
ricordia nullomodo debet desperare, sed pro salute
animu sux attentius eum oportet invigilare, et de
propriis rebus quantum possibile est in alimoniis
pauperum semetipsum redimere, quatenus apud mi-
sericordissimum judicem xternam post obitum valeat
retributionem acquirere. Idcirco ego pro remedio
animx mes matriculariis basilicze domni Dionysii
peculiaris patroni nostri, in qua ipse pretiosus mar-
tyr cum sociis suis corpore quiescit, et nos sepeliri
optamus, villas quxe in presenti continentur prz-
cepto przesentaliter cum omni integritate conferimus :
et sicut a fisco nostro hactenus fuerunt possess, ita
ex nostra indulgentia propter acquirendam anima
nostrzx salutem, ve! pro filiorum nostrorum stabili-
tate, przdictis matriculariis qui in prefata basilica
vel atrio ejus deserviunt, presenti et futuro tempore
in perpetuum proficiant, nullusque de filiis aut regi-
bus unquam nostris successoribus, nec pontifex, nec
abba ipsius monasterii praedictas villas, et Sarclidas,
quam antea iisdem fratribus contulimus, ab eis au-
ferre przsumal, si iram Dei et offensam domni Dio-
nysii non optat incurrere. Quod si quis pr:esumpse-
rit, ante tribunal Domini nostri Jesu Christi cum
sancto martyre et ipsis matriculariis exinde ratio-
nem deducat. Annualis enim victus inde, Deo do-
nante, ut credimus, sxpedictis pauperibus poterit
suflicere, ut semper pro anima nostra et ipsos et

universumque regnum ob ipsius mortem acerbissima

occupavit lamentatio.

Car. XLIII. — De sepultura ipsius in ecclesia sancti
Dionysii, et qualiter ibidem psallentium ordinem
adhuc vivens instituerit.

Conditus autem aromatibus cum ingenti populo-
rum dolore atque frequentia translatus est in basi!i-
cam beatissimorum martyrum, quam ipse, ut sup'a
diximus, condigne ex auro et gemmis et multis pie€-
tiosissimis speciebus ornaverat, et condignue in cir-
cuitu fabricare przeceperat, atque juxta eorum tumu-
lum in dextro latere honore merito sepultus. Tantz
vero opes ab eodem et ville ac possessiones multe
ΡΟΓ plurima loca ibi fuerant collatz, eiiamque nie

B niinime ob fastidium, ut jam dixi, quorumdam vitan-

dum recensentur, ut hodieque devotio animi ipsius
miretur a pluribus. Ordinem autem psallentium ili
dem ad instar monasterii Agaunensium et sancti
Martini Turonis instituerat, sed facilitas abbatis
Agiulfi [Haigulfi] eamdem institutionem noscitur re-
fragasse.

Car. XLIV. — De legatione Ansaldi et revelatione
cujusdam servi Dei qualiter animam regis Dago-
berti sancti Dei liberaverim.

Legationem tum forte illustris defensor Pictavien-
sis Ecclesi:* Ansoaldus in partes Sicilix: agebat. Ea
peracta, cum navali reverteretur subsidio, applicuit
ad quamdam brevem insulam, in qua reverentissi-
mus quidam senex , cui nomen erat Joannes, solita-
riam ducebat vitam; ad quem mare commeantium,
ut orationis ejus fulcirentur solatio, plurimi ventita-
bant. In hanc ergo insulam tanti viri meritis redimi
tam appulsus divino nutu Ansoaldus, dum de cele
sti;us gaudiis cum eo sermocinaretur, interrogat se-
nex unde vel cur venisset. lgitur coguito de Galliis
qua de causa missus fuisset, rogat senex ut Dagoberti
regis Francorum sibi mores studiumque exponat.
Quod cum ille diligenter fecisset, senex addidit quod
dum quadam die, ut pote jam fractus xtate et fati-
gatus vigiliis, quieti paululum indulsisset , accessisse
ad se virum quemdam canitie venerandum, seque
expergefactum admonuisse, quatenus propere sur-
geret, et pro Dagoberti regis Francorum anima divi-
nam clementiam exoraret, co quod ipso die spiritum

successores eorum nostra pasti eleemosyna plenius p) exhalasset. Quod dum facere maturaret , apparuisse

atque devotius delectet orare. Nos vero przssens prz-
ceptum jam minime valemus subscribere, quia inva-
lescente ::gritudine calamus in manu nostra trepidat.
Et propterea rogamus dulcissimum filium nostrum
Hludowium regem, ut per signaculum sui nominis
istam chartam aflirmet, et Dado eam offerat, et opti-
mates nostri illam subscribant. Cumque rex hic lo-
quendi finem fecisset, filius ejus rex Hludowius
ipsum prz:ceptum secundum jussionem patris, offe-
renle Dadone referendario, subscripsit, omnesque
proceres qui in praesenti aderant propriis eumdem
subscriptionibus firmaverunt. His taliter explosis,
post paucos dies xiv Kal. Februarias, Christianissi-
wmus rex Dagobertus humanis rebus exemptus est.

sibi haud procul in pelago teterrimos spiritus vin-
ctum regein Dagobertum in lembo per spatium maris
agitantes, atque ad Vulcania loca, inflictis insuper
verberibus, trahentes, ipsumque Dagobertum beatos
Dionysium et Mauricium martyres, et sanctissimum
confessorem Martinum ad sui liberationem continnis
vocibus flagitantem. Nec mora intonuisse colum,
fulminaque per procellas disjecta, interque ea re-
pente apparuisse przcellentissimos viros niveis com-
pios vestibus, seque tremefactum ex eis quzesisse
quinam essent. lllosque respondisse, quos Dagober-
tus in adjutorium vocaverat, Dionysium scilicet et
Mauricium ac Martinum esse, ut eum ereptum in sinu
Abrahz collocarent. liaque hostes bumani generis

1417

GESTA DOMNI DAGOBERTI.

1118

velociter insequentes, animam quam verberibus mi- A parvum dolorem cjus transitus cunctis generavit in

nisque vexabant exemptam ad :ethera secum levasse
canentes, Beatus quem elegisti et assumpsisti, Domine,
inhabitabit in. atriis tuis. Replebimur in bonis domus
t, sanctum est templum tuum, mirabile in equitate.
H»c in memorata charta inter alia ferebantur, qux
non tam verisimilia quam verissima, ut arbitror, vi-
deri possunt. Quoniam idem rex cum et alias longe
lateque ecclesias ditasset, tum precipue horum co-
piosissime locupletavit. Unde et eorum post mortem
flagitabat auxilium, quos prc czteris se dilexisse
meminerat.

Car. XLV. — De Hludowico filio ipsius, quomodo illi
in regnum successerit.

Itaque post Dagoberti regis discessum, filius ejus
Illudowius sub tenera ztate sibi regnum patris asci-
vit, omnesque duces de Neustria οἱ Burgundia eum
Massollaco villa sublimant in regnum. Ega vero, qui
fuerat consiliarius regis Dagoberti, cum regina Nan-
thilde, quam idem rex reliquerat, anno primo regni

'udowii, et secundo imminente regni, condiyne
palatium gubernabat et regnum. Ipse namque inter
c:teres primates Neptrici prudentius agens, et ple-
nitudine patienti:e imbutus, cunctis erat prxecellen-
tior. Erauque genere nobilis, opibus abundans, justi-
tiam sectans, eruditus in verbis, paratus in respon-
gis. Tantummodo a plurimis blasphemabatur, eo quod
65851 avarici:e deditus.

Car. XLVI. — De thesauris ipsius, quo ordine inter
filios divisi sint, et de morte Pippini et Ega, qui (ue-
rant consiliarii regis Dagoberti.

: [gitur post obitum Dagoberti regis, quo ordine ejus
thesauri inter filios divisi fuerint, non omittam, sed
dilucidato ordine serie libelli inserere procurabo. Cum
Pippinus major domus post discessum regis, et czeteri
Austrasiorum duces, qui usque in transitu Dagoberti
ei fuerant ditione detenti, Sigibertum unanima con-
spiratione expetissent, Pippinus cum Chuniberto, si-
cutet prius amicitie cultu invicem conjuncti fuerant,
et nuper inter se sicut et antea amicitiam vehementer
firmiterque perpetuo conservandam ligant: omnes-
que duces Austrasiorum secum uterque prudenter et
cum dulcedine attrahentes, eosque benigne guber-
nantes, eorum amicitiain constringuni semper ser-
vandam. Igitur discurrentes legati partem Sigeberti
debitam de thesauris patris Dagoberti, Nanthildi re-
gin: et Hludowio, Sigeberto habendam requirunt, ad
quam reddendam placitus instituitur. Chunibertus
itaque pontifex urbis Colonix, et Pippinus major do-
mus, cum aliquibus primatibus Austriz, a Sigiberto
directi villan Compendium usque perveniunt, ibique
thesauri divze memorix Dagoberti regis jubente Nan-
thilde et Hludowio rege instantia Egani majoris do-
mus przesentantur , et :equa lance dividuntur. Ter-
tiam tamen partem de omnibus qux Dagobertus rex
acquisierat, postquam Nanthildis regina regnare cc-
p2rat, eidem reservant. Chunibertus veroet Pippinus
inajor domus partem Sigiberti Mettis faciunt perduci,
lhique regi Sigiberto prassentatur atque describitur.
Post fere evoluto anni circulo Pippinus moritur, nec

PaTROL. XCVI.

Austria, eo quod ab ipsis pro justi: cultu et boni-
tate, nimium dilectus fuisset. Ega quoque anno ter-
tio Hludowii regis Clippiaco villa febre vexatus, et
ipse moritur.

Car. XLVM. — De Erchinoaldo et Flaucato, qui post
Egam majores domus fuerunt.

Post discessum vero cjus, Herchinoaldus, qui ex
parte genitricis Dagoberti regis consanguineus fue-
rat, major domus in palatio Hludowii efficitur. Erat
enim homo patiens, bonitate plenus, cautus ingenio,
servos Dei omnesque sacerdotes humiliter venerans,
rebus admodum mensurate ditatus, qui ab omnibus
regni primatibus miro venerabatur affectu. Anno
vero 4 regni Hludowii, cum Nanthildis regina post

p discessum Egani una cum fllio Aurelianis in Burgun-

die regnum venisset, ibi omxzes seniores pontiliccs
cum ducibus et primoribus ipsius regni ad se venire
pracepit, cunctosque sigillatim benignissime attra-
hens, Flaucatum genere Francum majorem domus
statuit in regno Burgundiz : pontificum et ducum
electione hujusmodi honoris gradu eum stabilieus ,
neptemque suam nomine RagneLertam ipsi despon-
gavit.

Car. XLVIII. — De testamento Nanthildis regine ct

morte ipsius.

Testamentum autem de villis quibus eam rex Da-
gobertus et filius ipsius HHludowius ditaverant, eodem
tempore ad loca opportuna sanctorum fieri ordinavit ;
in quo etiam Latiniacum villam , quie sita est in
Brieio, ad basilicam domni Dionysii tradens, inserere
jussit. Tria siquidem exemplaria uno tenore exinde
scribi prxcepit, ex quibus unum in scriniis Sepe
dict:e eeclesi:* usque hodie custoditur. llis ita com-
positis, et rebus prospere ab ea gestis, filioque jain
utiliter in Neptrico et Burgundia regnante, Nanthil-
dis regina moritur, atque in ecclesia beatorum mar-
tyrum Dionysii ac sociorum ejus juxta Dagobertum ^
regem in eodem sepulcro sepelitur.

Car. XLIX. — De llludowico, qualiter precepta quo

pater suus sancto Dionysio tradiderat renovaverit ,

et quomodo argentum supradicte abside i-
bus largiri jusserit. í pompe

Deinde Hludowius (ilius eorum, parentibus, ut pr»-
diximus, a szculo decedentibus, in regnum succes-
sit, et praecepia αὐ: gloriosus rex pater suus propria
auctoritate firmans sanctorum s:xpe dictorum mar-
tyrum ecclesi: contulerat, ipse quoque suo tempore
studuit renovare, atque proprix manus subscriptione
etannuli item impressione firmare. Ánno vero 14
regni sui absidam infra quam predictorum Christi
martyrum Dionysii ac sociorum ejus corpora requic-
scunt, quam inclytus rex pater suus desuper argen-
teo, ut przetuli, tegumento devotissime foris operue-
rat, quorumdam suasione et consilio ipsum argentum
desuper prxedicta absida pauperibus Christi et egenis
atque peregrinis, quia ut fertur eo tempore fames
valida inerat, erogari prxcepit, et insuper Aigu'fo
abbati, cui tunc cura "monasterii ipsius commissa

.erat, preceptum hujusmodi dedit, quatenus ipse

4$

1419

ANONYMI SJECULI VIII.

1130

abba hoc cum timore Dci fideliter studeret adimplere, A propter amorem Dci ibidem delegata aut deinceps

nullamque requisitionem nec a suo pontifice, eo quod
adhuc illo temporc monasterium lMlud sub potestate
. pontificis Parisiorum Ecclesi: videbatur esse subje-
ctum, nec a quolibet unquam homine pertimesceret.

Car. L. — De eo quod prefatum locum idem rez
Hludowicus a dominatione Parisiaci antistitis per
privilegium et confirmationem sanctorum episcopo-
rum liberaverit.

Succedente vero tempore, anno 16 regni sui Illa-
dowius rex Clippiaco residens, convocatis pontifici-
bus, necnon et regni primoribus, regio stemmate ex
more comptus, inter ceteras principalium rerum
actiones, ob quas pro salute regni traetandas opti-
mates, ut. diximus, congregaverat, divino impellente
nutu ita coepit : Oportet nos sedule secundum pater-
nam institutionem locis venerabilibus sanctorum
reverentiam exhibere, ut eos in die necessitatis pa-
tronos οἱ defensores contra invisibiles hostes possi-
inus babere. Ideoque consilium quod, ut credo, om-
Bipotens Dominus cordi nostro dignatus est inserere ,
vos domni et sanctissimi sacerdotes, necnon regni et
palatii nostri principes, intenta aure percipite, et. si
probaveritis esseutile una mecum Christo pro:egente
salubriter pertractate. Siquidem omnipotens Pater,
qui dixit de tenebris lumen splendescere, per incar-
nationis mysterium unigeniti Filii sui Domini nostri
Jesu Christi, vel illustratione sancti Spiritus illuxit
in corda sanctorum Christianorum, pro cujus amore

et desiderio inter gloriosos triumphos martyrum (᾿

beatissimus Dionysius, Rusticus et Eleutherius, me-
ruerunt palinam victoriz et. coronam percipere glo-
riosam. In quorum basilica, ubi requiescere viden-
tur, per multa tempora non minima miracula ad lau-
dem sui nominis Christus dignatus est operari. In
quo etiam loco genitores nostri domnus Dagobertus
et domna Nanthildis videntur requiescere. Ut per
Iutercessionem sanctorum illorum in celesti regno
mereantur participes esse, et vitam zeternam pos:;i-
dere. Et quía ab ipsis principibus, eta cxteris priscis
regibus, vel a Deum timentibus Christianis hominibus
ipse sanctus locus in rebus propter amorem Dei et
adipiscendam vitam zeternam, cernitur esse ditatus,
nostra integra devotio atque petitio exstat, ut apo-

stolicus vir Landericus, Parisiac» Ecclesizx episco- D

pus, privilegium ad ipsum sanctum locum abbati vel
fratribus ibidem consistentibus facere et confirmare,
8i vobis ita videtur , pro quicte futura debeat , quo
facilius congregationi ipsi liceat pro stabilitate
regni nostri ad limina martyrum ipsorum divinam
clementiam jugiter exorare. lloc autem et ipse pon-
tifex juxta petitionem devotionis nostrz prumptis-
sima voluntate prestare et confirmare dignoscitur.
Nos vero pro reverentia ipsorum martyrum, vel no-
stra confirmanda mercede, hujuscemodi przceptum
prasentaliter una. vobiscum confirmare volumus, ut
$i qua ad ipsum sanctum locum, in villabus, manci-
piis vel quibuscunque rebus a priscis regibus seu

toribus nostris, vel Deum timentibus hominibus,

fuerint addita, dum ex munificentia parentum nostro-
rum, ut diximus, ipse sanctus locus videtur esse di-
tatus, nullus episcoporum, nec qui przsens, nec qui
futuri erunt successores, aut eorum ordinatores, vel
qualibet persona possit quoquo ordine de loco ipso
aliquid auferre; aut aliquam potestatem sibi in ipso
monasterio usurpare, aut aliquid quasi per comma-
tationis tulum absque voluntate ipsius congregatio-
nis vel nostro permissu minuere, aut calices, vel
cruces, seu indumenta altarium, sive sacros codices,
argentum, aurumve, vel qualemcunque speciem,
quidquid ibi collatum fuit aut erit, auferpe, nec ad
civitatem deferre presumat. Sed liceat ipsi sanct
congregationi quod inibi per rectam dclegationem
collatum est perpetim possidere, quatenus eidem pro
animabus parentum nostrorum, et pro stabilitate re-
gni nostri Dominum attentius jugiter delectet exo-
rare. Nos enim propter Dei amorem, et reverentiam
ipsorum sanctorum martyrum , atque adipiscendam
vitam zternam, hoc beneficium ad ipsum sanctum
locuin cum vestro consilio gratissimo animo et inte-
gra voluntate volumus przstare: eo scilicet ordine
uL sicut ibidem tempore domni et genitoris nostri
psallentium ordo per turmas.fuit inst.&ütus, vel sicut
iu monasterio sancti Mauricii Agaunis, et sancti Mar-
tini Turonis die noctuque tenetur, ita in loco ipso
per omnia futura tempora celebretur. Itaque dum
regem omnes regni principes hzc concionantem at-
tonitis auribus diligenter intenderent, pontifices qui
aderant optimam devotionem regis approbanies ,
przceptum ab ipso rege modo supra Scripto factum,
tam rex quam pontifices et principes qui praesentes
aderant firmaverunt. Inter quos nonnulli pontifices
exstiterunt, quos hodie sancta Ecclesia sanctissimos
esse non dubitat, eo quod ad eorum venerabilia se-
pulcra virtutes non modicas usque in przsens Domi-
nus operetur. Scilicet beatus Audoenus, et sanctus
Rado frater ipsius, necnon beatus Palladius, et saa-
ctus Clarus, atque domnus Eligius, vel sanctus Sul-
picius, beatus quoque Aubertus , et domnus Casta-
dius, s3nctusque Etherius , aliique quamplures, et
venerabilis Landericus Parisiorum episcopus, qui
predictum privilegium sua Sponte consensit et con-
firmavit,

Cap. LI .— De eo quod os brachii sancti Dionysii fregit ,

et ob hoc prius sensum, εἰ postea vitam cum regno
amisit.

Hludowius itaque rex cunctis diebus absque bellis
in regno regem habuit ; sed fortuna impellente quon-
dam in extremis vita sus annis ad supradictorum
martyrum corpora quasi causa orationis venit. Vo-
lensque eorum pignora secum habere , discooperire
sepulcrum jussit. Corpus autem beati et excellentis-
simi martyris atque pontificis Dionysii intuens, mi-
nus religiose, licet cupide, os. brachii ejus fregit et
rapuit, confestimque stupefactus in amentiam decidit.
Tantusque terror et metus ac tenebrz locum ipsum
repieverunt, ut omnes qui aderant timore maximo
consternati, fuge: presidium peterent. Post bzc vero

1:1

GESTAÀ REGUM FRANCORUM.

1128

ut sensum rccuperaret, villas quasdam ad ipsumlocum A Sed sensum ex al;iquantula. parte recuperans , uon

tradidit. Os quoque, quod de sancto corpore tulerat,
auro ac gemmis miro opere vestivit, ibique reposuit.

autem integre recipiens, post duos annos vitam cum
regno finivit.

Expliciunt Gesta domni Dagoberti regis feliciter.

VIII.
GESTA REGUM FRANCORUM,

Partim e Gregorii Turonensis Historia, cujus et nomen iun vetustissimis codicibus prefe-
runt, partim aliunde desumpta, et usque ad regem Theodoricum 11 perducta; auctore
incerto, sed qui ejusdem Theodorici tempore vixit.

Editio Marquardi Freheri consiliarii palatini collata cum diversis codicibus mss. qui sunt in bibliotheca V. Cl.
Alexandri Petavii senatoris Paris., et appendice etiam ad Pippinum usque regem nunc primum aucta. Adjecta
est quoque Gestorum. eorumdem comparatio cum alia. Historia scriptoris, ut. videtur, antiquioris : ut pote

*

qui in

hramno Clotarii 1 filio desinit. Ex pervetusto exemplari ms, ecclesie Cameracensis.

(Ex Ducbhesn., Historiz Francorum Scriptores.)

GESTA REGUM FRANCORUM,
Ex editione Marquardi Freheri.
Car. I. — De origine, ac gesta Francorum, vel eorum B ludes navigaverunt, et pervenerunt ad terminos fi-

sequentia certamina.

Principium Francorum gentis et originem, vel
regum gesta proferamus. Est itoque in Asia. oppi-
dum Trojanorum, ubi est civitas quz llium dicitur,
ubi regnavit rex ZEneas. Gens illa fortis εἰ valida,
viri bellatores atque rebelles nimis, inquieta certa-
mina objurgantes, per gyrum finitima debellantes.
Surrexerunt autem reges Grxcorum adversus JE-
neam regem Trojanorum, cum multo exercitu : pu-
gnaveruntque contra eum czxde magna, corruitque
ibi exercitus maximus Trojanorum. Fugit autem
AEneas rex, et reclusit se in civitate Ilium. Pugna-
verunt enim adversus hanc civitatem annis decem.
Tunc ipsa civitate subaeta, fugit /Eneas rex cum
caeteris viris suis in Italiam, locare gentes illas, ut ei
auxilium ferrent. Alii autem de principibus ejus, Pria-
mus et Antenor, cum aliis viris de exercitu Troja-
norum duodecim millia fugerunt cum navibus. Qui
introeuntes ripas Tanais fluminis per Mzotidas pa-

nitimos Pannoniarum, tenentes (lnitima spatia se-

cus Mzeotidas paludes. Coeperuntque :edificare civi-

tatem ob menroriale [Al., memoriam] eorum, appel-

laruntque eam Sicambriam. Ibique habitaverünt

annis multis, creveruntque in gentem magnam.

Car. lI. — Quod gens Alanorum contra Valentinta-
num imperatorem rebellarunt eosque Franci device-
rint, et tributa Francis concessa sunt.

In illo tempore Valentinianus imperator impcrium
Ropunorum regebat. Eo tempore gens Alanorum
atrocissima rebellaverunt contra praedictum impera-
torem. lile itaque commoto exercitu magno Roma-
norum direxit aciem contra eos, superavitque eos,
et adtrivit atque debellavit. Illi autem csi super
fluvio Danubio fugerunt, et intraverunt in. Mxvotidas
paludes. Tunc ait imperator : Si quis potuerit intro-
ire in paludes istas, et inde ejicere potuerit gentem
banc rebellem Alanorum, concedam ei tributa annos
decem. Tunc congregati Franci, qui fuerunt de

HISTORIA FRANCORUM,
Ez codice ms. ecclesie Cameracensis.

I. Principium regnorum Francorum, eorumque f) nais fluminis. Ingressi M:eotid:s paludes, navigantes

originem, vel gentium illarum, ac gesta proferamus.
Est autem in Ásia oppidum Trojanorum, ubi est ci-
vitas qux» llium dicitur, ubi regnavit ZEneas. Gens
illa fortis et valida, viri bellatores, atque rebelles
nimis, inquieta certamina objurgantes, per gyrum
finitima debellantes. Surrexerunt autein reges Grz--
corum adversus neam cuni multo exercitu, pugna-
veruntque contra eum cxde magna : obruiturque
illic multu populus Trojanorum. Fugit itaque /£-
neas, et reclusit se in civitate llium. Pugnaverunt-
que adversus hanc civitatem annis decem. Ipsa enim
civitate subacta, fugit "Eneas tyrannus in Italia, lo-
care gentes ad pugnandum. Alii quoque ex princi-
pibus, Priamus videlicet et Antenor, cum reliquo
exercitu Trojanorum, duodecim millia intrantes in
navibus, abscesecrunt, et venerunt usque ripas Ta-

pervenerunt intra terminos Pannoniarum juxta M:o-
tidas paludes, et coeperunt :dificare civitatem oh
memoriale eorum, appcllaveruntque eam Sicain-
briam. Habitaveruntque illic annis multis, crevc-
runtque iu gentem magr:ain.

ll. Eo itidem tempore gens Alamannorum [A/. ,
Alanorum] prava ac pessima rebellaverunt. contra
Valentinianum imperatorem Romanorum ac gen-
tium. Tunc ille exercitum movit hostem magnuirn de
Roma, contra eos perrexit, pugnam iniit, superavit-
que eos, atque devicit. llli itaque cesi super Danu-
bium fluvium fugerunt, ct intraverunt in Mzotidas

aludes. Dixit autem imperator : Quicunque potuerit
Introire in paludes istas, et. gentem istam pravam
Sjecerit concedam eis tributa donaria annis decem.
unc congregati Trojani fecerunt insidias, sicut craut

i]

1425

ANONYMI S.ECULI VIII.

ji2l

EDITIO FREHERI.

roja ejecti, fecerunt insidias ex adverso, sicut erant A

edocti, per incognita latibula : et ingressi in Mivoti-
das paludes cum reliquo exercitu Romanorum, ejece-
runt inde Alanos, percusseruntque eos in ore. gladii.
Tunc appellavit eos. Valentinianus imperator. FraN-
cos Attica lingua, quod in Latinum interpretatur
sermonem, hoc est feros, a duritia vel ferocitate
cordis.

Cp. HII. — Ubi imperator exactores misit, ut tributa
solverent Franci.

litur post transactos decem annos, misit impera-
tor exactores, una. cum primario duce de Romano
senatu, ut reciperent praetermissa tributa de populo
Francorum. llli quoque, ut erant immanissimi, con-
sium perfidum atque inutile accipientes, dixerunt
intra se : [nperator cum exercitu Romanorum non
potuit ejicere Alanos de latibulo paludarum, gentem
rebellem. Nos autem qui eosdem devicimus, cur
solvimus Lributa? Consurgamus autem contra pri-
marium hunc, vel exactores istos, et irruamus
super cos, et non demus Itoiianis tributa, ne forte
si subjiciant nos, erimus nunquam l;beri. Tunc insi-
diantes interfecerunt eos.
Cap. IV. — Quod idem imperator exercitum commo-

eit adversus Francos : et de adventu eorum | parti-
bus Hheni fluminis, et de rege eorum primo.

Ilec audiens imperator, in ira magna commotus,
pruxcepit commovere exercitum in hostem Romano-
rum, aliarumque multarum gentium auxilia adjun-
gens, una cum ÁAristarco principe militizy, direxe-
runt aciem contra Francos. Fuitque ibi strages ma-
gua de utroque populo. Videntes autem Franci tan-
tum exercitum sustinere non posse, c:si valde fu-
gcruut. Ceciditqueibi Priamus dux eorum. llli quoque

C

egressi a Sicambria venerunt. in extremis partibus
Rheni fluminis in Germaniarum oppidis, illicque in-
habitaverunt. cum. principibus. corum Marchomiro
filio Priami, et Sunncne filio Antenoris, habitave-
runtque ibi annis multis. Tunc defuncto Surnone, «t
accepto consilio, in uno primatu eorum unum lia-
bere principem, petierunt. consilium Marchom ro,
ut regem unum haberent sicut et czeterze. gertes. At
ille dedit eis consilium, et elegerunt Faramundum
filium ipsius Marchomiri, ct levaveruut eum super
86 regem crinitum. Tunc et legem habere caeperunt,
quam consiliarii eorum priores gentiles his nomini-
bus, Wisovast, Wisogast, Arogast, Salegast, in vil-
labus Germaniz, id sunt Bodecheim Salecheim, et
Widecheim [Al., id sunt Salegagime in. Bothagamn,
et Wisogagme in Wilegam], tractaverunt.

Car. V. — De morte Pharamondi regis, εἰ de Chlo-

dione filio ejus, et de Chunorum incursu in Gal-
ias.

Mortuo quippe Faramundo. Chlodionem filinm
ejus crinitum in regnum patris ejus elevaverunt. Tunc
ten.poris crinitos reges in initium sublimaverunt.
Venientesque sagaciter in finibus Toringorun, i. i-
que resederunt. llabitabat itaque Chlodio rex in Di-
spargo castello in finibus Toringorum, in regione
Germani: Propterea omnes regiones gentium quz
ultra Rhenum fluvium sunt, hoc nomine nuncupan-
tur, Germanie, eo quod in Germania corpora sunt
immanissima, generatioque sxvissima, et dura, et
populi semper indomiti ac ferocissimi. Quorum fuis-
se centum pagos tradit scriptura. In illo tempore ia
his partibus citra Rhenum usque Ligere fluvio habi
tabant Romani, ultra Ligere autem Gothi domina-
bantur : Burgundiones quoque, qui Ariani erant, ha-

CODEX CAMERACENSIS.

edocti ac. cogniti : et. ingressi in Mxeotidas paludes
eum alio papulo. [tomanorum, cjecerunt. inde Ala-
mannos, percusszruntque eos in ore gla.lii. Tunc ap-
pellavit eos Valentinianus. imperator FRaNcos Attica
lingua, hoc est. feros, ἃ duritia vel audacia cordis
"orum.

Ill. Igitur post transactos decem annos, misit me-
moratus imperator exactores, una cum primario
duce de Roniano senatu , ut darent consueta tributa
de populo Francorum. flli quoque, sicut erant eru-
deles et. iinmanissimi, consilio inutile accepto, dixe-
runt ad invicem : Imperator cum exercitu ltomano
non potuit ejicere Alamannos de latibulis paludarum,
gentem fortem ac rebellem. Nos enim, qui eos supe-
ravimus, cur solviinus tributa? Consurgamus igitur
contra primarium hunc, vel exactoribus istis, percu-
tiamusque eos, et auferamus cuncta, quie secum ha-
bent, et non demus Romanis tributa, et erimus nos
jugiter liberi. lusidiis vero proparatis, interfece-
runt eos.

IV. Audiens hiec imperator, in furore et ira ni-
mis succensus, priecepit hostem commovere Roma-
norum et aliarum geutium, cum. Arestarco princi-
m militiz:, direxeruntque aciem co..tra Francos.

"uit autem. ibi strages magna de u:roque populo.
Videntes euim Franci quod tantum exercitui s:sti-
nere non possint, interfecti ac cesi fugerunt. Ceci-
ditque. ibi Priamus eorum. fortissimus. Illi quoque
egressi ἃ Sicambria, venerunt. in extremis partibus
Kheni fluminis, in. Germaniarum oppidis : illucque

D

inhabitaverunt cum eorum principibus, Marchomire
filium Priamo, et Sunnone filium Antenor. Habita-
veruntqueibi multis annis. Sunnone autem defuncto,
acceperunt consilium ut regem sibi unum constitue-
rent, sicut czeterze gentes. Marchomiris quoque dedit
eis lioc consilium, et elegerunt Faramundum ipsius
filium, et elevaverunt eum regem super se crinitum.
Tunc habere leges cceperunt, quie eorum priores
gentiles. tractaverunt, his nominibus, Vuisowastus,
Vuisogastus, Árogastus, Salegastus. In. villabusque
ultra lthenum sunt, Vibothagin, Salechagin, et Vui-
dechagin.

V. Mortuo quippe Faramundo rege, Chlodionem
filium ejus crinitum in regnum patris sui elcvaverunt.
Id temporis crinitos reges habere coeperunt. Venien-
Lesque sagaciter in finibus Toringorum, ibique resede-
runt. Habitavit itaque Chlodio rex in Disbargo castel-
lo, in finibus Toringorum, regionem Germant:e. In illo
tenipore in his partibus citra Rhenum usque Ligure
fluvio habitabant Romani, ultra Ligure quoque Gotbi
dominabantur. Burgundiones itaque paganismo in
Ariana doctrina prava tenebantur, inbabitantes juxta
Rodanum fluvium, quz adjacet (sic) Lugdunum civita-
tem. Chlo:io autem rex misit exploratores de Disbargo
castello Toringorum usque ad urbem Camaracum. Ipse

ostea cum grande exercitu Rhenum transiit, multo
tomanorum populo occidit atque fugavit. Carbons-
ria silva ingressus, Tornacensem urbem obtinuit :
exinde usque Camaracum civitatem veniens, illic re-
sedit. Pauco temporis spatio Romanos quos

ibi inve-

GESTA REGUM FRANCORUM.

14126

EDITIO FREHERI.
bitahant juxta Wodanum fluvium, qui. prieterfluit A si ad pacem. quandoque reverti? potueril, quale si-

Lugdunum civitatem. Clhlollio au:em rex misc ex -
ploratores de Dispargo castello Toringorum usque ad
urbem Camaracum. Ip-e postea cum grandi exer-
citu Rhenum Jransiens, multo populo Romanoruin
prostrato, hostes fugavit. Carbonariam silvam in-
gressus, Tornacensem urbem obtinuit. Exinde us-
que Camaracum urbem properavit : ibique pauco
tempore residens, ltomanos, quos ibi invenit, inter-
fecit. Et. exinde usque Sumnam fluvium omnia oc-
cupavit. Chlodione rege defuncto, Meroveus in re-
gium sublimatus est, regnavitque Chlodio annos 20.
A Meroveo itaque rege utili , qui in. regno Franco-
rum sublimatus est, celebre nomen reges Francorum
Merovinchi nuncupati sunt. Ipse Merovaeus genuit fi-
liuwun omine Chillericum, patrem Chlodovei subli-
niissimi regis.

Erant autem tunc Franci fanatici, adorantes idola
et simulacra, et non. Dominum coeli ct terrze, qui
creavit eos. Erat autem tunc in ista parte. Gallia-
rum ex lomanis Egidius, rex. militize Romanorum,
ab imperatore missus (Greg. Tur. lib. αι, c. 10).

Cap. VI. — Ubi Childericus rex ejectus. est de
regno.

Childericus autem rex, filius, ut dixiinus, Mero-
vei, cum esset. nimis luxuriosus, et regnarel super
Francos, coepit filias eorum distrahere, οἱ violenter
deludere eas. dli autem ob hoc. nimis indignantes,
voluerunt oecidere euin. et elicere de regno. llle
autem cum hoe audiisset, Toringiam petiit, vocavit-
que amicum suum consiliarium nomine Wiomadum :
petiitque eum co consilium qualiter animos furen-
tium Francorum posset mitigare, donantes inter se
signum qualiter certo indicio cognoscere deberet,

enum invicem recoguoscerent.. Tune diviserunt au-
reum unum inter se in. signum. Unam partem Chil-
dericus rex secum portavit, aliam vero partem Wio-
madus retinuit, dicens : Quando istam aliam par-
tem tibi trausmisero, scias me Francos tecum habeie
placatos ; tunc securus revertere in pace. Abiit ergo

Childericus iu Toringiam, spud regem Bisinum uxo-

reimue ejus Dasinam, et ibidem latuit.

Car. Vll. Quod Francisuper se statuunt Egidium Ro-
manun, atque. dejiciunt , et Childericum recipiunt.
Franci vero, relicto Childerico, Egidium prirci-

pei Romanorum elevaverunt super se regem : te-

nentes consilium non bonum, nimisque inutile at-
que absurdum. Cui eum octo aunos. super cos re-

guaret, finxit. se Wiomadus ejus consiliarius im

amicitia fainiliare foedus inire, et hortabatur Egilio

aliquos Francos dolose opprimere. Hle auliens con-

Silium ejus, callide opprimere nitebatur cos. Illi hoc

formidantes, nimio furore attriti, consilium expetie-

runt a Wiomado, quid agere deberent. At ille dixit
eis : Non reminiscimini, nec recordatis, qualiter eic-
cerunt. Ron:ani opprimentes gei.tem vestram de terra
corum ? Ejecistis et vos regem vestrum utilem atque
strenuum, et elevastis super vos militem hunc impe-
ratoris Romanorum, crudelem, elatun. atque su-
perbum. Sine cousilio hoc fecistis, non bene, sed
male hoc cgistis. llli dixerunt : Quia sine lege abuteba-
tur filias nostras. Poenitet nos hoc fecisse contra
regem nostrum. Utinam meruissemus invenire eum,
el cum pace regnaret. super nos! Tunc arnicus ille

regis misit partem solidi, quem prius inter se divi-

serunt, dicens : Revertere ad. reguum Francorum,

quia pacificata sunt omnia. llle vero coznoscers

CODEX CAMERACENSIS.

nit, interfecit. Exinde usque Sumnam fluvium occu-
pavit. Chlodione rege defuncto, Merovechus de ge-
nere ejus regnum ejus accepit. Regnavit Chlodio
annis 20. Ab ipso Meroveeho vege utile Franci Me-
rovingi sunt. appellati. Eo:em tempore Chuni Rhe-
num transierunt, Mettis succenderunt, Treveris di-
struunt, Tuncrus pervadunt, usque Aurilianis per-
venientes, Id temporis sanctus Anianus episcopus
virtutibus pr:eclarus, veniente a eum Egec:o patri-
cio Romanorum, et Tursomodo rege Gothorum,
auxiliante Domino, Chuui ad ipsam civitatem orante
sancto Aniano, cum Attelane eorum rege devicti
atque prostrati sunt.

Jl. Ipse itaque Merovechus genuit filium nomine
Childerico, qui fuit pater Chlodovecho rege inclyto
atque fortissimo. Eraut. enim. tunc Franci pagani
arque fanatici, adorantes idola et simulacra : et non
Deuin cadi ac. terrz, qui creavit. eos. Erat quoque
tunc in ista parte Galliarum ex Romanis Egidius
rex ab imperatore missus, Childericus itaque rex
filius Meroveclio , cuim esset nimis luxuriosus, et re-
gnaret. super Francos, coepit eorum filias deludere
atque distrabere. Dili εἰ grande. furore hoc indi-
gnanles, voluerunt occidere eum, el ejicere de re-
gno. Ille liec audiens, vocavit amicum suum, pru-
dentem consiliarium, nomine Viomadum ; petiit cum
co consilium, qual ter animus furentium Francorum
possit. mitigari. Tune. dederunt. inter se. signum,
qualiter certa. indicia cognoscere deberct, si ad pa-

cem quandoquidem reverti potevetur, quo] signum-
inter se recognoscerent. Tunc diviserunt. auvenmn
unum adinvicem in signum, unam medietatem Chil-
dericus rex secum portavit, aliam partem Viomadus
retinuit, dicens : Quaudo jstam aliam partem tibi
transmisero, scias me Francos tecum habere paca-
tos, et securus reverte in pace. Abiit ergo Childe-
ricus rex in Torringam, apud regem Bisinum nomine
uxoreinque ejus latuit.

VI. Franci vero relicto Childerico, Egidium prin-
cipem Romanorum in reguum super se statuerunt,
malum :consilium tractantes. Qui cum octo annos
super eos regnaret, finxit se Vion;iadus amicitiam
cum eo sociare, dum: ab eo quid cogitaret. cogno-
sceret, hortabatur Ezidio aliquos Francos dolose
opprimere. llle audiens consilium cjus, acrius coepit ,
oppremere eos. Illi vero in timore ac seditione con-
versi, iterum consilium a Viomado expetierunt, qua-
liter facere deberent, et ille dixit eis: Quare non
recordatis, quomodo ejecerunt Iomani opprementes :
geutein vestram? De eorum terra cjecerunt eos.
Vos vero cjecistis regem vestrum, utilem et sapien-
lem, et elevastis super vos militem istum imperato-
ris superbum atque elatum. Non bonum consilium
fecistis, sed nimium malum. Et illi responderunt :
Calidus enim erat nobis, poenitet nos "icc fecisso
contra regem nostrum. Utinam meruissemus invc-
nire eum, et cum pace regnaret. super nos ! Tunc
amicus ille regis misit. partem solidi, qua prius inz

41421

ANONYMI S/ECULI VIII.

1523

EDITIO FREHERI.
hoe signum, medimn awreum, intellexit certo indi- À Suessionis civitate, ubi et sedem regni tenebat. Tune

cio quod a Francis desideraretur. lpsisque roganti-
hus, reversus est in regnum suum. Nam dum fuit in
Toringia, cum Dasina regina uxore Bisini [Al., Ba-
sini] regis ipse Childericus rex commistus fuit.
Reversusque ad Francos, in regno suo, restitutus
est. Egidium autem Romanorum principem cjece-
runt de regno eorum. Basina quoque illa regina
Bisini regis Toringorum, relicto viro suo, ad Chil-
dericum venit. Cumque interrogata fuisset ab co,
quid quzreret, aut. pro qua causa ad eum de tam
longinqua regione venisset, respondisse fertur : No-
vi utilitatem tuam et pulchritudinem, quod sis utilis
atque strenuus, ideo veni ut habitem tecum. Nam
$i in extremis finibus maris utiliorem te cognovis-

sem, ipsum expetiissem, atque cum eo cohaLbitassem. B

Δι ille gaudens, eam sibi ad conjugium copulavit.

Post h:ec igitur concipiens ex eo, peperit filium vo-

cavitque nomen ejus Chlodoveum. Hic fuit rex ma-

guus super omnes reges Francorum, pugnator belli-
cosissimus atque egregius.

Cap. VII. --- Ubicapta est Agrippina civitas, et de
morte Egidii : et de Adouagrio duce Saxonorum.
In illis diebus ceperunt Franci Agrippinam civi-

tatcin super Rhenum, vocaveruntque eam Coloniam ;

multumque populum Romanorum a parte Egidii oc-

ciderunt ibi. Egidius vero exinde per fugam lapsus, .

evasit. Venerunt autem Treveris civitatem super
fluvium Mosellam, vastantes terras illas, ipsamque
urbem succendentes ceperunt. Nam antea Chunis

fucrat disrupta atque afflicta. Eo tempore mortuus C

est Egidius dux Romanorum, tyrannus : et Syagrius
filius ejus in regnum ejus resedit, habitavitque in

Childericus rex commoto magno exercitu hostium
usque Aurelianis civitatem perrexit, terras quoque
illas vastavit. Adouagrius [Odouacrius] Saxonorum
dux cum navale hoste Andegavis civitatem venit :
magna tunc cede populum vastavit. Adouagrius ita-
quede Andegavis vel de aliis civitatibus obsides
accepit. Redeunte quoque Adouagrio de Andegavis,
Childericus rex cum Francorum exercitu ibidem
advenit, interfecto Paulo comite, qui in ipsa civitate
praeerat, ipsamque urbem cepit, οἱ domum [eccle-
siam] quze in ea civitate erat, igne combussit.

Cap. IX. — De morte Childerici, et bellum Chlodo-

vei contra Syagrium.

(Greg. lib. n, c. 21.) Eo tempore mortuus est Chil-
dericus rex Francorum, regnavitque annos 24. Chlo-
doveus vero fllius ejus regnum Francorum sagaciter
suscepit. Anno autem quinto Chlodoveo regnante,
Syagrius fllius Egidii rex Romanorum Suessionis
civitatem, quam psterejus tenuerat, residebat. Super
quem Chlodoveus cum Ranacario [A/., Ragnebario]
parente suo cum hoste advenit. Convenientesque ad
bellum , hisque inter se fortiter compugpantibus,
Syagrius lzesum. cernens exercitum suum, per fa-
gam lapsus ad Alaricuin regem Gothorum fugit ad
Tolosam. Chlodoveus enim missos suos ad Alaricum
transmisit, ut redderet Syagrium : si autem reddere
non vellet, pararetur ad przlium. Ille vero timess
Francorum iram, reddidit Syagrium missis Chlodo-
vei. Qui cum prxsentatus Chlodoveo fuisset, jussit
eum occidere : totumque reguum ejus οἱ thesauros
in suo dominio recepit.

CODEX CAMERACENSIS.

ter se diviserant, dicens : Revertere ad regnum
Francorum, quia paciflcata sunt omnia. Ille vero

cognoscens hoc signum dimidium aureum, intellexit -

certa indicia quod a Francis desideraretur. lpsisque
rogantibus, reversus est in regnum suum. Nam dum
jn Toringa fuit, cum Basina regiua uxorem Bisini
regis ipse Childericus rex adulterium cominisit. À
regno Francorum receptus, Egidium Romanum prin-
cipem de super se expulerunt a regno. Basina quo-
que illa regina Bisini regis Toringorum, relicto viro
suo, ad Childericum venit. Cumque inquisitus inter-
rogasset quid qu:reret, aut pro qua causa ad eum
de tam longinqua regione venisset, respondisse fer-
tur : Novi utilitatem et pulchritudinem tuam, quod
utilis sis el sapiens ; ideo veni ut habitem tecum.
Nam si in extremis finibus maris utiliorem te cogno-
vissem, ipsum expetissem, atque eum copulassem.
illeque gaudens, eam ad conjugium suum copulavit.
llla vero concipiens ex eo, peperit filium, vocavitque
nomen ejus Cilodovechum. Hic fuit rex magnus
super omnes reges Francorum, et pugnator fortis-
simus.

VII. In diebus illis ceperunt Franci Agrippinam
civitatem super Rhenum, vocaveruntque eam Colo-
niam, quasi coloni inhabitarent in eam. Multo po-

ulo Romanorum a parte Egidii illic interfecerunt.
pse Egidius fugiens evasit. Venerunt.itaque Trevi-
ris civitate super Mosellam fluvium, vastaates terras
illas, et ipsam succendentes ceperunt. Post hzc igi-
tur inortuus est Egidius Romanorum rex. Syagrius

enim filius ejus in regnum ejus resedit, constituit
sedem regni sui in Suessiouis civitate. Tunc Cbil-
dericus rex commovit maximo exercitu hostium
Francorum, usque Aurelianis civitate pervenit, ter-
ras quoque illas vastavit. Adouacrius Saxonorum
dux cum navale hoste per mare usque Ándegavos
civitate venit, illaque terra succendit, m tunc
c:zede in illa fecit. Redeunte igitur Adouacrio de An-
degavis, Childericus rex Francorum exercita com-
moto illic advenit : Paulo comite, qui tunc ibi erat,
occidit, ipsamque urbem cepit. Domum, que in ea
civitate erat, igne succendit indeque reversus est.

IX. Post lee mortuus est Childericus rex, regaa-
vitque annis 24. Chlodovechus filius ejus regnum
Francorum viriliter recepit. Anno autem qui
Chlodovecho regnante, Syagrius filius Egidii Gues-
sionis civitate, quam pater ejus tenuerat, resedebat.
Super quem Chlodovechus cum Ragnachario pa-
rente suo cum hoste advenit. Convenientesque ad
bellum, illis inter. se fortiter compugnantibus, Sys-
[rius lesum cernens exercitum suum, per fi
apsus ad Alaricum regem Gothorum aufugit ad
urbem Tolosam. Chlodovechus enim missos suos ad
Alaricum dirigens, ut redderet Syagrium ; si autem
reddere non vellet, pararetur ad przlium. Ille autem
timens Francorum iram, tradidit Syagrium missos
Chlodovecho. Qui cum ei prxsentatus fuisset, jussit
eum occidere, totumque regnum ejus ac thesauros
Chledovechus recepit.

1429 GESTA REGUM FRANCORUM. 1450
EDITIO FREHERI.
Car. X. —— De petitione episcopi ad regem Chlodo- A cultam et sordidam armam halet quam tu. Quia

veum, ut urceum. redderet, et quia devicti Toringii

sub tributo servierunt.

Eo tempore multi» ecclesix* a Chlodovei exercitu
depredate sunt. Erat euim tunc fanaticus et paga-
nus. De quadam autem ecclesia urceum [A/., ur-
ceolum] mire magnitudinis pulchrum hostis ejus
tulerat, cum ministerio ecclesix et ornamenta mul-
ta. Episcopus autem ecclesix ipsius missos suos ad
Ἢ regem direxit, deprecans ut si aliud de sacris vasis
ecclesix* recipere non mereretur, vel illum urceum
reddere juberet. H:ec audiens rex, ait ad missos
ecclesiasticos : Sequimini nos usque Sessionis [Sues-
sionis] civitatem, quia ibi cuncta quae acquisita
sent, dividenda erunt. Cumque mihi urceus ille in

partem obvenerit, quod episcopus postulat adimple- B Fran corum fec

bimus. Veniens autem rex Sessionis civitatem, cuncta
preda qu: acquisita sunt, rogat afferre in medium,
dicens : Rogo vos, o fortissimi pugnatores, ut mihi.

dare istum urceum non negetis. Hzc rege dicente, .

illi Franci qui bono animo fuerunt, dicunt illi : Om-
nia, gloriose rex, qux? cernis, tua sunt, et nos tuo
dominio sumus sul'jugati. Quod tibi bonum videtur,
hoc fac. Nullus enim tux» potestati resistere audet.
Cum hec. illi benigniter dixissent, unus Francus le-
vis cum vociferatione elevata bipenne, quod est fran-
cisca, percussit urceum illum dicens : Tu nihil hinc
accipias, rex, nisi quod tibi sors vera dederit. Ob-
stupefactis omnibus, rex injuriam suam patienter
ferens, acceptumque urceum nuntio ecclesiastico

neque clypeus, neque lancea, neque bipennis est
utilis. Accepit autem rex franciscam ejus, quod est
bipennis, et projecit in terram. At ille cum incl-
nasset se attollere eam, statim elevatis manibus suis
rex franciscam suam in capite cjus deflxit, et ait :
Sic tu Sessionis civitate superiore anno in urceo
illo fecisti. Mortuoque illo, alium exercitum rex de
ipso campo jussit recedere in pace ad propria sua.
Grandis pavor et timor pro hac causa in Franco-
rum populo deinceps consurrexit. Chlodoveus exinde
decimo anno regni sui commoto exercitu magno
valde in Toringiam aliit: ipsosque Toringos plaga
magna prostravit. Devictoque ipso populo, totaque
eorum terra vastata, ipsos Toringos tributarios
it.

Car. XI. — Quod Aurelianus legatarius Chlodovei

veslitus cultu peregrino ad opus. domini sui spon-
savit Chrodchilde.

(Greg. lib. v, c. 28). In illo tempore Gundeveus
rex Burgundionum, qui ex genere Athanarici regis
fuisse perhibetur, regnavit. Huic fuerunt quatuor
filii; Gundobadus, Godegliselus, Chilpericus et Go-
domarus. Gundobadus igitur Chilpericum fratrem
suum interfecit gladio, uxoremque ejus ligato saxo
ad collum in aqua necare [Al., negare, noger] pr:e-
cepit. Filias ejus duas, quarum una senior vocaba-
tur Chrona, quam mutata veste exsilio condemna-
vit, juniorem vero nomine Chrotbilde [A/., Chro-
dilde et Chrochilde| domo retinuit. Chlodoveus

reddidit, servans iram suam in corde suo abscon- C itaque dum frequenter legationem in Burgundiam

sam. Transacto anno, Chlodoveus rex omnem exer-
citum suum jussit cum armorum apparatu advenire,
ostensurum in campo Martio, omnium armorum ni-
torem horum videre. Verum ubi rex cunctum exer-
citum circuivit, venit ad hominem illum qui urceum
antea percusserat, et ait ad illum : Nullus tam in-

mitteret, Chrothildis puella invenitur a legatariis.
Qui cum eam vidissent pulchram, elegantem atque
sapientem, Chlodoveo nuntiaverunt hxc. Et ille hzc
audiens, iterum legationem ad Gundobadum misit,
Aurelianum legatarium suum, Chrothildem neptam
suam ab illo petens. Erat autem Chrotbildis Chri-

CODEX. CAMERACENSIS.

X. Eo tempore multe ecclesie ἃ Chlodovecho
exercitu depredatze sunt. Eratque ipse tunc fanaticus
et paganus. De quadam autem ecclesia urceum mira
maguitudinis pulchrum hostes ejus tulerunt, cum
alio ministerio ecclesiz, et ornamenta multa. Episco-
pus autem Ecclesix ipsius missos suos ad regem di-

riam suam in patentiam mittens, aceeptumque ur-
ceum nuntio ecclesiastico reddidit, servans iram in.
corde absconsam. Transacto anno, Chlodovechus
rex omnem exercitum suum apud armorum appara-
tum jussit venire, ostensurum in campo Martio ho-
rum armorum nitorem visurum erunt. Ubi rex cun-

rexit, deprecans ut si aliis vasis ecclesi: recipere D etum exercitum circumivit, venit ad hominem illum.

non mereretur, vel illo urceo reddere juberet. He
audiens rex, ait ad missos ecclesiasticos : Sequimini
nos usque Suessionis civitate, quia ibi cuncta qux
acquisita sunt dividenda erunt. Cumque mihi ur-
ceus ille in [arie venerit, qu:e episcopus postulat ad-
impleam. Veniens autem rex Suessionis civitate,
cuncta prz:da quz acquisita erat rogat afferre in
medium, dicens : Rogo vos, o fortissimi ac nobilis-
sini pugnatores, ut mihi dare istum urceum non
n: getis. Hec rege dicente, illi Franci, qui bono ani-
mo fuerunt, aiunt : Omnia, gloriose rex, quie cernis,
tua sunt, et nos tuo dominio sumus subjugati. Quod
tibi bonum videtur, hoc fac. Nullus enim tue

&cstati resistere ausus. est. Cum hec illi benigniter
dixissent, unus Fraucus levis cum vociferatione ele-
vata bipenni, quo:l est francisca, percussit urceo illo,
dicens : Tu nihil hinc accipies, rex, nisi quod tibi
sors vera dederit. O5stupefactis omnibus, rex inju-

qui antea ursum percusserat, et ait ad eum : Nullus
tam ineulta et sordida arma babet quam tu, quia
neque clypeus, neque lancea, neque bipennis est tibi
utilis. Accepit autem rex franciscam ejus, quod est
bipennis, et projecit in terram. Et ille cum se incli-
nasset colligere eam, rex s!atim elevatis manibus
suis franciscam suam in capite cjus defixit, et ait :
Sic tu Suessionis civitate superiori anno in urceo.
illo fecisti. llloque mortuo, alio exercitum rex de
ipso campo jussit decedere in paec ad eorum Propria.
randis pavor οἱ tremor pro hac causa in Franco-
rum ponulo deinceps consurrexit. Chlodovechusqua
exinde decimo anno regni sui commoto Francorum.
grande hoste in Torringam abiit, Toringosque plaga
magna prostravit : devictoque populo eorum, tota
illa terra vastata, sub tributo servire fecit.
(Capp.. 11, 12 et A5 a vulgatis Gestis. non differum ἃ

1451

ANONYMI SECULI VIIL.

4453

stiana. Quadam die Dominica cum ad missarum so- Α manibus vestris. Audientes liec. Burgundiones qui

Jemnia Chrothildis venisset, Aurelianus missus Chlo-
dovei accepit vestes pauperculas : bonas vero ves-
tes, quas secum detulerat [Al., vestitas habuerat],
reliquit sodalibus suis in silvis, et ante ecclesi: ma-
tricolam in medio pauperum consedit. Transacta
missarum solemnia, Chrothildis juxta consuetudinem
solitam ccpit eleemosynam erogare in pauperibus.
Cumque ad Aurelianum pauperem se simulantem
venisset, aureum unum in manu ejus immisit. Ipse
vero osculans manum puelle, ipsius pallium caute
retraxit. Post hzc illa ingressa in cubiculum suum,
misit ancillam suam vocare peregrinum illum. At
ille annulum a Chlodoveo rege manu tenens, necnon
et reliqua ornamenta sponsalia recondita tenebat in

sacculum suum. Quem post discedens, in loco retro B rere. Et illa ait :

ostium camerw secreto reliquit. Cui ait Chrothil-
dis: Dic mihi, homo juvenis, cur te pauperem si-
mulas, vel pro qua causa retraxisti pallium meum?
[1 ille dixit : Loquatur, obsecro, servus tuus secreto
tecum. Cui illa ait, Loquere. Orsus ille dixit : Do-
minus meus Chlodoveus rex Francorum misit me ad
te ; vult te sibi associare in reginam. Ecce annulus
eius, et reliqua ornamenta sponsalia. Respexitque
retro ostium camera, non invenit sacculum suum,
. et perterrefactus ob id, timere coepi'. Illa vero sol-
licita, undique requisivit, dicens : Quis tulit paupe-
ris istius sacculum ? Statimque est prolatus. Quo
aperto, recepit illa abscondita ornamenta sponsalia.
Acceptoque annulo, quem Chlodoveus rex miserat
per Aurelianum reposuit illum in thesauro avun-
cull sui. Chlodoveoque salutem reprecans, dicere
illi jubet : Non licet Christian: pagano nubere. Vide
ut hanc. causam nemo resciat. Sed sicut Dominus
Deus meus, quem ego coram omni^us confiteor,
vult, sic fiat. Tu vero vade in pace. At ille rever-
sus, nuntiavit hzc doinino suo.

Car. XII. — Ubi Chlodoveus rez misit ad Gundoba-

dum pro sponsa sua Chrodchilde.

Ànno insecuto misit Chlodoveus Aurelianum lega-
tarium suum ad Gundobadum pro sponsa sua Chro-
tliilde. Audiens h:ec Gundobadus, territus in. corde
suo, zit : Ut sciant omues fortissimi consiliarii et
amici mei Burguudiones qualem occasionem querit
rex Chlodoveus adversum nos, quia nunquam novit
neptam meam. Et ait ad Aurelianum : Tu explorare
venisti domos nostras occasione qu:erendi [petendi].
Renuntia domino tuo quia frustra mendacium locu -
tus est, sponsam habere neptam meam. Et Aurelianus
constanter loquitur ei, dicens : Mandat tibi dominus
meus Chlodoveus rex : Si vis dare ei sponsam suam,
ut locum ei prxpares denominatum, ubi vis, quando
Chrotildem sponsam suam recipiat. Sin autem. non
vis, ille cum exercitu Francorum in occursum tuum
venire disponet. Εἰ ille ait : Übicunque vult, veniat :
ct ego contra eum ire dispono cum hoste plurimo
Burgundionum, ut decedat ruina ejus ad interne-
cionem, quam perpctratus est coram multis gentibus,
et «indicetur sanguis multorum, qui effusus est. in

erant consiliarii ejus; metuentes valde iram Franco-
rum et Chlodovei , consilium dederunt Gundobado
[Al., Gunbado], dicentes : Inquirat rex a ministris
ct cubiculariis suis publicis, si non fuerint aliquando
deferta [Al., deportata et allata] 1nupera per inge-
nium a legatariis Chlodovei regis : ut non inveniatur
occasio super populum tuum et regnum uum, ut
victor valeas superare eum, eo quod nimis furibunda
est Chlodovei nequilia. Burgundiones, sicut est
solitum, hoc consilium dederunt regi suo. Requircn-
tesque invenerunt in thesauro regis annulum, Chlo-
dovei inscriptione vel imagine inscriptum [ Al.,
signatum et insculptum ]. Tunc contristatus valde
Gundobadus rex, jussit puellam de hac causa inqui-
Scio, domine mi rex , ante hos
annos tibi pro munere aurea munuscula a missis
Chlodovei deferta [allata], et mibi ancille vestre
annulum in manu positum parvulum. Ego vero in
thesauris vestris ipsum recondi. Et ille dixit : Sim-
pliciter et sine consilio hoc actum fuit. Acceptamque
eam cum ira Aureliano misso Chlodovei tradidit. llle
autem cum sociis suis accepit Chbrothildam cum
magno gaudio et ltitia, adduxeruntque eam Chlo-
doveo, Suessionis civitate in Francia. Gavisus est
autem Chlodoveus rex, eamque in matrimonium sibi
copulavit. Cum esset sero die illa, quando insimul
nuptiali more accumbere deberent, illa prudenüs
sus more conversa ei confisa in Dominum, ait :
Deinceps, domine mi rex, audi ancillam tuam le
quentem, et concedere digneris quod deprecor, an-
tequam famula tua. vestre dominationi coeam. Εἰ
rex ait : Postula quod vis, et ego tibi concedam. Et
illa postulavit dicens : Primum peto ut Deum coli
Patrem omnipotentem credas, qui te creavit. Secn-
duni, confitere Dominum Jesum Christum Filium
cjus, qui te redemit, Regem omnium regum, a Patre
de cadis missum. Tertium, Spiritum sanctum, con-
firmatorem et illuminatorem omnium justorum. To-
lam ineffabilem majestatem, omnipotentiamque co-
vlernam agnosce, et agnitam crede, et idola vana
derelinque, qui non sunt dii, sed sculptilia vana,
incendeque ea: et ecclesias sanctas quas succen-
disti, restaura. Memento, quzso, insuper ut requirere
debeas portionem genitoris mei et genitricis mez,
quos avunculus meus Gundobadus malo ordine inter-
fecit. Sic sanguinem eorum Dominus vindicet. Εἰ
Chlodoveus ait : Unum restat difficile quod petis, ut
deos meos derelinquam, et Deum tuum colam. Aliud
vero quod petis, ut potero, faciam. Hla vero denuo
institit, supplexque iterum postulavit : Hoc maximum
obsecro, ut Dominum Deum omnipotentem, qui est
in calis, adores.
Cap. XIII. — Quod iterum Ch'odoveus misit ad Gun-
dobadum pro thesauro Chrodchilde.
Chlodoveus iterum in Burgundiam Aurilianum ad
Gundobadum dirigit, pro thesauro Chrotbilde regine
suc. Gundobadus vero in ira commotus ait : Nun-
quid in manus Chlodovco tradetur regnum meum,

1455

GESTA REGUM FRANCORUM,

1454

EDITIO FREIER.
aut thesauri mei? Nonne obtestatus fui tibi, Auri- A baptismo consecrare voluit. Tunc non credebat

liane, ut non venires amplius in regno meo explorare
cubstantiam imeam? Per salutem principum obtestor,
et cum juramento spondeo, revertere cito, et recede
a me : sin autem, cgo interliciam te. Cui Aurelianus
respon/it, dicens : Vivit dominus meus Clilodoveus
rex, et priinatus magnafiimorum Francorum in regno
ejus [et Franci qui cum co sunt, quia], quia non
tiineo. minas Quas, quandiu dominus meus a.lvivit.
Etsic mandat filius tuus proprius [Al., propinquus],
cominus meus Chlodoveus rex, ubi pro thesauro
uxoris sux: domin: mee cum exercitu suo tibi occur-
rei. Igitur Durgundiones, sicut est consuetudo, dato
consilio Gundobado regi suo dixerunt : Da πορία tux
aliquid de facultate thesauri sui qui ei contingit, quia

Chlodoveus Dominum Deum cavi. Regina enim quo-
tidie przsdieabat eum. At ille nolebat audire eam.
luterea. regina parat ad baptismum filium, ornat
ecclesiam velis atque cortinis : si quomodo cor regis
ad credendum compungere posset [Regina vero,
idem tentans, omnia quie ad baptismum necessaria
videbantur adornat, filiumque velatum atque fascia-
tum latenter baptizandum offert, quo eo melius regis
animus ad credendum compungeretur]. Baptizatus
est autem puer, quem in albis Ingomirum vocavit,
qui in ipsis albis transiit. Rex autem de morte cju$
nimis contristatus, reputabat increpando dicens : .
Quia si in. nomine deorum meorum dedicatus fuisset
puer, vixisset utique. Quia in nomine Dei vestri ba-

sic esse justum decernitur. [labeasque fcedus et pa- B ptizatus est, vivere non potuit. Regina vero dicebat :

cem cum Chlodoveo et gente Francorum; ne forte
ivruant in terram nostram, quia populus ferocissi-
mus est [validus et ferus est], sine Deo existens.
Audiensque eorum consilium Gundobadus, dedit per
manus Auriliano ad partem Chlodoveo maximam par-
tem ex thesauro suo, et supellectilem pretiosissimam
nepte sui Chrothildie reginx transmisit. Aurum
quoque multum et argentum, fabricaturasque specio-
sissiuas, tradens legato, ait : Quid restat aliud, nisi
ut oinne regnum meum cum Chlodoveo dividam? Et
dixit ad Aurilianum : Reverte. ad dominum tuum,
quia habes quod ei deferas, munera multa qux: non
laborastis. Et ait Aurilianus : Filius tuus est domi-
nus meus Chlodoveus rex : omnia vestra communia

erunt. Et. dixerunt sapientes Burgundionum : Vivat C

rex qui tales habet leodos [A/., leudos]. Reversusque
est Aurilianus eum thesauris multis ad dominum
suum in Franciam. Chlodoveus vero rex habebat
tuuc filium de concubina, nomine Theudericum.

Car. XIV. — De praedicatione Chrodchildis ad Chlo-
doveum, ut Regem regum crederet.

In illis diebus dilatavit Chlodoveus amplificans re-
gnum suum usque Sequanam. Sequenti tempore
usque Ligere fluvio occupavit. Accepitque Aurilianus
castrum Milidunensium, quem in ducatum accepit.
Concepit vero et Chrothildis, peperitque filium, quem

Deo gratias ago quia me non duxit indignam ut. de
utero meo primogenitum in regno suo recipere di-
gnaretur. Ego autem nu!'lum dolorem in. corde meo
prohac causa retineo. Postea vero genuitalium filium,
quem baptizatum Chlodomirum vocavit. Et hic cum
vgrotare coepisset, dixit rex : Non potest aliud nisi ut
de isto sic sil quomodo fuit et de fratre ejus , u*
baptizatus in nomine Dei vestri cito moriatur. Sed hic
oraute regina, et Domini misericordia przeeurrente,
recepit sanitatem. Regina quoque non cessabat prz-
dicare regem ut Deum verum coleret, et idola qua
colebat yana derelinqueret. Sed nullo modo animuin
ejus ad eredendum commovere potuit, donec tandem

aliquando Lellum contra Alamannos Suevosque mo-

veret, in quo compulsus est confiteri quem antea ne-

gaver3t.

Cap. XV.—Bellum contra Alamannos, ubi Chlodoveus
necessitate compulsus verum Deum invocat in adju-
lorio, et a sancto fiemedio baptizatur.

Factum est autem, bellantibus inter se Francorum
exercitu cum Alamannis, ut Chlolovci exercitus ni-
mis corrueret. Aurilianus intuens rcgem, ait : Do-
mine mi rex, crede tantummodo Dominum cali,
quem domina mea Chrothildis regina praedicat. Ille
vero elevatis ad coelum oculis, cominotus lacrymis
ait : Jesu Christe, quem Chrothildis regina mea prx-

CODEX CAMERACENSIS.
XIV. Eo tempore dilatavit Chlodovechus, amplifi- Ὁ vero genuit alium filium, quem baptizatum Chlodo-

caus regnum suum usque Sequanam. Sequenti tem-
pore usque Ligure fluvio occupavit. Accepitque Au-
rilianus castrum Malidunensem, omneinque ducatum
regionis istius. Tunc concepit Chrodchildis ex Chlodo-
veo, et peperit filium, quem cum baptismo consecrare
vellet. Non enim credebat rex Dominum Deum. Regina
enim quotidie prz:dicabat eum, et ille nolebat audire
eam. Interea regina parat ad baptismum filium, ornat
ecclesiam velis atque cortinis : quomodo cor regis ad
credendum compungerent. Baptizatusest autem puer,
quem in albis Ingomirem vocavit : qui in ipsas albas
agrotans obiit. Pro quo rex nimis contristatus, repu-
ta»at iacrepando, dicens : Quia si in nomine deorum
meorum puer de4icatus fuisset, vixisset utique. Quia
in nomine Dei vestri baptizatus est, vivere non po-
tuit. Regina vero dicebat : Deo gratias ago, quia me
non duxit indignam, ut de utero meo primogenitum
itt reguo suo recipere dignatus est. Ego autem nullo
dulurc in corde meo pro hac causa retineo. Post hiec

mirum vocavit. Et hic cum :egrotare coepisset, dixit
rex : Non potest aliud, nisi et de isto sic sit quomodo
fuit de fratre ejus, ut baptizatus in. nomine Christi
vestri cito moriatur. Sed orante regina, et Domini
misericordia pr:ecurrente, recepit sanitatem. Regina

| veró non cessabat przdicare regem ut Deum verum -

coleret, et idola vaua qua colebat relinqueret. Sed
nullo nodo animuin ejus ad. credenduiu. commovere
poterat, donec tandem aliquando bellum contra Ala-
mannos Suevosque moveretur : iu quo compulsus
est couliteri quem ante negaverat.

XV. Factum est autem, pugnantitus inter se Fran-
corum et. Alamannorum exercitu, ut populus Chlo-
dovechi nimis caderet. Aurilianus hiec videns, ait ad
regem : Domine mi rex, erede tantummodo Deum
codi quem regina tua preelicat. llle vero elevatis
ad eclum oculis , commotus. lacrymis. dixit * Jesu
Christe, quein Chrodchildis uxor inea pr:edicat csse
Filium Dei .vivi, qui. subvenis in tribulatione , qui

1455

ANONYMI S/ECULI VII.

1420

EDITIO FREITERI.
dicat esse Filium Dei vivi, qui subvenis in tribula- A Mortales deos derclinquimus nunc, gloriose rex, et

tione, qui das auxilium in te sperantibus, tuum adju-
torium devotus postulo, ut si mihi victoriam super
hos hostes dederis, et expertus fuero illam virtutem
quam de te populi przdicant, credam tibi, et in no-
mine tuo baptizer. Invocavi enim deos meos; et, ut
experior, elongati sunt ab auxilio meo. Unde credo
eos nulla potestate esse prxeditos, qui sibi credenti-
bus implorati non succurrunt. Te verum Deum ac
Dominum invoco, tibique credere desidero, tantum
ut liberes 1ne ab adversariis meis. Cumque hzc
orans clamaret, Alamanni in fugam lapsi terga ver-
terunt. Cumque regem suum vidissent interfectum,
Chlodovei potestati se subdunt, dicentes : Parce pre-
camur, domine rex, ne pereant plures de populo,
quia jam tui sumus. Tunc jussit rex imminentem
plagam cessare : Alamannos cepit, ipsos terramque
eorum sub jugo tributarios constituit. Factaque vi-
ctoria, reversus est in Franciam ad reginam suam,
narravitque ei qualiter per invocationem nominis
Jesu Christi victoriam meruit obtinere. Acta sunt
hzc anno xv Chlodoveo regnante. Tunc regina clam
vocavit sanctum Remedium [Remigium], urbis Rhe-
mensis antistitem, deprecans eum ut regi viam salu-
tis przedicando ostenderet. Regem vero ad baptismum
beatus epicopus vocans, ab illo veniam loquendi de-
precabatur. Cui rex ait : Libenter te audiam, beatis-
sime Pater. Sed unuin restat, quia populus qui me
sequitur non vult relinquere deos suos, sed vadam
adhortari eos juxta verbum tuum. Conveniens autem

rex ad populum, cepit cohortari eos. Acclamaverunt C

autem prscurrente misericordia Dei et potentia ip-
&ius, omnis populus Francorum, fortiter dicentes :

Deum verum immortalem, quen Remedius przedieat,
colere etque credere paratj sumus. Nuntiaverunt
autem hxc sancto Remedio. Flle quoque gaudio ma-
gno repletus, jussit baptismi lavacrum parare. Velis
divinis historiis depictis adumbrantur plateze, fabri-
cantur ecclesix, componitur baptisterium, balsamum
et cetera odoramenta redolent. Talem enim gratiam
Dominus subministravit in populo, ut zestimarent se
paradisi odoribus repletos fuisse. Rex ergo prior pe-
tiit sanctum Remedium, ut se baptizaret. Venit novus
Constantinus ad baptismum, ahnegatis diabolo pom-
pisque ejus (Greg., lib. v, c. 51). Cui ingresso ad
baptismum, sanctus Dei rcgi sic ait ore facundo :
Mitis depone colla, Sicamber : adora quod incendist,.

B incende quod adorasti. Erat aytem sanctus Remedius

vir sapiens atque sanctissimus, egregius rhetoricus,
preclarus in virtutibus, cxcis visum restituens,
mortuis vitam reparans, d:emonia ejiciens. Igitur rex
omnipotentem Deum in Trinitate confessus, bapti-
zatus est in nomine Patris, et Filii et Spiritus san-
cti : delibutusque sacro chrismate cum signo sancte
crucis Domini nostri Jesu Christi. Bapüzantur de
exercitu ejus amplius quam tria millia virorum. Ba-
ptizantur sorores ejus, his nominibus, Alboflidis et

Landehildis, ipsa die. Baptizaturque postea cunctus

populus Francorum cum gloria.

Ca». XVI. — Ubi Burgundiones a Chlodoveo devicti
ejus dominio se subdunt : et de hominum devora-
tione a bestiis dicitur,

(Greg., lib. 11, c. 52.) Post. hz:ec autem Gblodoveus
contra Gundobadum [Gundebaudum] et Godeghiselum
fratrem ejus, commoto exercitu Francorum grandi,

CODEX CAMERACENSIS.

das auxilium in te sperantibus, tuum adjutorium
devotus postulo, ut si mihi victoriam super hos ho-
stes dederis, etexpertus fuero illam virtutem, quam
de te populi pr:edicant, credam tibi, et in nomine
tuo baptizer. Invocavi enim deos meos, et video,
elongati sunt ab auxilio meo. Unde credo cos nullam
habere potestatem, qui sibi credentibus non succur-
runt. Te verum Deum ac Dominum invoco, tibique
erelere desidero, tantum ut liberer ab adversariis
meis. Cumque hxc orans clamaret, Alamanni in
fugam lapsi terga verterunt. Cumque regem suum
vidissent mortuum, Chlodovecho se subdunt, dicen-
tes : Parce, precamur, domine rex, ne pereat plus

pulus, jam tui sumus. Tunc jussit rex imminente
am plaga cessare, Alamannosque cepit ipsos, vel ter-
ram eorum sub jugo tributario constituit. Factaque
victoria, reversus est in Francia ad reginam suam.
Narravitque ei qualiter per invocationem nominis
Jesu Christi victoriam meruit obtinere. Acta sunt hxc
auno 15 Chlodovecho regnante. Tunc regina abscon-
dite vocavit. sanctum Remidium urbis Rhemensis
episcopum, deprecans eum ut regi viam salutis
ostenderet. Quem sacerdos ab baptismum venire
praedicabat. Et ille ait : Libenter te audiam, beatis-
sime Pater : sed unum restat, quia populus qui me
sequitur, non vult relinquere deos suos. Sed vadam
adhortare eos juxta verbum tuum. Conveniens au-
tem rex cum populo, ccepit eos cohortare. Acclama-
verunt autem, pr:ecurrente misericordia Dei et po-
tentia ipsius, omnis populus Francorum, unà voce
dicentes : Mortales dcos relinquimus, gloriose rex , et

Deui verum immortalem, quem Remidius przedieat,
credere parati sumus. Nuntiantur hzc sancto Remi-
dio. Ille quoque gaudio magno repletus, jussit bapti-
smi lavacrum parare. Velis divinitus depictis adum-
brantur platez, fabricantur ecelesi*, componitur
baptisterium, balsamum redolent cerea odorata. Ta-
lem gratiam Dominus subministravit in populo, ut
sestimarent se paradisi odoribus collocare. Rex erge

rior petiit a sancto Remidio baptizari. Venit novus
nstantinus ad baptismum, abnegatis diaboli pom-
pis. Quo ingresso ad baptismum, sanctus Dei sic ait

D ore fecundo : Mitis depone colla, Sicamber. Adora

quod incendisti, incende quod adorasti. Erat autem
sanctus lemidius vir sapientissimus, rhetoricus pr:e-
clarus, in virtutibus magnus. lgitur rex omnipotentem
Deum in Trinitate confessus, baptizatus in nomine
Patris, et Filii, οἱ Spiritus sancti, delibutusque sacro
chrismate cum signo sancte crucis Domini nostri
Jesu Christi. Daptzantur de exercitu ejus amplius
quam tria millia virorum. Baptizantur sorores ej'"s
his nominibus, Albofledis, ct Landechikis, ipsa die.
Baptizaturque postea cunctus populus Francorum.

VI. Post h:ec Chlodovechus contra Gundobadu:n
et Gcdeghiselum fratrem ejus perrexit, cum multo
exercitu Francorum. Illi h:ec audientes, populo multo
Burgundionum movent, ad pugnam pr:eeparant. Ve-
nientesque Divione castro super Oscaram fluvium,
ibique se fortiter compugnantes, Chlodovecho, Gun-
do5alo, et Godeghiselo, Durgundiones valde czesi
terga verterunt ad fugam. Chlodovechus, sicut. sole
bat, victor exstitit. Alflictoque exercitu Burgundie

1451

GESTA REGUM FRANCORUM.

1438

EDITIO FREHERI.
perrexit. llli hec audientes, exercitum maximum A bulatio et subversio. Deinceps omnes ecclesi: Dei

colligunt Burgundionum. Venientesque Divione ca-
strum super Hoscarum [Al., Oscaram] fluvium, ibi
inter se valde atrociter confligentibus Chlodoveo et
Gundobado ac Godeghisclo, Burgundiones terga ver-
terunt. Clilodoveus quoque, sicut solebat, victor ex-
stitit. Afflictoque exercitu Burgundionum, Gundoba-
dus οἱ Goleghiselus in fugam versi vix evaserunt.
Gundobadus in Avenionem civitatem super Rhoda-
num ingressus, ibi se reclusit. Sed Chlodoveus rex
illuc eum persecutus obsedit. Qui cum ipsam urbem
effringere non potuissent, regionem illam nimium
vastaverunt Franci. Gundobadus itaque misit consi-
liarium suum sapientem, Aredium nomine, ut ani-
mui furentis ChloJovei regis per suum consilium
optimum mitigaret. Dederuntque ei munera infinita,
auri et argenti pondera multa, atque se sub ejus tri-
buto subjugaverunt. Chlodoveus vero ablatis thesau-
ris cuin preda maxima cum Francorum exercitu
reversus est vietor.

In his temporibus fuit in Vieunam urbem terrz-
motus maximus, ubi mult» ecclesixz et domus mul-
torum concuss? fuerunt et subverse. lbi bestie
mul:x oberrantes, lupi, ursi ac cervi. Ingressique
per portam civitatis, devorabant plurimos. Der to-
tum autem annum hoc faciebant. (Gregor., lib. it,
cap. 54). Nam veniente Dominica solemnitate diei
sanct Pasclhix*, sanctus. Mamertus, qui in ea urbe
erat episcopus, dum missarum soleinnia [ Al., sacri-
ficia] ipsa vigilia celebraret, palatium quoque regale

et s:cerdotes, hoe exemplum imitantes, usque ad
presens ipsas triduanas litanias ubique celebrare
noscuntur.
Car. XVII. — De miraculis Dei Ch'odoveo ostensis,
et quia devictis Gothis Alaricum interfecit.
(Greg., lib. n, c. 57.) In illis diebus rex Chlodoveus
cum venisset Parisius civitatem, ait ad reginam et
ad populum suum : Satis mihi molestum est [durum
videtur] quod Gothi Ariani partem optimam Gallia -
rum tenent. Eamus cum Dei auxilio, et ejiciamus
eos de ipsa terra, nostrisque eam ditionibus sulJicia-
mus, quia valle bona est. Placuitque hoc consilium
proceribus Francorum. Tunc Chrotildis regina con-
silium dedit regi dicens : Faciens, inquit, faciet Do-
minus Deus victoriam in manibus donini mei rcgis.
Sed tu audi ancillam tuam, et faciamus ecclesiain in
honorem beatissimi Petri principis apostolorum, ut
sit tibi ausiliator in bello. Et rex ait: Placet lioc quo
hortaris, ita faciamus. Tunc rex projecit a se in di-
rectum bipennem suam, quod est francisca, et dixi ;
Fiutur ecclesia beatorum apostoiorum, dum auxi-
liante Deo revertimur. Commovit autem rex cunctum
exercitum suum, populum Francorum, et Pictavis
direxit. Ibi enim tunc Alaricus rex Gothorum com-
morabatur. Αἱ vero cum multa pars hostium per
territorium Turonorum [Al., Torinicum] transiret,
praecepit rex, pro reverentia sancti Martini, ut nih 1
aliud nisi berbaim praxsumerent accipere ad eoruin
equos sustentandum. Direxit itaque nuntios rex zd

quod in civitate erat divino igne succensum est. Cum- C beati Martini basilicam cum muneribus multis, rt

que ὼς agerentur, appropinquante Ascensione Do-
minui, indixit jejunium triduanum vir Dei sanctus in
populo, cuin germitu et contritione spiritus, instituit
orandi modum, edendi seriem, erogandi hilarem dis-
pensationem. Tunc [A/., et contritione spiritus his
temporibus semper celebrari. Tunc| cessavit ipsa tri-

equo suo velocissimo, quem rex amabat plurimum, ct
ait: lte, et forsitan victorix aliquid ex sancto ser-
mone accipictis a Scripturis sanctis. Tunc datis mu-
neribus nuutius dixit : Si tu Deus adjutor mihi es, et
gentem hanc incredulam tihi meis manibus tradide -
ris, in ingressu basilic:e, sancte Martine, dignatus

CODEX CAMERACENSIS. 7

num, Gundobadus et Godeghiselus in fugam versi vix
evaserunt. Gundobadus in Avennionce civitate super
Rhodanum ingressus, ibi se reclusit. Chlodovechus
illie eum persccutus obsedit, quatenus de civitate
extractum interimeret. Quod ille audiens, pavore
perterritus, metuebat ne ei mors repentina succede-
ret. llabebat tamen secum virum illustrem Aridium,
strenuum atque sapientem. Quem ad se accersitum,
ait : Vallant me undique angustie, et quid faciam
ignoro, quia venerunt hi barbari super nos, ut nobis
interemptis regionem totam evertant. Ad h:ec Aridius
ait : Oportet te lenire feritatem hominis hujus, ne
pereas. Nunc ergo, si placet in oculis tuis, ego a te
fugere et ad euin transire consimulabo. Cumque ad
eun accessero, cgo faciam ut neque te, neque hanc
noceant regionem. Tantum ut quod tili per me con-
silium demandaverit implere studeas, donec causam
tuam Dominus prosperam facere sua pietate dignetur.
Et ille, Faciam, inquit, quodcunque mandaveris.
I|T;ec eo dicente, vale dicens Aredius discessit, et ad
Chlodovechum regem abiens, ait : Ecce ego humilis
tuus, piissime rex, ad tuam potentiam venio, relin-
quens illum miserrimum Gundobadum. Quod si me
pietas tua recipere dignatur, integrum me famulum
atque fidelem, tu et posteri tui habebitis. Quem ille
promptissimc colligeus, sccum retinuit. Erat enim

jucundus in fabulis, strenuus in cousiliis, justus in
judiciis, et in commissis fidelis. Denique Chlodovecho
cum omne exercitui circa muros urbis residente, ait
Aridius : Si dignanter, o rex, gloria celsitudinis
tux paucos humilitatis mex sermones vellet acci-
pere, consilium, licet non egeatis, tamen fide integra

D ministrarem. [demque vel tibi congruum, vel civita-

tibus erit, per quas transire deliberas. Cur, inquit,
retines exercitum, cum loco firmissimo tuus resedeat
inimicus ?* Depopularis agros, przedia depascis, vineas
desecas, oliveta succidis, omnesque fructus regionis
evertis. Interim et illi nocere nihil praevales. Mitte
potius legationem, et tributum quod tihi annis sin-
gulis dissolvat impone : ut et regio salva sit, et tu
tributa dissolventi perpetuo dominaveris. (Quod si
noluerit, tunc quod libuerit facies. Quo consilio rex
accepto, hostem patrizx redire jubet ad propria. Tunc
missa legatione ad Gunéobadum , ut ei per singulos
annos tributa imposita redlere debeat jubet. Et
ille et de przsente solvit, et ceinceps soluturum so
esse promittit. Chlodovechus vero ablatis thesauris,
cum prxda maxima reversus est victor.

His temporibus fuit in Viennam urbem terrz mo-
tus, etc., «t£ in Gestis vulgaribus, usque ad hec verba
capitis 28 : Sed Chramnus noluit 'ussum patrie
implere.

1459

ANONYMI S,ECULI VIII.

1410

esto mihi revelare, ut sciam si propitius mihi sis fa- A equo, ut eum reciperet, transmisit. Quibus datis,

mulo tuo. Venientibus autem pueris ad beati Martini
ecclesiam, cum ad ipsa limina introissent [ pervenis-
sent], primicerius ecclesi: hanc autiphonam imposuit,
dicens : Prxcinxisti me, Domine, ad bellum, et sup-
plantasti insurgentes in me subtus me: et inimico-
runi meorum de/listi mihi dorsum, et odientes me
disperdidisti. (uou psallentium ut audierunt, Domino
gratias agentes, dimisso ibi equo regis, ei alia mu-
uera multa, cum lxtitia et exsultatione nuntiaverunt
regi. Cum verisset autem rex ad fluvium Vincennam
cum exercitu suo, in quo loco eum vadare deberet,
non inveniebat. Inundaverat enim a multitudine plu-
viarum. Deprecatusque est Dominum ut οἱ vadum
ostenderet, et nocte illa itidem fuit. Mane autem fa-
clo, ccrva mir.e magui udinis ante eos Dei voluntate
[nutu] przcedens vadum ostendit. lllaque vadante,
populus quoque sequens vadavit. Veniente autem
rege apud Pictavis civitatem, dum procul ab ccclesia
sancti Hilarii tentoria fixisset, ea nocte pharus ignea
[igneus] ex ea visus est exisse. Apparuit nempe super
ipsa tentoria in aux lium Chlodoveo regi cum virtute
beati Hilarii. Prx:cepit ergo tunc rex hosti suo, ut
nec ciburmn, nec ulla stipendia de ipso pago tollerent,
neque etiam spolia. Chlodoveus aut^m rex cum Ala-
rico rege Gothorum in campo Vogladise [4]. Vocla-
dinense] super fluvium Clinno, inilliario deciino ab
urbe Pictava convenit. lllisque inter se compugnan-
tibus, Gothi cum rege suo nimis coll:esi [ collisi ]
terga verterunt, et Chlodoveus rex, sicut solelat,
vietor exstitit. Cumque Alaricum interficeret, due
Gothi cum contis eum ex adverso in latere ferierunt.
Sel propter loricam qua indutus erat non livorave-
runt eum [nihil ei nocuerunt]. Dominus enim adju-
vabat cum in cunctis quie. agebat. Maximus autem
tunc i4 Arvernorum populus, qui cuni Apollonare
duce venerat, corruit in gladio Francorum, cum se-
natoribus multis. De hac pugna Amalricus evasit per
fugam, filius Alarici, et in Spaniis [Hispaniis] regnum
patris sui sagaciter recepit. Cblodoveus autem Theo-
dericum filium suum per Albiensem et Rotinus civi-
tatem ad Arvernum dirigit. Qui pergens, omnes ur-
bes illas a finibus Gothorum usque Burgundiam sub-
jugavit, et in potestatem patris sui restituit. Regnavit

igitur Alaricus annis 12; Chlodoveus quoque apud D

Burdigalensem [A/., Burdalensem] civitatem totam
hiemem resedit. Thesauros vero plurimos Alarici
regis de Tholosa abstulit, omnesque urbes illas acci-
piens, Ecolosinam civitatem veniens, tantam ei gra-
tam Deus contulit, ut in ejus adventum muri ejus
funditus corruerent. interfectis quoque Gothis qui
ibidem erant, ipsam urbem apprehendit. Atque ita
omni terra eorum subjugata, in Santonico [Al., San-
toneo] vel Burdigalense Francos prxcepit manere,
ad defendam Gothorum gentem (Greg., lib. τι, c. 58).
Deinde Turonis civitatem reversus, multa muncra
basilicae beati Martini tribuit. Equus vero, quem an-
(ca ad ipsam ecclesiam transmiserat, illius matrico-
laris datus est. Ille vero. centum solidos pro ipso

equus ille nullatenus se movit. At ille ait : Date illis
alios centum solidos. Cumque alios solidos dedis-
sent, statim ipse equus solutis abiit. Tunc. cum Le-
tilia rex ait: Vere beatus Martinus bonus est in au-
xilio, sed carus in negotio. Ab Anastasio imperatore
accepit tunc codicillos Chlodoveus rex pro comsulatu.
Tunica blattea indutus rex in basilica beati Martini,
corona aurea in capite suo: ascenso equo, aurum el
argentum in atrium, quod est iuter civitatem et ec-
clesiain beati Martini, prxssente populo manu propria
sparsit [erogavit], atque voluntate benignissima dis-
pensavit. Ab ea die tanquam consul et Augustus est
appellatus. De Toronis autem egressus, Parisius ci-
vitatein veniens, ibi sedem regni sui constituit

Cap. XVIII. — Bellum Chlodovei contra Ragnacharium

purentem suum.

(Greg., lib. n, c. 42.) Deinde commotus contra
Ragnacharium [Al., Ragneharium et Regnaharium]
parentem suum. Erat autem ipse Ragnacha:ius apud
Camaracum civitatem effrenis in luxuria. Habetat
quoque consiliarium nomine Faronem simili spar-
citia lutulentum. Cum enim aliquid muneris aut cibi
ei deferti essent, dicebat : Sint ista mihi, et meo Fa-
roni consiliario. Pro qua causa indignati Franci qui
erant cum eo, consentiebant Clilodoveo, commoven-
tes eum adversus Ragnacharium. Deditque eis Chlo-
doveus stipendia pro hac causa, balteos et armcellas
assimilatas de auro, sed de intus aeramen et cuprum
[Al., cobrium] erat deauratum, sub dolo factum, pro
munere leudibus Ragnacharii, qualiter super ipsum
invitarent eum. Commoto Chlodoveus exercitu con-
tra Ragnacharium parentem suum, misit Ragnacha-
rius speculatores ad cognoscendum, interrogans,
cujus esset hostis major? Qui interrogati responde-
runt mentientes : Tibi est fortior, et tuo Faroni con-
siliario. Venientes autem Chlodoveus et Ragnacha-
rius ad pugnam, fortiterque inter se przeliantes, Ra-
gnacharius cxsum cernens exercitum suum, fugere
nititur. Sed ab ipsis traditoriLus comprehensus, li-

. gatis a tergo manibus, una cum Ri-hario fratre suo

Chlodoveo prxsentatur. Cui dixit Chlodoveus : Cur
huimniliasti gentem nostram, ut te vinciri permitteres?
Noune melius tibi fuerit mori? Et elevata bipeane,
in caput ejus defixit, et mortuus est. Conversusque
ad fratrem ejus, ait: Si tu solatium fratri tuo pr:e-
buisses, ille ligatus non fuisset. Similiter et ipsum in
capite percussum interfecit, et mortuus est. Post
mortem eorum, cognoscentes traditores eorum au-
rum, quod a Chlodoveo acceperant , esse vitiatum,
dixerunt hoc regi. Rex autem respondens, dixit eis:
Merito tale aurum debet accipere, qui dominum suum
ad mortem tradit. Sufficiat vobis vitam tantummodo
habere concessam, ne inler tormenta deficiatis. Illi
autem hxc audientes, gratiam et vitam solummodo
optabant habere adeptam, hoc sibi sufficere dicentes.
Fuerunt auiem supradicto Ragnachario parentes :
quorum frater Regnemirus [Rignemiris] nominc apud
Cenomannis civitatem juLente Chlodoveo rege inter-

{1

GESTA REGUM FRANCORUM.

1412

fectus est. Quibus mortuis vel peremptis, omne re- A dum ad sanctos Agaunis fugeret, conseeutus est eum

gnum eorum et thesauros Chlodoveus accepit. lnter-
fectisque multis et magnis regibus, vel parentibus
suis, post hiec omnia mortuus est Chlodoveus rex in
pace, et sepultus est in basilica sancti Petri apostoli,
quam ipse vel regina sua zdificaverant (Greg. lib. 11,
c. 45). Mortuus est autem anno 5 postquam cum Ala-
rico rege Gothorum puguavit. Regnavitque simul
annis 50. A trausitu sancti Martini usque ad transi -
tum Chlodovei regis fuerunt anni 112. Chrothildis vero
regina post mortem viri sui Toronis civitatem fre-
quenter pergens, ad basilicam beati Martini diutis-

sime conunorata, Domino serviebat, et Parisius raro

visitabat.

Car. XIX. — De morte Chlodovei, et quia quatuor filii
ejus in regno successerunt : et de Danis qui in Gal-
lius irruunt.

(Greg., lib. qi, c. 1-5.) Igitur post mortem viri sui
Chliodovei regis, quatuor lilii ejus, Theudericus, Chlo-
domirus, Childebertus et Chlotarius, regnum ejus
diviserunt ::qualiter. Habebat quoque tunc Theude-
ricus tilium nomine Theudobertum, strenuum et uti-
lem : elevatique sunt in magna potentia. Ámalricus
quoque filius Alarici regis Gothorum sororem eorum
ad conjugium petiit. Quam illi non negantes, cum
ornamentis optimis transmiserunt, eamque ipse sili
in matrimonium assumpsit. In illo tempore Dani cum
rege suo nomine Chochilago [Al., Chohilaico et Co-
chilag], cum navale hoste per altum mare Gallias
appetunt, Theuderico pagum Attoarios vel alios de-
vastantes atque captivantes, plenas naves de captivis
habentes, alto mare intrantes, rex eorum ad littus
maris resedit [plenas naves implebant spoliis, nume-
roque captivorum : altumque mare secantes, naves
impellebant, rege eorum cum exercitu ad littus maris
sedente]. Quod cum Theuderico nuntiatum fuisset ,
Theudobertum filium suum cum magno exercitu in
illis partibus dirigens. Qui consequens eos, pugnavit
cum cis c:ede maxima, atque ipsis prostratis regem
eorum interfecit, prz:dam tulit, et in terram suam
restituit.

Car. XX. — Quod Chloedmirus et Childebertus et Chlo-

darius bellum ineunt adversus Durgundiones.

(Greg. lib. ni, c. 6 et 5.) In illis diebus Chrothildis
regina cum venisset Parisius, ait ad filios suos : Non
me poenitet, o filii mei, vos dulciter enutrisse. Precor
itaque, indignamini super injuriam meam, et patris
mei et imatris mee mortem vindicate. ΗΠ hzc au-
dientes, in ira magna commoti, cum maximo exer-
citu Burgundiam petunt, contra Sismundum et Go-
domarum [ A/., Sigismundum et Gotmarum] reges
filios. Gundobadi. Tunc temporis xedificabat Sismun-
dus rex monasteriuin sanctorum martyrum Ágaunen-
sium in Burgundia, sancti. Mauricii scilicet cum so-
ciis suis sex millibus sexcentis. Illi autem commove-
runt hostem Burgundionum contra Chlodomirum re-
gem, et Childebertum et Chlotarium fratres, filios
Chlodovei. Illis inter se compugnantibus, fugerunt
cesi Durgundiones cum Godomaro. Sismundus vero

Chlodomirus, apprehenditque eum cum uxore et fili.s
ejus : captosque in pago Aurilianis ccs adduxit, at-
que in carcerem retrudi jussit. Beatus autem Avitus,
qui erat tunc vir sanctus, abba in Aurelianensi civi-
tate, deprecabatur Chlodomirum [Clilodomerim] ut
non occideret eos. Sed ille nolebat audire eum. Tunc
interfecit tam Sismundum et uxorem cjvs , quam et
filios ejus, projecitque cos in puteum in loco qui di-
citur Coloimna vico.

Car. XXI. — Quod iterum Chlodmirus Burgundioncs
devictos inter[ectus est.

Post hxc iteruh. commovit exercitum Clilodo-
mirus, in Burgundiam pergeus contra Godomarum
[A/., Gaismarum]. Cumque venisset cum magno ho-

p 516 1n pago Viennense, in loco qui dicitur Visoroncia

| Visroncia], et Godomarus locatis gentibus cum Chlo-
domiro przeliaretur, Burgundiones valde collicsi cum
Godomaro fugerunt. Cumque eos persequeretur Chilo-
doinirus, nimis valde prz:cucurrit, antecedensque eos
cum equo valde veloci, in medio eorum ingressus est.
Sed ex adversa parte percussus corruit, et mortuus
est. Quod videntes Franci, nimio dolore et ira com-
moti, Godomarum persequentes exterminant, Bur-
gundiones perimunt, cunctasque regiones devastan-
tes, ἃ puero usque ad senem onines peremerunt, et
ita reversi sunt. Chlotarius hxc audiens, uxorem
fratris sui accepit in conjugium, Gundeucam nomine.
Filios quoque Chlodomiri orphanos, Theudoaldum,
Guntharium, et Chlodoaldum, Chrothildis regina nu-

C tricebat, eos secum retinens.

C4». XXII. — De cade magna quod Franci in Tho-
ringorum populo prostraverunt, et de Ermenfredo
rege eorum.

(Greg., lib. ται, c. 7.) In illo tempore Theodericus,
et Theudobertus [Theutbertus] fllius ejus, ct Chlota-
rius rex, cum Francorum exercitu Rhenum trans-
euntes, in Toringiam dirigunt contra Ermenfridum
regem Toringorum. lHl:ec audientes Toringi, fossatos
fecerunt sub dolo, desuper cooperientes eos cespiti-
bus. Cumque ad bellutn i! idem. convenissent , intel-
ligentes quod equi eorum ibidem corruissent, indi-
gnati sunt valde. Fuyit autem. Ermenfridus cum To-
ringis usque Onestrudem fluvium, illicque cum per-
secuti sunt Franci. Sed ille reparatis viribus contra
Francos nitebatur. Sed tanta czedes ibi fuit de To-
ringis, ut ipse fluvius ex eorum cadaveribus replere-
tur. Franci vero super eos tanquam per pontem trans-
ibaut et conculcabant. Totamque regionem illam
vastantes, et captivos abducentes, cuncta depopulati
sunt. Ermenfridus quoque per fugam vix lapsus eva-
sit. Franci autem cum multa pr:eda et spolio reversi
sunt. Fuerunt autem Erienfrido duo fratres, Balde-
ricus et Bertecharius [A/., Berecarius et Bertarius].
(Greg. lib. i . c. 8.) Post h:ec iterum Theudericus
data fide Ermenfrido rezi, Tulpiaco civitate euim ad
se venire fecit. Cumque super murum ipsius civitatis
colloquerentur, impulsus de muro urbis ipsius corruit
ad terram, ei mortuus est, suosque infantes Thcude-
ricus interficere rogavit [jussit ].

44145

ANONYMI S/ECULI VIII.

441

Car. XXIII. — Bellum quod Childebertus exercuit A mio dolore et amaritudine cordis cum lacrymis ait :

adversus Gothos, et de Amalrici interfectione.

(Greg. lib. 11, c. 10.) Childebertus quoque cum
esset Arvernis civitate, soror ejus uxor Amalrici re-
gis Gothorum, nomen puellx Clothildis [Al., Chlod-
childis] regina, direxit ad eum nuntios de Spania,
dicens, quanta mala ei Ámalricus fecisset, et quali-
ter super ipsam insidiaretur propter catholicam
fidem. Nam cuin ad ecclesiam Christi iret orationem
facere, stercora et multos fetores ipse super eam
projiciebat, atque in tantum eam verberabat, ut san-
guinem vomeret. Quem illa in sudario suo collectam
fratri suo transmisit, dicens: Indignate [Vindicate],
dulcissime fraier, laborem et injuriam meam, do-
mine charissime. Cum hzc audisset Childebertus

Satis undique me angustiz comprimunt. Si regnare
non debent, quid mihi eos prodest nutrisse ? Melius
est illis mori quam tonderi. At ille renuntiavit eis
dolose falsum, dicens : Sic dicit regina, Magis volo
eos occidere, quam tondere. Nec mora etiam, appre-
hendit Chlotharius puerum seniorem, projecitque
eum ad terram , ac defixit in ascella eus cultrum.
Qui transverheratus, staum mortuus est. Frater quo-
que junior cum hoc vidisset, projecit se ad pedes
Childeberti, dicens flendo : Succurre mibi, piissime
pater, ne et ego peream sicut frater meus. Tunc
Childebertas commotus lacrymis, ait : Obsecro, dul-
cissime frater, ut isti vitam concedere digneris, et
quantum [A/., ut hujus vitam tua largitate mibi coe-

Tex, in ira magna commotus, hostem maximum col- B cedere jubeas, et quantumcunque] volueris, pro hoc

legit, οἱ in Spaniam direxit, atque pugnam iniit cum
Amalrico. At vero Gothi valde collesi (collisi] ,
Amalricus fugam vertit, naves parat ad fugiendum.
Cumque attingere conaretur ad ipsas naves, persecu-
tus est eum exercitus Childeberti. At ille victum se
cernens, ad ecclesiam Christianorum fugere niteba-
tur. Sed antequam ad introitum ecclesiz pervenisset,
quidam Francus eum lancea pereussit , mortuusque
est ibi. Tunc Childebertus Spaniam devastans, To-
letum (Al. , Tulletum] urbem ingressus, thesauros
magnos inde abstulit, et una cum^sorore sua rever-
sus est. Sed nescio quo periculo imminente languore
in ipso itinere mortua est. Parisius quoque deportata,
in basilica sancti Petri juxta patrem suum sepulta

dabo tibi. At ille in ira succensus, ait ad eum : Ejice
eum a te, aut certe pro eo morieris. Tu es enim qui
hoc malum consilium perpetrasti, et modo tu vis li-
berare eum? Hzec audiens Childebertus, projecit eum
a se. Chlotharius quoque elisit eum in terra, defixo-
que in ascellam cultro interfecit eum, sicut fratrem
ejus: et pueros eorum nutritios similiter jugulavit,
ascensisque equitibus [equis] abscessit. Regina quo-
que hxc audiens, cum nimio moerore attrita, com-
positis corpusculis eorum, cum magno psallentio et
immenso luctu Parisius ad basilicam sancti Petri de-
portata sepelivit. Quorum unus erat decem annorum,
et alius septem. Tertius vero nomine Chlodoaldus
effugit, et per auxilium puerorum fortium liberatus

est. Childebertus vero inter reliquos thesauros mi- C est. Qui postca relicto terreno regno, ipse propria

nisteria ecclesiarum detulit, id est de vasis Salomo-
nis pretiosissimis sexaginta calices , quindecim pati-
nas, viginti capsas Evangeliorum ex auro purissimo
gemmario opere calatas , pulchre ornatas. Ille vero
noluit ea confringere, sed per Ecclesias cuncta di-
siribuens, dispensavit.
Cap. XXIV. — Consilio impio Childebertus et Chlodtha-
rius pertractantes nepotes suos interficiunt, et re-
gnum patris eorum invadunt.

(Gregor. lib. 11, cap. 18.) In illis diebus Chrothil-
dis regina, cum Parisius resideret , vidensque Chil-
debertus rex, quod filios fratris sui senioris Chlodo-
miris praefata regina mater ipsius enutriret, et nimis
eos diligeret, cogitans quod reges eos vellet facere,

manu se totondit, et clericus factus cst, ac bonis ope-
ribus przditus presbyter ordinatus est. Plenus vero
post modum virtutibus migravit ad Dominum. No-
viento villa Parisiaci suburbano depositus requiescit.
Chrothildis autem regina in eleemosynis profluens,
cum summa abstinentia et sobrietate vite jugiter
degebat.
Cae. XXV. — De morte Theuderici, et regnum Theu-
doberti , et bellum adversus Chlodtharium.
(Greg., lib. vw, c. 28.) In illis diebus mortuus est
Theudericus rex. Regnavit autem annos 25. Thcu-
dobertus [Theutbertus] quoque filius ejus regnum
ejus recepit. Post hxc Childebertus et Theudobertus
commoventes exercitum, contra Chlotarium ire dis-

dixit Chlothario fratri suo: Mater nostra filios fra- D ponunt. llle autem hzc audiens, videns quod corum

tris nostri secum reüinet, et tenere diligit, eosque iu
regno fratris nostri vult elevare. Consilio igitur ac-
cepto pertractare debemus quid de eis faciamus. Aut
tondamus eos, aut interficiamus, regnumque fratris
nostri patris eorum inter nos dividamus. Miserunt
autem ad reginam Parisius Arcadium, nobilem virum
et industrium, dolose dicentes : Dic inatri nostrze, ut
mittat ad nos filios fratris nostri, nepotes nostros, ut
eos reges constituamus. At illa credens hoc verum
esse, gaudens ipsos eis transmisit. llli vero statim
remiserunt Arcadiuimn ad reginam, dicentes : Hic sunt
forlices, et ecce gladius. Sic mandant filii tui : Si vis
eos tondere aut gladio perimere. llla vero prz ni-

exercitui resistere non possit, in silvam confugit in
Auriliano [A/., Arelauno], fecitque combros , totam
spem suam in Dei pietate transfundens. Sed et Chro-
thildis regina ᾿ς audiens, beati Martini sepulcrum
adiit, ibique in oratione prostrata, tota nocte vigi-
lans, deprecabatur Doniinum, ne inter filios suos bel-
lum civile consurgeret. Cumque convenissent. cum
hostibus magnis contra Chlotarium, ut sequenti die
eum interficerent, mane facto in loco, in quo erant
congregati, orta est maxima tempestas, tentoria dis-
rumpens cun immixtis fulgoribus, atque cuncta sub-
vertit, irruentibus imbribus cum tonitruis validis.
llli vero prostrati in terram corruentes, czesi grandi-

/

1445

GESTA REGUM FRANCORUM.

1446

nibus validis, graviter verberati [Al., turbati] cor- A mitem stabuli esse constituit. Buccelenus vero con-

ruunt. Nullum eis tegumen remansit, nisi clypeus
4antum, hoc maxime timentes , ne ab igne coelesti
cremarentur. Sed et equi eorum ita dispersi sunt,
ut vix in vicesimo stadio reperirentur. Multi etiam
dc his non sunt inventi. Tunc illi aut lapidibus czsi,
aut humo prostrati, pouitentiam agentes veniam
precabantur a Deo, quod talia contra sanguinem
suum agere voluissent. Super Chlotarium vero neque
una quidem pluviz gutta cecidit, neque ullatenus
sonitus tonitrui est auditus, sed neque anhelitus |Al.,
anillitus] venti in illo loco senserunt. Illi quoque

mittentes nuntios, pacem et concordiam petierunt ;.

qua data, ad propria sunt reversi.

Car. XXVI. — Quod Childebertus εἰ Chlodtharius
in Hispaniam dirigunt, Cesaraugustam obsident, et
quia Longobardi sub tributo vixerunt.

(Greg. lib. wi, c. 28.) Post hzec iterum Childeber-
tus οἱ Clilotanus commoto exercitu magno in Spa-
niam dirigunt. In quam ingressi, ipsam terram va-
stantes succenderunt, interficientes populum. Cxsar-
augustanam civitaeem cireumdantes obsederunt.
Populus autem qui ibidem obsessus tenebatur, in-
duti ciliciis, asperso capite cinere, in tanta humili-
tate ad Deum conversi sunt, ut cum tunica beati
Vincentii martyris muros civitatis psallendo circum-
irent. Mulieres similiter indutze nigris palliis, disso-
lutoerine, plangentes sequebantur , ut illic Ninivita-
ruin jejunium celebraretur. Quod hi reges videntes,
putabant eos aliquid agere maleficii. Tunc apprehen-
sum unum rusticum de civitate, interrogabant eum
quid hoc esset. quod agerent. Qui ait : Domine, tu-
nicam Vincentii martyris deportant, et cum ipsa ut
eis Dominus mis»reatur exorant. Et ille ait : Vade,
dic episcopo civitatis ut cum fiducia veniat ad nos
nihil dubitans. Ille vero cum h:ec episcopo nuntias-
set, ipse cum muneribus statim occurrit eis. Chil-
debertus quoque postulavit ut ei reliquias beati Vin-
centii daret. At ille dedit ei stolam ejus. Tunc me-
morati reges acquisita maxima parte Spanie, cum
multis thesauris et spoliis reversi sunt. Childebertus
vero Parisius veniens ecclesiam in honore beati Vin-
centii martyris sedificavit. Tunc Theudobertus rex,
filius Tbeuderici, in Italiam cum hoste plurimo abiit,
Langobardis devictis atque prostratis , maximam

tra Narsitem magra certamina gessit, captaque omni
Italia, usque in mare terminum suuin dilatavit. The-
sauros vero magnos ad Theudobertum de Italia di-
rexit. Quod cum Narsis imperatori innotesceret, im-
perator conductis pretio gentibus, Narsiti solitium
misit. Confligensque postea victus abscessit. Deinde
Buccelenus Siciliam occupavit , de qua etiam tri-
buta exigens, regi transmisit.

Cap. XXVII. — De morte Theodoberti , et Chrod-
childe, et Theudoaldo, et quia Chlodchurius regnum
recepit, et bellum contra Saxones.

(Greg., lib. wi, c. ὅθ ; lib. 1v, c. 1, 2.) Post hec
rex Theudobertus zegrotans, febre valida correptus,
mortuus est. Regnavitque annos 14. Regnum ipsius
in superiores Francos in Auster, Theudoaldus filius
ejus accepit. Igitur bons: memorix gloriosissima
Chrothildis regina bonis operibus pollens, apud, ur-
bem Toronicam inigravit ad Dominum plena dierum.
Qux cum magno psallentio Parisius deportata, in
sacrario basilicze sancti Petri ad latus Chlodovei re-
gis viri sui sepulta est, a fl iis suis Childeberto et
Chlotario regibus humata. Ubi et beatissima Geno-
vefa sepulia est. Chlotharius quoque rex de diversis
mulieribus septem filios habuit, id est, de Ingunde
Guntharium, Childericum , Haribertum [Chariber-
tum], Guntramnum, Sigibertum , et Chiodsindam
filiam. De lleregunde [Charegunde] quoque sorore
Ingundis habuit Chilpericum. De Gunsina |Gunsinde
et Gunsinane| habuit Chramnum. Per amorem eiim
Ingundis, eo quod pulchra esset et decora, et ipse
esset nimis luxuriosus, Herigundem sororem ejus
in conjugium accepit. Theudoaldus autem rex lilius
Theudoberli regis in Auster, :egrotans febre va:ida
mortuus est; regnavitque annos 7, regnuinque ejus
Chlotarius rex cum thesauris inultis accepit. Eo auno
rebellantibus Saxonibus, Chlotarius rex, commoto
Francorum exercitu, contra eos pugnat iniiL super
Wiseram fluvium, exercitum eorum maximum inter-
fecit, terramque eorum vastavit: pervagans totam
Toringam, ac depopulans, pro eo quod solatium Saxo-
nibus prxbuissent.

Cap. XXVII. — Quod Chramnus conjurationem ad-

versus patrem suum fecit cum Childeberto, et de -
obitu Childeberti.

(Greg. lib. 1v, c. 10.) Chramnus itaque filius Chlo-

partem de ipsa terra vastavit, ipsosque Langobardos f) tarii pulcher et decorus erat nimis , et acer et calli-

tributarios subjugavit [sibi fecit], et cum multo spo-
lio reversus est. * Sed quia terra illa vel loca, ut
fertur, morbida sunt, exercitus ejus diversis febri-
bus vexabatur. Dicitur etiam tunc temporis usque
Ticinum accessisse civitatem , in qua Buccelenum
direxit. Qui minori Italia capta, atque in ditionem
antedicti regis redacta, majorem petiit. In qua con-
tra Belsuarium [AL, Belisarium] multisvicibus pu-
gnans, victoriam obtinuit. Cumque imperator vidis-
set quod Belsuarius crebrius vinceretur, amoto eo
Narsitem in ejus loco statuit. Belsuarium vero co-

. * Sequentia addita sunt ex cod. illustris viri Fran-
δεῖ] Thuaui.,

dus. Cumque ultra Ligere a patre missus in loco ejus
fuisset, cepit regionem valde iniquiter opprimere.
Quod cum patri nuntiatum fuisset , ille eum ad se
venire pr:cepit b. Sed Chramnus noluit jussum pa.
tris implere, durius agens. Duxitque Willehari [Al.,
Wilicharii] filiam sibi in uxorem nomine Chaldam.
Appreheusisque multis thesauris Parisius veniens,
cum Childeberto rege patruele suo sacramento con-
strictus est, jurans se esse patri certissimum inimi-
cum. Cum autem Childebertus rex zgrotare c«cpis-
set, diutissime Parisius febribus decubans, mortuus

b [Tuc usque codex Cameracensis.

4411

ANONYMI S/ECULI VIII.

4148

est, et in basilica beati Vincentii martyris, quam A Chilpericus, atque Sigibertus, divisionem legitimam

ipse construxit, sepultus. Cujus regnuin el thesauros
Chlotarius rex accepit. Chramnus quoque cum eva-
dere patri non posset, Britannias petivit. Ibi cum Bri-
tannorum rege Cunoberto ipse et uxor ejus, et filii
[AL., filix] ejus latuerunt.. Willeharius autem socer
ejus Turonos ad basilicam sancti Martini confugit.
Tunc ipsa basilica per peccata Willeharii et uxoris
ejus succensa est: quam postea Chlotarius rex stanno
cooperire jussit, et illam ea, qua prius fuerat, ele-
gantia reparavit. Post h»c Chlotarius rex commoto
maguo exercitu contra Chramnum in Britanniam
frendens direxit. Sed et Chramnus nihil timens,
contra patrem ad bellum cum Cuniberto [A/., Cono-
berto et Conobro] rege Britannorum egreditur. Cum-
que for&iter inter se compugnarent , Chlotarius rex
commotus lacrymis aiebat : Respice, Domine, de
celo, et judica juste, illudque impone judicium,
quo. quondam inter Absalonem et patrem e;us Da-
vid posuisti. Confligentesque pariter, Britannorum
rex in fugam vertitur, ibique ceciJit. Chramnus quo-
que dum per fugam evadere conaretur, navesque
in mari paratas haberet, et dum uxorem vel filias
liberare vellzt, ab exercitu patris oppressus, captus
atque ligatus est. Quod cum Chlotario regi nuntiatum
fuisset, jussit eum cum uxore et filiabus igne con-
sumi : inclusique in tugurium cujusdam paupercul:,
Chramnus super scamnum extentus orario suggillatus
[Id est sirangulatus] est, et sic postea super eos ipsa
casella incensa, cum uxore οἱ filiabus est combustus.
Cap. XXIX. — Quo tempore sanctus Medardus trans-

iit : et de morte Chlodcharii , et quia filii ejus suc-

cesserunt in regnum.

(Greg., lib. 1v, c. 49.) Tunc quoque in illis tempori-
bus beatissimus Medardus episcopus, plenus virtuti-
bus pr:eclaris e! gloria, migravit ad Dominum. Quem
Chlotarius rex Suessione civitate cum magno psal-
lentio gloriose sepelivit, tribuens illic multas facul-
tates. Rex vero Chlotarius ad beati Martini sepul-
crum abiit: illic diutissime orans, multa muuera
largitus est, et per multas basilicas sanctorum com-
plurima dona tribuit. Post hzc dum in Cottia sylva
venalionem exerceret , a ícbre valida corripitur.
Exinde Compendio villa, qux est palatium regale,
rediit. Ubi cum graviter vexaretur, dicebat : Vua,
vua ! quid putatis qualis est ille rex ccelestis, qui sic
tam magnos reges interficit ? In hoc enim t:dio po-
situs spiritum exhalavit, regnavitque annos 51 [Al.,
obiit autem anno 51 regni sui]. Quem quatuor (ilii sui
cuin magno honore Suessionis civitate deferentes, in
basilica beati Medardi sepelierunt. Chilpericus vero
post mortem patris sui thesauros, qui in villa Brin-
naico [Al., Brinago et Brinnaco] erant congregati,
accepit, et ad Francos utiliores petiit, ipsisque mu-
nera multa dedit, et sibi subdidit. Mox Parisius in-
greditur, sedeinque Childeberti regis occupat. Sed
non diu licuit ci hoc possidere. Nam conjuncti fratres
ejus, eum exinde expulerun', et sic inter se hi qua-
tuor, id est, Charibertus [Cherebertus], Guntranaus,

fecerunt. Accepitque Charibertus regnum Childe-
berti, sedemque constituit Parisius ; Guntrannus
regnum Chlolomeris accipiens, Aurilianis sedem

- instituit ; Chilpericus vero regnum Clotarii patris svi

accipiens, Suessionis civitate sedem statuit. Sigiber-
tus autem regnum Theuderici accepit, et sedem ha-
bere Remis civitatem constituit.

Cap. XXX. — Ubi Chuni Gallias appetentes prostrcti
sunt, et. bellum inter Sigiberto et Chilperico, et de
uxoribus Chareberti.

(Greg. lib. vv, c. 25 et 26.) Iziur post. mortem
Chlotarii regis, Chuni commoti cum Cagano rege suo
Gallias venire destinaut. Contra quos Sigibertus
exercitum movit, ac fortiter contra eos pugnans
prostravit atque devicit, et in ore gladii eos fugavit.
Sed postea rex eorum amicitias cum Sigiberto petiit,
et per missos suos pacem cum eo postulavit [Af., pe-
pigit], reversusque est in terram suam. Dum autem
ill:c moraretur Sigibertus, Chilpericus frater ejus ho-
ste collecto liemos pervasit, et Campaniam succen-
sam atque prx:datam devastavit. Sigibertus autem a
Chunis rediens victor, contra Chilpericum exercitum
commovit, Suessionis civitatem occupat : ibique in-
vento Theudeberto filio Chilperici apprehendit eum,
et in exsiliuin transmisit [retrusit]. Accedens etiam
contra Chilpericum bellum commovit. Quo victo
aique fugato , civitates suas in suo dominio restituit
[in suam dominationem revocavit]. Theudobertum
vero filium ejus apud Ponticonem villam custodire
jussit per annum integrum. Quem postea, clemens ut
erat, inuneribus ditatum patri reddidit sanuin, dato
sibi sacramento, ne unquam contra eum agere de-
beret. Quod tamen postea , peccatis ingruentibus,
fuit irruptum. Charibertus rex Ingobergam (A/.,
Ingodotergam] duxit uxorem. LHabebatque ipsa re-
gina puellas duas cujusdam pauperis filias , nimis
pulchras et speciosas. Nomen senioris Marcouefa
[Marcoueva], nomen vero junioris Merofledis voca-
batur. In quarum amore rex Cbaribertus nimis exar-
scrat. Ingoberga quoque aflligeLat eas nimio odio pro
ea causa. Nam et patrem earum compositoren lani-
ficii fieri jussit. Pro qua causa rex nimis iratus Ingo-
bergam reliquit, et Merofledem accepit uxorem. Post
hzc quoque Marcouefa sororem ejus ad conjugium

D copulavit : pro qua causa a sancto Germano Parisio-

rum episcopo exconimmunicatus uterque est. Sed cum
rex eam relinquere nollet, percussa judicio Dei mor-
tua est.

Car. XXXI. — De morte Chareberti : et quia Sighi-
bertus Brunchildem accepit uxorem sibi, et Chupe-
ricus Galsuintem, et de F'redegunde.

(Greg. lib. 1v, c. 21 et 28.) Non post multum tem-
pus Charibertus etiam rex mortuus est , et in Blavia
castello in basilica sancti Romani sepultus. Porro
Sigibertus rex cum videret quod fratres ejus indi-
gnas sibi uxores acciperent et ancillas ad conjugium
copularent , legationem in Spaniam misit, et cum
multis muneribus Brunchildem Athanigildi regis
filiam petiit. Erat enim puella elegans opere, et pul-

14439

GESTA REGUM FRANCORLM.

1450

ehra, et ingeniosa. Quam pater ejus non denegans, A duere, cum ipsa filia sua : deditque ei praedia multa

cum magnis thesauris antedicto regi transmisit. llle
vero cum magno apparatu et immenso gaudio eam
aceepit uxorem. Et quia Arianz legi subjecta erat,
eam Sigibertus rex in nomine sanct: Trinitatis ba-
ptisare przecepit : et fidem catholicam confessa, per-
fecte imbuta est. Quod videns Chilpericus rex, cum
jam plures haberet uxores, sororem Brunchildz no
mine Galsuindam [Gailsuuindam] expetiit, promit-
tens per legatos alias uxores dimittere. Pater vero
ejus has promissiones audiens , filiam suam przfa-
tam cum multis thesauris ei destinavit. Nam ipsa
Galsuinda state senior erat Brunchilde. Chilperi-
cus vero cum magno gaudio eam in conjugio susce-
pit, et ipsa in nomine sancte Trinitatis chrismata, ma-

et villas. Episcopum vero , qui eam baptisavit, ex-

silio condemnavit. Fredegundem vero copulavit sibi

ad reginam.

Car. XXXII. — Bellum quod fuit. Sigeberto et Chil-
perico : et de morte Sighiberti.

(Greg. lib. vv, c. 57, 45, 49, 50, 54.) Tunc Justi-
nianus imperator apud Constantinopolim civitatem
obiit : Justinus ambivit [A/., accepit] imperium. Chlo-
doveus quoque junior filius Chilperici abiit usque
Burdegalam (Al., Burdigalem, et Burgundigalam]
urbem. Ubi cum nullo inquietante resideret, Sigul-
fus quidam a parte Sigiberti regis missus, cum exer-
citu se super eum ohjecit. Quem fugientem, cum tubis
et buccinis quasi fugientem cervum insequebatur.

gna christiana [magnz sanctitatis femina] effecta est. B Qui vix ad patrem labens Parisius pervenit. Chilpe-

Per odium autem Fredegundis valde pessim:e concu-
bin:e suze ortum est inter eas grande scandalum. Dice-
bat enim ipsa Galsuinda tantas sibi injurias a rege se
sufferre non posse , propter inimicitias Fredegundz.
Petiit itaque ut relictis thesauris, quos secum de
Spania tulerat, liberam eam redire dimitteret in
patriam ad patrem suum. Sed ille eam verbis mol-
libus blandiebatur. Per consilium itaque pessimz
Fredegundis eam per noctem in stratu suo strangu-
lavit. Post cujus obitum Deus pro ea virtutes osten-
dit. Quo facto, fratres Chilperici hoc indignantes,
eum de regno ejicere voluerunt. Habebat autem tunc
Chilpericus rex tres filios de Audovera regina sua, id
est , Theudobertum [Theutbertum], Meroveum, et

ricus quoque Theudobertum filium suum seniorem,
qui antea Sigiberto juraverat, ultra Ligerem cum hoste
[AL., hostili manu] direxit. Qui abiens civitates Sigi-
berii avunculi sui pervasit, id est Toronis, Pictavis,
vel reliquas. Apud Pictavis autem contra Gundoal-
dum ducem pugnavit ; collzesusque est exercitus Gun-
doaldi, et fugit. Magnamque cxedem illic Theudo-
bertus de hoste Gundoaldi fecit. Commoto inde exer-
citu Lemovicinum Cadurcinumque abiit, easque pere
vastavit, ecclesias multas incendit, ministeria de-
trahit [abolivit], clericos interfecit, monasteria vi-
rorum dejecit, puellarum deludit, et euncta devasta-
vit. Fuitque in illo tempore pejor in Ecclesiis gemi-
tus quam tempore persecutionis Maximiani et Dio-

Chlodoveum. Nunc autem ad cepta redeamus, qua- C cletiaai imperatorum. Cumque has discordias inter

liter Fredegundis dominam suam Audoveram regi-
nam decepit. Nam ipsa Fredegundis ex familia in-
fima fuit. Cum autem Chilpericus rex in hostem cum
Sigiberto fratre suo contra Saxones ambulasset, Au-
dovera regina gravida remansit, qux peperit filiam.
Fredegundis vero per ingenium consilium dedit ei,
dicens: Domina mea, ecce Dominus rex victor re-
vertitur : quomodo potest filiam suam gratanter [A/.,
gratulanter et dignanter] recipere pon baptisatam ?
Cum hzc audisset regina, baptisterium parare prz-
cepit, vocavitque episcopum, qui eam baptisare de-
beret. Cumque episcopus adfuisse, non erat ma-
trona ad presens, quz puellam suscipere deberet.
Et ait Fredegundis : Nunquid similem tui invenire
poterimus, qui eam suscipiat? Modo tumet ipsa
suscipe eam. llla vero hxc audiens, de sacro fonte
eam suscepit. Veniens autem rex victor, exiit Frede-
guudis obviam ei, dicens: Deo gratias, quia Do-
minus noster rex victoriam recepit de adversa-
riis suis; nataque tibi est filia. Cum qua dominus
meus rex dormiet hac nocte? quia domina mea
regina commater tua est de filia tua Childesinde
[A/., Chelsindane]. Et ille ait: Si cum illa dormire
nequeo , dormiam tecum. Cumque introisset rex in
aulam suam, occurrit Audovera regina cum ipsa
puella. Et ait ei Rex : Nefandam rem fecisti per sim-
plicitatem tuam. Jam enim conjux mea esse non
poteris amplius. Rogavitque eam sacro velamine in-

PATROL. XCVI

hos fratres disseininari videret, commoto iterum
Chilpericus exercitu usque Remis accessit, cuncta
incendens atque debellans. Quod audiens Sigibertus,
cunvocalis gentibus illis quz» ultra Rhenum sunt,
Parisius venit, et contra fratrem suum ire disponit,
mittens nuntios Dunensibus vel Toronicis, ut contra
Theudobertum ire deberent. Quod illi dissimuiantes,
rex Godegisilum et Guntramnum duces in capite di-
rigit. Qui commoventes exercitum, adversus eum
pergunt. llle quoque derelictis suis cum paucis re-
mansit, sed tamen ad bellum exire non dubitavit.
Venientesque ad pugnam Theudobertus.| Theutbertus]

devictus prosternitur, mortuusque est ibi. Ab Au-

nolfo quoque duce collectus, Ecolosinam civitatem
deportatus, ibidem sepultus est. Chilpericus vero per
Rodomagensem urbem fugiens cum uxore sua ac ἢ-
liis, Turnacum civitatem ingressus, ibi se reclusit et
communivit. Sigibertus vero civitates illas, quz ultra
Parisius sunt posite, usque Rodomacum accepit.
Regressus inde Parisius introiens, ibi ad eum Brun-
childis cum filiis suis venit. Tunc Franci, qui quon-
dam ad Childebertum seniorem aspexerant, ad Sigi-
hertum legationem mittunt ut ad eos veniret, et illic
Chilperico derelicto, ipsum supra se regem stabiliunt.
Qui lizc audiens, misit eos ut fratrem suum in supra
memorata civitate Turnaco obsiderent, dicens se cum
exercitu eos esse secuturum. Cui beatus Germanus
episcopus dixit : Si abieris, οἱ fratrem tuum inter-

46

1451

ANONYMI S.ECULI VII.

1002

ficere nolueris, vivus et victor redis ; sin autem aliud A quit, voluntas Dei fuerit, ipse eos separare nou co-

cogitaveris, morieris. Sic enim Dominus per Salo-
monem ait : Foveam quam fratri tuo preparubis, in
eam cades. Quod ille audire neglexit. Venientem au-
tem illam apud villam, cui nomen Victoriacum, col-
lectus est ad eum omnis exercitus, impositumque
supra clypeum regem eum super se statuunt. Tunc
Fredegundis memor artium suarum inebriavit duos
pueros Tarwanenses, dixitque eis: Ite ad cuneum
Sigiberti, et assimulate ut eum supra vos in regem
elevare debeatis, eumque interficite. Sj evaderitis
vivi, ego mirifice honorabo vos, et sobolem vestram ;
δὶ autem corruerjtis, ego pro vobis eleemosynas
: multas per loca sanctorum distribuam. llli vero nec
" dubii, ad eum venientes, cum aliam causam sugge-

naretur. ΠΟ illi sacramenta accipientes, de basilica
egressi sunt: exosculatisque dolose, et dignanter
acceptis, epulavit cam eis rex. Post dies vero pau-
cos, cum ipso Meroveo assumpto Suessionis civita-
tem rediit. Cumque ibidem moraretur, collecto ho-
ste de Campania adversus Chilpericum, ille quoque
similiter cum exercitu aciem dirigit contra eos. At
illi nimis czsi in fugam dilabuntur, multosque ibi
nobilissimos viros occidit. Qus postquam acta sunt,
rex Chilpericus propter cenjugationem Brunhildz,
vel ejus maleficia, Meroveum suspectum habebat pro
hac pugna, insidiante Fredegunde. Tunc exspoliatum
eum ab arma, commendavit custodibus, tractans
[At., consultans] quid de eo facere deberet. Post hzc

rere simularent, abstraciis cultris (quos vulgus scram- B tonsuratus est. ipse Meroveus jubente Chilperico,

xaxos [Al., scramsaxos — Sacliso longiores cultri et
. Mmachzerz] vocant) utraque ei latera feriunt. At ille
vociferans atque corruens, non post multo spatio
. euisit spiritum suum. Ubi etiam et illi homicidze cor-
ruerunt. Chilpericus vero nesciens de fratris interitu,
quid Fredegundis egisset, dubius hzesitabat, quomodo

angustias, quas ab hoste fratris sui patiebatur, an-

evadere posset, aut non. Donec Fredegundis omnia

de fratris sui morte narravit. Tuuc egressus Chil-

᾿ς pericus rex cum satellitibus suis de Turnaco cum
uxore et filiis, vestitum Sigibertum vestibus ornatis
apud Lambros vicum sepelivit. Unde postea Sues-
sionis in basilica sancti Medardi juxta patrem suum
Chlotharium sepclierunt. Obiit autem anno 14 re-

presbyter ordinatus cum veste sacerdotali moma-
sterium Áninsula in Cinomannicum eum direxit, ut
illic regulari ordine degere deberet. Tempore quo-
que illo beatus Germanus Parisiorum episcopus ple-
nus dierum ac virtutibus magnis migravit ad Domi-
num, et cum gloria et psallentio maximo in beati
Vincentii martyris basilica est sepultus. Childebertes
post hxc junior legationem ad Chilpericum misit
propter Brunhildem matrem suam. llla quoque pad-
fice reddita est. Eo tempore Samson filius Chilperici
mortuus est.
Car. XXXIV. — De descrijtiones pessimas, quas Chil-
pericus f.eri jussit.
(Greg. lib. v, c. 28.) Chilpericus autem rex descri-

gni sui, xtate quadragenaria. Interempto igitur Sigi- C ptiones novas et graves per consilium F redegundis

berto rege apud Victoriacum villam, Brunhildis re-
gina cum filiis suis Parisius residebat, plena luctu,
quid de se agere deberet, ignorans. Gundoaldus dux
apprehensum Childebertum filium ejus parvulum
furtim per noctem abstulit, οἱ cum eo in Auster fu-
git. Collectisque gentibus, super quas pater ejus re-
gnaverat, regem eum constituit.

Cap. XXXIII. — Quod Brunchildis in exsilio retru-
ditur, eamque Merovechus in uxorem assumit, et
bellum Campanorum.

(Greg. lib. v, c. 2,5, 8, 22.) Chilpericus vero rex
Parisius veniens, apprehensa Brunhilde, apud Roto-
magensem civitatem in exsilio retrusit, thesauros-
que ejus, quos Parisius detulerat, abstulit, et filias
ejus Meldis urbe tenere przxcepit. Chilpericus post
hiec filium suum Meroveum cum exercitu ultra Li-
gerim dirigit. At ille relicta ordinatione patris, per
Cenomannicum reversus, matrem suam Audoveram
visitare se fingens, Rotomagum civitatem venit. Ibi-
que Brunihildie reginz conjunctus, eam sibi in con-
jugium copulavit. Hxc audiens Chilpericus, quod
scilicet contra fas et legem canonicam uxorem patrui
accepissel, valle amarus facius est, et festinus ad
ipsam urbem perrexit. llli vero cum cognovissent,
quod eos separare decerneret, ad basilicam sancti
Martini, que est ligneis tabulis supra murum con-
structa, confugiunt. Rex vero cuim eos per ingenium
inde ejicere non posset, dolose eis jurans: Si, in-

in cuncto regno suo fieri jussit. Pro qua causa mulli
relinquentes. civitates illas vel possessiones proprias,
alia regna petierunt, dicentes : Sibi melius esse pere-
grinari, quam tali periculo subjacere. Sic enim six
tutum faerat, ut possessor de propria terra unam
amphoram vini per arepennem redderet. Sic et &
reliquis terris et universa substantia faciebant. Sé
militer οἱ de mancipiis cuncta agebantur. Populu
vero valde oppressus vociferabantur ad Dominum.
Eo tempore rex Chilpericus graviter z:«grotavit. Qoo
recuperante [Al., revalescente], filius ejus junior
necdum baptisatus zxgrotare cepit. Qui baptisatus,
vix convaluit. Fraterque ejus senior nomine Chle
dobertus hoc morbo corripitur valde [Al., valida
tabe]. Et Fredegundis plena dolore (iliorum et ge
mitu, ait ad regem sero poenitens [Al., jam repeni-
tens]: Diu nos male agentes pietas divina sustiret.
Nam nos spe febribus et aliis malis corripuit, e
emendare negleximus. Ecce jam perdimus filios:
ecce jam eos lacrymie pauperum, lamenta viduarum,
suspiria orfanorum interimunt. Ecce auri et argenü
immensa pondera, cellaria et horrea plena redundant,
et nescimus cui congregamus ea. Ecce quod pul
chrius habebamus, perdimus. Quid nobis proderunt
omuia ista ? Nunc vero placeat tibi consilium meum,
eijube reddere quod male pervasimus, et descri-
ptiones novas, quas injuste et nequiter fecimus, jue
incendere [Al., igne creinari], ut si natos perdimus,

1455

GESTA REGUM FRANCORUM.

ETT

tel poenam perpetuam evadamus. Tunc rex com- A se Landericum, et narravit ei liec omnia. qu rex

puncto corde tradidit omnes descriptiones iniquas ad
comburendum in ignem. Post h:xc parvulus filius
ejus moritur. Quem cum grandi moerore Parisius in
basilica sancti Dionysii martyris deportantes sepe-
lierunt. Deinceps Chlodobertus [Al., Robertus] fi-
lius eorum alius cum nimis xgrotaret, componentes
eum in feretro, Suessionas [Al., Sexonis] ad basili-
cam sancti Medardi deduxerunt. Projicientesque eum
ad sanctum sepulcrum, voverunt vota pro eo. Sed
media nocte deficjens mortuus est. Quem in basilica
sanctorum martyrum Crispini et Crispiniani sepe-
lierunt. Magnus quoque planctus in omni populo
fuit. Nam mulieres cum viris sumentes lugubria fle-
bant, nigris vestibus indutz»., percusse pectora hoc

fecerat, dicens : Cogita quid agere debeas : quia era-
stina die ad tormenta valida exibimus. Et ait Lan-
dericus contristatus spiritu, et commotus lacrymis,
dicens : Tam mala [male] hora te viderunt oculi mei.
Ubi fugere possum domino mco regi ? Ignoro enim
quid agere debeam, quia comprimunt me undique
angustiz. Et illa dixit ei: Noli timere : audi consi
lium meum, et faciamus hanc rem, et non moriemur.
Cum enim rex de venatione summo noctis vespere
obtenebrante crepusculo advenerit, mittamus qui
eum interfilciat : et pr:econes clament, quod insidi:e
sunt Childeberti. Illo quoque mortuo nos cum filio
meo Chlothario regnemus. Factum est autem in 1ni-
tium noctis, revertente Chilperico rege de venatione,

funus sunt prosecuta. Multa quoque munera ac dona jy quidam pueri adulatores inebriati vino a Fredegunde

Chilpericus rex ecclesiis vel pauperibus, ac praedia
multa est largitus.

Car. XXXV. — De Justino et Tiberio imperatoribus,
et de Italia subjugata: et transitu Gunthramni re-
gis, et quod per ingenium Fredegondis interfectus
est Chilpericus.

(Gregor. lib. v, cap. 50.) Eo quoque tempore Justi-
nus imperator amens effectus 15 anno imperii sui
apud Constantinopolim civitatem obiit. Tiberius quo-
que imperium susccpit. Post bzec Theudericus puer
filius Chilperici obiit. His diebus peperit Fredegun-
dis puerum, quem Chlotharium vocaverunt. llic
fuit postea rex magnus, qui genuit Dagobertum. In
illis quoque dicbus Childebertus rex in Italiam abiit,

missi, dum de equo descenderet, pergentibus reli-
quis personis ad metata [Al., ad hospitia] sua, ipsi
gladiatores percusserunt regem in alvum scramsaxis
(Al., scramxasis]. At ille vociferans expiravit, et
mortuus est. Succlamaverunt quoque adulatores,
quos regina fraudulenter miserat, dicentes : Insidiz, in-
sidix fuerunt hx Childeberti regis Austrasiorum super
dominum nostrum regem. Tunc exercitus huc illuc-
que discurrentes cum nihi! invenissent, reversi sunt
ad propria sua. Mallulfus [A/., Mathulfus] itaque Sil-
vanectensis episcopus, qui in ipso palatio tunc ad-
erat, indutum eum vestibus regalibus, in nave le-
vatum, cum hymnis et psallentio magno, cum Fre-
degunde regina vel reliquo exercitu, Parisius civi-

rursumque cam ad partem Auster, quam ipse rege- C tatem in basilica beati Vincentii martyris eum sepe-

bat, acquisivit, et sub tributo subjugavit. Tunc etiam
maxim:e discordiz inter Chilpericum et Childebertum
nepotem suum consurgebant. lrritabantque 608 ex
utraque parte Fredegundis et Brunhildis. Eo quoque
tempore mortuus est bon:e memorie Guntramnus
rex inclytus, frater Chilperici. Cavelone [Al., Cabil-
Jono] autem civitate Burgundix in basilica sancti
Marcelli martyris sepultus est. Regnavit autem an-
nos 91. Fredegundis itaque filiam suam nomine
Rihgunde [A/., Riccundem, et Ricohundem], cum
magnis opibus et infinitis thesauris, in Hispaniis ad
Leudegildum regem, uxorem filii sui cum magna
legatione Gottorum direxit. Erat autem Fredegundis
regina pulchra, et ingeniosa nimis, atque adultera.
Landericus quoque erat tunc in aula regis Chilpe-
rici, vir efficax atque strenuus. Quem memorata re-
gina diligebat multum, quia luxuria commiscebatur
cum ea. Quadam die maturius mane, cum rex ad
venationem exercendam de villa Calinsa [Callense]
in Parisiaco dirigeret, cum nimis ipsam Fredegun-
dem diligeret, reversus in camera palatii de stabulo
equitum, illa caput suum abluens aqua in ipsa ca-
mera ; rex vero retro veniens, eam in natibus suis
de fuste percussit. AL illa cogitans quod Landricus
esset, ait. Quare sic facis, Landrice ? Respiciens sur-
sum [Al., retro] vidit quod rex esset, et expavit ve-
heimenter. Rex vero nimis tristis effectus, in ipsam
venationem perrexit. Fredegundis itaque vocavit ad

lierunt. Regnavit enim annos 25.

Cap. XXXVI. — Ubi Fredegundis bellum cum Austra-
siis gessit, eosque devictos Campaniam succendit.
Fredegundis autem cum Chlothario rege parvulo

filio δυο, et Landerico, quem majorem domus palatii

constituerat [A/., elegerunt], in regno resedit. Fran-
ci quoque predictum Chlotharium regem parvulum
supra se in regnum statuerunt. Audiens autem Chil-
debertus rex Austrasiorum filius Sigiberti, nepos

Chilperici, avunculo suo mortuo maleficia Frede-

gundis regin, hostem collegit. Nam defuncto Gun-

tramno patruele suo, regnum Burgundiz ipse accepit.

Igitur Burgundiones et Austrasii, et superiores Franci,

simul commoto grandi exercitu valde per Campanias

digressi, pago Sessaunico [Al., Suessiomico] cum

Gundobaldo et Wintrione patriciis suis vastantes in-

grediuntur. H»c audiens Fredegundis, cum Lande-

rico et reliquis Francorum ducibus hostem congre-
gat ; et ad Brinnacum villam veniens, multa dona et
munera Francis donavit, eosque ad pugna.dum con-
tra inimicos eorum cohortans. Cumque vidisset, quod
nimius esset exercitus Áustrasiorum conjuncti [coa-
dunati] simul, consilium dedit Francis qui cum ea
erant, dicens : De nocte consurgamus contra eos cum
lucernis, portantes socii qui nos prseceduat ramos

silvarum in manibus, tintinbpabulis supra equos li-

gatis, ut nos cognoscere ipsorum vigiles custodes

hostium non queant. Illucescente initio diei irruamu1

(453

ANONYMI SJ/ECULI VIII. ᾿ὄ

1456

super eos, et forsitan eos devincemus. Placuitque A dilapsus, secus fluvium Sequanam Miclitanum [A/.,

lioc consilium. Cum autem denuntiatum fuisset pla-
citum, qua die ad preliandum in loco nuncupante
Truccis in pago Suessionico [Truncia pago Saxo-
nego] convenire deberent. llla sicut consilium de-
derat, de nocte consurgens, cum armorum apparatu,
cum ramis in manibus, vel reliqua quz superius di-
ximus, ascensis equitibus, Chlotharium parvulum
regem in brachia vehitans; usque Trucciago [A/.,
"Trunciaco] pervenerunt. Cum autem custodes ho-
stium Austrasiorum ramos silvarum, quasi in monti-
bus, in agmine Francorum cernerent, et tinnitum
tintinnabulerum audirent custodes, dixit vir adsocium
suum : Nonne hesterna die in illo et illo loco cam-
pestria erant? quomodo nunc silvas cernimus ἢ Et.

Militonem, et Miclitonem] castrum ingressus, exinde
Parisius urbem penetravit. Theudericus quoque re-
gionem illam devastans atque succendens, usque
Sciona [Isquinam vicum] vico cum multa spolia re-
versus est. Chlotharius autem a Parisius regressus,
usque Arelauno [A/., Erelauno, et Aurellano] silva
properavit.
Cap. XXXVIII. — De consilio pessimo Brunchildis, et
quia Theudericus fratrem suum occidit.
Brunchildis vero s:epius per invidiam pejora coe-
silia Theuderico regi nepoti suo subministrabat, di-
cens : Cur negligis et non requiris thesaurum patris
tui ac regnum ejus de manu Theudoberti? cum cer-
tissime scias eum non esse fratrem tuum, quia filiug

ille irridens dixit: Certe inebriatus fuisti, medo de- B meretricis est, concubinz patrís tui, et in adulterio

liras. Non audis tintinnabula equorum nostrorum
juxta ipsam silvam pascentium? Cum hzc agerentur,
et aurora diei initium daret, irruerunt Franci cum
strepitu tubarum super Austrasios et Burgundiones
dormientes, cum Fredegunde et Chlothario parvulo.
Interfeceruntque maximam partem de hoste illo, et
innumerabilis multitudo maximi valde exercitus a
majore usque ad minorem ibi cecidit. Gundoaldus
quoque et Witrio [Al., Wintrio] per fugam dilapsi
vix evaserunt. Landericus vero insecutus Witrionem,
ille per auxilium equi velocissimi evasit. Fredegun-
dis vero cum reliquo exercitu usque Remos accessit,
Campaniam succendit atque vastavit, cum multa
prada et spoliis reversa est Suessionis civitatem cum
exercitu suo

Cap. XXXVII. — De morte Fredegundis, et bellum

Theudoberti contra Chlotarium.

Eo tempore Childebertus rex Austrasiorum habe-
bat filios duos, seniorem ex concubina nomine Theu-
dobertum, juniorem vero ex regina nomine Theude-
ricum. lpsumque cum avia sua Brunichilde in Bur-
gundiam in regno Guntramni regis magni direxit.
Eo tempore mortuus est Childebertus rex junior,
regnavitque annos 20. Theudebertus filius ejus in re-
gno patris sui in Austria [Al., Auster] statutus est,
Theudericus vero in Burgundia. Eo etiam tempore
mortua est Fredegundis regina senex et plena die-
rum, et Parisius in basilica sancti Vincentii martyris
est sepulta. Theudericus vero rex Burgundiz erat
pulcher et strenuus atque callidus nimis. Qui per
consilium avie sux Brunhild:x hostem maximum ex
Burgundia congregans, contra Chlotharium patrue-
lem suum direxit. Chlotharius hzc audiens, commoto
Francorum exercitu, contra eum festinus perrexit.
Convenieutesque simul cum hostibus in pago Seno-
nico super fluvium Aroanna constiterunt, belloque
invicem commisso, tanta czedes illic fuit de utroque
populo, ut ipse alveus de hominum cadaveribus re-
pletus, aqua ipsa penitus currere non valeret [A/.,
cursum aque solitum mutaret], tanto cruore fuso.
lbi enim in ipso certamine visus fuit angelus Domini
evaginato gladio super populum illum. Chlotharius
autem rex cernens lesum exercitum suum, in fugam

fuit natus. Cum hzc audisset Theudericus, acerbis
moribus ut erat, exercitum plurimum commotam
contra Theudobertum germanum suum direxit, et aé
Tulbiacum castrum ad bellum convenerunt. illis iptet
se valde confligentibus, Theudebertus L»sum cer-
nens exercitum suum, in fugam dilabitur, et Colo-
niam civitatem ingressus est. Theudericus autem
terram Ribuarinsem [ A/., Ribariensem] succendit
atque vastavit. Populus itaque regionis illius ejus se
ditionibus subdunt, dicentes : Parce nobis, piissime
rex. Jam enim subditi sumus tibi : noli nos amplius
opprimere. Et ille ait : Aut adducite mihi vivum
Theudobertum, aut caput ejus amputate, et mihi de-
ferte, si vulis ut vobis parcere debeam. Illi hzc

C audientes, in ipsa civitate ingressi ei alia pro alia

mentientes dixerunt : Sic mandat frater tuus : Redde
thesaurum patris tui, quem apud te retines : ille
post hec revertetur cum exercitu suo. Cumque hzc
ei mentientes dicerent, ille cum eis in palatium the-
gauri sui ingressus est. Cumque in arca thesaurorum
ornamenta requireret, unus ex eis abstracto gladio a
retro eum in cervicem percussit, et amputavit caput
ejus. Sustuleruntque eum per murum civitatis Colo-
nie. Theudericus vero hzc videns, ipsam civitatem
apprehendens, thesauros magnos accepit. Cumque
sacramenta ab ipsis Francorum sublimibus accepis-
set in basilica saucti Gereonis martyris, visum fuit
ei quod percussus fuisset in latere dolose. At ille ait:
Observate ostia, nescio quis de istis perjuratis Ri-
boariis me percussit. Cumque revolvissent vestimenta
ejus, non aliud invenerunt, nisi signum parvulum
purpureum. Inde enim cum multa spolia Theudericus
rex reversus, cum filia Theudoberti regis fratris sui,
vel duobus filiis ejus parvulis, reversus est ad urbem
Metensem, ibique Brunhildis regina advenerat. Ap-
prehensosque pueros filios Theudoberti interfecit.

Car. XXXIX. — Quod Theudericus neptem suam ad

conjugium sociare voluit, et quia Brunchildi ipsum
Theudericum occidit. — n u
Theudericus itaque rex videns filiam Theudoberti,
neptem suam, quod esset pulchra, voluit eam sibi ad
conjugium copulare. Cui ait Brunhildis : Quomodo
accipere poteris filiam fratris tui? At ille ait : Nonne

1451

GESTA REGUM FRANCORUM.

1158

tu dixisti mihi, quod non esset frater meus? Cur in- A succurrat nobis antequam cunctus exercitus corruat.

duxisti super me hoc peccatum, inimica, mala et
rea mortis, ut fratrem meum et parentes interime-
rem? Εἰ evaginato gladio [ Al., cultro] voluit eam
transverberare. Illa vero a circumstantibus erepta,
evasit in cubiculum domus elapsa. Post hzc odio ni-
mio infecta [A/., exterrita] potionem venenatam per
manus ministrorum crudelium ei transmisit. Qui sta-
tim nesciens hunc dolum venenum bibit; ac deinde
deficiens iniquum fudit [Al/., efflavit] spiritum. llio-
que mortuo parvulos filios ejus iniquiter ipsa Brun-
hildis jugulavit. Juniorem vero puerum in albis eliso
cerebro ad petram interfecit.

Car. XL. — Quod Asstrasii et reliqui Franci Chlod-
charium in monarchiam elevant et Brunchildem
morte condemnant.

His regibus mortuis, Burgundiones, et Austrasii,
cum Francis pace facta, Chlotarium regem in totis
tribus regnis in monarcham super se stabilierunt.
Rex quoque Chlotarius commoto exercitu in Burgun-
diam abiit. Brunhildem dolose quasi eam ad conju-
gium sociare se fingeret, data fide venire ad se fece-
rat. Αἱ illa credens ei, ornata cultu regali ad eum
venit. Qui cum eam vidisset, ait : Inimica Domini,
eur tanta mala perpetrare invaluisti, ut tam nobilis-
simam sobolem regalem interimere in malefleiis tuis
non formidasti, tantumque nefas agere non dubitasti?
Tunc adunato agmine Francorum et Burgundionum,
eunctis vociferantibus, Brunihildam morte turpissi-
ma esse condignam : tunc jubente Chlothario rege

in camelo levata, toto exercitu girato, deinde equo- C

rum indomitorum pedibus ligata, dissipatis membris

obiit, Àd extremum sepulcrum ejus ignis fuit, ossa

ipsius combusta. Rex vero pace per circuitum facta
reversus est.

Ca». XLI. — Ubi Saxones adversus Dagobertum pu-
gnam ineunt, ducemque eorum Chlodcharius inter-
fecit, et non longiorem hominem ez eis reliquit quam
spata sua erat.

Erat eo tempore post Landericum Gundoaldus [AI.,
Godolandus e! Gundobaldus] nobilis, major domus in
aula regis, vir egregius atque industrius. Eratque
Chlothario regi tunc filius nomine Dagobertus, puer
efficax, atque strenuus, ad omnia solers atque ver-
sutus. Quem rex adultum una cum Pippino duce in
Auster regnaturum direxit. Austrasii vero Franci
superiores congregati in unum, Dagobertum super se
regem statuunt. In illis quoque diebus Saxones re-
bellantes nimis commoverunt exercitum gentium
plurimarum contra Dagobertum regem, vel Chlotha-
rium. Dagobertus vero collecto hoste plurimo, Rhe-
Bum transiit, contra Saxones ad pugnam exíre non
dubitavit. lllisque valide pugnantibus, Dagobertus
3uper galea capitis sui percussus, abscisa particula de
capillis ejus ad terram, retro stans armiger ejus col-
ligit eam. At ille [Al., abscisa est particula capillo-
rum ejus. Qu:e cum ad terram decidisset, collegit eam
armiger ejus. Qui] lasum cernens populum suun,
dixit ad ipsum puerum suum : Perge velociter festi-
uus cum crine capitis mei nunc ad patrem mcum, ut

Qui cucurrit velociter, et Árdennam silvam transito
Rheno fluvio penetravit. Illic Chlotharius rex cum
exercitu plurimo pervenerat. Cumque ille nuntius
festinus adfuisset, deferens regi de absciso crine
filii sui, ille nimio dolore commotus, cum strepitu
turbarum de nocte consurgens, cum exercitu suo
Rhenum transiit, in auxilium filii sui festinus perve-
nit. Cumque simul conjuncti in unum hilari corde
manibus plauderent, super Wisera fluvium tenden-
tes fixerunt tentoria. Berthoaldus vero dux Saxono-
rum ex alia parte ripe hujus fluminis stans, paratus
ad placitum, vel ad pugnam procedere, audiens hunc
tumultum populi, interrogavit quid hpc esset? ΑἹ
illi responderunt dicentes : dominus Chlotharius rex

B Yenit, et ob hoc lzetantur Franci. Qui respondit cum

ganno [Al., cachinno |dicens : Mentitis vos, delerare
formidatis, cum Chlotharium habere dicitis : cum
nos eum mortuum esse auditum [auditu compertum]
habeamus. Rex quoque illic stans lorica indutus et
galea in capite, crines cum canitie variatos obvolvit.
Cumque discopertas, a galea apparuisset caput regis,
cognovit Berthoaldus esse regem, et ait : Tu ne hic
eras bile [Al., blare jumentum et bale jumenti] ju.
mentis. Rex vero hxc audiens, valde indignatus hoc
convicio, Wiseram fluvium ingressus cum equo velo-
cissimo, transnatavit, ferus ut erat corde, Berthoat-
dum persequebatur. Francorumque exercitus sequens
regem, natantes vix fluvium cum Dagoberto transii-
ciebant per gurgites immensos. Rex quoque Chlotha-
rius persecutus Berthoaldum, certabat valde cum eo.
Dixitque Berthoaldus : Recede a me, oro [Al., o rex],
ne forte interficiam te. Quia si przvalueris adversus
me, sic omnes homines dicent, quod servum tuum
Berthoaldum gentilem peremisti. Si autem interfe-
cero eyo te, tunc rumor magnus in cunctis gentibus.
audietur, quod fortissimus rex Francorum a serva
sit interfectus. Rex autem nequaquam acquievit di-
clis ejus, sed magis consurgebat animus illius, con-
tra et supra eum. Eques itaque quidam regis a longe
secutus regem, clamat : Confortare, confortare con-
tra adversarium tuum, domine mi rex. Jamque erant
manus regis graves valde. Erat enim loricatus. Con-
surgensque rex super eum, interfecit ipsum Ber-
thoaldum, sustulitque caput cjus in conto. Rever-
susque ad Francos, illisque lugentibus, nesciebant
quid regi contigisset. Viso ergo eo, gavisi sunt gau-
dio magno. Rex vero tota terra Saxonorum vastata,
populo illo interfeeto, non ibi majorem hominem re-
liquerunt viventem, nisi et gladius suus (quod spa-
tam vocant) per longum habebat [Al., nisi qui gladii
sui staturam zquare posset]. Hoc signum in regioue
illa statuit. Reversusque est rex victor in terra sua.
Cap. XLII. — De morte Chlodcharii, et regnum Da-
goberti.

Succedente vero tempore mortuus est Chlotharius
rex, senex ei plenus dierum : regnavitque annos 44.
Regnumque ejus Dagobertus rex filius cjus in monat-
cbia in tolis tribus regnis sagaciter accepit. Fuitque

κ᾿

4.09

ANONYMI S/ECLLI VIII.

1160

ipse Dagobertus rex fortissimus in bellis, enutritor A annos 16, Franci Chlotharium seniorem puerum ex

Francorum, severissinus in judiciis, ecclesiarum
largitor. lpse enim eleemosynarum copia de fisco
palatii per ecclesias sanctorum primus distribuere
censum jussit. Pacem in cuncto regno suo statuit.
In multis gentibus rumor ejus personuit, timorem et
metum in universis regnis per circuitum incussit.
Ipse pacificus sicut Salomon, quietus regnum obti-
nuit Francorum. Tunc et beatus Audoenus episco-
pus exortus enituit. Eo tempore defuncto Gundoaldo
majore domus inclyto, Dagobertus rex Erconaldum
[Al., Archenaldum] virum illustrem in majorem do-
matus statuit. Habuitque predictus rex ex regina
sua Nanthilde [Al., Lanthilde] de genere Saxonorum
filios duos, Sigibertum, et Chlodoveum. Sigibertum

tribus sibi regem statuerunt, cum ipsa regina matre

regnaturum.

Cap. XLV. — Ubi Ebroinus major domus eligi-

(μ΄. Chlodchariu rex moritur,

Theudericus et. Childericus. assumunt.

Eo tempore defuncto Erchonaldo [ A/., Erche-
noldo] majore domus, Franci in incertum vacillantes,
prefiniio consilio Ebruino hujus honoris altitodine
majorem domo in aula regis statuunt. In his diebus
Chlotharius rex puer obiit, regnavitque annis qua-
tuor. Theudericus autem frater ejus rex elevatus est
Francorum. Childericus itaque alius frater ejus im
Austria una cum Vulfaldo duce regnum suscipere
perrexit. Eo tempore Franci adversus Ebroinum im-

regnumque

vero majorem fllium suum in Auster, una cum Pip- B sidias preporant, super Theudericum consurgunt,

pino duce, direxit in regno statutum [A/., regnatu-

rum]. Chlodoveum quippe juniorem secum retinuit.

Car. XLIII. — De morte Dagoberti εἰ Sigiberti , el
regnum Chlodotei.

Post hzc igitur rex Dagobertus a febre valida cor-
reptus, z;grotaus mortuus est in Spinogilo villa in
pago Parisiacense [ A/., Parisiaco ]. et in basilica
beati Dionysii martyris sepultus est. Planxeruntque
eum Franci diebus multis : regnavitque annos 54.
Chlodoveum filium ejus Franci super se regem sta-
taunt. Accepitque uxorem de genere Saxonorum no-
mine Bathildem, pulchram valde, et omui ingenio
strenuam. Post h:ec autem Sigibertus rex Austrasio-
rum Pippino defuncto Grimoaldum filium ejus in ma-
jorem domatus statuit. Decedente vero tempore, de-
functo Sigibertio rege, Grimoaldus major domus
filium ejus parvulum nomine Dogobertum totondit,
ei per Didonem Pictavensis urbis episcopum in Sco-
tia ad peregrinandum eum dirigens, filium suum in
regno constituit. Franci itaque commoti atque ve-
henmenter indignati, Grimoal:o insidias praparant :
eumque eximentes, ad condemnandum regi Franco-
run Chlodoveo deferunt [Al., eumque comprehensum
ad condemnandum regi Chlodoveo, ut erat morte di-
gnus, destinant. Item in alio : eumque de imperio
dejicientes, regnum Clodoveo deferunt]. Et Parisius
civitate in carcere mancipatus, vinculorum cruciatu
constriclus, ut erat morte dignus, propter scelus
quod in dominum exercuit, morte vitam finivit.
Ca». XLIV. — Quo tempore regnum Francorum con-

cidit, et de morte Chlodovei, et regnum Chlodcharii.

Eo tempore Chlodoveus brachium beati Dionysii
martyris abscidit, instigante diabolo. Per idem tem-
pus concidit regnum Francorum casibus pestiferis.
Fuit autem ipse Chlodoveus omni spurcitie deditus,
fornicarius et illusor feminarum, gula et ebrietate
contentus. De hujus morte et fine nihil dignum hi-
storia recolit. Multi enim scriptores ejus finem con-
demnant, nescientes finem nequitiz ejus, in incertum
de eo alia pro aliis reddentes et referentes. Nam ex
Bathilde regina ejus babuit tres filios, Chlotharium,
Childericum atque Theudericum. Decedente itaque
in extremis pr:íato rege Chlodo*co, qui regnavit

eumque ἃ regno dejiciunt. Crinesque capitis ambo-
rum vi abstrabentes, incendunt, Ebroinum tondunt,
eumque in Luxovio monasterio in Burgundia diri-
gunt. In Áuster quoque propter Childericum legatio-
nem mitteutes accommodant, et una cum Vuolfoaldo
duce veniens in regno Francorum elevatus est. Nam
ipse Childericus levis nimis omnia incaute peragebat,
donec inter eoe odium maximum et scandalum crevit,
Francos valde opprimens. E quibus unum Francum,
nomine Bodolenum [A/., Bodileno, et Bodilonem] ad
stipitem tensum czdi valde sine lege przecepit. σε
videntes Franci, in ira magna commoti, Ingobertus
videlicet et Amalbertus, et reliqui majores nata
Francorum, seditionem contra ipsum Childericum
concitantes, Bodolenus super eum cum reliquis sur-
rexit insidiatoribus, regem interfecit, una cum re-
gina ejus prz:sgeante , quod dici dolor est. Vulfoaldus
quoque per fugam vix evasit, in Auster reversus.
Franei autem Leudesium filium Brehinaldi [Al/., Ar-
ehenoldi] nobilem in Majorem domus »alatii eligunt.
Eratque ex Burgundia in hoc consilio beatus Leu-
degarius Augustodunensis episcopus, et Gerinus fra-
ter ejus, consentientes. Ebroinus itaque consilio ac-
cepto, capillos crescere sinens, congregatis in auxi-
lium sociis, hostiliter a Luxovio ceenobio egressus is
Franciaimn revertitur cum armorum apparatu. Ad
beatum Audcoenum direxit, quid ei consilium daret
interrogaturus. Αἱ ille per internuntios hoe solum
scripto dirigens, ait : De Fredegunde tibi subveniast
in memoriam. At ille, ingeniosus ut erat, intellexit,
et de nocte consurgens, commoto exercitu usque His

sera [ad Iseram] fluvium veniens, interfectis custo-
dibus ad sanctam Maxentiam Hissera transiens, ibi
quos reperit de insidiatoribus suis occidit. Leudesius
una cum Theoderico rege et sociis quamplurimis per
fugam evasit. Ebroinus autem eos usque ad Bacio
(Al. , Stoacio] villa insecutus est, ibique thesauros
regales adprehendit. Deinde post bzxec Crisciago [A/.,
Crisiacum] veniens, regem recepit. Leudesium autem
data fide sub dolo ad se venire mandavit. Quo facto,

Leudesium interfecit, et ipse principatum sagaciter

recepit. Sanctumque Leudegarium episcopum diver-

sis poenis caesum gladio ferire jussit. Gairoenum [Α].

1151

GESTA REGUM FRANCORUM.

1403

Ceriuum, 66 Garinum] fratrem ejus dura pena dam- A Car. XLVIII. — Quod Waratto moritur, οἱ Bertha-

navit. Reliqui vero Franci eorum socii per fugam
vix evaserunt. Nonnulli vero in exsilio pervagati

[in exsilium acti], propriis facultatibus privati sunt. -

Car. XLVI. — Quod Martinus et Pi
Austrasiorum bellum agunt contra
Theudericum.

inus duces
broinum et

Eo quoque tempore decedente Vulfoaldo de Au-
ster, Martinus et Pippinus, junior filius Ansigiseli,
quondam decedentibus regihus, dominabantur in
Auster : donec tandem aliquando hii duces in odium
versi contra Ebroinum, exercitum plurimum Austra-
siorum commoti, contra Theudericum regem et
Ebroinum aciem dirigunt. Contra quos Theudericus
rex et Ebroinus cum hoste occurrunt, loco nuneu-

rius in loco ejus constituitur , Pipptnusque eos

devictos majordomatum in sua redigit potestate.

Succedente quippe temporum curriculo przdictus
Waratto defunctus est. Fuitque ei matrona nobilis
ac ingeniosa, nomine Ánsefledis [ Al. , Ansfledis, et
Ansafilidis]. Franci namque in diversa tendentes va-
cillabant : Bertharium [Al., Bertharium] quemdam
statura pusillum, sapientia ignobilem, consilio inuti-
lem, in majorem domatus oberrantes statuunt. Franci
in invicem divisi, Pippinus in Auster consurgens,
commoto hoste quamplurimo, contra Theudericum
regem et Bertharium aciem dirigit. Convenientesque
ad prelium in loco nuncupante Textricio, illisque
inter se belligerantibus, Theudericus rex cum Ber-

pante Lufao ( Al., Lucofao, et Lucofago ], simulque B thario majore domo terga verterwnt. Pippinus vero

conjuncti se invicem οὐδ δ magna prosternunt, cor-
ruitque ibi infinita turba populi. Austrasii devicti,
in fugam lapsi, terga verterunt. Ebroinus eos cxde
crudelissima insecutus, maximam partem ex illa re-
gione vastavit. Martinus per fugam elapsus, Lauduno
Clavato ingressus, illuc se reclusit. Pippinus autem
aluiusecus evasit. Ebroinus itaque perpetrata victoria
reversus est, et cum exercitu magno venit Ercherego
[Al., Ercheco, et Ercariaco] villa. Itaque ad Martinum
nuntios dirigit, ut dato sacramento cum fiducia ad re-
gem Theudericum veniret. Hoc dolose ac fallaciter
super vacuas capsas ei jurantes. llle vero credens
eis, Erchreco veniens, ibi cum sociis suis interfe-
ctus est.

Car. XLVII. — Ubi ÉEbroinus occiditur, Waratto in
majoremdomatus asstmitur, et. sanctus. Audoinus
ad Dominum migravit.

Ebroinus igitur megis ac magis Francos crudeliter
opprimebat. Sed tamen Deo donante durn Ermenírido
Franco pararet insidias, ipse Ermenfridus hoc co-
gnoscens, et nocte irruens super eum, interfeeit illum
atrociter, atque ad Pippinum in &uster fugiens evasit.
F'ranci vero, consilio accepto, Warattonem virum illu-
strem in loco ejus cum jussione regis majorem domum
palatio constituunt. Accepit itaque Waratto inter haze
obsides a prz:dicto Pippino, et pacem cum eo iniit. Erat
in illo tempore memorato Warattoni filius efficax in-
dustriusque, fero animo, et acerbis moribus, insidiator
patris sui, eumque ab honore generositatis supplan-
tans, eratque nomen ejus Gislemarus. Cui beatus
Audoenus episcopus prohibuit, ne hanc nequitiam
contra patrem suum inferret. (uod ille audire con-
tempsit, fueruntque inter ipso Gislemaro et Pippino
bella civilia et multe discordiz. Qui ob injurias
patris vel alia peccata crudelia a Deo percussus, ini-
quissimum spiritum exhalavit, juxta quod sanctus
Audoenus ei predixerat. llloque defuncto, Waratto
iterum honorem pristinum functus est. Sub his die-
bus Audoenus Rotomagensis episcopus plenus die-
rum, atque virtutibus przclarus, Clippiago villa regale
in suburbana Parisiorum civitate migravit ad Domi-
nuin, ct cum magna gloria in basilica sancti Petri
apostoli Rotomago civitate sepultus est.

victor exstitit. Procedente itaque tempore ipse Ber-

tharius ab adulatoribus suis occisus est, instigante

[insidiante] Ansflede. Post hxc Pippinus eum Theu-

derico rege ccepit esse princeps regiminis ac major

demus. Thesauris acceptis, Nortbertum [Al., Norde-
bertum] quemdam de suis cum rege reliquit, ipse in

Austriam remeavit. Erat autem Pippino uxor nobi-

lissima ac sapientissima nomine Plectrudis. Ex ipsa

genuit filios duos. Nomen majoris Drocus [Al., Dro-
go], et nomen minoris Grimoaldus. Drocus ducatum

Campaniz accepit.

Car. XLIX. De obitu Theuderici et regnum Chlo-
dovei e Child«berti, et Grizvoaldo majore domus.
Obiit autem Theudericus rex , regnavitque annos 19

[Al., 18]. Chlodoveus filius ejus puer regalem sedem
suscepit, ex regina nomine Chlothilde [Al., Rotilde]
progenitus. Nec multo post ipse Chlodoveus rex puer
mortuus est : regnavitque annos 2. Childebertus
antem frater ejus, vir inclytus, in regno statutus est.
Eo quoque tempore Nortbertus mortuus est. Grimoal-
dus quoque Pippini principis filius junior in Aula
regis Childeberti major domus effectus est. Ipse igi-
tur Pippinus multa bella gessit contra Ratbodem
gentülem, vel alios principes, contra Suevos, vel
quamplurimas gentes. Grimoaldus quippe genuit
filium ex concubina, Theudaldum nomine. Sub idem.
vero tempus Drogus filius Pippini defunetas est. Ha-
bebatque Pippinus profatus princeps filium ex alia
uxore, nomine Carolum, virum elegantem , egregium.
atque utilem.

Car. L. — De transitu Childeberti, et regmm Dago-
berti : et quia Grimoaldus interficitur, et honorem:
patris sui Theudoaldus ambitur.

Tunc enim beatx memori:x Childebertus rex justus
migravit ad Dominum. Regnavit autem annos 18
[Al. 19], sepultusque est Cauciago [Al., Causiaco]
monasterio in basilica sancti Stephani martyris.
Regnavitque Dagobertus filius ejus pro eo. Habebat
tum Grimoaldus uxorem in matrimonio, nomine
Teutsindam [A/., Theodesindam], filiam Ratbodi du-
cis gentilis. Eratque ipse Grimoaldus major domus
pius, modestus et justus. Eodem enim tempore
agrolante Pippino duce genitore suo, dum ad. eum

1463 ANONYMI SJECULI VIII, 1468
visitandum accessisset, nec rflora, in basilica sancti A gionibusque illis vastatis atque captivatis, iterum

Landeberti martyris Leodosio [A/. Leodico] peremp-
tus est a Rangario gentile filio Belial [A/., Beluabi],
Theudoaldum vero filium ejus, jubente Pippino avo,
in aula regis honore patris sublimem statuunt.

Ca». Ll. — De morte Pippini : et bella Francorum
inter se, et Theudoaldo [ugato Ragamfredus in prin-
cipatum est elevatus.

Eo tempore Pippinus febre valida correptus, de-
functus est. Obtinuitque principatum sub suprascrip-
tis regibus annos 27. Plectrudis quoque cum nepoti-
bus suis, vel rege, cuncta gubernabat sub discreto
regimine. [n illis diebus instigante diabolo Franci
denuo in Cotia silva in Francos invicem irruunt ac
se mutuo durissima c:zede prosternunt. Theudoaldus
autem per fugam elapsus, ereptus est. Fuitque illo
tempore valida persecutio. Theudoaldo enim fugato,
Ragenfredum in majorem domatum [in principatu
majoris palatii] elegerunt. Qui commoto cum rege
exercitu, Carbonariam silvam transeuntes, usque
mosam fluvium terras illas vastantes succenderunt.
Cumque Radbodo duce gentili amicitias feriunt.
Carolus his diebus cum captus a Plectrude femina
sub custodia teneretur, auxiliante Domino vix
evasit.

Car. LII. — De morte Dagoberti, et regnum Chil-
perici, et quod bellum gessit Carlus contra Ra-
tbode.

Sequente tempore Dagobertus rex zgrotans mor-
tuus est, regnavitque annos 5. Franci post hzec Da-
nielem quondam clericum, czesarie capitis crescente,
jn regno stabiliunt, eumque Chilpericum nuncupant.
Quo etiam tempore denuo exercitu commoto, usque
ipsum fluvium Mosam veniunt, contra Carolum aciem
dirigentes : atque ex alia parte Frigiones [Fresiones]
cum Ratbodo duce consurgunt. Carolus quoque su-
per ipsos Frigiones irruit, ibique maximum dispen-
dium de sodalibus suis perpessus est, atque per fugam
dilapsus abscessit.

Ca». LIII. — Quod Carlus pugnam gessit contra Chil-
perico εἰ Ragam(redo, in loco nuncupante Vin-
ciaco ; eosque devictos atque (ugatos, omne regnum
Francorum in sua redegit potestate.

Succedente igitur tempore iterum ipse Chilpericus
eum Ragenfredo [Al., Raganfredo], hoste commoto,
Ardennam silvam ingressus, usque Rhenum fluvium,

cum multa preda in Austria reversus, Coloniam
civitatem venit, ibique seditionem intulit. Cum Ple-
ctrude matrona disceptavit, et thesauros patris sui
sagaciter recepit, regemque sibi statuit Chlotarius
nomine. Chilpericus itaque et Ragenfredus Eudo-
nem ducem expetunt in auxilium. Qui movens exer-
citum, contra Carolum perrexit. At ille constanter
occurrit ei intrepidus. Sed Eudo fugiens, Parisius
civitatem regressus est. Chilpericus quoque cum
thesauris regalibus sublatis ultra Ligerem secessit.
Quem Carolus persecutus non reperit. Chlotarius
quidem memoratus rex eo anno obiit. Carolus anno
insecuto legationem ad Eudonem direxit, amicitias-
que cum eo fecit. Ille vero Chilpericum regem cum

B multis muneribus reddidit, sed non diu in regno
resedit. Mortuus quidem est post hzc, et Noviomo
civitate sepultus : regnavitque annos 5 et dimilio.
Franci vero Theudericum 1l Cala monasterio enu-
tritum, fllium Dagoberti junioris, regem super sc
statuunt. Qui usque nunc in regno subsistit.

APPENDIX

A THEODORICO Ii USQUE AD PIPPINUM
REGEM,

NUNC PRIMUM ADJECTA.

Ex cod. mas. bibliothece Alex. Petavii regii senatoris.
Eo etenim tempore ab utbe Roma papa Grego-
rius claves venerandi sepulcri, cum vinculis sancti
Petri, et muneribus magnis et infinitis, legationem,
(quod antehac nunquam accidit, neque unquam au-

C ditum fuit) ad memoratum principem Carolum desti-

navit: eo pacto patrato, ut a partibus imperatoris
recederet, et Romano consulto przfato principi Ca-
rolo sanciret. lpse itaque princeps magnifico ho-
nore ipsam legationem recepit, munera pretiosa
contulit, atque cum suis nuntiis Romam remisit.
Itemque memoratus prinecps, consilio optimatum
suorum expetito, filiis suis regna dividit. Idcirco
primogenito suo Carlomanno nomine Austrasiam,
Sueviam, id est Alemanniam et Turonicam [forte,
Turingiam] tradidit. Alteri vero filio minori Pippino
nomine, Burgundiam, Austriam, atque provinciam
commisit. Eo anno Pippinus commoto exercitu cum
avunculo suo Hildebrando duce, et multitudine pri-
matum, et agmine satellitum plurimorum, in Bur-

vel Colonia civitate, pervenerunt, vastantes terram. D gundiam dirigunt, fines regionum praoccupant. In-

Multoque thesauro a Plectrude matrona accepto,
revertebantur gaudenter. Sed in loco quodam, qui
dicitur Amblava, maximum, Carolo super eos ir-
ruente, perpessi sunt dispendium. Quo etiam tem-
pore predictus vir Carolus exercitu commoto iterum
contra Chilpericum vel Ragenfredum ad bellum sur-
rexit. Illi etiam e contra hostem colligunt, bellum-
que parantes accelerant. Sed Carolus pacem fieri
postulat. Illisque contradicentibus, ad przlium egressi
sunt in loco nuncupante Vinciago [Al., Vicicco], Do-
minico die illucescente 12 Kal. April. in Quadrage-
sima. lllisque fortiter bellantibus, Chilpericus cum
Psgehiredo terga vertit. Carolus victor exstitit. Re-

terim in sole et luna et stellis nova signa apparue
runt, et Paschalis quoque ordo sacratissimus turba-
tus fuit. Carolus itaque princeps Parisiis basilicam
sancti Dionysii martyris multis muneribus ditavit.
Veniens Carriacum [A/., Carisiacum] villam palaui
super Isira fluvium valida febri correptus obiit. Obti-
nuit principatum annis 27. Obiit x1 Kal. Novembr.
sepultusque est in basilica sancti Dionysii martyris.
Hiltrudis filia ejus, faciente consilio novercz sez,
fraudulenter per manus sodalium suorum Rhenum
transiit, et ad Ottilonem ducem Baucoarias pervenit.
llie vero eam ad conjugium copulavit contra volunta-
tem vel consilium (ratrum suorum.

1498

CHRONICON EPISC. METENSIUM.

1466

Interea rebellantibus Vuasconibus in regione Aqui- A precibus obtinuerunt. His ita transactis, seq:enti

tanie, cum Hunoaldo duce filio Eodonis quondam,
Carlomannus atque Pippinus priucipes et germani
congregato exercitu Ligeris alveum apud Aurelianas
urbem transeunt, Romanos proterunt, usque Bitu-
ricas urbem accedunt, suburbana ipsius igne com-
burunt. Hunoaldum ducem persequentes fugant,
multa przeda capta, ....... inde victores circa tempus
autumni reversi sunt. Eodem anno iterum exerci-
tum moverunt contra Alemannos, supra fluvium Da-
nubium castra metati sunt. lbique residentes, quo-
usque ipsi Alemanni victos se viderunt, obsides do-
nant, jura promittunt, munera offerunt : et. pacem
petentes, eorum ditioni sese submittunt. Inde re-
versi anno secundo in Bavoariam commovent exer-
citum contra Ottilonem cognatum ipsorum rebel-
lantem. Venientesque castra metati sunt super flu-
vium qui dicitur Lech. Bavoariorum exercitu ex
alia parte. Hinc inde se mutuo videntes, usque ad xi
diem Franci provocati irrisionibus gentis illius, pe-
riculo se dederunt per loca deserta et invia, ubi
nullum iter unquam patebat cuiquam mortalium.
Nocteque irruentes super eos, divisis exercitibus
commissum est bellum. Przdictus dux Ottilo cesum
exercitum suum videns, vix cum paucis turpiter ulira
Ignem fluvium fugiendo evasit. His triumphis per-
actis, pr:dicti principes victores ad propria sunt
reversi. — —

Evoluto itaque triennio, iterum Carlomannus con-
finium Saxonorum ipsis rebeilantibus cum exercitu
irrupit. Ibique captis habitatoribus, qui suo regno
affines esse videbantur, absque belli discrimine feli-
citer acquisivit. Plurimi eorum Christiani effecti,
baptizati sunt. Per idem tempus, rebellante Theo-
dobaldo fllio Godfridi ducis, Pippinus cum virtute
exercitus sui eum a patria expulit. Illoque fugato,
renovavit sibi ejusdetn loci ducatum, atque exinde
victor rediit, Sequenti anno przecelsi Germani pro-
vocati coturno Vuasconorum, iterum usque ad Lige-
rim fluvium pariter adunati venerunt. Quod videntes
Vuascones, prooccupaverunt pacem petere, et vo-
luntatem Pippini in omnibus se exsecuturos polli-
centes, muneratum eum a finibus suis ut rediret

anno dum Alemanni contra Carlummannum eorum
fidem fefellissent, ipse cum magno furore ct exercitu
in eorum patriam peraccessit, et plurimos eorum,
qui rebelles exstiterant, gladio trucidavit. His ita
gestis, sequenti anno Carlomannus devotionis causa
instinctu succensus, regnum una cum filio suo Dro-
cone manibus germani sui Pippiui committens, ad
limina beatorum apostolorum Petri et Pauli Romam
in monastico ordine perseveraturus advenit. Qua
successione Pippinus roboratur in regno.

Eodem anno Saxones rebellare conati sunt. Qua
de causa Pippinus cum exercitu eos przvenire com-
pulsus est. Cui etiam reges Vuinidorum et Frisino-
rum ad auxiliandum uno animo occurrerunt. Quod
videntes Saxones, timore compulsi sunt. Multi ex eis
fuere trucidati, plures in captivitatem abducti, re-
giones eorum igni concrematz. Pacem petierunt,
juri Francorum, ut mos fuerat, se submiserunt, et
ea tributa, qux Chlotario quondam solvebant, plenis-
sima solutione ab eo tempore et deinceps se redditu-
ros promittunt. Ex quibus quoque plurima multitudo
videntes. se contra impetum Francorum rebellare
non posse, propriis viribus destituti, petierunt sibi
Christianitatis sacramenta conferri. Quo peracto
tempore, Baioarii idem, quam antea promiserant, fe-
fellunt. Qua de re princeps Pippinus commoto exer-
citu eorum patrias accessit. Ipsi vero ultra fluvium
Igni cum uxoribus ac liberis fugerunt. Przfatus prin-
ceps super ripam lgni castra metatus, navale pree-
lium przparavit, qualiter eos usque ad internecio-
nem persequeretur. Hoc videntes Baioarii se ev&-
dere non posse, legatos cum multis muneribus
transmittunt, et ejus ditioni se subdunt, et sacra-
menta vel' obsides donant, promittentes se ulterius
rebelles non exstituros. Ipse vero princeps in Fran-
ciam remeavit, et quievit terra a preliis duobus
annis. Quo tempore cum consilio Francorum missa
relatione, sedis apostolicze auctoritate percepta, ipse
Pippinus cum consensu Francorum et consecratiome
episcoporum sublimatur in regno.

[Hactenus codex ms.)

CHRONICON EPISCOPORUM METENSIUM
AUCTORE ANONYMO.
(Ex D. Calmeto, Hist. Lothar.)

8. Viro huic przeclaro successit domnus Angerannus D tempore facta est imperatorum translatio Graecorum

[Al., Angilramne], in ordine trigesimus octavus. Hic
archicapellanus palatii exstitit Caroli Magni. Hujus

^ Viro huic preclaro. Is est Chrodegangus episco-
ws.de quo Paulus Diaconus in Gestis episcoporum
letensium (hujusce Patrologie tomo XCV, col. 699).

ad reges Francorum, hoc ut fertur modo: Leonem
papam lll Romani zelo furoris completi corripientes,

Chronicon hoc, quod ex D. Calmeto recudimus, incipit

ab Angelranno episcopo, in quo Gesta sua clausit
Paulus Diaconus. '

44551

ANONYMI SJECULI VIII.

41468

oculis privare voluerunt, sed lumen ejus penitus ex- Α Domnus Robertus reformator ecnobiorum et uu-

stinguere non potuerunt. Qui ad Carolum confu-
giens, honori(ice ab co susceptus est, et cum potentia
exercitus Romam reductus, sux sedi est restitutus.
Unde ab eodem papa Carolus Magnus in ecclesia beati
Petri die natalis Domini unctus est in imperatorem,
anno ab Incarnatione Domini 801.

Prefatus Angerannus, inter cxtera bene gesta,
Novz Celle monasterium constrexit, in quo et
quiescit. Rexit prosulatum annis 35 sub apostolicis
Adriano, Leone prescripto, et Stephano HI. Obiit
ectavo Kal. Decembris ἃ.

Sublimatur post hunc Gundulfus trigesimus no-
nas Metensis episcopus, conversatione ac fide vene-
randus. Sedit 6 annis tempore Ludovici Pii, sub

rerum urbis, quadragesimus tertius huic successit. -
Sedit annis 34 i sub apostolicis Joanne XI et Leo-
ne V, temporibus regum juniorum Carlomanni , et
Lodoici, et Caroli. Hic Robertus genere fuit insigni
Alamansorum ; pallium a papa Romano promeruit ;
ornamenta cenobiorum multa vel mutavit, vel reno-
vavit, cum muris senio collapsis. Obiit »* Non. Jan.
Sepultus est in ecclesia sancii Galli.

Wigericus quadragesimus quartus succeseit Ro-
berto. Sedit annis 10, diebus 30. Obiit Metis x1 Kal.
Martii. His temporibus Hungari secundo Gallias va-
stantes, multas urbes ac ecclesias in cineres redege-
runt, οἱ plurium sanctorum reliquix de loco ad locum
translatze sunt.- Tum regnabat Arnulphus.

apostolicis Paschale et Eugenio. Obiit vii Llus Sep- f Quadragesimus quintus dign:e memorisze domous

tembris.

Post hunc quadragesimus ascendit ad apicem sa-
eerdotii Metensis ecclesi: Drogo, filius Caroli Magni
hnperatoris. Sedit annis 32 sub apostolicis Valen-
tino, Gregorio 1V, Sergio. Hic archiepiscopatus ho-
nore sublimatus est, et sacri palatii moderator b
exstitit. Hic levavit corpus sanctz Glodesindis vir-
ginis ab humo. Plurima egit magnifica, sicut qui
vicem apostolicam gerebat cis Alpes per totam
Galliam. Obiit in Burgundia vi ldus Novembris v.
Corpus ejus inde relatum, sepelitur in ecclesia sancti
Joannis evangelistzx: Metensi, ubi et Ludovicus Pius
imperator, frater ejus, quiescit feliciter. cum matre
sua Hildegarda regina.

Adelbero successit Wigerico. Inter multa, Gorziense
canobium pene collapsum fundis et zedificiis restru-
xit, muro circumdedit ; simili modo et sancti Arnelphi
ecclesix: in Metim multa commoda providit. Sedit
anais 50 k, mensibus 9, diebus 25. Obiit v1 ΒΔ]. Maii.
Gorzix sustinet resurrectionis diem.

Successit ejus infulze pontificatus Theodericus qua-
dragesiimus sextus qui monasterium sancii Vincentii
martyris in suburbio Metensi ! zdificavit honorabi-
ler, multisque pignoribus sanctorum insignivit ab
)talia secum devictis ". Hujus gesta babentur. Flo-
ruit sub imperatore primo Ottone, filio Henrici re-
gis Lotharingorum. Prafato Ottone 5 imperante,
famosum bellum factum est in Calabria, inter ipsum

- Successit eidem im przsulatu Adventius quadra- € et Saracenos, in quo innumerabilis multitudo Chri-

gesimus primus ex Metensibus liberiori gencre natus.
n ornamentis et thesauris ecclesiam beati Stephani
ampliavit. Hujus temporibus Hincmarus Rhemorum
archiepiscopus fuit, qui cum eodem Adventio Meti
Carolum eoronaverunt, fratre 4 ipsius Lothario di-
vino judicio interempto. Hic Adventius sedit annis
47 sub spostolicis Leone VI, Benedicto, Nicolao,
qui Thiegaudum * Trevirensem et Guntherum Colo-
niensem archiepiscopos damnavit, fautores adulterii
regis Lotharii, conciliumque quod Metis tenuerant
cassavit. Prefatus Adventius Meti in capella sancti
Galli sepultus est, et τι Kal. Octobris f obiit in villa
Salto dicta, sub Adriano papa secundo.

Post hunc Walo quadragesimus secundus przsul
est electus. Sedit annis 6, diebus 15 8 sub apostolico
Joanne Vl[ ^, a quo et pallium obtinuit. Hic Walo,
dum cum suis contra Normannos, qui tunc Gallias
incursabant, impari manu pugnat, obtruncatur ni
Non. : Aprilis, Metimque rélatus, in Ecclesia Salva-
toris, quam ipse construxerat, sepelitur.

Δ Alias, vit Kal. Novemb., alias wv, et quibusdam v.
b ld est arch'capellanas.

€ Al., Decembris.

4 Lego, fratruele, id est, fratris filio,

* AL, Theatgaudum et Guntherium.

f Al., pridie Kal. Septembris.

8 Alias v.

b Alias vin.

3 av [dus Aprilis, an. 885.

stianorum obeundo vicit xvi1 Kal. Augusti. Revelata
est siquidem beato de Bajoaria Odelrico praesuli * ta-
lis divinitas visio.

Videbatur sibi videre justum Dominum judicem i»
schemate Jesu Christi sublimi solio residere, omnem-
que coli ordinem cireumstare. Examinatio staterz
parata est, questio ventilata, cui cederet victoria,
Ethnico, an Christum professis. lniquitas et pec-
catum Christianorum excreverat eo usque, quo
jedicarentur subjici gladio Saracenorum. Sanctss
evigilans sacerdos , visionem manifestat exercitui.
Orationibus igitur et jejuniis simul instant, spem
su: salutis in pura confessione ponentes. Interea
multitudo vulgi fame ac inopia profligati, sese exer-
citui substrahentes, cum Saracenis disponunt confli-
gere, malentes gladio quam fame perire. Pietas itaque
divina semper consulens animarum saluti, permisit
eos in pr:sentiarum interimi, quibus providit dari
gloriam :ternz requiei.

Hac lacrymabili ezde peracta, vul5i militia, izno-

) Alias xxxi.

k Al. xxxv.

! [n [nsula urbis.

m De ea translatione vide libellum editum tom. V.
Spicilegii, et verba Sigiberti ad an. 970.

» Sub Ottone ll, obat anno 984 Sigibert.

“ Udalrico Auguste Vindelicorum episcopo. De va
clade illata Ottoni I inpperatori an. 409, videndme i.
Sigibert. in Chron. 4

1.109

CHRONICON EPISC. METENSIUM.

1470

rante regali, denuo beatus przsul Odelriens in vi- A rimannus, ordinatus est Metensium przsul quinqna-

sum rapitur, et rursum (sicut primitus) cernit in
throno Redemptorem nostrum et judicem, cui glo-
riosa ipsius genitrix Maria, cum omnium colestium
ordine supplicabat ne confitentium sibi offensas ple-
cti pateretur triumpho gentili. Statera secundo
&tatuitur, et :equalitas utrorumque fidelium ac infi-
delium censideratur. Poenitentia fidelium procedens
ex gemitu mentis, prxponderat naturalis justitiz
legis. Ecce adest et martyr Laurentius, cujus immi-
nebat dies festivus. Hic reprgesentans crudelitatem
tormentorum in se consummatorum, et compassionem
8ui fidelium populorum, victoriam impetrat cum
ccelesti ceetu populo fideli. Sacerdos itaque festinus
mittit nuntium imperatori, hostique ut congre-

gesimus. Hoc tempore maximum schisma exortum -
est inter regnum et sacerdotium. lmponebatur ita-
que rex super regem, papse super papam; et hoc
diutius perseveravit, ex quo disciplina discubuit a sua
vivacitate.

Hic Herimannus prz::sul admonitus visione, san-
ctum levavit ab humo Clementem , primum docto-
rem Metensium , et tertio die obiit: qui heatus
Clemens ad matrem delatus ecclesiam , maximis
lztificavit populos miraculis per triduum. Defuncto
episcopo , nihil signorum ostendit per biduum ,
unde admirati cives, redduntur tristes : sed mox
redditur letitia, et aperitur causa. Revelatum est
cuidam namque religioso nomine Lubrico, funda-

diatur imperat. Facta congressione sub invocatione B tori ecclesiz sancti Petri de Monte Brianci, quod

Christi, et ejus martyris Laurentii, hostes terga ver--
tant, fidelitas confortatur, impietas enervatur ; et
ex illa tempestate festum sancti Laurentii celebrius
habetur.

Successit et huic consanguineus ejus Adelbero,
᾿ Metensium presul quadragesimus septimus de quo
multa leguntur honeste descripta. Hic renovavit
cenobium sancti martyris Symphoriani ; precipue
tamen et alia a suis praedecessoribus inchoata tan-
tum monasteria, ipse ad summum deduxit. Ejus
gesta qui vult dignoscere, dignetur qux de eo
scripta sunt legere. Sedit annis 28. Obiit xvin Kal.
Januarii. Sepultus est in ecclesia sancti Sympho-
riani, ubi οἱ sancti /Epletius, Pappolus, Goericus,

intra dilationem illam signorum , beatus Clemens
ante tribunal Christi pro anima praedicti prasulis
cum diabolo acerrime decertavit. Objiciebatur enim
ei ab inimico quod metu mortis inconstanter egisset
inter dissensionem regni et sacerdotii, malens fuga

persecutiones et sux pervasiones ecclesie, violato
Sacramento (quod exigitur more imperiali) preve-

nire. At beatus Clemens pastor, sui suscipiens cau-
sam vicarii, pro singulis judici piissimo preces fuu-
debat genu flexo. Quid plura? divina sui flexa
sacerdotis supplicatione censura, veniam indulsit,
et maledicto silentium accusatori imperavit. Quam-
vis vero divin: nulla sit mora efficacis, tamen quia
Trinitatis essentia in humanitatis Christi persona

Godo, Aptatus et Felix pontifices meritis insignes C judicat omnia, ex dispositionis ordine, dicantur fieri

quiescunt.

Quadragesimus octavus post hunc ascendit ad
episcopatum Theodericus secundus, qui monasterium
urbis principale sancto Stephano protomartyri con-
struxit, adepto ipsius brachio a Bysontica civitate ἃ.
Inter ipsum autem et Henricum imperatorem dissen-
tione non modica orta, predia multa ecclesiastica
pro auxilio distribuit per decennium, sicut refert
successio modernorum. Rexit cum potentia cathe-
dram annis 30. Obiit 11 Kal. Maii, sepultus in
ecclesia sancti Stephani. Et hujus tempore Gua-
rinus abbas sancto construxit basilicam Arnulpho,
quam sanctus Leo nonus dedicavit, privilegioque suo
sublimavit.

mora.

Hic Herimannus episenpus ex ecclesia Leodiensi
assumptus, in ecclesia sancti Petri Metis est sepultus,
presidente universali Ecclesiz: Gregorio VII , vacil-
lante imperio. Obiit rv Non. Maii, et cessavit episeo-
patus multis annis.

Cum itaque mare seculi velut Áfrico et Aquilone
fluctaaret, catholici Metenses terrorem postponentes.
imperialem , ex Ecclesia Treverensi domnum Pop -
ponem personam nobilem catholicis consentientene
elegerunt pontificem, celebrata consecratione ipsius
a legato apostolicz sedis. Potestas imperialis alium
(scilicet Adalberonem) subinducere nitens, Meten-
ses fide firma restituerunt. Et sicut pridem duos

Huic sanctitate ac religione venerabilis Adalbero D Brunonem ac Gualonem intrusos expulerunt, sie

quadragesimus nonus successit, pacis amator et
ccnobiorum reparator. Hujus sub temporibus Ec-
clesie praefuerunt Romane sanctus Leo nonus,
primo Lceucorum episcopus; Stephanus, qui et
Fridericus filius Gothelonis ducis; et Alexander,
cui successit Hildebrandus, qui septimus dicitur Gre-
gorius. Hic Adelbero przdiis suis ecclesiam sancti
Salvatoris infra urbem ampliavit, in qua quiescit.
Obiit Idus Novem., regnante Henrico secundo post
Conradum 5.

Hinc ab Ecclesia Leodiensi ascitus domnus He-

ἃ Sive Byzantio. Lege Sigibert in annis 1004. ct
1009. An. 1047 Sigibert.

et tertium Adelberonem, non sine multo labore ae
periculo suarum rerum excommunicatum deposue-
runt. Huic certamini velut signifer imperterritus ,
et in omni conflictu intrepidus domnus Adelbero,
post Treverensium archiepiscopus gloriosus, de
gradu in gradum promotus, ab ipsa (ut ita dicam)
pueritia pro fide catholica in castris Ecclesiz mili-
tavit, donec ex schismate trophzeum pacis invexit
Ecclesiz.

Defuncto autem domno Poppene, qni provisor
pius exstitit clericis pro tempore, magnificum εἰ

Henrici III filio, Conradi nepote.

1411

ANONYMI S/ECULI VIII.

1472

nobilem virum, ex Viennensi archiepiscopatu as- A sationem servitii hujus, jure feodi ab eo advocatiam

sumptum domnum Stephanum apostolica conse-
cratum benedictione in urbe Romana, palliique
dignitate honoratum su: vite curriculo (ecclesize
Treverensis salvo privilegio) in episcopum susci-
piunt. Qui quoniam adhuc vita floret, et state
viget, tentatio sileat elationis orta ex peste adula-
tionis, et preces fundantur Deo pro continuo ipsius
studio.
APPENDIX PRIMA,
Ab anno 1190 ad 1200 circiter.

Domno Popponi tam Burgundiorum quam Lotho-
ringorum excellenti genere clarus, sed virtute et
animi nobilitate clarior domnus Stephanus , anno

recepit Spinalensem. Et ipse dux versa vice, alo-
dium , quod apud Vicum habebat, beato Stephane
Metensi contulit libere et quiete, et omni zvo te-
nendum

ldem pontifex venerandus castrum, quod Petra
pertusata * dicitur, cum anno integro et eo amplius,
tribus munitionibus (quarum usque hodie vestigia
apparent) in circuitu firmatis obsidione clausisset,
tandem compulit ad deditionem. Cum per castrum
Deulewart graves ei injurie illatx* szpius fuissent,
tandem expugnavit illud, et in favillam cineremque
redegit. Nihilominus etiam turrim apud Thiecurt
[Thiecourt ou Thiaucourt] firmatam ; et castrum in lo-
co qui Walteri mons [Vatimont] dicitur situm, quz

Domini 1190, videlicet anno Callisti pape secundo B episcopatum graviter infestabant, diruit ac subvertit.

successit. Hic Callisti ex sorore nepos, cum regaliam
pondum ab Henrico quinto qui tunc temporis arcem
tenebat imperii, recepisset, schismate inter regnum
et sacerdotium adhuc durante, in urbe Romana ab
eodem pontifice summo consecratus est, et tam
pallii dignitate quam cardinalis titulo honoratus.
Bic a civitate Metensi biennio et eo amplius (quia
prememorati principis gratiam necdum habebat)
exclusus, primos ordines in loco qui sancti Quintini
mons dicitur, celebravit; et omnes curtes episcopa-
tus a tyrannis, solo Rumuliaco excepto, occupatas,
(ratris sui comitis Barrensis aliorumque cognatorum
et amicorum suorum fretus auxilio, celeritate mira
recuperavit.

Nec est inter eximia gesta ejus reticendum, quod
ipse tempore, quodam duce ei verram ,La guerre,
Verra ou Werra] inferente, castrum ipsius Prigney
magnanimiter obsedit, illudque muris jam perforatis
indubitanter cepisset, nisi victoriam jam paratam,
jamque imminentem, impedisset frater suus comes
Bartensis. Cujus gesta inclyta et annalibus digna eno-
merare, et litteris explicare si vellem, ante quidem
membrana deficeret quam materia.

Cum annis 14 sub apostolicis Callisto, Honorio,
Innocentio , Coelestino, Lucio, Eugenio, Anastasio,
Adriano, sub principibus Romanis Henrico V, Lo-
thario, Conrado, Frederico sedisset, rv Kalendas Ja-
nuarii , annis et meritis plenus , et ip schismate Ale-

Idem in ipsa promotionis sux recentia castrum C xandri et Victoris, quod inchoatum jam fuerat,

Terli, quod viatoribus per illas transeuntibus partes
valde erat perniciosum; castrumque Ducis apud Vi-
eum; et munitionem inter Vicum et Marsallam in
loco pallustri sitam ; simulque castrum comitis de
Hoemborc, quod Marsallo adhzrens, toti ville one-
rosum damnosumque diu exstiterat, in manu valida
destruxit et complanavit.

Processu temporis gratia imperiali sibi conciliata,
de virtute in virtutem sine intermissione conscen-
dens, castrum quod Ramberti-Villare dicitur, firma-
vit; castrumque nobile Lucelborc, quod ad ipsum
fure hzreditario descenderat, beato contulit Stepha-
no; et castrum Hoemborc [Hombourg] jure ab ipso
feodai descendens, post decessum comitis Hugonis

catholicus jam migravit ad Dominum, et juxta chori
[Stephaii] introitum in dextera ipsius parte mervit
sepeliri.

Iluic an. Domini 1164 successit dominus Thederi-
cus, fratris sui comitis Barrensis [Reginaldi] &lies,
vere ei tam moribus quam sanguine propinquus. lli
sollicitudo summa et cura specialis hzec fuit, ut sub
ipso metu justitie tam predonum quam latronem
coerceretur audacia, tutaque esset inter impro!os
innocentia ; et ubi malitia dominari consueverat, re-
frenaretur malignandi facultas. Hic paci et tranqui-
litati ecclesiarum, omniumque sibi creditorum com-
moditatibus ea providit diligentia, ut eum miles, de-
rus et populus, vererentur ut dominum et ut patrem

a duce Lothoringi: occupatum , domini Friderici D diligerent. Hic malis et nocumentis quz» per castrum

patris auxilio sibi et posteris suis acquisivit, libere
omni z2:vo tenendum; acquisivit etiam sibi, eL suae
perpetuo ecclesize castrum Viviers, et partem Ducis
de Lemburc in castro Rucey, cum universis appendi-
ciis. Castrum quoque Mirabel, et Falconis-Montem ;
rebelliones Danubrii et Asperimontis, firmatis ante
ipsa castra munitionibus, viriliter perdomuit. Apud
Spinal turrim qua Moronis dicitur, a duce occupa-
tam, virtute recepit potenti; et multo post tempore
castrum superius propter insolentiam, et immodera-
tos excessus advocati , juvante ipsum duce Matthzo,
obsidione clausit et cepit. Et tunc dux in recompen-

Habundanges, si alius quis homo potens adeptus illud
fuisset, episcopatui quotidle possent inferri, provide
et solerter occurrens, sibi ac suis ipsum acquisivit
successoribus, domumque ibi zzdificavit egregiam.
Acquisivit nihilominus sibi et posteris suis Wers-
mnesperc et Radonis-villam [Forte, Rarille]. Cx
strum Conflans [Conflans en Jarnisy] de firmo re
dit firmius, ipsumque palatio nobili decoravit. kem
cardinalibus Octaviani hzresiarchae civitatem WMeteo-
sem cum nuntio imperatoris satis pomposo ingresss.
et clerum universum ad sacramentum obeBe.tiz
idolo suo przstandum cogere volentibus, virilier 2

Δ Vel. Petra. pertusa, Pierre-percée, à l'orient de Badonciller.

1475

venerant negotio, cum pudore et confusione omnimo-
da fecit recedere. Ex quo ejus facto quamplures im-
perii civitates 2emulandz virtutis, eosque similiter
contemnendi, et exemplum sumpserunt el audaciam.

Sedit annis 9 et 7 mensibus sub pontifice summo
Alexandro IlI, imperante Friderico; et propter peri-
cula qux ex schismate adhuc durante imminebant,
ad sacerdotii gradum et consecrationem pontificalem
conscendere veritus, electus tantum et levita, tertio
Idus Augusti, inter tot illius magni schismatis turbi-
nes et procellas scuto armatus fidei, catholicus deces-
sit. Cujus sarcophagum a domni Stephani przdeces-
soris sui et patrui sepultura chori tantum dividit in-
troitus, ut quos amor et sanguis in vita conjunxerat,
modica et in morte separet locorum distantia.

Hic communi clericorum electione, et tam militum
quam eivium applausu, successorem habuit nobilem
virum et perpetua dignum memoria, domnum Fride-
ricum de Plujosa. Hic beato Stephano Anerey * ac-
quisivit : cui tam ztate decrepita quam incurabili
zegritudine laboranti, sed nunquam virilem animum,
nunquam liberalitatem, nunquam curialitatem, cui a
cunabulis deservierat, deponenti, optime divina in
boc providit miseratio, quod ipse suas et ecclesiarum
sibi commissarum potestates ita conservavil indem-
nes, ut nullam sub regimine ejus diminutionem nul-
lumque prorsus detrimentum sentirent. Hic cum sub
pr:memorato pontifice summo Alexandro, Friderico
imperante, electus tantum et levita propter prefata
schismatis pericula, duobus annis et totidem men-
sibus sedisset, v Kal. Octobris catholicus migravit ad
Dominum. Sepultus est autem in oratorio quod san-
eti Galli dicitur, ante altare (sicut ipse in extremis
agens expelierat) beati Joannis evangelistae.

Successit huic filius ducis Lothoringix Theodericus
quinquagesimus quintus, cujus pater dux Matthzeus,
statim post filii inthronizationem , castrum suum
Surkes 5, quod jure allodii tenebat, beato Stephano

Metensi facta solemniter super altare donatione con- .

tilit, et Spinalensem advocatiam, quam ei dominus
Stephanus contulerat, in ejusdein filii manum depo-
suit, et penitus werpivit c. Hic turrim in medio ca-
stri LuZemburc[Luzebourg, entre Phalzbourg et Saver-
ne] sitam, quam tunc temporis comes de Salverna
|Sarverden] tenebat, sibi suisque successoribus, ipso
comite capto recuperavit. Sedit annis 6 et paulo am-
plius sub papa Alexandro, et Friderico imperante
avunculo suo. Qui et alia armis digna gessisset , nisi
ejusdem Alexandri lll manum sensisset validam, sua
ob hoc electione cassata ab illo, quia infra ordines
fuerat celebrata.

Hic, cum episcopatus per annurh fere post ipsum
vacasset, anno Domini 1180 habuit successorem do-
minum Bertrannum de Saxoniz partibus oriundum,
clarum quidem genere, et vite ac morum honestate

& Al. Ennery.
b Al. Syerch.
* Werpire, relinquere, cedere; aéguerprr.

! CHRONICON EPISC. METENSIUM.
facie restitit, ipsosque infecto prorsus propter quod A omnimodis commendabilem, el tam divinx: quain hu-

1474

manz legis peritum egregie. Senserat et ipse, cum
Bremensis esset'electus, Alexandri III severitatem,
ejus quoque electione sub causx hujus pretextu cag-
sata ab illo, quia fuerat infra ordines celebrata. Quod
magis in odium Friderici imperatoris, cui ipse charus
admodum et familiaris erat, quam amore justitize -
factum publice fama praedicabat. Sed felix in ruina
quz reparatur in melius. Cecidit ibi ut fortior re-
surgeret. Divina nimirum huc eum voluit transferri
ordinatio, ut hic amplius proficeret et fructum ba-
beret uberiorem.

Ejus itaque apud nos rudimenta et opera prima
hzc fuerunt. Vineas suas fere omnes creditoribus
a suo predecessore expositas, citius quidem et faci-

B lius quam credi aut sperari posset, ad manum et

mensam suam revocavit, et curtim Archansiacum
[Argansy, ou Algancy] pro 700 libris ab eodem pr:
decessore suo comiti de Dasburc oppigneratam, per
justitiam imperialem et priucipum sententiam pru-
denter ac viriliter recuperavit. Consequenter apud
. Vicum [La ville de Vic] nobilem zdificavit domum,
et castrum Bascurt [Bassecourt] sibi et posteris suis
acquisivit. Nec est silentio praetereundum quod ipse
processu temporis, castrum quoddam a Waltrano ho-
mine comitis de Bascurt non procul a Saleburc | Sar-
bourg] firmatum, episcopatui in partibus illis valde
nocivum, in manu potenti et valida destruxit.

His ita se habentibus, et ipso qux pacis, qu:e reli-
gionis, et qui justitize sunt, studiosa traclante di
ligentia, ecce tanquam in fornace probari eum Do-
minus volens, et inter seculi hujus turbines et pro
cellas virtutem ejus clarescere, insperata ipsum per-
secutione ad tempus flagellari permisit. Cum enim
dominum Folmarum Trevirensem electum, a summo
pontifice Urbano Ill contra voluntatem Friderici im-
peratoris consecratum , de ipsius summi praesulis
mandato, cui nec debuit, nec ausus fuit contraire,
recepisset, et qu:xe Cesaris C:esari, et qua» Dei sunt
Deo reddere cupiens, debitam exhibuisse reverentiam,
ad iram et indignationem princeps incitatus, bona
ejus universa conf(iscari fecit, totumque, episcopatum
Metensem per ministeriales suos in facti hujus vindic-
tam sasiri 4, quasi enorme et detestandum esset pi-
culum summo obedire pontifici , et plus Deum vereri
quam hominem. His ille auditis, personze suze saluti
presidio fuge, ut alter Athanasius, consulens, ni-
gravit Coloniam, et in ecclesia sancti Gereonis, ubi
prius canonicus exsliterat, spei sux; anchoram figens,
ibi asylum, ibi pro exsilio patriam invenit. Ubi non
solum a fratribus, et con- canonicis suis, verum etiam
ab universo Coloniensi clero, et przcipue a metro-
politano illustri Philippo, tanta personx: et meritis
ejus przestita veneratio, tantz dejectioni ejus exhibi-
t» compassiones, totque necessitatibus suis a libera-
litate eorum collata subsidia, ut eum fere patriz el

d Al. saisiri, id est, capi et confiscari ; gallice,
80181T.

4415

ANONYMI S;ECULI VIII.

1430

reditus in exsilio facerent oblivisci. Cui cum exacto À tensem episcopum unanimiter est translatus. O virum

biennio, gratiz imperialis serenitas opitulatione divi-
na, multisque tam principum quam aliorum supplica-
tionibus reddita fuisset, rediit tandem ad ecclesiam
suam, diu desideratus Joh noster, sed minime ad du-
plicia restitutus. Qui enim vinum in cellariis, fru-
mentum in horreis, aliaque abundanter bona disce-
dens reliquerat, ita in reditu suo evacuata omnia et
penitus exhausta invenit, ut rursus eum reci:ivis
vacare curis et laboribus oporteret, et ad omnium
qu;e humanis necessaria sunt usibus, acquisitionem
quasi de novo accingi. Cujus annis et meritis felix di-
vina miseratio incrementum przstare dignetur, nec
desit qui in loco et tempore sequentia ejus gesta tra-
ὧδε annalibus, et a1 cognitionem transire faciat po-
sterorum.

APPENDIX SECUNDA.
* Ad annum 1960 deducta.

Post dominum Bertrannum felicis memori, sulli-
matus est in episcopum Metensem domnus Conradus,
vir quidem strenuus , ex Teutonicorum progenie or-
tum ducens, clarus sanguine, sed nobilior moribus et
virtute, et iuter principes imperii venustate perso-
nali et corporis elegantia decoratus. Hic etiam Spi-
pensis episcopus, et imperialis aule cancellarius, ne-
gotia imperii tanquam prudens et fidelis dispensator,
animi discretione fidelitatem ipsius comitante , adeo
procuravit, quod in talento sibi credito pigre non
dormiens, sed sollicite vigilans, domino suo plenain
de eo potuit reddere rationem, in requiem Domini
sui cum gaudio ingressurus.

lpse equidem decorem domus Domini et locum
ejus habitationis diligens, Metensem ecclesiam exqui-
sitis ornamentis decoravit. In villa de Vico, quod
tunc firmata muniinine aliquo minime claudebatur,
castrum nobile murorum οἱ turrium altitudine firina-
vit. Et licet ad negotia imperii sibi commissa pro
maxima parte temporis traheretur, nec posset in
Metensi diaxcesi, nisi raro et modice suam prasen-
liam exbibere, tamen in ejus absentia, fama probita-
Bis, providentiz et virtulis ejus militante, terram
episcopatus Metensis contra fortes et nobiles et po-
tentes viriliter protexit, et defendit tanquam pr:xsens,

ineffabilem ! qui lorica justitize indutus , clypeo con-
tinentie munitus, galea patientix protectus, et armis
virtutum circumdatus , vultus sui gratia pascebat se
videntes, mellita verborum suorum modestia recrea-
bat audientes, humilibus aderat simplicitate columbi-
na, majoribus astutia serpentina assistebat, et tyran-
nis feritate leonina resistebat! Cum autem in nego-
tiis Metensis ecclesiz assidue vigilaret, illustris comcs
de Dauborc [Dagsbowrg| viam universe carnis est
ingressus. Cujus filia, qux» hz:eres unica in hzreditate
paterna successerat, ab ipso episcopo instanter po-
stulavit, ut feodum sibi redderet, quod pater suus
de Metensi episcopo tenuerat; quod episcopus ipsi
reddidit, non sine multorum nobilium supplicatioue

Be rogatu : ea tamen conditione adjecta, quod si ipsam

sine herede proprii corporis , mori contingeret, feo-
dum ipsum ad Metensem ecclesiam pleno jure redi-
ret, conditione eadem sigillis authenticis communita,
et fide tesüum pariter roborata. Sed cum eadem co-
mitissa sine harede proprii corporis, occulto quo-
dam Dei judicio decessisset, domnus Walterus dux
de Lemborc, comes Lucelburgensis | Luxembourg],
et multi alii nobiles et potentiores de imperio, con-
sanguinei ejus, ac fautores , castra qux: erant de feo-
do przedicto , cum eorum pertinentiis nequiter sasie-
runt, ea suz ditioni usurpare , et retinere in perpe-
tuum contra debitum conditionis predicte molien-
tes : quibus episcopus, qui virilem et fortem gerebat
animum, qui nec extollebatur in prosperis, nec de-
primebatur in adversis, prudentia suam concomitante
potentiam , potenter resistens et patenter, in longo
guerrarum- discrimine , in armorum strepitu , laby-
rintho expensarum tandiu indefesse insudavit, quod
divina providentia, quz in sui dispositione non falli-
tur, rei exitum prosperavit. Nam idem episcopus
comitatum Metensem, et quatuor castra nobilia, Sa-
raborc videlicet, Albam [Ser-albe], Turquestein,
et Árestein , qu: erant de feodo przdicto , cum suis
appendiciis acquisivit, οἱ Metensi ecclesi: perpetuo
contulit possidenda. In quorum acquisitione (ut de
castrorum fortitudine et ameenitate locorum tacea-
tur), proventus episcopatus sui duplicavit; et insu-
per advocatiam de Marsal, in qua multo plus habebat

et rebellium violentiam cum armis, tum prudentia p advocatus quam dominus, pro quibusdam vineis, quie

sagaciter refrenavit. Anno igitur pontificatus suj 13
vitam feliciter finivit, et in choro Spirensis eccles:x
sopelitur.

Huic successit frater domini Asperimontis dominus
Joannes, quem clari sanguinis generositas decorabat
exterius, et morum gravitas interius illustrabat. Qui
cum esset in flore juventutis sux constitutus, citra
annos, qui in electionibus episcoporum requiruntur,
immaculata ejus vita defectum aetatis in eo plenius

'supplente, cleri concordia , et. lztitia populi pariter
accedente, assumptus est in episcopum Virdunen-
. sem ; ubi de die in diem, de bono in bonum profi-

i- sic continuavit et auxit suze famam bonitatis,

ex merito su:x bonitatis atque actionis, in Me-

erant modici valoris in respectu, periutavit ; in quo
etiam conditionem ecclesiz sux fecit admodum me-
liorem.

Cum vero hzc sibi prospere successissent , et jam
locus esset tranquillitatis et macis, inimicus homo se-
míinavit zizaniam, ac inter ipsum et cives suos Me-
tenses pestem discordim suscitavit : cives quidem
predicti, de quorum adipe processit iniquitas, cle-
vati superbia, villam episcopi, qu: Chates [Chátel de-
vant Metz, à l'occident, prés Saint-Germain] dicitur,
ante Metim combusserunt, clericum unum exczcave-
runt, et multas alias ivrogarunt injurias, quas lon-
gum esset litterarum memori: commendare. Quod
cum episcopus dissimulare non posset, competenti

1471

CHRONICON EPISC. METENSIUM.

1478

monitione premissa, cives excommunicavit, et aua- A metipsi credens quam aliis (licet adversarii sui pro

num in €os aggravando, civitatem ecclesiastico sup-
posuit interdicto; et demum civitatem exiens, in
monte castri dicti Seini-Germauin, quod ante Metim
firmaverat , se recepit; sed et post ipsum laudabilis
et robusta de Porta-Salis (Le paraige de Porte-Seille]
parentela expulsa fuit a civitate, propter civile odium
quod latebat inter cives, οἱ maxime quia ipsa pareg-
tela ipsi episcopo in jure suo fideliter aderat, δὲ ei
laudabiliter adhzerebat : ita quod in civitate nec unus
quidem de parentela illa et sibi adbzrentibus reman-
sil, sed omnes inde exierunt, el se in dicfo castro
receperuat, domibus eorum funditus dirutis, et bonis
omnibus suis 4115 in civitate reliquerant, confiscatis.

Cum vero idem episcopus dictorum civium mali-

certo tenerent, quod Mosellam de cxiero non trans-
iret) Moselle fluvium, qui tunc plenis erat alveis, cum
exercitu copioso in admirationem multorum transva-
davit, ita quod ne unus quidem remansit, qui fluvium.
non transiret. Mira res! Si enim illa nocte non Lrans-
issent, sic excrevit fluvius nocte ipsa, quod iu mane
nullo modo transire potuissent. Et sic illi qui in ca-
ΒΗῸ obsessi erant, quorum sanguinem concives sui
&eviter sitiebant cum plus quam per octo dies suc-
cursum exspectare non possent, ei mortis pcriculo
subdereniur : sed Salvator, qui omnes homines vult
8alvos feri, et neminem vult perire, dedit episcopo
voluntatem transeundi , el transiit, terrasque dicto-
rum nobilium ingressus, ponens in Domino anchoram

tiam per spiritualem gladium refrenare non posset, B sux spei, elegit potius se et suos committere Martis

invocavit auxilium brachii secularis, ducem videlicet
Lotharingiz, et comitem Barrensem fideles suos,
quos jure fidelitatis, qua sibi tenebantur, in auxilium
suum contra cives Metenses confoederationis vinculo
et interpositione juramenti, qui funiculus difficile
rumpitur, colligavit; sed quoniam nusquam tuta
fides, fratrum quoque gratia rara est, dicti nobiles
corrupti eliam pecunia, qu: ipsos videntes sxpius
exccat, non solum episcopum quem fovere debe-
bant, non sine nota proditionis reliquerunt, verum
eliam eidem se opponere przesumpserunt , et durapte
inter eos per triennium guerrarum discrimine , dicti
Mohiles et commune Metense, cum eis parentelam
praedictam in castro przdicto ex improviso obsede-
runt. Quo audito episcopus constante constantior,
lide firmus cum Abraham, sapientia Salomonis non
inteclus, patiente Job non expers, spe Simeonis
suffullus, quem quidam de fidelibus suis clericis et
laicis reliquerant, cum idem episcopus fratrem suum
secum non haberet, qui in Franciam se transtulerat,
ut cum armatorum potentia rediturus fratri suo sub-
veniret, οἱ episcopus Virdunensis, consanguineus
suus, qui sibi libenter in manu potenti affuisset , ad
ipsum pervenire non possel , cum fortuna in tantum
sibi novercante potuisset alius in eclipsim despera-
tionis incidisse, ita ut de resurrectione ipsius nulla
spes haberetur : vir idem resumens vires animi, in
Teutoniam ad gentes extraneas se convertit, ubi il-

discrimini, quam jus ecclesie sux relinquere inde-
fensum, et amicos suos mortis periculo subjacere.

Εἰ cum in medio terrarum ducis et comitis, quibus
etiam cominune [La commune de Metz, la bourgeoisie]
civium Metensium aderat, paratus esset confligero
cum eisdem, et cam jam starent hinc inde castrorum
acies terribililer orJinatz, processit in medio vene-
rabilis cpiscopus Tullensis, genu flexo supplicans, et
orans, et suadens Metensi episcopo ut reciperet verba
pacis.

ldem igitur episcopus illi parentele compatiens,
tanquam fidelitatis illorum, quam erga dominos suos
studio devotionis ab antique exercuerant nec immce-

( mor, nec ingratus, pietate * ipsorum ductus, ut eos

posset sine periculo corporum et rerum liberare;
quibus redemptio seu liberatio alias quam ipso me
diante non patebat ; e£ quia dubii sunt eventus bello-
rum, elegit in eorum liberationem certitudinem com-
positionis et pacis. Et sic ipse quem suorum movebat
pietas, et adversarii sui in quos timor tremorque re-
pente irruerant, pestem guerrz gravissimz pace lzta,
et laudabili concordia, mediante Tullensi episcopo,
profusis multorum lacrymis, confuso humani generis
inimico, terminarunt. Idemque episcopus, et fidelis,
robusta et constans de Porta-Salis parentela, cuin
gaudio ad propria redierunt. Quinto decimo autem
episcopatus sui anno, przsidente domino Innocentio
papa quarto, ac domino Friderico filio domini Hen-

lustrium virorum de Eurestein et de Daborc comi- p rici imperatoris regnante, vitam feliciter consumma-

tum, et aliorunn multorum nobilium, qui in habenda
niilitia potentes eraut, auxilium imploravit. Qui sibi
cum prece, tum pretio unanimiter adh:erentes, col-
lecto inagno exercitu, ipsum sunt seculi, et in tan-
tum processerunt, quod se super Mosell:e fluvium re-
ceperunt.

Quibusdam igitur de suis laudantibus, ut illa no-
cte fluvium non transirent, nec permitteret episcopus
longo itinere fatigatos laborare ulterius transeundo
illa nocte, sed procrastinaret transitum, et daret re-
quiem hominibus et jumentis; idem qui plus suo
quam aliorum sensu et ingenio regebatur, plus sibi-

2 [d est, miseratione, Gal. pitié.
b [d est, Matthai.

vit, et sepultus est in choro majoris ecclesi; Meten-
sis. (An. 1228.)

Hujus enim fuerat, quod habent hoc tempore raro,
Mitis vita, manus munda, pudiea caro.

Post hunc in vinea Domini Metensis ecclesiz con-
corditer enituit fecunda plantatio, propagatus indi-
gena reverendus pater Jacobus Metensis episcopus de
regali prosapia, frater nobilis viri quondam Malieu b
ducis Lotharingie ex patre Ferrico * quondam duce
Lotharingix de sorore comitis Barrensis procreatus.
Qui episcopus de nobili progenie, przclarior virtuti-
bus et moribus fulgebat; in quo quidquid virtute

ς Id est, Friderico.

4419

ANONYMI S/ECULI VIII.

desiderant, confluebat , videlicet pacis amicitia, pu- À reditibus mens episcopalis szeculares canonicos iu-

dicitize cupiditas, in potentia strenuitas, in strenuitate
claritas, benignitas, sapientia, prudentiaque tempe-
rata, ac in eodem justitia, forma boni livore carens,
elementa conjunxit, virtusque inserta resplenduit, pa-
εἷς robore discordias suffocando, imperturbatus ex-
stiterat inter prospera et adversa, morum ornamentis
undique circumseptus.

Cujus decorem virtutum sol et luna mirabantur;
cui regnanti concordia patrie totius applaudebat,
quam in przsenti ipso semoto ^ plaga pestilentize non
reliquit, cum non sit qui sanet vulnera patriz con-
turbatz, aut qui jacenti concusszeque dexteram por-
rigat miserantis. Metensis diccesis quz sub ejus
umbra fuerat patriz robur fortitudinis, facta est per

stituit cum sufficientibus reditibus, ad cultum divini
numinis deputatos, ipsumque stagnorum et molendi-
norum :edificatione adornavit. Item in abbatiis Belli-
Prati [Beaupré, Ord. Cit.], et Salli-Vallis [Salival,
Ord. Prem.], aliisque locis erexit innumerabilia zedi-
ficia operibus sumptuosis. Insuper acquisivit feodum
de Albo-Monte reddibile cum suis appendiciis omni-
bus, ab episcopo metensi perpetuo possidendis.
Praeterea cum Ecclesia direxisset aciem contra
dominum Conraldum filium Friderici imperatoris
post sententiam depositionis latam in eumdem, idem
dominus Jacobus cum manu potenti, et brachio ex-
celso veniens in adjutorium Ecclesi, per virtutis
sue ac militie fortitudinem et industriam dictum

ejus eclipsim viribus imbecillis ac procellis intumes- B Conraldum mirifice fugavit οἱ devicit, impensis in-

centibus non modice conquassatur, grexque Domini-
cus jam fere apparet pastorali regimine destitutus :
qui suo tempore flectens habenas circum adjacentium
rerum, cuncta sub juris regula limitabat, et conatus
cupiditatis infringens, ejus morsus illicitos wn
bat, dum :dificia quz:eque sux dioecesis diruta vetu-
state, sumptu mirabili visus est undique reparare,
villas, castra, et castella debilia roborando, novaque
construendo ; eandeinque dicecesim quamplurimis ac-
quisitis de novo possessionibus decorando. Nam in
oppido Saleborc (Sarbourg], quod tempore przedeces-
soris sui ardenti desiderio fuerat inchoatum, munitio-
nibus insignibus, turribus et fossatis, et murorum
propugnaculis fortissimis consummavit; et de Alba
|Sar-albe], de Herrestein et de Druchetin [ Turke-
stein] turres et muros in melius reparavit, novas ci-
sternas profundando; villas quoque de Vico et de
Marsallo adeo firmavit, quod ab hostilibus insultibus
non valeant expugnari; ac circa villam de Ramber-
villeir, qux: sepibus erat circumdata, clausura mu-
rorum fortissimorum, et viginti quatuor altarum tur-
rium decore circumfulsit ^5, castrumque Spinalense
et oppidum magnis firmitatibus reparavit, et castrum
de Conflans, quod fere corruerat vetustate consum-
ptum , munitionibus turrium et murorum decoravit ,
fossatisque profundis przmunivit.

Insuper juxta veterem Homborc, speculam totius
mundi , castrum de novo construxit in cacumine cu-
jusdam montis deserti, quod Homborc adhuc nomi-
natur, opere nimium sumptuoso, et inzstimabilibus
expensis, ad totius episcopatus tuitionem, ubi mili-
tum, civium, incolarum, et episcopi castra przfulgent
ab invicem separata, murorum altitudine, et turrium
fortitudine , ac :dificiorum decore insignata , ubi de

ἃ [d est, mortuo.'

b [d est, circummun vit a fulcio
*« Habundanges supra dicitur

numerabilibus non parcendo. ltem feodum de Mau-
rimont cum appendiciis suis reddibile, et de Ruckes-
vignes reddibile cum appendiciis suis, et feodum de
Gabondanges * cum appendiciis suis episcopatui red-
dibile ab illustri viro Th. comite dicto Soiberto, in
perpetuum acquisivit. Item ab illustri viro domino
Henrico de Salmis feodum de Pierrepersie 4 cum ap-
pendiciis suis, et reddibile cum hommagiis acquisi-
vit. ltem a domino Th. de Creincort acquisivit do-
mos cum appendiciis suis. Et a Domino Werico dicto
Le Vogien, partem su:& advocatize de Valle de Faus.
]tem a domino Petro filio domini Petri quondam mi-
litis de novo castro, advocatiam de Castris ante Me-
tim [Chátel devant Metz). Item acquisivit ab advocato
advocatiam Metensem. ltem cum discordia inter
ipsum et F. * ducem Lotharingiz nepotem suum f
super eo quod ipse petebat ab ipso partem sus hz-
reditatis ex parte patris et matris sibi provenientem;
tandem per pacem obtinuit, retinuit, et habuit quidquid
idem dux habebat apud Marsallum, et apud Vicum, et
apud Remereville, et apud Corbesal [Courbesaul], et
apud Sellacort, et apud Rembervilleir, et apud Sorne-
ville, et apud Villeines, et apud Bissoncourt, sicut in lit-
teris super hoc confectis plenius continetur : quze omnia
per przedietam pacem acquisita, idem episcopus con-
tulit episcopatui Metensi, sicut plenius in litteris suis
continetur. Qui tam in temporalibus quam in spiri-
tualibus viginti duorum annorum curriculis circum-
specte gubernans dioecesim, post hzec feliciter trium-
phans in Domino, cum patribus obdormivit.

Actum anno millesimo ducentesimo sexagesimo,
mense Septembri, Alexandro papa quarto in summo
pontificatu przsidente.

ἃ De petra pertusa, supra.
e Ferricum.
f Desideratur orta est.

1481 EXPOSITIO MISSAE ROMASN.F.

ΜΠ SECULI MONUMENTA ECCLESIASTICA,

PATROLOGLE EDITORIS MONITUM.

Hie locus esset plurimos seculi vim incerti nominis auctorum penitentiales libros recu-
dendi, inter quos maxime Libros ponitentiales a Marino, in appendice ad suum de Sacra-
mento poenitentiae tractatum , et a Martenio, tomo VII Veterum Seriptorum amplissime
Collectionis editos. Re autem maturius perpensa, satius duximus hec ecclesiastice disci-
pline monumenta ad decimum vel fortasse undecimum seculum protrahere, ita ut, plurimis
1n unum collectis, multiplicis disquisitionis tedio lector non gravetur. Eo libentius autem
ordini nostro ea in re infringendo manus dedimus, quod in Germania, ut audivimus, spe-
ciales virorum doctorum lucubrationes adornantur, que his antiquis Ponilentialibus

magnam lucem pr&ferent.

EXPOSITIO MISS/E ROMANJE

AUCTORE ANONYMO, QUI ANTE ANNOS NONGENTOS SCRIPSISSE VIDETUR.

(Ex Marten., de antiquis Ecclesie litibus.)

Lm]

OBSERVATIONES PIUEVLE.

Antiquam misse Romane expositionem ex ms.
codice monasterii sancti Albani apud Andegavos,
ante annos septingentos scripto, hic exhibemus,
quam saltem propter sui antiquitatem religiosis
lectoribus haud ingratam fore sperare licet : hanc

enim nongentos annos superare credimus, scriptam- C

que priusquam in Galliis liturgizs Roman: ritus. in-
veherentur tria persuadere videntur. Primo, titulus
ipse : nam Expositio misse Romane idcirco inscri-
pta apparet, ad distinctionem aliarum liturgiarum
quae erant tunc in usu, et maxime gallicanze. Deinde
contestationis vocabulum , quod auctor usurpat ad
significandam pr:zefationem, qu:e illo nomine nuncu-
pari solet in liturgia. Gallicana. Tandem auctor de
uimissione catechumenorum, tanquam de ritu suo
adhuc tempore usitato loquitur sub fiuem in huuc
modum : « Missa autem proprie tempore sacrilicii
est, quando eatacumini foras mittuntur, clamante le-
vita : Si quis remansit, exeat foras. Qui ritus si jam
antiquatus fuisset, cum auctor ille scriberet, noa
mittuntur, sed mittebantur dixisset.

INCIPIT
EXPOSITIO MISSE ROMANZE.

Quotiens contra se diversarum adque adversarum
partium acies et castra consistunt , solent turmarum
principes suos quisque subditos confortatoriis sermo-
nibus adinonere, antiquas parentum victorias et fa-
eta fortia replicare, Deum semper in tribulationi-
bus fieri adjutorem, non esse apud eum differentiam
salvare vel in multitudine vel in paucis, ut dum bel-
laturi milites verba exhortantis principis audientes,
nonnullas ex parentum exeiplis vires recolligunt,
de Deo maximas sperant, adque humiliter ad debel-
landum adversariorum castra procedunt, Dei se to-
tos arbitrio committentes, ipso inomnibus przliante,
victoriam consequantur, buccina etiam inter ipsa
bcllantium certamina clangitur, quo semper animus

PATROL. XCVI.

ad spem victoriz excitetur; et quanto veliementior
fuerit clangor, tanto fit ad certamen animus fortior.
Secundum hanc itaque militarem consuetudiue n, ia
celebrandis quoque missarum solemnitatibus ab ec-
clesiarum principibus institutum est, ut primo qui-
dem antiphonz ad introitum p'enz:e. Dei laudibus οἱ
victoriis, meiiantesauctze atque individux Trinitatis
gloria, decantentur. Deinde Gloria in excelsis Deo
dicatur, et. in terra pax hominibus bomc voluntatis.
Hinc prophetica vel apostolica lectio, sancta et salu-
bri admonitione plenissima recitetur, quam et pro-
phetarum ét apostolorum omnium Domini doctrina -
evangelica more tube prolixius atque altius concre-
pans consequatur ; interpositis sanx cantilen:e sua-
vitatibus ac Dei laudibus sublimius modulatis. Scl
cur singula prosequamur, eum constet nos semper
orare debere, et nunquam deficere 2. Quid. autem
orare debeamus ipse Dominus et Salvator noster
edicit : Vigilate e! orate, ut non intretis in temptatio-
nem, quod etiam princeps apostolorum Petrus admo-
net dicens : Sobrii estote et vigilate in orationibus ;
ad quid? quia adversarius, inquit, vester diabolus
tanquam leo rugiens circuit. quaerens quem devoret.
Si ergo vigilandum nobis est et orandum ut non in-
tremus in temptationem, temptatio autem per diabo-
lum adversarium nostrum nobis intenditur, raaunifc-
stum est contra quas nobis 511 hostium acies dimi-
candum, et quas beatus apostolus Paulus oculis, ut
ita dixerim, nostris proponit, cum dicit, Non est no-
bis conluctatio adversus. carnem el. sanguinem, sed
adversus principes et potestates, adversus mundi recto-
res tenebrarum harum, adversus spiritualia nequitiae
in c'estibus. li. sunt illi fortissimi atque experien-
tissimi-hostes qui nisi orationis assiduitate nequeunt

MI

1185

S,ECULI Vill MONUMENTA ECCLESIASTICA.

1181

debellari, monente nos eodem Apostolo ac dicente : A obeditur, nares quibus bonus Christi odor percipitur,

Bine intermissione orate. Ad hanc igitur pugnam. in
domum Domini sacris solemnitatibus convenitur ,
ipso Domino sic loquente : Domus mea domus ora-
tionis vocabitur. Sed quoniam animus ad multa divi-
sus, tumultibus curarum secularium perturbatus ,
et non statim ut ecclesiam ingredimur, omnium
mundi hujus sollicitudinum possumus oblivisci, quo
purius et attentius puriorem atque attentiorem ora-
tionem ad Dominum fundere valeamus, quod anti-
phona ad introitum decantatur, et suavi modulatione
interposita, nec non et Kyrie heleyson, id est, Domine,

miserere nobis, et Christe heleyson, id est, Christe, ,

miserere nobis, flebilibus ac prolixioribus vocibus
conclamatur, lectio prophetica vel apostolica et
evangelica recitatur: przeparatio est et excitatio ani-
morum, ut animus populi ἃ mundanis cogitationibus
his omnibus paulatim avulsus ad coelestia cogitanda
ac desideranda trahatur, quatinus eo tempore quo ἃ
sacerdote salutatus admonetur, ut sursum habeat
cor, verissime valeat respondere, Habemus ad Do-
minum. Nam si tempore hujus tam ardu:e responsio-
nis animue cujusquam curis secularibus degravatur
ac premitur, et se sursum habere cor ad Dominum
mentiens, protestatur; inde incurrit penam, unde
poterat veniam promereri, inde ab hoste prosterni-
tur, unde hostem poterat superare : scriptum est
enim, Os quod mentitur occidit animam ; et, Perdet
omnes qui loquuntur mendacium. Purificandus cst
itaque orantium animus, et cum Dei adjutorio ad
celestia cogitanda ac desideranda levandus , ut poe-
nam mendacii possit evadere, et hostes suos quanto
fortius orando debellaverit, vel prosternere vel fu-
gare. Sciendum enim quod sicut vita corporis anima
est, ita vita animz Deus est, et sicut recedente ani-
ma moritur corpus, ita recedente Deo moritur anima.
Si autem os quod mentitur occidit animam, ergo etos
quod verum dicit vivificat animar. Ore igitur men-
liente, recedente Deo, moritur anima : ore vero vera
dicente, accedente Deo, vivificatur in illis duntaxat
sermonibus quiet boni sunt etad zedificationem opor-
unitatis perferuntur, etaudientibus gratiam dant : tan-
tum denique merebitur cujusque tunc ex circumstanti-
busanima Deo miserante vivificari, quantum sursum se

Οϑ quo suavitas cjus gustatur, manus qua operatur
aliquis opus Dei, pes «$10 in eodem opere proficere
non desistit, Deo qui animam vivificat ab anima
recedente, nihil horum sine ilo anima valet, nam
neque mundo corde Dorninum potest vel intelligere
vel videre, neque inclinare aurem suam in verba oris
ejus, neque odorem notitiz ipsius in vitam perci-
pere, nec gustare et videre quam suavis est Domi-
nus, nec aliquid boni operis vel meditari, vel exsequi,
nec dilatato per caritatem corde viam divinorum
currere mandatorum : sicut enim corpus hominis
ab anima vim accipit aliquid faciendi, sic etiam ani-
ma vim cujuscumque boni semper ἃ Deo accipit,
quam deinceps corpori subministrat ; unde et sacer-

B dos post omnia qu: supra memoravimus populi obla-

tione suscepta, ac Deo interim brevi oratiuncula
commendata, in hanc protinus vocem erumpit :
Dominus vobiscum.

. Nec vero vel sursum corda nostra erigere, vel
dignas Deo gratias agere, vel ut nostrz voces lau-
dibus virtutum coelestium conjungantur valebimus
obtinere, nisi cum anim: nostrz Deus fuerit vita,
videlicet sua : quod etiam Dominus Jesus qui de se-
metipso ait, Ego sum via, et veritas, et vita, ascea-
surus in caelum discipulis suis promisit dicens : Ecce
ego tobiscum sum omnibus diebus usque ad consum-
mationem scculi, et quodam loco in. Evangelio aii:
Ubi duo vel tres congregali fuerint in nomine meo,
ibi sum ego in medio eorum. Salutat igitur sacerdos
populum cum dieit : Dominus vobiscum , et orat ut
sicut ipse est dignatus promittere, sit cum ecclesia
sua, in qua non solum duo vel tres congregantur in
nomine ejus, verum etiam innumerabilis hominum
in se credentium multitudo. Hoc autem salutationis
verbum, id est Dominus vobiscum , non humana ex-
cogitatione lictum atque compositum, sed coelesti οἱ
divina auctoritate susceptum est: nam et in Veteri
Testamento legitur quod Gedeon unus judicum po-
puli Israel ab angelo salutatus audierit, Dosinxs
tecum, virorum fortissime ; et in Novo beatam et glo-
riosam semper virginem Dei genitricem Mariam his
verbis angelus scribitur salutasse : Ave, Maria, graiia
plena, Dominus tecum. Et iterum dicit per Mala-

habere cor veracius ore responderit : et tanto amplius p chiam prophetam : Labia sacerdotis custodiens scien-

Dei offensione mortificabitur , quanto id in conspectu
ejus mendacius presumpserit respondere. Illud etiam
summopere advertendum est, quod corpus humanum
' cum et oculos habeat, et aures, et nares, et os, et
manus, et pedes, desertum tamen ab anima neque
oculis videre, neque audire auribus, neque naribus
aliquid odorare, neque ore quicquam gustare, neque
manibus valet aliquid operari, neque pedibus ullate-
nus ambulare; anima quippe manens in corpore et
per oculum videt, et audit per aurem, et naribus ali-
quid odoratur, et loquitur per os, et manibus aliquid
tangit, et pedibus ambulandi gratiam subministrat.
Cum igitur oculus anime vis illa sit qua Deus vel
intelligitur, vel videtur, auris qua voci ejus humiliter

tiam, el legem requirent ex ore ejus, quia augelus
Domini exercituum est. Si ergo sacerdos scientiam
custodiens et legis Dei przcepta plebi adnuntians,
angelus Domini exercituum est ; dignissime omnino
Εἰ consequenter eis populum verbis salutat, quibus
et illi celestis patrie spiritus, angelorum vocabulo
et dignitate donati, homines, quibus aliqua nun-
tiare missi sunt, salutasse leguntur. Neque boc no-
mine quilibet sacerdos infuletur, ngn enim dictum
est quod omnis sacerdos angelus Domini exercituum
est ; sed ille videlicet solus, cujus et labia custo-
diunt scientiam ; et ex cujus ore lex Dei requisita
docetur. Studeat ergo imprumis qui hoc nomine de-
lectatur, scientiam diving legis babere per intelle-

1485

EXPOSITIO MISS/E ROMAN,E.

1486

ctum, et custodire per operationem : studeat eam- A tur. Nec vero deorsum cor habentes aliquid possu-

dem legem Dei, quam et intelligit et operatur, po-
. pulo nuntiare ; et tunc demum tanto aliquis vocabulo
dignum se esse non dubitet , ut scilicet angelus Do-
mini exercituum nominetur, et sit. lllud etiam nul-
latenus pretermittendum puto, quod ab episcopis
populum salutantibus non solum Dominus vobis-
cum, verum etiam pax vobiscum, vel pax vobis
soleat exclamari : enim vero neque hoc a magno
mysterio vacat , dicit namque Dominus in Evangelio
de se ipso: Ego sum pastor bonus, et paulo post:
Sicut novit me Pater et ego agnosco Patrem , et ani-
mam meam pono pro ovibus meis : nec non eL post re-
surrectionem suam easdem oves suas commendans
apostolis, ait ad beatissimum Petrum : Pasce oves
meds, in quibus pascendis, ut se quoque pro eis
moriendo imitaretur adjuuxii : Cum esses junior cin-
gebas te, et ambulabas ubi volebas ; cum autem senue-
ris, extendes manus tuas, et alius te cingel , et ducet
quo tu non vis. Hoc autem dixit , inquit evangelista,
significans qua morte clarificaturus esset Deum. Con-
stat igitar Dominum Jesum Christum pastorem bo-
num relicturum mundum et rediturum ad Patrem,
ad pascendum oves suas Petrum, et in Petro cze-
teros coapostolos Petri, nec non et omnes aposto-
lorum successores, id est episcopos, loco proprio
reliquisse , eos videlicet qui caritate et setate Petri
curam suscipiunt Petri, id est non solum principem
pastorum Domiuum Jesum plus c:teris diligentes,

verum etiam pro ovibus sibi creditis mortem subire C

: parati. Hi ergo summi pastoris loco et vice agentes ,
consequenter oves sibi creditas ejusdem summi pa-
storis voce salutant : scriptum est enim in Evange-
lio, quod foribus clausis Dominus ad discipulos suos
ingrediens , atque in medio eorum consistens, hoc
eos sermone salutaverit dicens : Pax vobis, in aliis
quoque locis idem fecisse non ignoratur. Salutant
ergo episcopi populun voce summi Pastoris, ut
ostendant se loco summi Pastoris oves ejus non
solum pascere debere, verum etiam pro eis mortem
libenter amplecti. Tam sancta itaque et salubri ora-
: tione ac salutatione sacerdotis libenter accepta, ne
salutationi ejus videatur ingratus existere, salutat
populus sacerdotem dicendo:
Et cum spiritu tuo.

Orat autem ut Dominus cum spiritu etiam sacer-
dotis esse dignetur. Non parvam ergo resalutationis
gratiam sacerdos a populo accipit : sicut enim solus
ille salutans Dominum , ut cum omnibus esse digna-
retur oravit ; ita etiam ab omnibus ipse resalutatur
orantibus, ut Dominus cum spiritus ejus sit , scilicet
ut Dominus, sicut totus cum omni populo est, ita
eliam spiritu sacerdotis totus sit : spiritus enim est
Deus, et ideo ut cum spiritu sacerdotis sit ἃ populo
exoratur.

Sursum corda.

Tam benevole ae reverenter sacerdos a populo
resalutatus, admonet eum ut sursum habeat cor :
: quatinus accipere quod "postulat a Domino merea-

mus desursum accipere : quid est autem sursum ha-
bere cor, nisi quze sursum sunt quxrere , ubi Chri-
stus est in dextera Dei sedens? Quid est sursum
habere cor, nisi quze sursum sunt sapere, non quas

Super terram ? Mortui enim estis, inquit Apostolus,

et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Vi-
tam igitur nostram φυ cum Christo in Deo abscon-
diia est, mortificatis omnibus terrenis concupiscen-
tiis, suspirare debemus, et ad illam semper corda
nostra erigere ; quod illi non faciunt, qui mundum
el ea que in mundo sunt, diligunt : Omne enim
quod in mundo est , ut Joannes apostolus ait, concu-
piscentia carnis est, et. concupiscentia oculorum , et
superbia vite : que non ex Patre, sed ex mundo est.
Quisquis ergo concupiscentias earnis, et concupi-
scentias oculorum in semetipso non mortificat per
continentiam, sed magis vivificat per incontinentiam,
iste diligit mundum et ea qux» in mundo sunt : qui
autem diligit mundum, sicut idem apostolus ait ,
non est dilectio Patris in illo : et ideo debemus dili-
gere Dominum Deum nostrum ex toto corde nostro,
et ex tota mente nostra, et ex tota virtute nostra,
et proximos nostros, omnes videlicet bomines, sicut -
nos ipsos : si enim hoc Dei gratia inspirante value-
rimus implere, nullum in corde vel in mente nostra
locum mundi dilectio poterit invenire, sed calcatis
atque mortificatis omnibus mundanis concupiscen-
tiis, verissime hxc admonenti sacerdoti poterunt
responderi :
Habemus ad Dominum.

Nec parva nobis, si cor sursum habere curaveri-
mus, merces promittitur : ait enim supra memoratus
apostolus contra eos quidem qui mundum et ea qux
in mundo sunt diligunt, et mundus transit et concu-
piscentia ejus. De illis vero qui Deum ex toto dili-
gere student : Qui autem fecerit voluntatem Domini ,
manet in. eternum , sicut et ipse manet in. eternum,
Qui ergo cor deorsum inclinant , et mundum concu-
piscentiasqug ejus brutorum animalium more sectan-
tur, transeunte mundo et concupiscentiis ejus, ipsi
etiam pariter pertransibunt, non ubi feliciter ma-
neant, sed ubi infeliciter ac miserabiliter pereant in
vlernum. Qui autem corda sua per dilectionem ad

p Deum erigunt, et vitam suam cum Christo in Deo

absconditam semper desiderant, possuntque diccre
cum Paulo apostolo, Quia autem jam non ego, vivit
vero in me Christus : οἱ, Mihi mundus crucifixus est,
et ego mundo : et, Nostra autem conversatio in colis
est , isti sine dubio voluntatem Domiui faciunt. Hi
ergo cum mundo et concupiscentiis ejus transeun-
tibus non transibunt atque peribunt, sed manente
Domino in zternum , quia voluntatem cjus fecerunt ,
et ipsi pariter in eternum manebunt.
Gratias agamus Domino Deo nostro.

Beatus Baptista Joannes in Evangelio dicit: Nos
polest homo accipere quicquam , nisi fuerit εἰ datum
de celo. Ac ne putans te aliquid habere posse quod
non acceperis, hanc ipsam sententiam Paulus im-

1487

SAECULI Vili MONUMENTA ECCLESIASTICA.

1458

plet : Quid enim habes quod non accepisti ? Et item ad A procul dubio est, ut qui omnes peccantes justiticavit

discipulos Salvator ait : Sine me nihil potestis facere,
quo ia se loquente, beatus Jacobus apostolus ait :
Omne datum optimum , et omne donum perfectum ,
desursum est, descendens a Patre luminum, apud quem
non est transmutatio , nec. vicissitudinis obumbratio.
Si ergo non potest homo accipere quicquam nisi fue-
rit ei datum de collo, nihil autem habet quod non
acceperit ; unde tantam dilectionem vel accipere po-
terit vel habere, qua cor suum ad Deum semper
habeat, nisi data fuerit ei de ccelo? et si sine illo
nihil possumus facere, per quem possumus mundum
et qux sunt in mundo despicere, et soli Deo ex totis
mentis οἱ corporis viribus anhelare, nisi per eum
sine quo nihil possumus ? Aut quomodo sursum cor
erigere possumus, unde omne datum optimum, el
oinne donum perfectum descendit a Patre luminum ,
nisi ipso Patre luminum tantum nobis donum sua
grati:e conferente ? Hortatur itaque sacerdos, ut qui
tanta beneficia a Deo percepimus pro acceptis bene-
ficiis datori beneficiorum Deo ingrati non simus,
sed condignas ei gratias pro acceptis tantis beneficiis
exhibentes, non no! is tribuamus quod facimus, sed
illi qui operatur omnia in omnibus, quique operatur
in nobis et velle et operari pro bona voluntate, ut
dum nos recognoscimus nihil a nobis habere, totum-
quc ad Deum referimus quod eo donante accepimus,
et humilitatis nostre memores iu superbiam non
levemur, per quam in judicium diaboli incidainus ;
el in omnibus honorificetur Deus, per quem hanc
ipsam quoque humilitatem habemus. Tam sancta
igitur et salubri adinonitione populus libenter acce-
pta, sacerdoti cum magna devotione respondet :

Dignum et justum est.

Nihil indignius quam largitori omnium beneficio-
rum Deo de beneficiis suis quemlibet ingratum exis-
tere. Nihil profecto est dignius, quam ei etiam pro
gratie sux donis omni semper humilitate gratias
agere, per hoc enim non solum nos memores nostrz:
humilitatis efficimur, et ipse in omnibus conlaudatur,
verum etiam majora apud illum et abundantiora be-
neficia et promeremur et obtinemus. Quid est autem
injustius quam pro Dei beneficiis contra ipsum rebelli
et superba mente tumescere? Denique proximis no-
stris ex lege Dei jubemur malum pro malo non red-
dere. Si ergo injustum est proximo malum pro malo
reddere, quanto injustius esse putamus factori et li-
beratori nosiro et proximorum nostrorum Deo red-
dere mala superbizx pro bonis gratiz su:ze? Post haec
Sacerdos jam de populi devotione securus, responsio-
nem ejus verissima attestatione coufirmans, unde et
sequens oratio, nisi fallor, contestata in commune
vocatur, mentem suam etiam ipse totam erigit sur-
sum, atque in his verbis excelso supplicat Deo :

Vere Dignum, etc. usque ad gratias agere.

Omnes enim peccaverunt, inquit Apostolus, et egent
gloria Dei. Justificati aratis per gratiam ipsius, per
redemptionem qua est in Christo Jesu. Dignum itaque

gratis per gratiam suam, gratias sibi ab omnihus
actas recipiat : justum omnino est, ut quia omnes
peccaverunt, et omnes gloria Dei egent, et gratis per
gratiam ipsius justificati sunt, quando meritum ha.
bere non potuerunt; saltem gratias agere non desi-
stant : in tantum denique et justum est munus apud
Deum actio gratiarum, ut non solum hoc a nobis in
presentis vite corruptibilitate constitutis requirat;
verum etiam in futuro, ubi corruptibile hoc indutum
erit incorruptione, et mortale hoc indutum erit im-
mortalitate, et sine intermissione videbitur Deus
deorum sicuti est, attestante Propheta, qui ait :
Beati qui habitant in domo tua, Domine, in secula
seculorum laudabunt te. Sed quoniam laudes et gra-

B ti» Deo a nobis reddite, non Deo sed nobis pro&-

ciunt; ideo in hac tanta supplicatione subjungitur,
4Equum et salutare, nam quus est secundum natu-
ram, justus dictus ab :qualitate natur:e. Condiuit
autem Deus hominem nulla pravitate perversum, sed
omni bonitate rectum et asquum, ad imaginem scili-
cet ac similitudinem suam, ut non modo in illa ter-
rena felicitate paradisi sobrie, juste, et pie viveret,
verum etiam in majori quandoque οἱ spiritali felici-
tete constitutus, creatorem suum sine fiu» laudaret.
ZEquum est ergo ut si volumus secundum naturam
nostram justi esse, illud semper ad quod creati sumus
facere studeamus, id est et in presenti vita secun-
dum :zqualitatem nature nostre viventes, creatori
nostro de beneficiis suis incessabiles gratias refera-
mus, atque ut in futura id ipsum inccessabiliter fa-
ciamus, et toto semper affectu desideremus : hoc
enim in tantum nobis salutare est, ut aliter salvi fieri
nullatenus valeamus. Quia igitur :2quum est, debe-
mus hoc ex nature debito proprio creatori : quii
vero salutare est, necessarium etiam sine dubio ae-
bis est ad eternam salutem. Quotiens ergo, ut supra
dictum est, Deo laudes et gratias agimus, ipsi quidem
hoc et ex naturz debito et ex necessitate nostra $2-
lutis exsolvimus, sed ilfi qui in nullo indiget nihil
proficimus. Nobis autem si hoc negligimus in quan-
tum deficiamus, in primi parentis nostri lapsu, qui-
cumque voluerit poterit perpensare : ille namque
ad imaginem et similitudinem Dei conditus, ad zxqua-
litatem et societatem angelorum quandoque perdu-
cendus, ad visionem et laudem conditoris proprii
sublevandus, paradisi cultor, omnium et piscium
maris, et volatilium coeli et bestiarum, universzque
terre dominator, peccata cavens, justitia abundans
ubi primum per superbiam.depravatus non solum
suo ingratus exstitit creatori, verum etiam Deo simi
lis, immo Deus fieri concupivit, non modo ad illam fo-
turam sui felicitatem non attigit, sed et quam tenebat
amisit, et miserias mortalitatis et fragilitatis et cala-
mitatis tantas invenit vel incidit, quantas sentiendo
potius ac videndo, quam legendo, tam in se quam in
aliis unusquisque cognoscit. Ut ergo ab hac miserri-
ma infelicitate ad illam beatissimam felicitatem at-
ungere valeamus, dignum- coram Deo et jusium est,

1139

EXPOSITIO MISS/E ROMASN.F.

1190

gquum nobis et salutare. est, Deo et Patri. nostro A Dii estis ; ct, Quoniam Deus magnus Dominus, et rex

smper et ubique gratias agere : semper, ut neque
de adversis murmureinus, neque de prosperis in su-
perbiam erigamur, sed et adversa nobis ex delito
peccatorum nostrorum venire, et prospera ex divina
diguatione et misericordia provenire cognoscentes ;
ct de paternis flagellis 8 Deus ut nobis proficiant ad
salutem. Et de gratuita bonitate ejus ne nobis profi-
ciant ad ruinam, et semper mausueti atque humiles
indesinenter gratias referamus, ut impleatur in nobis
quod Propheta ait, Benedicam Domino in omni tem-
pore, semper laus ejus in ore meo. Tunc denique fiet
ut et ubique, id est in omni loco, id ipsum facia-
mus. Neque vero in illo mundi hujus loco consistere
possumus, ubi non vel prosperis recreemur, vel af-
flizamur adversis. Quod autem sequitur :

Domine sancte, Pater omnipotens, «terne Deus.

Cum et Dominus sanctus, et Pater omnipotens, et
vterne. Deus idem sit, non ex superflua. verbositate
repetitur, sed cx magna cjus veneratione totiens
proclamatur : si quiem sunt, ut ait Apostolus, dii
multi et domini multi : omnis enim qui servum ha-
bet ctiam dominus jure vocatur; sed homo dominus
hominem servum habens servi semper indiget famu-
latu : ille autem solus Dominus sanctus est, cui Pro-
phcta. humiliter canit, ct dicit : Dixi Domino, Deus
meus es tui, quoniam bonorum meorum non eges. Ho-
mo ergo dominus servi indigens servitute, dominus
esse potest, quia servum habet, Deus esse non potest,
quia indiget servo. Deus autem Dominus nullius in-

cigeus servitute, et Dominus est, quia, sicut Psalmista C

ait, omnia serviunt ei ; Deus est, quia nullius indiget
famulatu : unde etiam et Dominus sanctus vocatur.
*ieut enim vasa Domino consecrata, et panes propo-
sitionis, el sacerlotalia vestimenta, et sacrificiorum
carnes in Veteri Testamento sancta dicuntur, eo
quod a nemine contrectari, vel comedi, vel indui de-
L.cant, nisi a solis quibus ex Dei lege concessum est,
à ceteris vero omnibus omnimodis separentur : ita
Deus Dominus sanctus dicitur, quia cjus videlicet do-
minatio ἃ dominatione humana sine ulla est com-
paratione disjuncta; qui etiam Pater omnipotens
Beus, ut. preter illum nullus esse Pater omnipotens
cognoscatur : namque homines ut patres suorum esse
valeant. filiorum, necessario prius filii sunt patrum
s:iorum. Deus autem Pater omnipotens dicitur, quia
non solum per Filium omnia ex nihilo potuit creare,
omnia eum ipso valet sine labore aliquo gubernare,
verum etiam Filium sibi coxternum Pater ipse tan-
tum, non etiam Filius ex propria substantia potuit
sine imminutione vel mutabilitate aliqua generare :
ipse est enim Deus, et Pater Domini nostri Jesu
Christi, qui et co:eternum sibi Filium genuit, et ex
quo omnis paternitas in calis et in terra nominatur.
-Eternus quoque Deus dicitur, quia sunt, sicut ait
Apostolus, dii multi, de quibus in psalmo scriptum
est : Deus deorum Dominus locutus est ; et, Ego dixi,

magnus super omnes deos. Sunt ergo sancti angeli
Domini, sunt etiam et sancti homines dii, sed dii
nomine nominantur, non zternitate, sed gratia; nam
seternum esse non potest quod commutabile factum
est. Si autem sancti angeli a Deo creati non essent,
nullatenus diceremus, Benedicite, omnia opera Do-
mini Domino, ct statim subjungeremus : Benedicite,
angeli Domini, Domino : quod enim a Deo creatum
non est, consequenter etiam opus Dei non est : item
cum propheta non solum virtutes, solem et lunam,
stellas omnes, et lumen, ccelos ccelorum, aquas qua
super coelos sunt ad laudem nominis Domini, sed et
angelos quoque omnes invitat : additque , Quia ipse
dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata sunt ; li-

B quido satis ostendit ut extera qua subjunxit, ita

etiam angelos Dei esse creaturam atque facturam,
et nisi iidem commutabiles creati fuissent, nequa-
quam eorum pars non modica per superbiam ceci-
disset, 45 angelica pr:xedita dignitate diabolicam im-
curreret infelicitatem. Jam vero de omnibus quod et
creati, et commutabiles sint, qui nescit, non homo,
sed pecus est. Deus ergo qui et initio caruit et fine
carebit, nihil recipiens varium, nihil habens occi-
duum, omnium creator a nullo creatus, solus vere ac
singulariter est zeternus. Huic igitur Domino sancto
l'atri omnipotenti, :eterno Deo, non per culpam primi
parentis etiam indigentes, infirmi et. temporales ef-
fecti, nullas per nos ipsos vel laudes vel gratias agere
valemus : sei quoniam unigenitus Filius Dei Deo Pa-
tri zequaliter sanctus, cequaliter omnipotens, :xquali-
ter :xeternus, inter nos et illum factus est mediator,
per ipsum et quicquid grati: coelestis habemus acc
pimus, et per ipsum Deo Patri de beneficiis suis quz
nobis per Filium contulit gratias agere debemus ; si-
cut enim nihil a nobis habemus, sic neque per nos
de aliquo gratias agere possumus : nam Deus cum
sit in seipso justus, et immortalis, nos autem in no-
bis ipsis injusti atque mortales, nec per justitiam
suam poterat parcere Deus injustis, nec per immor»
talitatem suam ullatenus subvenire mortalibus. Deus
ergo Doi Filius ut misericorditer redimeret quos juste
si vellet puniret, mortalitatem nostram immortalis
accepit, ut esset ubi mortem nostram quam nos in-
justi juste incurrimus, injuste gustaret justus, ac dia-

D bolus, cujus invidia mors intravitin orbem terrarum,

unum justum injuste occideret, omnes injustos quos
quasi injuste videbatur occidere perderet; non enim
primos parentes nostros in paradiso ut de ligno vetito
comederent terroribus compulit, sed fraudulentis pro-
missionitus persuasit ; non vim intulit, sed consilium
dedit, ac per hoc quasi juste hominem possidebat,
cui sese homo sponte sebdilerat. Deus igitur Dei
Filius csm in forma Dei esset, non rapinam arbitra-
tus est esse se equalem Deo, sed semetipsum ezinani-
vit formam servi accipiens, in similitudinem hominum
factus, et habitu inventus ut homo, humiliavit semet»

^ llic deest aliquid in ms. co]J., ut supplicandus, vcl rogandus, ut quid sinile; vcl mclius Dei ia genitivo

casu scribenduini.

1491

S.ECULI Vll] MONUMENTA ECCLESIASTICA.

1492

ipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem au- À vocantur, qui inter eos οἱ Deum nulli angeli eonsis-

tem crucis : propter quod εἰ Deus illum exaltavit, et
donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in
nomine Jesu omne genu flectatur celestium, terres-
trium , et. infernorum, et omnis lingua confiteatur
quia Dominus Jesus in gloria est Dei Patris..... Est
enim mediator Dei et hominum Homo Christus Jesus :
qui si purus Deus esset, non esset alius apud quem
intercederet : si purus homo, non esset qui recon-
ciliare valeret. Junge porro ut sit Deus in Christo,
et est mundum reconcilians sibi, ipse videlicet pe-
nes quem agendum est, ipse qui agit, sit idem mis-
sus, et idem regressus, sicut ipse judicatus et ipse
judicaturus. Sedet itaque ad dexteram Patris, sicut
ait Apostolus, et interpellat pro nobis, ut sacerdos
videlicet noster, cui dicitur : Tu es sacerdos in cter-
num secundum ordinem Melchisedech, qui in terra po-
situs tradidit semetipsum pro nohis oblationem et
hostiam Deo in odorem suavitatis, ut et nos posse-
mus exhibere corpora nostra hostiam viventem, Deo
placentem, rationabile obsequium nostrum, non vi-
tulos, non sanguinem taurorum aut hyrcorum, quia
scriptum est, Nonaccipiam de domo tua vitulos, neque
de gregibus tuis hyrcos ; et, Numquid manducabo carnes
taurorum, aut sanguinem hyrcorum potabo ? sed illud
quod sequitur, Jmmola Deo sacrificium laudis, et
redde Altissimo vota tua : iste enim sunt illze spirita-
les hostiz acceptabiles Deo, quas nos princeps apo-
stolorum Petrus Deo per Jesum Christum dicit of-
ferre debere, ad quas spiritales hostias quia etiam
actio pertinet gratiarum, vere dignum et justum est,
aquum et salutare, nos semper et ubique Domino
sancto Patri omnipotenti terno Deo gratias agere.
Per Christum Dominum nostrum.

Vere enim ille Dominus noster est qui nos non cor-
ruptibilibus auro et argento, sed pretioso sanguine suo
de servitute diaboli, et vana nostra conversatione re-
demit, de quo etiam pretio beatus Paulus apostolus
ait : Et non estis vestri, empti enim estis pretio magno.
Igitur non sumus nostri, sed sumus servi ejus, qui
nos emit pretio magno sanguinis sui. Sequitur :

Per quem magistatem, etc., usque exsultatione con-
celebrant.

Angeli Grece vocantur, Latine vero nuntii inter-
pretantur ab eo quod Domini voluntatem hominibus
nuntiant. Ángelorum autem vocabulum officii nomen
cst, non nature : semper enim spiritus sunt; sed
tunc solummodo vocantur angeli cum mittuntur.
Dominationes vero quidam ccelestis patrie spiritus
ideo vocantur, quia czteris angelorum inferioribus
agminibus dominantur. Potestates sunt quibus virtu-
les adverse subject:e sunt, et inde potestatum no-
iine nuncupantur, quia maligni spiritus eorum po-
testate coercentur, ne tantum noceant quantum cu-
piunt. Virtutes illi angeli dicuntur, per quos signa et
miracula in mundo fiunt, propter quod et virtutes ap-
pellantur. Seraphim quoque similiter est multitudo
angelorum, qui ex Hebrzxo in Latinum ardentes vcl
imcendentes interpretantur. ldeirco autem ardentes

tunt, et ideo quanto vicinius coram eo consistunt,
tanto magis claritate divini luminis inflammanurr.
Angeli igitur sancti qui post lapsum diaboli et ange-
lorum ejus perseverantia zternze beatitudinis solidati
sunt, et tantum (firmitatis vigorem consecuü, ut nullo
jam lapsu aversi, nulla superbia cadentes, sed firmi-
ter in Dei amore et contemplatione manentes ni-
hil aliud dulce habeant nisi eum a quo creati sunt,
qui etiam et locis et singulis hominibus praesunt : hi,
inquam, tam laudabiles divinz majestatis ministri, de
quibus etiam Dominus et Salvator noster in Evangelio
ait quod semper videant faciem Patris, pro tanta sui
dignitate non se ipsos laudant, nec propriam glo-
riam quaerunt, sed majestatem Patris cujus hzc

B omnia gratia perceperunt. Hos ergo ct nos homines

in quantum possumus imitantes non extollamur pro
donis gratiz Dei, sed potius ipsi pro donis suis laudes
incessabiles referamus. Si enim illi qui tanta jam
lirmitate donati sunt, ut nullum omnino casum per-
ti.nescant, tota se semper reverentia divinze majestati
submittunt, quanto magis homo putredo, et filius ho-
minis vermis, qui, ut beatus Job ait, quasi flos egre-
ditur, et conteritur, et fugit velut umbra, et. nunquam
in eodem statu permanel, omni se humilitate proprio
semper debet subdere creatori, illum laudans sem-
per, et semper justificans : se vituperans semper, et
semper accusans? Et si illi coelestis patria spiritus
qui dominationem vocabulum sortiuntur, eo quod
cxteris angelorum agminibus dominentur, non se

C de sua dominatione extollunt, sed majestatem proprii

creatoris reverenter adorant: quanto magis homo
aliis prelatus hominibus nullatenus debet inflari, sed
humili semper animo cogitare, quia et suus et subdi-
torum sibi Dominus estin ccelis ! Si enim, ut Psalmista
ait, universa vanitas omnis homo vivens, quid superbit
terra et cinis? Et qui potestates quz a diaboloet an-
gelis ejus, quos sanctus Job appellat horribiles, me-
tuuntur, quique earum potestate coerciti non possunt
tantum nocere quantum cupiunt: si hz, inquam,
tam fortes, tam potentes et tam metuendz potesta-
tes cum omni tremore divine majestati se subdunt,
et tantam sui dignitatem ad gratiam referunt condi-
toris : quanto magis homo qui non solum malignos
spiritus ne ab eis vincatur, verum etiam ipsos quo-
que vermiculos pertimescit, timorem Dei ante oculos
semper habere, illum semper, etiam si ab aliquo ti-
meatur, tremere 80 perpavescere debet! Quod autem
colos Deus cum coelestibus virtutibus inajestatem
Dei Patris socia exsultatione ac laudibus celebrare,
ita intelligendum est quod omnis creatura non voce
sed opere laudet Deum, quia ex creaturis consequen-
ter creator intelligitur, et in singulis operibus atque
effectibus Dei magnificentia demonstratur. Item quod
angeli laudare, dominationes adorare, tremere po-
testates dicuntur, non ita accipiendum est quasi lau-
dantes angeli majestatem Dei nec adorent nec tre-
mant, quod faciunt dominationes et potestates : vel
quasi adorantes dominationes non laudent vel uc-

14195

EXPOSITIO MISS;£ ROMAXE..

1494

mant, quod faciunt angeli et potestates : aut rursum A tio beatorum seraphim socia exsultatiouc spirituum

trementes potestates non laudent vel adorent, quod
faciunt angeli et dominationes : sed quidquid de sin-
gulis dictum est, azqualiter de omnibus sentiendum
est; cum enim scriptum sit : Beati qui habitant in
domo tua, in secula seculorum laudabunt te, qui do-
minationes et potestates babitare in domo Domini
credit, Dominum eas in sz€cula seculorum laudare
non dubitet. Nam et de virtutibus aue ut de ange-
lis scriptum est, Laudate eum, omnes angeli cjus;
laudate eum, omnes virtutes ejus. Rursus cum scri-
ptum sit, ut in nomine Jesu omne genu [lectatur cc-
lestium, terrestrium, et. infernorum ; si omne genu
celestium in nomine Jesu flecti credimus, non solum
dominationes, verum etiam omnes angelorum ordi-
nes sicut Filium, ita et l'atrem non dubitabimus ado-
rare. Quod autem majestatem Dei Patris tremere
potestates dicuntur, non hoc ex timore supplicii,
quod non merentur; non ex timore offeusiouis Crea-
toris, quam incurrere jam non possuut, sed ex reve-
rentia οἱ honore divin: faciunt majestatis : tres enim
constat esse timores, supplicii, de quo in psalmo di-
citur, Initium sapientie timor Domini : hunc enim
habent qui pro commissis suis ne a Domino punian-
tur incipiunt jam timere. Est etiam timor offensionis,
quo a dilectoribus suis timetur Deus, ne vel in modico
offendatur, de quo dicitur ad Abrabam : Nunc co-
gnovi quod timeas Deum, et non pepercisti filio tuo
tiigenito propter me. ldem etiam alibi perfecta ca-
ritas appellatur, sicut scriptum est : Perfecia chari-
tcs foras mittit. timorem, illum videlicet quem primo
loco posuimus, de quo idem apostolus ail : Qui au-
lem timet non est perfectus in charitate, quoniam timor
ponam habet. Tertius timor est ex reverentia et ho-
nore procedens, quo nunc tremere Dei majestatem
etiam potestates dicuntur, de quo etiam scriptum est :
Timor Domini sanctus permanens in seculum seculi.
In futura euim vita nec primus ille, nec secunius
erit; sed liic tantum tertius in sxculum seculi per-
manebit. Tremunt autem non solz videlicet potesta-
tes, sed omnes cliam coelestis patrixe spiritus : nam
cum scriptum sit, dicente Domino : Quicunque liono-
raverit. me, glorificabo eum ; qui autem. contemnunt
me, erunt ignobiles, manifestum est omnes celestium
oriines ministrorum idcirco in tantum a Creatore
glorificari, quia ipse quoque ab eis omnibus summo
tremore ac reverentia honoratur. Denique si non
eum honorareut, certum est quod contemncrent ; si
autem contemnerent, sine dubio non gloriflcarentur
ab eo, sed essent ignobiles, ut diabolus et angeli
cjus, qui eum non honorando contempserunt, et se
honorando in perpetus damnationis opprobrium et
contumeliam corruerunt. In sequentibus quoque cum
dicitur,Celi celorumquevir:utes ac beata seraphim socia
exsultatione concelebrant, manifeste ostenditur quia
ille potestatum tremor non ex timore pone, sed ex
reverenti:e honore procedit. Si enim divina majestas
ab omnibus tremitur, etiam beata seraphim quz exul-
tare dicuntur, tremere non dubitantur; et si exsulta-

ceterorum, apparet quod omnes bonoruin ordines
spirituum supernorum divin majestati et tremant
cum exsultatione, et exsultent cum tremore, illo, in-
quam, tremore, quos ante trementes sic Propheta
admonet consequenter ac dicit, Audite verbum Do-
mini, qui tremitis ad verbum ejus. Tam proprie enim
ipse dicentis spiritus audientum merita sequestravit,
ut eum omnes audirent clamantem ; ille tamen sibi
hec intelligeret dici, qui ad Dei verbum non reatu
conscienti:e, sed effectu reverentiz:e tremuisset. Audi
ergo hominem gaudio ac desiderio contremiscentem :
Servite, inquit. David, Domino in timore, et exsultate
ei cum tremore, et quoniam supernorum illa civitas
ex asgelis et hominibus constat. ad quam tantum

B creJimus genus hoininum ascendere, quantos illic

coutingit electos angelos remansisse, sicut scriptum
est, Statuit terminos genlium secundum numerum an-
gelorum Dei, superest ut ipsi quoque homines, qui ad
ceelestein patriam redeunt, ex eis agniminibus aliquid
illic reverentes imitentur, unde et protinussubinfertur :

Cum quibus et nostras voces, etc.

Orat enim in his verbis ex omnium persona sacer- -
dos, ul voces hominuin angelorum sermonibus sup-
plici se confessione laudantium jubeat, id est digne-
tut cum beata seraphim gratanter admitti, id est
recipi vel a 'sumi. Isaias namque propheta testatur
se vidisse Domiuum se;lentem super solium excelsum
et elevatum, et seraphim quorum uui sex, et alteri
totidem eraut ale, duabus velantia faciem ejus, et
duabus velantia pedes ejus, et duabus volantia et
clamantia alterum ad alterum, ac dicentia :
Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth;

. plena est omnis terra gloria tua.

Imitatur ergo sancta Ecclesia in terris posita par-
teui sui, qux in coelis est constituta, non solum quod
Deuin supplici confessione conlaudat, verum etiam
quod iisdem verbis ac sensibus easdem laudes con-
celebrat : consequens enim est, ut sit una laudatio,
quorum futura est una eademque in domo Domini
habitatio. Quod autem ter Sanctus in Dei laudem
dicimus, Trinitatem personarum in unitate divinita-
tis ineffabili mysterio veneramur : in eo vero quod
tum semel Dominum Deum Sabaoth confitemur,
unum Deum in Trinitate verbis celestibus predica-
mus, nam Sabaotli ex Ilebrzo in Latinum vertitur,
exercituum sive virtutum, quod et in prophetis fre-
quentissime legitur dicentibus, Hec dicit Dominus
Deus exercituum, et in psalmo aperte et angelorum
voce dicitur, Quis est iste rex glorie? Dominus virtu-
tum. Quod autem sequitur :

Pleni sunt coli et terra gloria tua,
immensitatem divin: majestatis ostendit, nulla eninr
ratione, nulla ::stimatione metiri valet ; mundo non
capitur, sic replet mundum, ut ipse contineat mun-
dum, non contineatur a mundo : est enim mundo su-
perior, inferior, exterior, et interior ; regendo supe-
rior, portando inferior, gubernando exterior, re-
plendo interior;sic est per cuncta diffusus, ut non

1495 S.ECULI VHi MONUMENTA ECCLESIASTICA. 1490

eit qualitas mundi, sed substantia creatrix mundi, A limn, sed in ore fidelinm funditur. Hinc ergo pense-
eine labore regens, sine onere continens mundum, — mus quale sit pro nobis hoc sacrificium, quod pro
non tamen per spatia locorum quasi mole diffusus, — absolatione nostra passionem unigeniti Filii semper
non ut in dimidia parte sit dimidius, et in alia dimi- — imitatur. Quis enim fidelium habere dubium possit
dia dimidius, atque ita per totum totus: non sic, — ipsa rmmolationis hora ad sacerdotis vocem coelos
sed in toto colo totus, et in tota terra totus, et in aperiri, in illo Jesu Christi mysterio angelorum cho-
parte totus, et per cuncta totus, et nullo contentus — ros adesse, suumniis ima sociari, terram coelestibus

loco, sed in se ipso ubique totus, ita Pater, ita Filius, — jungi, unum quid ex visibilibus atque invisibilibus
fleri, unde et a secretis virtutibus, vel sacris sacra-
menta dicuntur; quia sub tegumento corporalium
rerum virtus divina secretius salutem eorum sacra-
mentorum operatur. Ideoque seu per bonos, seu per
malos ministros intra Dei Ecclesiam dispensentur,
tamen quia Spiritus sanetus mystice illa vivificat, qui |
quondam apostolico in tempore visibilibus apparebat

ita et Spiritus sanctus, unus Deus Trinitas indivisa.
Deinde subjungitur :

Osanna in excelsis.
Et Osanna interpretatur salvifica, subaudiendo vel
populum tuum, vel totum mundum, cui idcirco addi-
tur in excelsis, quod adventus Christi non. tantum
hominum salus, sed totius mundi sit, terrena jungens

cumcolestibus, ut omne genu ei flectaturcecelestium, B operibus, nec bonorum meritis dispensstorum am-

terrestrium et infernorum. Sequitur :
Benedictus qui venit in nomine Domini

Hoc autem non dicitur nisi soli Filio Dei, Salvatore
quoque id ipsum in Evangelio comprobante, Ego veni
in nomin? Patris mei, et non recepistis me, alius venit
in nomine suo, et recepistis eum. Peractis omnibüs
quae supra memoravimus, facto magno circumqua-
que silentio, incipit jam sacerdos fixa in Deum mente
salutarem corporis et sanguinis Dominici hostiam
consecrare, quam offert generaliter pro Ecclesia Dei
sancta catholica, et fainulis famulabusque ejus, at-
que omnibus circumastantibus, quorum illi fides co-
gnita est, et nota devotio, quique illi ipsum sacrifi-
cium offerunt pro se suisque omnibus, pro redem-
ptione animarum suarum, pro spe salutis et incolu-
juitatis sue. Advocat etiam in adjutorium obsecra-
tionis suz gloriosam semper virginem Mariam ge-
nitricem Dei et Domini nostri Jesu Christi, sed et
Leatos simul apostolos ac martyres Dei, et omnes
pariter sanetos, ut eorum meritis ac precibus in om-
nibus protectionis ejus muniamur auxilio. Orat prz-
j «crea ut oblationem cunctze familie suz« Dominus pla-
catus accipiat, ac per manus sancli angeli sui in
sublime altare suum perferri jubeat, diesque nostros
in sua pace disponat, atque ab zterna. damnatione
nos eripi, et in electorum suorum jubcat grege nu-
merari. lloc autem totum in commemoratüonem fit
mortis Dominice ad tempus ab eo gustatz, qua nos
ab zternze mortis damnatione unigenitus Dei Filius
misericorditer liberavit, sicut ipse panem et calicem
accipiens in sanctas ac venerabiles manus suas, et
elevatis oculis in celum, gratias agens ac benedicens,
eaque discipulis suis dedit, ut manducarent et bibe-
rent; corpus et sanguinem suum esse confirmans, ait :
Ilaec quotiescunque feceritis, in mei memoriam facie-
tis. Hxc namque singularis victima ab zterno inte-
ritu animam salvat, quie illam nobis mortem unige-
nili per mysterium reparat, qui licet surgens a
Inortuis jam non moritur, et mors ei ultra non do-
minabitur, et in se ipso immortaliter atque incorru-
pübiliter vivens, pro nobis iterum in hoc mysterio
sacre oblationis immolatur, ejus caro in populi salu-

wm partitur, ejus sanguis non jam in. manus infidc-

plificantur h:ec dona, nec malorum attenuantur, quia
neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui
incrementum dat Deus : quam consecrationem cor-
poris οἱ sanguinis Dominici ideo semper in silenti» /
arbitror celebrari, quia sanctus in eis manens Spiri-
tus eumdem sacramentorum latenter. operatur effe-
ctum, unde et Gr:ce inysterium dicitur, quod secre-
tam et reconditamn habeat dispositionem. Sed necess
est ut cum hac sacerdos agit, semetipsum Deo in
cordis contritione mactet, quia qui passionis Domi-
nice mysteria celebrat, debet imitari quod agit.
Tunc ergo vere pro no5is hostia erit, cum nos ipsos
hostiam fecerit.

Preceptis salutaribus moniti et divina institution:

[ormati audemus dicere.

Dominus et Salvator noster Jesus Christus in Evange-
lio prcepit dicens : Et cum oratis, nolite multum loqui,
sic autem ethnici faciunt, putant enim quod in multi-
loquio suo exaudiantur. Si ergo ethnicus in orationc
multuni loquitur, ergo qui Christianus est debet pa-
rum loqui; nam si ille ideo frustratur petitione sua,
quia putat se in multiloquio exaudiri : debet iste
parum loqui, ne similia patiatur : Deus enim non
verborum, sed cordis auditor est. τος itaque prx-
cepta el mandata salutaria nobis sunt, quibus admo-
nemur ne per multiloquium orationis nostre fru-
strationem mereamur, ut his paucissimis verbis qui-
bus ex divina institutione atque eruditione formamur
vel docemur, petitiones nostras apud Deum innote-
scere contenti simus.

Pater noster, qui es in calis.
Omnia quz divinitus dicta factaque referuntur, sur!
miraculo ipsis etiam coelestibus tremenda ; stuporo
sunt pavenda mortalibus : sed nihil ita stupet caelun:,
pavet terram, expavescit universam creaturam, quam
quod servus Dominum patrem vocare audit, judice
suum reus genitorem nuncupat, conditio terrena su!
se voce Dei adoptat filium; sed audemus, quia pri -
sumptio dicentis non cst, ubi auctoritas est juber-
tis; ipse enim nos dicere voluit qui nos docuit εἰς
orare, Pater noster, qui es in cadis, non quod ille no1
sit in terra, sed ut ner hoc germen esse noveris te
coeleste, et si te Dei filium tu fateris, vive quasi De-

1497

EXPOSITIO MISS.E ROMAN.E.

1198

filius, ut actu, vita, virtutibus, tanto possis respon- A Hinc est quoc propriis viribus liberari hc mo non po-

dere genitori.
| Sanctificetur nomen tuum.

Quia a Christo vocatus es Christianus, petis ut
praerogativa tanti nominis sanctificetur in te, quia
nomen Dei quod per se οἱ sibi sanctum est, aut san-
ctificatur in nobis nostro auctu | Forte, actu], aut
nostro auctu blasphematur in gentibus.

Adveniat regnum iuum.

lese dici;: Reanum Dei intra vos est. Si intra nos
est, veniat quid oramus? Est in fide, est in spe, est
in exspectatione, sed ut veniat jam precamur; veniat
autem nobis, non illi qui conregnat Patri in suo sem-
per sinu permanens, sed veniat nobis ἃ : Venite, be-
nedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis para-
tum est ab origine mundi. Dicimus , veniat regnum
tuum, ut sic Deus regnet in nobis, quatiaus in nobis
desinat mors regnare, desinat regnare peccatum :
Htegnavit, inquit , mors ab Adain usque ad Moysen. Et
alibi : Non regnet peccctum in vestro mortali corpore.

Fiat voluntas tua sicut in calo et in terra.

Nunc in terra multa fiunt pro diaboli voluntate ,
pro seeuli nequitia, pro desiderio carnis ; in coelo
vero fit nihil praeter. Domini voluntatem. Petinus
ergo ut interempto diabolo, ut novo sxculo, ut mu-
(ato corpore, ut destructo mortis imperio, ut abolita
dominatione peccati, in. coelo et in terra, in. Deo et
hominibus una Dei e* eadem sit voluntas.

Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.

Post regnum celeste terrenum panem petere non

test carnalibus vinculis inligatus. Petendum nobis
est ergo ut Deus nos a diabolo liberet, qui Christum
terris ut. diabolum vinceret commodavit. Clamet ,
clamet homo ad Deum, clamet, Libera nos a malo,ut
a tanto malo, solo Christo vincente, liberetur.
Accepimus auditum fidei, formam Dominica ora-
tionis audivimus, Christus breviter orare docet, quia
cito vult postulata przstare. Aut quid petentibus non
dabit qui se ipsum non petentibus dedit? aut in re-
sponiendo quani faciet. moram , qui in dictandis
precibus vota supplicum sic prxvenit? Neque illud
nos moveat, quod quidam jactare solent : Si no
vit Deus quid oremus, et antequam petamus scit
quibus indigemus, frustra scienti loquimur: nos

B enim non sumus narratorcs, sed rogatores : aliud est :

enin ignoranti narrare, aliud scientem petere; in
illo indicium est, hic obsequium; ibi fideliter indi-
camus, hic miserabiliter obsecramus. Amen. Signa-
eulum orationis Dominice posuere, ubi fideliter pos-
eimus dicere. Sequitur :

Libera nos, quesumus, Domine, ab omnibus malis pre-
Leritis, presentibus οἱ futuris.

Omnia mala quibus nos a Domino petimus liberari
vel praeterita sunt, vel priesentia, vel futura peccata :
nam prz cateris malis ne veniant in sequentibus
exoratur, cum dicitur, Da propitius pacem in. diebus
nostris; sicut autem in Evangelio Salvator, ait, om-
nis qui facit peccatum, servus est peccati, orat ergo
Sacerdos ut, praterita nobis peccata laxando, et de

jubemur, prohibente ipso cum dicit: Nolite solliciti C prxsentibus ac futuris jugem tribuendo custodiam,

esse quid manducetis aut quid bibatis; sed quia ipse
est panis qui de ccelo descendit, petimus et preca-
mur, ut ipsum panem quo quotidie, id est jugiter su-
mus in sternitate victuri, hodie, id est in praesenti
vita de convivio altaris saneti ad virtutem corporis
mentisque capiamus.

Et dimitte nobis debita nos:ra sicut et nos dimitii-

mus debitoribus nostris.

Sic dicendo, o homo, indulgenti: moduin, imeusu-
ram venia, tu tibi dedisti, qui a Domino tantum tibi pe-
Lis dimitti, quantum dimiseris ipse conservo. Dimitte
ergo delinquenti in te totum, si vis ipse de tuis nihil
debere Domino delictis; in altevo dimitte tibi, si vis
ipse vindiceu vitare sententiam.

Et ne nos inducas in tentationem.

Deus, sicut scriptum est, neminem temptat; sed
temptare dicitur, cum contumaciter euntes ad tem-
ptationis laqueos derelinquit.. Sic. Adam tentatoris
insidias incurrit, dum sui przcepta despicit condito-
rs: unde autem et ἃ quo temptaretur, bomo prodi-
dit sic dicendo :

Sed libera nos a malo ;
hoc est a diabolo, «qui totius mali et auctor est, et

origo. Diabolus natura coelestis fuit, nunc est nequi-.

Ua spiritalis; ztate. wajor s.eculo, nocendi usu. tri-
tus, l.edendi arte peritissimus ; unde non jam inalus ,
sed imalum dicitur, a quo est, omue quod meluin est.

8 Desideratur hic aliqui! in ms.

Dominus nos a malis omnibus liberare diguetur; fa-
cientes enim peccatum sumus omnes servi peccati.
Neque aliter hujusmodi servitute possumus liberari ,
nisi Domini misericordia liberante ; nemo enim po-
test peccata dimittere , vel aliquem ἃ temptatione
servare, preter solum Deum, qui non solum per se,
verum etiam per subjectos sibi famulos quorum vult
peccata dimittit ; quibus dicitur in Evangelio : Quo-
rum remiseritis peccata, remittuntur eis. Notandum
sane «uod Deum quem iu oratione Dominica DPa-
trem vocamus, in nostra Dominum appellemus; quia
vilelicet illud ex divina auctoritate przesumimus, hoc
ex debito nostr: devotionis offerimus : in illo nos
Dei filios gratia, in hoc ejus servulos profitemur na-
tura; cui tamen digne servire non possumus, nisi
prius peccatis inservire cessemus : ait enim Salvator
in Evangelio, Nemo potest duobus dominis servire. Po-
timus igitur, ut Apostoli. verbis eloquar, quo liberati a
peccato, servi autem facti Deo, habeamus fructum
nostrum in sanctificationem , finem vero vitam
aeternam. Sequitur :
Et intercedente beata. Virgine, etc.

Cum sancta Ecclesia persecutionis procella pulsa-
tur, solet quidem in fortioribus membris suis glo-
riosissime triumphare, scd in infirmioribus quibus-
que ruinam gravissimam sustinere, et, quod faten-
dum est, magna in utrisque, id est et imbecillioribus.

1499

S.ECULI Vlll MONUMENTA ECCLESIASTICA.

1500

et robustioribus dispendia perpeti; aam persecutio- A ma quod predicavii Johannes, Jesum u Nazareth quo-

nis igne omuia populante, sicut intirmorum nonnulli
temptati a fide recedunt, et ipsi pereuntes etiam suo-
rum corda pavere faciunt fratrum ; ita οἱ fortissimi
quique, licet in semetipsis admiranda Deo, et ange-
lis, et bominibus martyrii sui spectacula praebeant, in
aliis tamen solo exemplo non etiam przdicationis
verbo proficere possunt. Orat ergo sacerdos in his
verbis, ut sicut prosperitatis tempore a peccatorum
nos Deus labe defendit, ita etiam nobis 3Jversa per-
secutionis avertat, quatenus nec infirmi terrore vel
suppliciis superati ἃ fide recedant, nec fortes et va-
lidi quique a przdicationis et exhortationis fraternae
impediantur officio : quod quia certum est sanctos
post vitz hujus excessum cum Christo manentes

indesinenter pro remanentibus in hoc mundo fratri- p

bus supplicare, petit utbeatze et gloriosg semper Vir-
ginis Dei Genitricis Mariz et maximorum apostolo-
rum intercessionibus Petri et Pauli apud Deum va-
leat obtinere. Sequitur :

Ut ope misericordie adjuti, etc.

Ecce propter quid nos et ab omnibus liberari a
Domino malis, et pacem dari temporibus nostris
oramus, scilicet ut liberati a peccato et ab omni per-
turbatione securi Domino Deo nostro sine timore in
sanctitate et justitia coram ipso omnibus diebus no-
stris servire possimus. Quod quia nec accipere nec
facere nisi per auxilium possumus Salvatoris, recte
subjungitur :

Per Dominum, etc.

lpse enim Dominus et Salvator noster, qui est cum
l'atre in unitate Spiritus sancti una Deitas, una vi-
vendi :qualitas, et vivificandi potestas in Evangelio
discipulis ait: Ego sum vitis, et vos palmites estis ; qui
manet in me et ego in eo, hic affert. (ructum multum ,
quia sine me nihil potestis facere. Et paulo superius
dixerat : Sicut palmes non potest ferre (ructum a se,
nisi manserit in vite; sic et qui in me non manserit.
Si quem vero scire delectat quid sit manere in eo,
audiat ipsum dicentem : Sicut. ilexit me Pater, et
ego vos dilexi, manete in dilectione mea; si precepta
mea servaveritis, manebitis in dilectione mea, sicut et
ego Putris precepta servavi , et maneo in ejus. dile-
ctione. Si quis etiam nosse desiderat qualis et quanta
non manentibus in eo immineat peeua, audiat ejus-
dem voce przedictum : Si quis autem in me non man-
serit, precisus est sicut palmes , et missus est. foras,
et armit ; et colligentes eos in ignem mittunt, et ar-
dent. Jam vero quod de manentibus in eo ipse sub-
jungit audire gratius puto : Si manseritis in me , et
verba mea in vobis manserint , quodcumque volueritis
petite, εἰ fiet vobis. Christus autem Grzce | Latineque
dicitur unctus ; ipsi enim Prophetain psalmo decantat:
Dilezisti justitiam et odisti iniquitatem ; propterea wn-
zit te Deus, Deus tuus, oleo letitie pre consortibus
tuis. De ipso etiam summus apostolorum Petrus in
Actibus apostolorum ad Cornelium et eos qui secum
aderant dicit: Vos scitis quod factum est verbum per
tolam Judam ; incipiens enim a Galilea post baptis-

modo unzit eum Deus:Spiritu sancto et. virtute; quod
enim Propheta oleum ketitie, hoc Apostolus Spiri-
tum sanctum et virtutem Dei appellat. Jehesus vero
Hebraiee, Latine Salvator interpretatur, quod aperte
angelus ad Joseph in somnis loquens de Maria te-
statur cum ait: Pariet autem filium , et vocabis no-
men ejus Jclhesum ; ipse enim salvum faciet populum
suum a peccalis eorum. Dehinc antequam communi-
cetur, exclamat sacerdos, et dicit :

Pax Domini sit semper vobiscum.

Nihil enim sine pace placitum Deo est, nec ille qui
dixit : Qui manducat carnem meam, et bibit sanqui-
nem meum, in me manet el ego ineo, in corde ma-
nere potest odiis ac dissensionibus maculato ; non est
enim Deus dissensionis, sed pacis. Orat ergo sacerdos
ac premonet ut pax Domini sit nobiscum, quatenus
perceptio sacrosancti corporis et sanguinis Domini
nostri Jehesu Christi non ad reatum sed ad solutio-
nem nobis omnium proficiat peccatorum ; guicum-
que enin manducaverit corpus Domini, ut. ait Apo-
stolus, εἰ calicem ejus biberit indigne, judicium sibi
manducat e: bibit. Rursum Salvator in Evangelio
ait : Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et bi-
beritis ejus sanguinem , non habebitis vitam in vobis.
lgitur si non manducaverimus neque biberimus, non
habebimus vitam in nobis; si autem indigne mandu-
caverimus ct biberimus, judicium nobis manducabi-
mus et bibemus. Purgandus est itaque animus, et

C quantum in nobis est cum omnibus pax habenda, ut

digne sumendo corpus et sanguinem Domini, et mor-
tem et judicium evadamus, etvitam ac remedium
per eorum perceptionem accipere mereamur. Quo
autem inter communicandum ἃ cantoribus exclama-
tur:

Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis,

propter illud fit, ut impleatur in nobis quod beatus
Johannes apostolus ait : Si direrimus quia peccatum
non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis
non est : quod si confiteatur peccata nostra, fidelis ct

justus est, ut remittat nobis peccata nostra, et emendet
"ποι ab omni injustitia. Quomodo autem id fiat, idem

ipse apostolus paulo superius sic ostendit : Si im [u-
mine ambulamus, sicut ipse est in. lumine, societatem
habemus ad invicem, et sanguis Jehesu filii ejus emun-
dat nos ab omni peccato. Itemque in sequentibus ait :
Filioli mei, hec scribo vobis, ut πον peccetis : quod si
quis peccaverit, deprecatorem habemus ad Patrem Je-
hesum. Christum justum, εἰ ipse exoratio est pro pec-
catis nostris ; non autem pro nostris tantum, sed et pre
toto mundo. In quibus verbis satis apparet quam con-
sequenter de Domino et Salvatore nostro beatissimus
Baptista Johannes testatur in Evangelio dicens : Ecce
agnus Dei, qui tollit peccata mundi : de ipso quippe
et Isaias propheta ait: Tanquam oris ad occisionem
adductus est , et sicut agnus corem tondente se. sine
toce, sic non aperuit os suum ; in humilitate judicium
ejus sublatum est. Communicato post hzc clero vel

1501

populo, oratio ex more colligitur, et a diacono proti- A

nus exclamatur .

]te, missa est.

Missa autem proprie tempore sacrificii est quando
caticumini foras mittuntur, clamante levita : Si quis
remansit caticuminus, exeat foras; et inde missa,
quia sacramentis altaris interesse non possunt qui

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.
nondum regenerati noscuntur. Quibus coelestibus ac

1503

super omnia salutaribus sacramentis, ut nos qui jam
Dei gratia ex aqua etSpiritu sancto sumus renati di-
gne interesse possimus, ipse qui hac in suam com-
memorationem celebrari praecepit, prestare digne-
tur, cui est cum Patre in unitate Spiritus sancti glo-
ria et honor, virtus et potestas in szecula szeculorum.
Amen.

PIPPINI ET CAROLOMANNI

FRANCORUM REGUM
DIPLOMATA
NECNON QUORUMDAM INTER ILLUSTRIORES FRANCOS ET GERMANOS
SECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

I.
CAROLOMANNI PRINCIPIS
CAPITULARE AN. 742.

(Pertz, Monumenta Germanie, etc.)

Codices quorum ope constitutionem hanc recogno-
vimus, hi sunt:

4. C. bibl. Vaticanze Palatinus n. 577, src. viii
exeuntis vel noni ineuntis; unde et Holstenius pri-
dem ediderat.

2. C. bibl. regie Monacensis olim Moguntinus, a
cl. Würdtwein in edendis sancti Bonifacii epistolis
adhibitus, s:eculi ix, cujus loca aliquot a V. cl. Pfó-
ringer iterum collata sunt.

. C. bibl. imperialis Vindobonensis inter Theolo-
icos n. 259 insignitus, seculi 1x, quo et Serrarius
in editione sua usus est.

4. C. bibl. aulice Carlsruhanze membr. seculi
x, a. V. cl. F. Molter bibliothec:ze illius profecto
collatus.

5. C. bibl. regi:e Monacensis olim Frisingensis,
signatus C. F. ab, seculi x, a Boehmero nostro cum
editis collatus. R

6. C. divi Marci Venetiis, chartaceus, scc. xv,
quem zque ac codices 1 et 3, ipsemet cum editis
contuli.

Codices isti antiquissimi cum unanimi inter se con-
sensu ab editionibus discrepent, has adhibito Bene-
dicti textu corruptas fuisse existimaverim. Capitum
distinctionem, codicibus incognitam, qualem Balu-
zius a Sirmondo acceperat, retinendam duxi.

In nomine domini nostri lesu Christi. Ego Carl-
mannus, dux et princeps Francorum, anno ab incar-
natione Christi septimgentissimo 42* , 1! Kalendas
Maias, cum consilio servorum Dei et optimatum mceo-
rum, episcopos qui in regno meo sunt cum presbite-
ris, et concilium et synodum pro timore Christi
congregavi, id est Bonifatium archiepiscopum, et
ὁ Burghardum, et ^ Regenfridum, et « Hwitanum, et
d Yuillabaldum, et Dodanum, et e Eddanum, cum pres-
biteris eorum, ut mihi consilium dedissent, quo-

ἃ Wirtziburgensem.

b Coloniensem.

« Buraburgeusem.

modo lex Dei et aecclesiastica relegio recuperetur,
quae in diebus praeteritorum principum dissipata
corruit, et qualiter populus christianus ad salutem
animae pervenire possit, et per falsos sacerdotes de-
ceptus non pereat; et per consilium sacerdotum et
optimatum meorum ordinavimus per civitates episco-
pos, et constituimus super eos archiepiscopum Boni-
fatium, qui est missus sancti Petri. Statuimus per
annos singulos synodum congregare, ut nobis prae-
sentibus canonum decreta et aecclesiae iura restau-
rentur, et relegio christiana emendetur. Et frauda-
tas pecunias ecclesiarum ecclesiis restituimuset red-
didimus. Falsos presbiteros et adulteros vel fornica-
tores diaconos et clericos de pecuniis ecclesiarum
abstulimus et degradavimus, et ad poenitentiam coe-
gimus.

2. Servi Dei per omnia omnibus armaturam por-
tare vel pugnare, aut in excercitum et in hostem
pergere, omnino prohibuimus, nisi illi tantummodo
qui propter divinum mysterium, missarum scilicet
solemnia adinplenda, et sanctorum patrocinia por-
tanda, ad hoc electi sunt. Id est, unum vel duos
episcopos cum capellanis praesbiteris princeps secum
habeat, et unusquisque praefectus unum presbite-
rum, qui hominibus peccata confitentibus iudicare et
indicare poenitentiam possint. Necnon et illas ve-
nationes et silvaticas vagationes cum canibus omni-
bus servis Dei interdiximus. Similiter ut àcceptores
et walcones non habeant.

9. Decrevimus quoque iuxta sanctorum canones,
ut unusquisque presbiter in barrochia habitans epi-
scopo subiectus sit illi in cuius barrochia habitet ; et
semper in quadragissima rationem et ordinem mini-
Sterii sui, sive de babtismo, sive de fide catholica,
sive de precibuset ordinc missarum, episcopo reddat

d Eichstetensem.
* Árgentoratensem.

1595

S.ECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1504

et ostendat. Et quandocumque iure canonico epi- A tientes firmaverunt, se inplere velle οἱ o5scrvare

SCOpUS circunieat parrochiam populos ad confirman-
dos, presbiter semper paratus sit ad suscipienduin
episcopum, cum collectione et adiutorio populi qui
ibi confirmari debet. Et in cena Domini semper no-
vum crisma ab episcopo quaerat, ul episcopum te-
stis adsistat castitatis, et vitae et fldei et doctrinae
illius. |

4. Statuimus ut secundum canonicam cautellam,
omnes undecumque stupervenientes ignotos episcopos
vel presbiteros, ante probationem synodalem in ec-
clesiasticaum ministerium non admitteremus.

5. Deerevimus ut secundum canones. unusquisque
episcopus in sua parrochia sollicitudinem adhibeat,
adiuvante gravione qui defensor ecclesiae est, ut po-
pulus Dei paganias non faciat, 561} ut ommes spurci-
tias gentilitatis abiciat et respuat; sive sacrificia

mortuorum, sive sortilegos vel divinos, sive filacteria-

et auguria, sive ineantationes, sive hostias immüola-
titias, quas stulti homines iuxta ecclesias ritu pa-
gano faciunt, sub nomine sanctorum imartvrum vel
confessorum , Deum et suos sanctos ad iracundiam
provocantes; sive illos sacrilegos ignes, quos nied
fyr vocant, sive omnes, quaecumque sint, paganorum
observationes diligenter prohibeant.

6. Statuimus similiter, ut post hanc. synodum,
que fuit i1 Kalendas Maias, ut quisquis servorum
Dei vel ancillarum Christi in crimen fornicationis
lapsus fuerit, quod in carcere poenitentiam faciat
jn pane etaqua. Etsi ordinatus presbiter fuisset,

promiserunt. Et oinnis aecclesiastici ordinis clerus,
episcopi et presbyteri ct diaconi cum clericis, susci-
pientes antiquorum patrum canones, promiserunt se
velle ecclesiastica iura moribus et doctrinis et mini-
sterio recuperare. Abbates et monachi receperunt
regulam sancti Patris Benelicti ad restaurandam
normam regularis vitae. Fornicatores et adulteros
clericos, qui sancta loca vel monasteria ante tenen-
tes coinquinaverunt, precipimus inde tollere οἱ ad
poenitentiam redigere. Et si post hanc definitionem
in crimen fornicationis vel adulterii ceciderunt, prio-
ris synodus iudicium sustincant. Similiter οἱ mo-
nachi et nonnae.

2. Statuimus quoque cum consilio servorum Dei

B et populi christiani, propter inminentia bella et per-

secutiones ceterarum gentium quae in circuitu nostro
&nt, ut sub precario et censu aliquam partem eccle-
sialis pecuniae in adiutorium exercitus nostri cum in-
dulgentia Dei aliquanto tempore retineamus, ea coi;-
ditione, ut annis singulis de unaquaque casata soli-
dus, id est duodecim denarii, ad ecclesiam vel al
monasterium reddatur; eo inodo, ut si moriatur ille
cui pecunia. commodata fuit, ecclesia cum propria
pecunia revestita sit. Et iterum, si necessitas coat
ut princeps iubeat, precarium renovetur et rescril.a-
tur novum. Et omnino observetur, ut aecclesia vel
monasteria penuriam et paupertatem non patiantur,
quorum pecunia in precario praestita" sit. Sed si
paupertas cogat, aecclesiae et domui Dei reddatur in-

dues annos in. carcere permaneat, et antea flagella- (; tegra possessio.

tus et scorticatus videatur, οἱ post episcopus adau-
geat. Si autem clericus vel monachus in hoc pecca-
tum ceciderit, post tertiam ververationem in car-
cerem missus, vertentem annum ibi paenitentiam
agat. Similiter et nonnae velatae ea:em peniten-
tentia conteneantur, et radantur omnes capilli capitis
eius.

1. Decrevimus quoque, ut presbiteri vel. diaconi
non sagis, laicorum more, sed casulis utantur, ritu
servorum Dei. Et nullus in sua domu mulierem ha-
bitare permittat. Et ut monachi et ancillae Dei mo-
nasteriales iuxta regulam sancti Denedicti ordinare et
vivere, vitam propriam gubernare studeant a.

II.
CAROLOMANNI PRINCIPIS
CAPITULARE LIFTINENSE AN. 743.

Capitulare hoc. in. codicibus 1. Palatino, n. 577,
fol 5; 2. Moguntino jam Monacensi; 3. Vindobo-
nensi; 4. Carlsruhano, ct 6. divi Marci Veneto post
Capitulare anni 742 proxime sequitur. Inscribitur in
codd. 1, 5, 4 : De alio synodali conventu. Goldastus
textum auxilio codicis Moguntini emendatum dede-
rat. Capitum distinctionem Baluzianam servavi.

1. Modo autem in hoc synodali conventu, qui con-
gregatus est ad Kalendas Martias in loco qui dicitur

Liftinas, omnes venerabiles sacerdotes Dei et co-
ἢ... el praefecti prioris synodus decreta consen-

9. Similiter praecypimus, ut iuxta decreta cano-
num, adulteria et incesta matrimonia, quae non sint
legitima, prohibeantur et emendentur episcoporum
iudicio; et ut mancipia christiana paganis nou tra-
dantur.

4. Decrevimus quoque, quod et pater meus ante
praecipiebat, ut qui paganas observationes in aliqua
re fecerit, multetur et damnetur quindecim solidis.

lll.
PIPPINI PRINCIPIS
CAPITULARE SUESSIONENSE AN. 74.

Constitutionem hanc pridem a Sirmondo co-
dicum Bellovacensis, Flandrici et Met-nsis editam, «t
a Baluzio auctoritate Metensis correctam, auxilio co-
dicum, 1. Vaticani n. 3827, olim sancti Petri Bello-
vacensis, 5:86. x1; 2. regii Parisieusis inter Sup;l.
Latina n. 75, s:ec. x, cui Metensem consentisse patet,
recog:0ovimus.

In Dei nomine Trinitatis. Anno septingentesimo
quadragesimo quarto ab incarnatione Christi sub die
5 Nonas Martii et luna 14, in anno secundo Chil.e-
rici regis Francorum, ego Pippinus, dux et princeps
Francorum. Dum plures non habetur incognitum,
qualiter nos in Dei nomine, una cum consensu epi-
scoporum, sive sacerdotum vel servorum Dei conczi-
lio, seu comitibus et obtimatibus Francorum, con-

loqui apud Suessionis civitas synodum vel concilio

Cb Bened. 1, 2. — Gollastus utramque finem conjungit.

4595

PIPPINI, CAROLOMANNI ET XLIORUM DIPLOMATA.

1506

facere decrevimus : quod ita in Dei nomine. et fe- A Adlabertus per parrochia plantaverat, omnes igne

cimus.

|n primitus constituimus fide catholica, quam
conslituerunt 518 episcopi in Nicaeno concilio, ut
denuntiaretur per universa regione nostra, et iudi-
cias canonicas aliorum sanctorum, quae constitue-
runt in syuodis suis; quomodo lex Dei et ecclesiastica
regula recuperetur, quae in diebus priorum princi-
pum dissipatu corruit.

2. Propterea nos una cum consensu episcoporum,
sive sacerdotum seu servorum Dei et optimatum
meorum consilio decrevimus, ut annis singulis sy-
nodo renovare debeamus, ut qualiter populus chri-
stianus ad salutem animarum pervenire possit, et ut
liaeresis amplius in populo non resurgat, sicut inve-
nünus in Adlaberto haeresim, quem publiciter una
voce condemnaverunt 25 episcopi; et alii multi sa-
cerdotis, cum consensu principis et populi, ita con-
demnaverunt ipsum Adlabertum, ut amplius populus
per falsus sacerdotes deceptus non pereat.

9. Idcirco constituimus per consilio sacerdotum et
optimatum meorum, et ordinavimus per civitites lc-
gitimos episcopos ; idcirco constituemus super eus ar-
chiepiscopus ἃ Abel et b Ardobertuni, ut ad ipsius vel
iudicia eorum de omne necessitate. ecclesiastica re-
currant tam episcopi. quam alius populus. Ut ordo
monachorum. vel ancillarum Dei secundim regula
Sancta. stabiles permaneant; et de. rebus. ecclesiasti-
cis subtraditis monaehi vel ancillas Dei cousolentur,
usque ad illorum necessitati. satisfaciat; οἱ quod
Superaverit, census levetur. Et abbati legitimi ostem
"on faciant, nisi tantum hominis eorum. transmit-
taut. Et omnes clerici fornicationem non faciant, et
abitu laicorum non portent, nec apud canis venatio-
nes noti faciant, nec acceptores non portant.

4. Siniiliter decrevimus, ut laici homincs legitimi
vivant, et. diversis fornicationis non faciant, et per-
iurias in ecclesia non consentiant, et falsi testimoniis
non dicant, et ecelesiam Dei in omni necessitate con-
servent. Et unusquisque presbyter qui in. parrochia
est, episcopo obediens et subiectus sit, et semper in
coena Domiui rationem et. ordinem ministerii sui
episcopo reddat, ct crisma et oleo petat, Et quando
iure canonico episcopus circumceat parrochia ad con-
litmandum populum episcopi sive abbati sive pres-
byteri parata sint ad suscipiendum episcopo in adiu-
Lorium necessitatis.

5. Et statuemus, ut supervenientes episcopus vel
presbyteris de aliis regionibus non suscipiantur in
ministerio ecclesiae, nisi prius fuerint probati ab
cpiscopo cuius parrochia est. |

6. Et omnino decrevimus, ut unusquisque episco-
pus in sua parrochia sollicitudinem habeat, ut po-
pulus christianus paganus non fiant. Et per omnes
civitatis legitimus forus et mensuras faciat, secun-
dum habundantia temporis.

7. Similiter constituemus, ut illas cruciculas quas

ἃ [themensem.

B

consumantur.

8. Similiter diximus, ut neque clericus mulierem
habeat in domo sua, qui cum illo habitet, nisi ma-
trem, aut sororem, vel nepta sua.

9. Similiter constituemus, ut nullus laicus homo
Dco sacrata femina ad mullerem non habeat, nec
suam parentem; nec marito viventem sua mulier
alius non accipiat, nec mulier vivente suo viro alium
accipiat; quia maritus muliere sua non debet dimit-
tere, excepto causa fornicationis deprehensa.

10. Si quis contra hanc decretam, quam 25 cpi-
scopi cum aliis sacerdotibus vel servis Dei, una cum
consensu principem Pippino vel obtimatibus Frarco-
rum consilio coustituerun?, transgrelire vcl legem
irrumpere voluerint, vel dispexerint, iudicatus sil
ab ipso principe, vcl episcopis seu comitibus, con-
ponat secundum quod in lege scriptum cst, unus-
quisque iuxta ordine suo. Et si haec omnia obser-
vavimus, quod superius scriptum est, Cliristi mi-
sericordia invenire aptemus in secula seculorum.
Amen.

t Signum inluster vir Pippino, maiorum domus.

t Signum Radobo:!o.
1 Signum Ariberto.

1 Signum llelinigaudo.
IV.
PIPPINI REGIS

CAPITULARE VERMERIENSE AN. 755.

C Textum constitutionis a Sirmondo et Baluzio ex

codice sancti Vincentii Metensis edite, atque a Sir-
mondo secundum Reginonem conventui Vermeriensi
vindicate, auxilio codicis 1 regii Parisiensis inter
Supplementa Latina n. 75 insignis, seculi x, reco-
gnovimus. Exstat V. cl. Pforinger indicante et 2 in
codice Ansegisi regio Monacensi olim Augustano.
Conventum VYermeriensem anno 723, nec ut Sirmon-
dus et Baluzius scripserunt anteriori, quo Suessioni-
bus Pippinum regem factum esse constat, cclebra-
tum fuisse, chartis Pippini an. 753 mense Martio
Vermeriz datis probari videtur.

1. In tertio genuclum separantur, et post poeniten-
tiam actam, si ita voluerint, licentiam habent aliis
se coniungere. In quarta autem coniunctione si in-
venti fuerint, eos non separamus, sed poenitentiam
eis indicamus. Attamen si factum non fuerit, nul-
lam facultatem coniungendi in quarta generatione
damus.

2. Si aliquis cum filiastra sua manet, nec matrem
nec filiam ipsius potest habere, nec ille nec illa aliis
se poterunt coniungere ullo unquam tempore. Atta-

men uxor eius, si ita voluerit, si se continere nog

potest, si,postea quam cognovit quod cum filia sua
vir eius fuit in adulterio, carnale commercium cum
eo non habet, nisi voluntate se abstinet, potest alio
nubere.

ὅ. Si quis presbyter neptam suam uxorem habue-
rit, ipsam diniittat, et gradum perdat. Si alius eain
acceperit, et ipsam a sc reiciat. Si se contincre non

b Senonensem.

1507

SAECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1508

potest, aliam accipiat; quia reprehensibile est, ut re- A potest, aliam uxorem cum poenitentia potest acci-

lictam sacerdotis alius bomo habeat.

4. Ut quolibet modo femina velum acceperit, in
hoc permaneat, nisi se invitam aut reclamantem ve-
laverit aliquis. Tamen praedicandum est, ut cum
velo suo permaneat, si voluerit. Quod si. presbyter
eam invitam reclamantemque velaverit, gradum
suum pro hac causa perdat. Quod si contigerit, ut
mulier sine convenientia viri sui se velare praesu-
mat, in potestate viri eius erit, aut in hoc perma-
neat, aut non.

5. Si qua mulier mortem viri sui cum aliis homi-
nibus consiliavit, et ipse vir ipsius hominem se de-
fendendo occiderit, et hoc probare potest, ille vir
potest ipsam uxorem dimittere, et si voluerit, aliam
accipiat. [Ipsa autem insidiatrix, poenitentia sub-
acta, absque spe coniugii maneat.]

6. Si quis ingenuus homo ancillam uxorem acce-
perit pro ingenua, si ipsa femina postea fuerit inser- '
vita, [si eam a servitute redimere potest, faciat] ; si
redimi non potest, si ita voluerit, liceat ei aliam ac-
cipere. Similiter et mulier ingenua, si servum acci-
piat pro ingenuo, et postea pro qualicumque causa
inservitus fuerit, nisi pro inopia fame cogente se
vendiderit, et ipsa hoc consenserit, et de praecio viri
sui a fame liberata fuerit, si voluerit potest eum di-
mittere, et si se continere non potest, alium ducere.
Similiter et de muliere, si se vendiderit, et vir eius
ita. consenserit, taliter potest stare, si se separave-
rint. Poenitentia tamen amborum necessaria est. (
Nam qui de pretio paris sui de tali necessitate libe-
ratus fuerit, in tali coniugio debent permanere, et
non separari.

7. Si servus suam ancillam concubinam habuerit,
si ita placet, potest illa dimissa comparem suam,
ancillam domini sui, accipere; sed melius est suam
ancillam tenere.

8. Si quis servus, libertate a domino suo accepta,
postea cum ancilla eius adulterium perpetraverit, si
dominus eius vult, velit nolit ipsam ad uxorem habe-
bit. Quod si ipsam dimiserit et aliam duxerit, cogatur
omnino, ut posteriorem dimittat, et ipsam cum qua
prius adulterium fecit, recipiat, aut illa vivente nul-
lam aliam habeat.

9. Si quis necessitate inevitabili cogente in alium
ducatum seu provinciam fugerit, aut seniorem suum,
cui fidem mentiri non poterit, secutus fuerit; et uxor
eius, cum valet et potest, amore parentum aut rebus
suis, eum sequi noluerit, ipsa omni tempore, quam-
diu vir eius, quem secuta non fuit, vivet, semper in-
nupta permaneat. Nam ille vir eius, qui necessitate
cogente in alium locum fugit, [si nunquam in suam
patriam se reversurum sperat], si se abstinere non

* Baluzius Reginonem alia quoque capitula synodi
Vermeriensis laudare animadvertit; ea reperies in
capit. Compendiensi (Infra, col. 1515), cap. 11, 15,
15, 17, 48, 21,22, preter haec Reginonis lib. i1,
cap. 225 : « Si homo liber patrem aut matrem, fra-
wem vel avunculum occiderit, hereditatem propriam

D 3821s S:£C. ΧΙ, olim sancti Petri

pere.

10. Si filius cum noverca sua, uxore patris soi,
dormierit, nec ille nec illa possunt ad coniugium per-
venire. Sed ille vir, si vult, potest aliam uxorem ha-
bere; sed melius est abstinere.

11. Si quis cum filiastra sua dormierit, simili sen-
tentia stare potest; et cum sorore uxoris suae simili
modo stare potest.

12. Qui dormierit cum duobus sororibus, et una
ex illis antea uxor fuerit, nullam ex illis habeat; nec
illa adultera soror, nec ille vir qui cum illa adulte-
ravit, alios umquam accipiant.

15. Qui scit uxorem suam ancillam esse, et ac-
cepit eam voluntarie , semper postea permaneat

B cum ea.

14. Ut ab episcopis ambulanti!us per patrias
ordinatio presbiterorum non fiat. Si autem boni sunt
illi presbiteri, iterum consecrentur.

15. Presbiter degradatus, certa necessitate co-
gente, pro periculo mortis, si alius non adest, potest
infirmum baptizare.

16. Ut arma clerici non portent.

47. Si qua mulier se reclamaverit, quod vir suus
numquam cum ea mansisset, exeant inde ad cru-
cem; et si verum fuerit, separentur, et illa faciat
quod vult.

18. Qui cum consobrina uxoris suae manet, suo
careat, et nullam aliam habeat. Ilia mulier quam
habuit, faciat quod vult. Hoc aecclesia non recipit.

19. Si servus aut ancilla per venditionis causam.
separati fuerint, praedicandi sunt ut sic maneant, si
eos reiungere non possumus.

20. Ut ille cartellarius qui cum ancilla manserit,
cum eam, iuxta legem libertate ἃ domino suo ac-
cepta, dimiserit aliam accipiens, posteriorem di-
mittat.

21. Qui uxorem suam dimiserit velare, aliam non
accipiat 8.

V.
PIPPINI REGIS:
CAPITULARE VERNENSE DUPLEX AN. 755.

Coustitutiones Vernensis conventus auxilio codi-
cum, 1. Bibl. Vaticanz Palatini n. 577, szc. vin
exeuntis vel ix ineuntis, fol. 74 sqq. ; 2. Vaticani n.
l, llovacensis, fol.

2 ; 5. Regii Parisiensis inter Supplementa Latina
n. 75, 850. x, recognovimus, cum Sirmondus eas
ope codicis ejusdem Bellovacensis et sancti Vincentii

etensis edidisset. Editio optimo quidem jure pre-
cipue codici Palatino innisa, eo precipue ab anterio-
ripus discedit, quod et textum restitutum exhibeat,
et capitulare anterius capitibus duodecim absolvat ;

sterius in capp. codicis Bellovacensis 43-25 et in
arisiensi (quocum Metensis congruit) asservatur.

INCIPIT SYNODUS VERNO PALATIO FACTA.
Sufficerant quidem priscorum patrum regulse san-

amittat. » ltem de incestis : « Episcopi incestuosos
investigare studeant. Et si peenitere. noluerint, de
ecclesia expellantur, donec ad penitentiam rever-
tantur. Quod si obedire sacerdotibus noluerint, opor-
tet eos per secularem disciplinam coerceri. »

1509

ΡΙΡΡΙ͂ΝΙ. CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1510

clae accclesiae catholicae rectissimae normae ad A scopis, et talis in eius lecum ín ipso synodo consti-

mortalium correctionem prolatae, si earum sanctis-
sima iura perseverassent inlaesa. Sed quia emergen-
tibus causis quibusdam non congruis, temporaque
inquieta supervenientes, contigit nonnulla ex hac re
neglegentia faciente fuisse intermissa, ideoque glo-
riosissimus atque relegiosus inluster vir, Francorum
rex Pippinus, universos paene Galliarum episcopos
adgregari fecit ad concilium Vernus palatio publico,
recuperare aliquantisper cupiens irstituta canonica.
Et quia facultas modo non subpetit ad integrum, ta-
men aliqua ex parte vult esse correctum quod aec-
clesiae Dei val!e cognoscit esse contrarium. Et si
tempora serena spatiaque tranquilla divinitus fue-
rint ei conlata, cupit ad plenum secundum sancto-

tuatur, pro ver:o el voluntate domno rege vel con-
senso servorum Dei, qui secundum ordinem sanctam
ipsam gregem regat.

6. Constituimus ut nulla abbatissa dua monastcría
non praesumat habere, nec exira monasterium li-
centiam exire, nisi hostilitate cogente. Sed domnus
rex dicit, qued vellit ut quando aliquas de ipsa ab-
batissas ipse domnus rex ad se iusserit venire, se-
mel in anno et per consenso episcopi in cuius parro-
chia est, ut tunc ad eum aliquas veniant, et sua ius
sione, si necessitas fuerit, et aliubi omnino non de-
beat nec per villas [nec per alia] loca demorare, nisi
tantum cum celerius potuerit ad ambulandum et ad
revertendum. Et ante non movetur de suo monaste-

rum canones, plenius opitulante divina gratia, me- B rio antequam suum missum ad domnum regem trans-

lius, perfectius, integraeque inantea conservare. Et
cum ita factum fuerit, cessent, hacc quae necessitate
cogente ex sacris canonibus remissius sunt excerpta,
maneantque praefata iura canonica firmissima inte-
gra atque intemerata. Tamen interim quod melius
possunus, haec inconvulsa atque inviolata esse cu-
pimus. Ipsarum enim rerum, quae pro nostra aemen-
datione communae sunt prolato, per distincta capi-
tula subter tenuntur inserta. Dat. 2». Idus lulii,
auno quarto regnante domno nostro Pippino glorio-
sissimo rege.

4. Capitulo. Ut episcopi debeant per singulas civi-
tates esse.

2. Episcopos quos in vicem metropolitanorum con-
stituimus, ut ceteri episcopi ipsis in omnibus oboe-
diant secundum canonicam institutionem, interim
quod secundum canonicam constitutionem hoc ple-
nius emendaimus.

9. Ut unusquisque episcoporum potestatem habeat
in sua parrochia tam de clero quam de regularibus
vel saecularibus, ad corrigendum el emendandum
secundum ordinem canonicara spiritale, ut sic vi-
vant, qualiter Deo placere possint.

4. Ut bis in anno synodus fiat. Prima synodus
mense primo, quod est Martias Kalendas, ubi domno
rex iusserit, cius praesentia. Secunda synolus Ka-
lendas Octubris, aut ad Sessionis vel aliubi ubi ad
Martias Kalendas inter ipsos episcopos conveuit. Et
illi episcopi ibidem conveniant, quos moJo vicem me-

tropolitanorum consütuimus. Et alii episcopi vel D

abbates seu presbiteri, quos ipsi metropolitani aput
se venire iusserint, ibidem in ipsa secunda synodo
convenire faciant.

5. Ut monasteria, tam virorum quam puellarum,
saecundum ordinem regulariter vivant. Et si hoc fa-
cere contempserint, episcopus in cuius parrochia esse
videntur hoc eiaendare debeat. Quod si non potuerit,
hoc quem metropolitanum constituimus innotescat,
et ipse hoc emendare faciat. Quod si hoc nec ipse
emendare potuerit, ad synodum publicum exinde ve-
niant, οἱ ibidem canonicam sententiam accipiat. Et
si publicum synodum contempserit, aut honorem
Suum perdat, aut excommunecetur ab omnibus epi-

mittat. Et si iusserit rex venire, veniat. Sin autem,
in monasterio permaneat, interim quod hoc plenius
secundum canones emendamus. Similiter nec illas
monachas extra monasterium exire non debeant.
Quod si aliqua in aliquo lapsu ceciderit, infra mona-
sterio per consilium episcopi penitentiam agat.
Et si necesse est. Ce eorum necessitate ad domnun
regem vel ad synodum aliquid suggerere, eorum pro-
positi vel missi hoc debeant facere. Et quale munera
ad palatium dare voluerint, per missos suos hoc diri-
gant. Ei si aliqua monasteria sunt qui eorum ordine
propter paupertatem adimplere non potuerint, hoc
ille episcopus de veritate praevideat, et hoc domno
rege innotescat, ut in sua aelymosina hoc emendare

C faciat. Et si tales foeminae velatae ad praesens ibi-

dem congregatae inveniuntur qui regulariter vivere
non vellent, nec ad hoc dignae sunt ut cum illas alias
habitent, episcopus vel abbatissa praevideant locum
aptum, ubi separatim cum custodia in pulsaturio ha-
bitare debeant, vel operare inanibus quod ipsa abba-
tissa eis iusserit, interim quod p-oLatas, si dignae
sunt, in congregatione recipiantur,

7. Ut pullicum baptisterium in ulla parroechia
esse non debeat, nisi ibi ubi episcopus conslituerit
cuius parrochia est. Nisi tantum si necessitas eve-
nerit pro infirmitate, aut pro necessitate, illi pres-
byteri, quos episcopus in ipsa parrochia constituerit,
in qualecumque loco evenerit, licentiam habeant
baptizandi, ut omnino sine baptismo non moriantur.

8. De presbyteris. Ut omnes presbyteri qui in par-
rochia sunt, sub potestate episcopi esse debeant de
eorum ordine, et nullo presbiter non praesumat in
illa parrochia nec baptizare, nec missas caelebrare
sine iussione episcopi in cuius parrochia est. Et om-
nes presbiteri ad concilium episcopi conveniant. Et
si hoc quod superius conpraehensum «st facere con-
tempserint, secundum canonicam institutionem iudi-
centur, tam ipsi quam defensores eorum.

9. De modis excommonicationis, tam de clericis
quam laicis. Si quis presbyter ab episcopo suo de-
gradatus fuerit, et ipse per contemptum postea ali-
quid de suo officio sine commeatu facere pracsumpse-
rit. et poetea ab episcopo correptus et excommunica-

1511

SAECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

4113

tus fuerit, qui cum ipso cominunicaverit scienter, Α suspendatur interim quoJ 3] synodo exinde venerit,

sciat se esse excommunicatum. Similiter quicumque
clericus vel laicus aut femina, incestum commiserit, οἱ
ab episcopo suo correptus se emendarc noluerit, et ab
ipso excommunicatus fuerit, qui cum ipso communi-
cat similiter excommunicetur. Et ut sciatis, qualis sit
modus istius excommunicationis, in aecclesia non de-
bet intrare, nec cum nullo christiano cybum vel potuin
sumere ; nec eius munera accipere debet. vel osculum
porrigere, nec in oratione iungere, nec salutare, an-
tequam ab episcopo suo sit reconciliatus. Quod si ali-
quis se reclamaverit quod iniuste sil excommunica-
tus, licentiam habeat ad metropolitanum episcopum
venire, et ibidem secundum canonicam institutionem
deiudicetur; et interim suam excommunicationem
custodiat. Quod si aliquis ista omnia contempserit,
et episcopus hoc minime emendare potuerit, regis
iudicio exilio condamnetur.

10. Ut monachi qui veraciter regulariter vivunt,
ad Romam vel aliubi vagandi non permittantur, nisi
oboedientiam abbatis sui exerceant. Et si talis causa
evenerit, quod absit, quod ille abbas remissus vel
neglegens inveniatur aut in manus laicorum ipsuin
monasterium veniat, et hoc episcopus emendare non
poterit, et aliqui tales monachi ibidem fuerint qui
propter Deum de ipso monasterium in alterum mi-
grare vellent propter eorum animas salvandas, hoc
per consensum episcopi sui licentiam habeant, qua-
liter eorum aniinas possint salvare.

11. De illis hominibus qui se dicunt propter Deum

quod se tunsorassint, et modo res eorum vel pecunia C

hahent, et nec sub manu episcopi sunt, nec in mo-
nasterium regulare vivunt, placuit ut in monasierio
sint sub ordine regulari, aut sub manu episcopi sub
ordfe canonica. Et si aliter fecerint, et corvecti ab
episcopo suo se emendare nolucriut, excommuni-
centur. Et de ancillis Dei velatis eadem forma ser-
vetur.

12. In canone Calcidonense capitulo 20. De non
suscipiendis alterius aecclesiae clericos et de suscep-
toribus eorum absque litteris commendaticiis. Clc-
ricos in aecclesia militantes, sicut. iam constitutum
est, non licere in alterius civitatis ecclesia vel in po-
testate laicorum militari, sed ibidem permanere in
qua principium ministrare meruit; extra eos qui,
amissa patria, ad aliam ecclesiam pro necessitate
venerunt. Qui vero episcoporum aut laicorum post
hoe alteri ecclesiae clericum susciperit, nisi ad excu-
sandum rationabiliter, placuit ἃ communione sus-
pendi, et eum qui suscipit, et qui susceptus est,
quousque clericum qui translatus est, fecerit, ad suam
reverti aecclesiam.

Codd. 2 et 5 ita prosequuntur :

15. De episcopis vacantibus, qui parrochias non
habent, nec scimus ordinationem eorum qualiter fuit,
placuit iuxta instituta sanctorum patrum, ut in al-
terius parrochia ministrare nec ulla ordinatione fa-
cere debeant non sinc iussione episcopi cuius parro-
chia est. Et si. hoc facere praesumpserit, ab officio

et ibidem secundum canonicam institutionem acci-
piat sententiam ; nisi tantum pro itineris causa. Etsi
ullus clericus aut laicus talem episcopum defensaxe-
rit vel presbyterun sine commeatu episcopi cuius
parrochia est, excommunicetur usque ad emenda-
tionem.

14. De die dominico quia persuasum est populis,
de die dominico agi cum caballis sicut bobus et vci-
culis itinera noir debere, neque ullam rem ad victum
praeparare, vel ad nitorem domus vel hominis perti-
nentem ullatenus exercere, quae res ad iudaicam
superstitionem magis quam ad christianam o*serva-
tionem pertinere probatur, id statuimus, ut die do-
minico quod antea fieri licuit, liceat. De opera ta-
men rurale, arata, aut vinea sectionem, excussio-
nem, exartum, vel sepe censuiinus abstinenda, quo
facilius ad ecclesiam venientes orationis gratia va-
cent. Quod si inventus fuerit quis in operibus su-
prascriptis quae interdicta δι} exercere, qualiter
emendare debeat, non in laicorum distric:ione sed in
sacerdotibus castigatione consistat.

15. Ut omnes homines laici publicas nuptias fa-
ciant, tam no»iles quam ignobiles.

16. Ex canone Calcidonense cap. 5. at clerici con-
ductores non sint, hoc est, ut. non habcant actionis
secularis, nisi pro causas ecclesiarum orplianorum
vel viduarum, ordinante cpiscopo suo [vel abbate].

17. Ex canone Calcidonense cap. 25. ut post mor-
tem episcopi non liceat episcopatum esse sine pasto-
ΤῸ super menses tres; nisi talis necessitas grandis
evenerit, ut. hoc nullo modo fieri non possit. P'rac-
cipue proximum synodum, cum evencrit, episcopus
ordinetur.

18. Ut nullus clericus ad iudicia laicorum publica
non conveniat sine iussione episcopi sui vel abbatis,
iuxta canonis Cartaginensis, capitulo 8. ut ili scri-
ptum est : « Qui relicto ecclesiastico iudicio pullicis
judiciis se purgare voluerit, etiamsi pro illo prolata
fuerit sententia, locum suum amittat. Iloc in criini-
nali iudicio. In civili vero perdat quod evicit, si lo-
cum suum obtinere voluerit. Cui enim ad eligen.!os
iudices un(ique ecclesiae patet auctoritas, ipse se
indignum fraterno consortio iudicat qui de universa

p ecclesia male sentiendo, de seculari iudicio poscit

auxilium, cum privatorum christianorum causas apo-
stolus ad ecclesiam differre atque ibidem terminare
praecipiat. » Et maxime, ne in talibus causis inquie-
tudine domno rege faciat.

19. De inmunitatibus, ut omnes inmunitates per
universas ecclesias conservatae sint.

90. In alio synodo nobis perdonastis , ut illa mo-
nasteria ubi regulariter monachi aut. monachas vi-
xerant, ut hoc quod eis de illas res demittebatis unde
vivere potuissent, ut exinde, si regalis erat, ad dom-
num regem fecisset rationis abbas vel abbatissas : et
si episcopalis, adillum episcopum. Similiter et de illos
vicos.

21. Ut illos presbyteratus qui ad illum cpiscrpa-

4515

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1514

tum legibus obtingunt, ut illi episcopi ipsos debe- A suo, et duxit secum suum vassallum, et postea fuit

rent habere, sicut antea in alio synodo dixistis.

93. De peregrinis qui propter Deum vadunt, ut ipsis
teloneos non tollant; et de alios teloneos sicut vos
perdonastis, ita fiat, ut ubi legitimo donati non fue-
rint, transeant.

95. Ut comites vel iudices ad eorum placitus
primitus viduarum , orphanorum, vel ecclesiarum
causas audiant vel definiant in eleemosyna domno
rege, et postea alias causas per iustitia rationabiliter
iudicentur.

94. Ut per pecunias nullus ad gradum ecclesiasti-
cum vel ad honorem accedere non debeat, quia hae-
resis simoniaca esse videtur.

25. Ut nullus episcopus nec abbas, nec laicus,

ibi mortuus ipse senior, et dimisit ibi ipsum vassal-
lum; et post hoc accepit alius homo ipsum benefi-
cium, et pro hoc ut melius potuisset habere illum
vassallum, dedit ei mulierem de ipso beneficio, et
habuit ipsam aliquo tempore ; et dimissailla, reversus
est ad parentes senioris sui mortui, et accepit ibi
uxorem, et modo habet eam. Diflinitum est, quod il-
lam quam postea accepit, ipsam habeat. |

10. Si quis, uxore accepta, invenit eam a fratre
suo contaminatam, ipsam dimittens accepit aliam, -
ipsamque contaminatam invenit, uxor illius legittima
est, propterea quia nec ipse virgo fuit illo tempore.
Quod si tertiam postea acceperit, revertat ad me-
dianam ; et ipsa posterior potestatem habeat alio viro

propter iustitias faciendum sportelo contradicto B se coniungere.

. non accipiat ; quia ubi ipsa dona intercurrunt, iusti-
tia evacuatur.
VI.

PIPPINI REGIS
CAPITULARE COMPENDIENSE AN. 757.

Capitula hzc. in codice, 1. regio Parisiensi inter
Suppl. Latina n. 75 signato proxime post capitula
Vermeriensia habentur, unde et capita ejus aliquot a
HKeginone inter Vermeriensia recensentur. Exstant
et, 2. in codice regio Monacensi olim Augustano. Àn-
num Sirmondus, primusex codice Metensi editor, ex
Einhardi Annalibus assignavit.

JNCIPIT DECRETUM QUOD FACTUM FUIT AD COMPENDIUM
PALATIUM PUBLICUM.

a 1. Si in quarta progenie reperti fuerint coniuncti,
non separamus.

2. In tercia vero si reperti fuerint, separentur.

9. Et eos qui unus in quarta, alius in tercia
sibi pertinent, et coniuncti inveniuntur, sepa-
ramus.

4. Si duo in tercio loco sibi pertinent , sive vir,
sive femina, aut unus in tercio et alter in quarto;
uno mortuo, non licet alterum accipere uxorem eius.
Et si inventi fuerint, separentur. Una lex est de viris
et de feminis.

9. Mulier si sine commeauu viri sui velum in ca-
put miserit, si viro placuerit, recipiat eam iterum ad
coniugium.

6. Et si quis Francam filiastram suam contra vo-

luntatem ipsius et matris et parentum dederit viro

ingenuo, aut servo vel ecclesiastico, et illa noluerit D

habere ipsum, et reliquerit eum, potestatem habent
parentes ipsius dare ei alium maritum. Et si
ipsa alium habet, quem postea accepit, non sepa-
rentur.

1. Si Francus homo acceperit mulierem, et sperat
quod ingenua sit, et postea invenit quod non est inge-
nua, dimittat eam si vult, et accipiat aliam. Similiter
et femina ingenua.

8. Si femina ingenua accepit servum , οἱ scie-
bat tunc quod servus erat, habeat interim quo vi-
vit. Una lex est de viris et feminis.

9. Homo Francus accepit beneficium de seniore

^ Capita tria priora conjunguntur in editis.

PaTROL. XCVI.

11. Si quis homo habet mulierem legittimam,
et frater eius adulteravit cum ea, ille frater vel
illa femina qui adulterium perpetraverunt, interim
quo vivunt numquam habeant coniugium. llle
cuius uxor fuit, si vult, potestatem habet accipere
aliam.

12. Si quis baptizatus est a presbytero non bapti-
zato, et sancta Trinitas in ipso baptismo invocata
fuerit, baptizatus est, sicut Sergius papa dixit. Im-
positione tamen manuum episcopi indiget : [Georgius
episcopus Romanus ct lohannes sacellarius sic seu-
serunt. ]

15. Si pater sponsam filii sui oppresserit, et postea
filius ipsam acceperit, pater eius postea non habeat
uxorem, et ipsa femina non habeat virum, quia non
dixit quod pater eius cum ipsa mansisset; filius
vero eius qui nesciens fecit, accipiat mulierem legit-
timam.

14. In qualicumque modo mulier velum sancüun
acceperit sponte, in eo permaneat, ncc dimittat. Con-
senserunt Georgius episcopus Romanus, lohannes
sacellarius.

15. Si quis filiastrum aut filiastram ante episco-
pum ad confirmationem tenuerit, separetur ab uxore
sua, et alteram non accipiat. Similiter et femina alte-
rum non accipiat. [Georgius consensit.]

46. Si quis vir mulierem suam dimiserit, et dedc-
rit commeatum pro religionis causa infra monaste-
rium Deo servire, aut fora. monasterium dederit
licentiam velare, sicut diximus, propter Deum, vir
illius accipiat mulierem legittimara. Similiter et mu-
lier faciat. Georgius consensit.

47. Si quis cum matre et filia in adulterio mansit,
nesciente matre quod cum filia sua mansisset, simili-
ter et filia nescivit quod cuin matre sua esset, postea
ille vir si acceperit mulierem, dimittat, usque in diem
mortis suae non habeat uxorem, et illa mulicr quam
reliquerit, accipiat virum; et illa mater et filia, cum
quibus in adulterio mansit, ambabus nescientibus
quod cum matre οἱ filia mansisset, habeant viros.
Nam si in notitiam illarum venerit hoc scelus, dimit-

48

4518

SAECULI ΥΠῚ MONUMENTA SELECTA.

1516

tant maritos, et agant poenitentiam, et illorum mariti A tiniaci habito interfuerant. Eddiderat ea ex schedis

posteriores accipiant mulieres.

48. Similiter et de duabus sororibus, qui cum
una in adulterio mansit, et alteram in publico acce-
pit, non babeat mulierem usque in diem mortis. Kt
illae duae sorores, si nescierunt, habeant maritos.
Et si in notitiam eis venit, superiorem formam
servent.

19. Si vir leprosus mulierem habeat sanam, si
vult ei donare commeatum ut accipiat virum, ipsa
femina, si vult, accipiat. Similiter et vir.

90. Si quis vir accepit mulierem, et habuit ipsam
aliquo tempore, et ipsa femina dicit quod non man-
sisset cum ea, et ille vir dicit quod sic fecit, in veri-
tate viri consistat, quia caput est mulieris. De mu-

Holstenii Labbeus Concil. t. VI, p. 1702; nos ex ce-
dice unico iterum descripta sistimus.

Nomina episcoporum seu abbatum qui aput villam
publicam Attiniacum pro causa relegionis ac salute
animarum congregati, synodali conventu inter ce-
tera salubriter sapienterque definita , hoc quoque
commoni cunctorum decretostatuerunt, ut unusquis-
que illorum quorum nomina * in hoc indiculo subter
scripta reperiuntur, quando quislibet de hoc saeculo
migraverit, centum psalteria et presbiteri eius spe-
ciales misas centum cantent. Ipse autem episcopus
per se 20 misas impleat; nisi infirmitate aut aliquo
inpedimento prohibeatur. Tunc roget alterum epi-
scopum pro se cantare; abbates vero qui non sunt

liere quae dicit, quod vir suus ei commercium mari- B episcopi, rogent episcopos ut vice illorum ipsas 30

tale non reddidit, Georgius consensit. .

9I. Si qui propter faidam fugiunt in aliam pa-
triam, et dimittunt uxores suas, nec illi viri nec
illae feminae accipiant coniugium. [Georgius con-
sensit.]

92. De incestis. Si homo incestum commiserit
de matre sua, aut cum matrina sua de fonte et con-
firmatione 804, aut cum matre et filia, aut cum dua-
bus sororibus, aut cum fratris vel sororis filia, aut
nepta, aut cum consobrina vel subrina, aut cum amita
vel matertera, de his criminibus pecuniam suam
perdat, si babet. Εἰ si se emendare noluerit, nullus
eum recipiat, nec cibum ei donet. Et si fecerit, 60
solidos domno regi componat, usque dum se ipse
homo correxerit. Et si pecuniam non habet, si liber
est, mittatur in carcerem usque ad satisfactionem.
Si servus aut libertus est, vapuletur plagis multis.
Et si dominus suus permiserit amplius in tale sce-
lus cadere, ipse dominus regi 60 solidos com-
ponat.

95. De ecclesiasticis vero, si fona persona fuerit,
perdat honorem suum. Minores vero vapulentur, et
in carcerem mittantur.

24. De presbyteris et clericis sic ordinamus, ut
arncbidiaconus episcopi eos ad sinodum commoneat
una cumeomite. Et si quis contempserit, comes eum
distringere faciat, etipse presbyter aut defensor Suus
40 solidos componat, et ad sinodum veniat. Et epi-
scopus ipsum presbyterum aut clericum iuxta cano-
nicam auctoritatem diiudicari faciat; solidos vero
40 componat. Et si aliquis per violentiam presbyte-
rum, aut clericum, aut incestuosum contradixerit,
tunc comes ipsam personam per fideiussores positum
ante regem venire faciat una cum misso episcopi ; et
et doinnus rex distringat, ut ceteri emendentur.

vH.
CONVENTUS ATTINIACENSIS AN. 765.
In codicebibl. Vaticano Palatino, n. 577 szc. vin
exeuntis, fol. 6, nomina tantum episcoporum abba-
tumque exstant, qui conventui magno a Pippino At-

Δ Cod. , in diluculo.
b Evreux.

* Laon.

à Soissons,

mísas expleant, et presbiteri eorum centum misas et
monachi centum psalteria psallere meminerunt.
Hrodegangus episcopus civitas Mettis. Eddo episco-
pus civitas Stradburgo. Lullo episcopus civitas Ma-
guntiaci. Lupus episcopus civitas Senonis. Balde-
berhtus episcopus civitas Baselae. Uulframnus epi-
scopus civitas Meldis, Remedius vocatus episcopus
civitas Rodoma. Maurinus episcopus civitas Ebora-
cas b. Genbaudus episcopus civitas Laudumo *. Hil-
digangus episcopus civitas Suaseonis ἃ. Athalfridus
episcopus civitas Novionis *. Megingozus episcopes
civitas Wirziaburgo. Willibarius episcopus de mo-
nasterio sancti Maurici. Folcricus episcopus civitas
Tungris. Theodulfus episcopus de monasterio Laubi-

C cis. Hiddo episcopus civitas Agustoduno. Yppolitus

episcopus de monasterio Eogendi. lacob episcopus
de monasterio Gamundias. Gaucilenus episcopus
civitas Celmanis f. Johannes episcopus civitss
Constantia. Willibaldus episcopus de monasterio
Achistadi δ. Madalfeus episcopus civitas Wirdunis.
Harifeus episcopus civitas Bisentionis. Leodeningus
episcopus civitas Baiogas 5. Eusebius episcopus ci-
vitas Toronis. Tello episcopus civitas Goeradiddo.
Mauriolus episcopus civitas Andecavis. ὁ Fulradus
abbas de monasterio sancti Dionisio. Lantfridus ab-
bas de sancto Germano. lohannis abbas de sancie
Flodoaldo. Druhtgangus abbas de Gemedico. With-
lecus abbas de Funtanellas. Witmarus abbas de Cen-
tula. Leodharius abbas de Corbeia. Manase abbas

D ae Flaviniaco. Asinarius abbas de Novalicio. Waldo

abbas de sancto lohanne. Fabigaudus abbas de Bus-
brunno. Godobertus abbas de Ras*acis. Atbalber-
tus abbas de Fabarias. Widradus abbas de saneta
Columba. Ebarsindus abbas de Aldaha. Geraus ab-
bas de Niviella. Ragingarius abbas de Utico.
vim.
PIPPINI REGIS

CAPITULARE INCERTI ANNI.

Capitula hzc a Petro Pitheo ex codice sanct
Vincentii Metensis, ut videtur, primum vulgata, in-

e Noyon.

f Mans.

* Eichstadt.
b Bayeux.

1511

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

--

1513

deque 3 Goldasto, Lindenbrogio, Sirmondo et Balu- A ut ipsos per nullam occasionem ad pontes et ad

zio repetita, «e codicis, 1. regii Parisiensis inter
Supplementa Latina n. 75, sc. x, recognovimus.
g. δὰ itibus 4-7 lectiones ejusdem codicis in capitulis
synodo Vernensi perperam adjectis subjecimus. Tem-
us et locus constitutionis promulgate cum lateant,
ldastus et Baluzius, loco quo codex Pithoeanus in-
ventus est et Annalium Metensium ad an. 756 sen-
tentia quadam ducti, Metensem urbem et annum,
alter 785. alter 756, assignaverunt; Sirmondus anno
755 ascripsit. Sed cum ne de conventu quidem ali-
uo Metis habito constet, res plane in incerio manet.
ortasse in conventu Attiniacensi capitula edi
fuerunt.

INCIPIUNT CAPITULA DE ALIA SINODO SUB IPSO bOWNO
REGE PIPPINO FACTA.

Capitulo primo. De incestis. Si homo incestum
commiserit de istis causis, de Deo sacrata, aut com-

exclusas aut navigio non teneatis, nec propter schir-
pam 5 suam ullo peregrino calumpniam faciatis, nec
ullum theloneum eis tollatis. Et si aliquis boc fe-
cerit, qualiscumque homo hoc comprobaverit, de
60 solidis triginta illi concedimus, et illi alii in sa-
cellum regis veniant.

5. De moneta constituimus , ut amplius non ha-

. beat in libra pensante nisi 22 solidos, et de ipsis

22 solidis monetarius accipiat solidum 1, et illos
alios domino cuius sunt reddat.

6. Ut emunitates conservatae sint.

1. De iusticia facienda, ut omnes iusticiam fa-
ciant, tam publici quam ecclesiastici. Et si aliquis
homo ad palacium venerit pro causa sua, et antea

matre sua, aut cum matrina spiritali de fonte et B ad illum comitem non innotuerit in mallo ante ra-

confirmatione episcopi, aut cum matre et filia, aut
duabus sororibus, aut cum fratris filia, aut sororis
filia, aut nepta, aut cum consobfrina aut subrina, aut
cum amita vel matertera, de his criminibus pecuniam
suam perdat, si habet; et si emendare se noluerit,
nullus eum recipiat, nec cibum ei donet. Et si [hoc]
fecerit, 60 solidos domno regi componat, usque dum
se ipse homo correxerit. Et si pecuniam non habet,
* $i liber est, mittatur in carcerem usque ad satisfac-
tionem. Si servus aut libertus est, vapuletur plagis
τυ} 8. Et si dominus suus permiserit eum [amplius]
in tale scelus cadere, [ipsos| 60 solidos domno regi
componat.

9. De ecclesiasticis vero qui supradicta facinora
commiserint, si bona persona fuerit, perdat hono-
rem suum; minores vero vapulentur, aut in carce-
rem recludantur.

9. De presbyteris et clericis sic ordinamus, ut
archidiaconus episcopi eos ad synodum commoneat
una cum comite. Et si quis contempserit, comes eum
distringere faciat, ut ipse presbyter aut defensor
suus 60 solidos componat, et ad synodum eat. Et
episcopus ipsum presbyterum vel clericum iuxta
canonicam auctoritatem diiudicari faciat. Solidi
[vero] 60 de ipsa causa in sacellum regis veniant.
Et si aliquis per violentiam presbyterum aut cleri-
cum aut incestuosum contradixerit , tunc comes
ipsam personam per fideiussores positam ante re-
gem faciat una cum misso episcopi venire ; et dom-
nus rex distringat, ut ceteri emendentur 5.

4. De theloneis vero sic ordinamus, ut nullus de
victualia aut carralia , quod absque negotio est,
theloneum praehendat. De saumis similiter, ubi-
cumque vadunt, et peregrinos similiter constituimus
qui propter Deum ad Romam vel alicubi vadunt,

« Hic Sirmondus eoque duce Baluzius capitula
Benedicti lib. 1, cap. A5 et 14, inseruerunt, qug cum
in codice Parisiensi eque ac in. editione Pitheana
desint, in textu. recipienda non erant. Quae ibi de
constitutione ad Vernum referuntur , in capitulari
anni 159 frustra quaeras. Sunt vero hec : « IV. Ut
illi homines qui res ecclesiasticas per verbum domni
regis tenent, sic ordinatum est, ut illas ecclesias
unde sunt, vel illa$ domos episcopii vel monasterii
Cuius esse noscuntur, iuxta quod de ipsis rebus te-

. eis ad Vernum ordinavimus.

chemburgis, aut si causa sua ante comitem in mallo
fuit ante rachemburgis, et hoc sustinere noluerft
quod ipsi ei legitime iudicaverint; si pro ipsis causis
ad palacium venerit, vapuletur. Et si maior persona
fuerit, in regis arbitrio erit. Et si reclamaverit
quod legem ei non iudicassent, tunc licenciam ha-
beat ad palacium venire pro ipsa eausa. Et si ipsis
convincere potuerit quod legem ei non iudicassent,

. secundum legem contra ipsum emendare faciat. Et

si comes vel rachemburgii eum convincere potuerint
quod legem ei iud:cassent, et ipse hoc recipere no-
luerit, hoc contra ipsos emendare faciat. Similiter
de ecclesiasticis, si ad palacium venerint de eorum
causa se reclamare super eorum seniore, vapulentur,

Ὁ nisi senior suus pro sua causa transmiserit.

ENCYCLICA DE LETANIIS FACIENDIS.

Litteras ex codice bibl. Vindobonensis catal.
Theologi: n. 259 membr. sec. ix inter epistolas
sancti Bonifacii publici juris factas, Goldastus anno
764 ascripsit, Daluziu$ servavit, et licet nullum
evidens in eis ejus anni indicium exstet, circa id tem-
pus tamen promulgatas esse facile credas, cum
anni 764 hiems durissima et Waifarii irruptiones
in regnum Francorum praecipue an. 761 recte tri-
bulationes dici potuerint. Hieme peracta famem
secutlam esse, ex annalibus Moissiacensibus qui eam

. an. 762 assignant, discimus; igitur constitutionem

ad annum fortasse sequentem referendam esse con-
jicere liceat. Textum ad fidem codicis Vindobonensis
restituimus.

Pippinus gratia Dei rex Francorum vir inluster,
domino sancto patri Lullo * episcopo. Cognitum

D scimus sanctitati vestrae, qualem pletatem et misc-

ricordiam Deus fecit praesenti anno in terra ista.
Dedit tribulationem pro delictis nostris, post tribula-
tiunem autem magnam atque mirabilem consolatio-
nem sive habundantiam fructus terrae, quae modo
babemus. Et ab hoc atque pro alias causas nostras

nent, emendare dehteant, et illos census vel illas
decimas ac nonas ibidem dare pleniter debeant, sicut
t qui hoc non fecerit,
ipsas res perdat. — V. Ut hi qui illos vicos vel illas
ecclesias tenent, illos census vel illam ceram quae
longo tempore ad illud episcopium reddiderunt, modo

. sic ordinavimus ut sic faciant. Et qui hoc non fecerit,

sexaginta solidos persolvat. »
b Id est, peram.
* Lul. episc. codex.

1519

opus est nobis illi gratias agere, quia dignatus est A

servis suis consolare per eius misericordiam. Sic
nobis videtur, ut absque ieiunio indicto unusquisque
episcopus in sua parrochia letanias faciat, non cum
ieiunio, nisi tantum in laude Dei, qui talem nobis
habundantiam dedit; et faciat unusquisque homo
sua aelimosina, et pauperes pascat. Et sic praevidere
faciatis et ordinare de verbo nostro, ut unusquisque
" homo, aut vellet aut nollet, suam decimam donet.
Valete in Christo.
IX.
PIPPINI REGIS
CAPITULARE AQUITANICUM AN. 768.

Prodit hic prima vice ex codice Vossiano 8280. 1x,
fol. 198. Ascribendum ilud duxi ultimo Pippini
anno. Ratione enim habita capitum 1, 5, 9, 10, 12,
que ad Aquitaniam Rrecipue spectare videntur, et
capitularis Caroli Magni, unde capita Pippini
4-1, 9, 12, apud Áquitanos vim legis ohtinuisse
constat, constitutionem istam nonnisi Waifario in-
terfecto, cum Aquitania penitus subacta videretur,
promulgatam fuisse, persuasum habeo.

INCIPIUNT CAPITULA QUA8 BONE MEMORIAE GENITOR
PIPINUS SINODALITER, ET NOS AB HOMINIBUS CONSER-
VARE VOLUMUS.

4. Ut illas eclesias Dei qui deserti sunt, restau-
rentur tam episcopi quam abates, vel illi laici homi-
nes qui exinde benefitium habent.

4, Ut illi episcopi, abbates, abbatissas, sub or-
dine sancto vivant.

9. Ut quicquid episcopi, abbates vcl abbatissas,
vel reliqui sacerdotes, de rebus ecclesiarum ad eo-
rum opus habent, quieto ordine possideant, sicut in
nostra sinodo * iam constitutum fuit; et si quis
evinde postea aliquid abtraxit, sub integritzte red-
dat.

4. Ut ad illos pauperes homines inagis non tollant,
nisi quantum legitime reddere debent.

5. Quicumque nostrum beneflcium habet, bene
ibi labore condirgat; et qui hoc facere non vult,
dimittat ipsum beneficium, et teneant suas res pro-

rias.
r 6. Quicumque in itinere pergit, aut hostiliter vel
ad placitum, nulla super suum pare praendat, nisi
emere aut praecare potuerit, excepto herba aqua
et ligna; si vero talis tempus fuerit, mansionem
nullus vetet.

1. Quicumque homo super suum parem dum ad
nos fuerit aliquid abstraxerit aut exfortiaverit, se-
cundum suam legem tripliciter conponat.

8. Si aliquis homo ante nos se reclamaverit, li-
cenciam habeat ad nos venire, et nullus eum per
fortia deteneat.

9. De illis beneficiis unde intento est, volumus ut
ipsi eos habeant, quibus antea dedimus.

40. Ut omnes homines eorum legis habeant, tam
Bomani quam et Salici, et si de alia provincia ad-
venerit, secundum legem ipsius patriae vivat.

41. Ut omnes laici et seculares qui res ecclesiae
tenent, precarias inde accipiant.

ἃ Bituricensi an. 767.

b Yermeria, vulgo Verberie, prope flumen Isaram,

SJECULI Vili MONUMENTA SELECTA.

4520
19. Ut quicquid missi nostri cum illis senioribus
patriae ad nostrum profectum vel sanctae ecclesiae
melius consenserint, nullus contendere hoc praesu-
mat.
Eaplicit capitula Pipini condam [quondam].
X.
Pippini regis placitum, quo Abaciacum villa pagi
enomanici εἰ Sibriaci portio in Matriacensi Dio-
nysianis monachis vindicatur (anno 152).

(Apud Mabill.,de Re diplom., psg. 491.)

Pippinus rex Francorum vir inluster. Cum nos in
Dei nomine 5 Vermeria in palatio nostro una cum
proceribus nostris vel fidelibus ad universorum cau-
sas audiendas vel recto judicio terminandas reside-
remus ; ibi veniens venerabilis vir Fulradus abbas de
basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii,
ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescit, ho-
minem aliquem, nomine Gislemarum, interpellabat,
repetens ab eo quamdam villam sancti Dionysii, qux
dicitur Abaciacus, in pago Cenomanico, seu et Oxi-
mensi, etiam et illam porcionem in Sibriaco in Ma-
triacensi, quam femina aliqua, nomine Joba, geni-
trix ipsius Gislemari, per suum testamentum ad
casam prefatam sancti Dionysii de ipsa villa ante
Chilpericum regem auctrix affuerat, ipsas res ipse
Gislemarus malo ordine retinebat et injuste. Ipse
vero Gislemarus in przsenti adstabat, unde nullate-
nus potuit denegare : sed in praesenti recognovit
quod genitrix sua Joba ipsam villam superius nomi
natam Abaciacum cum omni integritate in pago
Matriacensi ad casam sancti Dionysii manu potesta-
tiva condopasset : unde et de przesente ipsum Fulra-
dum in causa sancti Dionysii per suum wadium de
ipsis villis supra nominatis Abaciaco et Sibriaco vi-
sus fuit revestisse, de omnibus scilicet, quzcumque
jam dicta Joba genitrix sua ad casam sancti Diony-
sii condonaverat, vel in ipsis villis tenuerat ; postea
per suam festucam se exinde in omnibus contra
ipsum abbatem Fulradum in causa sancü Dionysii
dixit esse exitum. Proinde nos una cum proceribus
vel fidelibus nostris, id est Milone, Rotgario, Hel-
inengando, Chrothardo , Charichardo , Autgario,
et Wicberto comite palatii nostro, vel reliquis
quamplurimis visi fuimus judicasse; ut quia ipse
Gislemarus in presenti astabat, et nullam potuit
reddere rationem ; propterea jubemus ut, quia hzc
causa sic acta vel perpetrata fuit, ipse Fulradus
abba vel successores sui ipsas villas superius nomi-
natas, Abaciacum cum omni integritate et cum om-
nibus adjacentiis suis vel appendiciis, totum et ad
integrum, rem inexquisitam; seu et Sibriacum in
pago Matriacensi, id est una cum terris, domibus su-
perpositis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, cam-
pis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus ;
vinetis vel subvinetis, farinaris, gregibus cum pa-
storibus utriusque generis et sexus, et quzcumque
Joba per suum testamentum ad casam sancti Diony-
sii condonavit, vel jam ante Chilpericum regem

qua Ottenetam. recipit amniculum Silvanecto Com-
pendium petentibus obvia.

1531

antecessorem nostrum, et Hugonem antecessorem A

ipsius Fulradi abbati auctrix affuit, inspectis ipsis
testamentis contra ipsum Gislemarum habeat evin-
dicatas atque elidigatas : et sit inter eos in postmo-
dum ex hac re omni tempore sopita causatio.

Dat. ὁ Kal. Martias anno primo regni nostri, Ver-

meria feliciter.
XI.

Praeceptum Pippini regis impetratum a Sigobaldo ab-
bate Anisolensis canobii (anno 152.

(Apud Martenium, tom. I ampliss, Collect.)

Domnis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in
Christo Patribus omnibus episcopis et abbatibus,
comitibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel om-
nibus -agentis nostris, tam praesentis quam futu-
ris, inluster vir Pippinus rex Francorum bene cu-
piens vester.

Comperiat charitas seu industria vestra, quia Si-
gobaldus abbas de monasterio Anisola, qui est in
bonore sancti Carilefi confessoris constructus in
pago Cenomanico, in condita Labrocinse, ad nos
venit, et de sua propria potestate semelipsum, et
illam congregationem sanctam, quam in regimen
habet, et omnes res eorum in manu nostra plenius
cominendavit; et nos gratantí animo ipsum et con-
gregationem ejus in nostro mundeburdo suscepimus
et retinemus : et hoc petiit, quod humanum est, ut
quando ipse abbas de hac luce discesserit, vel suc-
cessores ejus qui post eum honus abbatiz recipiunt,
ut alius abba in ipsa casa sancti Carilefi non ingre-
diatur, nisi quod ipsa sancta congregatio de semet-
ipsis eligunt, ipsum habeant abbatem. Propterea lit-
teras nostras manu nostra firmatas eidem dedimus,
per quem [quas] omnino vobis rogamus atque prz-
cipimus ut neque vos, neque juniores aut successo-
res vestri abbatibus Ipsius loci, nec mitio potestatis
illorum, rec hominibus qui per ipsos legibus spe-
rare videntur, inquietare vel condemnare, nec de
rebus suis abstrahere nee minuere presumatis, nisi,
ut diximus, liceat cis sub nostro mundeburde vel
defensione plenius quicto ordine vivere vel residere,
et pro nobis Domini misericordiam attentius jugiter
deprecare : et si tales causxe adversus abbates ipsius
monasterii ab hoste fuerint, aut de homines suos
surrexerint, quas in pago absque suo dipendio recte
et rationabiliter definitas non fuerint, eas usque ante
nos omnimodis sint suspensas vel reseratas ; et post-
ea ante nos per legem et justitiam accipiant senten-
liam ; et ut certius credatis, manu propria subter-
firmavimus, et de anulo nostro sigillavimus.

Signum Pippini regis Francorum.

Chrodingus jussus recognovit.

Data mens. April. die 25 in anno primo regnante
Pippino rege. Actum ad Arestalio palatio publico.

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1522
XII.
Regale preceptum Pippini sub Bonifacio d
* P eclesia sancti Martini (anno 155). 4 ces
( Apud D. Bouquet, ex Hada.)

Pippinus rex Francorum. Notum sit omnibus agen-
tibus nostris tam presentibus, quam et futuris :
Principali quidem clementiz cunctos decet accom-
modare aurem benignam, praecipue quando per
compendium animarum a precedentibus regibus et
principibus parentibus nostris ad loca ecclesiarum
probamus esse indulta, devota debemus mente per-
pendere, et congrua beneficia, ut mereamur ad
mercedem esse participes, non negare, sed robustis-
simo jure nostris oraculis confirmare. Igitur aposto-
licus vir et in Christo Pater Bonifacius urbis Tra-

B jectensis episcopus regix nostre clementiz sugges-

Sit, eo, quod antecessores nostri, vel parentes,
Clotharius quondam rex, et Theodebertus quondam
per authoritates eorum manu subscriptas, de villis
ecclesiz sancti Martini quas ad presens possidebat,
vel de eo quod a Deo timentibus hominibus ibidem
inantea delegaretur, integra et imminuta conces-
sissent, ut nullux judex publicus ad causas audien-
dum, vel freda exigendum, nec mansiones vel para-
tas faciendum, nec fidejussores tollendum, nec ho-
mines ipsius ecclesie de qualibet causa distringen-
dum, nec ulla redhibitione requirendum, ingredi
ibidem non debeant ; unde et ipsas przceptiones jam
dictorum principum, seu et confirmationes illorum
regum, eorum manibus roboratas, antedictus ponti-

C fex Bonifacius nobis ostendit relegendas, et ipsum

beneficium circa eandem ecclesiam sancti Martini,
sicut a supradictis principibus fuit indultum mo-
derno tempore asserit esse conservatum. Sed pro
firmitatis studio petiit celsitudinem nostram ut hoc
denuo circa eandem supra memoratam sancti Mar-
tini ecclesiam nostra debuerit authoritas generaliter
confirmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius
sancti loci, ut mereamur ad mercedem sociari, ple-
nissimam voluntatem visi sumus prestitisse, vel in
omnibus confirmare, cognoscite. Pr:cipientes ergo
jubemus, ut sicut constat ab antedictis principibus
de villis prefate ecclesix€« D. Martini integram immu-
nitatem absque introitu judicum fuisse concessum ;
ita ut inantea auxiliante Domino, inspectze priorum
principum auctoritates omnimodo conserventur, et
neque vos, neque juniores successoresque vestri, vel
-ullus quilibet de judiciaria potestate in villas ante-
dictz ecclesi, quas moderno tempore ubicunque in
regno nostro noscuntur possidere vel inantea a
Deum timentibus hominibus ibidem fuerint collatze
aut collaturz, tam de ingenuis quam de servienti-
bus, vel de qualibet natione hominum in przdictis
ipsius ecclesi: villis commanentibus, quod legitime
ad ipsum episcopatum vel ipsam ecclesiam sancti
Mortini legitimo redibit initio, nec ad causas audien-
dum, nec freda. exigendum, nec fidejussores tol-

4 Si post Kalendas Martias anni 752 coronatus est Pippinus, lioc. placitum in annum 753 rejicicp-

dum est.

4525

SJECULI Vll] MONUMENTA SELECTA.

1524

lendum, nec mansiones aut paratas faciendum, nee A ut hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos

homines ipsius ecclesi» de qualibet causa distrin-
gendum, nec ulla redhibitione requirendum ingredi
non presumatis, sed sicut ipsa beneficia ab jam
dictis principibus ad supra nominatam ecclesiam
fuerunt indulia, et usque nunc conservata, ita et
deinceps conserventur, et qualiscunque superflua
super hanc nostram authoritatem, generali confir-
matione in Dei nemine perenniter maneant incon-
vulsa. et quicquid exinde fiscus noster poterat spe-
rare in luminaribus ecclesix in perpetuum proficiat
in augmentis, et ut hxc authoritas tam przsentibus
quam et futuris temporibus, Deo adjutore, possit
eoustare, subter eam manu propria decrevimus ro-
borare.
Signum gloriosi Pipini regis Francorum.
Wineramus recognovi.
XIII.
Praeceptum Pippini regis pro Morbacensi monasterio
(anno 155).
(Apud D. Bouquet, Recueil des Hist. de France.)

Pippinus rex Francorum vir illustris. Principali
quidem clementic cunctorum decet accommodare
aurem benignam, praecipueque pro compendio ani-
marum a prxcedentibus regibus antecessorihus no-
stris ad loca ecclesiarum probamus esse indultum,
devota debemus mente perpendere, et cuncta bene-
ficia, ut mereamur ad mercedem esse participes,
non negare; sed robustissimo jure pro nostris ora-
culis confirmare. Igitur * Daldebertus vir venerabi-
lis dono Dei abbas de monasterio Vivario-Peregrino-
Tum, qui ponitur in pago Alsasense super fluvium
Morbac, qui est constructus in honore sancti Leo-
degarii et sancti Petri apostoli et sanct: Marix cze-
terorumque sanctorum, ubi ipse cum turba plurima

monachorum deservire noscitur, clementi: regni no--

511 suggessit eo quod nostri antecessores quondam
per eorum authoritates illorum manibus subscriptas
de villis ipsius sanct: ecclesi: , quod [quas] ad pre-
sens possidebat, tam ex muneribus principum, seu
Eberhardi qui ipsum monasterium in sua elemosina
fundavit, quam ex pagensium largitate, vel quod
inantea a Deum timentibus hominibus ibidem dele-
gatum fuit, integra emunitate concessissent, ut nullus
judex publicus in villis vel rebus ipsius ecclesiz sux,
nec ad causas audiendas, nec freda exigenda, nec
mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores
tollendum, nec homines ipsius ecclesixv de quibusli-
bet causis distringendum , nec ullam retributionem
requirendum , ibidem ingredere non audeat. Unde
Ipsam pr:eceptionem antecessoribus nostris jam di-
etis [antecessorum.... dictorum], seu et eorum con-
firmationem antedictus abba Baldebertus rector de
ipso monasterio nobis ostendit ad relegendum , et
ipsum beneficium' circa eamdem memoratam eccle-
Siam ipsius usque nunc asserit esse conservatum.
Sed pro firmitatis studio petiit celsitudinem nostram

monachos nostra deberet authoritas generaliter con-
firmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius loci,
ut niereamur ad mercedem sociari, plenissima vo-
luntate visi fuimus przstitisse, vel in omnibus con-
firmasse cognoscite. Przcipientes ergo jubemus ut
nullus judex publicus in res vel facultates ipsius ec-
clesie, nec ad causas audiendas, et freda exigenda,
nec mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores
tollendum, nec homines ipsius Ecclesize tam ingenuos
quam servos, qui super eorum terras vel initio com-
manere videntur, qui ibidem aspiciunt, de [ejus] qui-
buslibet causis distringendum , nec ullas retributio-
nes requirendum, ibidem ingredere non debeat. Sed
sicut ipsius beneficium a jam dictis antecessoribus

B nostris indultum , priorum principum authoritate ad

jam dictam ecclesiam usque nunc fuit conservatum,
iia et deinceps per nostram auctoritatem generaliter
maneat inconvulsum. Et quidquid exinde fiscus no-
ster poterat sperare, in ipsius domini Leodegarii et
sancti Petri luminaribus velsancte Mariz, pro sta-
hilitate regni nostri proficiat in augmentum. Et ut
hzec authoritas tam przsentibus quam et futuris tem-
poribus possit constare, manu nostra subter robora-
vimus, et annulo nostro sigillare jussimus.

XIV.
Diploma Pippini regis pro mundinis sancti Dionysii
(anno 755).

(Apud Felibianum, in Probat. Hist. abb. saucti Dionysii ,
psg. 24, ex D. Bouquet.)

Pippinus rex Francorum vir illuster. Omnibus du:
cibus, comitibus, graffionibus, domesticis, vicariis,
centenariis , vel omnes agentes tam prasentibus
quam et futuris, seu et omnes missus nostros de pa-
lacio ubique discurentes, Igitur cognoscat utilitas
seu magnitudo vestra, quod venerabilis vir Folera-
dus abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti
Diouysii, ubi ipse pretiosus domnus cum socis suis
corpore requiescere videiur, vel ipse abba una cum
turina. plurima monachorum in ipso ccenubio degere
videntur, vel domino militare noscuntur, missa pe-
titione nobis suggesserunt eo quod a longo tempore
anteriores reges domnus Dagobertus et Chlodovius,
seu et postea Hildericus et Theudericus, et Clotarius
quondam reges, etiam et Hiltbertus, et avunculus
noster Grimoaldus majorim domus, ipsique quondam
omnes telloneos infra pago Parisjiaco de omnes ne-
euciantes tam Saxones, quam Frisiones, vel alas
naciones promiscuas de quasque pagos vel provin-
cias ad festivitate sancti Dionysii martyris, tam im
ipso marcado quam et in ipsa civitate Parisius de
ipsa vice, seu et per villabus, vel per agros tam ibi-
dem quam et aliubi ad necuciandum, vel necocia
plurima exercendum, et vina comparandum in por-
tus, el per diversa flumina qui ad ipsa festivitate,
advenerint, ut ipso telloneus in integritate de ipsa
vice ad casa sancti Dionysii concessiseent, vel con--

. firmassent : unde et ipsas preceptiones vel confir-

* ]s ex abbate Morbacensi episcopus Basileensis Attiniacensi conventui interfuit anno 765. Apud

Labbeum tom. VI Concil, col. 1702.

- -

1025

ΡΙΡΡΙΝΙ, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

4526

maciones apteriorum regum nobis in przesente obtu- Α cado, nec per eorum agros, nec portus, nec de Ποιμὶ-

lerunt relegendas. Relectas et percursas ips:s prz-
ceptiones, seu et confirmaciones, vel illo judicio
evindicato domno Hiltberto rege et avunculo nostro

Grimoaldo majorim domo, quem agentes sancti Dio- -

nysii super inlustri viro Grimoaldo majorim domo
evindicaverunt , ipsum nobis obtulerunt ad relegen-
dum. Et postea suggerebat ipse Folradus abba, vel
monachi sancti Dionysii, et hoc dicebant ut ille tel-
loneus de illo marcado in villabus vel agros eorum
totus absque judicis introitum ad casa sancti Dio-
nysii adesse debebat, et hoc dicebant quod ante nos
annos quando Carlus fuit ejectus * per Soanachilde
cupiditate, et Gairefredo Parisius comite insidiante,
per eorum consensu ad illos necuciantes vel mar-
cadantes per deprecationem unumquemque homi-
nem ingenuum dinarius quatuor dare fecissent , et
hoc eis malo ordine tulerunt. Et postea Gairehar-
dus comis Parisii, vel agentes sui ipsam deprecatio-
nem quomodo ibidem invenerunt per consuetudinem
ad ipsos homines hoc exactabant, et ad unoquemque
homine ingenuo de quacumque natione, qui ad illo
marcado adveniebant, dinarius quatuor de eorum
capite exactabant, si ingenuus esset; el si servus
erat, tunc conjurare debebat quod servus fuisset , et
ipsi homines, quando ipso sacramento jurabant,
quinque dinarius pro hoc donabant. Et hoc agentes
sancti Dionysii, vel Folradus abba, seu illi monachi
dicebant quod per talem consuetudinem ille marca-
dus fuisset eminutus vel abstractus, et illi necucian-

tes vel omnes naciones qui ad ipso marcado adve-

nire solebant, pro hac causa ipso marcado defugie-
bant, ct ille telloneus de ipsa casa Dei erat minutus
vel absitractus. Et ipse Gairehardus hoc dicebat
quod alia consuetudine in ipso marcado non misis-
set, nisi qualiter antea per permissione Soanachilde
vel jam dicto Gairefredo missa fuisset, et ibidem
invenisset, et aliter exinde agere non volebat
nisi quomodo domno rege placebat, vel quo-
modo a longo tempus tempora regum ibidem fuit
consuetudo, vel ad ipsa Dei in integritate ipse tel-
loneus fuit concessus vel confirmatus. Et dum hac
causa sic acta vel perpetrata invenimus, peranterio-
rum regum tales przceptiones vel con(irmaciones
nobis obtulerunt relegendas, una cum plures nostris
fidelibus : id sunt, Milone, Helmegando, Hildegario,
Chrothardo, Drogone, Baugulfo, Gislehario, Leuth-
fredo, Raulcone, Theuderico, Maganario, Nithado,
Walthario, Vulfario, et Wicberto comite Palatii no-
siro, visi fuimus judicasse , vel decrevisse, seu con-
firmasse, et de novo iterum concessisse, ut ab hac
die nullus ex judiciaria potestate , nec in ipso mar-

ἃ Mabillonius, lib. vi de Re diplom., conjicit tur-

bas illas Soanachildis et Gairefredi accidisse, Theo-
derico Calensi mortuo, cum de rerum summa inter
principes disoeptaretur, per illud quinque annorum
interregnum quod ad Childerici initia intercessit. Ma-
billonii conjectura firmatur, ut notat ipse, auctoritate
Chronici Fontanellensis ex cap. 10 apud Acherium
in Spicilegii tomo tertio, ubi Wido abbas dicitur ac-

nes eorum, nec eorum necuciantes, nec de omnes na-
ciones quascunque qui ad jam dicto marcado adve-
niunt, nec per villas eorum, necde navigia, nec de por-
tus, nec de carra, nec de saumas, nullo telloneo, nec
foratico, nec rotatico, nec pontatico, nec portatico,
nec salutatico, nec cispitatico, nec mutatico , nec ulla
exacta, nec consuetudines. nec illos dinarios quatur,
de omnes naciones qui ibidem ad ipso marcado adve-
niunt, quem Soanachildis et Gairefredus, ut supra
memoravimus consuetudine miserunt ad ipsos necu-
ciantes, nec infra ipso pago Parisiago, nec in ipsa
civitate, de ipsa vice nec aliubi qui ad ipsa sancta
festivitate adveniunt, nulla exacta nec contrarietate,
neque vos, neque juniores seu successores vestri
exigere nec exactare non prasumatis, nisi, ut dixi-
mus, quicquid exinde fiscus noster forsitan ad parte
nostra, seu et ad omnes agentes nostros potuerat
sperare, omnia et ex omnibus ipse telloneus ad ipsa
casa Dei in integrum sit concessus, adque indultus,
vel evindicatus, ita ut futuris temporibus per nostra
auctoritate, vel anteriorum regum haLeant confir-
matum, vel evindicatum. Quia nos propter Deum
et reverentia praefati sancti. Dionysii martyris, seu
pro animz nostre remedium, vel stabilitate regni
Francorum, et filiis nostris, vel posteritate eorum,
hoc in luminaribus ad ipsa casa sancti Dionysii , vel
ad ipsos monachos, seu pauperes et peregrinos in
nostra eleemosyna hoc in omnibus concessinius , vel
confirmavimus, ut eis melius delectet pro stabilitate
regni nostri, vel pro cunctis leudis nostris, Domini
inisericordia adtencius deprecare, et ut vis et pe-
rennis temporibus ad ipsa casa Dei proficiat in
augmentum. Et ut hzc confirmacio nostra, inspecto
ipso judicio domno Hildeberto rege vel aliorum re-
gum, sed et avunculo nostro Grimoaldo majorim
domo,. firmior habeatur, et circa ipsa sancta casa Dei
perenniter conservetur, manu nostra subter eam de-
crevimus adsignare, et de anolo nostro subter sigillare.

Signum domno nostro Pippino gloriosissimo rege.

Ejus jussus recognovi et subscripsi.

Datum quod fecit mensis Julius die x octo, anno
secundo regni nostri, in Dei nomine feliciter.

XV.

ippini regis pra'ceptum pro Taberniaci in pago

Pippi aritiaco villa: confirmatione (anno 154). Pg
(Apud Mabill., de Re diplom., pag. 495.)

Pippinus rex Francorum vir inluster. Credimus no-
bis ad xternum Judicem in mercede sociari, si hoc
cognoscimus quod ad loca sanctorum fuisse delega-
tum, et per przceptionem nostram anteriorum regum
manu subscripta inibi confirmatione, per nostrum

cusatus apud principem Carolum , quod. conspiratio-
nem adversus tpsum cumaliis meditatus esset, obidque
capitis precisione damnatus post annum 758, quo

rxdictus Wido cenobii Fontanellensis przfecturam
iniit. Itaque inde patet conspirationem in Carolum
tunc factam esse, cujus participes fuisse Soanachil-
dem et Gairefredum hoc diplomate intelligimus.

1021

oraculum pro amore Dei et retributione sanctorum Α
affirmamus. Ideoque venerabilis vir Fulradus abba
de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionysii ,
ubi ipse pretiosus martyr cum sociis suis in cor-
pore quiescere videtur, vel ipse abba cum turma plu-
rima monachorum degere videtur, vel Domino mili-
tare noscuntur; míssa petitione nobis suggesserunt
eo quod ante hos annos inluster vir Guntaldus quam-
dam villam suam nuncupatam Taberniacum, sitam in
pago Parisiaco, pro anima su: remedio cum omni
integritate sua ad ipsam basilicam domni Dionysii
delegasset vel firmasset : οἱ postea Joannes ad peti-
tiones inlustris viri Ebroini majoris domus ipsam cur-
tem per precariam tenuit. Similiter Frodoinus et Ge-
runtus per precariam sancti Dionysii tenuerunt, et ad
lpsam delegationem vel confirmationem seu ipsas
precarías anterioris regis domni Childeberti, et pre-
cariam avunculi nostri Grimoaldi majoris domus no-
bis obtulerunt ad relegendum. Et quoniam per iniquam
cupiditatem a malignis hominibus ipsa villa Taber-
niacus de ipsa casa sancti Dionysii fuit abstracta vel
imminuta : petiit ipse abba vel ipsa congregatio a
celsitudine regui nostri, ut per nostram confirma-
tionem vel deliberationem munire deberemus pra-
ceptum, quicquid casindus noster Teudbertus per
nostrum beneficjum ipsam villam Taberniacum su-
perius denominatam tenuit, hoc est una cum terris ,
domibus, edificiis, przesidiis, mancipiis, colonis, in-
quilinis , accolabus, libertis, servis tam ibidem
oriundis, quam et aliunde translatis ν rusticis et ur-
banis, saltibus atque subvinetis, terris. cultis et in-
cultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquarumve de-
cursibus, pecoribus, peculiis , mobile et immobile ,
omneque genus pecudum, et universum meritum
cum appendiciis, adjacentiis tam infra terminos,
quam extra terminos, omnesque res adquisitas, quic-
quid dici aut nominari potest seu et illas colonias in
Acebrelido et Walion, et illu Warinnam fscalem
pec quam ! illà mea consuetudo est trahere, quam ad
ipsam villam Teutbertus tenuit, et quicquid ἃ longo
leanpore ad ipsam villam abantea fuit adspectum
Vel possessum ; per nostram auctoritatem vel confir-
mationem et pro stabilitate regni. nostri in Dei no-
mine adips3 casa sancti Dionysii scpe dicta villa
Taberuiacus cum ouni integritate vel soliditate sua D
concessa vel contirmata : et. quicquid. exinde ipse
rector vel ipsa congregatio sancti Dionysii facere vo-
luerint, liberam e trmissimau in omnibus habeant
potestatem faciendi : et per bujus. nostre auctorita-
Uis teneat vigorem nuncupatus Fulradus abba con-
Écnatsih in. jure etLdominanne. sna cum Dei et no-
sirà gratia ad partem. sancti Dionysii. Et ut xvis ac
feturis tesaporibus maneat incon vulsum, manu nostra
Weber exm decrevumus affrmare et anulo Destmo
Sigillate.

Sàowm inlustris viri domni et

Wibmarus jusses πικοφιοτῆ.

ἴδια διδὸν tertio reguli metri, Vermeria ia palaue,

ghoriosissimi I5

S/ECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1523
XVI.
Preceptum Pippini regis donantis monasterio sancti

Dionysii castellum ad montem. sancti Michaelis in
pago Virdunensi (anno 155).

(Apud Felibianum , in Probat, Hist. sancti

Dionysii, pag.
25; ex D. Bouquet.) ys, PAE

Pippinus rex Francorum vir inluster. Summa
cura et maxema sulicitudo debet esse princepum, ut
ea qu:& ἃ sacerdote^us Christi pro opportunitate ec-
clesiarumDei fuerint expostulata sollerter perspecere,
et congrua vel oportuna beneficia eis non deniare,
sed ea quz pro Dei intuetu sunt ad effectum in Dei
nomene mancepare. Igitur cognuscat omnium fide-
lium Dei et nostrorum , tam presentium , quam et
futurorum sagacitas, quia nos pro Dei amore et san-
cto Dionesie specialis patroni nostri, ubi Folleradus
abhas et custos prwesse dinuscitur, loco aleco in
pago Vereduninse, qux appellatur ad Muntem San-
cto Micaclo arcangelo, super fluvio Marsupia (Mar-
soupe), quem Fulfoaldus quondam pro sua vita nobis
dedit, pro eo quod illo eastello ibidem volebat z4i-
ficare ad nostros inimicos recipiendum, sicut com-
probatum est, et ad Francorum judicium propter
hoc missus fuit ad caulas : sed Folleradus abbas ναὶ
ipsa congregacio sancto Dioninsio nobis deprecati
sunt pro eo, et suam vitam illi perdonavemus in Dei
amore, et domni Dioninsiz. Propterea in nostra mer-
cede et remedio anim: domni genitoris nostri Karoli
donamus ipso loco et castello ad monisterium beati
domni Dioninsix ubi enotriti sumus, cum omnebus
rebus ad se pertenentibus vel respecientebus, cum
mancipia utriusque sexus, et tam terris, domebus,
:edificiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aqua-
rumve decursibus, movilibus οἱ immovilibus , vel
quicquid dici aut nomenari potest, et cum ipsos cle-
rico qui deservire videntur. Ideó per praesentem
preceptionem nostram ordinamus et constetuimus,
ut sicut constat quod nos per justitia et lege Franco-
rum ipso loco et castello adquesivimus in palatio
DOSiro, ita nostris et futuris temporibus ipse abbas
Folleradus atque successores sui, vel ipsa congre-
gacio sancta memoratum locum habeant, teneant at-
que possedeant ad ipsa sancta baselica im perpetao :
tl ut eis melius semper delectet pro nos vel πος
nostros, seu pro stabilitate regni nostri atque Prasa-
corum , die noctuque incessanter orare , vel Domini
misericordiam deprecare; et sicut mobis promise-
runt, per singulos dies nemen nostrum tam im mais-
Sas quam εἰ pecaliares eorum orationibes ad sepel-
Chrum ipsius S. Dionisiz debeant recitare : e£ εἰ ad
hoc aut inantea eorum ia ahco loce oportaenitatem
invenire petmerimus, eis libemti amisso comcedere
volumus. Ei wt hrc amcioretas vel precepto me-
casa Dei proáciat, et evis et feturis teamperibus im-
convuka vel árma babeat permamere, mamm propria
sm^ter Érmivimwes, et de amelo mestro unpressapne

1599

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1550

Signum gloriosissimo domno Pippino rege. Ejus À regalis sublimitas, nec judicum sxva cupiditas refra-

jussus recognovit et suscripsit.

Datum quarto Kal. Augusti, anno quarto regni
nostri, Compendio in Dei nomine feliciter. Anien.
XVII.

Diploma Pippini regis pro monasterio Nantuacensi
(anno 151

(Apud &uichenonem in Probst, Historie Sebusianse,
pag. 215, ex D. Rouquet.)

Pippinus rex Francorum, omnibus episcopis, co-
mitibus, ducibus, abbatibus, domesticis, centenariis,
vicariis, atque judicibus nostris, vel omnibus missis
nostris discurrentibus.

Cognoscatis quod maximum regni nostri augere
credimus munimen, si beneficia. . . . opportuna locis
ecclesiarum vel sanctorum benevola deliberatione
concedamus, ac Domino protegente stabiliter durare
contribug3mus. lgitur noverit solertia vestra, nos ad
petitionem venerabilis viri Siagrii abbatis monasterii
Nantoaci, quod est constructum in honore beatze Dei
genitricis Mariz, et sancti Petri apostoli, vel czetero-
rum sanctorum, tale pro zeterna retributione benefi-
cium censuimus indulsisse, ut villas monasterii ipsius,
quas moderno tempore aut nostro vel cujuslibet mu-
nere habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius
monasterii sancti loci voluerit divina pietas amplifi-
care, nullus judex publicus ad causas audiendas un-
dique, aut freda exigenda , quoquomodo przsumat
ingredi: sed hoc ipse abbas aut monachi successores-
que eorum propter nomen Domini agant sub domi-

gare conetur. Ut autem przsens authoritas tam pre-
sentibus quam futuris (temporibus) inviolata Deo
propitio permanere valeat, manus nostre subscri-
ptionibus infra roborari decrevimus.

Signum Pipini gloriosissimi regis.

In Dei nomine scripsit Badillo mense Augusto de-
cima die in anno sexto regni. Actum Attiniaco palatio
publice.

X VIII.

Pippini * placitum de teloneis omnibus in mercato
sancti Dionysii ad. ipsum monasterium evindicatis,
adrersus Gerardum comitem | Parisiensem | (anno
γ] .

(Apud Mabill., de Re diplomatica.)

Pippinus rex Francorum vir inluster. Venientes
agentes sancti Dionisio et Follerado abbate Aderul-
fus et Rodegarius Compendio palacio sub die decimo
Kalendas Novembris, anno octavo regni nostri, ubi
nos ad universorum causas audiendas, et recta judi-
cia determinandum resederemus, ubi visi sunt inter-
pellasse Gerardum comitem, eo quod malo ordine re-
contendebat et retinebat teloneo infra Parisiis ex
navibus, et pontis volutaticos ac rotaticos, quem ab
ipsa die missa sancto Dionisio semper ab antiquo
accipiebant agentes sancti domni Dionisio. Unde
prxedictus Gerardus comes dedit in responsis, quod
ipsum teloneum aliter non contendebat, nisi quo-
modo antecessores illius, qui comites fuerant ante
illum, id ipsum ad suam partem retinebat. Supradi-

natione nostra. Studentes ergo ut neque vos, neque C cti autem agentes sancti Dionysii ita contra eum in-

minores aut successores nostri, neque ulla publica
Judiciaria potestas quoquo honore in villas ubicum-
que in regno nostro, Deo propitio, ad ipsius mona-
sterii ..... vere autem regia sive privatorum lar-
gitate collata, vel inantea collatura, ad audiendas al-
tercaciones ingredi, aut freda de qualibet causa exi-
gere, nec mansiones aut fidejussores tollere mon
prasumatis, nec ipsos pro hoc inquietare nec con-
demnare; quia ibidem ex legitima vocatione deser-
viunt ; aut de aliis deservientibus qui ad ipsum mo-
nasterium cum legitimo ordine servire videntur, in-
fra agros vel terminationes, aut fines seu super
terras przdicti monasterii, qux ibidem legitimo or-
dine pertinent, fiscus non defreda, aut undecumque

tendebant et ostendebant przceptum Dagoberti regis,
qualiter ipsum mercatum stabilisset in ipso pago, et
postea ipsum cum omnes teloneos ad partem sancti
Dionisii delegasset ac firmasset. Et ipso domnus rex
Pippinus adfirmabat, quod semper a sua infantia
ipsos teloneos partibus sancti Dionisii habere et col-
ligere vidisset. Sed Gerardus comes hoc nullo modo
consentiebat, et tunc talem placitum statuerunt, ut
iterum simul ad noctes legitimas concurrerent in
eodem palatio, et ante jam dictum domnum Pippinum
ipsam intentionem deffinire debuissent, sicut lex edi-
cebat. Denique venientes jam dicti missi et advocati
sancti Dionisii, Adrulfus et Rotgarius, ad condictum
placitum «quarto Kalendas Novembris, tales testes

poterat sperare, ex nostra indulgentia , pro futura sa- Ὦ ibi presentaverunt, qui ipsos teloneos in Parisius

lute, in luminariis ipsius monasterii ad ipsa loca
sanctorum pet manus nostra authoritate in perpe-
tuum perficiat [proficiat] ; eaque nos propter nomen
Domini, et nostrze animx salutem, seu nostrz sub-
sequentis progeniei, plena donatione indulsimus. Nec

* Observatione dignum est hoc placitum, tum ob
forensem ejus temporis disciplinam , tum ob noctes

ifimas, ad quas in palatium partes convenire con-
dixerunt, ut ante regem causa definiretur. Nempe
cum missi per se ipsi controversiam componere non

terant, partes citabantur in audientiam regis, ut
in ejus prxsentia res definiretur. Dies autem ejus-
modi induciarum noctes appellari solebant apud ve-
teres Francos. De his noctibus item agit Caroli
Magni placitum ad annum 812. Exemplum autiquius

acceperunt cum omni eorum integritate ad partem
sancti Dionisii. Tunc illis judicatum fuit a Widone,
Raulcone, Milone, Helmengaudo, Rothardo, Gisleha-
rio vel reliquis quamplures , seu et Wicberto comite
palatii nostro, ut pars sancti Dionisii, vel supradicti

habes in placito Theoderici regis, Chlodovei junioris
fli, de Hildulfo villa : ubi pariter noctium quadra-
ginta induci: memorantur. Perseveravit hic loquendi
modus ad sxculum xix ut discimus ex Gofrido ab-
bate Vindocinensi in libri secundi epistola 17 ad Go-
fridum Carnutensem episcopum. « In hoc tamen non
noctes, inquit, secundum consuetudines laicorum : sed
secundum instituta canonum inducias postulamus. »
Lege eruditi Sirmondi adnotationem in hunc locum,
ubi varia Capitularium loca huc refert.

1551

S,ECULI Vili MONUMENTA SELECTA.

1552

advocati hoc comprobare debuissent : quod et de prz A chaelis commanentes, vel qui alicubi commanent ;

sente visi sunt fecisse. Przdictus namque Gerardus
comes ita dedit in responsis, quod aliter non volebat
facere, nisi quornodo lex erat et domno rege place-
bat ac suis fidelibus qui ibi residebant. Unde et ipse
Gerardus ex przedictos teloneos se exitum dixit co-
ram eis. Quapropter tunc illis oportunum fuit et ne-
cessarium, talem notitiam ex hoc facto accipere de-
buissent, ut ab hodierno tempore et die pars sancti
Dionisii vel agentes ipsius de ipsos teloneos securi et
quieti residere valerent, ut sit inter ipsos in postmo-
dum omni tempore quieta et subita causatio.

Signum T gloriosissimo domno Pippino rege.

Ejus jussus recognovit et subscripsit.

Datum tertio Kalendas Novembris, anno suprascri-
pto in Dei nomine feliciter.

XIX.

[4
Diploma Pippini regis Francorum , quo monasterii.

Honaugiensis possessiones confirmat. Datum die 15
Decembris 159.

(Apud Grandidier, Histoire de l'Eglise de Strasbourg.)

Pippinus rex Francorum, vir inluster. Omnibus
episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis,
vicariis, centenariis, omnibus missis nostris discur-
rentibus tam presentibus quam et futuris. Cogno-
scatis quod maximum regni nostri augere credimus
munimentum, si beneficia oportuna locis ecclesia-
rum benivola deliberatione concedimus, ac Domino
protegente stabiliter perdurare confidimus. Igitur no-

et ibidem legitimo ordine aspicere videntur, fiscus
noster aut de freda, aut undicumque poterit sperare
ex noatra indulgentia pro futura salute in luminari-
bus ipsius ecclesie per manum agentium eórum ad
ipsam ecclesiam proficiat in perpetuum ; et quod nos
propter nomen Domini et anime nostre remedium,
seu nostram subsequentem progeniem plena devo-
tione indulsimus, nec regalis sublimitas, nec quo-
rumlibet judicum sera cupiditas refragare temptet.
Et ut prxsens auctoritas tam przsentibus quam fu-
turis temporibus, Deo adjutore, permaneat, manu
nostra subter eam decrevimus affirmare, vel de an-
nulo nostro sigillare.

Signum 1T Pipini gloriosissimi regis.

In Dei nomine Baddilo *, recognovit et scripsit.

Datum mense Septembri die decima quinta , anno
septimo regnante Pippino rege. Áctum Duria 5, in
Dei nomine feliciter. Amen.

XX.

Pipini regis diploma quo bona et jura Murbacensi
abbatie confirmat (anno 160).

(Apud Scehoepflinum, Alsatia diplomat.)

Pipinus rex Francorum illustris. Principale qui-
dem clemenciz cunctorum decet decomodare aurem
benignam, precipueque pro compendio animarum
a precedentibus regibus antecessoribus nostris ad
loca ecclesiarum probamus esse indultum, devota
debemus mente perpendere et congrua beneficia ut

. mereamur ad mercedem esse participes non negare,

verit solercia vestra, quod nos ad petitionem vene- C sed robostissimo jure pro nostris oraculis con&r-

rabilis viri Dubani episcopi tale pro eterna retribu-

tione beneficium visi sumus indulsisse , ut in villas.

vel res ecclesie sancte Michahelis archangeli de mo-
nasterio quod est constructum in insula Rheni que
vocatur Hohenaugia, quas presenti tempore, aut no-
stro, aut cujuslibet imunere habere videtur, vel quas
deinceps in jure ipsius saucti loci voluerit divina
pietas ampliare, nullus judex publicus ad causas au-
diendum, vel freda undique exigendum quoque tem-
pore non presumat ingredi : sed predictus Dubanus,
vel successores sui propter nomen Domini vel sancti
Michaelis sub integre emunitatis nomine ipsas res va-
leat dominare. Precipientes ergo jubemus, ut neque
vos, neque juniores, aut successores vestri, nec ulla

publica judiciaria potestas quocumque tempore in vil- p

las ubicumque in regno nostro, ipsi ecclesieaut regia,
nul privatorum vel bonorum hominum largitate col-
latas, vel que inantea per Deum timentes fuerint
£ollate, ad audiendas altercationes ingredi, aut freda
de qualibet eausa exigere, nec mansiones, aut para-
$as, vel fidejussores tollere presumatis; sed quid-
guid exinde deservientibus, qui sunt infra agros vel
wineas, seu super terras predicte ecclesie saneti Mi-

* Baddilo cancellarius multas Pippini chartas scri-
psit annorum 757, 762 οἱ 766, quas vide apud Bou-
quetum, tom. V, pag. 702, 705 et 706.

» Duria vel Dura germanice Duren, quam veteres
Marcodurum Ubiorum vicum dixerunt, fuit olim in-
sigue palatium regium, nunc autem civitas ducatus
juliacensis in circulo Westphalico, medio fere itine-

Ware. lgitur venerabilis vir Baldobertus dono Dei

abba de monasterio Vivario Peregrinorum , qui po-
nitur in pago Alsecense super fluvium Morbach qui
est constructus in honore sancti Leodegari et Petri
apostoli et sanctze. Marix czterorumque sanctorum,
et ipse cum turba plurima monachorum deservire
noscitur, clemencie regni nostri suggesserit, eo
quod antecessores nostri quondam per eorum aucto-
ritates illorum manibus subscriptis de villis ipsius
ecclesie , quod ad prxsens possidebat , tam ex mu-
neribus principum vel Eberhardi qui ipsum mona-
sterium in sua elimosina fundavit; quam ex largitate
pagensium, vel quod inantea Deum timentibus ho-
minibus ebidem delegatum fuerit integra emunitale
concessissent , ut nullus judex publicus in villis vel
res ipsius ecclesi€ sux nec ad causas audiendias
nec freda exigenda nec mansiones aut paratus fa-
ciendas nec fidejussores tollendum , nec bomines
ipsius ecclesiz de quibuslibet causis distringendum,
nec ullam redibucionem requirendum ibidem ingre-
dere non debeant, unde et ipsum przceptionem jam
dictis antecessoribus nostris seu et contirmacione

nam, ἃ qua decem leucis distat. Hic multz su

pino rege ejusque filio Carolo Magno habits sont
synodi. Consulatur Michael Germanus de Franco-
rum regum ponuiis apud Mabillonem, Rei diplomat.
lib. 1v, pag. 281.

Tis spatio inter Aquisgranum et Coloniam Amm

4553

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA. -

19534

eorum antedictus abba Baldobertus reetor de ipso À monasterii, qux» ibidem fuisse dinoscuntur, visus est

monasterio nobis ostendit ad religendam ad ipsum
beneficium cirea eumdem vel memoratam ecclesiam
ipsius usque nunc asserit esse conservatum. Sed
pro affirmantis studio petiit celsitudinem nostram ut
hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos mo-
nachos nostra deberet auctoritas generaliter confir-
mare. Cujus peticionem pro reverentia ipsius loci,
ut mereamur ad mercedem sociari, plenissima vo-
luntate visi fuimus prestititisse vel in omnibus con-
firmasse congnoscite. Precipientes ergo jubemus ut
nullus judex publicus in res vel facultates ipsius ec-
clesi:, nec ad causas audiendas, nec freda exigenda,
nec mansiones aut paratas faciendss, nec fidejusso-
res tollendum, nec homines ipsius tam ingenuos

augmentasse, aut comparasse, et quod ab ipso san-
cto loco moderno tempore possidetur, per nostrum
deberemus generaliter confirmare preceptum, quod
nos pro divino respectu vel mercedis nostre aug-
mento prestitisse vestra non dubitet magnitudo ;
eliam et privilegium ipsius monasterii, quod juxta
institutionem priscorum Patrum et reliquorum epi-
scoporum visi sunt meruisse, et quod per auctorita-
tem nostram, seu reliquorum de successoribus legi-
bus antecessorum nostrorum adumbratum fuisse
dinoscitur, juxta quod antequam per priorem prece-
ptionem nostram erga se prohibendi esset munitum 5,
pro perenni stabilitate decrevimus roborare. Preci-

pientes ergo precipimus, ut omnes facultates ipsius

quam servos qui super eorum terras vel micio com- D monasterii, quiequid aut regia collatione, aut priva-

manere videntur, qui ibidem aspiciunt de quibus-
libet causis distringendum nec ulla redibucione re-
quirendum ibidem ingredere non debeant, sed sicut
beneficiosa a jam diclis antecessoribus nostris in-
specta priorum principum auctoritate ad jam dictam
ecclesiam usque nunc fuil conversatum, ita et dein-
ceps per nostram auctoritatem generaliter manet in-
convulsum, et quamquam exinde fiscus noster pote-
rat imperare in luminaribus ipsius domini Leode-
garii et sancti Petri et sanct:» Marie pro stabilitate
regni nostri proficiat in perpetuum. Et ut hzec aucto-
ritas tam presentibus quam et futuris temporibus
possit constare, manu nostra subter roboravimus et
annulo nostro sigillare jussimus.

XXI.
* Diploma Pippini regis Francorum pro monasterio
Honaugiensi, datus versus 160.

(Apud Grandidier, Histoire de [l'Eglise de Strasbourg.)

Pippinus rex Francorum vir inluster, dominis
sanclis et apostolicis ac venerabilibus in Christo
Patribus, omnibus episcopis, abbatibus, seu illustri-
bus ac magnificis viris, ducibus, comitibus, domesti-
cis, vicariis, centenariis, atque omnibus agentibus b.
Rectum esse censemus, ut petitionibus sacerdotum,
que ad profectum pertinent pro locis sanctorum, ad
effectum, Christo presule, perducamus. lgitur in
Christo Pater Dubanus episcopus vel abbas de mona-
sterio Hohenaugia in pago Alsacense super fluvium
Renum, quod est constructum in honore sancti Mi-
chaelis et sancti Petri et sancti Pauli, vel ceterorum
sanctorum gloriose regni nostri majestatem petiit, ut
dum ipsum monasterium de collatione antecessorum
nostrorum, vel de hominum Deum timentium adju-
torio videtur esse constructum , nos omne corpus
facultatum ejus, tam quod antecessores abbates ibi-
dem laboraverunt, quam quod ipse Dubanus de rebus

* Exstat hzc charta apud Mahillonem, in Annal.
ord. S. Benedicti, tom. 11, pag. 697; Eccardum, Ori
Habsburg. pag. 102; Bouquetum, tom. V, pag. 705
et apud Schapflinum, Alsat. diplom. tom! f.
sed omnes vitiose. *

b [d est, generaliter omnes regis agentes, unde
orta est formula Gallica : Les gens de nos cours.

ς [nielligit sane diploma anni 739, num. 91.

3ldem ἃς. Widmarns qui chartas. Pippini scripsit

.
3

pag. 35,

torum munere vel antecessoribus abbatibus, vel Du-
bano episcopo vel abbati ibidem est legaliter acquisi-
tum aut comparatum, imo quod. de quibuscumque
rebus rite attractum, quodcumque dominatio ipsius

sancti monasterii Hohenaugiensis undecumque mo-

derno tempore de villabus , domibus, mancipiis, vi-
neis, sylvis, pratis, pascuis, aut de quibuslibet bene-
ficis cernitur cum equitatis ordine possidere, per
hanc auctoritatem suffultum absque cujuslibet inlici-
tis controversiis inibi, tam presenti quam futuro
tempore Christo przesule proficiat in augmentum. Et
undecumque ipsum monasterium usque nunc habuit
concessum et usque hactenus conservatum, vel per
antecessores nostros reges circa se firmatum, ita et
inantea resecatis quibuscumque superfluis inquietu-
dinibus sua ea ordine valeant in nostro sermone,
auxiliante Domino, per tempora permanere, et vos
et successores vestri, ubi necessitas fuerit in condi-
tionibus ipsius monasterii, justum faciatis auxilium
impertiri; ut melius delectet ipsam congregationem
ipsius monasterii pro salute nostra vel stabilitate re-
gni nostri Domini misericordiam jugiter exorare.
Et ut hec. preceptio firma stabilitate subsistat, pro-
pria manu infra decrevimus roborare, et de annulo
nostro sigillare.
Signum T gloriosissimi domni Pippini regis.
Wulmarus ἃ jussus recognovit et scripsit.
XXII

D Pipinus rez Wiomado archiepiscopo et ecclesie Tre-

virensi confirmat ecclesias SS. Maximini, Paulini,
Eucharii, Oreum, S. Martini, ac quidquid ecclesia
Trevirensis habet et habebit citra Rhenum et Li-
germ, et quod sil libera a talliis et teloneis 5 (anna

. (Ex Hontheim, Historia Trevirensis.)
In nomine Domini Dei eterni et Salvatoris Dominj
nostri Jesu Christi. Pipinus divina ordinante pro-

annorum 753 et 760, supra.

à Meminit hujus diplomatis Mabillonius de Re di-
prom: lib. i, c. 5, n. 6, et Annal. Benedict., tom.

; lib. xxi, n. 50, qui illud interpolationibus nop
carere judicat : addita etiam, przter ejus evi morem
indictione. Mendosa ei etiam videtur invocationis el
inscripüonis forma, tametsi contextus valori non
habeat quod opponat. Eo autem minus diplomatis
substantia falsa videri debet, quod auctor Gestor.

4555

SAECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1356

videntia rex Francorum. Si liberalitatis nostre mu- Α in monasteria, ecclesias, castella, vicos vel agros

nere locis Deo dicatis quiddam conferimus benefleii,
et necessitates ecclesiasticas ad petitiones sacerdo-
tum nostrorum relevamus juvamine, atque regali
tueamur munimine, id nobis et ad mortalem vitam
temporalem transigendam, et ad eternam felicitatem
obtinendam, profuturum liquido credimus. Proinde
noverit omnium fidelium nostrorum tam presentium,
quam fugturorum sagacitas, quia vir venerabilis
a Wiomadus sancte Trevirensis ecclesie archiepisco-
pus obtulit obtutibus nostris preceptum anteriorum
regum Francorum, in quo erat insertum quod pre-
decessores nostri, videlicet Francorum, omnes res,
quascunque boni et sancli viri pro divine contem-
plationis intuitu ad partem sancti Petri Trevirensis

loca, seu reliquas possessiones predicte ecclesie tam
ultra quam juxta Rhenum vel Ligerum fluvium, in
pagis vel territoriis, infra potestatem regni nostri,
memorata possidet ecclesia, vel que deinceps in jure
ipsius sancti loci voluerit divina pietas augeri, ad
causas audiendas, vel freda aut tributa, aul conje-
ctos aliquos exigendos, aut mansiones vel parratas
faciendas, aut fidejussores tollendos, aut homines
ipsius ecclesie distringendos, neque injustas exactie-
nes requirendas, vel theloneum cxigendum, nostris
et futuris temporibus ingredi audeat, vel ea, quz
supra memorata sunt, penitus exigere nequaquam
presumant; sed liceat memorato presuli suisque
successoribus omnia prefata monasteria, villas,

ecclesie relegaverunt, suorum auctoritatibus con- D vicos et castella cum suis adjacentibus, inte-

firmaverunt, quatenus eorum regnum superno auxi-
lio tueretur, et postmodum cum Christo rege regum
regnarent in celis. Pro rei firmitate vero idem
prefatus presul Wiomadus postulavit celsitudinem
nostram , ut paternum , seu predecessorum re-
gum, morem sequentes, hujuscemodi nostre autho-
ritatis preceptum ob amorem Dei et reverentiam
sancli Petri de eisdem rebus fieri juberemus; cu-
jus petitioni libenter consensum prebuimus, et
hoc nostre authoritatis preceptum erga ipsam eccle-
siam pro divini cultus amore, et anime nostre re-
medio, fleri decrevimus, per quod precipimus atque
jubemus, ut omnes facultates vel res ad ecclesiam
sancti Petri Treverice urbis pertinentes, scilicet cel-
lam sancti. Maximini, que in territorio sancti Petri
principis apostolorum constructa, et ecclesias sancti
Paulini et sancti Eucharii, et monasterium sancte
Marie, quod dominus Modoaltus pontifex eidem ec-
clesie in territorio sancti Petri a fundamento con-
struxit, quod vocatur Orca, et ecclesiam sancti Mar-
tini P in pago Ambitivo constructam, et ceteras
basilicas, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, ho-
mines, et quidquid Deo donante ad eandem eccle-
siam deinceps augmenti citra Rhenum et Lige-
rum fluvium, in regno nostro sistentia, omnia, sub
jure et potestate sancti Petri Trevirensis ecclesie
ejusque pontificis perpetualiter mancipata perma-
neant. Preterea pari modo statuimus, ut nullus ex
publieis judicibus, vel aliquis ex judiciaria potestate

Trevir., cap. 39, edit. Leibniz., de re ipsa sic scri-
bat : « Prieceptum tamen regiz auctoritatis (Weo-
madus) ab eodem Pipino super cellam sancti Maxi-
mini et aliis rebus Ecclesiz: Trebirensis obtinuit, et
a Carolo Magno Pipini filio; quod qui scire voluerit,
invenire poterit. » Fit deinde Pipiniani hujus mentio
in precepto Ludovici regis an. 902.

4 Wiomadus.... archiepiscopus. Archiepiscopi no-
men ante seculum nonum in Occidente rarissimum,
suspicione non caret. Vid. Mabiil. de Re dipl., lib.
3, c. 2, n. 3. Wiumadum autem eo jam tempore
Trevirensi prz fuisse, minime dubitandum. Immedia-
tus ejus decessor Milo jam circa annum 753 inter vi-
vos esse desierat. Vid. Mabillon. Annal. Benedict.,
tom. ll, lib. xxir, n. 74; Eckhard., Rer. Francicar.
lib. xxi, n. 196. Adde Testamentum sancti Salva-
toris an. 762, not. f. Fuerat Weomadus aute sancti

grum perpetuo tempore, pro remedio anime no-
Stre seu parentum nostrorum, quieto ordine possi- -
dere, et nostro fideliter parere mandato, atque pro
incolumitate nostra et conjugis, ac prolis, seu etiam
totius regni, a Deo nobis collati, et ejus clementis-
sima miseratione per immensum conservandi, una
cum clero et populo sibi subjecto, immensam cle-
mentiam jugiter exorare. Et quidquid de prefate rc-
bus ecclesie jus fisci exigere poterat, integrum eidem
concessimus ecclesie, scilicel ut perpetuo tempore
ei ad peragendum Dei servitium, augmentum et
supplementum fiat. Hanc itaque authoritatem nostri
precepti, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigo-
rem, et a fidelibus sancte Dei ecclesie, et nostris vi-
delicet presentibus et faturis temporibus verius cre-
datur, et diligentius a successoribus nostris conser-
vetur, ea manu propria subter firmavimus, et annuli
nostri impressione signari jussimus.

Signum Pipini percellentissimi regis. Ego Joscph
subdiaconus ad vicem Wulfart recognovi. Data xv
kalendas Julii, indictione 13, anno nono regnante
inclyto rege.

Actum Tulpiacko in Dei nomine feliciter, amen.

XXIII.

Diploma Pippini regis, quo villam Tinningen * Fu-
densi ecclesie donat (anno 162).

(Apud D. Bouquet, tom. V, ex Schannato.)
Pippinus rex Francorum vir inluster. Nihil. ut 85
Apostolus, in hunc mundum intulimus nec dubium

D Maximini abbas.

. b [n pago Ambitivo. Browerus in Annal. Trev.
lib. vir, n. 197, legit Ambitarino, sed nec sic quidem
proprii pagi babebitur significatio. Rectius itaque
Infra in diplomate Carolino de anno 773 nominatur
ecclesia sancti Martini in pago Meginense, qua est
hodierna collegiata ad sanctos Martinum et Severum
monasterii Meinfeldiz. .

ὁ Ex autographo sigillum avulsum est. Czteram
quam ampla fuerit hz:ec possessio, discimus ex veteri
membrana, quz sic babet : « In villa Tinninga, quz
in Suvevia sita est, quando eam Pippinus sancto
Bonifacio tradidit reperte sunt : familizx 95 et domi-
nicales hubz L. jura 300, de pratis ad carradas 400,
equi 52, pulli 54, equi indomiti 80, vaccze 58 cum
vitulis 55, oves 200, porci 90, lidicum hubis suis
27, molendinaria 9, ecclesi: 3, cum hubis suis. »

1551

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1558

quin nihil ex eo quicquam nobiscum auferre poie- A propitiatorii ordinare praecepit; Salamonem quod-

rimus, nisi quod ob anim: salutis devota mente locis
sanctorum, Deo inspirante, inpertire videmur : ergo
cognoscat magnitudo seu industria vestra, quod nos
propter nomen Domini vel sterna retributione do-
namus ἃ die presente ad monastirio noncupante
fulJa qui est constructus in honore sancti Salvato-
ris quem sanctus Bonifacius novo construxit opere;
ubi ipse preeciosus martyr corpore requiescit, quin
potius promptissima devotione tradimus villa, qui
dicitur Thininga, sitam 1n pago Rezi super fluvio
qui vocatur Agira cum omni integritate, quicquid
ad ipsa villa aspicere vel pertenere videtur, id est
tam terris, mansis cum hominibus conmanentes,
mancipys, silvis, marcas vel fines, campis, pratis,

que regem templum in nomine ipsius :dificatum,
scimus auro lapidibusque exornasse. Nos enim,
quamvis non ita magna eisdem exz:equare valcamus,
tamen, quod facilius possumus, ex propriis faculia-
tibus quas habemus, Domino cooperante, eidem
offerre desideramus, quia nihil, ut ait Apostolus,
in hunc mundum intulimus, nec, quia ex eo quid-
quam efferre poterimus, sed illud ad animz salutem
credimus proficere, quidquid devota mente de rebus
transitoriis Domino videmur distribuere. Igitur dum
notum est omnibus tam propinquis, quam exteris
nationibus, nos et conjugem nostram Bertradam in
amore sancti Salvatoris, nec non et sanctze Dei geni-
tricis Marizx, atque beatorum principum apostolorum

pascois, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et B Petri et Pauli, vel sancti Joannis Baptistze, seu mar-

immobilibus pr:zsidys quibuslibet adjecentys totum
et ad integrum, ut diximus, a die prxsente ad ipso
monasterio sancti Salvatoris ubi ipse przeciosus mar-
tyr sanctus Bonifacius corpore requiescit, super flu-
vio Fulda, per hanc seriem traditionis pro mercedis
nostr: augmentum donamus perpetualiter ad posse-
dendum, ita ut ab ac die rectores ipsius monastery,
ipsa villa qui dicitur Tininga cum omnibus adjacen-
lys vel appendicys suis ad profectum ipsius Ecclesiz
eam teneant et possedeant, et usque in perpetuum
eis proficiat in augmentum; et ut hzc aucieritas
firmior habeatur, vel per multa tempora melius con-
servetur, subter eam firmavimus vel de anulo nostro
sigillavimus.

Signum 1 Pippino gloriosissimo rege.

llitherius in vice Baddilone, data in mense Junio,
anno nono regni nostri. Actum Atiniago palacio pu-

blico.
XXIV.

Testamentum. sancti. Salvatoris, quod Pipinus rex
fieri jussit abbati ἃ Prumiensi (anno 162).
(Apud Honthelm, Hist. Trevir.).

Pipinus rex Francorum vir illustris. Quia divina
nos providentia in solium regni venisse manifestum
est, oportet ea in Dei nomine exerceri, in quibus
potius gratiam, atque voluntatem Altissimi consequi
valeamus. Meminimus enim ipsius Evangelii, in quo
ait : qui facit voluntatem Patris mei, qui in celis est,
ipse introibit in regnum celorum. Et quia reges ex

Deo regnant, nobisque gentes et regna pro sua mi- D

sericordia ad gubernandum commisit, providendum ,
ut et sublimes rectores simus inopibus, et pauperes
pro amore Christi regnare atque educare non negli-
gamus. Deus etenim Moysi legislatori tabernaculum

ἃ Prumia a Pronxo rivo in Arduennz limite, amica
slirpi Carolin: sedes, et non tam ob loci opportuni-
tatem quam eximiam monasticz discipline clarita-
tem expetita quondam, et ab omnium ordinum hoini-
nibus frequentata, longe aliis antecelluit, sive digni-
tatem spectes religionis, sive doctissimorum et cetera
celebrium virorum ibidem professorum famam, sive
demunm veteris potentix amplitudinem et adhuc perdu-
rantis principalis dignitotis splendorem. Conf. diploma
Bertradze ad ann. 721, ubi prima celebris monasterii
fundamenta (Patrologie tomo LX X X V111, col. 1274).

tyrum sancti Stephani, Dionysii et Mauritii, et con-
fessorum Martini, Vedasti, atque Germani, mona-
sterium in re proprietatis nostr: :dificare, quod est
positum infra terminos Bidense atque Ardennze, 5 ubi
rivulus qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Pru-
miam, in ipsius vero monasterii ecclesia de sandaliis
Domini nostri Jesu Christi, nec non ipsius genitricis
Marix cxterorumque sanctorum, quorum jam supra
fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias,
atque ibidem constituimus monachos, qui sub sau-
ctxe conversationis norma , vel secundum przceden-
tium Patrum .. . debeant omnino exerceri, quate-
nus, ut qui monachi solitarii nuncupantur, de per-
fecta quiete valeant duce Domino per tempora exul-

C tare, etsub sancta regula viventes et beatorum Pa-

trum vitam sectantes pro statu Ecclesi: et longzvi-
tate regni nostri, nec non ut uxore et filiis nostris
populoque catholico, Christo prxsule debeant ple-
nius Domini misericordiam exorare. Providendum
est tamen, ut dum a nobis pro amore Christi ipsum
monasterium a novo opere constat esse fundatum,
qualiter pertractemus , qualiter deinceps sacerdotes
atque monachi , qui ibidem aderunt , vivere vel con- .
solationem atque tranquillitatem habere debeant,
et nequaquam dispersis ovibus pastor inveniat, qui
gregem suum providendum commisit nobis, sed ad-
juncti simul possint Deo omnipotenti diu noctuque
laudes referre. Idcirco inspirante nobis superna gra-
tia donamus pariter et ego el conjux mea Bertrada
ad ipsum sacratissimum locum, quem in honore
sancti Salvatoris vel sanctx Marix construximus,
res proprietatis nostre * in pago Charos, villa quz
dicitur Rumeresheim, tam illam portionem qu:
de genitore meo Carolo mihi advenit, quam et illam

b Ubi rivulus qui dicitur Berdenbach, ingreditur in
Prumiam. Proniza et Nemesis (Prüm et Nims) Au-
sonio in BMosella., vers. 354, celebrati amnes, in
Eiflie exorti mantibus iude velut jugales, exiguo se-
creti intervallo, feruntur, donec a Sura in familiam
cooptati, communes cum eo aquas in Mosellam devol-
vunt.

ς In pago Charos. Hunc pagum ex Alex. Wilhthei-
mii ms. describit Papebrochius append. 5 ad Hens-
chenii Exegesin de Episc. Tungr. et Trajecten.

4530 S/ECULI VIII MONUMENTA SELECTA. , 1540
portionem ipsius Bertradze, quam genitor suus Here- A citur Ruivinio in pago Lomense super fluvius Mosz,

bertus ei in dote dereliquit, cum appendiciis, vel
omni integritate sua, prseter aliqua mancipia his no-
miuibus: Wucdramno, Arnulpho, Crodoaldo, Wa-
nulfo, Ghiorino, Chrodramno, Wulfrido , Tancrado;,
Adalberto, Beringhiso, Offredo, Matalfredo , Wala-
fredo, Madalfredo, Airoino, Arefredo, Adalivo, Um-
nelin de Bertelinde, Gunberto, Harelinde, Whnilde
seu Charde, Sigfrido, Ratleo, Dulodulfo et Lufo,
Mulfo, Rátgar de Gerolinde, Hildoarance, Wineade,
Aznarane, Alpelinde, Magnelinde, Zebelinde. Hzc
igitur mancipia ad nostrum opus retinuimus, in re»
liquo vero ipsam villam cum omni integritate sua
ad ipsum sanctum locum tradimus atque transfun-
dimus, in:cujus termino ipsum monasterium sancti
Salvatoris est fundatum, et illam mansionem super
Prumiam, ubi rivulus qui dicitur Escutmisbach, con-
fluit in Prumiam, qui est constructus super termi-
num pradictze ville. Similiter donamus ad jam dic-
tum monasterium in pago Muslinse, super fluvium
Moselle, villas nostras his nominibus Meringum
(Mering), Scoacum (Schweich), * una cum merito et
terminis vel appendiciis suis. Donamus et villam
nostram in pago Bidense, quz dicitur Marciaco (Mer-
tích), una cum meritis et appendiciis suis. Similiter
donamus ad ipsum monasterium villam nostram in
pago Eflinse Sarabodis (Sarensdorph) villa una cum
soliditate, terminis atque appendiciis suis, sicut ἃ
Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo loca in
Carasco ad idem monasterium Wathit-Lendorp et
Birgisburias cum omnibus adjacentiis suis et appen-
diciis. Similiter donamus in pago Riboariensi illam
portionem in Reginbach (Reinbach) , quam vasallus
noster Aglibertus per beneficium habuit et genitor
meus Carolus mihi reliquit in allodem, et illam aliam
portionem in ipsa villa, quam Heribertus uxori mex
Bertradz in allodem dimisit. Confirmamus etiam ibi-
dem et illas res, qux antea ad ipsam ecclesiam per
instrumenta chartarum ibidem delegatz fuerunt,
cum omni integritate earum. Tradimus igitur ad ip-
sum sacratissimum locum superius comprehensum
cellam jure proprietatis nostre in pago Spirensi,
qui est constructa in honore sancti Medardi, cum
villis et appendiciis suis, quem Herlibandus et We-
olentio, nec non Bagulfus mihi tradiderunt, totum
et ad integrum, tam ecclesie ministeria, quam et
alias res ibidem pertinentes. Donamus etiam ad ip-
sum monasterium cellam aliam, qu:e dicitur Cas-
leoca, qux est posita infra terminos Senciaco, et
est in honore sancti Petri constructa, cum omnibus
adjacentiis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur
€t tertiam cellam ad ipsum sanctum locum, qu: di-

^ Una cum merito, id est, reditu, proventu. Du
Cong in Glossar. hac voce. |

b Abbas nomine Assuerus. Wandelbertus, Prumien-
sis scriptor, his temporibus suppar, in Áctis sancti
Goaris reliquit, Assuarium , primosque cenobii Pru-
miensis habitatores, fuisse Ftomane lingue et gentis,
hoc est, quod eruditi omnes intelligunt, quodque
acta D. Goaris clarissime ostendunt, Gallos.

* De congregatione domini Romuni et Wolfranni

qui constructa est in honore Sanctz Marix, cum
omni merito et appendiciis suis. Ea videlicet condi-
tione suprascriptas res, tam villas, quam et cellas,
cum omni integritate eorum ad ipsum monasterium
confirmamus, id est, una cum terris, domibus, zdiü-
ciis, accolabus, mancipiis, vineis, sylvis, campis, pra-.
tis, pascuis, aquis, aquarum decursibus, mobilibus
et immobilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus,
greges cum pastoribus, omnia et ex omnibus, a die
presenti, et deinceps, absque ullius impedimento,
omni tempore supradicte res ad ipsum monasterium
jam sspedictum sancti Salvatoris proficiant in aug-
mentis..Ita tamen volumus, ut ipsum monasterium
sancti Salvatoris, seu res 4825 ad ipsum monasterium
B pertinent, tam quz ex auctoritate nostra sunt confir-
mate, quam quea Deum timentibus inantea fue-
rint collatur:e, in nostra sint potestate vel defen-
sione seu hzredum nostrorum, et ipsa congregatio,
quam in ipsum monasterium intromisimus, seu et
b abbas nomine Assuerus aut successores ejusdem,
dum sub saneta regula ibidem Deo auxiliante mili-
tare voluerit. Nos de alia congregatione abbatem,
nec monachum contra nostrum ordinem gon intro-
mittimus, nec heredes nostri. Et quia ipsum mona-
sterium ab omni secularium cura securum 5556 volu-
mus , oportet ut nostrz clementix provisio de futura
quiete fratrum ibidem manentium salubri disponat
ordinatione, quatenus in Dei servitio gratia ejus suf-
fragante perseverent. Nos etiam ex autoritate nos-
tra vobis concedimus, ut * de congregatione domini
Romaniet Wolfranni episcoporum, quos in hoc cceno-
bio saneti Salvatoris congregavimus , quando abbas
de hac vita migraverit, una cum consensu nostro et
vestro abbatem de ipsa congregatione vobis regnlari-
ter eligere debeatis. EC ut vos pro remedio anim:
nostre et conjugis prolisque nostrze et successo-
rum nostrorum, et pro stabilitate totius imperii a
Deo nobis concessi et ejus gratuita misericordia in
geternum couservanda perenniter Domini Salvatoris
nostri Jesu Christi misericordiam implorare delectet,
atque in ipsius laudibus die nocteque perseverare,
et remotis temporalium meditationibus , supernorum
gaudiorum contemplationi mente libera intendere,
D precipimus , ut nulla przjudicia atque gravamina a
nullo episcoporum seu s:ecularium inferantur, et hz-
redes nostri per nullas artes dum ipsi monachi re-
gulariter et fideliter a parte nostra vel hsxredum
nostrorum, ibidem conversare videntur, hzeredes no-
stri ipsos in cenobio nostro protegant, sicut visi
sunt. Deo auctore ipsum locum constituimus, sic us-
que in zternum inconvulsus permaneat, pro aug-

episcoporum. Romanus et Wolfrannus , episcopi Mel-
denses unus post alterum fuerunt, et regularem dis-
ciplinam in monasterium sancte Crucis seu sancti
Faronis infra Meldensem urbem ad fluvium Matro-
nam (la Marne) introduxerunt, unde illius co

tio nomen a reformatoribus hisce accepit ; et primi
monachi Prumienses ex hoc Meldensi coenobio ad-
vocati sunt.

1541

PIPPINI, CAROLOMANNI ET AL(IORUM DIPLOMATA.

1549

menio animze nostr , vel heredum nostrorum. Et A valeamus, tamen quod facilius possumus, ex propriis

ut hzc autoritas nostra firmior habeatur, vel in per-
petuum melius conservetur, manu propria decrevi-
mus roborore. Ego Pipinus et conjux mea Bertrada.
Signum T Caroli filii mei consentientis. Sig. t Caro-
limanni filii sui consent. Signum T Genebaudi epi-
scopi. Signum T Gaurleni episcopi. Signum T Fulcarii
episcopi. Signum T Adalfredi episcopi. Signum 1 Wul-
franni ep. Signum 1 Megingaudi episc. Signum T Ber:
telini episcopi. Signum 1 Basini epis. * Signum 1 Wie-
madi epis. Signum 5^ Droconi comit. Signum Theo-
dardi comit. Signum Warini comit. Signum Welanti
comit. Signum Bangulfi comit. Signum Gerhardi co-
mit. Signum Troanie comit. Signum Waltarii comit.
Signum Herloinicomit. Signum Warini comit. Sig-

facultatibus , quas habemus , Domino cooperante,
eidem offerre desideramus , quia nihil, ut ait Apo-
stolus, in hunc mundum intulimus, nec dubium, quia
ex eo quidquam offerre non poterimus : sed illud tan-
tum ad animz salutem credimus proficere, quidquid
devota mente de rebus transitoriis Domino videmur
distribuere. Igitur dum notum est omnibus, tam
propinquis, quam exteris nationibus, nos et conju-
gem nostram Beriradam in amore sancti Salvatoris,
necnon et sanctz Dei genitricis Mariz, atque beato-
rum principum apostolorum Petri et Pauli, vel sancti
Joannis Baptistz, seu et ziartyrum sanctorum Ste-
phani, Dionysii et Mauricii, atque confessorum Mar-
tini, Vedasti atque Germani, monasterium in re

num] Gumberti comitis. In Dei nomine Bradilo[Bad- B proprietatis nostra zdificare, quod est positum infra

dilo] recognovit et subscripsit. Acta mense Augusti die
45, anno 11 regnante Pipino glorioso rege. Actum
e Trisgodros villa publicain Dei nomine feliciter, amen.
XXV.
Pippini regis diploma pro constructione et. dotatione
monasterii Prumiensis (anno 162).
(Ex Mabill., ibid.)

Pippinus rex Francorum, vir illustris. Quia divi-
nam nos providentiam in regni solium unxisse ma-
nifestum est, oportet ea in Dei nomine exerceri , in
quibus potius gratiam atque voluntatem Altissimi
consequi valeamus. Meminimus enim ipsius evange-
lii, in quo ait : Qui facit voluntatem Patris mei, qui
est in colis, ipse introibit in regnum celorum. Et quia
reges a Deo regnant , nobis gentes et regna pro sua
misericordia ad gubernandum commisit , providen-
dum ut et sublimes rectores simus in opibus, et
pauperes pro amore Christi gubernare atque edu-
care non negligamus. Deus etenim Moysi legislatori
tabernaculum propitiatorii adornare przcepit ; Salo-
monem quoque regem templum in nomine ipsius
sdificatum scimus auro, lapidibusque exornasse.
Nos enim, quamvis non ita magna iisdem exzequare

^ Signum Wiemadi episc. Non dubito quin sit
Wiomadus Trevirensis noster archiepiscopus. Hic
enim anno proximo 765 jam in Trevirensi cathedra
sedebat. Cum enim Cancro Rheni comes, ejusque
mater Willisvinda, Ruotgangi seu Chrodegangi Me-
diomatricum episcopi, eorum consanguinei auspiciis ,

C

ecenobii Lauresheimensis initia, haud procul Wan- ἢ

ionibus, molirentur, tabulas eo ipso anno IV Idus
intiles conditas in Tolneri Cod. Diplom. Palat.
pag. 4 exstantes, ita Wiomadus cum Alberico ac
oanne episcopis ratas habuit: Ego Wiomadus [cor-
rupte editum, Automadus| Trevirorum episcopus sub-
scripsi. Serius igitur venire videtur Browerus Annal.
Trev. lib. v1, n. 489, cum Weomadi initia ad an-
num demum 767 refert. Reliqui episcopi qui sua
signa apposuere, sunt Genebaudus Laudunensis,
Gaulonus Cenomanensis, alias et Gauzlenus dictus ;
Fulcarius Tungrensis, Adalfredus Noviomensis, Wul-
frannus Meldensis, Megingaudus Wirceburgensis;
Berthelinus Coloniensis, Basinus Spirensis. Ex cele-
bri tot episcoporum et comitum praesentia conjicien-
dum, Pippinum hós convocasse, ut consilia eorum
acciperet in rebus magni momenti; ad solam enim
dotationem confirmandam ii non requirebantur. ——
b [)roconi comitis, etc. Droco comes pagi Moingori

terminos Bidense (Bidburg), atque Arduenn:», ubi
rivulus, qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Pru-
miam. In ipsius vero monasterii ecclesia de sandaliis
Domini nostri Jesu Christi, necnon ipsius genitricis
Mariz, exterorumque sanctorum, quorum jam supra
fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias,
atque ibidem monachos constituimus, qui sub sanctz
conversationis norma, vel secundum precedentium
patrum debeant omnino exerceri, quatenus ut qui
monachi solitarii nuncupantur, de perfecta quiete
valeant duce Domino per tempora exsultare, et sub
sancta regula viventes, et beatorum Patrum vitam
sectantes, pro statu Ecclesizx atque longzvitate regni
nostri, necnon el uxore et filiis nostris, populoque
catholico Christo przesule debeant plenius Domini
misericordiam exorare. Providendum est tamen, ut
dum a nobis pro amore Christi ipsum monasterium
a novo opere constat esse fundatum, qualiter per-
traciemus, qualiter deinceps sacerdotes atque mo-
machi, qui ibidem aderunt vivere, et consolationem
atque tranquillitatem habere debeant, et nequaquam
dispersis ovibus pastor inveniat, qui gregem suum
providendum commisit nobis, sed adjuncti simul pos-

fuisse videtur, cujus Ludovieus imp. meminit tan-
quam jam defuncti in diplomate anno 1 imperii dato,
quod Chronicon Laureshamense recenset. Warinus
comes pagi Lobodunensis fuit, et mentio ejus fit in
traditione Fuldensi xxt, anno 12 regni Pippini data.
Alter Warinus est collega Ruthardi comitis et. exa-
ctor camere regius in Alamania. Gumbertus forte
est Cunibertus comes pagi Wormatiensis in traditione
Fuldensi anni 779 memoratus. Waltarius is esse
potest quem Wandelbertus lib. de Miracul. S. Goa-
ris, cap. 9, hominem secundum seculum nobilem vo-
cat, et suo tempore superstitem adhuc fuisse testa-
tur. Curatiores h:e disquisitiones horum comitum
debentur industrie ill. Eckharti, Rer. Francic.,
lib. xxiv, n. 65. uu

e Trisgodros villa publica. Quamvis varii sint qui
de palatiis regum οἱ impp. necnon de eorum villis
publicis scripserint, omnium vero luminibus obstru-
xerit reverendiss. abbas Besselius Chron. Gottwicen,
lib. 151, nullus tamen eorum villam Trisgodros obser-
vavit. Putavi aliquando legendum 7richorio. Eck-
hart, |. cit., suspicatur Arisgodios scriptum fuisse,
ut intelligatur Arescotum, Prumia non adeo procul

distans.

45645

S/ECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1544

scent Deo omnipotenti diu noctuque laudes referre. A pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, mo-

Idcirco, inspirante nobis superna gratia, donamus
pariter, ego et conjux mea Bertrada ad ipsum sa-
cratissinum locum, quem in honore sancti Salvato-
ris vel sanct: Marix construximus, res proprietatis
nostrzx in pago Chorosvilla, qu:e dicitur Rumeresheim,
tam illam portionem, qui de genitore meo Carolo
mihi advenit, quam e£ illam portionem ipsius Ber-
tradz, quam genitor suus Heribertus ei in dote de-
reliquit, cum appendiciis, omni integritate sua, prz-
ter aliqua mancipia. Hzc igitur mancipia ad nostrum
opus retinuimus, in reliquo vero ipsgm villam cum
omni integritate sua ad ipsum sanctum locum tradi-
mus atque transfundimus, in cujus termino ipsum
monasterium sancti Salvatoris est fundatum ; et illam
mansionem super Prumiam, ubi rivulus, qui dicitur
Escutmisbach, confluit in Prumiam, qui est constru-
ctus super terminum przdictz ville. Similiter dona-
mus ad jam dictum monasterium in pago Muslinse
super fluvium Mosellz villas nostras his nominibus,
Meringum (Mering) et Sacocum (Schivach), una cum
meritis et terininis vel appendiciis suis. Donamus et
villam : nostram Bedense, quas dicitur Marciaco
(Merthscb), una cum meritis et appendiciis suis. Si-
militer donamus ad ipsum monasterium villam no-
stram in pago Eiflinse Sarabodis villa (Sarensdor[/),
unà cum soliditate, terminis atque appendiciis suis,
sicut a Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo
loca in Carasio ad idem monasterium WatAitlindorff
et Birgisburias cum omnibus adjacentiis suis et ap-

B

pendiciis. Similiter donamus in pago Biboariensi ὦ

illam portionem in Reginbach (HRAeimbach), quam
vasallus noster Agliberlus per beneficium habuit, et
genitor meus Carolus mihi reliquit in alodern ; et
illam aliam portionem in ipsa villa, quam Heribertus
uxori πιο Bertrade in alodem dimisit. Confirma-
mus etiam ibidem et illas res, qui antea ad ipsam
ecclesiam per instrumenta cartarum ibidem delegate
fuerunt, cum omni integritate earum. Tradimus
igitur ad ipsum sacratissimum locum superius com-
prehensum cellam jure proprietatis nostre in loco,
qui dicitur Altrepio, super fluvium Rheni, in pago
Spirensi, qux est. constructa in honore sancti Me-
dardi, cum villis et appendiciis suis, quem Herliban-
dus et Wiolentio, necnon Bagulfus mihi tradiderunt,
totum et ad integrum tam ecclesiz ministeria, quam
et alias res ibidem pertinentes. Donamus etiam ad
ipsum monasterium cellam aliam, quz dicitur Ga-
Steaco, qu:e est posita infra terminos Senciaco, et
est in honore sancti Petri constructa , cum omnibus
adjacentiis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur
et tertiam cellam ad ipsum sanctum locum, quz di-
citur Ruivinio, in pago Lomense super fluvium
Mos, qux constructa est in honore sancte Maris,
cum ommBi merito et appendiciis suis. Ea videlicet
conditione, supra scriptas res, tam villas quam et
cellas, cum omni integritate eorum ad ipsum mona-
Sterium confirmamus, id est una cum terris, domibus,
aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis,

vilibus et immovilibus, pecuniis, peculiis utriusque
sexus, greges cum pastoribus, omnia et ex omnibus
a die presente et deinceps, absque ullius impedi-
mento, omni tempore supradicte res ad ipsum mo-
nasterium jam spe dictum sancti Salvatoris profi-
ciant in augmentis, ita tamen volumus, ut ipsum
monasterium sancti Salvatoris, seu res quze ad ipsum
monasterium pertinent , tam quz auctoritate nostra
sunt confirmaLe , quam a Deum timentibus inantes
fuerint collaturz, in nostra sint potestate, vcl de-
fensione, seu heredum nostrorum; et ipsa congre-
gatio, quam in ipsum monasterium intromisiius,
seu et abbas nomine Ássuerus, et successores ejus-
dem, dum sub sancta regula ibidem Deo auxiliante
militare voluerunt, nos de alia congregatione ibidem
abbatem, nec monachum contra nostrum ordinem
non intermittimus, nec hz:redes nostri. Et quia ipsum
monasterium ab omni szecularium cura securuin esse
volumus, oportet ut nostrzx clementix provisio de
futura quiete fratrum ibidem manentium saluhri
disponat ordinatione ; quatenus in Dei servitio, gratia
ejus suffragante, perseverent. Nos etiam ex auctori-
tate nostra vobis concedimus, ut de congregatione
domini Romani et Wolfranni episcoporum , quos in
hoc cenobio sancti Salvatoris congregavimus, quando
abbas de hac vita migraverit, una cum consensu
nostro et vestro abbatem de ipsa congregatione vobis
regulariter eligere debeatis. Et ut vos pro remedio
anime noslre et conjugis prolisque nostrz, et suc-
cessorum nostrorum, et pro stabilitate totius imperii
ἃ Deo nobis concessi, et ejus gratuita misericordia
in :ternum conservanda perenniter Domini Salva-
toris nostri Jesu Christi misericordiam implorare
delectet, atque in ipsius laudibus die nocteque per-
severare; et, remotis temporalium meditationibus,
supernorum gaudiorum contemplationi mente libera
intendere precipimus, ut nulla przjudicia atque
gravamina a nullo episcoporum seu s:ecularium in-
ferantur, et hzeredes nostri per nullas artes, dum ipsi
monachi regulariter et fideliter a parte nostra vel
haeredum nostrorum ibidem conversare videntur,
hzredes nostri ipsos in hoc cenobio nostro prote-
gant, sicut visi sunt, Deo auctore ipsum locum con-
stituimus, sic usque in sempiternum inconvulsus

D locus permaneat pro augmento anime nostre vel

hxredum nostrorum. Et ut haec auctoritas nostra
firmiter habeatur, et in perpetuum melius cohserve-
tur, manu propria decrevimus roborare. Ego Pippi-
nus et conjux mea Bertrada. Sig. t Caroli filii con-
sentientis. Sig. T Carolimanni filli. sui consentient.
Sig. T Genebaudi episcopi. Sig. Ὁ Gauloni episcop:
Sig. 1 Fulcarici episcopi. Sig. T Adalfredi episcopi.
Sig. 1 Vulfranni episcopi. Sig. t Megingaudi epr
scopi. Sig. 1 Berthelini episcopi. Sig. 1 Basini epi-
scopi. Sig. 1 Wiomadi episcopi. Sig. T Droconi co-
mitis. Sig. 1 Theodardi comitis. Sig. t Warini comi-
tis. Sig. { Welanti comitis. Sig. T Gangulfi comitis.
Sig. T Gerhardi comitis. Sig. t Froamed. comitis.

1245.

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1546

Sig. 1 Waltharii comitis. Sig. T Horloini comitis. A antecessores nostros reges circa se firmatum, ita et

Sig. ὁ Gumberti comitis. Sig. T Raculfi comitis. Sig.
T Warini comitis. In Dei nomine Bradilo recognovit
et subscripsit. Act2 mense Augusti, die 15, anno 11,
regnante Pippino glorioso rege.

Actum Trisgodios villa publica in Dei nomine
feliciter. Amen.

XXVI.
Diploma quo Pippinus rex confirm:t monasterio Ho-
naugiensi omnes suas possessiones (incerto anno).
( Ex Mabill. Ann. ord. S. Bened.)

Pippinus rex Francorum, vir illuster, dominis
sanclis el apostolicis ac venerabilibus in Christo
Patribus, omnibus episcopis, abbatibus, seu illustri-
bus ac magnificis viris, ducibus, comitibus, dome-
Sticis, vicariis, centenariis atque omnibus agoenti-
bus.

Rectum esse censemus, ut petitionibus sacerdotum,
qu:e ad profectum pertinent locorum sanctorum, ad
effectum Christo pr:esule perdneainus. Igitur in Chri-
βίο Pater Dubanus episcopus vel abbas de monaste-
rio lfohenaugia in pago Alsacense super fluvium
Rhenum, quod est constructum in honore sancti
Michaelis et sancti Petri et sancti Pauli vel c:zetero-
rum sanctorum, gloriosi regni nostri majestatem
petiit, ut dum ipsum monasterium de collatione an-
Lecessorum nostrorum , vel de hominibus Deum ti-
mentibus adjutorem videtur esse constructum, nos
omne corpus facultatum ejus, tam quod antecessores
abbates ibidem laboraverunt , quam quod ipse Duba-

inantea, resecatis quibuscunque superfluis inquietu-
dinibus, suo ea ordine valeant in nostro sermone
auxiliante Domino per tempora permanere, et vos
el successores vestri, ubi necessitas fuerit in condi-
tionibus ipsius monasterii, justum faciatis auxilium
impertiri; ut melius delectet ipsam congregationem
ipsius monasterii pro salute nostra vel stabilitate
regui nostri Domini misericordiam jugiter exorare.
Et ut hzc pr:eceptio firma stabilitate subsistat, pro-
pria manu infra decrevimus roborare et de anulo
nostro sigillare.

Signum 1t gloriosissimi domini Pippini regis.

Wulmarus jussus recognovit et scripsit.

XXVII.

B Immunitas abbatie Prumiensi per regem Pipinum

concessa (anno 'i65).
(Apud Hontbeim, Hist. Trevir.)

Pippinus rex Francorum, vir illustris, omnibus
episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis,
vicariis, centenariis, vel omnes missos nostros dis-
currentibus. Maximum regni nostri augere credimus
munimentum, si beneficia opportuna loca sanctorum,
vel ecclesiarum benevola .deliberatione concedimus,
ac Domino protegente, et stabiliter perdurare confi-
dimus.

Igitur noverit solertia vestra, qualiter nos ad mo-
nasterium, qui dicitur Prumia, quem nos in honoreiu
sancti Salvatoris a novo construximus opere, ubi
Assuerus abba przesse videtur, tale beneficium pro

nus de rebus monasterii, quz ibidem fuisse dino- (? ?eterna retributione visi fuimus ibidem indulsisse, ut

scuntur, visus est augmentasse, aut comparasse, et
quod ab ipso sancto loco moderno tempore posside-
tur, per nostrum deberemus generaliter confirmare
preceptum, quod nobis pro divino respectu vel mer-
cedis nostrz: augmento przstitisse vestra non dubitet
magnitudo; etiam et privilegium ipsius monasterii,
quod juxta institutionem priscorum Patrum et reli-
quorum episcoporum visi sunt meruisse, et quod per
auctoritatem nostram , seu reliquorum de successo-
ribus regibus antecessorum nostrorum adumbratum
fuisse dii:oscitur, juxta quod antequam per priorem
przceptionem nostram erga se prohibendi esset mu-
nitum, pro perenni stabilitate decrevimus roborare.
Precipientes ergo precipimus, ut omnes facultates

in villas ipsius loci sancti , quas moderno tempore,
aut nostro, aut cujuslibet munere habere videtur,
vel quas deinceps in jure ipsius monasterii, ejusque
rectoribus voluerit divina pietas ampliare, nullus
judex publicus, absque jussione nostra, vel hx»»redum
nostrorum, aut causas audiendo, aut freda undique
exigendo, quoquo tempore non prx:sumat ingredere :
sed hoc ad ipsum monasterium ejusque rectoribus
concessimus. Et sub emunitatis nomine sub tuitione
vel defensione nostra seu hxredum nostrorum de-
beant quieti iu Domino residere.

Statuentes ergo jubemus, ut neque vos, neque ju-
niores, aut. successores vestri, neque ulla pullica
judiciaria potestas, ullo unquam tempore in villas

ipsius monasterii, quidquid aut regia collatio, aut D ubicunque in regna nostra ipsius monasterii Pru-

privatorum munere vel antecessoribus abbatibus,
vel Dubano episcopo vel ablate ibidem est legaliter
acquisitum aut comparatum , imo quod de quibus-
cunque rebus rite attractum, quodcunque dominatio
ipsius sancti monasterii Hohenaug undique moderno
tempore de villabus, domibus, mancipiis, vineis,
silvis, pratis, pascuis, aut de quibuslibet beneficiis
cernitur cum zquitatis ordine possidere, per hanc
aucloritatem suffultum absque cujuslibet illicitis
controversiis inibi, tam prasenti qnam futuro tem .
pore Christo presule proficiat in augmentum. Et
un.lecunque ipsum monasterium usque nunc habuit
eoncessum οἱ usque hactenus conservatum, vel per
ParBoL. XCVI

miensis aut regia, aut privatorum largitate collatas,
aut qui antea fuerunt Christo propitio collaturas, ad
audiendas altercationes ingredere, aut freda de quas-
libet causas exigere, ncc mausionces aut paratas , vcl
fidejussores tollere non presumatis; sed quidquid
exinde aut deservientibus vel ecclesiasticis homini-
bus, qui sunt infra agros, vel fines, vel supra terra
predicti monasterii commanentes, fiscus aut de freda,
aut undecunque potuerat sperare, ex nostra indul-
gentia pro futura salute in luminaribus ipsiusmet
suprascripti monasterii per. manus agentium eorum
proficiat in perpetuum, et quod nos propter nomen
Domini, et animx? nostrze remedium, seu nostra sub-
49

SAECULI Vill MONUMENTA SELECTA.

4518

sequenti progenie, plena devotione ad ipsum mona- A in Dei nomine Eddo peccator, vocatus Argentinen-

sterinm in honore sancti Salvatoris indulsimus, nec
regalis sublimitas, ncc cujuslibet judicum sva cupi-
ditas refragare tentet.

Et u( hxc auctoritas tam prasenti quam futuris
temporibus inviolata, Deo adjutore, permaneat, ma-
nus nostr:e subscriptionibus infra roborare decrevi-
mus, atque annulo nostro sigillare jussimus.

Signum domini gloriosissimi regis Pipini. In Dei
nomine Dernericus in vice Baddilonis recognovit, et
subscripsit.

Data sub die tertio Nonas Augusti, anno dutodecimo
regnante domino nostro Pipino.

Actum * Massario palatio publico. In nomine Dei
feliciter. Amen 5.

XXVIII.

c Testamentum Heddonis episcopi Argentinensis, seu
Charta fundationis et donationis monasterii Et-
tenheimensis, die 15 Martii 165.

(Apud Grandidier, Hist. de l'Eglise de Strasbourg.)
In nomine Patris, et Filii. et Spiritus sancti. Ego

a Massario palatio ublico. ld est, Marsana, Marsna
seu Marna, juxta Trajectum, non procul a fluvio
Mosa, in pago et comitatu Moselani seu Masau infe-
riori, uno lapide a Trajecto ad Mosam, hodie Mer-
seen. De quo latius Mabillon. de Re Dipl. lib. 1v,
p. 299. Chron. Gottwicen. Tom. prodrom. lib. 1,

ag. 491.
r : Confer simile priviegiom Caroli Magni ad an-
num 775, Patrol. tomo XCVIII.

e Periit autographum hujus testamenti, quod ini- C

tio s:eculi duodecimi adhuc exstiterat. « Anno Domi-
nice incarnationis millesimo centesimo vicesimo pri-
mo, renovata est hec charta et scripta a juniore
Chunrado Ethinheimense munasterio abbate, indic-
tio.e decima quarta. » Chartam sic renovatam et in
membrana transcriptam ad rogatum Henrici Reiff
abbatis, Arbogastus Elnhart canonicus ecclesi: col-
legiate sancti Thoimnz, judexque et officialis curie
Argentinensis die 7 Octobris 1457 a publico imperia-
li et curix episcopalis notario transcribi jussit, testi-
bus vocatis recognovit, ac sigillo curize sigillare cu-
ravit. Unde hocapographum taliter vidimatum plenam
meretur fidem. « Sunt apographa, inquit Muratori in
Antiquit. Italis medii xvi, toi. IIl, dissert. 54, pag.
94, qu:e a peritis judicibus olim probata fuere, aut
alidis notariis deseripta ad nos venerunt, nullumque
vitium in ipsis autographis ostendunt. Pr:sto enim
nohis sunt apographa ejus ponderis et auctoritalis, ut
archetvpi locum teneant. » Legitur hoctestamentum,
sed minus correcte, apnd Guillimannum, de Episco-
pis Argent., pag. 106; Lunigiuim, Spicilegii ecclesia-
stici tom. Ill, pag. 866; Cointium, Annal. eccles.
Francor. tom. V, pag. 615; Eccardum, Origin. Hab-
sburg. Austriacar., pag. 145; La Guillium, Histoire
. d'Alsace, preuves, pag. 16, et Schepflinum, Alsat.

diploin. tom. 1, pig. 597. Schoepflinus, prieter testa-
inentuin Heddonis, retulit. totam chartam Arbogasti
Elnhart, in qua inseritur. lllam adnotasse satis est ad
testamenti sinceritatem probandam.

d Ad pedem Nigr:e Sylvz, ubi introitus est in val-
]:m quie dicitur Munsterthal, in finibus Brisgovis et
Mortenavi:e.

* ]l:xec marca sita adortum estin extremitateet do-
minio territoriali episcopatus Argentinensis. Quinam
tunc liinites hujus marcz fuerint, nou constat ex te-
etamento Heddonis. Hodie autem intra limites ejus
continentur hac loca. Oppidum Ettenheim in medio :
versus orientein. Dorlebach, Schweighausen, M.ttel-

D insertas, eas scilicet quz Helvetiam s

sis urbis episcopus, dum cognitum michi essct, qua- «
liter antecessor noster dominus Wicgerinus episcopus
monasteriolum ἃ in Nigra Sylva, * in Marcha Etin-
eim, in loco nuncupante Ἢ Monachorum Cella super
fluviolo Undussa, de novo suoopere zdificavit in ho-
nore sanct» Marix semper virginis, et sancti Joannis
Baptiste, sanctique Petri apostoli, e&t caeterorum
sanctorum, et monachos ibidem congregasset et de-
disset ad ipsum locum aliquid de rebus sanctz: Ma-
rie 5; et nos postea invenimus ipsum monasterio-
lum antecessorum nostrorum negligentia desolatum 5.
]deo placuit nobis per commeatum Domini nostri
Pippini gloriosi regis, ut monachos ibidem congrega-
re deberem, qui seeundum regulam sancti Benedicti

B degere deberent : quod et ita feci et constitui ibidem

abbatem virum reverentissimum nomine Hildolfum :.
Dedimus etiam ad ipsum monasterium cum consen-
su gloriosi regis Pippini, atque fratrum, sive civium
nostrorum in episcopatu degentium, in stipendium
ipsorum monachorum quidquid de Ernnusto duce
conquisivimus loca denominata in pago Brisgavense i,

bach, abbatia Ettenheimensis, ecclesia sancti Lan-
delini et Munchweyer. Versus occasum Grafenbau-
sen, Cappel et Rust; versus septentrionem Orswibr,
Altorf et Wahlburg; versus meridiem Ettenheim-
weiler et Ringsheim.

f Cella haec prius posita fuit in loco ubi nuncvieus
Muhchweyer a cella monachorum nomen suum Ger-
manicum trahens, quem hodiedum perluit fluviolus
Undussa, sive Undis. Ex illo autem loco, ubi Wie-
gerinus primam cellam fundaverat, transtulit Heddo
in alium locum, ubi nunc consistit abbatia; a quo
tempore, sive a nomine marca, sive a nomine reno-
vatoris Ettonis monasterium fuit nuncupata. Eccle-
sia abbatialis adhuc hodie beatz: Virgini in ceelos as-
sumpt» est sacra. Fundationem abbatize Euenbeimen-
sis ita describunt Annales beati Frowini abbatis
Engelbergeusis an. 1175 conscripti, quorum autogra-
phum exstat in abbatia Murensi. « pcccxxxi. ἘΠῸῸ
primus Augi:e abbas, postea quoque Argentina epi-
scopali ecclesiae a Carolo promotus, non longe post
sui nominis idem Etenheim ccenobium longe ante sua
tempora constructum, atque alio vocabulo n
tum, sed tunc pene dilapsum ipse renovavit ».
nobis ex ipso autographo descripta transmisit ingi-
gnis operis hujus fautor perilluster vir Beatus Fidelis

e Zurlauben, L. B. de Thurn et Gestelenburg, re-
giorum castrorum in Gallia mareschallus, cui quoque
debemus notas geographicas chartis nostris passim
tant. Publi-
cum hic perillustri viro et amico gratitudinis et ami-
citiz refundimus monumentum.

€ ld est, ex bonis sive reditibus ecclesiae sux eathe-
dralis Argentinensis.

b Inter Wiecgerinum et Heddonem episcopi Argea-
tinenses fuere Wandelfridus et Aylidulpbus, qui mo-
nachos ejecerunt, et fundati a Wicgerino monaste-
rioli bona ad ecclesiam cathedralem revocarunt.

i Primus igitur monasterii abbas fuit Hildolphus,
non vero ipse lleddo, quem post Cointium, Annal.
ecclesiast. tom. Vl, pag. 187, abbatem per octo an-
nos dicunt Galli: Christian: editores, tom. V,
865, illum eonfundentes cum Uthone quodam ep-
scopo et abbate de monasterio Etinheim, qui vixi
versus 8350. B

) Pagum Brisgavensem, qui est hodierna Brisge-
via, a Mortenavia per fluvium Bleichen Foletie an
descr.bit Besselius, Chronici Gottwicensis lib. rw,
tom. ll, pag. 564.

41549

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1550

scilicet predium quod ipse Eruuust habuit in villa A cum mancipiis, quas Thengarius ibidem conquisivil,

qui dieitur Forcheim 2, sive in Baldingen 5, et in
Moswilare ^, alque in Welleugen 4, et in Rüegola e,
vel quidquid ipse Ernnust in Alamania, vel in Mordu-
nouwa visus fuit possidere. Insuper et de rebus
áanetze Marke eisJem fratribus ibidem Deo servienti-
bus concessimus cuim licentia supradicti regis Pippi-
ni, et consensu omnium in cpiscopatu degentium
oppidum Endiugen f, cum omnibus qu:e ad fiscum
nostrum pertinere videntur, et in Burcheim ^, et in
Gruningen 5, sive in Mordunowa i, in villa quie. di-
citur Chipinheim i , et in Schopfheim, sivek in Muthe-
risheim !, quidquid ibidem conquisivimus. Ad hoc
eliam concessimus eisdem monachis in villa qux
vocatur Rustum 9», super ripam Reni sitam, potesta-
t.m iufra Renum et Helzaha πα fluvium, prata, pisci-
nas, imolen.!ipas faciendas, piscationes agere cun: no-
gtris piscatoribus, capturam eliam piscium cum sa-
gena, in omnibus medietatem. Dedimus etiam in ipsa
villa servum nostrum nomine Thuhbari, cum uxore
sua noinine Eberbilde, et liberis suis et cumomnibus
rebus suis ad pra fatam cellam in perpetuum servi-
tium ; et in nostra civitate Strasburga curtim unam ^,

ἃ Vicus hodie existens prope oppidum Endigen in
Brisgovia.

b Vicus etiam Brisgoviv, ejusdem ab Endingen
distantiz.

« Hodie Rothweil, leucze spatio a Brisaco distans.

d Hodie Wellingen, vicusin Brisgovia.

e Hodie Ricgel, magnus Brisgovizx vicus, quem al-
luit fluvius Elz.

1 Hodie oppidum Endíngen in Brisgovia, antiquum
dynastarum Usenbergicorum patrimonium.

€ Burckheim, oppidulum Drisgovi:e cum castello
ad Rhenum, sesquileuca infra Velus-Brisacum.

h Hodie Groningen, vicus leuca distans Brisaco.

i De Mordunowa pago ducatus Alemanniz prope
Bhenum inter Alsatiam et Brisgoviam, lege Besse-
lium lib. cit., tom. lI, pag. 699.

ji Hodie Kippenheim, magnus marchionatus Baden-
sis vicus, in dvnastia Mahlbergensi. Jus patronatus
ibi abbas Etutenheimensis alternatim exercet cum mar-
chione Badensi, cum quo etiam decimas dividit.

k Vel vicus Ob»erschoffen in marchionatu Badensi
et dynastia Mahlbergensi, vel vicus vicinus Nider-
schopffen feodum episcopatus Argentinensis dominis
de Franckenstein collatum.

|! Vicus hodie Mittersen, situs in dominio principis
Nassau-Usingen et in dynastia Lahrensi.

m Hodie vicus Ruest, feoduin episcopatus Argenti-
nensis possessum a dominis Boeckel de Boecklinsau.
Jure patronatus ibi gaudet abbatia Ettoniana, quie
quoque decimas cum parocho partitur.

? Hodie flumen Brisgovize dictum Elz, versus oppi-
dum Elzach in silva Marciana scaturiens.

? Curtis hzc in Sirasburgo fuit domus cum horto
iu extremitate urbis, non procul a porta Lanionum,
prope ecclesiam sancti Nicolat.

P Hausbergen prope Argentinain.

4 Oppidum Ettenheim pertinet ad episcopum Ar-
gentinensem. Sed ibi jure patronatus et decimis oin-
ni;us fruitur abbatia. Domus insuper prope portam
oppidi sita est in proprietate monasteiii Ettenliei-
mensis, vocaturque Freyhoff, id est, curia libera et
immunis.

r Hodie Ruest. Ecclesia hujus vici adhuc sacra est
. sancto Petro ad Vincula.

* Hodie Epfich, magnus vicus Alsatiz ad episco-
pum Argentinensem pertinens.

t Jlodie oppidulum Benfelden ad episcopum Argen-

et de nostro beneficio habuit, et foris civitate unum
ortum quem Magilindis cum filia sua Ercalinde ha-
buit, et in villa Hugesperga P unum mansum ad Ho-
spitale. Dasilicas etiam quie ad nostrum jus pertinere
videbantur, scilicet; unam in Ethenhcim 4 in honore
sanct: Maria, et aliam in Rustun τ, supradicta villa
in honore sancti Petri apostoli, et ex alia parte Reni
in villa que dicitur Hepheka * in honore beatz Mari:,
et in Beneveldim ! basilicam sanctorum Sixti et Lau-
rentii, cum duabus hubis, et omnem decimationem
earum, qu: illis subdite videntur, in stipendium ip-
sorum monachorum concessimus, uti liberam earum
pro utilitate eorum in omnibus habeant potestatem.
Dedimus etiam in oppido Rubiaco " duas hubas cum

B casis suis, vineis, mancipiis infra scriptis, Wolfge-

ro, Gantzfrido, Udalliario cum uxore sua οἱ liberis
suis Landulfo, et Fanagulfo, et Dlidulfo eum liberis
suis, οἱ in Marsalla v villa mediam patellam salis ad
priedictam cellam in stipendium ipsorum monacho-
rum. ἴῃ Argouwe * etiam regione omnes basilicas
el omnes dccimas, scilicet in Spietz*, et in. Searti-
linga 7, seu in Biberussa *» et in ceteris locis, qu;e
tinensem pertinens. Parochialis ecclesia adhuc extat
in honorem sancti Laurentii sacrata.

ἃ Ruffach, episcopatus Argontinensis in Alsatia op-
pidum, superioris Mundati caput.

* Marsal, Lotharingiz eppitum, septem leucis Nan-
ceio distans, ubi saline illis jam temporibus exstite-

rant, in quibus dimidiam patellam (πη 6 demi-poéle)
Heddo concessit abbatize Ettenbeimensi. De antiquis

c, Marsalle salinis lege Calmetum, Histoire de Lorrai-

ne, tom. lll, dissertation eur les salines, et notic
Lorraine, tom. I, pag. 744. ᾿ € de la

x Árgovia hic. latius sumitur quam nostris tempo-
ribus : intelligitur enim hoc nomine omnis tractus
ad Arolam (Aare) ad lacum usque Thunensem (Lac
de Thoun). quousque hodierna Argovia non protendi.
tur. Vide Besselium, Chronici Gottwicensis tom. Il
lib. 1v, pag. 547. ᾿

Y Hodie Spiez, oppidulum cum arce egregia, qu;e
ΤᾺΝ cum dominio oppiduli sub titulo θαγοιία ad

. Albertum de Erlach, olim. centurionem przetoria-
n» Helvetiorum legionis apud regem Christianissi-
mum, postea vero Berneusium nomine przfectum in
Gotts:adt et Frutingen. Jacet autem Spiez ad partem
meridionalem lacus Tbunensis in territorio reipubli-
cie Bernensis. Olim fuerat dicecesis Constantiensis,
in superioris Árgovie tractu. H:c baronia primitus
spectabat ad vicinos barones a Straetlingen, qui si-
mul erant domini in Scherzlingen, postea pervenit
ad nobiles de Bubenberg, de Diesbach, et denique
anno 1516 ad nobiles de Erlach, quorum uni ramo
adhuc est addicta. Vide historicum Ilelvetix* Lexi-
con, auctore Leu, tom. XVII, pag. 400. .

* llodie Scherzligen, alias Scherlingen, vicus ad
Ararim fluvium, in superiori veteris Argovize tractu,
loco quo Thunensis lacus in Ararim sive Arolam
iifluit , uno quadrante leucze ab oppido Thuu, in prz-
f. ctura Thunensi et ditione reipublice Bernensis. Ju-
risdictioneimrm in Scherzlingen tenebat olim baro in
Straetlingen, eujus sedes in castro ejusdem nominis,
nunc semidiruto supra oppidum Thun videbatur.
Consule Leu Helvetisches Lexicon, tom. XVI,
pag. 991.

aa Ilodie vicus Biberisch, vel Bibersch, in veteri
arpoviz ad Áram fluvium tractu, nunc situs in ditione
Salodurensi et praefectura dicta Kriegstetten. Con-
sule eumdem Leu, tom. IV, pag. 9 et 11.

4551

S,ECULI Vill MONUMENTA SELECTA. τ.

1552

-ostrx dicioni subjacent, omnesque census, quos A porc ratum permaneat, rogoatque bumili prece expo-

"hactenus de illa terra in nostra potestate habuimus,
.eidem monasterio, ipsisque monachis ob honorem
Domini nostri Jesu Christi et ejus piissimzx geni-
ticis sancte Marke perpetuz virginis, el sancti
. Joannis Baptist:e et sanctorum apostolorum Petri et
"Pauli, omniumque Sanctorum, quorum memoria ibi-
dem. cottidie celebratur, pro mercedis alternm vitz
augmento, vel pro pace tocius provinciz: dedimus
atque consignavimus, ut quidquid pro utilitateexin-
de monasterii vel ipsorum facere voluerint habendi ,
tenendi, donandi, faciendi liberam in omnibusatque
Airmissimam habeant potestatem. Has autem pr:e-
dictas res et loca supra nominata, quz prefata cel-
.Le consignavimus, et quie adhue, Deo.juvante, eidem
«elle acquirere potuimus, cum consilio supra dicti
.gloriosi regis Pippini eL consensu omnium amicorum
principumque ejus, constituimus atque perpetua le-
&e censuimus satis sufficientes esse ad cottidianum
Slipendium triginta fratribus et eis cottidie servien-
libus, ut cenobialem vitam ducentes, atque regule
sancti Benedicti in omnibus obedientes pro salute ac
prosperitate regum, necnon pro omni christianitatis
stabilitate, et religione semper eorum oratio in con-
spectu Dei non desinat flagitare. Si quis vero, quod
ficri non credo, ut ego ipse ant aliquis de successo-
ribus meis, vel quicunque conira hoc testamentum,
quod ego bona voluntate fieri vel conscribere roga-
«i, venire, aut illud infrangere voluerit, imprimis,
si se de hac causa emendare noluerit, irim Dei et of-
[ensam sanctx Mari: et sancti Petri apostoli, et oin-
nium sanctorum et poenas inferni experire pertime-
scat, et insuper sociante fisco auri libras decem, ar-
gentique ponderis triginta libras ad illud monasterium
persolvat, et quod repetit, nichil valeat evindicare. Et
ut hzec epistola firma, seu hoctestamentum omni tem-

a Testamentum tunc vocabatur omnis donatio,
sive quxvis charta, quod in donationis ac largitionis
argumentum conscribebatur. Vide Ducange in Glos-
sario , tom. VI, pag. 1100; Mabillonem de Re diplo-
mat., lib. 1, pag. 5, et le nouveau Traité de Diplo-
matique, tom. l, pag. 595. Diversis chartarum spe-
ciebus communicatum fuisse testamenti nomen pro-
bat Maffei, [stor. dipl. pag. 48. Testamenta regum,
de quibus fit mentio in lege Ripuariorum, apud Bou-
quetum, tom. IV, pag. 247, nihil aliud sunt quam

800, UL successores mei facta nostra pro zeternz retri-
butionis augmento, quz auctoritate regia sunt confir-
mata, conservare dignentur incorrupta, si et ipsi
velint, ut facta illorum maneant conservata, stipula.
cione subnixa. Áctum est hoc testamentum in civi-
tate Argentinense tercio idus marcii, anno undecimo
regnante Domino nostro Pipino glorioso Rege, et ve-
nerabili episcopo Eddone 5. Ego in Dei nomine Eddo
peccator per misericordiam Deivocatus episcopus
hoc testamentum a me factum relegi et subscripsi.
Signum T * Chrodardi comitis. In Christi nomine ego?
Remedius peccator et episcopus facta prioris mei Ed-
donis episcopi relegi,et consensi, et subscripsi. Ego
Einhardus late rogatus scripsi et subscripsi.
XXIX.

Egidius vir illuster factus monachus Prumiensi mo-
nasterio insignem donationem facit (amne 164).
(Apud Hontheim, Hist. Trevir.)

Dum fragilitas seu casus humani generis periüi-
mescit ultimum vita terminum subitanea transposi-
tione, oportet, ut non invenial unumquemque impa-
ratum, sed quicunque vult animarum salutem reci-
pere, hoc oportet et congruit, ut de propriis rebus
studeat redimere. Igitur ego in Dei nomine Egidius,
pertractans casum humanz fragilitatis, definivi, ut
pro retrihutione zterna vel remissione peccatorum
mcorum veniam apud clementissimum Dominum in
vterna beatitudine adipisci merear : dono donatum-
que perpetuo esse volo ad monasterium S. Salvato-
ris, quod est constructum in finibus Ardinn:e super
fluvium Prumie, ubi venerabilis vir Asuerus abba
et plurima turba monachorum videtur esse adunata,
ubi ego comam capitis mei propter momen Domini
deposui : hoc est villas meas nuncupatas Caveniaco,
Novavilla * in pago Celmanico cum omnibus ap-
abbatia sancti Dionysii annorum 752, 753 et 759,
apud Felibien, Preuves, pag. xxiv et. xxvin, et

abillonem, de re diplomat., pag. 491 et 493.
gna nobis suspicio est cum Schepflino, Alsat. il|ust.
tom. I, pag. 668 οἱ 787, Chrodar um eumdem fuisse
ac Ruthardum sive Rodardum comitem Schwarza-
censis, et Gengenbacensis abbatiarum fundatorem.
Aspera enim pronuntiatio per Ch. vetustis tem.pori-

bus valde fuit usitata in nominihus propriis.
4 Remedius fuit Heddouis in Ecclesia Argentinensi

donationis diploinata. Hiec testamenti acceptio plu- D successor, qui privilegium praedecessoris sui sub-

ribus invaluit seculis, et vel desinentis uudecimi sx-
culi exempla supersunt.

b Conradus abbas, qui anno 1121 chartam hanc
primus renovavit, adjecit falsam zeram incarnationis :
« Actum anno ab Incarnatiene Domini septingente-
simo nono. » Sed illam certe non habuit autographa
charta, cum h:c sra tunc temporis non fucrit in
usu. Posteriores hz? adjectiones nihil autographi de-
Arahunt veritati. Id factis certis nixum esse probat
Mabillon, de re diplomat., pag. 212. Hanc regulan
admisere inter eriticos severi, inter quos Lengletu:,
án Méthode poar étudier l'histoire, tom. 1I, pag. 590,
edit. Paris. anni 1729, et in Dictionario encyclopedico,
tom. IV, pag. 1019. Alias antiquis diplomatibus in-
Tensissimus.

* Chrodardus erat comes fisci, potens in Alsatia,
-Ürtenavia et Drisgovia dynasta. Inter proceres Fran-
cie legitur Chrodhardus in chartis Pippini regis pro

scripsit. Tum enim moris erat, notante Mabillone,
de Ke diplomat. lib. 1, cap. 20, ut privilegia episco-
porum ab eorum successoribus non novi privilegii
concessione, sed sola su: scriptione primariis appo-
sita confirmarentur. Hunc usum probat ipsa cbartà
Heddonis, qui successores suos rogat ut testamentum
ejus confirment. Probant denique innumera a quinte
s:eculo ad decimum tertium exempla allegata ab au
ctoribus du nouveau Traité de Diplomatique, tom. Y,
pag. 2-15. Inde male ex hoc testamento Remigi
jam tunc fuisse ordinatum episcopum judicat δὼ»
tius, Annal. ecclesiast, tom. V, pag. 644, qui vel
669 ejusdem tomi, et pag. 151 tom. VI, asserit
donem tunc jam suum abdicasse episcopatum.

* [n pago Celmanico. ld est, Cenomannico. Unde
Martene et Durand. ad h. lI. colligunt, Egidium fuisse
Gallum , et forte Ássueri primi abbatis consanggi-
neuin, quem Prumieunses Ándegavensem comitem

1553

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

155

pendiciis, et quidquid ibidem visum fuit mihi deser- À tionis me:, quam ezo propter nomen Doinini et ve-

vire. Similiter autein dono villas meas nuncupantes
Nu:lliaco, Duciago, Flaviaco, Calviniaco, Juliaco ,
Caniaco, Cubicio sitis in pago Rodonico, cum om-
nibus appendiciis, vel quidquid ad ipsas villas aspi-
cit et visum fuit mihi ibidem deservire, dono a die
presente ad ipsa casa S. Salvatoris cum omni inte-
gritate. Similiter et alias res, qux S. Salvatori tra-
didi, dono ad ipsum sanctum locum, quem mei in-
fantes his nominibus Aginaldus, nec non Bertricus,
sive Botlenus atque Paulus * per vestram precariam
excolere debeant, ut qualemcunque sensum [censum]
visum vobis fuerit, illis injungatis, quem vobis per sin-
gulos annos solvant, et unusquisque ex illis post obi-
tum suum, quicquid per precariam tenuit, cum om-

nibus rebus melioratis ad ipsa casa Dei superius no- B

minata cum omni integritate in ejus dominationem
absque ulla marritione vel cont^ntione reverti faciat :
hoc est Comuis, Viva-aqua, Caihaco, Fol, Patri-
niaco, Altiaco sitas in pago Celmanico cum omnibus
appendiciis et omni integritate. Similiter dono et
alias villas nuncupatas, Calvono, Laviniaco, À veriaco,
Aurudo, Scerant, Colrido, Dron, quartam partem de
Serant, Duniaco sitas in pago Andegavinse cum ap-
pendiciis et omni integritate. Similiter dono et alias
villas nuncupatas Druvio, Palriciaco, Quevo, Bursi-
nas, Piriallo, Dimisiniago, Cuptiago, balatiago, sitas
in pago Rodornico cum eoruin. appendiciis et. omni
iutegritate ; el alias res, qux superius hic non com-
nemoravinnus, aut comparavi, aut mei antecessores
mihi dimiserunt, aut qux requirendz sunt et inventze,
ad ipsa casa sancti Salvatoris dono, et ipsas a die
prosente, vel quidquid de parte genitoris mei Beri-
rigi, οἱ de parte genitricis mex Viventianx mihi ob-
venit, vel de comparato, vel de qualibet adtractum
ad me noscitur pervenisse , dono cum omni integri-
tate, tam terris, domibus, :xilificiis, accolabus, man-
cipiis, vincis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis
aquaruinque decursibus , farinariis P, cum pastoribus
gregis pecuduin utriusque sexus, mobilibus et . im-
mobilibus, quicquid dici aut nominari polest, vel
quicquid ad ipsa loca superius nominata aspicere
vel pertinere videtur de przsente, cum omni re ex-
quisita, totum et integrum ad ipsum sanctum locum
a die prxsente volo esse donatum atque firmatum,
ita ut ab hac die habendi, tenendi, vel quicquid ex-
inde elegeritis , faciendi liberam ac firmissimam in
omnibus habeatis potestatem. Siquis vero, quod fu-
turum esse non credo; si ego ipse, quod absit ne
fiat, aut aliquis de meis h:eredibus, aut ulla opposita
persona vel quislibet contra hanc. epistolam dona-

faciunt; ut pote qui tot et tantas in Gallia, maxime
vero in pago Audegavensi et vicinis, terras possi-
deret.

4 Per vestram. precariam. ld est titulo precaris
quo quis pr:edium ad vitam solum et usufructuarie
tenebat, pleno jure. dominii deinde ad alium devol-
vente,

h Farinariis. 106 est, molendinis.

* Sigillum xri incisum ex autographo subjecit Zyl-

nerationem ipsius sancti loci fieri decrevi, venire
decreverit, aut eam infringere conatus fuerit, aut liujus
repetitor exstiterit, iram Dei Patris, eL Filii, et Spiri-
tus sancti super se recipiat, et a liminibus ecclesia-
rum, eta consortio sanctorum extraneus appareat,
et insuper inferat partibus ipsius monasterii, eum
cogenle fisco, auri libras V, argenti pondera XX.
coactus exsolvat, et quod repetit quisquam vindicare
non valeat, sed prxesens donatio veluntatis mez enini
tempore firma et inviolata permaneat , stipulatione
subnixa. Actum Prumi:e monasterio publico, sub die:
xvi Kalendas Martii , anno xiv, regnante domno no-
stro Pippino gloriosissimo rege.
XXX.
Pippini regis privilegium pro monasterio sancti

Mazimini (anno 165).

(Apud Hontheim, ibid.)

Domino et Salvatore nostro vitam :eternam in
Evangelio promittente, plena et integra fide sine
dubio credimus, nobis in futuro seculo recompen-
sari, si stabilitatem et quietem monasteriorum con-
firmamus, ac res ecclesiasticas, Deo donante, cum
protectione augmentamug. Proinde ego Pipinus, gra-
tia Dei rex Francorutn, omnibus regibus in aeternum.
futuris in hoc testamento denuncio, nie habere suly
potestate regali quoddam monasteriuin, ubi sanctus
Maximinus Dei prazsul est corpore sepultus, constru-
etum videlicet in suburbio Treviris, atque dedicatum

Q in honore sancti Joannis apostoli et evangelistze,

quod monasterium cum thesauro atque tota abbatia
sub illius loci abbate semper constare prazcipio, quia
per antecedentia tempora a regibus ita constitutum
esse repertum teneo. Quapropter hunc przsentem
abbatem Utilradum , et omnes abbates post eum fu-
turos de eodem loco, simul cum monachis et abliatia
sub regum mundiburdio in secula manere decerno,
ut ab omni inquietudine expediti, Deo valeant servire
cum gaudio spiritali. Electionem quoque abbatis su-
pradictis monachis regali autoritate concedo, ut ha-
beant potestatem eligendi quemcunque: sive quoscun -
que voluerint, ea ratione, ut regulamr. cum sibi sub-
jectis custodiat. Si quis autem, qued absit, hanc car-
tam infringere voluerit, vel ejusdem loci familize

D ullam molestiam in aliqua re intulerit contra volun-

tatem abbatis, iram Dei incurrat, ac regi:x majestatis:
reus omni tempore teneatur. Et ut hiec descriptio
firma sit, annullo sigillari cam jussimus nostro. Ada-
lolfus resignavit. Datum quod fecit mensis Januarius.
In publico palatio: (id est Ingelhemii non Moguntix)
in ií m xmi regni nostri feliciter ὁ.

lesius; sistiL hoc Pipinum imberbem cum perigra:
phe : »& Piriscs, iwvERA TOR , non vulgari suspicionis
nota, aliis etiam observata ; Heineccio de sigillis p. 1,
cap: 10, n. 8, presertim, cujus hie juvat verba legere :
« Mirum sane, P.pinur se vocare imperatorem, cum
ad hanc dignitatem nunquam aspirarit ; mirum, plane,
omisisse eum titulum regis. Francorum, quem ipse
Carolus Magnus Augusta jam dignitate auctus non
dimisit; mirum quoque, alio eum titulo in dipluinate,

XXXI.
Tellonis episcopi Curiensis testamentum ( Anno 766. )
(Ex Mabill., Aunales ord. sancti Benedicti.)

In nomine sancte Trinitatis. Cum mvsterium opta-
mus recordari, et secreta cordis nostri semper debere
rcminisci Altissimi beneficia humano generi tributa :
cum Dominus Deus noster Jesus Christus dignatus est
descendere de sinu Patris ad nos redimendos, qui me
etiam indignum et exiguum omnium servorum Dei,
non meis meritis, sed sua clementia inter przxsules
ecclesix€ sui dignatus est collocare : et, ut per-
pendo infelicitatem meam nec minus casu fragilitatis
mex, quod non meis meritis ullis, sed sua immensa
pietate cupio reminisci : adhuc sicut meis, et humanz
fragilitatis obvolutum peccatis proximorum meorum.

SAECULI Vlll MONUMENTA SELECTA. ΄
A dis, qu:ecumque acquisivit per singula strumenta de

1556

quocumque ingenio conquisita ac mihi Dominus per
suam largitatem dare dignatus est : hoc est curtem
meam in Secanio; in primis salam cum solario sub-
ter caminata, desuper alias caminatas subter cella-
rium , coquina , stuta, circa curtem stabulum, tabu-
lata, torbaces, vel alia hospitalia, vel cellaria, οἱ
quidquid ad ipsam curtem pertinet , omnia ex inte-
gro. ltem curtinum cum pomiferis suis. ltem ortos
et vineas subter curtem ex integro. ltem in castro
Sala muricia subter cellaria, torbaces in ipso castro,
quantum ad me legitime pertinet, omnia ex integro.
Item ad Vicum curtem meam cum tal:ulata, cum ba-
reca, cum omnibus quae ad ipsam curtem pertineni;
cum introitu suo ex integro. Item in territoriis agrum

quod per primum parentem nostrum datum cst, ct B ad Buliu modiales sexaginta quinque, con(üniente a1

incert:e vite hujus exitus, ct spem recuperans, ipso
Domino clementer promittente peccatoribus, quod
eleemosynis possint, qui volueriut, peccata sua redi-
mere. Nam et ego indignus Tello vocatus episcopus,
non mea ei tribuo, sed sua, ipso tribuente, reddo :
cum ipse per prophetam dicit : Domini est terra et
plenitudo ejus. Et, ut possim dicere, cum ipse pro-
pheta:ait : Dominus pars hereditatis mex. Et dum
tres ecclesi* istius sancte Mari semper virginis
matris Domini nostri Jesu Christi, seu sancti Mar-
tini, scu sancti Petri, quas in hoc loco constructas
esse scimus, seu ceterorum sanctorum, quorum n0-
mina in hoc loco constructa sunt : quorum norma
pluriinorum servorum Dei in loco qui dicitur Deser-
tina, monasterium regularium constructum esse sci-
mus, qua ego indignus, ac si peccator Tello episco-
pus possidere videor, et impensis meis plusquam de-
beo, utor, seu pro peccatis mcis inultis abluendis vel
parentum meorum, dono et ad ipsam ecclesiam san-
cte Marie scu sancti Martini, seu sancti Petri trans-
fundo, hoc est, avi mci Jactati et avi: mex Salvii,
et genitoris mei Victoris vel illustris przsidis et
genitricis mex Teusindx, seu avunculi mei Vigilii
episcopi el germanorum meorum Zacconis, Jactati et
Vigilii, ct nepotis mei Victoris et germane mes
Salviz, scu neptis mex Teusindx et Oddie. Et adhuc
dicente scriptura, quod qui res ecclesix possedit, seu
aliquid proprietatis habuerit, testantur canones cum
rebus ecclesie debet sociari : propterea ego Tello
peccator ordinatus episcopus, hic superius testimo-
niis confirmatis, cedo post obitum meum vel deces-
sunm ad supradictam sacrosanctam ecclesiam δα ποι
Marix et sancti Martini, seu sancti Petri censum,
quem in perpetuum esse constituo atque discerno,
et de jure meo in jus, et dominationi ejus trado, at-
que usque in perpetuum transfundo : hoc est terra
vel hereditas patris mei Victoris vel illustris Praesi-

alio in sigillo uti... Scio equidem, reges nonnunquam
imperatorum titulum affectasse, id quod de Bulgaris,
Anglo-Saxonibus aliisque notum est et provocatuin.
Scio Francis quoque regibus nonnunquam id pla-
cuisse. Cludovzum enim imperatorem vocat Balthe-
rus in Vita sancti Fridolini abb., n. 30. Nec ignoro

ᾷ *

ipsam curtem , alia parte ad sanctum Columbanum :
agrum trans Vicum modiales decem, confiniente ad
Gallonicum, alia parte ad Amanti : agrum in Stava
modiales octodecim, con(finiente ad "Victoris, alia
parte in via : agrum in Sarrs modiales octoginta,
confiniente ad sancti Columbani , alia parte in via :
agrum Astiredie modiales quinquaginta , cornfiniente
ad Calausiunis, alia parte ad Vigili : agrum in Renio
modiales triginta, confiniente ad Lobeceni, alia parte
ad Viventi : agrum in Renio modiales quadraginta,
confiniente ad Jactati, alia parte ad Urseceni . agrum
in ipso loco, confiniente ad Pauli, modiales duode-
cim : agrum ante Sala modiales duo : agrum subter
Sala modiales sex, confiniente in via : agrum Alevc-
noce modiales triginta , confiniente ad sancti Colum-
bani, cum casa, cum duobus tabulatis, cum curte el
introitu suo, et cum cznicunis Suis, confinienlem
ipsum agrum ad viam : alium agrum, modiales de-
cem, confinientem ad Solemnis ad sancti Martini. Ad
summum Levenoce lRoncale cum aedificio suo ex iz-
tegro : item pradum curtinum subter Secanio, et
onera sexaginta cuim :edificio suo, confiniente ad
sancti Columbani, alia parte in via : aliud curtinum
subter Vico onera decem, confiniente ad sancti Co-
lumbani de ambabus partibus : aliud curtinum, onera
octo, confiniente ad curtem. Pradum in Heretis onera
sexaginta, confiniente ad sanct Marize, alia parte in
via. Pradum in Levenoce, onera quindecim, cout-
niens ad sancti Columbani, alia parte in Vedalionis,
quantum me in ipso Levenoce habere videtur, ex in
tegro. Item in alpe Agise onera centum. Pradum in
Castrices in Roncale, onera viginti, confiniens 34
Agusti, alia parte in via. Pradum supra saxa Ror-
cale onera triginta, confiniens in sancti Martini, ali:
parte in Vederanionis. Et super Falarie gradus
onera sex, confiniens in sancli Stephani, alia parte
ad Lobonis. ltem in Flemme Roncale ex integre.

denique Pippinum etiam hunc ipsum imperatorem
salutari a Sugerio lib. πα de Administ. sua. Sed rara
hzc exempla nondum conficiunt Pipinum ipsum ti-
tulum istum nomini ascripsisse. » Prxtereo alias ir
hac charta suspicionis notas, inter quas non minimi
est ipse diplomatis ingressus, Carolingis insolitus.

1551

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1558

ltem de colonis de ipsa curte Secanio : Ariscio, Gau- À launo curtem meam, cum tabulata, cam bareca, cum

dentius, Exoberius, Calanho, Valerius, Anulfus, Cre-
spio, Jactatus : isti omnes cum uxoribus et filiis suis,
agri, prata, et quidquid ad ipsas colonias pertinet,
cum omni sondro suo ex integro. Item de Spehaticis
Froncione Projecunn, Evalem, Flechosvum, Lobeci-
num, Aurelium, Victorem , Saturninum , Massonem,
Rusticum, Desiderium, Lobucionem. Isti omnes cum
uxoribus et filiis suis, agri, prata, vel quidquid ad
ipsos spicios pertinet, cum omni sondro suo ex inte-
gro. Aniantius persona preter terram solam sanctze
Mari:e, Auster cum fratre suo, Aurelianus, Pr:estan-
tius, Valerius, Viventius, Columba. llos omnes cum
uxoribus et filiis et quidquid ipsi colere videntur, re-
veitantur sicut priores. ltem villam meam lIliande,

torbace, cum omni adpertinentia sua, et quidquid

ad ipsam curtem pertinet, ex intcgro. Item agruin
ad Feniles, modiales octoginta, confiuientem ad
ipsam curtem : agrum Ardun: modiales sexdce-
cim, confinicntem ad Evalentis, alia parte in Ju-
venti : agrum in Vicinaves, modiales septemdecim
confinientem ad Lomelengum, alia parte in sancti
Martini : item pradum ad Sorella, onera octo, cou-
finientem ad Lidori : pradum Anives in Curtino,
onera duodecim, confinientem ad Abatissz : pradum
in Esce, onera viginti, confinientem ad Beravi : pra-
dum in Colimne, onera quinque : pradum ad Renum,
onera viginti, confinientem ad Victurucionis, aMera
parte ad Juliani : pradum in Ruane, onera decem,

salain cum cellario, cum omnibus, quz circa ipsam B confinientem ad sancti Martini : pradum in Vallecava

salam haberi videntur ex integro; torbaces, tabulata,
barecz, curtes, ortus, omnia cum introitu suo ; qua
circa ipsam curtem Ifaberi videntur, qux: ad me legi-
time pertinent ex integro. Agrum subter Lobene mo-
diales sexaginta, confinientem in sancti Martini :
agrum ad curtem, modiales quindecim, conlinientem
in sancte Marix : agrum Aflupio, modiales sex, con-
finiente.m in Quartini : agrum Roneale modiales sex :
agrum ante Vicum modiales sex, confinientem in via.
Item pradum in Campaniola, onera decem, conf(inient.
ia sancte Marie. Pradum in Logorione, onera de-
cem, confinient. in sanctz:: Mariz. Item super saxa
villam meam cum cása, cum tabulata, cum torbaci-
bus, cum orto, ct omnibus qua circa ipsam curtem
adpertinent, ex integro : agrum, modiales sexaginta :
pradum, onera centum. Alium locum Maniniocum,
agrum modiales viginti : aliud pradum Naulo, onera
quadraginta : hzc omnia sint data ad supradictam
ecclesiam. Item coloni de ipsa curte liande, Sporcio,
Vidalinus, hos duos cum uxoribus et filiis, agros,
prata, et cum omni sondro suo, ex integro. Item
Despicus, Vidalianus, Maurentius, Martinus, Calvolus,
Lidorius : isti omnes cum uxoribus et filiis suis, et
cum omni sondro suo, ex integro. Lopus et Urso-
cius, qui sunt sine terra, et ipsi sint dati ad sanctam
ecclesiam. ltem curlem meam in Bregelo, quam addo
ad ipsum monasterium sanctz Marie, seu sancti
Martini, seu sancti Petri. Item Muriciam salam cum
cellario, cum caninatis, cum solario, cum torbace,
euin stabulo, cum barecis, cum tabulata, orto, curte,
et quidquid ad ipsam curtem adpertinet, cum introitu
suo, omnia ex integro. Item agrum in Ruane, modia-
lis triginta quinque, confinientem in flumine, altera
parte in sanct» Mariz : agrum in ipso Ruane, mo-
diales quatuor, οἱ confinientem ad Juliani, alia parte ad
Canis : agrum trans flumen modiales undecim , con-
finientem ad Projecii, alia parte in flumen : agrum
super Castellum, modiales octo, confinientem ad
Silvionis, alia parte ad Evalentis : agrum ad ipsam
curtem, modiales octo, confinientem ad Juliani :
agrum in Vorce, modiales sexaginta, confinientem in
Vicaonis, alia parte in via cum zdificio suo, cuim
curte et introitu suo, omnia ex integro. ltem in Se-

onera quatuor, continientem in via : pradum Macene,
onera viginti quinque, confinientem in via, alia parte
ad Crespionis. Item coloni de ipsa curte de Taurento:
Laurentius et Lopus : hos duos cum onini sondro suo,
ex integro. De Selaune, Lidorius, Maurus, Befanius,
Sicharius : isti omnes cum uxoribus et filiis suis, ct
cum omni sondro suo, ex integro. Item Specius de
Andeste, Amantius, Montanarius, Exol:erius, Frictel-
linus, Johaunes : isti omnes cum uxoribus et filiis
suis, cum omni sondro suo ex integro. Item de ipsa
curte, Maurelius, Dominicus, Donadus : isti omnes
cum uxoribus et filiis suis, agrum, pradum, vel
quidquid circa ipsas casas adpertinet, omnia ex in-
tegro. Leo persona sola. Fescianus cum uxore et filiis
suis, agri, prada, et cum omni sondro suo, ex inte-
gro : isti omnes revertantur post obitum nostrum ad
ipsum monasterium sanct: Marix seu sancti Martini
seu sancti Petri. Item in Maile, agri, prada, sola, orti
cum pomiferis, quantum ad me legitime pertinet,
prever terram. ecclesiis, portionem meam ex inte-
gro: et preter coloniam, qux concessi juniori meo
Benatori pro servitio suó in ipso Maile. ltem in Can-
pellos, agros, prada, sola, ortos cum pomiferis suis,
et quidquid ad me legitime pertinet, omnia ex integro.
Similiter et silva Plana super Maile, quantum ad me
legitime pertinet, sit datum et concessum ad ipsum
monasterium sanctz Marix, seu sancti Martini, seu
sancti Petri. Item silvas, scales fructiferas, quas
damus ad ipsum monasterium, quod superius nomi -
navimus, super lliande, quantum ad me pertinet, ex
integro. Item in Rucene curtem meam cum sala, cum
cellario, cum caminata, cum solario, cum torbaec,
cum stabulo, cum bareca, cum tabulata, eum orto,
et quidquid circa ipsam curtem adpertinet, cum in-
troitu suo, et exitu, cum aquis, cum paseuis in silvis :
item Roboredum subter Rucene, ex integro. lteu
Alpes, quas damus ad ipsum monasterium, quod su-
perius nominavimus : Naulo media, Mendane cuin
Secivo suo, ex integro. lu Fadohine portionein meam

ex integro. In Ceipene portionem meam ex integro.

Item definimus de fidelibus nostris, quibus, quantum
concessimus nobis viventibus, et post obitum nostrum
denamus. In primis Lidorius tenet specium, quem

1559 SECULI Vill MONUMENTA SELECTA.
colit Vidales : ipse revertatur post obitum nostrum A potestate, et donatio hzc.

ad ipsum monasterium cum omni adpertinenlia sua :
similiter et terra quam ipse Lidorius possidet. Dona-
mus ei agros, prada, modiales septuaginta ; nam om-
nia qux» super hunc numerum habere videtur, rever-
tantur ad supra dictum monasterium. ltem et Alecus
tenet in ipso lliande agrum modiales quadraginta, et
ipse revertatur post obitum nostrum ad ipsum mo-
nasterium. Item Gaudentius tenet agrum, modiales
quindecim, οἱ ipsum revertatur post obitum nostrum
adipsum monasterium. Item Crescentiarus tenet spe-
cium in Rucene, et quatuor. modiales in Renio, et
ipsum revertatur, sicut superius. Item Leontius ca-
merarius tenet modiales quinque de Helanengo : item
presbyter Vigilius tenet modiales tres de Helarinengo,
et ipsum revertatur post obitum nostrum ad ipsum
monasterium. Item. Goncio tenet in Vorce agrum,
modiales octoginta, et ipsum revertatur post obitum
nostrum ad ipsum monasterium : item Vadardus tenet.
agrum modiales quinquaginta, ipsum revertatur post
obitum nostrum ad ipsum monasterium : item Ja-
nuarius tenet in Tauronto duas colonias przeter ho-
mines; et ips revertantur ad ipsum monasterium
post obitum nostrum. Item quam coloniam tenet
presbyter Silvanus, agri, prada, sola, orti, sedificia
cum omni adpertinentia et cum ipso servo nostro,
momine Viventio, qui in ipsa casa habitat : rever-
tantur hzc omnia post obitum nos.rum ad ipsum mo-
nasterium. Item colonias quas tenet preslyter Lopus
in Falarie, una cum homine, alia. sine hominc, pra-
dum quindecim, agrum in Roncalina, mo:liales vi-
git revertantur h:ec omnia post obitum nostrum.
tam servi, quam terra ad ipsum monasteriu.n. Item.
colonia in ipso Falarie, quam colit Jactatus, ipsam
donamus juniori nestro Senatori tam nos viventes,
quam post obitum nostrum ad possidendum. Item co-
loniam quam tenet Amicho, ipsa revertatur post obi-
tum nostrum ad ipsam ecclesiam. Item colonia quam
Venet Laveso in Fleme, quam colit Orsianus, ipsa
revertatur post obitum nostrum ad ipsum monaste-
rium. Item in Valendano Majorinus tenet agrum mo-
diales viginti quinque, ipse revertatur post obitum.
nostrum ad ipsum monasterium. Similiter etin Amede
coloniam, quam ipse possidet, habeat commenda-
tione, ipse Majorinus cum ipsa colonia ad ipsum mo-
wasierium cum uxore οἱ filiis suis nutrimentum.
Quod si semetipsum ab ipso loco abstraxerit, ipsa
possessio in ipso monasterio stabilis sit. permanere,
nec liccat alicui ab hoc abstrahere. ltem terram
quam tenet Drucio in Castrice, ipsa revertatur post
Obitum nostrum ad supradictum monasterium, et
psum Drucionem statuemus ad ipsum locum sacrum
esse commendatum. Hoc stabilimentum proponimus,
et quidquid immemores fuimus, aut in hac dona-
lione sanctorum non conscripsimus, preter quartam,
quam reliquimus curti nostrz Flumini, de ominibus
rebus nostris absolucionem uti conscripta est, per-
manere. Et dum mihi omnipotens Deus in hoc sz-
culo vitam concesserit, omnia in mea permaneant

cessionibus, vineis, poni
nore, aeramentis, ferratui

, mobile et immobi
perüinet, sit da

ipsum monasterium sant
tini, sive sancti Petri, q
Si quis (quod futurum es
(ut absit) aut. ullus de !
'

meis, tam virilis sexus,
seu de certis vel incerti
bus nati, tam propinqui
longinquo mihi proximi,

B sona, minima vel maxim

reglis potestas, vel aliqi
concessam, aut dogaliu
aut per muneris dona, v
superba crediderit, aut :
abstrahere, et contra hor
toris mei, quoJ ipse prz
tum, ut hec conscript
nostrarum fleret, tam de
prietate, de qualicumqt
nos nosse pervenisse. Ho
nis peccatorum nostrorur
sortio sanctorum obfirm:
mente et sospite corde, 1
cepta, mea desideria cur:
pro omnibus parentum
scripti sunt, ab altissim:
de peccatis promereri. I
rem posui intermedium j
tra euin, qui contra factu
pere, aut temptare, vel:
contra ipsas ecclesias pra
mis iram Domini nostri
sancta Trinitate, id est,

sancti, anathema fiat, pa
sinistram cum impiis in

dat, sicut. Dathan et /
Moysen rebelles steteran
ipsum hiato terrx demer
Domini, semetipsum in

animam ponalium gehe
quantum de peccatis n
rum, et fidelium nostror
menter jusserit indulger.
tota super ipsum veniant
ejus damnationem accip
corum fidelium consorti
per et in resurrectione kh
nationes mortis in stagr
bant. Prima damnatio, a
ἃ facie Domini repulsio.

Quarta operis ejus retrik
tia, quia nulla erit remis
tio, Septima, omnium |

1551 PITPIN,

CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1562

ab ipso consortio qui illic diu noctuque deserviunt. A vientes, seu luminaria ipsius ecclesi» procuranda,

Et super hzc omnia insuper sit culpabilis ad actores
Sxpe dictis ecclesiis auri libras viginti et argenti pon-
dus quadraginta, et quoJ repetit, in nullo petitio sua
obtincat effectum, sed fiat, ut decet, confusus de
omnibus. Et cessio mea quam ego promp'!a voluntate
et devota mente rogavi fieri, inconvulsa omni tempore
usque in perpetuum obtineat firmitatem siipulatione
subnexa. Anno 15 sub regno domini nostri Pippini
regis, quod est xvii Kal. Januarias, facta charta do-
nationis sanctorum. Ácta Curia in civitate publica,
sub przesentia virorum bonorum plurimorum testium.

T Signum manus Domini Tellonis episcopi largitoris, .

qui hiec fieri jussi, et manu. mea propria firmavi.
T Signum presbyteri Silvani testis. Signum manus
Justiniani judicis testis. T Signum Przsentis curialis
testis. t Signum Lobucionis de Amede curialis testis.
T Signum Constanti de Senegaune curialis testis.
1 Signum Lobucionis de Maile militis testis. Ὁ Signum
Pauli de.Tremine militis testis. t Signum Claudii de
Curia curialis testis. T Signum Urseceni de Scana-
vico curialis testis. T Signum Victoris filii Prstantis
miiitis testis. ᾧ Signum Justiniani de Vico Mel 'one
militis testis. ᾧ Signum Foscionis de Pogio militis
testis. Et ego Fo;cio presbyter jussus a domii:o meo
Tellone episcopo hanc donationem scripsi, et manu
mea propria subscripsi.
XXXII.
Praeceptum Pippini regis, quo villum Exonam mo-
nasterio sancii Dionysii restituit (anno 66).
(Ex D. Bouquet, tom. V.)

Pippinus rex Francorum vir illuster. Credimus
nobis apud :ternum judicem in mercede sociare, si
hoc cognoscimus, quod ad loca sanctorum fuisse de-
legatum, et per preceptionem anteriorum regum
manu suscripta inibi confirmatione per nostris, ora-
culis pro amore Dei, et retributionem sanctorum,
aflirmamus. Ideoque venerabilis vir Folradus abba
de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dionysii,
ubi ipse pretiosus martyr cum sociis suis in corpore
quiescere videtur, vel ipse abba una cum turma plu-
rima monachorum degere videntur, vel Domino mi-
litare noscuntur, missa petitione nobis suggesserunt
eo quod Clotharius rex Francorum per sua prz-

vel stipendia pauperum, ibidem pr:edicta villa pro-
ficere debeat in augmentum, et ut melius delectet
ipsos monachos pro nobis, vel hon: memori» ger-
mano nostro Kallomagno quondam, seu subsequente
progenie nostra, die noctuque Domini misericordiam
attentius deprecare. Igitur przdicta villa cum omni “
bus theloneis publicis, et cum terris, domibus, zedi-
ficiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis,
pratis, aquis aquarumve decursibus, mobilibus et
immobilibus, farinariis, sicut supra diximus, cum
omni integritate pars predicti monasterii ejusque
rectores habeant, teneant atque possidcant, et ad
ipsa casa Dei in nostra eleemosyna vel germano nostro
usque in perpetuum absque ullius repeticione debeat

B esse jure integro confirmata. Et ut hzc cessio firmior

habeatur, nos cam subterfirmavimus, vel de anulo
uostro sigillare studuiinus.

Signum T Pippini glóriosissimi regis.

In Dei nomine DBaddilo recognovit.

Datum in mense Julio, anno decimo quinto regni
nostri Aurelianis civitate publice. Itherius scripsit
feliciter. Amen.

XXXI.
Donatio Pippini monasterio sancti. Antonini (nnno
161).
(Histoire dt Lancuedoc, vome 1, prob., p. 25.)

Notitia traditoria atque forhanditoria peracta a
domino Pipino rege sercnissimo Francorum et Aqui-
tanorum, in presentia atque manu Fedancii abbatis
ecclesi: saneti Antonini martyris, qu: est sita in
valle qux dicitur nobilis ubi terminus esse dinoscitur
in pago Rutinico.

Ad hanc traditionem affuere viri religiosi testes...
abbatis Fedancii scilicet Hdebaldus archiepiscopus
sedis Remensis, nec non Aimarus Bituricensis sedis
archiepiscopus, una cum caterva episcoporum cet *-
rorum numero xri, inter quos adfuit Justinus episco-
pus morbo regio percussus, qui prostratus coram
altare ubi ezput sancti Antonini custodiehatur glo-
riosissimi martyris, subito divina protectione muni-
tus et ejus interventu liberatus est. Hac caterva resi-
dente simul aderat turba militum et comitum, inter
quos erat Bertalargus comes, Vulfrandus, Botelinus,

ceptione ad ipsa casa domni Dionysii delegasset villa p Paletini comites, et alii numero xvi. Qui omnes una

cognominante Exona, sita super fluvio Exone in Pago
parisiaco : et postea Chlodovius rex Francorum ite-
rum ad basilica ipsa reconfirmasset per sua prz-
ceptione : unde et ipsas przxceptiones nobis ostendit
ad relegendas, ubi invenimus quod per iniqua cupi-
ditate a malignis bominibus postea ipsa villa Exona
de ipsa casa S. Dionysii fuit abstracta, vel imminuta.
Peciit ipse abba, vel ipsa congregacio celsitudinem
regni nostri, ut per confirmationem nostram vel de-
liberacionem nostram tale emanire dehereinus prz-
ceptum, uL sicut a Remehone comite per nostrum bc-
neficium usque modo fuit possessa, cum omnibus
terminis vel appendiciis suis, ita cum omni integri-
tite 3d ipso monasterio vel monachus ibidem deser-

voce censere nec non acclamavere cum maxima turba
populorum qui ibi aderant, dignum esse augmentari
casam Dei ob amorem et reverentiam beati Antonini
martyris, qui defensor et protector semper extitit
regi et omni exercitui suo. Ad quorum acclamatio-
nem Pipinus rex serenissimus adquievit augmentari
casam Dei regalibus donationibus. Itaque cum suis
consultus maguatibus, monasterium S. Petri apostoli
quod dicitur Morinacus, quod est situm in pago catu-
cirno super fluvio Avarionis, in proprium tradidit
beati Antonini martyris capiti et altari, in quo Dei
honore οἱ beneuictione quiescit, et abbati Fedancio
venerabili viro et monachis et clericis inibi degenti-
bus presentibus et futuris. lloc n onasterium totum

1505

SAECULI VIl] MONUMENTA SELECTA.

1564

predictum et ab iutcgrum cum suis adjacentiis, scili- A decursihus mobilibus ct immobilil;us sicut supra di-

cet cum aliis duabus ecclesiis quarum una Morna-
gallus et alia capella saneti martyris Felicis, nec non
et cum monacbis οἱ mancipiis eL omnibus possessio-
nibus que ad illud pertinebant, et in futuro, Domino
annuente, largienda erunt ; cum vineis, ortis, terris
* cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, paxe-
riis, molendinis quod omne ultra fluvium viui cubi-
tis, dedit a termiuo montis Cussonis usque ad mediam
aurem et usque ad os antiqui vasis. Quantuin infra
illos fines concluditur totum et ab integrum, dedit in
proprium alodem supra dicte case Dei. De repeti-
tione vero si quis imperator vel rex aut dux, comes
vel vice comes aut abbas, vel persona qualibet ma-
gna vel parva a casa Dei abstrahere hzec supradicta
voluerit; omnium supradictorum episcoporum gladio
anathematis feriatur et cum Dathan et Abiron in in-
ferno sepeliatur. Data 1 Kal. April. anno 16 regni
Pipini serenissimi imperatoris. Sigiltredus scripsit.
Signum Pipini regis. T
XXXIV.

Pippini regis preceptum quo Fuldensi ecclesie Aut-
mundistat villam largitur (anno 108).

(Apud D. Houquet, tom. V, ex Schannato.)
Pippinus rex Francorum vir inluster, et quia mo-
nente Scriptura ita oporteat unumquenmque constan-
ler praeparare quatenus veniente in conspectu su-
perni Judicis illam mereatur Domini piam vocem au-
dire, quem omnes justi ex bonis actibus erunt gavisi,
quapropter nos salubriter, ut credimus, consideran-

ximus cum oinni integritate quicquid praesenti tem-
pore nostra ibidem videtur esse possessio pars prz-
dicti monastery hujusque rectores habeant, teneant
atque possedeant, et ad ipsa casa Dei in nostra ely-
mosina vel germano nostro usque in perpetuum
absque ullius repetitione debeat esse jure integro
confirmata; et ut hzc cessio firmior habeatur nos
eam subter ürmavimus vel de anolo nostro sigillare
Studuimus.

Signum 1 Pippini gloriosissimi regis.

In Dei nomine Baddilo recognovit et subscripsit.

Datum in mense Julio anno quinto decimo regui
nostri actum Aurilionis civitate publice in Dei no-
mine Ilitherius scripsit feliciter s.

XXXV.

Sigfridi dynaste in Alsacia littere ad filtum Altman-
num, qua monasterio Gregoriano plurima bona
assignat (anno 168).

(Apud Schepflin. Alsatia diplomatica.)

Dilectissimo et amantissimo filio meo Altmanno.
Ego in Dei nomen Sighifridus, cogitans pro Devi
amore, ut tibi tradidissem res meas in pago Alsa-
cinse, et ipsas res sunt in villas nuncupantes in fine
Sigolt 5 marca, et in Altheim « villa, et in alias
duabus villas qui dixitur Saxones 4, et in villa vel
in fine Heiderheim * marca, et in villa vel in fine
Tessinheim f marca, et in villa Tuginisheim 5 qui
est in marca Heruncheim * et in ipso fine Herun-
cheim ! marca, de silva, unde potest incrassare

tes qualiter ex terrenis rebus quibus divina miseri- C porcos quinquaginta, et in ipsa marca Heruncheim i

cordia nobis affluenter in hoc seculo largire di-
gnata est saltim vel in pauperibus ex boc tribuere
deberemus, unde misericordiam ejus adapisci va-
leamus, idcirco donamus nos pro anim: nostra re-
medium vel bonx: memorix germano nostro Carolo-
imanno quondam, ad monasterium Fulda ubi domnus
Bonefacius corpore requiescit, Villa aliqua noncu-
pante Autmundistast, qui ponitur in pago Moinigan-
gio super Fluvio Riechina cum omnibus terminis
vel appendicys suis ut cum omni integritate ad ipso
monasterio vel monachis ibidem deservientibus seu
Luminaria ipsius Ecclesi? procuranda vel stipendia
pauperum, ibidem przedicta villa proficere debeat in
augmentum, et ut melius dilectat ipsos monachus

pro nobis vel germano nosiro seu subsequentem pro- .

genie nostra, die noctuque Domini misericordia ad-
teutius deprecare; igitur przdicta villa una cum
terris, domibus, :edificys, accolabus, mancipys,
ealvis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve

* In hoc autographo subscriptio cancellarii e re-
gione subscriptionis regis posita est, sigillo inter-
medio, quod effigiem quandam hispidi capitis, cerze
cavo impressam exhibet. Badillo cancellarius przeter
morem invocatione utitur in subscribendo ; quem-
admodum Hitherius, qui sub Pippino, non alio quam
notarii officio functus est, quidquid alleget in coutra-
rium Mabillonius de Re diplom. lib. i, cap. 12.

» Sigoltzheim prope Keisersbergam.

* Rappoltsweiler, Ribauviler.

4 Vicus inter Celleaberg et Ostheim periit.

9 Sassenlicim.

de prata, unde potest secare de feno carradas cen-
tum tringinta, excepto particulas illas, qui per casas
Dei condonavimus. Iterum trado ipsas res denomi-
natas, quod superius diximus, tam casas quam cur-
tiles edificiis, mancipiis, vineis, terris, campis, pra-
tis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, dono alque
transfundo. Siquis ego ipse aut de heres ac pro bere-
dibus meis vel quislibet ulla opposita persona qui
contra hanc traditionem venire conaverit, aut infran-
gere voluerit, in primis iram Dei incurrat offensus
et ab omni limine sanctorum excommunicatus ap-
pareat, et sociante fisco auri uncias in et de argen:o
pondera v coactus exsolvat.

Actum in villa Heruncheim * publice. Signum
Sighifrido qui hanc traditionem fieri rogavit t signum
Luitghero T signum Sighimundo t signum Marcol-
do j signum Siwalfuino T signum Horsenino € si-
gnum Ebornino 7 signum Raffaldo T signum Bero.
Datum quod fecit dei Dominico v1. Kal. Augusti

f Heitern, paulo supra novum Brisacum ; Als. ill.,
tom. I, p. 725.

€ Fessenheim.

k Ensisheim superioris Alsatie oppidum; ibi
tom. 1, p. 721.

i Dessenheim, unius horz spatio supra novum
Drisacum ; Als. ill. tom. 1, p. 733.

j Capella vulgariter (Dinsen) 3ppe!lata subsistit ;
ibid. tom. I, p. 755.

k Herckhenmn, vicus bihorio supra Colmariam;
ibid. tom. I, p. 724.

1565

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1506

anno 18 — regnante domino Pippino gloriosissimo ἃ parte Epanevilla, et supra scriptio Putiolis et Rum-

rege.
Ego Hurulfus hacsi indignus peccator presbyter
banc tradicionem rogitus scripsi et subscripsi.

XXXVI.
ippini regis, sil lina mona-
τα το Sanz Dionysano conceditur (mmo 18).
(Apud D. Bouquet.)

Pippinus gratia Dei re Francorum vir inluster,
omnibus agentibus tam pr:zesentibus quam et futuris.
Optabilem esse oportet de transitoria promereri
9'terna, vel de caduca substantia erogandum lucrare
gaudia sempiterna. Igitur nos eadem re censideran-
tes, donamus ad basilicam sancti Dionysii, ubi ipse
pretiosus corpore requiescit cum suis sanctis sociis,

et Fulradus abba rector pr:esse videtur, donatum- B

que in perpetuum pro anim: nostr» remedium ,
seu et propter locum sepultur: corporis mei, ad
eundem sanctum locum esse volumus. hoc est fo-
reste nostra cognominante /Equalina (la forét Ive-
line), cum omni merito et soliditate sua, quicquid
ad ipsa sylva aspicere vcl pertinere videtur, sicut
usque nunc a nobis fuit possessa. Propterea per hanc
prieceptionem specialius jubemus; atque perpetua-
liter statutum esse volumus, ut jam dicta sylva
AEqualina cum omni integritate sua, quicquid dcintus
seu aforis ibidem aspicit : id est tam mansis, terris,
domibus, zdificiis, accolabus, mancipiis, sylvis, vi-
neis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve de-
cursibus, mobilibus et immobilibus, pecuniis, pecu-
liis utriusque sexus, gregis cum pastoribus, necnon
et diversa feraminuim genera, seu et forestarios cum
ipsorum mansibus in ipsa foreste per diversa loca
commanentes : id est Cotonarias (Couviéres) cum
omni integritate, et in Ulfrasiagas mansos duos, et
Huinlonarias cum integritate ; Visiniolo si.riliter,
Ursionevillare similiter; in Putiolis (Puisieux) mnan-
sos duos, et Adsummumbragium * cum omni iute-
gritate, praeter mansum dimidium ; et in Villarcellum
(Villarceau) mansum unum; in Brogarias mansum
unum, et Actricomonte cum integritate, et ín Asber-
tovicinio similiter ; in Villare (Villiers) mansos duos ;
in Popiniagas mansum unum, et in Vallis similiter :
onmia et ex omnibus, sicut diximus, totum et ad
integrum preter tantum quod antea exinde ad loca
sinclorum per strumenta cartarum noscitur fuisse
concessum ; id sunt ad sanctum Germanum Parisien-
sem, et ad cellam qux vocatur Fossatis qu: sita est
in ipso Parisiaco et ad sanctum Beneslictum Floria-
censis monasterii, et ad Ecclesiam sanctse Maris Car-
notensis urbe, et ad sanctam Mariam Argentogelensis
monasterii et ad sanctum Petrum Pectavensis Eccle-
sie: in reliquis vero pars prefati. monasterii a die
presente perpetualiter recipiat ad possedendum.
Con(ünia vero de ipsa foreste liec sunt: de una
parte suprascriptas Cotoniarias, et Watreias, et
Sarnetlum (Sernay), et vetus inonasterii; ex alia

"^ Ássummunbragium legit. Felibianus, qui idem
przceptum ex autographo edidit in probat. Hist. abb.

belitto (Rambouillet); de tertia vero parte Ilermolitum
(Hermeray); de quarta igitur parte Altanevilla (4t-
tainville) et Burdoniaco (Bourdonné) et Condato
(Condé) et Vitriaco; de quinta igitur parte Pincio-
nemonte (Montfort) οἱ Villare. Hxc omnia su, erius
comprehensa ab hodierno die rectores ipsius saneti
loci przfata sylva /Equalina sub :munitatis noniine
habeant, teneant, atque in usu ipsius monasterii pos-
sideant et fruantur. Verumtamen volumus atque
precipimus, ut nulla presumptio judiciarim pote-
statis pro quibusdam occasionibus, aut aliquid exer-
citaudum venationibus, absque permissuum rectoris
ipsius monasterii ullo unquam tempore infra ipsos
terminos ibidem ingredi poenitus non presumat, sed
sicut in nostra eleemosyna concessimus, ita in per-
petuum sit omnimodis conservatum. Quam vero prz-
ceptionem, ut firmior habeatur, subter eam decro-
vinus adfirmare.

Signum »& Pippini gloriosi regis.

b Hi.herius recognovi et subs.

Data in mense Septembrio, anno decimo Septimo
regni nostri. Áctum in monasterio sancti Dionysii
feliciter.

XXXVII.
Preceptum | Pippini regis de immunitate monasterii
sancti Dionysii (anno 108).
(Apud D. Bouquet, tom. V.)

Pippinus rex Francorum vir inluster. lucipientia
regni nostri affectu de nostra erectione integre auxi-
liante Domino vigilavi et pro ipsa bona opera auctitn
cum consilio pontefecum , vel seniorum optimatum
nostrorum emunitate, pro nostro confirmandum re-
guum et mercide, vel adine piscendam vitam zter-
nam renovare deberimus : quod ita et feciinus. Ergo
oportet climenti: principali iuter citeras petitiones
illud quod pro salute adscribitur, et pro divine nomi-
nis postulatur, placabile auditum suscipere, et pro-
cul dubium ad effectum perducere , quatenus de ca-
ducis rebus presentis seculi :terna conquiritur
juxta preceptum Domini dicentis : Facite vobis ami-
cos de mammona iniquitatis (Luc. xvi, 9). Ergo do
manimona iniquitatis, jux'a ipsius dictum nos opor-
tet mercare xierna coestia; et dum sacerdotum
congrua impertimur beneficia, retributorum Domino
[retributorem Dominum] ex hoc habere mereamur in
sterna tabernacula. Igitur venerabilis vir Fulradus
abba de basilica peculiaris patroni nostri doymi
Dionysii martyris, ubi ipse pretiosus domnus iu cor-
pore requiescit, climentiz: regni nostri supplicavit eo
quod ab antecessoribus regibus a longo tempore
omnis emunitatis de villas prazfatx: sancti Basilici
fuit concessum, unde οἱ ipsas praceptionis se per
manibus habere adíirmat, et boc usque nunc inviola-
biliter adserit esse conservatuin : unde petiit ut hoc
pro nostram auctoritate dinuo pro rei firmitate, circa
ipso sancto loco vel hominis qui si eum substantia

S. Dionysii.
b Hxc addit Felibianus ex autographo.

1561

S/ECULI Xlll MONUMENTA SELECTA.

1568 -

corum ad ipsa basilica tradunt vel condonant , juxta A regni nostri affectu de nostra erectione integre ausi-

quod anteriores regis per corum auctoritates ad ipsa
basilica hoc pr:estiterunt et confirmarunt, hoc itevato
circa ipso abbate concedere et confirmare debere-

us. ldeo cognuscat. magnitudo seu utilitas vestra,
quod nos pro reverentia ipsius sancti loci, vel pro
quieti in ibidem Deum famulantium promptissimam
voluntatem dinuo concessisse , et in omnibus confir-
masse, vestra cognoscat solertia. Quapropter per
lianc prxsceptum quod specialius decernimus, et in
perpetuum volumus esse mansurum, jubemus ut ne-
que vos, neque juniores, seu successores vestri , nec
quislibet de potestate judiciaria accinctus , in curtes
prefatis sancti basilici domni Dionysii, ubi el ubi, in
quascumque pagus in regno Deo propitio nostro,
quod ad die pars ipsius monasterio possidere vel do-
minare videtur, vel quod a timentibus Deum homini-
bus per legitima instrumenta fuit ibiduim concessum,
aut inantea fuerit additum, atque dilegatum, nec ad
' causas audiendum , aut fidejussores tollendum , nec
ad freda exigendum, nec ad mansionis faciendum,
nec paratas, nec ullas redibitiones requirendum, in-
gredere nec exigere quoquo tempore penitus (0n pra-
sumatur, nisi quicquid exinde potuerit sperare fiscus
noster, omnia el ex omnibus, pro mercedis nostri
compendium, cum omni5us fredis ad intcgrum simet
concessus, ut dictum est, inspectas ipsas pr:vceptio-
nes anteriorum regum, vel juxta quod przsens no-
Sira continere videtur auctoritas, quicquid ipse
sanctius locus ad die prxsente , ut diximus , habere
videtur, quam quod impestmodum a Deum timenti-
bus hominibus, vel a nobis ibidem fuerit additum vel
conlatum, seu quibuscumque juste οἱ rationabiliter
cum omne substantia sua ad ipso monasterio se tra-
dederit, et res suas per legitema instrumenta ibidem
delegaverit vel firmaverit, sub integra emunitate ad
die prz:sente valcat resedere quietus atque securus :
et, ut dictum est, quicquid exinde forsitan fiscus
noster sperare potuerat, in luminaribus, vel in sti-
pendiis, seu et in alimoniis pauperum ipsius mona-
sterii, perenniter pro nostris oraculis ad integrum in
omnia et ex omnibus sit concessum atque indultum,
ut ejus [608] melius dilectet pro stabilitate regni
nostri, vel pro quietim quibuslibet cunctis leudis
nostris Domini misericordiam adtentius deprecare.
kt ut hxc auctoritas nostris οἱ futuris temporibus
circa ipso sancto loco perenniter firma et inviolata
permaneat, vel per tempora inlzsa custodiatur atque
conservetur, et ab omnibus judices melius credatur,
propria manu annotatione studuimus adumbrare.

Signum 1 Pippini gloriosissimi regis.

Hitherius recoguovi et subscripsi.

Data nono Kal. Octobr. anno 17 regni nostri.
Actum in ipso monasterio sancti Dionysii.

XXXVII.
Preceptum. Pippini de confirmatione privilegiorum
monasterii sancti Dionysii (anno 168).
(Apud D. Bouqvet., tom. V.)
Pippinus rex Francorum vir illuster. Incipientia

liante Domino vigilavi, et pro ipso bono opere actum
cum consilio pontificum, vel seniorum optimatum
nostrorum pro nostro confirmando regno, et pro
mercede, vel adipiscenda viia zeterna, et pro reve

rentia sancti Dionysii martyris, Rustici et Eleutherii,
qui glorioso ac triumphali voto pro Christo amore
coronam martyrii consecuti eunt, ad basilicam ipso-
rum, ubi requiescere videntur, et in miraculis coru-
$cant, ad ipsos monachos, qui ibidem deservire
videntur, sub libertate evangelica regulariter viven-
tes, sicul antiqui patres vel anteriores reges con(ir-
maverunt, nos denuo in ipso sancto loco nostro mu-
nere privilegium renovare deberemus : quod ita et
fecimus. Ergo oportet clementiam principalem inter

B cxteras petitiones illed, quod pro salute adscribitur,

vel pro divino nomiue postulatur, placabili audiiu
suscipere et ad effectum perducere, ut fiat in merce-
dis conjunctionem, dum pro quiete servorum Dei vel
congruentia locis venerabilibus impertitur peticio.
Ergo dum ct omnipotens Pater, qui dixit de tenebris
lumen. explendescere , per Incarnationis mysterium
unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, vcl ju-
lustrationem Spiritus sancti illuxit in. corda sanclo-
rum christianorum, pro cujus amore et desiderio
inter e:eleros triumplios gloriosos martyrum , beatus
Dionysius, et sepe jam dictus Rusticus et Elcutbe-
rius, qui primi post apostolos sub ordinatione beati
Clementis, Petri apostoli successoris, in hanc Gallia-
rum provinciam advenerunt, ibique praedicantes
baptismum ponitentiz? in remissionem peccatorum,
dum in hunc modum certabant, ibi meruerunt pal-
mam marlyrii et coronas percipere gloriosas : ubi
per multa tempora et usque nunc in eorum basilica,
in qua eorum corpora requiescere videntur, non mi-
nima miracula virtutum Christus pro ipsis dignatur
operari : in qua etiam domnus Dagobertus quondam
rex videtur quiescere, utinam et nos per intercessio-
nem sanctorum ipsorum in coelesti regno cum omni-
bus sanctis mereamur parlicipari, et vitam aeternam
percipere. lgitur vir venerabilis Folradus abba de
ipsa basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii
clementi:e regni nostri credidit suggerendum , quod
a longo tempore a poutificibus Parisiorum urbis in-
tegrum privilegium ad ipsam basilicam domui Dio-
nysii fuisset concessum, et ab interioribus regibus
parentibus nostris de.eo tempore usque nunc conlir-
matur : qui el ipsum privilegium seu et ipsas prze-
ceptiones vel confirmationes se pre manibus haber:
affirmat; sed pro integra firmitate peciit vir ipse Fol
radus abba a celsitudine nostra ut nos iterato per pre-
ceptionem nostram hoc deberemus affirmare. Quoruni
tam religiosam petitionem libentissime suscepisse, αἱ
in omnibus confirmasse vestra comperiat maguitudo.
Sed quia a suprascriptis principibus vel a caeteris
priscis regibus etiam et a Deum timentibus homjni-
bus Christianis ipsum templuimn, vel ipse sanctus lo-
cus propter amorem Dei et vitam aternam rebus
videtur esse ditatus, nostra integra devotio cst , ut

1569

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

151

superius intimavimus, ut privilegium ad. ipsum san- A fuit institutus, sicut ordo sanctus edocet, die noctu-

clum locum abbati vel fratribus ibidem consistenti-
l;us facere vel confirmare pro quiete futura debere-
mus, ul facilius ipsi congregationi liceat pro stabili-
late regni nostri ad limina vel ad sepulchra ipsorum
martyrum jugiter exorare. Nos ergo per hanc seriem
auctoritatis nostrze, juxta quod per supradictum pri-
vilegium a pontificibus factum est, ve] anterioribus
regibus confirmatum, pro reverentia ipsorum marty-
rum confirmamus, ut si qua ad ipsum sanctum locum
tam in villabus, mancipiis, vel in quibuscumque re-
bus atque corporibus a priscis principibus, seu a
Deum timentibus hominibus propter amorem Dei
fuit ibidem delegatum, aut deinceps fuerit additum,
dum et ex munificentia regum, ut diximus, ipse san-
ctus locus videtur esse ditatus vel conditus, ut nullus
episcoporum nec praesentes nec qui futuri fuerunt
successores, aut eorum ordinatores , vel qualibet
persona, non possit aliquo ordine de loco ipso ali-
quid auferre, aut aliquam po:estatem sibi in ipso
mouasterio usurpare, vel aliquid quasi commutatio-
nis titulo absque voluntate ipsius abbatis, vel ipsius
congregationis vel nostro permissu, et neque calices,
neque cruces, seu indumenta altarium, vel sacros
codices, aut aurum, aut argentum, vel qualemcum-
que speciem, de quo ibidem collatum fuerit, vel in-
antea danduin, auferre aut minuere, neque ad civi-
tatem deferre penitus eis liceat, nec facere presu-
mant : sed liceat ipsi sancte congregationi vel ipsi
sancto loco quod eis per rectam delegationem colla-
tum est, perpetim possidere. Illud vero in hoc privi-
legio nostr:e serenitatis placuit inserendum, ut cum
abba de ipsa casa Dei de hoc s»culo nutu divino
fuerit evocatus, liceat ipsi sancte congregationi de
ipso monasterio ex semetipsis eligere, et quem bo-
num et condiznum inveuerint, qui ipsum onus abbatiae
secundum ordinem sanctum possit regere vel guber-
nare, et unanimiler consenserint , data auctoritate ἃ
noris, vel a successoribus nostris, ihidem in ipsa
casa Dei instituatur abba, et pro stabilitate regni
nostri, vel pro cunctis leudis nostris, seu pro salute
patri:zs, Domini misericordiam jugiter valeant exora-
re. Quia nos pro Dei amore, vel pro reverentia
ipsorum sanctorum martyrum, et adipiscenda
vita sterna, hoc beneficium ad ipsum sanctum
locum, vel ad ipsum monasterium , per consen-
sum pontificum, optimatum, illustriun virorum,
nostrorum procerum, gratissimo animo ct integra
devotione visi fuimus prestitisse vel concessisse , eo
scilicet ordine, ut sicut tempore anteriorum regum
ibidem in ipsa sancta basilica psaleneius per turmas

ἃ Ediderunt Felibien Histoire de Saint- Denys, Preu-
ve5, pag. xxx ; Mabillon, de Re diplomat. lib. vi, pag.
495, et Bouquetus, in Scriptor. rer. Francicarum,
tom. V, pag. 708. Sed non satis exacte. I lud corr.-
etum damus, sicut ex authentico nobis transmisit D.
l.a Forcade supra laudatus.

b Fulradus vocatur amabjlissimus abbas, Francie
archipresbyter, in epistola Ádriani pap: ad Tilpinum
Rhemensem archiepiscopum , conscripta versus an-

que perenniter iu ipso sancto loco celebretur. Quam
auctoritatem, Christo in omnibus nobis suffragante,
confidimus quia adjuvat illi consentientes, et despicit
illam destruere cupientes. Et ut. firimiorem obtineat
vigorem, ei nostris ac futuris temporibus Deo auxi-
liante illesa custodiatur, et per tempora conservetur,
propria manu studuimus adumbrare.

Signum »x Pippini gloriosissimi regis.

Data nono Kal. Octob. anno 17 regui nostri. Actum
in ipso monasterio sancti Dionysii.

XXXIX. .

* Diploma Pippini regis Francorum, quo Fulrado
abbati sancti. Dionysii et. capellano suo confirmat
traditionem illi (actam a Widone Alsatie dynasta in
Gemar, sancto. Hippolyto, Ensheim, Sclueffers-
heim, Grusenheim et Rappolsweiler. Datum 95 Se-
ptembris 108.

(Apud Grandidier, Hist. de l'Eglise de Strasbourg.)

Pippinus rex Francorum, vir inluster. Omnibus
episcopis, ab: atibus, seu comitibus, vel proceribus
nostris atque missis a palatio nostro ubique discur-
rentibus. Et quia per Dei misericordiam regna terrze
gubernare videiur, oportet ea in Dei nomine indesi-
nenter perpendere, quatenus illorum nostra propitia-
tie tueatur, quorum nobis sollicitudo commissa esse
videtur, qualiter et illos qui munimine indigent de-
fendamus, atque recto tramite sustentemas. Nain in
his prreipue honor noster indesinenter clarescere
debel, qui noa solum fidem intlesam erga nos in om-

C nibus visi sunt custodire, sed etiam assiduilatein ser-

vitii totis viribus junctis non cessant impendere. Et
ideo recte esse ceusemus, ut qui talia exercere no-
scuntur, οἱ nostris temporibus vitam eorum faciant
pacificam ducere, et futuris, jure firmissimo ea, qux
a nobis concessa sunt, absque inquietudine liberis
potestatibus, Christo prxsule, valeant in. omuibus
dominare. Quapropter dum pluribus noscitur esse
comperium, quatenus fideli Deo propitio nostro at-
que viro venerabili Fulrado capellano nostro sive
archipresbytero b ante lios dies advenienti causa la-
boris p:erieulum pene mortis constat eum fuisse con-
nexum. Et ideo tradens nobis res proprietatis sus,
quas homo aliquus nomine Wido * eidem delegave-
rat, uL pro ejus anima ipsas res ad loca sanctorum
confirmare deberemus. Sed quia, subveniente divina
misericordia, in pristinam denuo restitutus est sani-
tatem, predictas iterum res ipsius Fulrado visi fui-
mus tradedisse. Sed verens ipse quasi per quo:lain
temporis spacium pro cupiditatis amore homines ali-
qui ipsis predictis rebus requerere, vel pro ipsa causa

num 775, apud Flodoardum, in Historia ecclesise
Rhemensis , lib. 1, cap. 17. Appellat illum Capella-
num palatii sui Carolus Magnus, in diplomate pro
monasterio Salonensi anni 777, apud Mabillonem, de
Re diplom. pag. 499.

c Widonem potentem multorum in Alsatia locorum
dominum fuisse probat Schoepflinus, Alsat. illustr.
tom. 1, pag. 667.

451

situdinem nostram, ut pro ipsa traditione in idipsum
nostram preceptionem deberemus generaliter con-
firmare; quod et nos gratante animo ita przstetisse,
vel in omnibus confirmasse cognoscite. Pr:ecipientes
enim ut przdictus vir venerabilis Fulradus Capella-
nus noster ipsas res, quas memoratus Wido ei tra-
didit, id est, Ghosmari 8, Audaldovilare b, Ansulfis-
haim *, Suntor 4, Grucinhaim e, Ratberto Villare f,
vel quicquid per ipsius Fulrado precaria 5 pr:edictus
Wido possedere videtur, quo3 nobis Fulradus trade-
dit, cum omni integritate, tam terris, domibus, :edi-
ficiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis,
pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, mobi-
libus et immobilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus
gregis cum pastoribus, vel omni suppellectile, quan-
tumcumque de paterno, vel de materno, seu unde-
cumque ab ipso Widone legitimo ordine noscitur
pervenire, quicquid in Alsacense et in Mordenaugia
habere visus est ; totum et ad integrum, quod in ipsos
pagos sua fuit possessio , et Fulrado tradedit, et ipse
nobis, ut supra diximus, in sua infirmitate trade:lit,
atque nos denuo ipsius Fulrado tradedimus ; ab hac
die ex nostra munificentia licentiam habeat deinceps
ipsas res habeudi, tenendi, dandi, vindendi, conmu-
tandi ; etiam vel si pro Christi amore et su:e anime
remedium ipsas res ad loca Sanctorum delegare vo-
luerit, ubicumque ei bene placitum fuerit, ex per-
misso nostro absque ullius judicis vel fisci inquietu-
dine, sive extra ipsius Widone hzredes reíragatione,
lberam ac firmissimam in omnibus de ipsis rebus
hahiat potestatem faciendi quicquid voluerit. Quam
vero auctoritatem, ut firmior habeatur, vel per tem-
pora melius conservetur, subter eam firmavimus, vel
de annulo nostro sigillavimus.

Signum 1 Pippino gloriosissimo rege. Hiterius reco-
guovit el subscripsit b.

Data nono Kalendas Octobris anno 17 regni nostri i.
Actum in ipso monasterio sancti Diouysii.

a Ghosmari, vocatus in testamento Fulradi Guir-
mari, est liodie oppidulum Gemar situm in via regia,
quie Selestadio Colmariam ducit. .

» Hodie oppidulum in Lotharingia, quod a sancti
Mippolvti reliquiis dicitur Saint-Hippolyte, vulgo
Sant-Bilt, de quo lege Calmetum, Notice de la Lor-
raine, Loin. I, pag. 572.

€ Ansulfisheim, quod testamentum Fulradianum
vocat Ánsulsesheim, non est Ánsolsheim prope Col-
mariam, ut arbitratur Schopflinus, Alsat. illust.
tom. l, pag. 715. Sed vicus Aneschairm, sive Ensheim
bihorio Argentina di-tans, ad dominos Zorn de Plob-
sheim pertinens, antiquum olim ducum Lotharingize
cum sancti Hippolyti oppido feudum. Exstat in En-
8heim curia ad hospitale Árgentinense spectans, ho-
die adhuc dicta curia sancti Dionysii.

4 Suntor, quem Fulradus in testamento suo vocat
Scaserisheim, est vicus Schzeffersheim prope Erstei-
nium, pertinens ad episcopum Árgentinensem. Schop-
flinus, Alsat. illust. tom. 1, pag. 735, Suntor intepre-
tatur Sundhofen, qui est vicus leucze spatio Colmaria
distans. Sed preterquam quod ipsemet alleget exem-
pla tunc temporis nec locum Sundhofen, nec ejus
decimas pertinuisse ad Fulradum, hujus nominis in-

S.ECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

ei calumniam generare deberent; idcirco petiit cel- A

C

D

1572

XL.

Preceptum Carolománni regis, [ratris Caroli Magni,
quo monasterii Dionysiani immunitates et a teloneis
exemptionem omnibus ad Í[estivitatem seu merca-
169) met Dionysii concurren ibus confirmat (ann.

(Ex Mabill., de Re diplomatica.)
Carolomannus rex Francorum vir inluster. Omni-
bus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, dome-

Sticis, vecariis, centenariis, vel omnes agentes, tam

presentibus, quam et futuris, seu et omnes missus

nostros ubique discurrentes. Igitur cogproscat utiiilas
seu magnitudo vestra, quia vir venerabilis Fulradus
abba de basilica peculiaris patroni nostri sancti Dio-
nisii, ubi ipse pretiosus domnus in corpore requie-
scere videtur, vel ipse abba una cum turma plurima
monachorum in ipso ccnobio degerere videtur, vel
dominum militare noscuntur; missa pctitione nobis
suggesserunt, eo quod boni: memorix domnus et ge-
nitor Pippinus quondam rex, vel ceteri antecesso: es,
qui ante ipsum vel nos gubernacula regni Francorum
tenuerunt, per eorum oraculis eorumque manus ro-
boratas tale beneficium. ad. casa sancti Dionisii con-
cesserunt infra pago l'arisiago, de illa festivitate san-

cti Dionisii patronis nostri, in id ipso, seu per vill:-

Lus, vel per agros, tam ibidem, quam et alicubi ad

negociandum vel negocia plurima exercendum, vel

vina comparandum in portus et per diversa flumina,
qui ad ipsa festivitate advenerint : ut ipse telloncos in
integra de ipsa vice ad casa sancti Dionisii infra page

Parisiago coucessissent vel confirmassent sub integri-

tate. Unde et ipsas pra:ceptiones przedictoruni, et ju-

diciaria seu et confirmationes anteriorum regum (sic-
ut supcrius insertum est) nobis in praente obtule-
runt ad relegendas : relectas et percursas ipsas
preceptiones seu ct confirmationes, vel ilia jucicio
evindicato quod bou: inemoris domno et genitore

Pippino quondam rege, vel Childeberto, necnen et

Grimoaldo majorum domo, quem agentes sancti Dyo-

nisii super agentes anteriorum judicum evindicave-

runt, ipsos nobis obtulerunt ad relegendum. E! po-

terpres est ipsum anni 777 testamentum Fulradi, qui
enumerans loca a Widone sibi tradita non dicit Sun-
tor, sed Scaserishaim.

e Grusenheim, vicus inter Rhenum et Ellum ad
Rathsamhausios spectans.

f Hodie Rappolsweiler, Gallice Ribeauvillé, opyi-
dulum superioris Alsatix.

8 Chartam precariam infra explicabimus num. 49,
in notis testamenti Remigii episcopi Argentineusis.

ἃ Hitherius Pippini archicancellarius, idem offi-
cium exercuit ab ineunte Caroli Magni principatu,
teste Bouqueto, tom. V, pag. 695.

i Hoc diploma refertur a Mabillone ad annum 7167,
sed male. Nam ex Eginhardi Annalibus, apud Rou-
quetum tom. V, pag. 200, et ex aliis cons:at Pipii-
num mense Septembris 767 ad Garumnze. flnvii. ripas
jn extremis Aquitanix regionibus bellum gessisse.
Unde diploma illud cum Bouqueto referimus ad an-
num 768. Tunc enim Pippinus :egrotabat in ipso mo-
nasterio sancti Diony-ii, teste anonymo chronici Fre-
degariani continuatore, apud eumdem Bouquetam,
pag. 9, et obiit ibidem 24 Septembris die sequenti
concessi hu;us diplomatis.

4515

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1514

stea suggerebat ipse Fulradus, vel monachi sancti A ipsas pr:eceptionis vel judicius evindicatus ad domuo

Inonisii, et hoc dicebant, ut. illi telloneus de illo in
villabus vel agros eorum, totus absque judicis introi-
tum ad casa domni Dyonisii adesse debebat, et 5 Ful-
radus abba seu capellanus noster judicium evindica-
tum seu et confirmatione domno et genitore nostro
Pippino gloriosissimo rege per inanibus adserit retu-
lisse, vel quomodo a Jongo tempore regum ibidem
fuit consuetudo, vel ad ipsa casa Dei integritate ipse
telloneos fuit concessus vel conservatus. Et dum hac
causa sic acta vel perpetrata invenissent per anterio-
rum regum, tales przceptiones vel confirmationes
nobis obtullerunt relegendas. Et denuo iterum con-
cessimus, ut ab hac die nullus ex judiciaria potestate,
nec in ipso marcado, nec per eorum agros, nec por-
tus, nec de homines eorum, nec eorum negociantes,
nec de omnes naciones quascumque, qui ad jam dicto
riarcado adveniunt, nec per villas eorum, nec de na-
vigia, nec de portus, nec de carra, nec de saumas
nullo telloneo, nec foratico, nec rotatico, nec ponta-
tico, nec portatico, nec salutatico, nec cispitalico,
nec mutatico, nec ulla exacta consuetudine, nec nul-
lus dinarius quatuor de omnes nationes quod ibidem
ad ipso marcado adveniunt quem Sonachildis et Guai-
reridus comis (ut supra memoravimus) in consuetu-
dine miserunt, ad ipsa necuciantes, nec infra ipso
pago Parisiago, nec ipsa civitate de ipsa vice, nec
aliubi qui ad ipsa festivitate adveniunt, nulla exacta,
nec contrarietate, néque vos, neque juniores, seu Suc-
cessores vestri exigere, nec exactare non prasuma-
tis : nisi (ut diximus) quicquid exinde fiscus noster
forsitan ad parte nostra, seu οἱ ad oinnes Agentes
nostros potuerat sperare, omnia et ex omnibus ipse
telloneos ad ipsa casa Dei in integrum sit concessus
atque indultus vel evindicatus : ita ut futuris tempo-
ribus per nostra auctoritate vel anteriorum regum
habeant confirmatum vel evindicatum, quia nos pro-
pter Deum et reverentia przefati sancti Dionisii mar-
. iris, seu pro anim:e nostre remedium vel stabilita-
tem regni Francorum, vel Proceris nostris et poste-
ritate eorum hoc in luminaribus ad ipsa casa sancti
Dionisii vel ad ipso monachus, seu pauperes et pere-
grinus, in nostra elimosina hoc in omnibus conces-
simus vel confirmamus : ut eis melius dilectet pro
stabiletate regni nostri vel pro cunctis leudis nostros
Domini misericordia adtencius deprecare, et ut evis
et perennis temporibus ad ipsa casa Dei proficiat in
augmentum. Et ut hxc confirmatio nostra inspectas

ἃ Vides ut Carolomannus Fulradum, uti et Pippi-
nus, Capellanum mostrum vocat, idemque se regem
Francorum dicit pro veteri more, quod aliter obtinuit
sub Ludovici Pii filiis regibus, qui in diplomatibus
suis solum regis titulum prewferre solent, omisso no-
mine Francorum, ut passim legitur in diplomatibus
Caroli Calvi.

b Exstat vitiose apud Lunig.
pag. 1097, et Apud Bouquet.
tom. V, p. 715.

e Alias Fachina, Germ. Fecht.

4 Aufoldus, Aufholz, vulgo Ufholz, vicus prope
oppidum Sennen. ]

* Attiniacum, vetus Francie regum palatium, cum

icil. eccles. cont. 1,
ript. rer. Franc.

Pippino rege vel aliorum regum firmior habeatur, ei
circa ipsa casa Dei perenniter conservetur; manu
nostra subter eam decrevimus adsignare, et de anulo
nostro subter sigillare.

Signum T Carolomanno gloriosissimo rege.

Maginarius recognovi et subscripsi.

Data in mense Januario, anno primo regni nostri.
Actum Salinunciago palacio publico in Dei nomine

feliciter.
XLI.
Carolomanni regis b charta pro monasterio sancti Gre-
gorii (ann. 169).
(Apod Schopflin., Alsstia diplomaties.)

Carlomannus gratia Dei rex Francorum, vir iulu-
ster Garinus comis, illud nobis ad stabilitatem regni
nostri procul dubium in Dei nomine credimus perti-
nere, se peticionibus sacerdotum aut ecclesiarum, in
quo nostre fuerint auribus prolatze producimus ad
effectum atque ideo cognuscat magnitudo seu utili-
tas, quia venerabilis vir Restoino abbate monaste-
riolo inter duas Pachinas * pro nostra mercede de
fisco nostro juxta Aufoldus 4 ex nostra munificencia
plena et integra gracia concessimus talem et przesti-
timus beneficium, ut. quantumcumque de homines
fiscalis nostros comparare, aut de quidibet contracto
addere aut atraere potuerint, hoc nostra serenitas
circa ipso monasteriolo ad ipsius Restomo abbate
vil suisque successoribus generaliter confirmare de-
Leremus, precipientes enim ut neque vos neque ju-
niores seu successoresque vestri eidem penitus con-
traria non exsistatis, nisi quod diximus quantum-
cunque... scriptus Restuinus abba ex nostra muni-
ficentia quam de comparato, vel de qualebet attracto
ad ipso monasteriolo addere aut attrahere... erent
nullus fiscalis ad parte nostra ei ex hoc non requi-
ratur, nisi liceat ei ad partis ipsius monasterie sub
emunitatis titulum tam ipsius abbatis C... onaculis
qui ad ipso monasteriolo deservire videntur, aut
eorum successorebus vivere et resedere cum quiete,
ut eis melius delectet pro stabilitatem regni nostri...
nostraque exorare et ut hzc pr:ecepcio pleniorem
oblineat vigorem, manus nostrz signaculis super-
scriptas eani decrevimus roborare.

Maginarius recognovi et subscripsi.

Signum »& Carlomanno gloriosissimo rege datum
&ub die 11 Kal. Aprilis, anno primo regnante domno
nostro Carolomanno gloriosissimo rege. lIactum At-
tiniago * palacio in Dei nomine feliciter.
ad Axonam in Caroli Magni portione situm fuerit,
Carolomangmum tum cum fratre ibidem versatum
esse, ex diplomate hoc colligimus. Simile quid An-
nales Franc. Tiliani ad ann. 769 indicant, ubi Caro-
lus cum germano suo Carlomanno in loco, qui dicitur
duas Dives, junctus scribitur, dum Aquisgrano, ubi
diem Christi natalem celebraverat, in Aquitaniam per-
geret. Per Duas Dives forte Dusiacum intelligitur, quod
eque ac Attiniacum, a quo non multum distat, Ca-
rolo Aquitaniam petenti in itinere occurrit. Hac ra-
tione Carolomannus íratrem a Dusiaco ad Attinia-
cum usque palatium comitatus, ibique per aliquod
tempus substitisse videtur.

1515
XLII.

^ Praeceptum Carlomanni regis. de immunitate. eccle-
sie Árgentoili (anno 169).

(Apud D. Bou4., Recueil des Hist., ex authentico.)

Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir inlu-
ster. Decet enim regalis clementi: suis fidelibus
oportuna beneficia libenti [libenter] pr:estare, et
quod recti postulavit effectum mancipare et fidem.
Optenta beneficia quod ab antecessoribus nostris
noscuntur habere indulta, pro nostris oracula in
codem volumus firmare, ut eis melius delectet erga
regimine nostro fideliter famulare. Igitur in Christo
Domino Sagrata Ailina abbaussa de monasterio Ar-
gentolaio, climentize regni nostri direxit, suggerendo
eo quod antecessoris nostri quondam regis per eo-
rui) auctoritatem eorum manus roboratas omni
zmunitate in integri de villas ecclesiz sux absque
introitu judicum concessissent vel firmassent, ita ut
neque judex publicus nec ad agendum, nec ad frida
exigendum, nec ad mansiones faciendum, nec ulla
retributione requirendum de villas jam dicto mona-
sterie, quicquid fiscus noster exinde potuerat reci-
pere, ingerere non del'eat. Unde et ipsa preceptione
antecessorum nostrorum per manibus habere adfir-
mat, dum et ipsa in pr:sente obtulit relegenda , et
ipsi beneficius ab ipsos reges ei fuit indultum, tem-
pore presente ab eosdem aserere vel conservire.
Sed pro integra firmitate petiit. celsitudinem nostri
ut circa ipsa nostra hoc plenius deberit auctoritas

SAECULI VII] MONUMENTA SELECTA.
A nostri. Áctum Pontione palatio publico, in Dei i,o-

4»76

men feliciter.
XLII.

Carolomannus justitiam reddit monasterio Prumiensi
de loco Benutfeld (Auno 710.)

(Apud Hontheim, Hist. Trevir.)

Carolomannus gratia Dei rex Francorum vir in-
luster. Regalem quidem exoramus clementiam et
animos fidelium nostrorum adortamus, si circa eos,
qui tam erga genitore nostro, quam et nos illibatam
fidem et veram fidelitatem usque nunc exercuerunt,
petitionis illorum in quo nostris auribus patefecerunt,
et animos illorum, quos nunc in nostrum habeinus
dominium delectabilem et amabilem, circa nostrum
servitium de die in diem hilariores atque promptiores

p esse scimus. Ideoque fidelis, Deo propitio, noster in-

luster vir Dirodoinus comes palatii nostri clementiam
regni Deo adjuvante nostri innotuit, dicendo eo quo.
antecessores quondam nostri, Dco instituti reges, per
strumenta seriem cartarum, ad genealogia sua vel
subsequente ipsius progenie, per eorum auctoritates,
eorumque manus roboratas, vel confirmationes rc-
gum indulsissent, atque jn jure eorum potestate con-
firmassent silva aliqua in loco, qui dicitur Benutfelt,
infra ^ centina Belslango, infra vasta Ardenia, et
cessionis regum in pr:esentia nostra de ipsa sylva rc-
tulit ad relegendum , et innotuit no'.is, ut peractores
iniquiter ipsa sylva ex parte invasissent, et genitor
meus Pippinus gloriosissimus rex pr:edicto Dirodoino
vel suis * gamaladionis de ipsa silva 4 manu vestita

confirinari. Sed cognoscat utilitas seo magnitudo (? fecisset, dum de hac causa sic ante nos fuit ratio :ic-

vestra, quod nos hunc bezeficium pro Dei amore
plenissima voluntati dinuo confirmassit vel conces-
sisse. Preinde ergo jubeius ut dum s:cut ab ipsos
regis anlecessores nostros pcr eorum preceptiones
Mianus suas roboratas memorate monasteri, vel
jam dicte Ailianz abbatisse de omnes villas suas
absque introitum judicum iutegra z:emunitas, ut hoc
presenti tempore et futurum hoc beneficium ab ea-
dei conservare videntur, neque vos, neque juniores
Sco successores vesiri, vel quislibet judiciaria pote-
Slas in curtis ipsius monasteriz, vel jam dicte Ai-
linanc abbatisse, nec ad agendum, ne ad frida exi-
gendum, nec mansiones faciendum, nec ulla retri-
butione. requirendum, quicquid fiscus noster exinde
potuerat sperare, ingerere nec exigere non presu-
matur, niei ex nostra indulgencia perpetualiter ma-
neat inconvulsum. Et huc hzc auctoritas firma
permaneat, manu nostra signaculum subter decrevi-
inus roborare.

Signum κε domno Carolomanno gloriosissimo regi.

Maginarius recognovi et S.
Datum in mense Novembri, anno secundo regni

* [Toc diploma in angulo turris domus prioralis
Argentogilensis monasterio inventum 23 clarissimo
et eruditissimo abbate domino Claudio Fleuri, ejus-
dem loci priore.

.5 Centina Belslango. Siculi pagi in comitatus , ita
hi in centenas dividebantur; erat itaque centena
Belslango pars majoris pagi Arduennze.

ducta, et suam vel suis Gamaladionis tam * per ve-
ragos homines, quainque per coufirmationis [confir-
mationes] regum cognovimus, justitiam ei reddimus
de loco, qui dicitur Benezvelt, de illa fontana, qiue
in ipsa villa est, infra unamquamque partem del.eant
habere quantum ad nos pertinet, et actoris nosiri
antea eum vel suis gamaladionis injuste contradi-
xerunt, et infra banno fuit una vena de ipsa fontara
in circuitu per loca diversa, αυ de nostra parte ju-
dicis nostri iniquiter ipsis contradixerunt. Jubemus,
ut ab hac die ipsa sylva de jam dictis partibus ro-
stris, quam et futuris temporibus, ut nullus judex
publicus de partilus nosiris ullo unquam tempore
abstrahere, nec minuere, neque contradicere non

D debeat de ipsa sylva infra, ipsa vena de unaquaque

parte, tain in sylvis quamque in terris, agris, per-
misis, campis, prati :, pascuis, aquis aquarumque εἰο-
cursious, adjunctis, adjacentiis, oinnia et ex omnibus
su) integritate, sicul jam diximus, debeat habere ipse
Dirodoinus vel sui gamaladionis, quamque et paste-
ritas eorum evindicatum, et clidicatum , et quidquid
de ipsa sylva facere voluerint, ex nostra auctoritate

* Gamaladionis. lta vocantur liberi justis nuptiis
rocreati, ad discrimen naturalium. Vid. du Fresne
in Glossar., voce Gamales.
4 Manu vesiita fecisset. ld est , possessionem tra-
didisset.
e Per veragos homines. Id est veraces, seu testes
fide dignos. Du Fresne Glossar. ἢ. voce, edit. nov.

1511)

ad possidendum relinquant, sicut diximus, quidquid
exinde voluerint ex nostra auctoritate liberam et fir-
missimam in omnibus habeant potestatem faciendi.
Et ut hxc auctoritas firmior habeatur, vel per tem-
pora melius conservetur, manu nostra propria sub-
ter eam decrevimus roborare, et de anulo nostro jus-
simus sigillare.

Signum 1 Carolomanni gloriosi regis. Mainarius
recognovi.

Data in mense Maio anno secundo regni nostri.

Actum Brocmagad palatio publico in Dei nomine -

feliciter. Amen
XLIV.

Carolomanni Austrasie regis * charta, qua monaste-
rii Honaugiensis bona confirmat, data mense Mar-
tio 110.

(Apud Grandidier, Hist. de l'Eglise de Strasbourg.)
Carolomannus grátia Dei rex Francorum, vir inlu-
eter. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comiti-
bus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnibus
missis nostris discurrentibus, tam presentibus quan
οἱ futuris. Cognoscatis qued maximum regni nostri
augere credimus munimentum, si beneficia oppor-
tuna per loca ecclesiarum benivola deliberatione
concedimus, ac Domino protegente stabiliter perdu-
rare confidimus. Igitur noverit sollertia vestra, quod
nos ad petitionem venerabilis viri Stephani abbatis
tale pro eterna retributione beneficium visi sumus
indulsisse, ut, etc. (quad hic sequuntur, prorsus con-

-eeniunt cum verbis charte Pippini regis Francorum.

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.
habeant, teneant , atque possideant , et suis posteris Α

,

1578
XLV.

4 Charta Carolomanni Austrasic regis, qui monasterio
Novientensi, seu Ebersheimensi confirmat bona que
Adalricus dux Alsatig idem monasterio concesserat.
Data 6 Maii 1710.

(Apud Grandidier, ibid.)

Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir in-
luster *; et quia Scriptura teste didicimus, quod
rex, qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum
intuitu suo *, quapropter illud per nos crediinus im-
pleri, qui tanti nominis curam administramus, si
venerabilia ecclesiarum Dei *oca alicujus doni com-

. modo ditare ac sublimare studuerimus, et id nobis

regnique nosiri statui profuturum minime dubita-

B mus. igitur noverit omnium fidelium Dei et nostro-

rum tam presentium quam et futurorum sagacitas, '
qualiter € Isenhardus abbas de monasterio, cujus
vocabulum est Noviento, situm in pago Alsaciense
super fluvium lllam, quod vir illuster Adalricus sive
Athicus dux, et conjux ejus Bersvinda in Christi no-
mine et in honore sanctorum apostolorum Petri et
Pauli et sancti Mauricii Martyris et Sociorum ejus
a novo in suo proprio construxerunt fundo, clemen-
tiam regni nostri adiit, deprecans, ut privilegia, que
pie memorie genitor noster Pipinus b ejusque ante-
cessores, reges videlicet Francorum, eidem mo-
nasterio, locisque que ad sustentationem fratrum
ibidem Deo servientium pertinent contulerunt, re-
novemus. Precipimus ergo per regie majestatis au-

anni 199, qua exstat col. 4551, preterquam quod loco (? ctoritatem, predecessorum nostrorum constituta

Dubanus legitur Stephanus.) Et ut presens auctoritas
tam presentibus quamque futuris temporibus invio-
lata, Deo adjutore, permaneat, manu nostra subter
eam decrevimus affirmare, ac de anulo nostro sigil-
lare jussimus.

Signum 1 Carolomanni gloriosissimi regis. Magi-
narius recognovi et subscripsi.

Data in mense marcio 5, anno secundo regni no-
stri.

Actum Theudonevilla palacio publico *, in Dei no-
mine feliciter.

ἃ Hxc charta exstat vitiose apud Mabillonem, Àn-
nal. ordinis S. Benedicti, tom. 1l, pag. 698; Eccar-
dum, Orig. Habsburg..Austriacarum, pag. 105, et
Bouquetum , tom. V, pag. 720. Correctius apud
Schepflinum, Alf. diplom. tom I, pag 43.

b Heprobat et rejicit Pater Germon, discept. 1,
pag. 25/, et discept. i1, pag. 104 et 105, diplomata
regum in quibus dies mensis non assignatur. Ger-
monem docte refutant Fontanini, Vindic. diplom.,
pag. 599, et auctores Gallici Nov: Diplomaticz,
tom. IV, pag. 659; et vel hodiedum edicta regis
Gallis mensem et annum sine die sepius pr:sele-
runt.

* Hodie Thionville, oppidum munitissimum in du-
catu Luxemburgensi, de quo Germanus apud Mabillo-
nem, de Re diplomatica, lib. iv, pag. 329.

4 Hzc charta nunquam edita fuit : sed suppositi-
tium ejusdem anni sub forma authentica in tabulario
Ebersheimensi exstat diploma Carolo Magno attri-
Tr quod videsis Patrologie tomo XCVII, col.

e Carolomannus filius natu minor Pippini regis, et

PaThoL. XCVl.

firmantes, ut in villas, quas prefatus dux in dotem
ecclesie supradicti monasterii cum omnibus perti-
nenciis suis, ecclesiis scilicet, agris, areis, edificiis,
terris videlicet cultis et incultis, accolabus, manci-
piis, pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis
aquarumve decursibus, piscationibus, molendinis,
viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inqui-
rendis, vel qualitercumque nominatis utilitatibus
ad ipsa predia pertinentibus delegavit, hoc est, in
Wishuvilare 1, que sita cst in pago Brisigaugensi
supra ripam Rheni fluminis cum omnibus appendiciis
frater Caroli Magni, jam anno 754 rex coronatus

a Stephano papa, regendam Austrasiam mortuo pa-
tre anno 768 obtinuit, cui nonnisi trium annorum,

» totidemque fere mensium spatio prefuit. Decessit

enim Salmuntiaci pridie Nonas Decembris 771.

f Proverbiorum cap. xx, v. 8.

& Isenhardus in Novientensi chronico dicitur suc-
cessor Benedicti abbatis. In quodam mss. legimus
Isenhardum istum memoratum esse in instrumento
permutationis, quo tempore Caroli Magni fundi non-
nulli Novientum inter et nobilem quemdam Riehbold
diclum iu^ banno Uttenheim permutati fuere. Hoc
instrumentum nos latet.

h Tradit chronicon Novientense, ὃ 15, tempori-
bus Benedicti abbatis, qui fuit Columbi successor,
Pippinum rcgein monasterio Noviento cum omnibus
pertinentiis suis immunitatem concessisse. latam sane
privilegii chartam, qux deperdita est, hic memorat
filius Carolomannus.

i Hodie Weisweiler in Briszovia, vicus ad Rhenum
in quo reditus suos amisit abbatia.

90

*

. A319

"SAECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

1580

suis. In Sulza ^ cum omnibus ad se pertinentibus ; A tudo, seu. utilitas vestra, quod de monasterio Gran-

' tn Burchheim 5, in Lagelenheim *, in Gruzenheim ὦ,
In Sigoltesheim *, in Racenhusen f, in Oleswilern 5,
in Scerenwilere ^, in Sarmeresheim i, in Huden-
heim i, in Northus £, cum omni decima ipsorum
prediorum. Nullus judex publicus, nulla judiciaria
potestas ingredi presumat, nec aliquem hominum ibi
constringat, nec causas audiat, nec fredam tollat,
nec mansiones, aut paratas ibi faciat, nec quidquam
de fisco nostro requirat. Sed predictus abbas lsen-
hardus, ejusque successores easdem "res aucmen-
tando, ac meliorando potestative possideant. Et ut
hec auctoritas nostra firma et inviolata permaneat,
manus nostre subscriptionibus subter signavimus,
et de annulo nostro su^ter sigillavimus.

devalle, in honorem sancte Mari» virginis con-
structo, et ο Cella Verteme in honorem sancti Pauli,
et Cella sancti Ursicini confessoris, sibi subjectis,
ubi vir Gundoaldus venerabilis abba przesse vide-
tur, missa petitione innotuit, eo quod bone memo-
rie genitor noster Pipinus rex, vel c:eteri anteces-
sorum reges, qui ante ipsum vel nos gubernacula
regni Franehorum tenuerunt ... eorumque manus
roboratas, tale beneficium ad ipsam casam dictam
cesserunt, ut de villis eorum integre emunitati ejus
merito compellenti secundum eorum perceptiones,
quod antecessores nostri de potestate ad ipsam ca-
sam concesserunt, plena et integra perceperunt ....
vel pro ejus quiete dicLorum successorum suorum

Signum domini Carolomanni gloriosissimi regis B visi sumus concessisse. Quapropter per hoc pr:ece-

io Christi nomine. ' Maginarius recognovi et sub-
scripsi.
Datum sub die ptidie Nonas maii, anno secundo
regni nostri.
Actum Bruoemagad * palacio publico, in Dei no-
mine feliciter. Amen. ἢ
XL VII.

Carolomanni regis Ὁ privilegium pro monasterio Gran-
disvallensi (anno 110).

(Apud Scboepülin., Alsatia diplomatica.,
Carolomannus gratia Dei rex Franchorum et Lon-
cobardorum. Notum sit omnibus episcopis, ducibus,
abbatibus, comitibus, domesticis, vicariis, centena-
riis vel omnibus missis nostris discurrentibus. Quo-

ptum nostrum speciale decrevimus, ordinamus, quod
perpetuum .... Concessurum esee, ut neque vos ...
neque vestri, nec quislibet de judiciaria potestate
adcinctus, in curtis vel villis ipsius monasterii aut
sediflciis ipsorum illuc adspicientibus quibuslibet pa-
gis, atque territuriis, tam quod praesenti tempore
possidere videatur, vel dominare, quam quod adhue
ex munere regum aut reginarum, seu pro collata
populi vel de comparata aut de qualibet rerum
detractum augmentare vel meliorare seu attrabere
poterit, ad caussas audiendum, nec freda exactan-
dum, nec fidei jussores tollendum, nec mancionatas
aut paratas faciendum, nec homines distringendum,
nec ministeriales suos aut servientes vel aceolonos

tiens recla petitio sacerdotum, quod pro opportuni- C; ipsius monasterii distringendum, nec ullas reddibi-

tatibus locisque sanctorum proderit, ad aures cle-
menti: nostr: processerit, talis debet etiam ob audita
vel effective in Domini nomine mancipata, unde
per eternum retribulorem veniam mereamur adi-
pisci, et eos delectet pro stabilitate regni nostri
jugiter exorare, vel in omni parte fideliter erga
nostrum regnum assistere. Igitur cognoscat magni-

^ [lodie oppidulum Sulz, sive Ober-Sulz in Mun-
dato superiori situm, nonnisi ab oppido Gebvilla
dimidia leuca distans.

b Vicus Burgheim prope Oberenhcim, ditioni ci-
vitatis Argentinensis subjectus.

c Hodie Lageinheim, sesquileuca ab oppido Col-
mariensi ad Ellum flumen positus.

4 Hodie Grusenheim inter Selestadium et Colma-
riam, ad dominos de Rathsamhausen pertinens. Pos-
sidet ibidem Ebersheimensis abbatia curiam dumini-
calem : decimas quoque banni Grusenheimensis cum
parocho dividit eadem, quze olim quoque ad annum
usque 1749 jure patronatus gaudebat.

ὁ Hlodie Sigolsheim, sive Savamont, Alsatiz supe-
rioris prope Kienshemium vicus, in quo curiam domi-
nicalein adhuc habet abbatia.

f Hodie. Rathsamhausen prope Selestadium, ad
dominos ejusdem nominis spectaus. Abbatia Ebers-
heimensis ibi gaudet decimis.

δ liodie Orschweiler, vicus duabus leucis supra
Wufacum situs, in quo quosdam reditus possidet
abbatia.

h Hodie Scherweiler, e regione Selestadii ad Vo-
gesi pedes, in vallis Villerianze introitu situs, per-
tinens ad D. de Choiseul. Abbatia przdicta ibi habet
quzdam bona.

! |llodie Sermersheim supra Benfeldam, ad Ellum

tiones publicas requirendum, nec exactandum. Quod
ad fiscum nostrum aut comites exinde redibitur pe-
nitus egredere, judiciaria potestas nec missi nostri
discurentes przsuimant nisi omnes villas eorum sob
emunitatis nomine; cum omnes íredus concessus,
aut publicas redibitiones concessas, omnia sicut
superius comprehensum est; tam ipse abbas Gon-

fluvium situs, ad episcopum Argentinensem perti-
nens. Decimas cum parocho ibi dividit al-batia Ebers-
hcimensis, qux quoque curia dominicali et jure pa-
tronatus gaudet.

ji IHlodie Huttenheim, duabus iufra Ebershemium leu-
cis, spectans ad eumdem episcopum Árgentinensem.

k Hodie Northausen, vulgo Nartz prope Ersteinium,
pertinens quoque ad episcopum Argentinensem. Bona
$ua in Northausen cum capitulo majori Argentinensi
pro prediis in Kogenheim commutavit abbatia.

! Maginarius fuit cancellarius Carolomanni, et otun-
nes ejusdem regis chartas recognovit.

* Antiquus locus Tribocorum, dic:us B
apud Schoepflinum, Alsat. illustrat. tom. J, pag. "
et 251, qui sub Alemannis destructus,
tium fait regium; hodie vicus Brumat, sive Brum
in Alsatia, ad domum Hasso-Darmstadiensem peri-

nens. Exstat apud Martene, veter. Monument. tom.

l. pag. 32, alterum Carolomanni preceptum pro mo-
nasterio Prumiensi, dutum quoque Brocmaged ἐκ
mense maio anmno secundo regm sui.

5 Chartam hanc. interpol:tam. exhibent Labbeus
in Miscell. capp. 6, 7, 8 1 ; Cointius Anwalt. Francor.
tom. V, ann. 769, pog. 745; Bouquet Scriptor. Re-
rum Francicar. tom. V, pag. 716.

9 Cella sancti Pauli ad Werdam. Vid. Urstis.
Chron. Basil, pag. 7.

1581

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM' DIPLOMATA.

1582

daldus, quam successores sui, hoc in Domini nomi- A augmentum, sicut a vasso nostro Audegario possessas

ue omni tempore valeant possidere, atque domi-
nare. Quod nos ad ipsa monasteria aut monachis ;
qui ibidem sunt aut prxfuerunt, pro mercedis no-
sStrzx€ augmento ta!iter concessimus, ut nulla refraga-
tio de hoc, quod superius continetur, quod ab no-
stra clementia eisdem fuit cencessum, nec nostris
nec futuris temporibus, vel ullo quoque tempore,
ut hoc non fiat nisi quod pro hoc nostro przcepto
fuit concessum, pro perpetualiter maneat illibatum
atque inconvulsum. Et ut hxc auctoritas nostra fir-
mior habeatur, in ommibus per tempora melius con-
servetur, manu nostra subscriptionibus subter signa-
vimus et de annulo nostro subter sigillavimus. 8

LVII.
Charta Carolomanni regis, qua villas Faberolas et No- B

rontem cenobio Dionysiano confert (anno 771).

(Apud D. Bouquet, Recueil des Hie. de France.)
Carolomannus gratia Dei rex Francorum vir in-
luster. Et quia monente Scriptura ita oporteat unum-
quemque constanter prxparari, quatenus veniente
in conspectu superni Judicis illam mereatur domini
piam vocem audire, unde omnes justi ex bonis ac-
tibus erunt gavisi; quapropter nos salubriter, ut
credimus, considerantes qualiter ex terrenis rebus,
quibus superna gratia nobis affluenter in hoc seculo
largire dignata est, saltim vel in paupéribus ex hoc
tribuere deberemus, unde misericordiam Altissimi
adipisci valeamus. Idcirco cedimus atque donamus
pro anim: nostrz: remedium, vel pro genitore nostro

fuerunt, et ut melius delectet ipsus monachos pro
nobis et genitore nostro die noctuque Domini mise-
ricordiam attentius deprecare. Igitur przdictas villas
Faberolas et Noronte cedimus atque donamus ad ipso
sancto loco, una cum terris, domibus, :ediflciis, ac-
colabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis,
pascuis, aquis aquarunive decursibus, mobilibus et
immobilibus, farinariis, gregis cum pastoribus, om-
nia et ex omnibus, sicut diximus, cum omni intc-
gritate, quidquid presenti tempore nostra videtur
ibidem esse possessio, pars predicti monasterii ejus-
que rectores perenniter nostris οἱ futuris temporibus
habeant, teneant atque possedeant, et ad ipsa casa
Dei in nostra elemosina usque in perpetuum absque
ullius repetitione debeat esse jure integro confirmato.
Et ut hxc auctoritas firma et inconvulsa permaneot,
nos eam manu propria subter firmavimus, et de anulo
nostro sigillare jussimus.

Signum -- Carolo Magno gloriosissimo rcge.

Maginarius recognovi et subscripsi.

Data in mense decembri, anuo quarto regni nostri.

Actum 5 Salmunciago palatio publico, in Dei no-
mine feliciter.

XL VIII.

c Testamentum | Remigii episcopi Argentinensis, seu

charla donationis monasteriorum Aschovie et Wer-
thee ad ecclesium Argentinensem. Die 45 Martii 718.

(Apud Grandidier, Hist. de l'Eglise dc Strasbourg.)

quondam Pippino, ad monasterium sancti Dionysii C ὦ In uomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sub

martyris, ubi pretiosus domnus cum sociis suis cor-
pore requiescit, donatumque ad prafato sancto loco
esse volumus, hoc est villas qued ipse genitor noster
per manus nostras ad ipsa casa Dei dudum dele-
gaverat, nuncupantes Faberolas, qui ponitur in pago
Madriacense, et Norente in pago carnotino, cum
omni integritate, vel appendiciis earum, ad ipso
monasterio, vel monachis ibidem degentibus, seu ad
luminaria ipsius ecclesix€ procurandum vel stipendia
pauperum, ut predictas villas proficere debeant in

& Carolomannus an. 754 jam coronatus est a Ste-
phano papa. Post obitum Pipini patris an. 768 rexit
Austrasix partem, et Burgundiam cum dimidia Aqui-
tanix parte. Ad Austrasiam pertinuit ducatus Ale-

die Idus Martii, anno decimo regni domni nostri glo-
riosissimi Caroli regis. Ego itaque Remigius, etsi
peccator vilissimus, servus servorum Dei 4, gratia
Dei episcopus Argentinensis urbis sana mente, sano-
que consilio * hoc feci testamentum f quod ego
plena devotione et unica voluntate condidi, quod
ego ipse dictavi et manibus meis scripsi οἱ subscri-
psi, adhibitis legitimi numeri testibus, qui a nobis
rogati subter subscripserunt, vel signacula manibus.
suis roboraverunt δ, quod testamentum volo ut ad

* satia octavo s:eulo. Remigii testamentum in omnibus

conforme est legibus Romanis, et sicut prescribunt
formula Marculfi, lih. 11, cap. 17, apud Bouquetum,
tom. IV, pag. 495; formula Lindenbrogiana 79, apud

mani, sub quo AÁlsatia et tractatus monasterii Grau- D eumdem, pag. 554, et formula Baluziana 28, ibidem

disvallensis. Obiit an. 771.

b Salmonciacum, vulgo Samoney, subtus Laudu-
num versus orientem, qua tenditur ad Deiparam
L:etitiensem.

ς Hoc insigne testamentum nullibi exstat editum.
lllud tamen viderant Kenigshovius οἱ Wimphelin-
gius, de Episcop. Argent. pag. 21, qui quamdam ejus
faciunt mentionem.

4 Hac formula primus usus est Augustinus in epi-
stola quam versus abnum 412 Probe vidus Probi
conscripsit : « Augustinus episeopus servus Christi
servorumque Christi, eic. » , inter Opera Augustini,
toin II, epist. 150.

* [lc conditio, secundum Labeonem, erat requi-
sita pro faciendo testamento in jure Romano. Digest.
lib. xxvm, tit. 4, leg. 2.

f Hoc testamenuunn est egregium monumentum
Roman: jurisprudentize, qualis tunc illa erat in Al-

pag. 586. Nec formam hanc a legibus Romanis pre-
scriptam miretur criiicus. lisdem fere formulis con-
scripta perlustravimus authentica testamenta Per-
petui episcopi Turonensis anni 475, Remigii Rhemen-:
sis anni , Cxsarii Arelatensis anni 542, Aredii
abbatis Attanensis anni 572, Bertramni episcopi Ce-
nomanensis anni 610, Abbonis patricii anni 739, etc.
Notandum est scriptorem Remigiani testamenti re-
ctas in membrana duxisse lineas, ad zqualitatem
litterarum seu characterum conservandam; id jam
olim pr:escripserat Basilius, epist. 178: « Notas 'itte-
rarum perfectas ducito, formasque recto ordinc col-
locato. »

8 Singulos testes, qui in testamento adhibentur, ad-
notare convenit, quis et cujus signaverit testamentum.
[3 preseribunt leges Romans, Digest. lib. xxvii, tit.
1, leg. 40. Eamdem conditionem observavit sanctus
Aredius abbas Atanensis, dum ille in suo anni 572

1585

SECULI Vil] MONUMENTA SELECTA. T

15s4

vicem omnium codicellorum plenissimam obtineat A Sophie; commendo et ipse ipsam ecclesiam. quam

firmitatem ; et si causa juris civilis pretorii aliquis
tanquam intestatum velit infirmare, et ut id non
valeat, dentur testes huic heredi mee sacrosancte
ecclesie, ac domne mee Mari: genitrici Dei Domini
nostri Jehsu Christi Argentinensi, ubi me peccatorem
pietas Dei vel misericordia sancte Marix honorcm
pontificatus habere precepit. Propterea dulcissima
domna mea sancta Maria te esse constituo heredem
meam et in omnibus eligo atque decerno, et fidei tue
cuncta que a me decreta sunt sub tua protectione
commendo, et que subter in hoc testamento conscri-
pta continentur, tu piissima et dulcissima domna
coram Deo celi et terre meam in omnibus volunta-
tem adimplendam, atque perficiendam summam ha-

beas potestatem ἃ. Igitur tu, dulcissima domna mea B

sancta Maria, cum me Deus de hac luce fragilique
corpore sua vocatione jusserit emigrare, tu mihi
domina heres assistas. Propterea tibi, dulcissima
domna mea heres mea sancta Maria, tibi dono dona-
tumque in perpetuum esse volo, in ea ratione, ut
dum mihi Deus spacium dederit ad vivendum, οἱ

Scolastice nepte mee, vel Rederamno abnepoti meo 5, :

quidquid visus sum habere in pago Alsacense, in
insula que vocatur Hascgaugia *, super fluvium Illa,
et est ipsa insula in marcha Blabodsaime 4, et-in
marcha Quibilisheime *, cum basilica superposita,
quam ego ἃ novo edificavi et consecravi, ubi condidi
domnani meam sanctam Sophiam f, preciosissimoque
eorpori ejus locum sepulture dedi, quam domnus
Adrianus papa pontifex summus mihi dedit ad ser-
viendunt, et ego ipse ab urbe Roma in hanc regio-
nem super humeros meos cum ministris meis cum
magno decore transtuli. Propterea dulcissima domna
Οἱ heres mea sancta Maria, tibi dono corpus sancte
testamento scribit: « Quem ego ipse Aredius manu
propria scripsi et testibus numero competenti tradi-
dimus subscribendum, etc. ; » apud Ruinart, inter
Opera Gregorii Turonensis, pag. 1508.

* Similia fere habet testamentum sancti Remigii
episcopi Rhemensis, quod referunt Terrasson, inter
veteris jurisprudenti: Romanz Monumenta, pag. 90,
et brevius Marlotus, Historixte Rhemensis lib. r, cap.
12. « In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti,
gloria Deo, amen. Ego Remigius episcopus civitatis

hemorum sacerdotii compos testamentum meum
condidi jure przetorio, atque id codicillorum vice va-

lere precepi, si juris 'aliquid videbitur defuisse. D

Quandoque ego Remigius episcopus de hac luce trans-
lero, tu mihi hxeres esto, sancta et venerabilis eccle-
sia urbis Rhemorum, etc. » Pariter in testamento
sancti Cxsarii episcopi Arelatensis, apud Baronium,
in Annal. ad annum 508, num. 25, leguntur hzc

verba : « Hoc testamentum meum condidi, vel manu ἢ

propria subscripsi, atque jure prztorio vel jure ci-
vili et ad vicem illorum codicillo firmavi. » etc. Con-
sulantur quoque testamentum sancti Bertramni epi-
$copi Cenomanensis anni 610, apud Mabillonem, ve-
ter. Analect. tom. Ill, pag. 112 prim. edit. et testa-
raentum Abbonis pafricii an. 759, apud eumdem, de
Re diplomat., pag. 507.

P Kemigii episcopi Argentinensis patrem fuisse
Hugonem comitem, avum Adalricum ducem Alsatize
probabile est. Inde Remigius fratres habuit Bodolum
et Dl»onum. Codex diplomat. tom. 1, num. ἐδ, pag.
70, Ergo Scholastica neptis Remigii fuit filia vel Bo-

in honore sancti Trophimi 8 dedicavimus, ubi ipsa
sancta Sophia preposita in corpore requiescit, cum
ipsa insula Ascgaugia, quam Roduna religiosa Dei et
Adala abbatissa ^ earum portiones de ipsa insula
nobis et sancte Sophie tradiderunt et condonaverunt,
seu cartas coram testibus firmaverunt. Propterea
tibi, dulcissima, dono, et heres mea sancta Maria,
tibi trado ipsam insulam pro anime nee remedio,
vel pro eterna retributione, ut apud piam Dominum
veniam merear adipisci sempiternam. Et tu piissima
domina mea pro me Dominum Jehsum Christum,
quem tu in utero meruisti portare, deprecari digneris,
ut mihi peccatori veniam sempiternam donet. ldeo-
que dulcissima domna et heres mea tibi ipsam in-
sulam supra nominatam Aschaugiam trado cum omni
integritate et soliditate, cum basilicis, cum domibus,
zdificiis, curtis, pomiferis, mancipiis, vineis, silvis,
pratis, campis, terris perterrariis, faranariis, pascuis,
peculiis utriusque tam majoris quam minoris Sexus,
et mancipiorum, et peculiorum, aquis aquarumque
decursibus, vel quicquid dici aut nominari potest, ct
mea ibidem legitima hodie videtur esse possesio, et
quicquid ad ipsum locum sanctum aspicere videtur,
et a bonis hominibus per series scripturarum ibidem
condonatum fuit, et quicquid ego ibidem conquisivi,
aut mihi traditum fuit, vel per comparationis titu-
lum conquisivi. Et ego iterum per donationis titulum
ad ipsum locum sanctum delegavi tibi, dulcissima
domna mea sancta Maria, in ea ratione, sicut su-
perius conscripsimus, tradimus, atque transfundimus,
ut tu ipsa pro peccatis meis exorare digneris, ut ve-
niam merear accipere, et molem peccaminum meo-
rum minuere; similiter tibi dono, dulcissima domna
et heres mea, in alio pagello 1i Aragougense
doli, vel Bleoni, potius Bodoli, cum notitia scribat
Bleonum unicum genuisse filium, nomine Hug.

e Hascgaugia, sive Eschau est insula Rhenum in-
ter ac Ellum, supra Argentoratum. Olim fuit familie
Benedictinx parthenon, cujus bona ad episcopum Ar-
gentinensem pervenerunt, et inde ad ejusdem eccle-
sie capitulum majus, quod adhuc hodie jure patro-
natus in Eschau gaudet, et decimas cum parocho di-
vidit. Vicus vero Eschau parthenoni propinquus est
feudum Lichtenbergense Rathsamhausiis concessum.

4 Vicus Blobsheim prope Eschau, pertinens ad do-
minos de Kempffer et de Güntzer.

e Wibolsheim, vicus quadrante distans ab Eschau,
cum quo facit unam parochiam unumque bannum.

1 Aschoviz retro altare adhuc conspicitur tumba
lapidea, qu:e, ut dicunt, continet reliquias sanctarum
Sophiz οἱ filiarum ejus Fidei, Spei et Charitatis.

δ Ecclesia parochialis in Eschau; adhuc sacra est
sancto Trophimo martyri.

b Roduna, sive Ruchuina et Adala, quas una post
alteram abbatissz: Aschaugiensi przfuerunt monaste-
rio, dieuntur in notitia num. 45 Codicis diplomatici
to.n. I, pag. 79 filie Bodoli, quem fuisse fratrem
Remigü episcopi supra diximus. Exstat apud Sche-
pllinum, Álsat. diplom. tom. I, pag. ὅδ, charta Adale
anni 754 in qua dicitur: Ego itaque Adala flia Do-
dali Deo sacrata. |

i Pagi minores, seu subpagi vocabantur pogeli.
Sic Helveticus Uronix pagus vocatur pagellus Ure-
nis in diplomatibus qux anno 853 et ὃ i

Turicensi
abbatiz concessit Ludovicus Germanicus.

1585

PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUM DIPLOMATA.

1986

ἃ monasteriolum, quod dieitur Werith b super fluvium 4 Alamannorum fuit j. Propterea (ibi, dulcissima

Araris *, et est ipsa insula Greclichinbach 4, quod
Rapertus episcopus a novo opere edificavit, et ipse
mihi per scum eultellum * coram testibus tradidit,
et iterum germani ipsius Raperti his nominibus Er-
lulfus et Cundbertus ipsum monasteriolum requisie-
runt, οἱ ego ipsos exinde revestivi f. Sed pestea
gratias Deo et intercedentibus bonis hominibus, et
Xenio δ meo quod ego dedi, vel beneficium meum
quod ego illis per precariam 5 beneficiavi, dum ipsi
adviverent, et exinde nobis censum solverent, et
post eorum obitum in nostram revocaremus domina-
tionem οἱ ipsum beneficium, hoc est, quod Raperti
proprietas fuit ex alode, et per hoc ipsius germani
Raperti ipsum monasteriolum nobis iterum tradide-
runt coram testibus, seu et cartulam traditionis
nobis fecerunt, et de ipso monasteriolo nobis re-
vestierunt, et per festucam ! sibi exinde de ipso
monasteriolo exiti fecerunt coram testibus, sicut lex

ἃ ]d est, Argovia sive Ergau. Hxc ab Arola fluvio
nomen trahens inter Ursam et Arolam sita fuit olim
ars minoris Burgundix. Ridicula est, quam post
V eilerum et Besoldum allegat lHergottus, Geneal.
Habsb. tom. 1, lib. 1, cap. 4, p. 28, Argovix etymologia,
qua nominis ejus etymon deducitur a voce theodisca
idem significante ac geelirtes land, id est, regio ho-
Dorata.

b ld est Werd, vel Scheenenwerd, monasterium,
nunc collegiata. Jacet vero locus Schoenenwerd in
ditione reipublice. Salodorensis ad viam publicam
qui? Arovix: Oltam tendit, in facie castri Salodoren-
Sis Goskon. Oliin pertinebat ad praefecturam Olten-

domna et beres mea sancta Maria, dono tibi ipsum
monasteriolum quod dicitur Werith, et est in ho-
nore sancti Leodegarii martyris, in fine Grechchin-
baccense, in insula super fluvium Árarim, tam pro
salute anime mee, quam pro remedio anime Ra-
perti episcopi , ul tu ipsa intercedas pro nobis , ut
mereamur a Deo adjuvari, ut deleantur delicta no-
Stra et veniam sempiternam apud pium Dominum
mercamur accipere. Propterea tibi , duleissima.
domna et heres mea sancta Maria, dono ipsum mo-
nasteriolum superius denominatum cum omni iute-
grilate et soliditate, cum basilicis, cum: domibus ,
edificiis, cum omnibus adjacentibus et appenditiis,
cum villis, curtibus, curtiferis, mansionaribus, ter-

B ris, perterrariis, mancipiis, eampis, pralis, silvis,

vineis, farinariis, pascuis, aquis, aquarumque de-
cursibus, peculiis utriusque sexus tam majoris quam
minoris, mobile et inmobile, quidquid dici et nomi-

rursus mittere eum qui ab ea exutus fuerat. Du
cange, tom. V, E 1421.

δ Xenium, id est, prostatio vice muneris. Idem,
tom. VI, pag. 1784.

h Precaria est libellus, seu charta qua quis allo-
dium vel przdium ab ecclesia sub censu. annuo ad
utendum per vitam accipit, precario illud possessu-
rus. Ducange, tom. V, pag. 794. ldipsam precari:
explicationem innuit hoc testamentum. Precarium,
aiunt Ulpianus et Paulus jurisconsulti veteres, ἐπ
edicto pratoris est, quod precibus petenti utendum
conceditur , quamdiu is qui concessij patitur. Consu-
latur de precariis. Nouveau Traité de Diplomatique,

sem, nunc vero viget incorporatus przffecturze. Gos-- v tom. I, p. 265, οἱ tom. V, pag. 694.

keusi.

€ Araris, sive Arola, Gallice l'Aar. Arolam nomine
Áraris s»pius fuisse vocatam probant Walafri:us
Strabo, Ekkehardus, Hepidannus atque Notkerus ,
quorum testimonia allegat Schoepflinus, Alsat. illust.
tom. 1, pag. 629. Eodem sensu vocem Araris sumit
Glareanus in hujus fluvii panegyrico.

4 Grechchinbach, hodie Grezenbach, vicus in cu-*« tom. IV, pag. 644 : Chez les Germains, Francs et

jus parochia situs est pagus Scheenenwerd. Nomen
ejus primitus fuitGrenzenbach, quia in (ine (Grenzen)
insulam Werith, seu Werd habebat, ut ipsum innuit
testamentum. Grezenbach autem est situs in ditione
reipublicae Salodorensis, et in praefectura Goesgen.
Collatio parochix pertinet hodie ad collegiatam
Schenenwerdenscm. Est illa membrum capituli ru-
ralis Willisau dicti in dioecesi Constantiensi. Vide Leu
Helvetisches Lexicon, tom. IX, pag. 219.

e |nvestitura vel traditio olim fiebat vel per char-
tam, vel per symbola quxdam, qu: rei in alterius
dominium translationem factam reipsa denotarent.
De investituris per cultellum vide Ducange, Glossarii
tom. Ill, pag. 1527. Singulare illius exemplum exhi-
bet Concambium Sisenandi, apud Mabillonem, de Re
diplom. lib. v:, pag. 542. Et juxta legem meam per
cultellum et festucam nodatum, seu Guasonem terre
vobis exinde ad vestram partem corporalem facio
vestituram, ad vestram proprietatem habendum, » etc.
Investituram per cultellum sic describunt auctores
Gallici Nov:e Diplomatic, tom. IV, pag. 648 : Le
couteau étoil un des signes les plus odinaitres des In-
testitures. Souvent on le plioit avant que de le présen-
ter au chef ou à quelque membre du chapitre, ou de
la communauté en faveur de laquelle se faisoit la do-
nation, ou avant que de l'offrir sur l'autel de l'église
oi le donateur vouloit consacrer à Dieu les biens qu'il
en avoit recus. Consulatur dissertatio de translatione
jurium symbolica, an. 1748 Altorfii edita.

1 [ievestire est iterum vestire, vel in possessionem

i Festuca erat frustillum- vel ramusculi, vel scirpi,
qui in signum traditionis in sinum alicujus jacieba-
tur, vel in manus tradebatur, ut scilicet is qui acce-^
perat, recordaretur rem transactam firmiter consti-
tutam esse, tamque stabilem mensuram, quan
firme festucam in manibus teneret. De festuca se-
quentia tradunt auctores Gallici Nov: Diplomaticze,,

autres, la stipulation se faisoit de la part du vendeur,
ou du donateur, en jetant la paitle dans le sein de l'cc-.
quéreur ou donataire. On stipuloit encore soit en rom-
pant la paille, soit en l'insérant dans une charte par
forme d'investiture. E'usage de rompre la paille étoit
ordinaire entreles contractans. Ils vérifioient au besuin
leurs conventions en rapportant de part et d'autre. les
morceaux du báton brisé, ou de la paille rompue. Et
tomo Y, pag. 637 not. : Les anciens Germains et
surtout les Fsancs se servoient d'une paille pour sym-.
bole de l'action par laquelle ils livroient quelque chose.

D Cette paille étoit mise dans la main de celui qui rece-.

voit la chose promise, et il attachoit ce symbole à la
charte de tradition, c'est-à-dire, à l'acte par lequel on.
donnoit la chose méme. Modus tradendi et transfe-.
rendi proprietatem ac dominium rerum per festucam
a duodecimo s:eculo ad usque decímum sextum adhuc
erat in usu. in Germania, ut exemplis probat Haltau-
sius, in Glossario Germanico medii xvi, pag. 782 et.
1284 vocibus Halm ct Verschiessen. ih charta. Ger-
manica Johannis de Werde Landgravii Alsatize an.
1296 pro monasterio sancti Marci in. Argentina,
apud Schiltierum Glossarii pag. 543 mentio fit in-
vestitur.e festucalis. Ilat dieselben Güter in unsere
Iande, und das Recht der Eigenschaft derselben Gü-
ter uns ufgegeben mit ein Halmen, als das gewonli-
chen ist.

j Lege pactum leis Salicz, titulo 49, apud Ec-
cardum, pag. 92, et Bouquetum, tom. 1V, pag. 158

1587

SAECULI VIII MONUMENTA SELECTA.

4583

nari potest, vel quidquid hodie visus sum possidere, A lulas Ascgaugiam et Werida, qghas ego ad sanctam

et quod ad ipsum monasterium pertinet et a bonis
hominibus per cartulas traditionis et concessionis et
venditionis ad ipsum locum sanctum sancto Dei Leo-
degario delegatum fuit. Tibi, dulcissima et heres
mea sancta Maria, hec omnia superius deno-
minata tibi trado, atquc transfundo, in ea ra-
lione sicul superius diximus. Quod ego ipse, et
Scolastica nepta mea, et Raderamnus abnepos
meus, dum advivimus, per tuum beneficium Donina
mea et successores mei, qui tupc temporis esse vi-
dentur, habere debeamus sub usufructuario, et cen-
sum annis singulis ad festivitatem sancte Marix in
dedicatione ipsius altaris, quod modo dedicavimus,
solidos xx in argento dare debeamus, et boc volu-
mus, ut ipsos solidos illic clerici nostri canonici in
nostra elymosina recipiant, ut ipsos melius delectet
die noctuque Deo et sanctz Marie deserviro, et pro
no'is Deum exorare, οἱ ut nomina nosira scripta
sint in. libro vite, et ut corpusculum meum in illa
cripta, quam novo opere feci, requiescat. Volo ego,
et precor, et rogo, successoresque meos conilestor ,
ut per nullam occasionem licentiam habeatis, Sco-
lastice nepte mee, nec Raderamno abnepoti meo de
ipso beneficio, quod ego dedi, ejicere foras, hoc est,
illa cella sancte Sophie in insula Aschaugia et illo
monasteriolo in Áragaugia, quod dicitur Werida. Et
$i ista coutempneritis, aut aliud facere vultis, nisi
quod ego superius conscripsi, ante tribunal Christi
exinde deducatis rationem, et hoc non valeatis fa-
cere. Et quando quidem cum ego Remigius, et Sco-
lastica et Raderamnus jam fati munus impleverimus,
tu. sacrosancta Ecclesia sancta Maria, agentesque tui
totum ac integrum, sicuta nobis fuit possessum, in ve-
stram revoeetis potestatem atque dominium,et tibi per-
petualiter, sancta Maria heres nostra, proficiat in aug-
mentum. Et hoc volumus et supplicamus, ut post
nostrorum quoque discessum nullus homo illas cel-

8 Frequentem esse usum formule notavi diem
octavo m aesertim &eculo, testantur auctores Gallici
Nove Diplomatice, tomo IV, pag. 655.

b Gislebertus fuit episcopus Wornacensis et Novio-
mensis. Memoratur apud Sirmondum, tom. 1l Con-
cil. Gallie, pag. 66, inter duodecim e Francia dire-
ctos episcopos, qui mense Aprili 769 Romano inter-

Mariam dedi, nullo tempore in beneficio habcat. Si
quis vero et quecumque persona quolibet temporc,
quocumque ingenio contra hoc testamentum, quod
egospontanea voluntate, inspirante divino magisterie
feci et ego ipse scripsi, venire aut agere temptaverit,
aut contrarius esse voluerit, aut minuere, aut irrum-
pere conaverit, in primis iram Dei incurrat, et ab
antistite, qui tunc temporis est, coram Deo et sar.cta
Maria excommunicatus existat, et illa die tremenda
cum districtus examinator advenerit, reus οἱ judi-
catus discedat, et insuper inferat sanctorum actori-
bus sacrosancte ecclesie sancte Marie heredi mee
una cum sacratissimo fisco auri libras quinque, ar-
genti pondus viginti quinque coactus exsolvat, et

B quod repetit vindicare non valeat, et nihilominus

presens pagina testamenti firma stabilitate debeat
permanere, cum stipulatione subnixa. Actum Argen-
tina civitate. Notavi diem ^ et annum quem supra.

Ego in Dei nomine Remigius peccator gratia Dei
episcopus hoc testamentum a me factum in amore
sancte Marix, quod ego ipse manibus meis scripsi,
etsuperius scribere rogavi, relegi. Et ego ^ Gislebertus
acsi peccator episcopus. Ego * Willibaldus episcopus
subscripsi. Signum Garibaldi. Ego 4 Weomadus
episcopus. Ego in Dei nomine * Waldericus vocatus
episcopus. Ego f Walabertus vocatus episcopus. Si-
gnum Hullind. Signum Lantfridi. Signum Balldne.
Signum Harbaldi. Signum Friderichd. Signum Ral-
hinfridi, qui et ipse consensit pro parte uxore sua
Ilarilandae.

In Dei nomine Remigius peccator episcopus feci
hoc testamentum in honore Domini et sancte Marie
Argentoratinse de Áschagia, que est in Wibileshcim
marcha, seu et in Bladbotesheime máreha pro anime
mee remedio una cum ipso corpore sancto sancte
Sophiz, similiter et in alio loco qui dicitur Werida
monasteriolo, quod estin marcha Grechchinbach

e Waldericus fuit episcopus Laureacensis ac Pa-
taviensis an. 774 Wiserici successor, an. 804 ipse
defunctus. Consulantur Cointius, Annal. ecclesiast.
tom. Vl, pag. 87 et 651; Hundius, in Metropoli Sa-
lisburgensi, tom. 1, pag. 195, edit. an. 1719, et Han-
zisius, Germanix sacr:e tom, I, pag. 138-145.

f Tres nomiiNs Walaberti szculo octavo clarue-

fuerunt concilio. Gislebertum episcopum an. 782 p runt episcopi. Primus fuit Baldebertus, sive Adsl-

obiisse tradit auctor San-Dionysianus brevis chro-
nici relatus a Bouqueto, tom. V Script. rer. Francic.,
pof. 29. Ejusdem epitaphium composuit Alcuinus
abbas.

ς Sanctus Willibaldus primus fuit , Aurcatensis,
sive Eichstettensis Ecclesiz cpiscopus an. 74] a sin-
cto Bonifacio consecratus, gessitque episcopatum ad
annum usque 786 vel 787, ut probat Cointius, Ánnal.
Ecclesiast. tom. VI, pag. 555. Inter Patres concilii
Attiniacensis an. 765 subscripsit Willibaldus episco-
pua de monasterio Achistadi. De sanc:o Willibaldo fu-
sius agit Falckenstein, in antiquitatibus Nordgavien-
sibus eeclesiz Aureatensis, pag. 1-19, et in codice
diomatico antiquitatum Nordgaviensium, pag. 445-

..4 Weomadus tune erat episcopus Trevirensis 3nno
781 mortuus, uti videre est apud Browerum ct Hon-
theiium Trevirensis ecclesi» Annalium scriptores.

bertus, qui ex abbate Fabariensi episcopus Curiensis
an. 790 lactus obiisse dicitur an. 794 cuin beati prz-
conio, inde ad chartam nostram an. 778 non perti-
net. Alter fuit Baldebertus, sive Baldoberius Romani
an. 799 in abbatia Murbacensi successor et titulo
episcopi in chartis ejusdem abbatie an. 760 et 761,
more tunc usitato insignitus. Obiit Baldebertus an.
762, ut testantur Annales Nazarienses cujus auctior
fuit monachus anonymus abbatiz Murbacensis, apud
Freherum, in corpore Francice Hisiorim veteris,
pag. 886. Tertius fuit Walabertus, seu Baldober-
tue, qui Wallo sive Wallano in episcopatu Basileensi
successit, οἱ qui perperam coufunditur cum Baldo-
berto Murbacensi. Walabertus Basileensis, qui no-
stram chartam subscripsit, jam anno 748 subscri-
pserat chartaà BHeddonis, et anno 765 interfuerat
concilio Attiniacensi.

4589

ORDO RERUM QU.E IN HOC TOMO CONTINENTUR.

1590

pro animz mee remedio, et pro anima Ratberti epi- A Rotmundi. Signum Apponi. Siguum Ulaholfe. Si.

scopi 8. Signum Anteneri. Signum Licenzid. Signum .

Erineneberti. Signum Raderamind. Signum Waide-
girst. Signum Venantie. Signum Scholastice. Signum
Erinenegunde. Signum Maurind. Signum Ugindne.
Siguum Audeberti. Signum Widerici. Signum Udone.
Signum Uribid. Signum Anausoni. Signum Bern-
grid. Signum Alione. Signum Hardrind. Signum

4 Signa testium przescribit lex Theodosii et Valen-
tiniani imperatorum, lib. xxi, cap. de testament. « Fi-

gnum Scaione. Signum Haimone. Signum Wanbaldi.
Signum Hildibrandi. Signum Wolfgrinid. Signum
Leoloind. Signum Audrild, Signum Echusto clerico.
Signum Hilderici clerici. Signum Gerwigo clerici.
Sigaum Udalmannid. Signum Nandwigo clerico. Si-
gnum Hildimund. Signum MHildibert.

nem autem testamenti subscriptiones el signacula
testium esse decernimus. »

€ —— ————— — ——— ——É——————

ORDO RERUM
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

CYRICIUS, BARCINONENSIS EPISCOPUS.

Νοτιτι sisTORICA, 9

aider ΟΝ ii ad TaioDem epi m ϑ
PisrOLA Cyric aiopem .

EpisroL A duz Cyricii ad sanctum lildefonsum, Tolet,

Bum episcopum.
. SANCTUS HILDEFONST TOLETANUS EPISCO-

Νοτιτίὰ NiSTORICA. 9
Moni!um in vitam sancti HilJefonsi. 41
Beati Hildefonsi elogium. 45
VITA sancti Hil.lefonsi, a Cixilano edits. 43

VITA alia sancii Hüdefousi per Rodericum Cerratensem

scripla.
Monitum in sancti Hildefonsi Opera, precipue in librum
de perpetua Deipare Virginitate. 51

DE VIRGINITATE PERPETUA SANCT/E MABRUE
ADVERSUS TRES INFIDELES LIBER UNICUS. 55
Oratio et confessio sancti Hildefonsi.
Caput e&1MUM. — Synouymorum lorrente contra Jovi-
nianum ostendit beatissimam Dei matrem ín conceptu et
riu virginem permansisse Dei dono, atque gratia sn

ari.
Ca». II. — Virginitatem ia Dei matre confirmat adversus
Heividium. 061
Ca». lll. — Sanctam Mariam ex patiose et stirpe Jo-
dizeorum esse, ex fide autem et honore, laude et amore,
Christianorum. Tandem aliquot proplietarum oraculis pro-
Lat virginitatem summain oportere cum maternitatis gloria
copulari. . θέ
Cap. IV. — Ηονιδίον Judeum ne virginis et matris mi-
nuat gloriam, cu;us ignominia redundat in prolem. Et quod
Virginem adorsat omnes cclestes viriutes, et confluunt
ad esm emnes populi, Judzorum queque perfidiam obiter
ostendit ab antiquis patribu» divinitus prophetatam. — 67
Cap. V. — Sacrum Iucarnationis explicat arcanum. 71
Ca». Vl. — Oratione praemissa, probat filium sancte
Marise esse Deum. (1
Cap. VII. — Duplicis Insirumenti verborum connectione
Christum docet αἱ hominem, ita saue et Deum altissi-
mum esse. item totam Servatoris noatri vitam usjue ad
Spiritus sancti in apostolos wissioneum copiose deyit
t

git.

Ca». VIII. — Ostendit Deum qulta fecisse m»gnalia in
Virgine gloriosa, ex quibus quisque colligat potuisse ipsius
virginitatem iu partu illesam facile servare. Sterilis Klisa-
beth aliorumque testiaionio divinitatem in Christo confir.
mat. δ"

Ca». IX. -- Angelorum attestatio:e, rerumque omDiuum
inseusibilium obeuientia docet Cliristum Deum, perinde
8€ hominem esse, ut iude Judzeus aperte colligat ipsum
cum virginitals decore matrem su.m servare potuisse. 88

Car. X. — Concludit Mariam toto [ncarnationis mysterio
virgiuem permansisse. 93

Cap. XI. — Sancte Mari matris Dei virginitatem per-
petuo servatam angelica attes.atione coneludit. 99

Cap. Xil. — Convertit serin-nem. 3d. beatissimam ma-
trem, sque ad ipsius Filium gloriosum. ltew concludit
&dversus impios iutacue virginitatis pro'augturcs, 105

Moniuna. 109

ANNOTATIONUM DE COGNITIONE BAPTISMI {Π|Ε
UNUS. itt

Preefatic 1t!
CaPuT rAiuUM. — Exordium orstionis. (11
Ca». II. — Quod ipsipuetur πονῶ regenerstionis dicere
mysterium velle. 112
Cap. HI. — Quod unus sit Deus Trinitas tota. 113

ar ]V. —- Quod tota Trinitas unus Deus omnia (t
cit.
Car. V. — Quod bomo a Dco bene sit conditas, a zabolo
male deceptus. 145
Car». VI. — Quod pietas Conditoris precesserit eulpam
hominis. 1103
Car. VII. — Formotio Ecelesi:e de latere Christi ad sini-
litudinem forinationis Evae de latere Ada. 115
Cap. VIII. — Quod in exordio primorum hominum et ἰ:.-
carnatio et mors prafigurata est Christi, ET
Car. IX. — Quod inearnatiouem Christi tota. Trinitas
operala fuerit, sola tamen persona Filii hanc su "e
t. 5
Car. X. — Quod ideo data lex est, wt rediret ia cogni-
tionem homini Deus. 115
Cap. ΧΙ. — De temporibus sub quorum distinetione sie-
culum stetit. 115
Cap, XII. — De conatu exsequendorum ordinum. 116
Ca». XIIf. — Quod i,sis exordiis causarum instauratio
humana inchoata cognoscitur, in quibus ejus restauratio
contipetur. 4110
Ca». XIV. — De Joanne et baptismo poenitentize, οὐ υ8
signum sunt stramenta ciliciorum, per quse ad oleandum
parvuli deducuntur. 116
Ca». XV. — Quod incipiente baptismo Christi. cessasit
baptismus Joannis. Et quotnodo Christus baptizat et non
baptizet. 117
Cap. XVI. — Quod solus Christus baptizat, qui soli sibi
baptizaudi retinuit potestatein, quamvis sive Donus, sive
malus minister baptizet. 7
. Ca». XVII. — Quod doctor studiis orationum munire de-
bet priedicationem verborum, ut. quod locuturus est Ὦ οἱ
virtute inelius quam ejus actioue lormetur. 118
Car. XVIII. — Qualiter aggrediendus est qui nolens ἱι-
vitatur ad (ilem. 415
Cae. XIX, --- De adapertione januz (fidel. 119
Car, XX. — De his qui voleutes primum δὰ (idem con-
vertuutur c.techumeni, id est, audientesdican' ur. — 120
Ca». XXI. — Quod vcatecbumeni per μα δι ἴδηι sint
ad lavacrum adducendi. Quodque ii quos Joannes baptira-
vit catechimenoruin habuere figuram. 120
Car, XXII. — Qui sunt exorcisue a quibus exorcizantur
eatechumnieni et euergumeni. 131
Ca». XXIiE. — Quid sit exorcismus. 121
Cap. XXIV. — Qualis erit exorcismus, 441
Cap. ἉΧΎ. — Unde habuit exor izandi virtus initium,
vel in quo mysterio divi: is verbis lioc episcopus agat. 128
Cap. XXVI. — Quod exorcizaudo catechumenus potestas
diaboli aufertur. 123
Car. XXVII. — De exemplo Evangelii, secundum quod
eatechuimneni oleo perunguntur. 133
Car. XXVIII. — Quod. ordinate lectio [sais prophete,
l'etri quoque ajostoli et Marci evangeliste, exorcixationis
in conventu ecclesix proferantur. 12».
Car. XXIX. — Quod mysterium salutis, quod sem

nda

DotA

1591

Christo moriente est faetum, quotidie fiat in his qui "ee
nerari noscontur. δὶ
Ca». XXX. — Quid sit, vel quare sit competens di.

ctus.
Cap. XXXI. — De tradendo Symbolo. 125
Car. XXXII. — Qua ratione Symbolum constet. 126
Ca». XXXIII. — De Symboli nomine, et quid Symio

lum sit. "
Ca». XXXIV. — Quod quinta feria ante Pascha redden-
dum est Symbolum. 127
Cap. Y. — Quod catholica fides brevitate Symboll
teneatur. : 127
Cap. XXXVI. — [nitium Symboli, et quid sit credo.

litas.
Ca». XXXVII. — Quod in Deo solo, non in rebus, sed
de rebus adhibenda sit fides. 121
Car. XXXVliI. — Quod ideo sit Deus omnipotens, quia
omnia fecit. 121
' Car. XXXIX. — Quod Filius neque de n:hilo neque de
aliqua est materia factus, sed tantumdem a Patre ineffabi-
liter genitus. - u 128
Ca». XL. — Quod incarnatus Filius de Spiritu sancio et
Maria virgine natus est. 129
Car. XLI. — Quod Filius, cum dicatur natus de Spiritu
s3ncto, non sit omnino filius Spiritus sancti. 129
Ca». XLII. — Quod non omue quod ex aliqua re nasci-
tur continuo ejusdemrei lilium nuucupa*i conceditur. t50
Ca». XLIII. — Quod utrumque sexum salvaverit Chri -
stus vir nascendo de femina. 130
Car. XLIV. — Quod virgiois partus nibil injurix fecerit
Christi divinitau. 131
Car. XLV. — De nomine et judicio Pontii Pi'ati.. 151
Car, XLVI. — Quare mortem crueis Christus ele-

rit. 151
Cap, XLVII. — De sacramento eructs. 133
Car. XLVHT. — De sepoltura Christi. o2
Ca». XLIX. — Quod neque Deitate ueque carne, se: in
82nima Christus descenderit in infernum. 133

C Car: L. — De somuo ijorüis et gloria resurrectionis
hristi.

Car». LI. — De ascensione in ccelis eorporis Christi. Et
non quaerendum ubi sit id ipsum corpus. Qus colorum
latitudo promissa fidelibus cunctis. 155

Cip. Lll. — Quid sit sessio et dextera Dei. 1353

Car. LIII. — Quid accipieudum est vivis et mortuis
quos judicare venturus est Christus. 151

Cap. LiV. — Quod interposita dispensatio assumpti bo-
minis Paulo longius reddidit commemorationem Spiritus

sancti ab ordine Trinitatis. 154
Car, LV. — Quod Spiritus sanctus Deus est ex l'aire
Filioque Vroeedens. 451
Car. LVI. — Quare dicatur Spiritus. 155
CAP. LVII. — Quare dicatur Spiritus sanctus. 153

Car. LVIII. — Quod Spiritus sanclus nec genitus dici-
tur nec iugeLitus, sed precedens tautum. 1
Car. LIX. — Quid iuterest inter nascentem Filium et
procedentem Spiritum sanctum. 155
Ca». LX. — Quod Spiritus sanctus ex opere angenus
1

icatur.
Cap. LXI. — Quare Spiritus sanctus Paraclitus. voce-
tur. h
Car. LXII. — Quare Spiritus sanctus septiformis di-
156

ctus. - :
Car. L.XIM. — Quod ad Trinitatem referatur. spirkus
rectus, spiritus sanctus, et sp'ritus principalis, 6

Cap. LXIV. — Quare Spiritus sapctus donum dici--

r.
Cap. LXV. — Quare Spiritus sanctus charitas et gratia
Dpuncupetur. 36
CAp. LXVI. — Quare Spiritus sanctus Dei digitus dica-
tur. 137
Ca». LXVII. — Quare Spiritus sanctus in columbze spe-
cie venisse testatur. 151
Cap. LXVIII. — Quare Spiritus sanctus ignis nomine
appellatur. 157
Car. LXIX. — Quare Spiritus sanctus aquae nomme
dicatur, 157
Car. LXX. — Quod aliud sit aqua sacramerti ; aliud aqua
Spiritus sancti. 151
Car. LXXI. — Quare Spiritus sanctus uuctio dica-

tur. 138
Car. LXXII. — Quod ideo sancta Ecclesia creditur, quia
in illa dilectio proximi demonstratur. 158
Cap. LXXIH. — De nomine Ecclesiz catholica. 138
CAP. LXXIV. — Quare Ecclesise, cum una sit, septem
scribantur. 158
CAP. LXXV, — Unde inchoavit Ecclesia,

τις vel quare di-
catur Sion, vel Jerusalem. 133

ORDO RERUM

Car. LXXVI. — Quid distet inter Ecclesiam οὗ ir i^

An.
" CAP. LXXVII. — Quod in. Ecclesiam sanctam Spirites
sanctus Novum et Vetus Testamentum plenissime a^

ravit.
Cap. LXXVIII. — Quse auctoritas Scripturarsm in Ec-
clesiis primum sit sequends. 139
Car. LXXIX.— Qui libri continentur in canone utríosque
Testamenti. . 40
Car. LXXX. — Quod omnes sancte auetori'atis libri
vel memoria tenendi sunt vel omnino incogoiti noa bs-
bendi. 140
Cap. LXXXI. — De remissioue peccatorum. 110
Cap. LXXXIT. — Quod ia actione peebitentiz non con-
sk'eranda est mensura temporis, sed doloris; quodque non
nisi in Ecclesia nt remitti peccata. 141
Cae. LXXXIIT. — De evidenti carnis resurrectione. 141
Car. LXXXIV. — Quod in resurrectione nibil pereat de
humana carne ; sed quodcunque ín quamlibet perditionem
disper:um exstiterit vel consummmatam 1otum ad illam
auimam redeat, qua hanc;cum viveret, animavit. 142
Car. LXXXV. — Quod omBipoteus Deus mirabiliter
atque ineffabiliter ex toto quo.caro constat eam in resur-
reclione mirabili celeritate restítnat. De exemplo quoque
stotuz solubilis metalli, qua quomodo resurrecuo fieri
it monstratur. 112
Car. LXX VI. — De diversitate status, et macie, vel
inguedine corporum humanorum, in qua ssBncta corpora
oc solum quod docebit habebunt. 113
Car. LXXXVII. — Quod sanctorum corpora spiritalia
resurgent, non tamen spirítas ergut. 145
Car. LXXXVI1I1. — Quod reproborum corpora resur-
gent quidem, sed cum vitiis et. deformitatibus suis peren-
niter punienda. 145
Car. LXXXIX. — Quod mitior pena erit soli oripiuali
peccato, et minimo actuali. 141
CAP. c. — Quod ἃ morte usque ad resurrectionem an.-
ma iu abJitis receptaculis teneautür, vel requie, vel
erumpa. 144
Cap. XCI. — Quomodo defunctorum animabus viven-
tium oblationes et. eleemosyns vel prosiut, vel miime
prosperentur. 1:4
Car». XCII. — Quod vita δία ΓΔ sit gratia Dei, stipen-
dium vero mortis peccatum. lid
Car. XCIII. — Quod in. hac vita comparetur quo posit
hane vitam quisque vel relevari, vel agyravari. 115
Car. XCIV. — Quid agant sacriticia et. eleemosynz pro
baptizatis defunctis oblata. 115
Car. XCV. — Quod post resurrectionem impleto judicio
peruanebunt singul e civitates iu. angelis οἱ bominibus ;
Cbristi in gloriam seternam, zzboli in damnationem perpe-
tuam. S
'Car. XCVI. — De reliquis causis ad regulam vete 6idei
pertinentibus. 146
Cae. XCVI1. — Quod post Symbolum veniatur ad o
tem.
Car. XCVIII. — Quod homo in mundo ita servit prin-
elpi mundi, sicut [srael servivit in Egypto Pharaoni. 117
Car. XCi X. — Quid sgoiticent nubes et columpa qur
praecesserunt pojulum salvaadum. 43
AP. C. — Quomodo per columnam subsequentem et
praecedentem liberum arbitrium ostenditur regi per gra-
m prevenieutem, et subsequeBtem misericordiam
"i. 118
Cap. CI. — De congressione itineris, et i
Rubri maris, quorum significantia tenetur in aquis n

us.
Cae. CII. — De üigura et typo baptismi in nube et niari
ἃ l'aulo apostolo commendatis. 149

Car. Cll1.— Quod transitus maris perveniendi 3d manna
significeL post baptismum venire ad Christi corpxris
sumptum. 149

Car. CIV. — Quod uno tem; ore sit et generatio rerum,
et regeneratio hominum. 150

Car. CV. — Quod sustinere dicitur mysteriorum sacra-
mentum, donec in superflcie miraculum osteudatur aqua-
ru :

n.
Ca». CVI. — De descriptione efficiemiarum aquie fontis.

De patentis admiratione miraculi. 154
Ca». CVH. — Quare et unde fons in Quadragesima clau-

- ditur, et in l'asclia reseratur. 196
Ca». ΟΥ̓. — De tempore et loco baptzandi. 151
Cap. CiX. — De expositione mysteriorum foutis. — 15T
Car. CX. — De gradibus foutis. 157

Ca». CXI. — De duabus pactiouibus abrenuniiationis et
credulitatis. 1

Ca». CXI[.—Quod in nomine Trinitatis detur baptismum,
et quod in baptisuio qufecunque persona Triuitats omissa

159

Lad

1595

sit, nihil baptismi c.lebritas ags! ; quoJque Christi baptis-
mum in Trinitate exstiterit sctutn. 158

Car. CXII I. — Quod baptismum et originale et actuale
peceatom tollat, et quod non nisi renatus babeat vitam
?elernam ; et quare vel abrenuntiationem vel coufessionem
alii propter alios prolitentur. 158

Car. CXIV. — De his qui de foote baptizatos exciplum,

et quid cum eis agere debeant.

Car. CXV. — Quod pro spe futurs beatitudinis re-
generatio. detur, non ut temporalis mortis poena ^
ur. |

Ca». CXVÍ. — Quod solis sacerdotibus lieesat dare
baptismum, excepta necessitate periculi. 199

€ap. CXVIII. — Quid siguificat quod infans aquis immer-
gitur ad similitudinem mortis Christi. De simpla quoque
el trina baptismatis mersioue. 39

Cap. CXVIII. — De non itersndo baptismo. 160

Cap. CXIX. — Quod primum baptisma aqua sit, secun-
dum sanguinis. 160

Car. CAX. — Quod tertium baptisinum penitentia εἰς

in alluvio lacrymarum.
Cap. CXXI. — Quod nec in lizreticos licet iterare ba-
ptisnum. 16
Cap. CXXII. — Quod post baptismum glori cantico
decantato ad unctionem provebeidus est homo. 163
Ca». CXXIII. — De unguento chri-matis et Ins'itütione

ejus.

p CXXIV.— Quod per visibilem unctionem ceor-
poris invisibiliter Spiritus sanctus operetur aniuise garr^
nein.

CAP. CXXV. — Quod non Christo, sed hominibus datur
Spiritus ad mensuram. 102
Cap. CXXVI, — De discretioue qua. sanctus Spiritus ad
meusuram datur hominibus. 165

Car. CYXVII. — De Syiritu septiforini interpretatio
&ancti pM paps. 165

Car. CXXVIIHI. — De impositione manus. 164

Cap. CXXIX. — Rursuui de iipositione manus, et de
Spiritu sancto. 1

ιν». CXXX. — Spiritus sanctus gatur a Deo. 105

Car. CXXXI. — De chrismate. 165

Cap. CXXXI. — Quomodo doceudus est baptizatus, ut
discat orare. 166

Cap. CXXXIII. — De oratione Dominica, 166
Ca». CXXXIV. — De oratione non longa. 161

tionem Dominicam orat.
, Cav. CXXXVI. — De veritate corporis Christi in Eucha

ristia.
Car. CXXXVII. — Quod est corpus Christi intelligere,
vel sanguis. 169
Ca». CXXXVITI. — Sicot de pane sic etde vino. — 170
Cap. CXXXIX. — De a dificatione hominis per poeniten-

Car. CXXXV. — De omui petitione quod petit qui yr"

tiam et la: rymas. 1:0
Ca». CXL. — Oratio propter albas tollendas. 170
Cr. CXLT. — Item beuedictio. 11i

Ca». CXLIT. — Sermo dicendus ad infantes die tertia
post Pascha propter albas tollen-las. 171
LIBER DE ITINERE DESERhTI, QUO PERGITUR
POST BAPTISMUM. tii
CapoT PRiuOM. — De exordio hominis ad reparationem
per Christum. 171

Cap. II. — De reparatione hominis, 171

(a. Ill. — De morte Salvatoris et regeneratioue vi.
tali.

Car. IV. — De Ecclesia in Christo sociata. 173

Car. V. — De adoptione liliorun) Dei. 173

Cap. VI. — De liberstioue post bapt'smunt. 173

Cae. VIl.— De baptizatis iusiraendis in sana do-
etrina. 175
Ca». VIII. — Quod est aqua amara et dulcis. 173
CAP. IX. — De duodecim apostolis et septuagiota disci:
ulis. 1
! Ca». X. —Quod celeri compendio per iter Evangelii ve-
nistur ad regnum. 7
Cap. Xl. — De atendenda actione liberationis hunia-

ns. 174
Ca». XII. — Quod non immoratur in lege, si spiritaliter
7

intelligitur.
Car. XIIf. — De illucescente Evangelii lumine. 174
Car. XIV. — De 'eporatione Incarnationis quz per-
ducit nos usque ad incommutlabilem veritatem Deitnis.

115

Cap. XV. — Quod in eremo sancte vitse delectatio non
invenitur voluptatis immunds. 115
Ca». XVI. — De congressione eremi sancte vitse. 116
Car. XVII. — De signis et ducatu deserti. 171]
Car. XVIII. — Quod sol justis, qui lumen infoodit,

QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

15914

ipse humorem voluptatis exliaurit. 177

Car. XIX. — Quod per solam gratiam Dei possit homo
salvari.

donum consolationis prse«entis. 71
Car. XXI. — De affectibus quibus beatitudo desidersiur
t

eelerima.
Ca». XXII. — De descriptione volupiatum quarum Pw
8

Tl
Cap. XX.—De attendendo refrigerio zternitatis propter

mor non invenimr in sancto deserto.
Cas. XXIII. — De dapibus spiritalibus mentis stoma-
cho pr:eparatis. 178
Cap. XXIV. — Qood multis charismatum donis nos in

hac peregrinatione reficiat Christus. 178
Cap. XXV. — De sacramento luminis, 179
Car. XXVI. — De sscrameuto olei. 419
Ca». XXVil. — De sacramento panis. 419

Cap. XXVIII. — De sacramento aqua.
Ca». XXIX. — De significantia virg. 179

Car. XXX. — De siguificantia floris et lilii, 179
Cap. XXXI. — De significantia vitis. ' 4119
Ca». XXXIT. — De siguilicantia ma'ogranatl. 180
Cap. XXXIII. — De siguificautia ficus. 180

Car. XXXIV. —- Quod gentilitas , vel infructuosa anima

desertum dicantur. 180
(ap. XXXV. — De significantia cedri. 180
Cap. XXXVI. — De signiticantia spiuss. 180
Car. XXXVII. — De s ignificantia mrt. 180
Cap. XXXVIII. — De significantia olive. 180
Cap». XXXIX. — De siguilicantia abietis. 180
Car. XL. — De signiticantia ulmi. 181

Car. XLI. — De significantia buxi. tst

Car. XLII. — Designiticantia plai. 1"1
Car. XLIII. — De significantia cedri et cupressi. 451
Ca». XLIV. — De significantia calami. 481
Car. XLV. — De sigpiticantia junci. 1st
Ca». XLVI[. — De sigoificantia lilli, rose et violas. 151
Car. XLVII. — De signilicantia byssopi. 152
ὥρων. XLVIIT. — De signilicantia sinapis. 183

Car. XLIX. — De siguiücantia montis, quod est Chri-

Btus. 182
Ca». L. — De sigaificantia Sion, quod est Ecclesia. 152
Car. Lf. — De siguificantia Libani. 182
C». LII. — De signilicantis lapidum. 183
Car. LIII, — De avium spiritalium solatio. 183
Car. LIV. — De sigoificatione cotumb.e. 183
Car. LV. — De signilicantia pelicaui. 185
Car. LVI. — De siguiticantia nycticoracis. 155
Ci». LViI. — De significantia passeris. 185
Ca». LVIIL. — De signilicantia aquile, 155
Car. LIX. — De siguitlicantia fulicis. 185
Car. LX. — De siguificantia turturis. 154
Car. LXI. — De significantia hirun:linis. 184
Car. LXII. — De signi:.cantía galline. 184
Car». LXIII. — De signiticantia ρα οἱοὶς. 184
Cap. LXIV. — De significantia serpentis utriusque. 184
Cir. LXV. — ftem siguilicantia serpeutis. 154
Cap. LXVI. — De significantia atriusque leonis, 185

Cap». LXVII. — De significantia lupi et ovis. 185

Cap. LXVIII. — De siguiticantia agni. 185
Ca». I. XIX. — De siguilieantia cervi. 185
Cav. LXX. — De signilicautia hinnulorum capres. 185
Car. LXXI. — De siguiticautia equi. 185
Car. LXXII. — De felicitate sancti deserti. 186

Cap. LXXIII. — Spera:dum in 5:0 Deo. 187

. LAXIV. — Quod nero salvari possit nisi οἱ prse-
cedenti et subsequenti misericordia Dei. 181
Car. LXXV. — De subsequent nmarratione conjecta.
188

Car. LXXVI. — Repetitio quorumdam przteritorum.
188

Cap. LXXVIT. — Quid sit (ides. 188
Cap. LXXVIII. — tL nde dicta (ides. 1.8
Gr. LAXIX. — Quod tides οἱ malarum rerum οἱ boua-

rum. 188
Cap. LXXX, — Quod fides et preteritarum rerum sit, «t
praesentium, et futurarum. 188

Car. LXXXI. — Quod fides et suarum rerum sil, et ilie.

parum.

Car. LXXXII. — Quod fides et opus contexa salvent bo-
minem; discissa non -alveut.

Car. LXXXIUI. — De comparationibus rerum fidel ope-
rique conjectis. 1*9

Car. LXXXIV. —- Quod spes ncn nisi bonarum et futura-

rum rerum. 159
Cap. LXXXV. — Quid ex file nascatur spes. 1:0
Cae LXX VV. — Uude dicta sp "8. 190

Car. LXXXV![ — Quod spei contraria desperatio sit. 190
Car. LXXXVIII. — De scutentia Paubi, qua dein, speiwi

4535

et charitatem deccnter contexta demonstrat. 190
Car. LXXXIX. — Expositio ejusdem sententias Pauli.

Ca». XC. — De charitate et nomine ejus. 191
Monitum. . 192
Εριδτοι Quirici episcopi Barcinonensis ad Hildefonsum.
— Ki gratíss agit de libro ad se misso de Virginitate san-
cue Marüe, quem mirilice laudat, fructum tceferens quem
ejus lectione perceperat. jl 193
Ruasponsto Hildefousi. — Laudes a Quirico acceptas in.
Deum refundit. 194
EetsroLA altera Quiricl sd eumdem Hildefonsum. —
Eum ut Scripturis interpretandis operam det bortalnr:
- Rumsronsio Hildefonsi. — ld se quidem libenter prsesti-
turum, sed iniquitate temporum retardari siguiticat. 196

LIDER DE VIRIS ILLUSTRIBUS. 195
Prevfatio. ες 495
CAPUT PRDIUM. 198
Caro. II, IIl. 199
Cars. IV, V. 200
Cap», VI, VII. 201
Car». VIII, IX. 302
(Arv. X-XIIl. 903

Ca». XIV. 304
APPENDIX PRIMA, — SANCTO HILDEFONSO OPERA
DUBITANTER ASCRIPTA. 205
Monitum. . 205
OPUSCULUM DK PARTU VIRGINIS, sascmASo BAT-
BEATO ABBAT! CORBELE YESERIS PROBAE[LIUS. ATIRIBUENDUM.

207

Monitum. 221

. P"AGMENTUM TRACTATUS DK PARTU VIRGINIS, eodem au-
etore. 217

ALIUD FRAGMENTUM EX LIBELLO DE PARTU YIBRGUNIS, prout est
' ja Editione Feu-ard. et Cod. Amceliano, in quo exordium

ius cujusdam serinonis ad populum cuntinetur. 255
Ug cbe s sd lectorem. 2385
SERMONES DUBII. 239

ΞΕΆΜΟ ΡἈΙΜΌβ, — De Assumptione beatissimse el glorio:

see virg ni« Mariz. 9
€gau. II. — De esdem Assumptione beatz Marise se-
cundu 250

4.
βααμν. III. — De eadem Assumptione "651: Marie p^
Sgnu. IV. — De Assumptione beste Moris quartus.

Sena. V. — De Assumptione best» Maris quintus. 959

Sgnu. VI. — De Assumptione bea:s Mari: sextug. 904

Skanu. Vil. — De Assumptione beate Maris septimus.
26

1

Sgnu. VIII. — In laudem beate virginis Marise. 269
. IX. — De Assumptione beat:»» Marix octavus. 271
Sgnu. X. — In Purificstione sancte Maria. 212
Sgau. XI. — Ja Nativitte Dei genitricis semperque
virginis Marise. 27

gAx. XII. — De sancia Marias. 9419
Sgax. Alf. — in diem saucia Marise. 280
Ssax. XIV. 983
APPENDIX SECUNDA. — OPERA SANCTO HILDE-

FONSO SUPPOSITA. 383
LIBELLUS DE CORONA VIRGINIS. 283
Praefatio. 285
Prologus.

CarUT PRIMUM, — Osienditor qua ratione corona hzc
nosirz; Domiss esse debeat. 380
Car. [l. — οι azius lapis pretiosus ie corona virgi-

is. 25
Cor. IIT. — Lucanum sidus in corona Virginis secundum
locum obtinet. 289

AP, IV. — Tertio locatur Sardius lapis in corona Vir-

Ig.
Car. V. — Lilium flos candidus io quarto loco coroum
Virginis situstur.

292
AP. VI. — Situatio Calcedonii pretiosi lapidis iu corona .

virgiuis Mari. 295
. VII. — Positio Arcturi lumioaris splerdidi in co-
TOua Virginis. 291

Cap. Vill. — Sapphirus lapis pretiosus in corona situatur
Virginis. 296
. IX. — Crocus flos aromsticus ia corona Virgius.

y7
, Cav. X. — Situatio Achate pretissi lapidis in corona
Virginis 293

is. 2:9
Car. XII. — Jaspis lapis pretiosus h'e situatur jn corona
Do:tr:e Do.nina. 909

ORDO RERUM

. XI. — Stella. marina splendida in corona Virgi- .

1596

Car. XIII. — Positio rose vernulae in corora Moin
nis.
Car. XIV. — Situatio carbunculi lapidis preti«si in m

rona Virginis. :
Ca». XV. — Sol luminare prafulgidum hic totam co: o-
nam illustrat. 506

z
Vir-
ginis. $U5
Cap. XVII. — Positio floris pulcherrimi, scilicet Viol»,
in sexto decimo loco ia coron» Virginis. E:
Cap. XVIII. — Amethystus lapis pretiosus iB corona
Virgiuis. $03
Cap. XIX. — Lona clara et fulgida in corona " irginis. 509
Cap. XX. — Positio Chrysolithi lapidis pretiosi iu corona
Virginis $1t
ε ὧν». XXI. — Hic Virgo laudatur devote , et sols: quium
iu ejus corona. . 513
Car. XXII. — Chrysopasus in corona Virgi:.is. 313
Ca». XXIII. — Hic Oriona stella splendida iu corona Vir-
ginis collocatur. . 815
Ca». XXIV. — Situatio Berylli lapi-lis in corona Y irgi-
6

Ca». XVI. — Positio Smaragdi pretiosi in corona

8.
Car. XXV. — Camsmilla flos decorus coronz Virginis iu

ultimo loco. 5117
CONTINUATIO CHRONICORUM BEAT! ISIDORI,
SANCTO BILDEFONSO SUPPOSITA. 811
Praefatiuncula. 817
Incipit continuatio. $19

EPIGRAMMATA sANCTO RHILOEFONSO ἃ PSEUBO-J. LIANO IK

COLLECT!ONE VARIORUM CARMIN, M ATTR:BUTA. $23
Monitum. $23
EPIGRAMMA PRIMUM. 535
I. — Pe hospitio a parentibus suis sdificato. 521

ΠῚ. — Carmen sepulcrale pro saucto Heladio prasule

Toletano. $25

IV. — Pro sancto Eugenio avunculo Toletano pont:
3

V. — Aliud pro sancto Leandro et Massono metropoli-
tapis, hoc Eweriteusi, illo vero Hispaleusi. 525
Vl. — Ad sanctissimum virum et doctorem Folgen,

em.
Vi]. — Epitapuüium ad sanctum Isidorum Hispale:.-
336

se Φ -
VIII. — Ad sanctam virginem Floreptinam. 529
ΙΧ. — Ad sanctam Leocadizn virginem et martyrem.

336
X. — In translatione corporis sancti Fulgentii. 521
ΧΙ. — De *:nagria patruele sua. 321
XI1. — Sancto Justo. 597
A:iud epitaphium in laudem sancti [εἰάοεί, 528

SANCTUS LEODEGARIUS , AUGUSTODUNENSIS
EPISCOPUS.

Noritri4 BiSTOB CA. $39
Vira saucti Leodegarii, auctore Ursioo abbate ejus
uali.

rologus auctoris. 535
Carut ρδιμυν. — Leodegarius tum 1n palatio, tum in

avunculi domo informatur. 9
Car. Jf. — Diaconus, 0st archidi conus efficitur. 3536
CA». III. — Abbas deinde. In aulam vocatus , /Eduorum
creauir episcopus. $51
Car. IV. — Clotario mortuo, favet Childerico, contra
Ebroinum "Theodorici fautorem. Ebroiuo monacho facio,
Childerici 80:89 prxeucitur. $51
Cap. V. — l'ost tres annos regi fit invisus. Pascbze per-
"38

» vigilium cum rege Augustodupi celebrat

Car. VI. — Sacris y eractis, clam abscedit. Rege annuen-
te Luxovium se recipit atque Ebroino recoucilia:ur. — 558
Cap. Vil. — Childerico mortuo in sedem sua revoca-
tur, Ebroiuo comite. $39
Car. VIII. — Ebroinus restitu:us de perdendo Leodega-
rio «ogitat. /Edus urbe obsessa, iniuiicis obviam procedit
Leodegarius. $10
Car. ΙΧ. — Oculis privatur. Biennio in monasterio deti-
netur. “0
CAP. X. — Cum fratre accusatur coram rege ab Ebroinpo.
Cslumuiis impositis respondeut, 541
M. — Guariuus, acceytis fratris monitis, lapidibus

CAP.
obruitur. $1
. Car. XII. — Leodegarius jussu Ebroini dire mutilatur:
ι

Cap. XIII. — Fiscamnum relegatus, osum linguae e
' ol

ι.
! Ca». XIV. — Ejus vexatores dant poenas. 312
Car. XV. — Chrodoberto. traditus, οαἰϊοὺ lumine illu-
satur. — S43
Car. XVI. — Equites quatuor ad nccondum Sanctum

4597

wittonter. 3105
Ca». XVII. — Oratione facta, capite plectitur. Sarcingl

sepelitur.
Ca» XVIIf. — Miracula ad sepulcrum faeta. Fures sacri-
legi, omnibos restitutis, paniontur. RII!
Car. XIX. — Ebroini explorator impius poenas luit,
Ebroinus etiam ipse. δι"
Car. XX. 546
VrrA ALTERA sancti T.eodegsrii, ab auctore anonymo. 346
Prologus auctoris. $45
Ca»or ρβινῦμ. — Leodegarius ia omnibus perfectus , ab
Adone instruitur. Archidiaconus ut se yerit. Episcopus
A&luorum orta contentione ordinatur. Quid in episcopeto
egerit.
Car. II. — Ebroinom adverssriam patitur. $18
Car. III. — Qua causa. Clotario mortuo, optimates in
Childericum consentiuut. Cur. Ebroinus contrarius apud
Luxovium exsulat. l'heodoricus tongus ad ssncti Dionysii
suonasteríum relegatur. $19
Car. IV. — Childerieus edictum jestom condit moxque
rescindit, Rex in Leodegarium commovetur. Ab eo cor-
reptus de ejus nece cogitat. 550
Cap. V. —No*a causa pretexitur. Paschae vigilia ad ne-
cem quzritur sanctus. Regem adit intrepidus. Mortem ob
diem sacrum declioat. Hector occiditur.
Car. VI. — Detentus ab invidis, Luxovium relegatur.
Ab imminente nece per Hermenarium liberatur. 3553
C». VII. — Cum Ebroiuo recomcilisur. Regni s!atus
post Childerici mortetn, Cometes. 553
Cap, VIII. — Leodegarius a viris religiosis protecius.
Ebroinus Luxovio egressus de perdendo Leodegario cogi-
tat; 8 sancto Genesio impeditus, Augustoduni cuin Leo4e-
gario excipitur; Theodoricum adit, monastica veste abje-
cia, resumpta uxore ; Thessurum sacrum diripit; Leode-
gariom rursus exagitat; Clodoveum Clotarii tilium δι»
pou t. b511
Ca». IX. — Didoui οἱ Waimero perdendi Leodegarii
magedatum committit Ebroinus. /Eduam urbem obsident,
Sanctus thessuros suos jn pios usus expendit; egregia
suis dat moni!a : jejunis et supplicationes indicit; in eccle-
sia indulgentiam petit ab omnibus; conflictu interdicto in-
quirit adversariorum consilium. $56
Ua». X. — Theodorico fidem renuit viol;re; hostibus sa:-
vientibus sese offert sumpto viatico; oculorum evulsionem
sime gemitu patitur. Boboni Augustodunum assignatur in
958

pr .

Cap. XI. — Waimero sanctus committitur. Sanctus Ge-
nesius a simili cssu eripitur. Ebroinus inedia consumi ju-
bet Leodegariuw. Waimerus erga euim mollitus, Leode-
garius acceptum a Waimero argentum /Eduensibus pn

t.

Ca». XII. — Ebroinus, Pseudo-Clodoveo rejecto, ma-
jor domus "Theodorici etlicitur; edictum injustum condit ;
sd:vit el grassatur in ownes; J.eodegsrium de ChilJerici
nece accusat. Leodegarius Germanum hortatur ad patien-
tim. )

Car. XIII. — Gairi.us lapidibus obruitur ; Leodegariua
pedibus , lingua ac labiis mutilstur et Waniugo custodien-
dus traditur ; vocis usuip recuperat; ab Hermanario cura-
tur ; ejus lingua et labia recrescunt. Auctoris vetas. Fiscam-^
num perducitur Leodegarius. 96

Ca». XIV. — [nimicorum ruinam luget; episcopis sibi
Contrariis in syaodo exturbatis, ad syuojum ipse sistitur ;
Childerici necem a se deprecaiur; regi mulla praedicit ;
Chrodoberto, post scissaim tunicam, iraditur. perimendus ;
lumine cclesti commendatur; morlis senteuLiam aquo
snimo excipit.

C. XV. — itam consolatur ; io locam martyrii de-
ducius, carnificibus Deo commendatis , datis cervicibus
[ereussus subsistit; percussor imnpius perit; Saactus sepe-

tur. i

Cap. XVI. — Sepultarz locus colitus illustratur. Fures
sacrileg', omnibus restitutis, pubiuutur. Ebroinus ad tu-
mulum uittit exploratorem, cujus inpietas morte puuitur.
Ebroinus impeniten. extinguitur ; qua occasione. $66

Car. XV11. — Quo tempore. Couteutio de saucti Leo4e-
gari! corpore oritur ; Ansoaldus sorle acceptam Pictavos
deferri curat. Ermenanz abbaiissse rogatu liaec scribit au-
ctor. Audulfus Sancti Miracula descripsit. $08

Cap. XVIII. — Varia ad Sancti leretrum miracula. 570

Ca». XIX. — Monacui Saucti Maxenui exciyiuut sacrum
Corpus. Mu acula alia. 311

Car. XX. — Fidelium religio in sacrum corpus; in bas -
lica uova Sapotus sepe.itur. 572

CAP. XXI. — Martyrii, etc., tempus. 574

EPISTOLA CONSULATORIA, QUAM SANCTCS LEODEGA -
MUS kPISCOPUS JEDUORUM POST OBITUM GERMANI ^UI GAIREN',
PU*T AMIS80S OCULOS ET LABIA 1NCISA , DIREVIT AD GENITAL £ 4

QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

1508
SUAM SUESSIONIS IN COENOBIO PUELLARUM. 519
SYNODI A SANCTO LEODEGARIO CELEBRA ! ΑΣ
CANONES ALIQUOT. $11
TESTAMENTUM SANCTI LEODEGARiI. 919
LEO PAPA 11.
Norrr!A uisTONcA.
EPISTOL /£. 8857
Episrora »atMa , Constsntini imperatoris ad Leonem II
$

m.
“Ὁ If, ejusdem imperatoris ad synodum Roma-

nam. $95
Epist. IIT, Leonis I] ad Constantinum imperatorem. 599 .
Eris. 1V, Leonis || ad episcopos Hispani. 411
Ερνιςτ. V, Leonis [1 ad Quiricam episcopum. 415

Εριβτ Vl, Leonis I| ad Simplicium comitem. 416
Episr. Vli, Leonis l| ad Ervigium regem Hispaniae. 418
Fragmentum epistolae Leonis 1I ad episcopos et regem
Dealma'iarum., 420

BENEDICTUS II, ROMANUS PONTIFEX.

Nur T!^ Bi TORICA. 481

EPISTOL/E. 423

Enrisrota pua, Benedicti IT ad Petrum notsrium regio-
parium. — Monet illum ut acta syncodalia sexti cotcilii
(quorum gratia a Leone [I in Hispanis wissus erat) epi-
scoporum Hispanis sul«criptione muniri curet. 425

E»tsr. ll, Benedicti I| ad Ervigium regem. —Significut
se Petrum notarium regionarium mittere , qui secum fer-
ret sextz? sybodi detinitionem, simulque Constantini impe- -'
ratoris edictuin, atque libellum accfü:nstorium ejusdem ἐν.
nodi ad eumdem imperatorem. ἐδ.

JOANNES PAPA V.

ΝΟΤΙΤΊΑ gusronica. 425.

EXEMPLAR PULVINAR. JUSSIONIS JUSTINIAMI ACGUSTI. direetee ad:
Joswnem -papsm urbis Roms, in confirwationem sexte
synodi Constantinopolitans. 4325.

SANCTUS JULIANUS, TOLETANUS EPISCOPUS,
NEC NON:

IDALIUS ET FELIX, BARCINONENSIS ET TO-
LETANUS EPISCOPI.

v.

Norm z nisromc x. 491
Vrra, seu ELoe vu, sancti Juliani. 45
Monitim. 435
Incipit Vita. 45
Admonitio. 481
SANCIT JULIANI PROGNOSTICON FUTURI S/ECULI
LIBRI TRES. ἐδὲ
Auctoris epistola 453
]dalii responsio. 451 ᾿
LIBER PRIMUS. — Ds osicixe pUMANE£. MORTIS. 461

PRIMUM. — Quomodo primum mors in inundum
intraverit. 401
Car. 11. — Quod Deus immortales angelos creaverit,
peccantibus autem hominibus mortem sit commiuatus.

464

C». III. — De qualitate primi hominis, vel de posa
mortis, qu post peccatum juste damnatus sk. 48l
Car. [V. — Unde dicla sit mors. 45
CAp. V. — Tria esse genera no tis. 462

Cap. VI. — Quam aspera sit mors carnis, et quod ple-
rumque molestiam ejus uon sentiant morientes. 461
Cap. Vil. — Quod plerumque contiugat ut per asperam
mortem liberetur anima ἃ peccatis. 48 -
Us». VilI. — Quod mors bonum aliquod non sit, et tamen
bonis bona 54. 403.
Cap. IX. — Contra. eos qui dicunt : Si iu baptismo pec-
catum primi hominis solvitur, quare mors baptizatos bomi-
ties subsequitur? δὲ

Cap. X. — Quod praesto sint angeli quando bomines mo-. :
riuntur. 4085

Cap. XI.— De timore mortis corpore. 495.

Car. XII. — De ditferentia timoris, quare enusquisque

explore! , utrum tolerabilius sit plura yeuera mortium vie
vendo formidare, δὲ. unam ex his, quee contigerit, wr

nere.

Ca». XIII. — De non timenda Christianis morte corporis,
propterea good justus ex 8e vivit. 461

Ca». XIV. — Quibus ex' causis timor morti« humanse
valet temperari; et ut diem mortis potius amplecti quam
ti.nere debeamus; et quod. uisgnus illic charorum gume-
rus n03 exupectel. ἀ08

Cap. XV. —Quam coutraria sit Dominiez orationi nostra
volubotas, quando et quutidie ut flat voluntas Dei oramus,
et transire ad eum insistente morte meta nolumus, eum.
exemplo cujusJam (frstirix, cui ti.neiti exire de socu'o
increpans apparuit Christus. 4t

1099

Cap. XVI. — Ne desperatione frangamur, eum 2
iente morte turbamur. n
Ca». XVII. — Quod orationi in fine insistere debemus,
et commendare nos fratrum precibus. 412
Car. XVIII. — Quod conditiones sepulture et curatio-
Des fanerum debite fidelibus impendantur. . 41$
Ca». XIX. — Utrum prosit defunctis, si corpora eorum
in ecclesiis tumuwlentur. A4
Cap. XX. — Quod «multum prosit mortuo in ecclesia tu-
mulato fides, qua creditur martyris apud quem conJitur
patrocinio adjuvari. | UL
Cap. XXI. — De oblationibus qus pro fidelibus defunctis
offeruntur. 415
LIBER SECUNDUS. — Quowopo sk ANDLE DEFUNCTORUM
HABEANT ANTE RESURRECTIONEM CORPORUM. 415
δρῦν γδινῦμ. — De differentia paradisorum. 415
Car. IT. — Ubi sit paradisus in quo beatorum animse
exuti corporibus requiescunt. 41
Ca». ΠῚ. — Quid signiflcet sinus Abrabhz, in quo beato-
rum anima recipiuntur. 416

U Ap. IV. — De differentia infernorum. 4171]
Car. V. — Cnde dictus sit infernus. . 478
Car. VÍ. — Quales sint inferi, vel si sint corporei. 478

Car. VII. — Qua ratione inferi sub te:ris esse credan.

Cap. VlIT. — Quod anims beatorum, statim uL ἃ cor-
pore exeunt, ad Christum in ccelum vadunt. . 1

Cap. 1X. — Quod nanc animx defunctorum in quibusdam
receptaculis teneantur. 19

Car. X. — Quod δυΐπμο qus aliquid minus de perfecta
S»uüclitate habuerlnt, exeuntes de corpore, non statim
collocentur in co-lestibus regnis. 479

CAP. XI. — Quod ante resorrectionem corporum non sic
videatur Deus ἃ sanctis spiritibus defunctorum sicut post
resurreetionewm videbitur, οἱ qualiter uunc defunctorum
animze corpora sua desiderent recipere. 41

Car. XIl. — Quod post descensum Christi ad inferos
2 im:x electorum non locis illis tenentur ubi patriarcharum
animas tentze sunt, sed statim eant ad caelum. 480

Cap. XIf1. — Quod sicut anims sanctorum post transitum
ad celum vadunt, ita peccatorum anis in infernum trus
dantur. 480

Ca». XIV. — Quod hi qui semel fueriot in infernum
projecti, ibidem erunt in perpetuum permansuri. 480

Car. XV. — Quo! non sit anima privata seusibus suis
post mortem corperis. 481

Cap. XVI. — Quod anims similitudinem corporis habeat,
et in eadem corporsli similitudine requiem sentiat perfe-
ralque tormenta. 48

Car. XVII. — An anima, cum incorporea sit, igne cre-
datur corporeo cruciari. 48

Cap. XVIiI. — Quod unus sit gehenns ignis, et non
uno modo e uciet peccatores. 48

C^». XIX. — Quod post mortem purgatorius ignis esse
credatur.

Car. XX. — Quod alius sit ignis purgatorius, quo pleri-
que s;lvandi esse creduntur, alius ille iu quo iupii, Cliri-
sto judicaute, mergendi sunt. 4

Ca». XXI. — Quod ignem purgatorium non post ultimum
J dicium, sed ante, perferant animse.

Car. XXII. — Utrum lii qui in purgstorio igne salvandi
οὶ, usque ad tempus resurrecLionis au iníra cruciari cre-
Jantur. 485

Car. XXIII. — Quod ad tribulationem purg.torii ignis
mors is'a pertineat carnis. 4sG

Car. XXIV, — Utrum anima mortuorum se iuvic m. et
quos nurqouam viderunt, agnoscant. 486

Cap. XXV. — Utrum animz beatorum orare videantur
pro his quos in inferno sentiunt. 48

Ci». AXVI. — Utrum auium. mortuorum orent pro sa-
lute charorum viventium. 481

Cap. XXVII. — Utrum coustristari vel Letari possiut
auimae defunctorum pro viventium charorum salute, seu
tristitia aut qualibet cura virorum moveantur,

Ce. XXVIII. — Quod patriarchae , prophete et aposio!í,
omnesque beatorum spiritus nos ardenter secum gavisu-
"os exspectent; el quod non sil illis perlecta [εἰπὲ
denec pro nostris erroribus dolent. 48
Car. XXIX. — Utrum scire possiut. mortui quid agant
vivi. . 491

Car. XXX, — Utrum possiut mortui viventium oeulis
apparere. 491

CAP. AXXI. — Quod non impiorum sed sanctorum animae
tantum sciant quid p'ssit a viventibus agi. 492

Ca». XXXiJ. — Utrum pc 8t odventum Christi ad inferos,
* X quo sanctis resera:um est iler ad colos, aspicere va-
leant aut. boui malos in dolore, aut. moli bonos iu requie
evustitulos., 492

Qe
d»

ORDO RERUM

1600

Ca». XXXIII. — CoBira eos qui dicuot quod nulia sie
anunze vita mortem. us
Cae. XXXIV. — Contra eos quibus parum videtnr
anima post mortem carnis in quadam corpora'i siwilitudine
leta quzedam videat , vel wristia sentiat. Et quod expres-
siora sint ibi lzta vel tristia quam hie videri possunt
sompinm ab animo. 95
Car. XXXV. — Quid remunerationis babere credantur
anims defunctorum ante resurrectionis illius ollimum

tempus. 495
Car. XXXVI. — Quod post depositionem corporis hujus
statim videstur a sanctis spiritibus Deus. 495
Cap. XXXVIIL. — Quod etiam modo sspetorum aaime
jam eum Chiisto in ecelis regnent. 498
LIBER TER'(TTUS. — Dz i84 BESURAECTIONE. 491
CaPUT PRIMUM. — (Quod tempus et diem judicii nallos
hominum noverit. 491
Cap. Ii. — Utrum specialis locus esse credator ubi ju-
dicium 8 Domino sgetur. 491
Car. IIT. — Quod nullus noverit hominum per quet dies
futarum illud judicium extendatur. 408
C4». [V. — De terrore adventus Christi, et quod ἰΩ ea
forma qua judicauis est, ia ipsa ad judicium veniet, et ju-
dicium agitabit. |
AP. V — Quod praeeunte cruce Christus ad judiciom
veniet, et quod eadem crux angelorum bumeris, de cxlo
Christo descendeute, portabitur. 499
Car. VI. — De terrore visionis diaboli, cum sublatus
fuerit, ut 3d judicium addocatnr. 500
Cap. VII. — Quod Christos ad judicium veniens iwniiis
justis et terribilis apparebit injustis. . £i
Car. VIII. — Quod Christun in carne ad judicium ve-
hientem justi et injusti carneis oculis sint visuri. 90i
Cap. IX. — Quod noo Pater, sed tantum Filius δὰ judi-
cium faciendum ventarus esse credatur. ὯΙ
Cap. X. — Quod non pertineat ad hane vitam, cum Chri-
8ius vivos et mortuos judicaturus de codo descenderit

Car. XI. — De sedibus judicantium. $03
Ca». XII. — De bis qui cum Domino ad judicandum [o^

suri sunt.
C4». ΧΙ. — Quod in nominatis a Christo deodecim
sedibus non s^»lum duodecim apostoli sessuri siut, sed

omnis perfectorum numerus, qui i» duodenarium nuime-

rum portiuntur. $02
Ca». XIV. — De ultima resurrectione corporum huma-
norum. 203

Car. XV. — Quod septimo angelo tuba canente, ia icta
oculi erit resurrectio m rtuorum. δ
Car. XVf. — Quod ad omnes homines pertineat resor-
rectio, immutatio vero tantum ad sanctos. 901
Cap. XVII. — Quod ncn aerium corpus, sed caro quam
gerimus, sine ulia corruptione resurget. 901
Cap. XVIII. — Quomodo spiritualia corpora tunc babere
credantur, com futura corpóra nog spiritus, sed. corpora
verissime approbeutur. 5ub
Car. XIX. — De qualitate corporum qus in resurre-
ctione futura suut, o
Cap. XX. — In qua xtate vel statura futuri suot resor-
geutes, sive sinl senes, sive juveues, vel infantes. 9X
Cap. XXI. — Utrum smquales au diveisz future sint
stature vel (gurze surgentium corporum, et utrum macri
cum eadem mele, piogues cum eadem pinguedine, iu
resurrectione futuri siut. 506
Ca». XXII. — Quod sine aliqua deformitate sanctorum
Corpora resurrectura sint. 906
Car. XXIII. — Quod superfluum sit quxerere de repto-
borum corporibus, in qua etate. vel mensura resurgent

Cap. XXIV. — Quod viri et feminae in proprio sexu re-
surgent. ΜΠ
Car. XXV. — Quod nulla resurgentes cibi ac potus vura
sollicitet. 55
Cap. XXVI. — Quod carnalibus indumentis ostura nostra
non egeat. 905
Cap. XXVII. — De abortivis fetibus; et quia homo et
quo incipit iu matris utero vivere, ex tnc credatur ad
ye -urrectionem ultuuam pertinere. 9 on
CAP. XXVIII. — De his qui cum majore vel minore
meuibrorum numero, vel qui cum duobus capitibus et uno
corpore, aut duubus corporibus et uno capite, vel czetero
genere monsiruoso nascuntur, qualiter. resurrecturi ere-
dantur. 516
Cap. XXIX. — Quod hi qui nunc a be:tiis comeduator,
»ut diversa lauiatione &uncantur, resurgentes integriis-
tem Sui corporis obtinebunt. ) 54
Cap. XXX. — Quod hi qui de hac vits debiles exierust
cuu) δυὶδ iutCyris ueuibris in resurrecóone (futuri sist

1601

“1
Cap. XXXI. — Uttum in resurrectione quidquid ungui-

bus vel espillis nostris per tonsuram vel sectionem dete

ctum est rediot grari credatur. |
Car. XXXII. — Qualiter hi qui de massa perditionis

discreti non sunt resurrecturi sint. 9135
Car. XXXIlt, — De ordine futuri judicii. — — 513
Car. XXXIV. — De bonorum malorumque discretione.

Cap. XXXV. — Quod ipsa separatio bonorum a malis
per angelica ministeria fiet. ΟΕ:

Car. XXXVI. — Quod separatis in dexteram partem bo-
nis, in sinisiram vero malis, libri aperti eruut, id est
conscientize singulorum. 5 4

Cap. XXXVII. — De auditu malo, quem justi non ime

bunt.
Car. XXXVIIL. — De przcipitatione diaboli et perdi-
tione impiorum. 91$
Cap. XXXIX. — Qualis est liber ille de quo Joannes
apostolus dicit quod omues qui tunc non faeriut. inventi
scripti in libro vitze, ín stagnum ignis mittantur. 515
Cap. XL. — Quod in igne impiorum corpora durent
absque sui consumptione. $16
Cap, XLI. — Quomodo dxmones futurus ille ignis SI

uret.
Car. XLII. — De diversitate penarum pro diversitate
meritorum. 517

Car. XLIIT. — Contra iilos qui serupulosissime querunt
q"alis sit ille ignis futurus, vel in qua mundi psrte baberi

»ossit.
Ca». XLIV. — Quod post damnationem impiorum se-
quatur remuneratio electorum. 517
σι». XLV. — Quod peracto judicio, transiet forma servi
ín qua judicium Christus agitabit, et sic tradet Christos
regnum Deo et l'atri. $18
Ar. XLVI. — De conflagratione ignis qua mundus hic
dicitur interire. 518
Cap. XLVII. — Quod finito judicio incipiat esse coelum
novum et terra nova. 518
Ca». XLVIII. — Quod in eco novo et terra nova non
omnes resurgentes, sed sancti futuri sunt. $19
Cap. XLIX. — Contra. eos qii dicuut : Si post factom
judicium erit conflagratio mundi, ubi tunc esse poterunt
sancti, qui non coutingautur flamma incendii? 519
Ca». t. — De remunerstione sanciorum et regno, cum
Christus prsecinget se et transiens ministrabit n

Ca». LI. — Quod mali tunc nesciant quid agatur in gau-
dio beatorum, boni tamen sciant quid agatur in suppliciis
miserorum.

' Cp. LIT. — Quod in isto corpore in quo modo sumus in
callis tanc et portari et habitare possimus. 5:0

Car. LlIf. — Utrum subtiliores tunc motus corporis ha-
beamus, an tales erunt sieut modo baberi videntur. 530

Cap. LIV. — Utrum per co'poreos oculos istos, quibus
nunc cernimos s3oleu: et lupam, vilJeatur tunc uS.

Cap. LV. — Quod ea visione tunc Deum videbimus qua
nunc eum angeli vident. $22
Car. LVI. — Quod arbitrii libertate multo plus firmiort
quam in hac vita omues sancti usuri sunt, 1n qua. tamen

peccare non poterunt. 2
Car. LViI. — Quod ibi oblivionem pariter et recorda-
tlonem habebimus. 2322
Car. LVIII. — De diversitate meritorum et premiorum
iu qua tamen nullus sit alii invisurus. $25
p. LIX. — Quod infatigabiliter Deum laudabunt su

Cap. LX. — Quod sine fine Domiuum videbimus, et quod
ipse sit finis desideriorum nostrorum. 521
C4». LXI. — Quod ipse Dominus tunc nobis erit in prz-
mium, et quod tunc honesta nostra desideria miritice im-
pleantur. 524
Cap. LXII. — De fine sine tine in quo ín(inite Dominum
udabimus. $24

Monitum. 525
SANCTI JULTANI DE TRIBUS CAPITULIS LIBER
APOLOGETICUS. 525
Monitum. 533
SANCTI JULIANI DE COMPROBATIONE /ETATIS
SEXT/£ LIBRI TRES. 551
Liber primus. 0

].iber secundus.
Liber tertius. 569
SANCTI JULIANI ANTIKEIMENON, HOC EST CON-

TRAPOSITORUM SIVE CONTRARIORUM IN SPECIEM '

UTRIULSQUE TESTAMENTI LOCORUM, LIBRI DUO

00.8 IN HOC TOMO CONTINENTUR.

1603
Prsefatio, 985
Mouitum, ὅδ᾽
Loeorum in speciem pugnantium index alphabeticns,
Liber primus. $95
Liber secuudus. 665

In sequens opusculum admonitio. 105
SANCTI JULIANI. COMMENTARIUS IN NAHUM
PROPHETAM. 708
705

Przfatio.
Expositio. 109
VITA. SANCTI HILDEFONSI, AUCTORE SANCTO

JULIANO. 191
Monitum in opusculum sequens. 151
ORATIONES A SANCTO JULIANO COMPOSIT£.

151
SANCTI JULTANI HISTORIA REBELLIONIS PAULI
ADVERSUS WAMBAM GOTHORUM REGEM. 759

Monituin praevium. 759
Epistola Pauli perfidi, qui rebellionem fecit in Gama

t

Incipit bistoria. 765
Insultatio vilis storici in tyrannidem Gallis. 191
Judicium in tyrannorum perlidia fromulgatam. 801
APPENDIX PafMA. — OPERA SANCTO JULIANO
SUPPOSITA. 8023
Monitum. t09

CHRONICA REGUM WISIGOT .;ORUM. 809
CARMINA APOLOGETICA, 4 P'ezupo-Jouamo Prraà
ARCHIPAESSYTERO SANCTA JUsTAR, BEATO JULIANO EPISCOPO
SUPPOSITA. 811
EPITAPHIA SANCTO JULIANO TRIBUTA. 815
[. — In scpulcro sancti Hildefonsi. 813

II. — [n sepulcro Quirici. 814
llf. — in sepulcro Gudilze archidiaconi Toletani. — 815 .
IV. — in sepulcro regis Wambse. 816
APPENDIX SECUNDA. — IDALII. BARCINONENSIS
EPISTOL/E DUJ£. 813
EpisrOLA FRIMA. δι
ἔριδτ. [. 813

SANCTUS LULLUS MOGUNTINUS EPISCOPUS.

Nor TA H STOR' CA, 819
SANCTI LULLI EPISTOLAE. 819
ErisrutA PRIMA. — Lullus Dalhuno. 819
Epis. |1. — dugalice Lullo. 819
Eeisr. {Π|. — Lullus Leogbithas. 820
Episr. IV. — Lullus Gregorio. 821
Episr. V. — ullus Deneardo et aliis. 835
Εριϑυ. Vl. — Alredus et O-giva Lullo. 823
Eeisr. VII. — l'ippinus Lullo. 834
Eptsr. VlIT. — Magingoz Lul'o. 834
Episr. 1X. — Mayingoz Lullo. 825
Eptsr. X. — Lullus pape. 816
Epis. Xl. — Lullus Oswithge. 827
Episr. ΧΙ]. — Cuthberius Lullo, 828

Episr. XIII. — Cynelardus Lullo. 85

Episr. XIV, — Eardulfus Lullo. 855
Episr. XV. — Milredus Lullo. 854
Epis r. XVI. — Trecea Lullo. 855
Episr. XVII. — Dotwinus Lullo N36
Erisr. VVItf, — Wicbertus Lullo. 818
Eptsr. XIX. — Doto Luilo. 851
Episr. XX. — Cyueardus Lullo. 857
Episr. XX1.—. .. . Lullo. 838
Episr. XXII. — Cuthbertus Lullo, 858
Episr. XXII]. — Esnvuit Lullo. 839
Evisr. XXIV. — Magingooz Lollo. 84U
Episr. XÀAV. — Cutlibertus Lullo. 841
Eptsr. XXVI. — Cene Lullo. 844
Ἐριετ. XXVII. — Wígbertus Lullo. 842
Epssr. XXVIII. — Bregwinus Lullo. 803
Ersr. XXIX. — Lullus Cena. 840
Episr. XXX. — Wigbertus Lullo. 815
Ertsr. ÀXXI. — Lullus Cutliberto. 846

Eprisr. XXXIII. — Cynewul'us.L.ullo. 816
Episr. XXXIII. — Amalardus et Wido Lullo.

ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS, TOLETANUS
URGELLENSIS, UXAMENSIS EPISCOPI, ET
SANCTUS BEATUS PHESBYTER.

NoriTA HISTORICA. 847
ELIPANDI EPISTOILAE. 859
EptsrOotA PatMa. — Ad Micetium bsreticum. 859
Emsr. Il. — Ad Fidelem abbatem. $67
Episr, 111, — Ad Carolum Magpuim. 867
Kris. IV. — Ad Albiuum. 810
Erisr. V. — Ad Felicem nuper conversum. 880

1605

CONFFESS!O FIDEI FELICIS ORGELLITANZE SEDIS
EPISCOPI, QUAM iPSE POST SPRETUM ERROREM WUCM ΙΝ
CONSPECTU CONCILII EDIDIT, ET EIS QUI ΙΝ 1PSO &BAORE EJ. DU
DUM CONSENTIENTES FUERANT, D!REVIT.

VITA SANCTI BEATI ABBATiS HISPAMCI, aucronE
ANONYMO RECENTIORI. . 851

HETERII ET SANCTI BEATI AD ELIPANDUM
EPISTOLA, 896

LIBER PRIMUS. 591

LIBER Il, — De Christo et ejus coryore, quod est Ec-
clesia, et de diubolo et ejus corpore, quod €si Antiohrt-

slus.
RACHIO ARGENTINENSIS EPISCOPUS.

INSCRIPTIO CODICIS cowriwEeNT.S CANONES CONCILIONOM
ET DE.RETA PONTIFICUM, QUEM COD;.CEM SCRIBI JUSSIT RACHIO
EPISCOPUS ARGENTINEN*IS ANNO 788. 1029

ANGELRAMNUS METENSIS EPISCOPUS.

ΝΟΤΙΤΙΑ HisTORICA. 1031
COLLEC(Ó!O CANONUM AB ANGELRAMNO METENSI EPISCO-
PO ADUNATA ET ADRIANO SU3IMO PONTIFiCI OBLATA. 1053
ADRIANI PAP/E CAPITULA οὐ EX GRAECIS ET LATINIS
CANONIBUS ET 5YNOD!S ROMANIS, ATQUE DR! AETIS PRIESULUM AC
PRINCIPUM ROMANORUM *PARSIM COLLECTA SUNT, ET INGILRAMNO
MEDIGMATAIC.OR URBIS EPISCOPO ROMAE A BEATO ADRIANO PAPA
TRADITA SUB D E Xill XALE*NDAS OCTOBRES, INDICTIONE 1X, QUAN-
ΒΟ PRO SUI NEGOTII CAUSA ACRBATUR., 1055
ANGEI.RHAMNI DONATIONES QU/EDAM. 1097
l. — Augelramnes Fahonem et Gaudiacum Gorziensi
mouasterio donat. 1097
II. — Augelramnus Warangesi villam donat monasterio
Go'7ieusi. ] 1
III. — Angelramnus przedia quedam sita ia. Alsatia do-
Dal ccenobio saicti Avoldi 1100
WICBODUS.
Noriv!A BISTORICA

I 1101
WICBODI QU/ESTIONES IN OCTATEUCHUM. — 1101
Observatio przevia, {101
Carolus rex Fraucorum et Longobardorum ἃς Patricius
Romanorum hunc codicem ad opus suum scribere its
sit.

Incipit liber Qwestionum svper librum Genesis ex dictis
sanciorum Patrum. Augustini, Gregorii, Hieronymi, Am-
brosii, Hi.arii, Isidori, Eucherii et J unilii. 1105

ADRIANUS PAPA 1.

ADRIANI PAPE I VITA. 1167
ADRIANI PAP/E I EPISTOL E. 1305
EpisTOLA Phu. 3d Pippinum regem. — Item exemplar
epist.lz:e Constantint ; ape neophyti ad domaum Pippiuum
regem directe, in qua continetur quo-4 ἃ populo Romano
| violentiam elecius et in sede apostolicas intromissus

uit, pcstulans ut in gratia domni regis Pippini permanere .

*8il, sicut antecessores sul fuerunt: Et inde de epistola
J hieodori yatriarclie Jerosolymitani, et de aliis epistolis
AMexaudrini et Antiocheni patriarcharum. Et in embole de
Georgio, Marino et Petro. 1205
Ept-r. |l, ad Pippinum regem. — Exemplar epistolas
ejusdem Constantini pape neophyti ad domnum Pippinum
regem directe, in qua continentur gratiarum actiones, et
de obitu domni Pauli papse, et postulat ut in gratia domni
Pippivi regis perinanere possit, sicuti antecessores sui
fuerunt. 1203
Episr. IT, ad Carolum regem.—Ttem exemplar epistol:
eiusdem japze ad domuum Carolum regem di:ectze, in qua
continetur de fide et cons'antia Ipsius, et Apasiasio misso
Ips:us apostolici, qui in Francia demoratus fuerat, 1205
ρριδτ. IV, ad Carolum regemn.— Item exemplar epistolas
eisdem pap: ad domnum Carolum regem directse, in qua
continentur gratiarum actiones proexaltatione sancte Dei
Ecclesise, et de mi-sis domini regis, qui autumni lempore
Romam venire !ebuerunt. 1205
Epis. V, :d Carolum regem.— Item exemplar epistolze
ejusiem papas ad domnum Carolum regem directs, ín qua
continentur uberrinig benedictiones. pro exaltatione sau-
ct» Dei Ecclesie, et de epistola Joaunis. patriarcha Gra-
densis, 1203
| bets. VI, ad Carolum regem.—Item exemylar epistolas
eiusdem papse ad dompom Carolum regem direete
Andream et Anastasium, pro justitia sancte Dei Ecclesis,
et de Leone archiepiscopo, quí jam ad prsefatum dominum
regem properavit. 1205
ipis, VIT, ad Carolum regem.—Item exemplar epistole
ejusdem pap:e ad domuum Carolua regem direcüB per
Gausfridum abbatem, iu qua continetur de victoria ipsius

przdicli regis, et de episcopis Pisano οἱ Lucano, ut ad *

proprias s

es atque ecclesias 888 pietate remeare
fuuederet, 1 Wo P 1

ORDO RERUM

1601

ἔνιοτ. VtII, 3d Carolum regem.—Item exemplar episto-
I: ejusJem p&pa: 3d domnum Carolum regem directe, ia
qua contiuetor de fide vel cunstaptia ipsius apostolici erga
predictum regem. 1304
Ἐνιδτ. ΙΧ, ad Carolum regem.—-Item exemplar ephiola
ejusdein papse ad domnum Carolum regem direcia, in qua
continetur de Mauricio episcopo, quod Histrienses ei ocu-
lus eruissept. 1301
Episr. X, ad Carolum regem. — [tem exemplar epistole
ejusdegi ad domnum [Lamb. add. Carolum] regem
d:recti», iu qua continetur de trausita Constantini impera-
toris et de Reginaldo duce Clusinze, praefatus papa postu-
lans ot ipsum fducatun] acetum domnus rex ei babere noa
permitteret, eo quod mi.li3 mala in Castelio Felicitatis u-
desinenter agere non desistebat... 1301
.Episr. Xl, δὰ Carolum regem.— [tem exemplar epistole
ejusdem papz ad domnum Carolum regem directas, ia qua
coutinetur de camerado, vel trabibus, seu lignamine,
necesse erst ad ipsam ecclesiam saucti. Petri Geiendam
et de corpore sancto, quod Fulgatus (Fulradus) peuit. 1394
Episr. XII, ad Carolum regem. —item ex: mplar ejàno-
le ejusdem papse ad dompum Carolum regem directe pro
exaltatione sanctae Ecclesi et de orationibus ipsius spe-
stolici. 1301
Episr. XIII, ad Carolum regem.—litem exemplar episto-
I» ejusdem psps ad domuum Carol.im regem d.rectz, ia
ua continetur. quod Nespolitani cum Gracis civiLatem
erracineusem invasisseut., 1205
Eeisr. XIV, ad Carolum regem. — ltem exemplar epi-
stole ejusiem papz? 3d domnum Carolum regem direds,
ín qua continetur de venuudatione mancipiorum geoli pa-
gans Saracenorum factae, et praedictos papa excusans l-
maoos nunquam tale scelus perpeirasse, sed a Langober-
dis et Graecis eos traditos esse dieit. 130
Episr. XV, ad Carolum regem.— item exemplar epist.-
Le ejusdem pspz ad domnum Carolum regem direcus, iu
qua centiuetur de trabibus majoribus ad ecclesias restaa-
randas, quas domuus rex ei dare preceperat : et ijsos
&clores negligentes nihil exinde, sicul eis a dicto rege
iujunctum fuerat, fecisse dicit, eL de slauno ad ipsam εἰ-
clesiam sancti letti recooperieudam. 1203
Evtsr. AVI, ad Carolum regem. — item exemplar epi-
stolse ejusdem papse ad domnum regem direcie,
in qua continetur de mosivo (musivo) atque marmore pa-
latà Ravenpat2 (Ravennstis) civitatis. Pradictus papa
domni regis ditioni, vel quidquid exinde facere voluisse!
liben'i animo se tribuere dicit. 1203
Episr. XVII, ad Carolum regem. — Item exemplar epi-
stole ejusdem paps ad domnum Czroium regem direct
ín qua continetur de territorio * av Bense, qualiter Ithe-
rius et Maginarius missi domni reyis ipsam territoriom ia
int. gro partibus sancti Petri reddere voluerunt, sed lee
pter iniquos homines minime potueruat. 205
Epist. XVIII, ad Carolum regem.—ltem exemplar eyi-
stolis ejusden pspse asd domnum Carolum regem directz,
in qua'contiueutur gratiarum actiones pro exaltatione
sancte Del Ecclesis, el de territorio Navmense, quemal-
uiodum predictus rex saucto Peuro pollicitus fuerat,
iu integro coniradere juberet 1205
Episr. ΧΙΧ, ad Carolum regem. — [tem epistola ejusdem
papse ad dominum Carolum regem directa, in qua copuneu-
tur gratiarum. »ctiones de susceptis laboribus pro beato
Petro, commen/aus ipsi Georgium epis 0;.um. 1205
Episr. XX, ad Caroluta regem. — Indicat quomodo coo-
teutioneu monachorum δὰ se missorum erit. Ft
quod P'otlio abbas cum decem motiachis ad Carolum regem
roliciscí voluerit, ut ibidem quoque de objecus crimiui-
bus se purgaret. 1306
Eeir. ΧΙ, sd Carolum regem. — Paulus presbyter,
Veneraadus preshyter, Foroaldus, Adalbertus, 63audiosus,
Beuedictus diaconus, Josue diaconus, Hermenfridus, Ra-
giubertus, Autscarius (Lamb., Auicarius), Gregorius,
Agemodos, David, Gaidualdue, Ariolfus, Stephanus, Gari-
baldus, Gregorius, Savinus, Aldosioto, Hotbibertus, Ra-
this, IHaribertus, Leo, Martinianus, Allo, Majo, Beaptolíus
(Lamb., Scapiuifus), Cunual^us, Lemniuosus, Magnus, Ur-
$us, Autbaldus, Aldefusus, Petrus Aususkius, Allo, Pe-
Vus, Gratiosus Faro-ldus, Ursus, Adusldus. 136
Eri5r. XXII, ad Carolum regem. — [teu exemplar epi
stolae ejasdem papse ad domnum Carolum regew directe,
jn qua contiuetur de monasterio sancti Hilarii. coefesseris
iu Calligats. Orat ne ipsum δ᾽ u hospitales, qui pet Ales
collium siti sunt iB susceptioue peregriuorum, ut a ulla
magua parvaque persona invadi siueret ; u! Guudibramio
duei Florenuno niandet, ut quae eidem munasierio sbsiula
re.idat. 1355
Ενι-τ. XXII, ad Caro'um regem. — item exemylot
epistole e,usdeun pape ad domoun Carolum regem ὦ»

1605

recte, in qus continetur de fide vel dilectione quam erga
beatum apostolorum principem Petrum habere pollicitus
681, ut inconcussa et iudissolabilis permaneat, et nulla
callida versutia ab apostolico amore ejus animus dion

It.

PoRetsT. XXIV, ad Carolum reg: m. — Item exemplar epi-
stolam ejusdem papx ad domnum Carolum regem direcLs,
in qua continetur de sacratione f'eiri episcopi, seu et de
territorio Savinensi. 1906
Eeisr. XXV, ad Carolum regem. — De episcopis vel
presbyteris, ut non militarem induerent armaturam, sed
spiritalem, id est jejuniis et orationibus vacarent, seu de
venalitste, vel captivatione bominum, vel aliis illicitis
causis, qus ἃ pravis howmiuibus perpetrata er«nt, seu de
visioue Joannis monachi, quie falsa vel iuan;s esse de
batur. )
Ep:sr. XXVI, ad. Catelum regem. — Item epistola ad
domnum Carolum regem directa, in 408 continentur gra-
tiarum actiones pro exaltatione sanct: Dei Ecclesias, et de
territorio Savinense, qualiter Machiusrius (Maginarius)
fidelissimus ejusdem przecelsi regis, ipsum territorium
cum integritate partibus sancti. Petri contradere voluit.
Se propter iniquos atque perversos homines minime po-

tuit.
Εν. XXVII, ad Carolum regem. — Item exemplar
epistole. ejusdem ad domnum Carolum regem directe, in
qua conjimetur de abbate venerabilis monasterii sancti
'incentii, qui apud domnum regem insons accusatus fue-
rat, et iade ablatus, ut αι venusto cultu ac vibrautissimo
auiino clementissiuie susciperet, quia falsa crimina ei ob-
Jiciebantur. 1207
Epur. XXVIII, ad Carolum regem. — Item exemplac
epistolae ejusdem ραμ ad domnuimn. Carolum regem dire»
Ci», in qua con.inentur gratiarum acliones, seu bene-
dictiones p-o eruce quam ei miserat, et de territorio l'o-
puloniensi seu Rosellensi, ut. domnus rex suos idoueos
missos dirigeret, qui sub integritate ipsas civitates cum
suburbana (suburbanis) earum ei cortradere debuis-
seut. 1201
Episr. XXIX, ad. Carolum regem. — ]tem exemplar
e(istoke ejusiem papa ad domnum Caroluni regem dire-
ctae, in qua continentur gratiarum actiones seu benedi-

ctiones pro exaltatione sanctse. Dei Ecclesis, et de sacra--

meniario expesiio a saneto Gregorio immixtum, quatenus
eum domuus rex poposcerat per Joannem monachum
atque abbatem civitatis RaxeunaLium niserat. 1201

ἔριδι. XXX, ad Carolum regem. — Item exemplar epi-

stolae ejusdem pap& ad dumuum Carolum regem directs, -

in qua continetur de Constantiuo et. Paulo ducibus ipsius
ajostolici, qui apud praefatum regem a perversis boinini-

bus gratis accusati fuerant, postulaus, ut unum ex ipsis

scilicet Paulum, quem ejus obtutibus praesentaudum mise-
rat, ui benigne eum suscipere diynaretur. 1201

Episr. XXXI, ad Carolum regem. — ltem exemjlar
epistolz? ejusdem psj*e ad domnum Carolum regem di-
reci, jio qua coutiuetur de Veneciis (Lamb., Veneticis),

ut de l'avenna, seu. Pentapoli expellerentur, nec non et -
de Garauisnuo duce, qni jossessioues Ravennatis eccles

violenter invasisset vel exspoliasset.

Eeisr. XXXII, δά Caroluu regem. — Item exemplar
epistolae ejusdem papse a4 domnum Carolum regein d're-
ctp, in qua continentur gratiarurfi actiones, et de Hosellis,
et l'opulonio, et de civitatibus Beneventauis, vel de insi-
diis Graecorum. 1208

Epit. XXXIII, ad Carolum regem. — Item exemplar
epistola ejusdem papse sd domnum Carolum regem dire-
εἴα, in qua contine.ur de missis Otlae regis Anglorum, qui
simul cum missis prefati regis Caroli Hos (Lamb., Ko-
mam) properarent, et qualiter predictus papa ipsos mis-
805 Anglorum honurabiliter suscepisset, quemadmodur ei
pradictus rex Carolus per suos legatos maudaverat, seu et
de aliis capitulis. 1208

Eris. AXXIV, ad (Carolum regem. — Item exewplar
epistola ejusdem papte ad dumnum Carolum regem dire-
cue, in qua coutinet.r de praeda Persarum in flnibus Gre-
corum facta, et de discordia quie inter ipsos erat, 1.208

Epis? XXXV, ad Carolum regeui, — ltem. exemplar
epistols ejusdem paps ad domuum Carolum regem dire-
cie, iu qua continetur de diocesis vel parochiis episcopo-
tm partibus Italie atque Tuscis, quas alterutrum inva-
dentes, et de veste monachica, quai contra sanctos vano-
nes relinquentes, iterum secularibus vestibus iudueban-
tur, et sibi illicito n.atrimonio sociabant. 1208

Episr. XXXVI, sd Egilain episcopum. — Item exemplar
epistole Adriani pape ad Eg.lam episcopum ἰὼ partibus
S, anis wiiss: pro lide oriliodoza teneud3, et pro jejunio
sexta feria, el sabbato celebrando. 1208

Epis. XXXVII, ad Egilam episco;um. — t!'em exem-

QUAE IN HOC. TOMO CONTINENTUR.

bl

1000

pr epistole Adriani pape sd Kgílam episcopum, seu
o3nnen presbyterum de eorum sacratione vel constantia
in partibus Spanias prsedicandum, et de paschali festivitate,
et de priedestinatione hominis, sive ad bonum sive ad na-
lum, et de coinquinatione eorum tam in escis quamque im
potu, seu et de diversis erroribus et de eorum pseodo-
sacerdotibus, qui vivente viro sortiuntur uxores, et de
libertate arbitrii, vel multis aliis capitulis ia partibus jilis
contra lidem catliolicam ortis. 1208

EpisT. XXXVII, ad episcopos Spaniz. — Item exem-
plar epistolz Adriani papee directe omuibus episcopis per
universam Spanisi conimorantibus, inaxime tamen Eli-
pliando vel Ascharico cum eorum consentaneis, pro hzresi
vel blasphemia, quod Filium Dei adoptivum nominant,
cum mulus capitulis sanctorum Patrum eos reprehendens,
Nec non et de paschali festivita!e, seu et de sanguine pe-
cudum et sulllo, et sauguine suffocato, quem in errorem
przdieantes dicunt, ut qui ea non ederil rudis et ineru-
ditus est, quos sub anaihemaris viucnlo obligstos et ab
Ecclesia extraneos divit. Similiter et de przeJestinatione
Dei, quod si quis sd bonum pr:«edestinatus esset, contra
malum resistere necesse illi non erat; si vero ad uialum
notus ( Lamb., natus), bonum illi exercere nihil prederit.
Pro quo capitulo apostolicis adhortationibus eos castigans,
nec non et de hoc, quia communem vitam cum Jud:zis, et
non baptizatis psganis, tam in escis quam in potu, scu et
in diversis erroribus nihil pollui se inquiuut, nec non et
de filiabus eorum, quas populo gentili tradunt ; vel de 88-
crationibus eorum, seu et de mulieribus, quae vivente vio
Sibi maritum sortiuutur, simulque et de libertate arbitrii,
vel aliis multis, quse enumerare lougur est, eos castigans
cum sanctorum Patrum traditionibus. 12.8

Ee sv. XXXIX, ad Carolum regem, — Regem orst, pri-
mum ut ejns Glium tune natum in bapüsmno suscipiat ;
deinde ut Ecclesiam ipse Constantini exemplo exaltare
pergat, tum premis«a largienJo, tum a Lougobardis erepta
diver-is locis patrimonia réstitueudo.

Eptsr. XL, ad Carolum regem. — Petit ut Leonem ar-
chieriscopum liaveunatem coerceat, qui jura Eoeclesie
Romaus in Exa:chatu et Peutapoli sibi arregabat. 1209

Eri. XLl, ad Carolum regem. — Queritur se despe-
ctum a PPossessore episcojo et Rab gaudo abbote, missis
Caro'i; orat ut w.crorem suum consoletur, οἱ ducatunr
Wpvletinum, quem s.ncto Petwo obtulit, reipsa cito tradi -
u

: at. 209
Eris. XLII, ad Carolum regem. — Petit auxilium ad-
versus quabior duces Italie, qui inter se et cum Grecis
conspirant contra Ecclesiam Hoiusnam et Carolum. — 1209
Episr. XLIHII, ad Carolum regem. — Gratulatur sibi de
eo quod ex Caroli missis cognorat, ipsum brevi Romam
esse venturum. 2UJ
Episr. XLIV , ad Corolum regem. — De Saxonibus ad
pagauisinum reversis, docet qu.e illis indici puaitentia *
debet, si redire iterum ad Ecc.esiam velint. 1
ἔριδι. XLV, δὰ Carolum r: geui. — Przemissis niutuz
benevolentis& argumentis, respondet se aduiti ne Lango-
bardorum episcopl alter alterius diseceses invadsut; et
de cousecrationibus episcoporum, per [taliaim et ''uscism,
sedulo cavere ut secuudum canones fjant. Su:det denique
ut qui ultro citroque ad regem vel ad poutficem Cum-
mean! , sine regis et pontificis episto:is non eant. 1210
Erisr. XL Vl, δὰ Carolum regem. — Gratulatur. Carolo
de Saxonibus subactis atque ad « biristi cultum et baptisina
perdue'is; tridusnasque litanias, ut Carolus optat, eo no-
mine indicit. 1210
ἔριν. XLVII, ad Carolum regem. — Pallii usum conce-
dit Ermeuberto archiepiscopo Bituricensi. 1210-
Epssr. XLVII, ad Carolwn regem. — Respondet de 2»
vennalum epíscopori m. electionib.is, quod. siue regiorum.
missorum iuterventu, a cleru et plebe, suscepta poutilicis
Rom. aUtionitione, secuudurm canones fleri solitze sint. 1310
ἔνιοτ. ΧΙ ΙΧ, ad Carulum regem. — Indicat. urísses 1 a-
roli Reneveuto fugere coactos esse, propterea quod Ari-
οἰμοὶ ducis relieta, et Deneventaui, enm Gravis adversus
Carolu.u et Ecclesiam llonisnum couspirariu!, 1310
Episr. L, ad Carclain regem,— Beneventanstn censpirae
tionem ab Ariehiso duce ieitam »hius repetit, copiosius
expouit, sicuLa Greg. Capuano pre:bytero acceyerat, 1200.
)p:sT. LT, ad Caroium regem. — Adalgisum iu Calabrian
venisse ceutirmat : orst ut copias coutra. rllum mittat, et
Wut promissas in ducatu Beneventauo Ecclesie eiviiates per
míssos suos tradi jubeat. 1210
Episr. LIT, ad Carolun regem. — Refelluntur objectio-
Bes contra septimam syoodum. 1211
Erisr. ΝΠ]. — Qua. conceditur pri: ilegium monasterio
sancti Dionysié in Parisiaco ut proprium ei ceat babere
episcopum. 14:13
EKreisr. LIV, od Tilj θαι. archiepiscopum Khemensem.—

1601

Conürmat novo privilegio antiqua jura ecclesiz Themensis,
et de Lullo episcopo Moguntino iuvestigari et ad se re-
ferri Jubet. 1213

Eptsv. LV, ad Bertherium Viennensem episcopum me-
tropolitanum. — De ecclesiarum statu, ac honore tum
episcoporum tum meLropolitanorom, pridem iu Galliis ne-
glecto. 1315

Episr. LVI, ad Constantinum et [renem. 1?15
Eris. LV1I, ad Tarasiuin patriarcham. 1255
EpisTOLA METRICA, Jd "Carolum regem. 1241

BoLLA ApMuxi, qua. confirmat petitionem Argentinensis
diaxcesis in septem. archidiacouatus, divisionem reditoum
episcopi a reditibus capituli, et »lia jura canonicorum

ejusdem ecclesi:r, data die 4 Aprilis 784 12
OCTAVI SJCULI AUCTORES ANRI IN-
CERTI.

ISIDORUS PACENSIS.

Noriria uisTORICA. : 1345
I:IDORI PA: ENSIS CHRONICON. 1251
De hoc Chronico Mariau:s testimouium. 12531
' Testimonium alterum. 1251

Incipit eyitome imperatorum, vel Arabum Ephemerides,
aique Hispuni& Chronographia suh uuo vo'unine collec

ABEDOC ET ETHELVOLFUS, ADBATES HIBERNI.

NoriT!A HISTORICA ΙΝ ÁBEDOC. 1419

NuTITIA BISTONCA IN. ÉTHELVOLFUM. 1219

Monitum In sequentia Capitula. 1279

CAPITULA. SELECTA EX ANTIQUA CANONUM
COLLECTIOE FACTA IN HIBERNIA S/ECLLO CIACI-
'TER VIII. 1231

ADNOTATIO DE SYNODIS, EX ANTIQUA COLLE-
CTIONE ANTE ANNOS DUCC EXARATA IN Ms. COD.
REMIGIANO. 1307

Admvenitio in sequentes canones. 1509
1 CARONES HIBERNENSES ADDENDI EDIT1S SP
EGIT.

ETHELVOLFI MONACHI CARMEN DE ABBATIBUS
ET VIIMS PIS COENOBII SANCTI PETRI IN INSULA
LINDISFARNENSI.

Observationes pravis.

Praetatio Ethelvoltl.

CAPUT PRIMOM. — Salutatio vatis ad episcopum de pro-
pipoquis et monachis cell: ejus. »

Car. II. — De eo quod Horret regnom indeptus multos

persequitur. 1330
Ca». lll. — Quod erat Fandmund dux nobilis natu et
moribus, 1550

Car. IV. — Quod hic ad serviiium Domini attonsus 1.τ0-
prio monasterio ibat. 1551
' (Qr. V. — Quod pontificem adiens, doctorem viue γόμυ-

. aris acquisivit. 1.31
Ca». VI. — Quod veredarium mittat ad. Christi g^
m

Ca». VII. — Quod nuntius adveniens pastoris et fratrum
gaudia cumulat. 553
Car. Vill. — Quod facta mira Pauis Ultan paucis me-
morantur. 1535
Cap. IX. — De Fridegilso sacerdote Christi. 1334
Cap. X. — De fratre Guicuino Ferrario. 13535
Cap. ΧΙ. — De fratre qui de carne ductus iterum revi-
viscebat. L
Ca». XIT. — De obitu Patris Esndmindi. 13357
Car. Xlll. — De Eorpuino successore Eaudmundi et
fratre ejus Aldwino. 1531
(Gr. XIV. — De Sigbaldo abbate, quomodo mulus de-
uariis et divitiis Lindis'arnens m ecclesiam ditavit. 1357
Cap. XV. — De Sigwino ablate, fratre et successore
Sigbaldi. 1358
Cap. XVI. — De Iglaco presbytero et lectore. 1539
Uap. XVII. — De fra:ribus cellae, vcl obitu pastoris. 1559
Cap. XVilf. — De Wulfsigo sacerdote et abbate, — 1359
(Cap. XIX. — De Wiufrido presbytero. 1340
Ca». XX. — De donis Patrum et votis monachorum. 1541
Car. XXI. — De canticis. spiritualibus iu apostolorum
oratorio sudi:is. 1312
Ca». XXII. — Somnium quod vidit die Dominica. 1342
Cap. XXi[I. — Salutaiio et precatio vatis ad sanctos et

δά Dominuin. 1344
MARCUS IDROXTINUS EPISCOPUS.
MARCI HYMNUS IN MAGNO SABBATO. 19545
PETRUS ARCHIDIACONUS.
QU/ESTIONES IN DANIELEM PROPHETAM, — 1517

ORDO RERCM

168

CATULFUS.
INSTRUCTIO EPISTOLARIS AD BEATUM CAROLUM
REGEM. 1563

CONSTANS SACERDOS.
TRACTATUS DE PASSIONE BEATI EMMERAMMI
1561

MARTYRIS.
GARNERIUS ABBAS.
LEGATIO AD REGEM AISTULFUM.

ANONTNEII SJCULI VIII.
I. — INCERTI AD PIPPINUM REGEM EPISTOLA.

1575
If. — EPISTOLA VONACHI AD ARBATEM. 1575
III. —OMMONITORIUM CUJUSQUE EPISCOPI AD
SACERDOTES SURDITOS SIBI C/ETEROSQUE MIRI-
STBOS CUJUSCUNQUE ORDINIS ECCLESIASTICI. 1375
IV.— TRACTATUS DE REMUNERATIONE MERI.
TORUM NON DILATA. 1379
V. — EPISTOLA CUJUSDAM. — QUID SIT CEROMA.
t5

ΟΝ
VI. — APPARITIO SANCTI MICHAELIS ARCHAN-
GELI IN PARTIBUS OCCIDUIS, HOC EST IN MONTE
TUMBA IN GALLIA. 155]
Observationes prsvis. 4581
CaPUr PRIMUM. — Regnante Childeberto rege apperet
«anctus. Michael in Gallia, Synagoge quondam nunc
. 1389

clesiíse patronus.
1500
Car. III. — De constructione loci per angelicam reve-
1

Car. II. — De situ loci.
lationem.

Car. IV. — Qualiter a Gargano sit sanctum delatum pi-
1393

Car. V.— De adventu reliquiarum. 1593
Car. VI.— De obteuta aqua per angclicam revelationem.
i94

tratis. 1591
GIS FRAN

1595

Carr PAIuUM. — De Clotario patre Dagoberti. 1393
Car. II. — De infantia Dagoberti. 1395
Car. Ilf.—De beato Dionysio martyre et soeiis ejus, et ec-
clesia quam beata Genovefa super ipsos construxerat. 1595
Car. IV. — De cervo, qui, iosequente Dagoberto, in
sedem martyrum fecit confugium. 1198
Cap. V, — De morte matris Dagoberti. 1597
Car. VI. — De Sadregiselo duce, quomodo eum Dago-
bertus delionestavit. 1591
Cap. VII. — Quomodo Sadregiselus debonestatus Ciots-
rio se obtulit, εἰ quomodo Dayobertus in zdem pradicim
martyrum copfugium fecit. 1597
Car. VIII. — Quomodo Clotar:us missos qui eum i. de
abstraherent miserit. 1598
Car. IX. — Quomodo Dagoberto in somnis martyres ap-
patruezunt. 108
Car. X. — Quomodo Clotarius per semetipsum exinde
abstrahere voluerit, οἱ minime potuerit. 4598
Car. XI. — Quomodo Clotarius filio culpam iguoverit, et
eumdem locum venerabiliter honoravernit. 1599
Car. MI. — Quoinodo Clotarius Dagobertum consortem
regni fecerit. 1399
Car. XIII. — Quomodo Dagobertus Gomatrudem in cou-
juglum acceperit, et qualiter inter ipsum et patrem orta
contentio fuerit. 1599
Car. XIV. — Quomodo Dagobertus a pstre in Au«tria
direclus coutra Berthoaldum pugpaverit, et. qualiter Clo-
tarius ei in auxilium veniens ipsum Bertoaldum inter-
fecerit. 1399
Car. XV. — De morte Clotarii regis, et qualiter ei Da-
gobertus in regnum successit. 1401
Car. XVI. — De Hairberto frauvre Dag: berti, et quali-
ter ei Dagobertus partem regni concesserit, 1401
Ca». XVil. — Quo.nodo Dagobertus rex sanctorum mar-
tyrum Dionysii sociorumque ejus corpora requisierit at-
que ecclesiam oraaverit, εἰ de absida infra quam requie-
scunt, ΣΝ eam desaper ex argeuto cooperuerit 1401
Cap. XVIII. — Quoniodo de teloneo ex Ma-silia centum
solidos in luminar:bus ipsius ecclesias onnuatm con

Ca». VII. — De miraculis io eodem loeo
CORURM. GESTA DOMINI DAGOBERTI

rit.
Car. XIX — De gazoplylacio quod an'e corna altaris
ipsius ecclesl:e fleri jussit, et auuuatün inibi centum T
i

dus solvi prxeepit.
CAP. XX. — De cruce aurea quam idem rex inibi feri
jussit. 1403

Car. XXI. — De ingressu Ipsius in Burgundiam et tjwo-
re procerum et gaudio pauperum, seu mo; te Druuoiti. 1405
Car. XXII. — Quotnodo Gouiatrudem reliquenit et Nas-
tidem in conjugium duxerit. 1103

1509
Car. XXIII. — Qualis idem rex Dagobertus fuerit. 1101
Car. XXIV. — Quomodo Bagnetrudem stratu suo ascive-

rit et filium ex ea genuerit; et qualiter legationem ad

Heraclium imperatorem direxerit. 1104
Car. XXV. — De morte Hariberti, et quomodo Dago-

bertus regnum et thesauros ejus su: ditioni redegeri

Ca». XXVI. — De morte Landegiseli qui fuerat germa-
Dus Nanthild:e regina. 1103
Cae. XXVII. — ἢ
gem Francorum et Samonem regem Sclavoruin. |
Cap. XXVIII. — De contentione Avarerum et. Bulgaro-
rui, et qualiter Dagobertus Bulgares qui ad eum vene-
rant interlici jusserit. “ΕΝ 1106
Ca». XXIX. — De morte Sisebodi rcgis Hispanis, et de
missorio aureo quem Sisenandus Dagob:rto regi proie

rat.
(Ap. XXX. — Quomodo Dagobertus contra Winidos cuin
exercitu perrexit, et qualiter Saxonibus tributum indt

serit.
Car. XXXI. — Quomodo Dagobertus filium suum in re-
guum Áustriz sublimavit. 1108
Cap. XXXIL — Quomodo Hludovicus eidem ex Nauthil-
de natus fuerit, et qualiter inter ipsum et Sigebertum re-
gnum suum diviserit, . 1108
Cap. XXXIII. — Quomodo ecclesie Christi martyrum
Dionysii ac socio:um ejus quasd»m areas infra extraque
l'arisius atque portam ipsius civitatis cum omnibus telo-
neis contulerit. 1109
Cap. XXMV. — Quomodo annuale merestum quod fit
post festivitatem martyrum fratribus inibi conmorantbns
concesserit. 1409
Cap. XXXV, — De morte Sadregiseli, et quomodo rex
omnes res ipsius, que ad flscum recepta fueraut, ui
d cis&e ecclesize tradiderit. . 409
Car. XXXVI. — De exercitu quem in Wasconiam gi

misit.

Cap. XXXVII. — Quomodo de quibusdam villis eccie-
siam supradictorum martyrum heredenm fecerit, et quali-
ter fiatribus inibi consistentibus ex ducatu Cenomannico
centum vaccas annis singulis concesserit. 1411

Cap. XXXVIII. — Quomodo ad Judicaila missos suos ia
Britanniam transmiserit. 1411

CAP. AXXIX. — Quomodo omnia pene monasteria regni
sui per suum testamentum ditaverit, per quod etiam Bru-
nadum villam sancto Dionysio tradidit. 1411

Car. XL. — Plumbi octo millia libras ad cooperiendam
basilicam monachis sancti Dionysii donat.

Car. XLI. — Quomodo Wascenes cum suo duce ejus se
ditioni subdiderunt. 1114

Car. ALII.—De obitu Dagoberti regis, el quid in inlir-
mitate ij sa positus fecerit. BL

CAP. XLul. — De sepultura ipsius in ecclesia sancti Dio-
Dysii, et qualiter lbiuem , sallentium ordinem adliuc vivens
instituerit. . 16

Car. XLIV. — De legatione Ansaldi et revelaticne cu-
jusdam servi Dei, qualiter animam regis Dagoberti sancti

ei liberaveriut. 1116

Car. XLV. — De Ludosico filio ipsius, quomodo illi in
regnum successer.t. 1417

Cap. XLVI. — De thesauris ipsius, quo ordine inter
filios divisi sint, et de morte Pippini et σα qui fuerant
consiliarii regis Dagoberti. 1117

Cap. ΧΠΥ 1. — De Erchinoallo et Flaucato, qui post
Egam majores domus fuerupt. 1118

Car. ALVIII. — De testamento Nanthildis regina et
morte ipsius. 11419

Car. XLIX. — De Hludowico, qualiter przecepta qua pa-
ter suus sancto Dionysio 1radiderat renovaverit, et quo-
modo argentum supradict:e absida» pauperibus largiri jus-
serit. 1418

CAP. L. — De eo quod prefatum locum idem rex lllu-
dowicus a dominatione l'arisiaci antistilis per privilegium
et conliriationeim sanctorum | episcoporui beravert:

1119
. Car. Ll. — De eo quod os brachii sancti Dionysii fre-
Pitt, eL ob lioc priussensum et postea. vitai) cum regno

risit 1420

Υ1}1. — GESTÀ REGUM FRANCORUM raNtm x Ghg-
&Oni! l'URONXENSIS IHitTORIA, CUJUS ET NOMEN IN VETUSTISSIMIS
CODICIBUS PRJESEFERUNT , PART:M ALIUNDE DESUMPTA, ET USQUE
AD REGEM T'uxOpOnictM l] rERnDUCTA ; AUCTORE INCERTO , SED
QUI EJUSDEM TuEODORICI TEMPORE ViXiT (Edil. Marquardi
Freheri, comparaia cum alia. Historia ex cod. ms. Came-
racensi). 1421

Caput PnisUM. — De origine, ac gesta Francorum, vel
eorum sequentia certamina.

Cav. 1l. — Quod genus Alanoruni contra Yalentiniauum

l'argoL. ΧΟ,

QUAE IN HOC. TOMO CONTINENTUR.

e initio scandali inter Dagobertum i^

1610

imperatorem rebellaront eosque Franci devicerunt, et.
tributa Francis convessa *unt, [439
Ca». "1 — Ubi imperator exactores misit, ut tributa
solverent Franci. 1133
Car. IV. — Quod idcm imperator exercitum commo«erit
adversus l'rancos; et de adventu eorum partibus Ihenl
fluminis, et de rege eorum pri no. 1125
Cav. V.— De morte Pharamondi regis, et de Cblodione
fllio ejus, et de Chunorum incursu in Gallias.
Ca». VI. — Ubi Childericus rex ejectus est de reguo.

112
Cap. VII. — Quod Franci super se statuunt Egidium Ko-
manum, atque dejiciunt, et Childericum recipiunt, 1420
Cap. VIll.—lU bi capta est Agrippina civitas, et de mor e
Egidii, et de Adouagrio duee Saxonorum. 121
Car. IX. — De mo;te Cbi'derici, et bellum Chlodovei
contra Svagrium. 14 8
Car. X. — De petitione episcopi ad regem Chlodoveum
Ut urceum redderet, et quia. devicti Toringii sub tribu:o
servieruut. {8
Ca». ΧΙ. — Quod Aurelianus legatarius Chlodovei vesti-
tus cultu peregrino ad opus domini sui sponsa vit Clirod-
childe, 1130
Car. XIT. — Ubi Chledoveus rex misit ad Guniobadum
[ TO Syonsa sua Cirodchilde. 1131
Ca». XIII. — Quod iterum Chlodoveus misit ad Gundo-
badum pro thesauro Clirodchiide. 1453
Cap. XIV. — De pradicatione Chrodclildis δὰ Clilodo-
veun, ut regem regum crederet. 1453
CAP. XYV. — Bellum contra Alamanos, ubi Chlodoveus
necessitate compulsus verum Deum invocat in adjutorio,
et asancto lem: dio baptizatur, 1454
Cap. XVI. — Ubi Durgundiones a Chloloveo dcvieti ejus
domipio se subdunt, eL de hominum devoratione a bi sliis

dici:ur. 14356
Car. AVIT. — De miraculis Def Chlodoveo ostensis, et
quia devictis Gotliis Alaricum interfecit. 14538

Car. XVIII. — l'ellum Chlodovei conira Ragnaclaríu
pare:tem suuin, 1:40
, Car. XIX. — De morte Chlodover, et quia quatuor. filii
ejus in regao successerunt, ei de Dauis qui in Gallias
irruunt. 144
Cav. XX. — Quod Chlodmirus et Childeberlus et Clilo-
darius bellum incunt adversus lurgundiones., 1411
Cip. AXI. — Quod iterum Chli'oduirus Burgundiones de-
victus interíectus est. i2
Cap. XXII. — De cede magna qued Franci in Thoria-
gorum poptlo prostraveruut οἱ de Ermeifredo rege ec-
rum.
CAP. XXIIT. — Bellum quod Childehertus exercuit ad-
versus 6 othos, et de Amalrici iuterfectione. 3
CAP. XMV. — Consilio ini jio Childebertu« et Chlo.1uta-
rius pertraetantes nepotes suos interficiunt , et regnum
patris corum iuvadunt. 15
Cap. XXV. — De morte Theutderici, et regnum Theu-
doberti, et bellum adversus Chlodtbarium. H4
Cap. XXVI. — Quod. Childebertus οἱ Ch'odibarius ia
Hispaniam dirigunt, Ciesiraugustam obsideut, et quia Lon-
gobsrdi sub tributo vixerunt 1415
Cap. XXVII. — De morte Theodoberti , et Chrodchilde,
et Theudoaldo , et quia Chlodceharius regnum recepit et
belium contra Saxoties. 1416
Cap. ΧΎΥ ΤΙ. — Quod C hrampus conjurationem sdversus
patrem suuin fecit cum Chi'deberto , et de obitu Childe-
berti. 1116
ὦ». XXIX. — Quo tempore sanctus Medardus trausii!,
et de morte Chiodcharii et quia filii ejus successerunt iu

regnum. | 1147

Cap. XXX. — Ubi Chuni Gallias sppetentes prostrati
sunt, et beilum inter Sigiberto et Chilperleo , et de uxorl-
bus Chareberti. 1118

CAP. XXXI. — De morte Cliareber!i , et quia Sighiber-
tus Brunchildem accepit uxcrem sibi, «t Chilperius Gal-
suiutem, et de l'redegund ». 1418

Cav. AXXIT. — Belium quod fuit Sigeberto et Cbilpe-
rico, et de morte Sighiberti. 14.0

Car. XXXIII. — Quod Hrunchidis in exsilio retruditur
eamque M«rovecus in uxorem assumit , et bellum Campa-
norum. 1 ἶδι

Cr. XXXIV. --- De de.criptiones pessimas, quas Chil-
pericus lieri juss:t. 1i53

Car. XXXV. — De Justino et Tiber'o imperatoribus, et
de Italia subjugala, et wansitu Guntlirauni regis, et quod
per ingenium Fredeguudis interfectus. est Cnilperiens.

Car. XXXVI. — Ubi Fredegundis lellum cum Aust ssiis
gesit, eosque devietos C»mpaniam succendit. 144
Car. 3AXXVII. -- De. morte l'redeguudis, οἱ bellum

91

Theudoberti contra Chlolarium. — . 1455
Ca». XXXVIlJ. — De consilio pessimo Bruncbildis, et
quia Theudericus fratrem suum occidit. fase
Cap. XXXIX. — Quod Theudericus neplem suam ad
conjugium sociare voluit, et quia Brouchildis ipsum Theu-
dericum occidit.

Ca». XL. — Quod Austrasii et reliqui Franci Chlodcha-
rium in monarchiam elevant et Brunchil.lem morte con-
demnant. 1151

Ca». XLI. — Ubi Saxenes adversis Dagobertum pugnam
ineunt, ducemque eorum Chlodcharius interfeclt , ct non
longiorem hominem ex eis reliquit quam spata sua erat.

Cav. XLII. — De morte Chlodceharii, et regnum Dago-
berti. 1158
Cap. XLE 1, — De morte Dagobertel et Sigiberti, et re-
gnum Chlodovei. 1159
Car. XLIV. — Quo tempore regnum Fraucorum conci-
dit, et de morte Clilodovei, et regnum Chlodcharii. — $459
p. XLV. — Ubi Ebroinus major domus eligitur, Chlod-
chariusque rex moritur, regnumque Theuderieus et Chil-
dericus assumunt. 1160
Cap. XLVI. — Quod Martinos et Pippinus duces Austra-
siorun bellum agunt contra Ebroinuin et Theudericum

Car. XLVil. — Ubi Ebroinus occ ditur, Waratto in ma-
joreimdomatus assumitur, et sanctus Audoinus ad Dominum
wigravit. 1461

Car, XLVIII. — Quod Waratto moritur, et Bertharius in
loco ejus constituitur, Pippinusque eos devictos majurdo-
matum in sua redigit potestate.

Ca». XLIX. — De obitu Theuderici et regnum Cllodovei
et Clhildeberti, et Grimoaldo majore domus. 1462

r. L.. — De transitu Childeberti, et regnum Dagober-
tl, et quia Grimoaldus interficitur, et bonorem patris sui
TTheudoaldus ambitur. 1162

Car. LI. — De morte Pippini, et bella Francorum inter
se, et Theudoaldo fugato Ragamíredus in. principatum est
elevatus. 1165

Car. LIT. — De morte Dagoberti, et regnum Chilperici,
el quod bellum gessit Carlus contra Ratbode. 1165

». LIII. — Quod Carlus pugnam gessit contra Chilpe-
rico et Ragamfredo, in loco nuncupante Vinciaco ; eosque
devictos atque fugatos, omne regnum Francorum in Sua
redegit potestate. 1465

ÁpPzxpix ἃ Theodorico I osque ad Pippinum re em

IX. — CHRONICON EPISCOPORUM METENSIUM.

165
ÁprENbiX PRIMA, 2b anno 1190 ad 1200 circiter. {τ|ι
ÁPPENDIX SECUNDA, 8d anuum 1200 deducta. 1455

OGCTAVI S.ECULI MONUMENTA ECCLESIASTICA.
EXPOSITIO MISS.E ROMANAE. list

PIPPINI ET CAROLOMANNI FRANCORUM RE-
GUM DIPLOMATA NEC NON QUORUMDAM
INTER ILLUSTRIORES. FRINCCS. ET. GEIMA-
NX0S SECULI ἘΠῚ MONUHENTA SELECTA.

Ι. — Carolomanni principis Capitulare an. 742. 1501
IJ. — Carolomanni principis Capitulare Liftiuense es
JV9

743). :
ili. — Pippini principis Capitulare Suessionense (an.
744 ) 1501
JV. — Pippini regis Capitulare Vermeriense (an. T3550
906

V.—Plppini regis Capitulare Vernense duplex (an. TS)
8
YI. — l'ippini regis Capitulare Compendiense (an. ul

VII. — Conveitus Attiniacensis (an. 765.) 1515
VIII. — Pippini regis Capitulare incerti anni. 1516
IX. — Pippini regis Capitulare Aquitanicum ar. ix
219
X. — Ῥίριε αἱ regis j.lacitum, quo Abaciacum villa pagi
Uenomanici et Sibriaci. portio iu. Matriaceusi Dionysianis
inonachis vindicatur (an. 732). 1530
XI. — Praeceptum Pippini regis impetratum a Sigobaldo
abbate Anisolensis coenobii (anno 703). 1531
XII. — Regale preceptum Pippini sub Bonifacio de re-
bus ecclesi:e sincti Martini (anuo 155). 03
ΧΗ. — Praeceptum Pippiai regis pro Morbacensi mo-
naslerio. 1535
XIV. — Diploma Pl'ippini regis pro nundinis sancti Dio-
nysii (an. 735). 1331
XAV.— Piopini regis przceptum pro Taberniaci iu

ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

1612

pago Parisiaco vill: confirmatione (an. 754). 1526
AVI. — Praeceptum Pippini regis donantis monasterio
sancti Dionysii castellum ad montem saucti Michaelis in
pago Virdunensi (an. 75$). 1535
Vll. — Diplowa Pippini regis pro monasterio Nan-
tuacensi (an. 757). 1539
XVIII. — Pippini placitum de teloneis omnibus iu mer-
cato sancti Dionysii ad ipsum n:onasterium evindicatis, ad-
versus Gerardum comitem Parisiensem (an. τὰ J.
$50
XIX. — Diploma Pippini regis Francorum, quo mona«te-
rii Honaugiensis possessiones contirmat (au. 159). 551
XX. — Pippini regis diploma quo bona et jura Mor-
bscensis abbatize conliruiat (an. 760). 1553
XXI. — Diploina Pippiui regis Francorum pro mona«te-
rio Honaugiensi, datum versus 100. 1555
XXII. — Pippinus rex Wiomado archiepi et ec-
clesie Trevirensi confirmat ecclesias 5S. Maximini,
Paulini, Éucharii, Oreum, S. Martini, 3c quidquid eccle-
88 'lrevirensis habet et habebit citra Rlienum et Ligerim,
et quod sit libera a talliis et teloneis (an. 761). 1355t
XXIII. — Diploma PIppinl regis, quo villam Tinningen
Fuldensi ecclesi: donat (an 762). 536
XXIV. — Testamentum sancti Salvatori«, quod Pippinus
rex fieri jussit abbatizx? Prumiensi (an. 762). 331
XV. — Pippiui regis diploma yro constructione et. do-
tatione monssterii Prumiensis (au. 762). 1541
XXVI. — Diploma quo Pippinus rex confirmat mona-
sterio l'onaugiensi oinnes suas possessiones (incerto anno).
1543

XXVII. — Immunitas abbatis Prumiensi per regein
Pipinum concessa. 1516
XVIII. — Tesiamentum Heddouis episcopi Argenti-
nensis,seu charta fundationis et donationis monasterii
Ktenheimensis (au. 763). 1545
XXIX. — Egidius vir illuster factus monachus Prumiensi
monasterio insignem donationem facit (an. 761). 1552
XXX. — Pippini regis privilegium pro monasterio sancti
Maximini (an. 165). 1394
XXXI. — Tellonis episcopi Curiensis testamentum (an.
. J
XXII. — Preceptum Pippini re,is, quo villam Exovam

monasterio sancti Dionysii restituit (au. 766). ιν]
XXXIII. — Donatio l'ippini monasterio sancti Antonini
(an. 761). 1202

XXXIV. — Pippini regis przceptum, quo Fuldensi ec-
clesie Autmundistat villam largitur (au. 768). 1565
XXXV. — Sigfridi dynastz in Alsacia littere ad li.jum
Altmannum, qua monasterio Gregoriano plurima bona as-

signa an. 768]. 156€
[XXV]. — Praiceptum Pippini regis, quo silya Aqualiua
monasterio Sau-Dionysi:go conceditur (an. 768). 15305

XXXVII. — Praeceptum l'ippiui regis de immunitate mo
nasterii sancti Dionysii (an. 768). 13566
XXXVill. — Preceptum Pippini de coafirmatione privi-
ἰερίογαπι monasterii sancti Diouysii (an. 768). 1561
(XXIX. — Diploma Pippini regis Fran:orum, quo Ful-
rado abbati sancti Dionysii et capellano suo confirmat tra-
di.ionem illi factam a Widone Alsati: dyuasta in Gemar,
sancto. Hipppolyto, Ensheim, Schictfershieim, Grusenheinm
et Rappolsweiler (an. 768). 1570
XL.— Pr»ceptum Carolomanni regis, fratris Caroli
Maghi, quo monasterii Diopysiani iinmunitates et a te:'oneis
exempLionem ornnibus ad festivilatem seu mercatum san-
cii Dionysii concurreutibus coufirmat (an. 769). 1572
ALI. — Carolomanni regis charta pro monasterio sancti
Gregori (an. 769). 15;
XLII. — l'receptum Carolomanni regis de immunitate
ecclesiam Árgentoili (an. 769). 15:5
XLIH. — Carolomannus justitiam reddit monasterio
l'rumiensi de loco Benutfeld (3u. 770). 13:6
XLIV. — t'arolomanni Austrasi; rezis charta, qua mo-
nasterii Honaugiensis bona conlirmat (an. 770). 41511
XLV.— Charta Carolomrnanni Austrasie regis, qui mo-
nasterio Novientensi seu Ebersheimensi confirmat bora
qua Adalricus dux Alsatie eidem monasterio concesserat
(an. 770). 15:8
XLV. — Carolomanni regis privilegium pro monasterio
Grandisvallensi (an. 770). 1510
XLVII. — Charta Carolomanni regis, qua villas Fabero-
las et Noronteimn coenobio Dionysiauo confert (an. pur

XLVIII. — Testamentum Remigii episcopi Árgentinca-
sis, seu charta donationis monasteriorum Aschovizx et
Werth:e ad ecclesiam Argentinensem (an. 778). 1982

FINIS TOMI NONAGESIMI SEXTI.

,4UDu ιἰἰτὺ

Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE.

^ THIS. ΝΟ ΜΕ
DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRARY